1

هزینه یابی کیفیت

مقدمه

آیند. از این رو بررسی رابطه های رقابتی در صنایع به شمار می امروزه قیمت و کیفیت از مهمترین مزیت

های اخیر به ویژه در صنایع پیشرو و کشورهای صنعتی بسیار مورد بین این دو مزیت رقابتی در سال

قیمت محصوالت و متعاقبا درآمد شرکت خواهد داشت و بحث بوده است. این که بدی کیفیت چه تاثیری بر

یابی کیفیت را جایگاهی ویژه بخشیده نیز برای رسیدن به کیفیت مطلوب باید چقدرهزینه کنیم، بحث هزینه

است.

تواند وضعیت و عملکرد شرکت را از ابعاد مختلف یابی کیفیت از مباحث جدید مدیریتی است که می هزینه

بهای تمام شده )حسابداری صنعتی(، کنترل کیفیت، تعمیرات و نگهداری، زنجیره تامین، مانند حسابداری

مدیریت تولید، انبارها، ایمنی و بهداشت، آموزش و بهسازی و موارد دیگر نشان دهد و با تهیه ترازنامه

بهبود توان هزینه کیفیت در شرکت را کنترل و های کیفیت می کیفیت در شرکت و مقایسه روند هزینه

بخشید.

یابی کیفیت در طول زمان، نکات مهم و ارزشمندی را مشخص کرده تاکید و کار بر روی مفاهیم هزینه

است که از اهمیت باالیی برخوردارند. برخی از این نکات عبارتند از:

یفیت های واقعی ک شوند و اغلب هزینه های حسابداری به طور کامل ثبت نمی های کیفیت در گزارش هزینه

بسیار بیشتر از موارد گزارش شده هستند.

های های عملیاتی و تولیدی درنظر گرفته شوند بلکه فعالیت های کیفیت نباید تنها در مورد فعالیت هزینه

های های کیفیت دارند، بنابراین باید هزینه ای در افزایش یا کاهش هزینه خدماتی و پشتیبانی نیز تاثیر عمده

های کیفیت مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرند. هزینهمربوط نیز در

ها قرار دارد. های استراتژیک سازمان های کیفیت در چارچوب برنامه کاهش هزینه

و اصول حاکم برآن هدف هزینه یابی کیفیت

مهم ترین هدف هر سیستم هزینه یابی کیفیت فراهم کردن زمینۀ بهبود کیفیت مداوم است که منجر به کاهش

ابزاری برای بهبود کیفیت کاال و خدمات است و هزینه های عملیاتی می شود. هزینه یابی کیفیت بعنوان

هزینه های کیفیت از وقوع زیان های بالقوه آتی جلوگیری می نماید . همچنین هزینه یابی کیفیت یک ابزار

برسند. TQM)رز کیفیت جامع ) مفید و کارآمد است که با توسل به آن مدیریت ها قادر خواهند بود به م

استراتژی استفاده از تکنیک هزینه یابی کیفیت بسیار ساده است و اصول حاکم بر آن عبارتند از:

2

توجه ویژه به هزینه های نقص کاال و خدمات و تالش برای به حداقل رساندن آن ها و در نهایت حذف -1

کامل هزینه های مزبور.

سرمایه گذاری درست در فعالیت های پیشگیرانه که منجر به پیشرفت می شود. -2

کاهش هزینه های بازرسی بر مبنای نتایج حاصل از اجرای هزینه یابی کیفیت. -3

ارزیابی مستمر و انجام اقدام های غیرمستقیم پیشگیری بر مبنای پیش فرض های زیر:-4

ارد. الف( برای هر نقص، حتما علتی وجودد د

ب( علت های مزبور قابل پیشگیری هستند.

ج( پیشگیری همیشه ارزان است.

دیدگاه های اصلی در مورد هزینه های کیفیت

های کیفیت وجود دارد که عبارتند از: سه دیدگاه اصلی در مورد تعریف هزینه

های رسیدن به کیفیت مطلوب از طریق طراحی و سازماندهی هزینه *

ملیاتی واحد کنترل کیفیت )تجهیزات، حقوق و دستمزد و...(های ع هزینه *

شود )شامل ضایعات، افت قیمت محصول هایی که از کیفیت پایین و نامطلوب محصول ناشی می هزینه*

...(.و

است . های سه گروه پیشگفته در نظر گرفته شده هزینه کیفیت برابر با مجموع هزینه

های بهبود کیفی و همزمان با آن توسعه سیستم گام برداشتن در جهت بهبود کیفیت، به تعریف پروژه

های بهبود حسابداری نیاز دارد؛ به طوری که بتوان اطالعات مورد نیاز به منظور بررسی عملکرد پروژه

سعه سیستم حسابداری ها، اصالح و تو کیفیت را به دست آورد. بنابراین یک گام اساسی در کاهش هزینه

های مناسب، به های کیفیت را محاسبه کرد و ضمن ارائه گزارش است؛ به گونه ای که بتوان هزینه

های کاهش هزینه پرداخت و راهکارهای عملی برای کنترل و ها و پروژه گیری اثربخشی فعالیت اندازه

یت ارائه کرد. به منظور اصالح و توسعه های کیفیت و به تبع آن، عملیات تضمین و کنترل کیف بهبود هزینه

ای، کد هزینه های هزینه بندی کرد و به هر یک از گروه های کیفیت را طبقه سیستم حسابداری باید هزینه

تخصیــص داد.

3

بندی شده، های کیفیت شناسایی و طبقه های کیفیت الزم است ابتدا اجزای هزینه گیری هزینه به منظور اندازه

آوری ای موجود یا طرح مدون جمع های هزینه های مرتبط با کیفیت بر اساس آمار داده سپس کلیه هزینه

توان صورت است که می بندی شده دسته بندی شوند. تنها در این اطالعات، مشخص و در قالب طبقه

های عمده کیفیت ارائه و اجرا کرد. راهکارهای مناسبی برای حذف هزینه

مفاهیم کیفیت

الف( مفاهیم سنتی کیفیت

در دیدگاه سنتی کیفیت، محصوالت تولید شده به دو دستۀ خوب )قابل قبول( و بد )غیرقابل قبول( تقسیم می

شوند.

ۀ محصوالت وقطعاتی که در محدودۀ حد باال و حد پایین قرار می گیرند، بر مبنای دیدگاه سنتی کیفیت، هم

قابل قبول و دارای کیفیت یکسان هستند.

targetبه بیان دیگر، بین سطوح کیفیت محصوالتی که به طور دقیق با خصوصیات طراحی شده )

valueد، هیچ گونه تمایز و ( مطابقت می کنند و محصوالتی که در حد باال یا حد پایین قرار می گیرن

تفاوتی وجود ندارد.

از دیدگاه هزینه یابی کیفیت، روش های هزینه یابی سنتی که مبتنی بر مدل های سنتی کیفیت هستند، تنها بر

هزینه های تحقق یافته در تولید محصوالت و قطعات معیوب متمرکز می شوند.

( به صورت یک تابع خط شکسته خواهد بود. اگر کاالی ساخته شده در 7-1اگر تابع زیان رسم شود )شکل

حد پایین تا حد باال قرار گیرد، زیان صفر و اگر کاالی ساخته شده خارج از محدودۀ مجاز قرار محدودۀ

گیرد، زیان صد خواهد بود.

سیان

سیان

تحقق

یافته

عدم تحقق سیانسیان

تحقق

حد باالی

خصوصیات

)خصوصیات ( هدف

خصوصیات حد پایین

خصوصیات

0

4

تابع زیان و کیفیت مبتنی بر خصوصیات محصول در مدل سنتی کیفیت 7-1شکل شمارۀ

ب( مفاهیم جدید هزینه یابی کیفیت

( بیشتر سیستم های بهای تمام شدۀ کیفیت فعلی، بر مبنای تحقیقات و مطالعات 1992) به اعتقاد آلبرت ورس

جوران، ویلیام مسر، گروسبی و فیگن بام پایه ریزی شده اند.

سه دستۀ دانشمندان مزبور مبناهای اندازه گیری های بهای تمام شده را با طبقه بندی هزینه های کیفیت در

معروف شد. PAFاین مدل به مدل ی و شکست، طراحی کردند.هزینه های پیشگیری، ارزیاب

پیش از این، در مدل های بهای تمام شدۀ کیفیت سنتی هزینه های مزبور در دو دستۀ کلی به شرح زیر

تقسیم می شدند:

( هزینه های تطبیق1

پیشگیری -

ارزیابی -

( هزینه های عدم تطبیق 2

انیهزینه های شکست درون سازم -

هزینه های شکست برون سازمانی -

فرصت افزایش سود و رقابت

سزمایه

گذاری در

فعالیت های

شکست بزون ساسمانی

شکست درون ساسمانی

هشینه های ارسیابی

هشینه های پیشگیزی

سمان حال آینده

ریال

5

بیان کنندۀ این موضوع است که اگر هزینه های اختیاری تطبیق افزایش یابند، هزینه های غیراختیاری عدم تطبیق کاهش می 7-4شمارۀ شکل

یابند

طبقه بندی معمول هزینه های کیفیت

تذی دس همایغ تا عایش دذ. ایي گش افلی لشاس هی چار گريای کیفیت سا دس کاسؽاعاى، ضی

ای سایذ، اص پزیشػ همثلیت تیؾتشی تشخسداس اعت. ایي چاسگش ػثاستذ اص: تذی گش

ای ؽکغت دسی )دسى عاصهای( ضی -الف

ای ؽکغت تشی ضی –ب

ای اسصیاتی کیفیت ضی –د

ای طشس سیضی، پؾتیثای پیگیشی کیفیت ضی –د

ایی داسذ. صیش هزوػ ای افلی یض ش یک اص ایي گش

های شکست درونی )درون سازمانی( الف : هسینها ؽاهل ایشادایی اعت ک دس هشاصل هختلف پیؼ اص تضیل هضقل ت هؾتشی تشص ایي ضی

ای هختلف اص لثیل تاصسعی آصهایؼ تعظ کاسکاى اصذ کتشل کیفیت کذ عاصهاى ت سػ هی

ای کذ. صیش گش تشد ت صزف آا الذام هی ی ت ایي ػیب پی هیخد یا تاصسعاى خاسر

دذ ایي گش ػثاستذ اص: تؾکیل

ای هضقالت الالهی ک ت ػلت ػذم اطثاق تا هؾخق ای درریس یا اسقاطی : ـ سیى1

سا ذاؽت تاؽذ، ت هذعی تؼشیف ؽذ، لاتلیت اسائ ت هؾتشیاى یا اعتفاد دس کاستشدای دیگش

ای فالدی ت ػلت تاال تدى ؽذ. هاذ تغییش ؽکل سق ػاى دسسیض یا اعماط دسظشگشفت هی

ای لؼاب . دهای کس

ک دس داخل ؽشکت هضقالتی کاری مذصالت تلیدی ضرکت: ای تعمیر دتاري ـ سیى2

هسد یاص، لاتل اعتفاد یغتذ، دس تشخی ای ؽذ ت دلیل هطاتمت ذاؽتي تا هؾخق عاخت هی

ؽذ ک ای تؼویشاتی لاتل اعتفاد هی ای افالصی یا ازام فؼالیت هاسد تا تکشاس تشخی فؼالیت

ای کیفیت هظس ای تلیذی تفکیک دس عشفقل ضی ا تایذ اص فؼالیت ضی ایي گ فؼالیت

ای ایي ع هخال …دسا، سگالژ کشدى دسای خدس ؽد. افالس عختگی سگ تذ خ

ا غتذ. ضی

ای هشتط ت تشسعی تضلیل کاسؽاعی ػلل تشص ایشاد دس ضی ای تذلیل ضکست: ـ سیى3

ای سفغ رلگیشی اص تکشاس آا دس ایي صیش گش اذیؾی دس خقؿ سا صل هضقل چاس

گیشذ. لشاس هی

6

هؾاساى رلغات هتؼذدی ک تا R&Dای هذعی، ای هشتط ت گش ضیکلی

ؽد، دس ایي گش صضس هذیشاى کاسؽاعاى اسؽذ ت هظس سفغ ػلت لع ضایؼات تؾکیل هی

گیشذ. ا رای هی اص ضی

م دسیافتی اص ای هشتط ت آهاد عاصی الال ؽاهل ضی ـ تعمیر اصالح اقالم معیب دریافتی:4

کذ، ای دسخاعتی اص طشف تاهیي کذگاى هاد هسد اعتفاد ک ت ػلت ػذم سػایت هؾخق تاهیي

ت ؽکل فؼلی لاتلیت ت کاسگیشی اعتفاد سا ذاسذ تایذ تؼویش یا افالس ؽذ. )لطؼات دسیافتی اص

ای طشاصی هذعی یا دیگش عاپالیشا(. ؽشکت

ای اؽی اص هاعة ثدى ض ضیای واضی از وگداری وامىاسة ماد الی : ـ سیى5

ایی اص ایي گیشذ. هخال ؽد، دس ایي گش لشاس هی اثاسػ ک ت فذه دیذى الالم هقشفی هزش هی

دعت ػثاستذ اص :

فاعذ ؽذى العتیک دس صیش س آفتاب *

ؽیویایی ت دلیل گشهای هضل گذاسیفاعذ ؽذى سگ هاد *

صگ صدگی فالد دس هزاست سطتت یا سیضػ تاساى *

ا ت دلیل فر آب یا اتوام تاسیخ هقشف افت کیفی سغي *

ای هاد غزایی اص تیي سفتي هضقالت کؾاسصی دس کاسخا *

گزاسد، دس ایي عشفقل گزاذ آا تاحیش هی‎کلی هاسدی ک ؽشایظ هضیطی ری تش کیفیت

ؽد. هی

دس فستی ک هضقلی تؼویش افالس ای آزمایص مجدد اقالم اصالح ضدي : ـ سیى6

ؽد یا دتاس کاسی سی آى فست گیشد، یاصهذ تاصسعی آصهایؼ ت هظس کغة اطویاى اص

ای هشتط تایذ اص تاصسعی ای آصهایؼ ضیلثل اعت. لشاس گشفتي دس صذد تلشاظ لاتل

ؽذ، تفکیک ت طس رذاگا هضاعث ؽد، هاذ ایی ک دس ؽشایظ ػادی تلیذ ازام هی آصهایؼ

ؽذ. سگ تذ خدسایی ک پظ اص پلیؼ کشدى دتاس تغت هی

ؽی اص فشػ ضی ا ـ سیى درج تىدی کیفیت مذصالت زیر سطخ قاتل قثل :7

ای آا تا هضقالت اعتاذاسد دس تش، ت دلیل هطاتمت ذاؽتي هؾخق هضقالت تا لیوتی پاییي

گیشد. اگش ت ش دلیل هضقالت تلیذ ؽذ دس عطس کیفیت دسر د یا ایي صیشگش لشاس هی

تاى ت هذ سا یض هیتش اسصیاتی ؽذ، تا لیوت کوتش ت فشػ خاذ سعیذ ک ایي کاؼ دسآ پاییي

ای کیفیت هضاعث کشد. ػاى ضی

های شکست برونی )برون سازمانی( هسینه -ب ؽذ گیشد ک پظ اص دسیافت هضقل تعظ هؾتشی ایزاد هی ایی سا دستشهی ایي گش، ضی

اذ. تا پیؼ اص ت کاسگیشی هضقل تعظ هؾتشی، هؾخـ کؾف ؾذ

ا ػثاستذ اص: اص ضی ػافش ایي گش

ای تؼیض، ای گاساتی ؽاهل ضی گیشذ ضیایي صیشگش دستش ای ضماوت: ـ سیى1

تؼویش یا رایگضیی هضقالت، صول مل قة هزذد اعت.

ایی ک ای فؼالیت ضی ای ترگطت مذصل تسط مطتری ضکایات مطتریان: ـ سیى2

ؽد، ؽاهل تشای پاعخگیی ت هؾتشیاى ؽاکی رلة سضایت آا اص عی ؽشکت تمثل هی

7

ای ظشخای اص هؾتشیاى اط تلفی، فش ـ عاػت هسد یاص تشای تکویل فشم ای تواط ضی

ای فذای هؾتشی دس تؼضی هاسد پشداخت خغاست ت هؾتشیاى. پشژ

ای تؼیض، تؼویش یا رایگضیی ضی ای اصالح مذصالت دردست مطتریان: سیىـ 3

ای کذ . دس عال هضقالت هؼیتی ک ؽشکت تشای سفغ ایشادایؾاى ت تؼیض افالس الذام هی

ای خدسعاص مـ فی هرد دسخدسای فشخت ؽذ خد سا ت اخیش تغیاسی اص کاسخا

سعاذ ت تؼیض افالس مـ فی ت فست سایگاى ى هضقل هسد ظش هیاطالع خشیذاسا

سا دس تش خاذ داؽت. …ای یشی اغای، لطؼات رایگضیي کذ. چیي ػولیاتی ضی الذام هی

های ارزیابی هسینه -ج کیفی ای ای هضقل تا یژگی ا تشای تؼییي هطاتمت یا ػذم هطاتمت هؾخق ایي ضی

ای ایي گش ػثاستذ اص: ؽذ. تشخی اص صیش گش هسد ظش فشف هی

پیواکاساى فشػی تاهیي کذگاى هاد لطؼات، ای ارزیاتی پیماوکاران فرعی : ـ سیى1

خذهات هضقالت هسد اعتفاد ؽشکت تایذ پیؼ اص خشیذ هسد اسصیاتی لشاس گیشذ اص تاایی

دس تشآسد کشدى یاصای ؽشکت اطویاى صافل ؽد. وچیي گام اسائ هضقل لاتلیت آا

ای ای تشسعی کاسؽاعی ؽشکت ػشض کذ عیغتن هسدظش دس صیي هقشف یض تایذ ضی

ای هقشفی تضلیل آا دس ایي صیش گش هضاعث ؽد. آسی اطالػات تاصخسد هزوػ آى، روغ

ای هشتط ت تاصسعی ضی ایي صیشگش ؽاهلا : رسی آزمایص ردیـ سیى تاز2

کذگاى آصهایؼ هاد الی خشیذاسی ؽذ دس گام سد ت ؽشکت، اػضام کاسؽاط ت هضل تاهیي

کذ دس هضل ای ؽخـ حالج تاصسعی کاالا هاد یا اعتفاد اص خذهات تاصسعی ؽشکت

ای یشی کاس، تزیضات، هاد هقشف ؽذ تشای آصهایؼ عت. کلی ضیکذگاى کاال تاهیي

ؽد. ای هخشب ت هظسکتشل الالم سدی ت ؽشکت دس ایي گش دعت تذی هی تغت

ا ای تاصسعی آصهایؼ هزوػ ؽاهل ضی فؼالیت ـ تازرسی آزمایص دیه فرایىد :3

یاى اص فضت دلت فشایذای ازام ؽذ تش سی آاعت. ایي لطؼات صیي فشایذ تشای کغة اطو

ا ؽاهل ضی یشی کاس کتشل کیفیت، تزیضات هاد هسد یاص تشای آصهایؼ وچیي ضی

ؽد. ای تشای تاصسعی آصهایؼ الالم صیي تلیذ هی ای خذهات هؾاس ضی

ضی تاصسعی آصهایؼ ک تش سی هضقل ایی ـ تازرسی آزمایص مذصل وایی :4

ت هظس تؼییي پزیشػ یا ػذم پزیشػ کاالی ایی تلیذ ؽذ هؾخـ کشدى لاتلیت اسائ هضقل

ای یشی کاس، تزیضات هاد اعت. دس فستی ک کاالی ؽد، ؽاهل ضی ت هؾتشی ازام هی

ؼ اص صذ لاتل لثل الالم هؼیب داؽت تاؽذ تایذ هسد تاصسعی آهاد ؽذ تشای اسعال ت هؾـتشی، تی

فذ دس فذ لشاس گیشد الالم هؼیـب آى تا سعیذى ت صذ لاتل لثل رذاعاصی ؽد. ضی ایي

ای تاصسعی هضقل ایی ت ذست ا تفکیک ؽد. ضی تاصسعی اضاف تایذ هؾخـ دس صغاب

ای تیؾتش تایذ ک هضقالت ایی هسد تاصسعی گیشی اص ضیؽذ صیشا ت هظس رل ففش هی

ای ا تیؾتش ؽد ضی ؽد ػوك تاصسعی لشاس گیشذ اها افضایؼ هیضاى اؽکاالت تاػج هی

تاصسعی هضقل سذ فؼدی پیذا کذ.

ای هویضی دس ای فؼالیت ؽاهل ضی ای ایجاد ممیسی سیستمای کیفیت : ـ سیى5

ا کتشل ازام فضیش هسد هضقل ک ت هظس کغة اطویاى اص فضت تاصسعی آصهى

8

ای هضقل تعظ تاصسعاى داخلی ؽشکت یا تاصسعاى خاسری فشایذ هطاتمت یا سدیاتی هؾخق

تاذ دس هسد هضقالت سدی، یو عاخت یا هضقل ایی ا هی ؽد. ایي هویضی ازام هی

هویضی EFQM، هویضی NPMSای گیشی ؽاخـ ، اذاصISOگیشد. )هویضی فست

ای کیفیت( دیگشعیغتن

ای ا ؽاهل ضی ایي گش اص ضی گیری: ای کىترل تجیسات تازرسی اودازي ـ سیى6

ای ک گیشی صفع آا دس ؽشایظ هطلب اعت؛ ت گ هشتط ت کتشل تزیضات تاصسعی اذاص

ا دستشگیشذ تذاسک ا اػتواد کشد. ػوذ ایي ضی گیشی ؽذ تعظ ایي دعتگا تتاى ت همادیش اذاص

تزیضات هاعة کالیثشاعیى آاعت.

دس فستی ک الالم عالن خشیذاسی ؽذ هذت صهاى ـ تررسی کیفیت مجدی اوثارا :7

گذاسی ؽذ، هوکي اعت کیفیت هاد افت کذ؛ تاتشایي طالی یا دس ؽشایظ اهاعة دس اثاسا

ای گیشد. دس صمیمت ضی ای هختلف اصتواال هسد اسصیاتی لشاس هی هردی اثاسا دس دس

ؽذ، ت هظس کغة ایی ک دس اثاس ؽشکت گذاسی هی هشتط ت تشسعی کیفیت هردی

اعتفاد اص آا دس تلیذ هضقالت یا ازام تاصسعی اطویاى اص صفع کیفیت هسد یاص تشای

اعت. ضی اثاسگشدای تشای صغاتشعی ؽشکت ثایذ دس ایي عشفقل لضاظ ؽد. آصهى

های طرح ریسی، پشتیبانی و پیگیری کیفیت هسینه -د ف ا دس هضقالت فش ایی ک تشای رلگیشی اص تشص ایشادا خشاتی ؽاهل ضی فؼالیت

ا تاػج کاؼ خشاتی ایشاد دس هضقل تلیذی دس هشاصل هختلف ـ اص ؽذ. فشف ایي ضی هی

ای هرد دس تشیي صیشگش ؽد. افلی سد هضقالت ت ؽشکت تا تضیل هضقل ایی ـ هی

ایي گش ػثاستذ اص:

ای کیفیت ایی ک ت هظس تی طشس ؽاهل ضی فؼالیت ای طرح ریسی کیفیت: ـ سیى1

تشای تلیذ هضقالت هختلف، تی طشصای راهغ کیفیت دس ؽشکت، عیغتن اطالػاتی کیفیت، تغت

ای تی، تکخیش تصیغ گیشد. وچیي ضی فست هی …لاتلیت تشآسد کشدى یاصا

ای تی ؽذ یض دس غتذات هشتط ت ض پیاد کشدى طشسا ه ا رض ا، سی دعتسالؼول

ؽد. ویي گش لضاظ هی

سیضی، آهاد عاصی ای روغ آسی یاصای آهصؽی، تشاه ضی ای آمزش : ـ سیى2

ای آهصؽی هسد یاص ت هظس صفع یا استمای عطش کیفیت هضقالت تلیذی ؽشکت ارشای دس

ای تخققی چگگی ازام کاس یا تاذ آهصػ ا هی گیشذ. ایي آهصػ دس ایي صیش گش لشاس هی

ای خشیذ کتة ؾشیات تخققی، کیفیت تاؽذ. وچیي ضی هفاین ػوهی ای هشتثظ تا آهصػ

ای آهصؽی، ؽشکت دس عویاسا، ایاب راب الاهت کاسؽاعاى دس داخل تی تکخیش رض

ای آهصػ دس ایي عش فقل لاتل دعت تذی غتذ. صیشا آهصػ ت خاسد اص کؾس کلی ضی

ا تثد کیفیت دس ؽشکت ا، دتاس کاسی ی اص صادث دس صیي کاس، کاؼ خشاتیهظس رلگیش

پزیشد. فست هی

ا ای هشتثظ تا تشسعی لاتلیت ضی فؼالیت ای طرادی کىترل فرایىد: ـ سیى3

هظس ایی ک ت گیشذ وچیي فؼالیت ایی ک دس خظ تلیذ ؽکل هی ای فشایذ تاصسعی تاایی

9

ؽذ، دس ایي گش لشاس داسذ. ایي کغة اطویاى اص فضت ازام کاسا دس فشایذ تلیذ ازام هی

گیشذ: ایی فست هی ا ت هظس پاعخگیی ت چیي پشعؼ فؼالیت

ای کتشل کیفی هطمی اعت؟ رد کذام یک اص ایغـتگا

ای کـتشل کیفی کافی اعت؟ آیا تؼذاد ایغـتـگا

ای هاعثتشی تشای کتشل کیفی رد ذاسد؟ سػ

ا تزیضات رذیذ تری کافی داسد؟ اعتفاد اص اتضاس

ای کیفیت کوک کذ یا کیفیت سا تاذ ت کاؼ ضی آیا اعتفاد اص صغگشا )عغسا( هی

افضایؼ دذ؟

ل وشات هفی دی کیفیت، ضؼیت کیفی هضق گضاسػ دی: ای گسارش ـ سیى4

ای تاصسعی ای فؼالیت هضقالت، گضاسػ هشتط ت تایذ ظشعزی اص هؾتشیاى، گضاسػ

ایی اعت ای هسد یاص هذیشاى هیای اسؽذ ؽشکت، دس تش گیشذ ضی آصهایؼ دیگش گضاسػ

ای اداسی ایذ ضیعاػت، ت –ک تایذ دس ایي صیش گش لشاس گیشذ.دس ایي صهی رذای ضی فش

هشتط سا یض دس ظش گشفت.

ای هشتط، آى اعت ک تغیاسی اص ایي کت لاتل تر دس هسد گش تذی فق صیش گش

ا دس صالت ػادی دس عش فقل صغاتذاسی یا افال دیذ ؾذ اذ یا ت فست هغتمل رد صیشگش

ی اص اذاف افلی عیغتن صغاتذاسی کیفیت اعت. ت ػاى هخال، ا یک ذاسذ ک تؾخیـ ایي صغاب

ای ؽکغت داخلی اعت، هؼوال دس عش صیش گش تاصسعی آصهى هزذد ک اص ارضای گش ضی

ای هزذد هاذ تاصسعی آصهى ای صغاتذاسی رد ذاسد صغاتذاساى ت تاصسعی آصهى فقل

ی تیي ایي د لائل یغتذ. ایي هضع یاص ت تغیییش دس عیغتن صغاتذاسی کذ تفات الی گا هی

ای کیفیت فشان آهذى اهکاى روغ آسی اطالػات ا سا تشای تطثیك تا تؼاسیف ضی ؽشکت

کذ. ای کیفیت گؽضد هی ضی

مدل جوران برای هزینه های کیفیت بهینه 7-3شکل

هشینه های پیشگیزی وظ ارسیابی

های شکستهشینه هشینه های کل کیفیت

ریال

درجۀ کیفیت

10

بر مبنای این مدل بین هزینه های کیفیت تطبیق )پیشگیری و ارزیابی( با هزینه های عدم تطبیق )شکست(

تالقی نمودار هزینه های پیشگیری و ارزیابی با نمودار هزینه های رابطه ای بهینه وجود دارد. در نقطۀ

شکست، به حداقل ممکن می رسد. این نقطه، نقطۀ بهینه هزینه های کیفیت نام دارد. به طور تلویحی رابطۀ

معکوسی بین این دو هزینه وجود دارد زیرا، با افزایش یکی، دیگری کاهش می یابدد.

سنتی جوران نشان دهندۀ این است که مدل مزبور دارای مشکالت اساسی است. تجزیه و تحلیل دقیق مدل

مشاهده می شود. مقادیر مطلوب و بهینۀ هزینه های کیفیت در نقطه یی 7-4همانطور که در شکل شمارۀ

درصد درجۀ کیفیت رخ می دهد. 100کمتر از

( کرد و بیان کرد که حداقل هزینه های کیفیت 7-5مدل خود را تعدیل )شکل شماره به همین دلیل، جوران

درصد از درجۀ کیفیت رخ می دهد. 100در نقطۀ

اگر چه، در مدل تعدیل شدۀ جوران ماهیت کل منحنی های هزینه ممکن است معقول تر به نظر برسد اما،

ت، زیرا اندازه گیری بیشتر هزینه های کیفیت به طور عملی ترسیم دقیق منحنی های هزینه غیرممکن اس

به دلیل

مخفی بودن آن ها، کاری دشوار است. در این مدل، تابع هزینه های پیشگیری و ارزیابی مقداری اصالح

شد.

( استدالل کردند که نمی توان به سادگی ترکیبی منطقی از هزینه های پیشگیری و 1998و مورس ) فارگر

درصد در فعالیت های پیشگیری یا فعالیت 100ارزیابی تعیین کرد. مدیران می توانند تصمیم بگیرند که

دو را انتخاب کنند. های ارزیابی سرمایه گذاری کنند، در حالی که در عمل مجبورند ترکیب مناسبی از این

این که کدام ترکیب از این دو هزینه بهینه است، پرسشی اساسی است که تاکنون به آن پاسخی داده نشده

است. تجربه های تاریخی نشان می دهد که بیشتر تأکید بر فعالیت های ارزیابی است اما، دیدگاه کنترل

کیفیت بیشتر بر هزینه های پیشگیری تأکید می کند.

کل هشینه های

کیفیت

هشینه های شکست

ریال

هشینه های پیشگیزی و

ارسیابی

11

به طور کلی، سرمایه گذاری در فعالیت های ارزیابی شامل به کارگیری بازرسان بیشتر، اجارۀ تجهیزات،

خرید ابزار و امکانات نمونه برداری است، در حالی که سرمایه گذاری در فعالیت های پیشگیری نیازمند

و پیدا کردن راهکارهای ابداعی تحلیل بنیادین و دقیق فرآیندهای تولید برای کشف ریشه و دالیل مشکالت

برای حذف آن ها است. بنابراین، توجه به تفکیک صحیح هزینه های فعالیت های پیشگیری و فعالیت های

ارزیابی حایز اهمیت است.

عوامل مؤثر بر هزینه های کیفیت

تغییرات فن آوری و رفتاری ( 1

رفتار هزینه های پیشگیری(2

رقابت مبتنی بر کیفیت(3

بنابراین، اگر شرکتی محصوالت خود را منطبق با انتظارات مشتریان تولید نکند، ممکن است به سرعت

سهم خود را در بازار از دست بدهد.

مدل جدید هزینه یابی کیفیت: تمرکز بر انحراف ها

شده یکی دیگر از معایب مدل هزینه یابی کیفیت جوران این است که بر مبنای مدل سنتی کیفیت طراحی

است. براساس مدل سنتی کیفیت، محصوالت و قطعات به دو دستۀ کلی خوب یا بد تقسیم می شدند.

همانطور که پیش تر بحث شد. در این دیدگاه همۀ محصوالت خوب دارای ارزش کیفیتی یکسانی هستند

صوصیات حتی اگر، به طور دقیق منطبق با خصوصیات هدف باشند و این که در حد باال یا حد پایین خ

مزبور قرار گرفته باشند.

( دیدگاه متفاوتی دارد. او معتقد است با فروش محصموالتی که به سختی با خصوصیات 1990تاگوچی )

در –محصوالتی که در مرزهای باال و پایین محدودۀ مجاز قرار می گیرند –هدف کیفیت مطابقت دارند

می کند که تولید کنندگان به جای انتخاب یک آستانه، واقع، چیزی عاید شرکت نخواهد شد. تاگوچی پیشنهاد

تنها

12

بر خصوصیات هدف تأکید کنند زیرا، محصوالتی که به سختی با کیفیت هدف مطابقت می کنند، به احتمال

زیاد به رضایت مندی مشتری منجر نخواهد شد و زیان شرکت را به دنبال خواهند داشت. تاگوچی بر زیان

از تحویل کاال به مشتری )هزینۀ شکست برون سازمانی( تأکید می کند و این همان های تحقق یافته پس

موضوعی است که بیشتر مدل های هزینه یابی کیفیت سنتی و جدید بر آن پافشاری می کنند.

( به عنوان تقریبی از هزینه های شکست برون 7-6تاگوچی یک تابع درجۀ دوم کیفیت )شکل شمارۀ

د. این مدل نشان می دهد که کمترین مقدار زیان ناشی از کیفیت پایین زمانی است که سازمانی طراحی کر

خصوصیات محصوالت و قطعات تولید شده به طور دقیق مطابق باخصوصیات هدف )انحراف صفر(

باشد. با دور شدن از خصوصیات هدف و حرکت به سمت حد باال و پایین، زیان کیفیت پایین افزایش می

ز بر کاهش انحراف، روش و فرآیندی را برای بهبود کیفیت فراهم می کند. بنابراین، کلید بهبود یابد. تمرک

کیفیت و داشتن هزینه های کیفیت پایین تر، کاهش انحراف از خصوصیات هدف در تماس مراحل و

(.1990، استوکر، 1995فرآیندهای تولید و مونتاژ است )سود هاکار،

مزایای یک سیستم مدرن و رسمی بهای تمام شدۀ کیفیت

شرکت ها عالوه بر پذیرش الگوی جدید کیفیت )کاهش انحرافات( باید سیستم بهای تمام شده کیفیت مدرن و

کرایسلر با به –موتورز و دایملر رسمی را طراحی و اجرا کنند. شرکت هایی مانند موتورال، جنرال

کارگیری برنامه های هزینه یابی کیفیت، میلیون ها دالر در هزینه های کیفیت صرفه جویی کردند.

سیان

خصوصیات

هدف

حد پایین خصوصیات حد باالی خصوصیات

13

برخی از مزایای یک سیستم مدرن و رسمی بهای تمام شدۀ کیفیت به شرح زیر است:

تشویق همه جانبۀ همۀ ارکان شرکت برای تمرکز بر موضوع کیفیت. *

توجه مدیران ارشد به ارزش پولی کیفیت *

تأکید بر پیشگیری به جای رفع عیب. *

ایجاد انگیزۀ قوی از طریق ارایۀ گزارش های صرفه جویی های حاصل. از فعالیت های پیشگیرانه. *

بررسی های اخیر نیز نشان می دهد که برنامه های کاهش انحرافات به نتایج زیر دست یافته است: *

طراحی، ساخت و عرضۀ محصوالت با کیفیت مطلوب و متمایز در محیط های رقابتی. *

کاهش انحرافات در همۀ مراحل فرآیند تولید و ایجاد کیفیت برتر و هزینه های کمتر. *

سودمندی تأکید سازمانی بر شناسایی دالیل و علل مشکالت و برطرف کردن آن ها. *

انعطاف پذیر برای شناسایی به موقع و سریع مشکالت. ضرورت وجود سیستم های اندازه گیری *

ضروری کشف به موقع و اقدام سریع برای برطرف کردن انحرافات برای کاهش هزینه ها. *

به طور خالصه، تمرکز بر کاهش انحرافات مهم ترین استراتژی اثرگذار بر سه عامل موفقیت هر *

( .برای تفهیم بهتر موضوع به دو تجربۀ موفق بنگاه اقتصادی )کیفیت، بهای تمام شده و زمان است

اشاره می شود:

میالدی نویوتا کمری تنها خودرویی بود که در نوع خود به قیمی کمتر از قیمت مدل 1997در سال (1

عرضه شده بود. شرکت تویوتا از طریق طراحی دربارۀ سیر خودروی مزبور کاهش 1996سال

ای خود صرفه جویی کرد. از سوی دیگر، قطعات کمتر منجر قطعات مورد نیاز سپر، در هزینه ه

به کاهش انحرافات در نتیجه کاهش هزینه های تولید شد. این عمل باعث شد که تویوتا کمری بهترین

خودرو به شمار رود و شرکت تویوتا از شرکت فورد پیشی بگیرد.

به بازار می شود. رفع سریع مشکالت و کاهش انحرافات باعث کاهش زمان عرصۀ محصول (2

بنابراین، محصول شرکت زودتر از محصوالت شرکت های رقیب به بازار عرضه می شود.

14

کراسیلر و فورد در کاهش زمان عرضۀ محصول به بازار، مزایای –موفقیت دو شرکت دایملر

مالی متعددی را برای آن ها به همراه داشت.

محدودیت های هزینه یابی کیفیت

ای هزینه یابی کیفیت، مشکالت کیفیت را حل نمی کند. اندازه گیری ه *

شود گزارش اعداد و ارقام بهای تمام شده، باعث کاهش بهای تمام شدۀ کیفیت نمی *

عملیات و فرآیندهای خاص مورد نیاز بنگاه دهندۀکیفیت، نشان گزارش های بهای تمام شدۀ *

اقتصادی نیست.

شوند. نمیکیفیت لحاظ شدۀبهای تمام همۀ هزینه ها در محاسبۀ *

کیفیت، هزینه های غیرمستقیم شدۀبهای تمام محاسبۀ( خاطر نشان می کند که در 1983بام ) فیگن *

شکست نادیده گرفته می شوند. برخی از هزینه های مزبور عبارتند از: نامشهودو

افزایش تولید برای جبران هزینه های شکست -

باره کاری اختالل در فرآیند تولید به دلیل در -

افزایش موجودی کاال ساخته شده برای جبران شکست های برون سازمانی -

افزایش هزینه ها به دلیل دوباره کاری و ضایعات -

کاهش وفاداری مشتریان به محصوالت شرکت. -

هزینه های مهمی را به آسانی می توان در محاسبۀ بهای تمام شدۀ کیفیت نادیده گرفت. گاورین و *

بام بر نادرستی گردآوری داده ها توسط سیستم حسابداری تأکید می کنند. فیگن

تأخیر زمانی بین علت و معلول وجود دارد و در گزارش بهای تمام شدۀ کیفیت تمامی تغییرات در *

یک دوره ارائه نمی شود. اغلب، آموزش کیفیت در بنگاه اقتصادی دارای آثار بلندمدت است.

شده در سال اول ممکن است آثار خود را از سال سوم به بعد نشان دهد. مخارج پیشگیری انجام

هزینه یابی کیفیت موضوعی قضاوتی و برآوردی که ممکن است موجب انحراف در تحلیل شود. *

بیشتر محاسبات هزینه های کیفیت نتیجۀ قضاوت کارکنان فرآیند عملیات و سیستم حسابداری است.

ارش به کوتاه مدت دارد. بیشتر سرمایه گذاری های انجام شده در ماهیت هزینه یابی کیفیت گز *

کیفیت مانند تجهیزات آزمایشگاهی، طراحی دربارۀ فرآیندها و آموزش کیفیت به همۀ کارکنان در

15

کوتاه مدت انجام می شود. سرمایه گذاری های هنگفتی در سال های اولیه انجام می شود و مزایای

می شود. آن در سال های بعد نمایان

مالحظات کلی

( برای رسیدن به کیفیت برتر، آموزش بهای تمام شدۀ کیفیت به کارکنان، 1996به نظر کراوی )

موضوعی حیاتی است و برنامه های بهبود کیفیت زمانی موفق خواهند بود که کارکنان آثار پولی

دمینگ به طور جدی معتقد فعالیت های خود را در کل عملیات بنگاه اقتصادی به درستی درک کنند.

است کیفیت ضعیف ناشی از سیسم ها و روش هایی است که کارکنان در آن ها کار می کنند.

مدیران باید به این باور برسند که وجود اشتباهات طبیعی و گاهی اوقات غیرقابل اجتناب است، به طور

دار هستند: خالصه، برای رسیدن به کیفیت برتر نکات زیر از اهمیت اساسی برخو

آموزش (1

تعهد به کیفیت باید برای همۀ کارکنان امری واجب و حیاتی تلقی شود. این موضوع باید همراه با

آموزش منظم کارکنان باشد تا آنان با نقش اساسی خود در کاهش انحراف های کیفیت آشنا شوند.

ری را )که با اندازه گیری دقیق، آموزش باید نقش مهم فن آوری هایی مانند سیستم های اندازه گیری لیز

سطح فعالیت های کنترلی و پیشگیرانه را افزایش می دهند( تشریح کند. کارکنان باید متقاعد شوند که

تنها با به کارگیری درست و کامل تجهیزات اندازه گیری و گردآوری سریع اطالعات تجهیزات مزبور،

می توانند محصوالت با کیفیت برتر تولید کنند.

تیم های کاری چند مهارته باید متخصص شناسایی انحرافات و تحلیل ریشه ها و علل انحرافات مزبور

باشند. معموال این کار از طریق به کارگیری تکنیک هایی مانند نمودار علت و معلولی )نمودار

ذیر است. استخوان ماهی(. جدول کنترل کیفیت، نمودار پاره تر، هیستوگرام ها و اتاق فکر، امکانپ

فرهنگ سازمانی 2)

همۀ کارکنان بنگاه اقتصادی باید به این نتیجه برسند که عدم تطابق مشخصات و خصوصیات محصول با

میزان انتظارات مشتریان، برای بنگاه اقتصادی زیان آور خواهد بود. مدیریت ارشد باید از طریق فرهنگ

را در اولین مرتبه، برای همۀ کارکنان روشن کند. سازی و آموزش، اهمیت تولید محصول با کیفیت برتر

بنابراین، استفاده از کارکنان با تحصیالت عالی و آموزش دیده و تأکید مستمر مدیریت ارشد بنگاه اقتصادی

از راه های ایجاد فرهنگ مزبور است.

مسئولیت 3)

.فرآیندهای تولید مشارکت دارند مسئولیت گردآوری داده های کیفیت باید به کارکنانی واگذار شود که در

16

مسئولیت گردآوری داده های کیفیت، باید در تمام سطوح خطوط تولید و مونتاژ محصوالت و در نهایت

در سراسر چرخۀ زنجیرۀ ارزش بنگاه اقتصادی وجود داشته باشد.

-رزیابیا -پیشگیری»هدف شناسایی، اندازه گیری و گزارش همۀ هزینه های کیفیت در چارچوب مدل

است به گونه ای که تصمیم گیری های الزم آسان شود. « شکست

های کیفیت با سیستم حسابداری شرکت تطبیق هزینه

های کیفیت را به سه های هزینه یابی کیفیت و شرایط موجود در شرکت، هزینه با توجه به سر فصل

کنیم : روش زیر محاسبه می

های حـسـابداری شرکت وجود دارند که مبلغ مانده این فصـلهای کیفیت در سر بعضی از هزینه -1

شود. های کیفیت لحاظ می ها جزو هزینه حساب

توان آنها را در شوند اما می های کیفیت که در صورت حساب کل شرکت دیده نمی آن دسته از هزینه -2

های معین یا تفصیلی شرکت مشاهده کرد. حساب

شوند و یا با عنوان دیگری های کل، معین و تفصیلی دیده نمی هایی که در سرفصل حسـاب هزینه - 3

ها به وجود آیند. های کیفیت باید این سر فصل شوند که برای محاسبه هزینه محاسبه می

ترازنامه هزینه یابی کیفیت

های کیفیت ارتباط بین هزینه های کیفیت به صورت ریالی است و ترازنامه کیفیت نشانگر محاسبه هزینه

توان موثر بودن سیستم هزینه یابی کیفیت کند. با مقایسه ترازنامه کیفیت برای چند سال می را آشکار می

های شکست درونی و های ارزیابی و پیشگیری، کاهش هزینه در شرکت را استدالل کرد. افزایش هزینه

های شکست نیز صادق است. بر این اساس، هزینهبرونی را به همراه خواهد داشت و عکس این قضیه

های ارزیابی و پیشگیری در سمت چپ درونی و برونی در سمت راست ترازنامه کیفیت وهزینه

های ارزیابی و های شکست درونی و برونی نسبت به هزینه شود. با توجه به باال بودن هزینه محاسبه می

های های شکست درونی و برونی و هزینه وت مبلغ هزینهپیشگیری، برای تراز کردن ترازنامه باید تفا

های کیفی قابل کنترل به وقوع پیوسته نشان داد که کاهش این ارزیابی و پیشگیری را با عنوان هزینه

یابی کیفیت تلقی کرد. ها در بلند مدت را باید اثربخش بودن سیستم هزینه هزینه

ینه شکست برونی بسیار حائز اهمیت است. مشکالتی که پس از تهیه ترازنامه کیفیت، مبلغ ریالی هز

های کند، تا حدود قابل توجهی بیانگر ناکارآمد بودن و ضعف روش پس از تحویل محصول بروز می

توان از طریق پیگیری و افزایش بودجه هزینه پیشگیری کنترل کیفیت است که این عامل را می

دهی بهبود بخشید. توجه رایند بازرسی و هزینه گزارشریزی کیفیت، و هزینه طراحی و کنترل ف طرح

17

تواند بیانگر مواردی باشد که احتماال از دید کارشناسان شرکت دور مانده به دالیل شکست برونی می

های مربوط به منظور بهبود فرایند طراحی کیفیت استفاده کرد. توان از گزارش است؛ از این رو می

های شکست درونی: هزینه

هزینه مواد وقطعات دور ریز و ضایعات

هزینه تعمیر و دوباره کاری محصوالت

هزینه تحلیل شکست

هزینه تعمیر و اصالح اقالم معیوب

هزینه نگهداری نا مناسب مواد اولیه

هزینه آزمایش مجدد محصوالت اصالح

شده

هزینه درجه بندی کیفیت محصوالت زیر

سطح قابل قبول

رونی:های شکست ب هزینه

هزینه ضمانت

هزینه برگشت محصول توسط مشتری و

شکایات مشتریان

هزینه اصالح محصوالت در دست مشتریان

های ارزیابی : هزینه

هزینه ارزیابی پیمانکاران فرعی، تامین

کنندگان مواد، قطعات و خدمات

هزینه بازرسی وآزمایش مواد وقطعات در بدو

ورود

آزمایش حین فرایندهزینه بازرسی و

هزینه بازرسی و آزمایش محصول نهایی

های کیفیت های ایجاد و ممیزی سیستم هزینه

گیری هزینه کنترل تجهیزات بازرسی و اندازه

هزینه مربوط به بررسی کیفی موجودی انبارها

های پیشگیری: هزینه

هزینه طرح ریزی کیفیت

هزینه آموزش

د بازرسیهزینه طراحی و کنترل فراین

ها و آمار مربوط به کیفیت های گزارش هزینه

هزینه ارزیابی پیمانکاران فرعی

18

های کیفی قابل کنترل به وقوع پیوسته: هزینه

جمع : جمع :

منابع :

« هزینه های کیفیت »خوش طینت ، محسن -1

« هزینه یابی کیفیت » شریعت زاده ، سید رضا -2

هزینه یابي كیفیت، ترجمه فرانك جواهر دشتي و محمد » . جي . پالنك بي . جي . دیل و جي - 3

« 1331ابراهیم آهویي، تهران،سازمان مدیریت صنعتي،

برنامه ریزي نگهداري و سیستم كنترل موجودي، فرایندها و » سید حسیني ، سید محمد -4

« 1331هاي پیش بیني، تهران، نشر هواي تازه، مدل

19