Üretim Çizelgeleme - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mert.topoyan/dosyalar/cizelgeleme.pdf ·...

Üretim Çizelgeleme

Çizelgeleme Nedir?

• Bir ürünün üretilmesi/hizmetin sunumu için– işgörenin nerede, ne zaman gerekli olduğunun,– gerekli faaliyetlerin zamanlamasının,– üretime başlama ve üretimi tamamlama zamanlarının,– çalışma zamanının belirli bölümlerinde hangi iş merkezlerinde hangi işlemlerin yapılacağının,

– iş merkezlerinin yeni işlemler için ne zaman hazır olacağının

belirlenmesi işidir.

Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Çizelgeleme Nedir?

• Çizelgeleme, taahhüt edilen işlerin taahhüt edildiği zamanda teslimini sağlama aracıdır.

• Çizelgeleme sayesinde– müşteri taleplerine karşılık verebilmek,– tedarik sürelerini azaltmak,– esnekliği arttırmak,– kapasiteyi etkin kullanmak

mümkün olmaktadır.


Çizelgeleme Nedir?• İki şekilde çizelgeleme yapılabilir:

– İleriye doğru çizelgeleme: İş gereklilikleri belli olduğunda en kısa zamanda işe başlamak üzere çizelge hazırlanır. Bu yöntemle oluşturulan çizelge son teslim tarihini karşılayamayabilir. Çoğunlukla müşteri siparişi üzerine başlayan, en kısa zamanda teslim edilmesi gereken işlerde kullanılır.

– Geriye doğru çizelgeleme: İşin son teslim tarihinden başlayarak geriye doğru işi oluşturan her faaliyetin zamanlamasının belirlenmesidir. En son faaliyetten başlayarak çizelge hazırlanır ve faaliyetlerin başlaması gereken zamanlar elde edilir. Çizelgelenen iş için gerekli kaynaklar elde olmayabilir. Çoğu imalat ortamında kullanılır.

• Uygulamada ileri ve geri yönlü çizelgelemelerin bir arada kullanıldığına da rastlanabilir.


Farklı Üretim Sistemlerinde Çizelgeleme

• Sürekli üretim: Bir işlemin ne zaman başlayıp ne zaman biteceği, bir sonraki işleme hazırlık için gereken zamanlar belirlenir.

• Kitlesel üretim: Bileşenlerin üretim hattına hangi hızda besleneceği, hattın günde ne kadar süre çalışacağı belirlenir.

• Proje tipi üretim: İşlemler sıralı ve birbiriyle bağlantılı olarak gerçekleştirilir. PERT, CPM gibi tekniklerden yararlanılır.

• Atölye tipi üretim: Bir parçanın işlem görürken izleyeceği rota, hangi makinelerin hangi işgörenler tarafından çalıştırılacağı, parçaların işlem görme sıraları belirlenmektedir.


Farklı Üretim Sistemlerinde Çizelgeleme

• Sürekli üretim sistemlerinde üretimin çizelgelenmesi kesikli üretim sistemlerine göre daha kolaydır. Ancak malzeme akışının eşgüdümlenmesi ve stokların yakından izlenmesi önem kazanır. Üretim sistemindeki aksaklıkların ve duraksamaların önlenebilmesi de önemlidir.

• Parti tipi üretim sistemlerinde ise üretime hazırlık maliyetleri ile stok maliyetlerinin dengelenmesi sonucu ekonomik üretim miktarlarının belirlenmesi ve siparişlerin sırasının belirlenmesi gerekmektedir.

• Atölye tipi üretimde iş akış yollarının (rotaların) ve işlem sürelerinin değişken olması kuyrukta beklemeye ve yarı mamul stoklarına neden olur. Ayrıca kapasite kullanımını da yönetmek zorlaşır.


Çizelgeleme

• Çizelgeler farklı yollarla gösterilebilir:– İş ve faaliyetler için son teslim tarihlerinin gösterilmesi– İş ve faaliyetlerin başlangıç ve bitiş tarihlerinin ve/veya sürelerinin listelenmesi

– İş ve faaliyetlerin başlangıç ve bitiş sürelerinin grafik olarak ifade edilmesi


Gantt Şemaları

• Henry Gantt tarafından 1900'lerin başlarında geliştirilmiş olan ve işleri bir zaman çizelgesi üstünde göstermeye yarayan şemalardır.– Gantt ilerleme şeması: Çizelgelenen tamamlanma tarihine göre her iş ve faaliyetin mevcut durumunu grafik olarak ifade etmekte kullanılır.

– Gantt iş istasyonu şeması: Bir iş istasyonunda çizelgelenmiş olan işlerin zamanlarını, boş zamanları, iş istasyonunun yükünü çizelgelemek için kullanılır.


İlerleme Gantt Şeması

09:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00

Motor bakımı

Ön düzen bakımı

Fren bakımı

Kapı Boyama

Kontrol zamanı

Kontrol zamanında yapılan izlemeye göre:1. Motor bakımı ve fren bakımı işleri programın gerisindedir.2. Ön düzen bakımı işi programın ilerisindedir.3. Kapı boyama işi programa uygun ilerlemektedir.


İş İstasyonu Gantt Şeması

09:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00

Torna

Freze

Taşlama

Boyama

A101

A101

A101

A72

A72

A72

A105

A105

X87

X87B21

x63


İş İstasyonu Düzeyinde Çizelgeleme

• İş istasyonları için çizelgelemede iş istasyonu içerisinde işlerin sırasının ve hangi işlemin hangi istasyonda yapılacağının belirlenmesi sorunları söz konusudur.


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması• Öncelik kuralları:

– İlk gelen ilk hizmet alır.– Teslim tarihi en erken olan ilk hizmet alır.– İşlem süresi en kısa olan ilk hizmet alır.– İşlem süresi en uzun olan ilk hizmet alır.– En son gelen ilk hizmet alır.– Kalan boşluk süresi en kısa olan ilk hizmet alır.– Öncelikli müşterinin siparişi önce hizmet alır.– Rassal hizmet verilir.

• Tek ölçütlü kurallar, bünyelerinde güncelleme özelliği olmadığı için statik niteliktedir.


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması



• Program performansının değerlendirilmesinde aşağıdaki ölçütler kullanılır:– İşin tamamlanma zamanını en küçüklemek: İş başına ortalama

tamamlanma zamanı ile ölçülür.– Kapasite kullanımını en büyüklemek: Tesisin kullanımda olduğu

zamanın toplam zaman içindeki oranı (yüzdesi) ile ölçülür.– İşlem içi (çevrim) stoklarını en küçüklemek: Sistem içerisindeki

ortalama iş sayısı ile ölçülür. Sistemdeki ortalama iş sayısı arttıkça işlem içi stoklar daha fazla olacaktır.

– Müşteri bekleme süresini en küçüklemek: Ortalama gecikme süresi ile ölçülür.



• Bir PVC doğrama üretim atölyesinin elindeki siparişlere ilişkin veriler aşağıdaki tablodadır. Buna göre her öncelik kuralı için siparişleri sıralayıp oluşturulan programın performansını değerlendiriniz.

Sipariş Siparişin alınmasından beri geçen süre (gün)

İşlem süresi (gün)

Teslim tarihine kalan süre (gün)

A 15 25 29

B 12 16 27

C 5 14 68

D 10 10 48

E 0 12 80

F 7 16 47


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐İlk gelen ilk hizmet alır‐




Başlangıç zamanı (gün)

Bitiş zamanı (gün)

Gecikme süresi (gün)

Akış süresi (gün)

A 15 25 29 0 25 0 40

B 12 16 27 25 41 14 53

D 10 10 48 41 51 3 61

F 7 16 47 51 67 20 74

C 5 14 68 67 81 13 86

E 0 12 80 81 93 13 93


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ Teslim tarihi en erken olan ilk hizmet alır ‐








B 12 16 27 0 16 0 28

A 15 25 29 16 41 12 56

F 7 16 47 41 57 10 64

D 10 10 48 57 67 19 77

C 5 14 68 67 81 13 86

E 0 12 80 81 93 12 93


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ İşlem süresi en kısa olan ilk hizmet alır ‐








D 10 10 48 0 10 0 20

E 0 12 80 10 22 0 22

C 5 14 68 22 36 0 41

B 12 16 27 36 52 25 64

F 7 16 47 52 68 21 75

A 15 25 29 68 93 64 108


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ İşlem süresi en uzun olan ilk hizmet alır ‐








A 15 25 29 0 25 0 40

B 12 16 27 25 41 14 53

F 7 16 47 41 57 10 64

C 5 14 68 57 71 3 76

E 0 12 80 71 83 3 83

D 10 10 48 83 93 45 103


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ En son gelen ilk hizmet alır ‐








E 0 12 80 0 12 0 12

C 5 14 68 12 26 0 31

F 7 16 47 26 42 0 49

D 10 10 48 42 52 4 62

B 12 16 27 52 68 41 80

A 15 25 29 68 93 64 108


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ Kalan boşluk süresi en kısa olan ilk hizmet alır ‐

Sipariş Siparişin alınmasından beri geçen süre

(gün)


Teslimtarihine kalan süre (gün)

Kalan boşluk süresi(gün)





A 15 25 29 4 0 25 0 40

B 12 16 27 11 25 41 14 53

F 7 16 47 31 41 57 10 64

D 10 10 48 38 57 67 19 77

C 5 14 68 54 67 81 13 86

E 0 12 80 68 81 93 13 93


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ Karşılaştırma‐

Kural Ortalama gecikmesüresi (gün)

Ortalama akış süresi (gün)

Geciken faaliyet sayısı

İlk gelen 10,5 67,8 5

Teslim tarihi en erken olan 11,2 67,3 5

İşlem süresi en kısa olan 18,3 55,0 3

İşlem süresi en uzun olan 12,5 69,8 5

En son gelen 18,2 57,0 3

Kalan boşluk süresi en kısa olan 11,5 68,8 5


İş İstasyonunda İşlerin Sıralanması‐ Kritik Oran‐



• Bir makine istasyonunda, üretim programının 12. gününde eldeki işler aşağıdaki tabloda görüldüğü gibidir. Kritik orana göre işlerin sıralaması nasıl olmalıdır?

İş Tamamlanma süresi (gün) Arta kalan iş (gün)

A 18 8

B 16 2

C 20 12

D 15 3

E 21 8



İş Tamamlanmasüresi (gün)

Arta kalan zaman (gün)

Arta kalaniş (gün)

Kritik Oran

A 18 18‐12 = 6 8 6/8 = 0,75

B 16 16‐12 = 4 2 4/2 = 2,00

C 20 20‐12 = 8 12 8/12 = 0,67

D 15 15‐12 = 3 3 3/3 = 1,00

E 21 21‐12 = 9 8 9/8 = 1,12

İş sırası C, A, D, E, B olmalıdır. C ve A işleri hızlandırılmadığı sürece zamanında teslim edilemeyecektir.


n adet siparişin iki makine istasyonunda sıralanması

• Tüm siparişler aynı işlem sırasını izler (örneğin önce birinci, sonra ikinci makine)

• Johnson Kuralı:– İşlem süreleri incelendiğinde en kısa işlem süresi ilk iş istasyonunda ise en kısa işlem süresine sahip sipariş başa yerleştirilir.

– Eğer en kısa işlem süresi ikinci iş istasyonunda ise en kısa işlem süresine sahip sipariş sona yerleştirilir.

– Tüm siparişler yerleştirilene kadar sıralama devam eder.– Böylece her iki iş istasyonundaki eşzamanlı işlem süresi en büyüklenir.


Örnek‐1• Bir pastanede gelen tüm siparişler önce pişirme, sonra da

süsleme olmak üzere iki işlemden geçmektedir. Belirli bir zamanda gelen siparişler ve bunlar için her iki işlemde geçen süreler tablodaki gibidir. Buna göre işler, siparişler için harcanacak toplam süreyi en küçükleyebilmek için hangi sırayla yapılmalıdır? Bulduğunuz sıralamayı Gantt şeması üzerinde gösteriniz.

Siparişler

İşlem A B C D E

Pişirme (P) 35 dk 15 dk 60 dk 50 dk 30 dk

Süsleme (S) 40 dk 20 dk 25 dk 45 dk 20 dk


Örnek‐1Siparişler

İşlem A B C D E

Pişirme (P) 35 dk 15 dk 60 dk 50 dk 30 dk

Süsleme (S) 40 dk 20 dk 25 dk 45 dk 20 dk

P B

S B

En küçük süre birinci işlemde, bu nedenle başa yazılır.



İşlem A C D E

Pişirme (P) 35 dk 60 dk 50 dk 30 dk

Süsleme (S) 40 dk 25 dk 45 dk 20 dk

P B E

S B E

En küçük süre ikinci işlemde, bu nedenle sona yazılır.



İşlem A C D

Pişirme (P) 35 dk 60 dk 50 dk

Süsleme (S) 40 dk 25 dk 45 dk

P B C E

S B C E

En küçük süre ikinci işlemde, bu nedenle sona yazılır.



İşlem A D

Pişirme (P) 35 dk 50 dk

Süsleme (S) 40 dk 45 dk

P B A C E

S B A C E

En küçük süre birinci işlemde, bu nedenle başa yazılır.



İşlem D

Pişirme (P) 50 dk

Süsleme (S) 45 dk

P B A D C E

S B A D C E

Son işlem kalan boşluğa yerleştirilir.


Örnek‐1

• İşlem Sırası B, A, D, C, E olmalıdır.Pişirme işlemi boşta, başka işlemler için

uygun

Süsleme işlemi boşta, önceki işlemin bitmesini bekliyor.

Beş sipariş en kısa süre olarak toplam 210 dakikada tamamlanabilir. Bu süre içerisinde süsleme işlemi 5 kez, toplamda 60 dakika boş kalıp önceki işlemin bitişini beklemektedir. Pişirme işlemi ise 20 dakika boş kalmaktadır. Fakat bu sürede başka siparişler kabul etmeye uygundur.


Örnek‐2• Bir imalat atölyesinde gelen siparişler iki makinede işlenmektedir. İki

işlemden de geçmesi gereken parçalar için önce birinci, sonra ikinci işlem yapılmaktadır. Tabloda gelen 6 sipariş için işlem süreleri yer almaktadır. Buna göre bu siparişlerin en kısa sürede tamamlanması için hangi sırada yapılması gerektiğini, toplam tamamlanma süresini, işlemlerdeki bekleme sürelerini belirleyip bir Gantt şeması üzerinde gösteriniz.

Sipariş 1. İşlem Süresi (dk) 2. İşlem Süresi (dk)

A 27 33

B 0 21

C 5 23

D 22 18

E 20 8

F 35 30Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Örnek‐2

1. İşlem C A F D E

2. İşlem B C A F D E

Sipariş 1. İşlem Süresi (dk) 2. İşlem Süresi (dk)

A 27 33

B 0 21

C 5 23

D 22 18

E 20 8

F 35 30

Toplam tamamlanma süresi = 133 dkYalnızca 1. işlemde 24 dakika boşluk vardır. Fakat bu sürede yeni sipariş kabul edilebilir. Yrd. Doç. Dr. Mert TOPOYAN

Kural Tabanlı Çizelgeleme Yöntemlerinin Kısıtları

• Çizelgeleme dinamik bir iştir. Bu nedenle siparişlerde, işlemlerde, donanımda, ürün karmasında vb. olabilecek değişimlere göre kurallar gözden geçirilmelidir.

• Kurallar üst ve alt akıştaki işlemleri dikkate almaz. Bu nedenle diğer bölümlerdeki atıl ya da darboğaz kaynaklar gözden kaçırılabilir.

• Kurallar son teslim tarihlerinden ötesini dikkate almaz. Örneğin son teslim tarihi aynı olan iki işin bir tanesi bir dağıtımcının stoklarını yenileme amacı taşırken, diğer iş zamanında yetişmezse müşterinin tesisinin durmasına yol açabilecek özel bir sipariş olabilir. Siparişlerin önem derecesi kuralların ötesinde değerlendirilmelidir.


Üretim Çizelgeleme - kisi.deu.edu.trkisi.deu.edu.tr/mert.topoyan/dosyalar/cizelgeleme.pdf ·...

Documents