№ 34 (11895)23-уми августи

соли 2013

Бењин фарди љањон омўзгор аст,Аз ў сарсабзу хуррам рўзгор аст

www.omuzgor-news.tjНАШРИЯИ ВАЗОРАТИ МАОРИФИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН

ЊАФТАНОМА АЗ 20-УМИ ИЮЛИ СОЛИ 1932-ЮМ НАШР МЕШАВАД

ОМЎЗГОР Олиљанобон, муњтарам сарони

њукуматњо!Муњтарам муовинони Дабири

кулли Созмони Милали Муттањид!Муњтарам вазирон ва роњбарони

њайатњо!Муњтарам иштирокдорони кон-

фронс!Хонумњо ва љанобон!Барои ман мояи сарфарозист, ки

њамаи шуморо дар шањри Душан-бе, дар Конфронси байналмилалии сатњи баланд оид ба њамкорї дар соњаи об хайра маќдам гўям.Њамоиши имрўза, ки тибќи

Ќатъномаи Маљмааи Умумии Со-змони Милали Муттањид сурат ме-гирад, барои њамаи мо љињати арзё-бии вазъ ва дурнамои њамкорї дар соњаи об ба хотири татбиќи мукам-мали уњдадорињо ва ќарорњои дар сатњи глобалї ќабулгардида имко-нияти нодире фароњам месозад.Ќабл аз он ки пиромуни вази-

фаву њадафњои нишасти имрўза мушаххасан сухан гўям, бамаврид медонам дар бораи марњалањои асосии амалиёти дастаљамъонаи мо дар тўли дањсолаи охир таваќќуф намоям.Имсол ба аввалин тарњи мушта-

раки ањамияти љањонидоштаи мо – Соли байналмилалии оби тоза, ки соли 2003 баргузор гашта буд, дањ сол пур мешавад ва ин сана ар-зишмандии тањлили моро бештар мегардонад.Соли байналмилалии оби тоза

ба тањкиму тавсеаи талошњо оид ба нигањдорї ва истифодаи сама-раноки захирањои оби ошомиданї кўмак карда, ба дарки амиќи наќши об дар таъмини рушди устувор, ин-чунин барои омода сохтан ва инти-шор намудани аввалин гузориши фарогир дар бораи аз худ кардани захирањои оби љањон зери унвони «Об барои одамон, об барои њаёт» мусоидат намуд.Ба назари мо, наќши асосии Соли

байналмилалї дар он ифода меёбад, ки барои тарњи дуюми тўлонитари дорои ањамияти љањонии соњаи захирањои об – Дањсолаи байнал-милалии амалиёти «Об барои њаёт, солњои 2005-2015» асоси боэътимо-ду устувор гузошт.Њадафи асосии Дањсола аз расо-

нидани мусоидат ба љањду талошњо ба хотири иљрои уњдадорињои байналмилалї дар соњаи об ва захирањои бо он алоќаманд то соли 2015, аз љумла дар самти ду баро-бар кам кардани ќишри ањолие, ки ба оби ошомидании безарар ва бењдошти санитарї дастрасї надо-рад, иборат буд.Соли 2010 дар шањри Ду-

шанбе мо якљоя шарњу тафсири миёнамуњлати татбиќи амалии Дањсолаи байналмилалии амалиёти «Об барои њаёт»-ро анљом додем.Дар Эъломияи Душанбе, ки дар

асоси хулосањои тафсири соли 2010 ќабул шуда буд, мо азми худро љињати амалисозии уњдадорињои ќаблї дар соњаи захирањои об та-ъйид намудем.Дар ин замина худи њамон сол

бо ибтикори Љумњурии Тољикистон доир ба Соли байналмилалии њамкорї дар соњаи об эълон на-мудани соли 2013 Ќатъномаи нави Маљмааи Умумии Созмони Мила-ли Муттањид ќабул гардид.Тољикистон якљоя бо кишварњои

дигари њамшарики Ќатънома ба ин

ташаббус роњ кушода, дар назар дошт, ки Соли байналмилалї ба тањкими муколама ва якдигарфањмї, рушду тавсеаи њамкориву шарикї дар асоси муносибатњои бисёрзина ва маљмўї ба њалли масъалањои об мусоидат хоњад кард.Нимаи аввали Соли байналми-

лалии њамкорї дар соњаи об алла-кай сипарї гашт.Дар ин давра ба хотири

муњокима ва тањияи роњњои бењтарини шарикиву њамкорї дар соњаи об, густариши донишу малакањо оид ба василањои дипло-матияи об як силсила чорабинињои глобалї, минтаќавї ва миллї гуза-ронида шуданд.Мо натиљањои чорабинињоро

дар Сарагоса, Абу-Забї, Париж, Ню-Йорк, Гаага, Чиангмай ва дигар шањрњо, ки ба хотири му-соидат ба татбиќи босамари њадафњои Соли байналмилалии њамкорї дар соњаи об гузаронида шуданд, мусбат арзёбї мекунем.Конфронси имрўза чора-

бинии навбатї ва дар айни за-мон рўйдоди марказии Соли байналмилалї мебошад ва ман мутмаинам, ки ба идомаи он дигар нишастњои муњими байналмилалї доир хоњанд гашт.Аз фурсат истифода бурда, ме-

хостам ба кулли њамшарикони мо, аз љумла њукуматњо, муассисањои Созмони Милали Муттањид, созмонњои байналмилалї ва минтаќавї, бахши хусусї ва на-мояндагони љомеаи шањрвандї барои мусоидати фаъолашон ба татбиќи амалии тадбирњои Соли байналмилалии њамкорї дар соњаи об изњори сипос намоям.Хонумњо ва љанобони

арљманд!Имрўз масъалаи асосие, ки дар

пешорўи љомеаи љањонї ќарор гирифтааст, аз он иборат аст, ки ба чї тариќ уњдадорињои эълон-шуда метавонанд ба амалиёт ва наќшањои њамкорї дар соњаи об пайваста татбиќи комилу амалии худро љињати бењбуди њаёти њар

фард пайдо намоянд. Дар оѓози фаъолияти муштараки мо дар чањорчўбаи Дањсолаи байналми-лалии амалиёти «Об барои њаёт», ки бо Њадафњои Рушди Њазорсола иртиботи ногусастанї дорад, дар пешорўи мо айнан чунин масъала меистод.Тавре маълум аст, захирањои

об дар самти расидан ба њадафњои рушд, ки дар Эъломияи Њазорсола дарљ ёфтаанд, ањамияти аввалиндараља касб кардаанд. Љањду талоши мо оид ба рафъи камбизоатї ва гуруснагї, таъми-ни баробарї ва васоили зиндагї, коњиш додани осебпазирї ва њалли масъалањои тандурустї дар њоле, ки дар манотиќи зиёди сайёра нархи оби ошомиданї аз нархи сўзишворї болотар рафта-аст, ба рушду идораи оќилонаи захирањои об вобастагии зич до-рад.Ин саъю кўшишњо њанўз он

самараи бузургеро, ки њамаи мо дар оѓози њазорсола интизораш будем, надодаанд. Вале бо вуљуди ин, пешрафти бадастомада возењу равшан аст.Тавре ки дар њисоботи соли

2013 оид ба Њадафњои Рушди Њазорсола зикр шудааст, тайи ду дањсолаи охир зиёда аз 2,1 милли-ард одамон бо об бењтар таъмин гашта, шароити санитарии 1,9 миллиард сокинони Замин рў ба бењбудї нињодааст.Дар баробари ин, њоло њам

768 миллион нафар обро аз сарчашмањои хатарнок истеъмол намуда, таќрибан барои 2,5 мил-лиард сокинони сайёра шароити аввалияи санитарї дастнорас аст.Зиёда аз ин, пешрафти ба-

дастомада на танњо дар байни минтаќањо ва кишварњо, балки байни ањолии дењот ва шањрњои мамлакатњо номутаносиб аст.Масалан, имрўз дар Тољикистон

танњо 58,5 фоизи ањолии киш-вар сарчашмањои хушсифати оби нўшокї ва ќариб 30 фоизи он ша-роити хуби санитарї дорад.

Дар панљ соли охир Њукумати кишвар барои њаллу фасли муш-килоти марбут ба захирањои об зиёда аз 15 стратегия ва барнома-ву наќшањои корї ќабул карда-аст, ки дар чањорчўби онњо барои лоињањои мушаххас зиёда аз 500 миллион доллари амрикої мас-раф мешавад.Аммо таљриба гувоњ аст, ки

барои сари ваќт пиёда сохтани ин њадафњо тавсеаи маблаѓгузорї ва љалби сармояњо аз тариќи исти-фодаи тамоми имконоти мављуда љињати тањкими инфрасохтори обии кишвар комилан зарур аст.Хонумњо ва љанобони гиромї!Муњлати ноил шудан ба

Њадафњои Рушди Њазорсола ва татбиќи маљмўи тадбирњои Дањсолаи байналмилалии амалиё-ти «Об барои њаёт» дар ояндаи на-здик ба анљом мерасад.Ба ибораи дигар, то анљоми

раванди иљрои ин ду тарњи глоба-лии бо њам сахт алоќаманд, ки ба мањви камбизоатї ва нобаробарї, бењбуди сифати њаёт ва ќонеъ на-мудани ниёзмандињои асосии ода-мон равона карда шудаанд, рўзу моњњои башумор мондаанд.Дар ин муддати начандон зиё-

ди боќимонда зарур аст, ки барои таъмин намудани пешрафти возењ дар самти расидан ба Њадафњои Рушди Њазорсола саъю талошњои мо дучанд гашта, њамаљониба таќвият дода шаванд.Ин иќдом махсусан дар шарои-

ти кунунї муњим аст, зеро зуњуроти љории буњронњои молиявию иќтисодї, озуќаворї ва энергетикї ва таѓйироти иќлим пешрафти бе ин њам нопурра, ноустувор ва но-мутаносибро коњиш медињад.Вале аллакай имрўз метавон

гуфт, ки Дањсолаи байналмила-лии амалиёти «Об барои њаёт, солњои 2005-2015» љузъи мантиќї ва зарурии раванди татбиќи ама-лии Њадафњои Рушди Њазорсола гашта, барои пиёда сохтани онњо мусоидат ќардааст.Бинобар ин, бо истифода аз

фурсат баррасии имкони эълон гардидани дањсолаи нави байнал-милалиро оид ба њалли масъалањои марбут ба об пешнињод менамоям.Мо чунин мешуморем, ки

дањсолаи нав бояд ба саъю талошњо дар њамаи сатњњо такони нав дода, дар давраи баъди соли 2015 ба руш-ду тавсеаи шарикї ва њамкорї дар соњаи об хизмат намояд.Гузашта аз ин, бояд ба инобат

гирем, ки то соли 2015 Њадафњои Рушди Устувор тањия ва ќабул кар-да мешаванд.Дар робита ба ин, умедворам,

ки пешнињоди мазкур аз љониби иштирокдорони конфронси имрўза пуштибонї меёбад.Алњол раванди байнињукуматї

оид ба тањияи Њадафњои Рушди Устувор, ки комёбии асосии Кон-фронси Созмони Милали Муттањид оид ба рушди устувор (РИО+20) мањсуб мешавад, идома дорад.Боиси ќаноатмандист, ки дар

санади љамъбастии РИО+20 наќши

калидии захирањои об дар эљоди рушди устувор эътироф гардида, масъалањои марбут ба Њадафњои Рушди Устувор дар соњаи об дар њамоишу нишастњои гуногун мав-риди баррасии фаъолона ќарор до-ранд.Мо раванди пешбарии ѓояро

оид ба зарурати тањияи Њадафи алоњидаи рушди устувор дар соњаи захирањои об пуштибонї мекунем ва зарур медонем, ки њангоми тањияи умумии ин њадафњо унсурњои мазкур ба њисоб гирифта шаванд:

- таъмини дастрасии комил ба оби безарари ошомиданї ва сани-тария;

- љорї намудани идораи воњиду муттањидаи захирањои об дар сатњи миллї ва минтаќавї;

- баланд бардоштани самара-нокии истифодаи об ва истифодаи дуюмбораи он;

- маблаѓгузории кофї ва сар-моягузории иншооти хољагии об ва инфрасохтор, ироа ва татбиќи технологияњои навтарин;

- бунёди василањои мутаќо-билан ќобили ќабул оид ба љамъоварї ва табодули иттилооту маълумот.Умед дорам, ки дар љараёни

мубоњисањои кунунї иштирокдо-рони конфронс оид ба ин масъала тавсияњои мушаххасеро пешнињод хоњанд кард.Хонумњо ва љанобони

муњтарам!Таљриба гувоњ аст, ки њадафњо

фаќат дар сурати тањияи василањои муассир ва наќшањои мушаххаси татбиќу тафсири онњо амалиша-ванда мебошанд.Аз ин лињоз, Њамоиши сиёсии

ба тозагї таъсисёфтаи сатњи ба-ланд оид ба рушди устувор дар ин арса бояд на фаќат наќши марказї дошта бошад, балки љињати густа-риши муколамаи доимї оид ба доираи васеи масъалањои рушди устувор василаи фарогир ва пур-вусъатеро муњайё созад.Дар иртибот ба ин, мувофиќи

маќсад медонам, ки ба барраси-ву муњокимаи иштирокдорони муњтарам роњњои тањияи диди гло-балиро оид ба масъалањои об барои давраи баъди соли 2015 пешнињод намоям, зеро он метавонад љињати пиёдасозии њадафњои бо захирањои об алоќаманди рушди устувор ба њайси «харитаи роњ» наќши муфид дошта бошад.Ба инобат гирифтани омилњои

зерин, ки њангоми тањияи диди нав оид ба масъалањои об чањорчўба ва имконоти њамдастиву њамкориро муайян месозанд, онро таќвият хоњанд дод.Аввалан, таѓйирёбии иќлим ба

захирањои об таъсири манфї до-шта, ба саъю талошњои мо дар сам-ти расидан ба њадафњои рушд осеб мерасонад.Масалан, тўли чанд дањсолаи

ахир пиряхњои Тољикистон, ки аз муњимтарин манбаъњои оби минтаќаанд, ќариб 30 фоизи њаљми худро гум кардаанд ва ин тамоюл пайваста идома дорад.Дар ин муддат аз 14 њазор

пиряхњои мо њазортои онњо ба куллї нобуд шуданд. Фаќат пиря-хи Федченко – бузургтарин пиряхи ќитъаи хушкии Замин – дар ин дав-ра ќариб 1 километр кўтоњ шуда,

ОБ – ИН ЗИНДАГИСТ, ОБ – ИН МАНБАИ ЊАЁТ АСТСуханронии Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон дар маросими

ифтитоњи Конфронси байналмилалии сатњи баланд оид ба њамкорї дар соњаи об

(Идома дар сањ.2)

№ 34 23-юми августи соли 20132 ОМЎЗГОР РАЊНАМОмасоњаташ ба андозаи 11 киломе-три мураббаъ ихтисор гаштааст ва њаљман таќрибан 2 километри му-кааби ях талаф ёфтааст.Бо дарназардошти он, ки

ќариб 60 фоизи захирањои оби њавзаи бањри Арал дар ќаламрави Тољикистон ташаккул меёбанд, чу-нин вазъ боиси нигаронии љиддист ва андешидани тадбирњои фаври-ро доир ба мутобиќсозї ва эљоди устуворї нисбат ба таѓйироти иќлим таќозо дорад.Дар иртибот ба таъсири

таѓйироти иќлим тайи солњои ахир дар Тољикистон, ки 93 фиса-ди ќаламравашро кўњњо ташкил медињанд, афзоиши офатњои та-биии бо захирањои об алоќаманд ба мушоњида мерасад, ки боиси зиёни бузурги иќтисодиву маънавї мегарданд.Офатњои табиї илова бар он,

ки дар шароити кўњсори мо ба њисороти ѓайричашмдошт боис ме-гарданд, саъю талошњои моро оид ба дастёбї ба Њадафњои Рушди Њазорсола коњиш дода, дар роњи паст кардани сатњи камбизоатї монеаву мушкилоти иловагї эљод месозанд.Аз ин лињоз, дар сатњи глобалї

мунтазам мавриди бањсу муњокима ќарор додани масъалаи офатњои табиии бо захирањои об алоќаманд мувофиќи маќсад мебошад.Дуюм ин, ки афзоиши ањолї ва

зиёд шудани эњтиёљ ба захирањои об вазифањои наву фарогирро ба миён мегузоранд.Масалан, дар минтаќаи Осиёи

Марказї масоњати заминњои обї аз 2,2 миллион гектари аввали асри XX то 9 миллион гектари њозира ва теъдоди ањолї аз 20 миллион нафари соли 1956 то 63 миллион нафар дар соли 2010 аф-зоиш ёфтааст.Дар олами муосир талабот

ба захирањои об босуръат аф-зун мегардад, ки ин, дар навбати худ, боиси шиддат гирифтани муносибатњои байнињамдигарии соњањои мухталифи иќтисод ме-гардад.Тезутунд шудани раќобат ба-

рои захирањои об дар шароити афзоиши камбуди он ќодир аст, ки њатто дар дохили як мамлакат ба пайомадњои номатлуб боис гардад.Сеюм, ба инобат гирифтани

љанбаи гендерии масоили соњаи об зарур аст. Моро лозим аст, ки занонро тавассути тањкими наќши онњо дар идораву њифзи захирањои об ба раванди рушд фаъолона љалб намоем.Дирўз дар чањорчўбаи кон-

фронс Њамоиши занон оид ба њамкорї дар соњаи об баргузор гардида, барои амалиёти мин-баъда тавсияњои худро тањияву пешнињод намуд.Чањорум, наќшањо ва

иќдомоти мо бояд ба воситањои кофии татбиќи онњо, аз љумла, ба захирањои молиявї, сармояњо ва технологияњо, такя намоянд.Дар ин росто шарикии глобалї

ба хотири рушд бояд њамаљониба тањким дода шавад. Возењ аст, ки дар шароиту воќеияти нав ба навсозию бењсозии шарикии глобалї ба хотири рушди устувор ниёз пайдо мешавад.Њамкорї дар бахши таълими

фарњанг ва маданияти истифо-даи устувори об метавонад самти муњими саъю талошњои муштарак бошад.Дар ин самт шарикии давла-

тиву бахши хусусї барои ноил шудан ба њадафњои таъмини обу санитария имкониятњои нав эљод хоњад кард.Панљум, унсури фаромар-

зии њамкорињо дар соњаи об дар таъмини сулњу субот ва рушд наќши умда дорад. Имрўз дар љањон зиёда аз 276 њавзаи дарёњои байналмилалї мављуда аст, ки ќаламрави 148 кишвар ва 40 фоизи ањолии Заминро фаро мегиранд.Њамкории пурсамар дар

соњаи об ќодир аст, ки омили суръатбахши рушд гардад, на-будани он бошад, баръакс, мета-вонад барои вазъи иќтисодиву иљтимоии кишварњои шомили њавзањои умумии об пайомадњо ва хатарњои љиддї эљод созад. Дар бисёр минтаќањои љањон

тањкими имкониятњои њамкории фаромарзї дар соњаи об ба руш-ди солиму муштараки њамаи кишварњои наздисоњилї мусоидат менамояд.Бо истифода аз фурсат ме-

хостам мухтасаран ба мавзўи њамкории фаромарзї дар соњаи об дар Осиёи Марказї дахл намоям.Тавре маълум аст, кишварњои

минтаќа аз захирањои оби ду дарёи бузург – Ому ва Сир – ва њамчунин як силсила рўдњои хур-ди сарњадгузар истифода меба-ранд. Дар шароити минтаќае, ки ќисми бузурги захирањои обаш дар ќаламрави бархе аз кишварњо ташаккул меёбаду истифодаи бештари онњо ба кишварњои ди-гар рост меояд, њамкории зарурї љињати идораи устувор ва истифо-даи захирањои об калиди рушди дарозмуддат аст.Чунончи, аз 64 километри

мукааби оби дар ќаламрави Тољикистон бавуљудомада кишва-ри мо фаќат 10-11 километри му-кааби онро истифода мебарад, ки ин 10 фоизи захираи умумии оби њавзаро ташкил медињад.Њол он, ки нишондињандањои

ќиёсии кишвари мо аз рўи њаљми об ва масоњати обёришаван-да ба њар сари ањолї дар Осиёи Марказї дар сатњи пасттарин ќарор доранд.Дар ин росто, Тољикистон аз

рўзњои аввали истиќлолияташ ба хотири мусоидат ва тањкими њамкорињои минтаќавї, алалхусус, дар соњаи об, тамоми тадбирњои лозимаро андешидааст.Аз љумла, кишвари мо дар

ќатори дигар давлатњои Осиёи

Марказї аз соли 1992 Созиш-номаро дар бораи њамкорї дар соњаи идораи муштараки ис-тифода ва њифзи захирањои оби сарчашмањои байнидавлатї имзо намуда, дар соли 1993 њаммуассиси Бунёди байналмилалии наљоти Арал гардид.Тољикистон дар баробари ди-

гар кишварњои минтаќа њамасола барои нигањдории низоми эколо-гии минтаќаи назди Арал ва худи бањри Арал њаљми иловагии обро људо мекунад.Ба хотири таъмини ањолии

кишварњои Осиёи Марказї бо оби тозаи ошомиданї мо бунёди Консорсиуми байналмилалиро оид ба истифодаи оби тозатарини ошомидании кўли баландкўњи Са-рез пешнињод карда будем.Зимнан, ваќте ки дар минтаќа

афзоиши камбуди захирањои обт ошомиданї ба мушоњида мера-сад, лоињаи номбурда, бечунуча-ро, ќобили таваљљуњи хос аст.Тољикистон борњо оид ба исти-

фодаи муштараки захирањои бойи оби энергетикиаш, ки аз ин лињоз дар дунё яке аз љойњои аввалинро иш�ол менамояд, ибтикор нишон додааст.Неруи эњтимолии барќи мо,

ки ба андозаи 527 миллиард киловатт-соат дар як сол арзёбї мегардад, то њол фаќат ба ќадри 3-4 фоиз истифода мешаваду ха-лос.Азхудкунии минбаъдаи ин не-

руи бузурги аз лињози экологї тоза метавонад ба њалли фароги-ри масъалањои сершумори муосир ва ояндаи минтаќа, аз љумла, мар-бут ба таъминот бо об ва амнияти энергетикиву озуќаворї мусоидат намояд.Њалли ин масъалањо, дар на-

вбати худ, ба паст рафтани сатњи камбизоатї мусоидат намуда, замони ба рушди устувор комёб шудани кишварњои минтаќаро наздиктар мекунад.Аз тариќи таъсиси Бунёди

байналмилалии наљоти Арал ва ба имзо расидани як теъдод созишномањои муњим кишварњои минтаќа фаъолияти маљмаи хољагии обро дар мушкилтарин шароити гузариш ба иќтисоди бозаргонї таъмин карда тавони-станд.Бо вуљуди ин, дар минтаќа

њанўз имкониятњои бузурге ба-

рои њамкорї дар соњаи истифодаи захирањои об вуљуд доранд, ки ба њама фоидаи зиёд оварда метаво-нанд.Аз фурсат истифода бурда, ме-

хостам бори дигар изњор намоям, ки Тољикистон њамеша љонибдори њамкории мутаќобилан судманд ва муносибатњои неки њамсоягї буд, њаст ва хоњад монд.Мо хуб мефањмем, ки танњо

њамкории мутамаддин ва иродаи сиёсї метавонад ба њамаи мо пеш-рафту инкишофро дар ин љода таъмин намоянд. Тољикистон ба чунин њамкорї комилан омода аст.Хонумњо ва љанобони иззат-

манд!Дар фарљоми суханронї ме-

хостам таъкид намоям, ки имрўз дар шароити таъсири афзояндаи равандњои глобалї ба захирањои об ва якбора зиёд гаштани ис-теъмоли об барои эњтиёљоти ода-мон, иќтисоду низомњои экологї фаќат бар асоси эътимоди тара-файн, бањисобгирии одилонаи эњтиёљоту талабот ва иштироки њамаи љонибњои манфиатдор, дарёфту ба таври доимї бењтар намудани муколама ва шарикї оид ба масъалањои об роњандозї намудани њамкории самара-бахшу оќилона дар соњаи об ба эљоди рушди устувор, коњиши камбизоатї ва рафъи нобаробарї, нигањдории тавозун ва устувории экологї ва, умуман, таъмини сулњу амонї мусоидат хоњад кард.Умед дорам, ки Конфронси

Душанбе оид ба њамкорї дар соњаи об ба фаъол сохтани љањду талошњо дар ин самтњо такони нав хоњад бахшид.Тољикистон минбаъд низ

ният дорад дар баробари дигар љанбањои масъалањои об дар сатњњои гуногун њамкорї дар соњаи обро фаъолона густариш бахшад ва дар ин иртибот якљо бо љонибњои манфиатдор дар шањри Душанбе Маркази байналмилалї оид ба њамкорї ва дипломатияи соњаи обро таъсис дињад.Мо њамаи љомеаи љањониро ба-

рои њамкорї дар ин кори хайр – њифзу оќилона истифода бурдани захирањои об даъват менамоем.Об – ин зиндагист, об – ин ман-

баи њаёт аст. Ва вазифаи мову шу-мост, ки ин манбаъро ба наслњои ояндаи худ дар бењтарин вазъ боќї гузорем!Ба њамаи иштирокчиёни кон-

фронс муваффаќият ва дар сарза-мини мењмоннавози тољикон бу-дубоши њаловатбахш орзу дорам.Аз таваљљуњатон сипосгузо-

рам.

ОБ – ИН ЗИНДАГИСТ, ОБ – ИН МАНБАИ ЊАЁТ АСТСуханронии Президенти Љумњурии Тољикистон Эмомалї Рањмон дар маросими

ифтитоњи Конфронси байналмилалии сатњи баланд оид ба њамкорї дар соњаи об

ПЕШРАВЇ

Љомеаи мењнатии Донишгоњи давла-тии Хуљанд ба номи академик Б.Fафуров њамчун муассисаи куњанбунёд ва дорои анъанањои нек аз паём то паёми Рањбари мамлакат љињати татбиќи нуктањои мар-бут ба фаъолияти хеш корњои мушаххас-ро ба субут мерасонад. Паёми навбатии Сарвари мамлака-

тро мустаќиман дар Донишгоњи давла-тии Хуљанд ба номи академик Бобољон Fафуров донишљўёни 330 гурўњи академї ва наздик 700 нафар устодону кормандон шуниданд.Таъкид кардан зарур аст, дар Шўрои

олимони донишгоњ гузориши ректори Донишгоњ Fафурљон Усмонов оид ба Паёми Президенти мамлакат Эмомалї Рањмон ќироат гардид. Дар ин љаласа

зикр шуд, ки љомеаи имрўз ба маслињату машварати олимону зиёиён эњтиёљ до-рад. Аз ин рў, огоњонаву оќилона шарњу тавзењи нуктањои мењварии паём аз тариќи суњбату машваратњо, маќолаву мусоњибањо тавассути васоити ахбо-ри умум рисолати њирфаии устодони Донишгоњ ба шумор хоњад омад.Дар даврони соњибихтиёрии кишвар

маориф дар сархати сиёсати Њукумати Љумњурии Тољикистон ќарор дорад. Ин амрро сохтмони муассисањои таъ-лимии томактабї, мактабњои умумї, литсейњо, гимназияњо, хонањои кўдакон, муассисањои таълимї барои кўдакону наврасони дорои имкониятњои равониву љисмонии махсус, мактабњои Президентї дар марказњои вилоят ва пойтахти мам-лакат, бунёди хобгоњњои замонавї ва муљањњаз бо китобхонаву технологияи муосири компютерї, роњандозии фа-ъолияти Муассисаи давлатии Теле-визиони кўдакону кўдакону наврасон - «Бањористон», таъсиси стипендияи Сар-дори давлат, квота барои духтарону писа-рон аз шањру навоњї, нашри садњо китоби дарсї, маводи хониш тасдиќ менамояд. Чунонки аз Паёми имсолаи Президен-

ти кишвар бармеояд, «дар зарфи 10 соли охир дар мамлакат беш аз 1000 мактаби љавобгў ба талаботи меъёрњои замони

муосир бунёд гардида, танњо соли љорї маблаѓгузории соњаи маориф дар њаљми ду миллиарду 131 милли-он сомонї пешбинї гардидааст, ки ин раќам дар муќоиса бо соли 2000-ум 57 баробар зиёд мебошад».Дар Паёми навбатї низ чун солњои

пешин як самти муњими фаъолия-ти иљтимоии Њукумати Тољикистон њифзи њуќуќу манфиатњои табаќањои эњтиёљманди ањолї, хоса ятимону бе-парасторон ва маъюбону камбизоатон пешбинї гардидааст.Бо назардошти татбиќи ин њадафи

неки Сарвари давлат роњбарияти донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи академик Б.Fафуров низ талош мевар-зад, ки вобаста ба имкониятњои молия-вии худ ба ниёзмандону дармондагон ва ятимону бепарастороне, ки муњассили ин боргоњи бонуфузи таълимї њастанд, кўмак намояд. Аз ин рў, бо фармонњои ректори донишгоњ Fафурљон Усмонов дар соли 2011 ду маротиба, дар навба-ти аввал ба 42 нафар ба маблаѓи 100 сомонї ва дар навбати дуввум ба 266 нафар ба маблаѓи 50 сомонї кўмаки якваќтаи молиявї дода шуд. Дар давоми соли 2012 бошад, ба 637

нафар донишљўёни эњтиёљманд дар њаљми 51 њазору 751 сомонию 70 дирам

кўмакпулињои якваќта дода шуд. Дар канори ин аз суратњисоби мах-

суси донишгоњ ба донишљўёни ятиму маъюб ва бепарастор, ки айни њол дар донишгоњ 52 нафарро ташкил медињанд, стипендияи иловагии њармоња ба ѓайр аз стипендияи муќаррарї дода мешавад. Агар стипендияи ин табаќаи донишљўён соли 2007 30 сомонї ва дар соли 2011 60 сомонї муќаррар шуда бошад, аз моњи сентябри соли 2012 стипендияи ин гурўњи донишљўён ба 80 сомонї муќаррар карда шуд. Раёсат тасмим до-рад, ки ин иќдоми неки худро дар соли 2013 идома дода, маблаѓи идрори ин табаќаи донишљўёнро афзун намояд. Айни њол дар донишгоњ 24 нафар

донишљўёни ятиму бепарастор, 28 на-фар маъюбони гурўњњои 1-3 ва зиёда 280 нафар донишљўёни камбизоат тањсил менамоянд. Дар панљ моњи соли равон ба ин табаќа дар њаљми зиёда аз 77 њазор сомонї ёрии молиявї расонида шуд. Раёсати донишгоњ љараёни таълим ва зиндагонии онњоро њамеша дар мадди назар ќарор дорад. Паёмњои анъанавии Сарвари дав-

ДОНИШГОЊ ДАР

Љомеаи мењнатии Донишгоњи давла-

мрататамриД

мЉИлили

(Идома аз сањ.1)

№ 34 23-юми августи соли 2013 3ОМЎЗГОР ДАСТГИРЇ

Дар Љумњурии Тољикистон соњаи маориф самти афзалиятнок дар сиёсати иљтимоии давлат эълон гардидааст. Ин нукта аз љониби Президенти кишвар, Љаноби Олї, муњтарам Эмомалї Рањмон борњо таъкид гардидааст. Аз љумла, дар Паёми Президенти Љумњурии Тољикистон ба Маљлиси Олии Љумњурии Тољикистон аз 26-уми апрели соли 2013 таъкид карда шуд, ки «…мо раванди таълиму тарбия-ро самти афзалиятноки сиёсати иљтимоии давлат ќарор дода, њамаи тадбирњои зару-риро дар ин самт амалї гардонида исто-даем». Ин аст, ки њамасола маблаѓгузории соњаи маориф афзоиш меёбад. Аз љумла, маблаѓњои зиёд барои баландбардории музди мењнати кормандони соња равона карда мешаванд.Тибќи Фармони Президенти Љумњурии

Тољикистон «Дар бораи тадбирњои таќвият бахшидани сатњи њифзи иљтимоии ањолї ва зиёд намудани маоши амалкунандаи вази-фавии хизматчиёни давлатї, кормандони муассисаю ташкилотњои буљетї, андозаи нафаќа ва стипендия» музди мењнати кор-мандони муассисањои буљетї, аз љумла кормандони соњаи маориф аз 1-уми сентя-бри соли равон баланд бардошта мешавад.Иќдоми навбатии Президенти кишвар

дар мавриди 30% зиёд намудани музди ма-оши кормандони соњаи маориф аз љониби коллективи зиёда аз 2 миллионнафараи маорифчиёни кишвар бо рўњбаланди истиќбол ёфт ва ин иќдом масъулияти тамоми маорифчиёни кишварро дар наз-ди халќу Ватан дар роњи таъмини сифати тањсилот, баланд бардоштани сатњи дониш ва омода намудани мутахассисони варзи-да барои тамоми соњањои иќтисодиёт ва иљтимоиёти миллї дањчанд мегардонад.Маорифчиёни кишвар, бо камоли

эњтиром аз ин иќдоми навбатии Прези-денти кишвар, ки мањз ба њифзи иљтимоии кормандони соњаи маориф равона шуда-аст, изњори ташаккур намуда ва тамоми имконот ва неруи аќлонии худро софдило-на бо пуштибонї аз сиёсати хирадмандона ва маорифпарварона, барои рушди соњаи маориф ва пешрафти ватани азизамон сарф менамоянд.Тибќи фармони мазкур музди мењнати

кормандони муассисањои томактабї ва муассисањои тањсилоти умумї ба андозаи 30 фоиз ва дигар кормандони муассисањои соњаи маориф ба андозаи 20 фоиз баланд бардошта мешавад. Андозаи музди миё-наи минималї низ 25 фоиз афзуда, ба 250 сомонї баробар мешавад.Маоши вазифавии кормандони муас-

сисаю ташкилотњои соњањои илм, њифзи иљтимої, фарњанг ва кормандони дигар му-ассисаву ташкилотњое, ки аз њисоби Буљети давлатї маблаѓгузорї мешаванд, ба андо-заи 20 фоиз ва муассисањою ташкилотњое, ки музди мењнаташон ба музди мењнати хизматчиёни давлатї баробар карда шуда-аст, ба андозаи 15 фоиз зиёд карда шаванд;Њадди аќали нафаќа 25 фоиз ва њадди

нињоии нафаќа аз рўи синну сол 20 фоиз зиёд карда шуд. Инчунин, аз 1-уми сен-тябр нафаќањои мењнатие, ки дар асоси собиќаи кории пурра таъин гардидаанд ва андозаи онњо аз 200 сомонї кам ме-бошад, ба 200 сомонї баробар карда шуда, нафаќањои мењнатие, ки дар асоси собиќаи кории пурра таъин гардидаанд ва андозаи онњо аз 200 сомонї ва аз ин зиёдтарро ташкил менамоянд, 25 сомонї зиёд карда мешаванд.Музди мењнати кормандони дигар

соњањои буљетї ба андозаи аз 15 то 20 фоиз баланд бардошта мешавад.Президенти кишвар, Љаноби Олї,

муњтарам Эмомалї Рањмон дар Паёми номбурда бисёр хуб баён карданд, ки «Дар Паёми соли 2011 мо дар назди худ вазифа гузошта будем, ки дар давраи миёнамуњлат музди мењнати кормандони соњањои буљетиро беш аз ду баробар баланд бар-дорем. Ин иќдомро мо аллакай дар солњои 2011 - 2012 амалї намудем ва бо дарназар-дошти зиёдшавии музди мењнат дар соли љорї афзоиши ин нишондињанда ба се ба-робар мерасад. Њол он ки, ин чорабинї бояд то соли 2014 амалї карда мешуд». Бояд ќайд намуд, ки афзоиши муз-

ди мењнати омўзгорони муассисањои тањсилоти умумї (инчунин, мураббиёни муассисањои томактабї) танњо дар ду соли охир ба 90 фоиз баробар шуда, аз 1-уми сентябр омўзгор бо тањсилоти олии касбї ва категорияи олї барои 1 ставка (20 соат дар як њафта, барои синфњои 1-4) ба 649 сомонї баробар мешавад. Нишондињандаи мазкур нисбат ба соли 2000 ќариб 60 маротиба ва нисбат ба соли 2005 ќариб 10 маротиба ва нисбат ба соли 2010 се маротиба зиёд мебошад. Ба зам-ми ин, барои санљиши дафтар 20 фоиз аз њисоби сарбории њаќиќї, барои роњбарии синф 15 фоиз аз њисоби ставка ва барои мудирии кабинетњои фаннї 10 фоиз аз њисоби ставка иловапулї муайян карда шудааст. Бо назардошти иловапулињо барои санљиши дафтар ва роњбарии синф музди мењнати омўзгор бо тањсилоти олии касбї ва тахассуси олї барои як ставка ба 876 сомонї баробар мешавад. Дар сурати ба 1,5 ставка баробар буда-ни ставкаи таълимии омўзгори мазкур музди мењнати ў метавонад то 1300 со-мониро ташкил дињад. Музди мењнати омўзгор бо тањсилоти миёнаи касбї бе тахассус аз 1 сентябри соли 2013 ба ба 408 сомонї баробар мешавад (барои синфњои ибтидої). Бо назардошти иловапулињо ва дар сурати ба 1,5 ставка баробар будани сарбории њафтаинаи омўзгори мазкур музди мењнати моњонаи ў метавонад ба 826 сомонї баробар шавад. Дар баробари ин, тибќи банди 1.12.

Тартиби пардохти музди мењнати кор-

мандони соњаи маориф, ки аз љониби вазоратњои маориф, молия, мењнат ва њифзи иљтимоии ањолї ва Кумитаи љумњуриявии иттифоќи касабаи кор-мандони илм ва маорифи Љумњурии Тољикистон тасдиќ шудааст, муасси-саи таълимї њуќуќ дорад дар доираи маблаѓњои барои фонди музди мењнат људогардида, аз њисоби сарфаи музди мењнати воњидњои корї, бо пешнињоди иттифоќи касабаи муассиса ва розигии муассис (ташкилоти болої) барои кор-мандон мукофотпулї муайян намояд.Аз 1-уми сентябри соли равон музди

мењнати омўзгорон ва устоњои таълимии муассисањои тањсилоти ибтидоии касбї, омўзгорони муассисањои тањсилоти миёна ва олии касбї ба андозаи 20 фоиз афзоиш меёбад. Музди мењнати омўзгорон ва устоњои

таълимии муассисаи тањсилоти ибтидоии касбї ба њисоби миёна барои 1 ставка ба 382 сомонї баробар мешавад. Њамзамон омўзгор бо тањсилоти олии касбї ва дараљаи олї барои 1 ставка дар як моњ 482 сомонї маош мегирад. Ба замми ин, ќариб дар њамаи муассисањои тањсилоти ибтидоии касбї аз 200 то 500 сомонї аз њисоби маблаѓњои ѓайрибуљетии ин муассисањо иловапулї пардохт карда ме-шавад. Барои муассисањои мазкур низ

иловапулињо барои санљиши дафтар (20 фоиз), роњбарии синф (15 фоиз) ва мудирии кабинет (10 фоиз) муайян карда шудаанд. Музди мењнати омўзгорони

муассисањои тањсилоти миёнаи касбї во-баста ба тањсилот ва дараљаи тахассусї аз 1-уми сентябри соли љорї аз 480 сомонї то 672 сомониро барои як ставка ташкил медињад. Инчунин, дар муассисањои маз-кур аз њисоби маблаѓњои махсус пардохти иловапулињо низ ба роњ монда шудааст. Музди мењнати кормандони техникї, ёрирасон ва роњбарияти муассисањои мазкур аз 250 сомонї то 721 сомониро дар як моњ ташкил медињад. Ба њисоби миёна афзоиши музди мењнати кормандо-ни муассисањои тањсилоти миёнаи касбї танњо дар се соли охир 2,1 маротибаро ташкил медињад.Дар муассисањои тањсилоти олии касбї

музди мењнати омўзгорон ба њисоби миё-на бо назардошти афзоиши 20 фоиза ва иловапулињо аз њисоби маблаѓњои махсуси ин муассисањо аз 1 сентябри соли љорї ба 600 (музди мењнати ассистент бе унвони илмї) то 2800 сомонї баробар мешавад. Њамзамон, муассисањои тањсилоти олии касбї, ки имконият доранд барои як ставка то 3500 сомонї низ њамчун музди мењнат пардохт мекунанд. Дар соњаи маориф дигар муассисањои

низ фаъолият доранд, ки музди мењнати

онњо низ аз 1-уми сентябри соли 2013 20 фоиз зиёд карда мешавад. Аз љумла, музди мењнати кормандони марказњои тарбияи беруназмактабї, технологи-яи информатсионї ва коммуникатсия, барномањои байналмилалї, кор бо мактаб-бачагони шоиста, таълимї-методии назди Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон аз 350 сомонї (музди мењнати лаборант) то 1046 сомониро (директори марказ) ташкил медињад. Тибќи фармони мазкур аз 1-уми

сентябри соли љорї стипендияњои дав-латии донишљўён низ 20 фоиз афзоиш меёбад. Стипендияи донишљўи аълохон дар муассиса тањсилоти олии касбї ба 139 сомонї, дар муассисањои тањсилоти миёнаи касбї ба 99 сомонї ва донишљўи хубу аълохон мувофиќан ба 99 ва 70 сомонї баробар мешавад. Стипендияи аспирантон дар як моњ ба 328 баробар мешавад. Бояд ќайд намуд, ки афзоиши стипендияњои давлатї танњо дар се соли охир (аз 1-уми сентябри соли 2010 то 1-уми сентябри соли 2013) зиёда аз 2,5 маротибаро ташкил медињад.Бояд таъкид намуд, ки афзоши муз-

ди мењнати омўзгорон њамасола, аз аф-зоиши умумии буљети давлатї зиёдтар буда, бозгўйи амалї шудани сиёсати дав-лат оид ба афзалиятнок эълон намудани соњаи маориф мебошад. Њамасола, бо аф-зоиши музди мењнат шароити иќтисодї ва некўањволии омўзгорон бењтар мегардад. Натиљаи инро мо дар бењтар шудани си-фати тањсилот, њавасмандии омўзгорон, махсусан барои баланд бардоштани сатњи тањсилот, зиёд шудани довталабон ба ихтисосњои омўзгорї ва кам шудани нора-соии омўзгорон дар муассисањои таълимї мебинем. Албатта, афзоиши имсолаи музди

мењнат њадди нињої набуда, минбаъд низ идома хоњад ёфт. Зарурати то сатњи раќобатпазир баланд бардоштани музди мењнати омўзгорон дар њамаи њуљљатњои стратегии соњаи маориф, аз љумла Стра-тегияи миллии рушди маорифи Љумњурии Тољиикстон то соли 2020, Барномаи давла-тии рушди маорифи Љумњурии Тољикистон барои солњои 2010-2015 ќайд шудааст.Дар оянда дар баробари баланд бардош-

тани музди мењнат ислоњоти низоми музди мењнати омўзгорон, махсусан ба натиљаи фаъолият вобаста намудани андозаи он, људо намудани ќисмати њавасмандї барои дастовардњои хонандагон ва натиљањои фа-ъолияти илмии омўзгорон идома ёфта, бо назардошти имкониятњои буљети давлатї такмил дода мешавад.

Фатњиддин ИСМОНОВ,муовини Вазири маорифи Љумњурии Тољикистон

ШАРЊ АФЗОИШИ МУЗДИ МЕЊНАТ – КАФОЛАТИ РУШДИ СОЊАОИД БА АФЗОИШИ МУЗДИ МЕЊНАТИ КОРМАНДОНИ СОЊАИ МАОРИФ

ПАРТАВИ ПАЁМИ САОДАТОФАРлат дар назди наврасону љавонон ва муассисањои марбут ба фаъолияти онњо вазифањои мушаххас, чун ба-ланд бардоштани сатњи донишандўзї, омўзишу истифодаи технологияи љадид, забономўзї, љалби донишљўёну ба корњои илмї-тадќиќотї, навова-рию ихтироъкорї, тарѓиби варзиш ва тањкими њаёти солим, пешгирї аз гаро-иш ба њизбу равияњои иртиљої ва экс-тремистиву террористї, боз доштани онњо аз амалњои ѓайриќонунї, болотар аз њама тарбияи љавонон дар рўњияи худшиносї, худогоњї, ифтихор аз Ватан, эњтироми арзишњои гузаштаву имрўзаи миллї нињода шудааст.Соли гузашта дар рўзи љашни 80-

солагї аз тарафи Раиси вилояти Суѓд Ќоњир Расулзода ба донишгоњ 4 дастгоњи электронї бо њамаи таљњизоти корї, 5 ноутбук, 5 телевизор ва 5 планшет ва аз тарафи Вазири маорифи љумњурї Ну-риддин Саидов 70 компютери замонавї ва 17 адад телевизор таќдим гардид.Роњбарияти донишгоњ бо маблаѓњои

дохилии худ 2 тахтаи электронї ва 16 проекторњои мултимедї харидорї намуд.

Дар асоси њамкорињои дуљониба аз тарафи ташкилотњои байналмилалї (аз љумла, «Темпус») дастрас шуда-ни 23 ноутбук, 20 баландгўяк ва 4 проекторњои мултимедї дастрас гардид.Президенти кишвар дар Паё-

ми имсолаи худ масъалаи њаллу фасли масоили вобаста ба таъми-ну татбиќи њадафњои стратегиро аз муњимтарин вазифаи љомеаи кунунии Тољикистон арзёбї на-муд: «Иљрои ин вазифа (татбиќи њадафњои стратегї- шарњи муал-лифон) дар сурате имконпазир мегардад, ки мо бо истифодаи ва-сеъ аз дастовардњои илм ва техно-логия, навоварињои истењсолї ва неруи сатњи муосири аќлонї навсозии соњањои иќтисоди миллиро амалї намоем».Ин андеша бори дигар собит месо-

зад, ки илм ва пешбурди кулли соњањои дониш вазифањои љонии тамоми муассисањои миёна ва олии таълимии Тољикистон аст. Бояд гуфт, ки масъалаи тарбияи

ахлоќиву ватандўстии донишљўён ва

тарѓиби њар чи бештар ба илмандўзї як самти муњими фаъолияти донишгоњ ба шумор меравад. Њамчунин, пешгирї наму-

дани љавонон аз гароиш ба њар њизбу њаракатњои ѓайриќонунї, дур

нигањ доштани зењну афкори онњо аз њадафњои тунгароёнаи аносири ба ном љањонишавї аз шумори тадбирњоест, ки роњбарият ва кулли устодону омўзгорон доир ба тањзиби ахлоќи муњассилин ба роњ мондаанд.Њоло дар донишгоњ мањфили тарбиявї-

ахлоќии «Чароѓи њидоят», ки бо иштиро-ки устодони соњибмактаб, собиќадорони мактабу маориф, намояндагону ходимо-

ни дин баргузор мешавад, фаъолона амал намуда, донишљўёнро дар рўњияи садоќат ба Ватан ва арзишњои милливу ќавмї даъ-ват менамояд.Дар Паёми имсола низ масъалаи дурї

љустан аз зуњуроти номатлуб дар љањони имрўз љиддан таъкид шуд: «Мутаассифо-на, дар олами Ислом равияњое низ арзи вуљуд кардаанд, ки баъзе амалњояшон ба фитнакориву тафриќаандозї равона гардидаанд.Ин ба моњияти дини мубини Ислом

мухолиф аст ва ба он иснод меорад. Мо бояд аз ин воќиф бошем ва ба фитнаљўиву тахрибкорї дар љомеа роњ надињем. Зеро сулњу субот, њамдигарфањмї ва аъмоли неку созанда барои мо аз њама афзалта-ранд».Паёми Президент ба Маљлиси Олї

фишурдаи амалкарди солонаи Њукумати Тољикистон дар њудуди мамлакат ва ир-тиботи воќеии он бо љањони муосир аст. Ин маќсадњои некро донистан, одилона-ву оќилона амал кардан, арзиши замо-ниву таърихии онро маърифат намудан ба њиммату ќимати инсонии мо шаъну шарофати зиёд ато хоњад кард.

Аюбљон УСМОНОВ, Бањром МИРСАИДОВ,

устодони Донишгоњи давлатии Хуљанд ба номи академик Б.Fафуров.

№ 34 23-юми августи соли 20134 ОМЎЗГОР НУЌТАИ НАЗАР АКСИ САДО

Аввалан, фасли «Тавсияњои методї» хеле сербору баъзе тавсияњои он дар шароити кунунї дархури таълим нестанд. Маса-лан, дар он омадааст: «Муаллими адабиёти мактаби миёна бояд ба он муваффаќ шавад, ки њар як хат-мкардаи мактаб миќдори зарурии ѓазалу ќасидаи рубоию ќитъаи Саъ-дию Њофизу Камолу Њилолию Бе-дил ва дигаронро њатман бояд азёд (аз ёд – С.А.) донад». Њоло талабот ин аст, ки порчањое (ва ё асарњое) барои таълим пешнињод гарданд, ки зиндагисоз ва ба талаботи рўз мувофиќ бошанд. Талаба тавонад, ки чизи омўхтаашро амалан татбиќ намояд, дар њалли мушкилоти барояш пешомада ёрї расонад, роњњои њалли онро нишон дињад ва барояш порча шавќовар бошад, яъне, ба эњсосоташ таъсир расонад, лаззат барад ва ѓайра. (Зўран аз ёд кунондан зарурат надорад.) Дуруст аст, ки К.Д.Ушинский мефармояд, ки дар таълим њама чиз њамеша шавќовар буда наметавонад. Дар таълим чизњои дилгиркунандае њам њастанд, ки омўзониданашон барои талабагон шарт аст. Вале њама гуна супориш ва азёдкунињо њам њадду њудуд доранд. Бояд ба назар ги-рифт, ки хонанда ѓайр аз ин, дигар фанњоро њам мехонад. Супориш бояд бамаврид ва бо назардош-ти шароитњо сурат бигирад. Коре бояд кард, ки шавќи бачањоро ба ин ё он фан афзуд. Љойи дигари бар-номаи адабиёт омадааст: «Њамин тариќ, агар муаллим дар мавриди таълими дарсњои хониши адабї ба он муваффаќ шавад, ки шогирдон намунањои зиёди ашъори китоби дарсиро (аз бар) кунанд, њангоми таълими таърихи адабиёт кори ў хеле осон мегардад» (сањ.12).Ба назари мо, вазифаи асосии

хониши адабї дар ќадами аввал бурро ва ифоданок хондан, хонишу дарки маънои чизи хонда, босаво-дона баён кардани муњтавои чизи шунида ва хонда дар њама гуна ша-роит аст. Сипас, азёдкунї. Агар аз ёд донаду ба маънї сарфањм нара-вад, магар, таърихи адабиётро дарк мекунад? Њељ гоњ! Љойи дигар ома-да: «Мавзўъњои дарси таърихи ада-биёт ба ду гурўњ (мавзўъњои обзорї ва мавзўъњои монографї) људо кар-да шудаанд» (сањ.14). Ана, њамин гуна муносибат ваќти омўзгорону хонандагонро барњадар додааст. Агар фасли «Роњњои гузарони-дани корњои амалї дар синфњои У-Х1»-ро бомулоњиза мутолиа би-кунем, ќариб ба њама андешањои баёншуда эрод гирифтан мумкин аст. Масалан, «аз навъњои дигари корњои амалї љамъоварии ашъори шоирони халќї, намунаи зарбул-масалу маќол… шинохта шуда-анд» (сањ.17). Албатта, дарсњое ба роњ монда мешаванд, ки метавон онњоро тањќиќотї ном гузошт. Ин гуна корњо дар синфњои бо-лотар љоиз буда, ба синну соли хонандагони синфњои У-У1 номувофиќтаранд. Мавќеи чунин корњо мањфилњои гуногун мебо-шад, зеро чунин тавсияњои носањењ ба раванди дарсњо халал мерасо-нанд.Љойи дигар чунин андешаро

баён карданд: «Чизи дигаре, ки

муаллим њангоми гузаронидани корњои амалї бояд њатман ба на-зар бирирад, дар синфњои УШ-Х1 навиштани иншост. Агар муаллим бештари соатњои корњои амали-ро барои иншонависии шогирдон људо намояд, кораш омад меку-над». Аввалан, навиштани иншо, аз синфњои ибтидої оѓоз мегардад, сониян, «миќдори соатњое, ки ба-рои гузаронидани корњои амалї људо карда шудаанд, хеле каманд, онњо дар њар синф њамагї 5-8 соатро ташкил медињанд» (сањ.16). Ба на-зар чунин менамояд, ки аввалан, байни кори амалї ва иншо фарќ надидаанд. Сониян, кори амалї дар њар як дарси адабиёт арзи вуљуд дорад. Иншо дар мавќеи зарурат гузаронида мешаванд. Аљабо, њамеша соатњои иншо аз њисоби теъдоди умумии соатњои фасл гирифта мешуд. Дар њар сурат ин нуктањо бояд равшану возењ бошанд, то омўзгорон онро дарк кунанд ва ба иштибоњ роњ надињанд. Дар панљ соат кори амалї ва иншо гузаронидан њайратовар аст. Теъдоди корњои хаттї - иншоњо (синфї ва хонагї) муќаррар нашудаанд ва роњњои њаллу фасли онњо норавшананд. Баъзе мавзўъњое барои иншо пешнињод шудаанд, ки «аввалан, дар ду соат иљрои он имкон надо-рад ва сониян, унвони онњо ё бисёр умумианд ва ё чун рисолаи ном-задию докторианд. «Тафтиш ва тањлили иншо њарчї зудтар сурат бигирад…» (сањ.19) гуфта тавсия додан сањењ нест, бояд ваќташ аниќ бошад: «Муаллим бояд ба иншои хонанда њам аз љињати маънї, њам аз љињати имло ва њам аз љињати услуб бањо гузорад». Аз ин гуфта чунин бармеояд, ки се бањо гузош-та мешавад. Умр дар кори мактабу соња гузашт, дар иншо ду бањо – ба мазмун ва саводнокї (ѓалати имлої, китобат ва услубї) гузошта мешуд. Хулласи калом, тавзењот комилан дигар бояд шавад. Аз таваљљуњи ду-бораи барнома маълум шуд, ки сар-чашмаи њама дарњамбарњамињои кори омўзгорон дар гузаронидани иншо теъдоди он, тарзи санљидану бањогузорї ба он будааст. Дуюм, барои омўхтани адабиёти шифоњї ва ё фолклор соати људогона бах-шидан хандаовар аст. Ин ба дав-рони шўравї мувофиќ буд, зеро адабиёти халќи рус асосан аз асри ХУШ оѓоз мегардид. Гуфтаи ади-би намоёни рус М.Горкийро чун шиор (Ибтидои санъани сухан дар фолклор аст) таълими фолклорро дар мактаби миёнаи умумї ба роњ монданд. Зарбулмасалу чистонњо дар китобњои забони модарї барои ошної оварда шаванд, кофист. Ин ќадар адабиёти хаттї ѓанї дошта, таълими афсонаро дар мактаб ба роњ мондаю умру ваќти хонандаро зоеъ кардан корест, ношуданї. Ба назари мо, аз ин кор худдорї бояд кард. Афсонањоро аз падару бобою модару модаркалон омўзанд. Та-

лаба дар мактаб маводи бо риояи меъёрњои забони адабї таълиф-шударо бояд мутолиа кунад, ма-воде, ки забонаш барои омўхтан намуна бошад. Магар мардуми Эрони бузург адабиёти шифоњї на-дорад? Дар ягон маводи ба мактаб тааллуќдошта ин корро раво нади-даанд. Сеюм, њанўз њам мураттибо-ну омўзгорони фанни адабиёт дарк накардаанд, ки барои омўхтани он истилоњи мураттибон «мавзўъњои обзорї – омўхтани вазъи таърихию адабї, пайдоиш ва марњалањои ин-кишофи забон ва адабиёти тољик», вазъи сиёсї ва мазњабї, аз ќабили

шикасти Сосониён ва устувор шу-дани хилофати араб… (сањ.14) соа-ти алоњида њамчун мавзўи таълимї дар дарсњои адабиёт људо кардан аз рўи инсоф нест. Охир, ин кор дар замони собиќ аз рўи маљбурият сурат гирифта буд, зеро таърихи Тољикистон чун фанни таълимї алоњида дарс дода намешуд. Баъ-ди соњибистиќлол шудан фанњои таърихи Тољикистон ва географи-

яи Тољикистон ба роњ монда шуд. Ин мавзўъњо дар дарсњои таърихи Тољикистон муфассал инъикос ёф-таанд. Ин мавзўъњо агар ихтисор гарданд, чанд имконият пайдо мешавад: аввалан, соати захиравї пайдо мешавад, сониян, талабагон аз такрор ба такрор омўхтани айни як мавзўъ рањої меёбанд, сеюм, китобњои дарсии фанни адабиёт танњо маводи адабиро фарогир ме-шаванд. Талаба дарси адабиётро аз таърих фарќ мекардагї мешавад. Танњо њангоми зарурат бо як ишо-ра замони ин ё он шоирро ба хоти-ри шогирдон овардан кофист. Агар теъдоди соатњоеро, ки дар мактаби тањсилоти умумї ба фанни таърихи Тољикистон бахшида шудаст, љамъ кунем, 340 соатро ташкил медињад. Магар аз рўи инсоф аст, ки боз дарси адабиётро ба таърих табдил дињем? Мааттаассуф, њар адабиёт-шиносе, ки ба гурўњи мураттибони барнома шомил гардад, мекўшад, ки тамоми тањќиќоти анљомдодааш ва чизи аз фанни мазкур медониста-ашро дар мазмуни тањсилоти миё-наи умумї, бахусус дар барномаи фаннї љойгузин кунад. Дар робита ба ин зикри воќеаеро аз њаёти худ мехоњам ёдовар шавам. Банда то донишљўи ДДОТ шудан таљрибаи сесолаи омўзгорї доштам. Дар соли сеюми тањсил моро ба таљрибаи педагогї рањнамун сохтанд. Ќариб се моњ дар мактаби №34-и шањри Душанбе ба дарсдињї машѓул гаш-там. Њамаи омўзгорони донишкада ба мактабњо рафта, дар дарсњои таљрибаомўзон-донишљўён ширкат меварзиданду дар љояш тањлилу љамъбаст ва арзёбї мекарданд. Бо амри таќдир дарси ман аз фанни адабиёт дар синфи 10 рост омад ва 18 нафар омўзгорон – олимони ДДОТ (равонашон шод бод) – Н.Маъсумї, А.Эшонљонов, М.Исматуллоев, Ѓ.Маликов, А.Аминов, Тилло Пўлодї – Хохомов… ва нињоят устоди гиромиќадрам Сафар Ниёз (омўзгори фанни равоншиносї)

ширкат карданд. Бар замми 35 на-фар хонанда 18 олиму 12 нафар њамсабаќњоям дар синф. Як лањза худамро гум кардаму гўё чизеро ва касеро намебинам. Чашмам ба устод Сафар Ниёз афтод, ки бо чашму даст ишора мекард, ки корро сар кунам. Ин ишора маро њушёр кард, дарс бомуваффаќият гузашт, вале... Дар нињояти тањлил устод Тилло Пўлодї бар таќвияти гуфтањои устодон А.Эшонљонов, М.Исматуллоев, А.Аминов анде-шаашонро чунин баён карданд: «Бисёр хуб, бисёр аъло! Синфро пурра идора кардед. Вале, љонам,

дарси шумо дарси адабиёт не, бал-ки дарси таърих буд». Банда аз њузури А.Эшонљонов ва С.Ниёз бољуръатона истифода бурда гуф-там: «Устоди азиз, ин гуноњи ман нест. Барнома чунин масъалагузорї кардааст!». Њамагї ќоњ-ќоњзанон хандиданд. Агар дар замони истиќлолият њам аз ин кор даст на-кашем, таърих моро намебахшад. Бубинед, ки дар синфи УШ њамагї

68 соат пешбинї шудааст, ки аз ин 11 соат барои мавзўъњои обзорї (ба шу-мули «Дарахти асурї. – «Ёдгори зарирон»), 5 соат барои корњои амалї ва 4 соат барои такрор бах-шида шудааст. Боќї ме-монад 40 соат. Дар синфи 1Х ба мавзўъњои обзорї 18 соат људо шудааст.Чорум, адабиёти

њаќиќиро аз адабиёти тарбиявї - панду ахлоќї бояд фарќ кард. «Љомеъ-ул-њикоёт»-и Муњаммад Авфии Бухорої ва «Ќобуснома»-и

Унсурулмаолї Кайковус барин асарњо на адабиёти бадеї, балки асарњои пандию ахлоќианд. Аз ин рў, бењтар он аст, ки ин асарњо барои хониши берун аз синф пешбинї гарданд. Ва дар робита ба ин масъалаи дигаре пеш меояд: бояд даќиќ кард, ки Абўалї Сино, Закариёи Розї, Низомулмулк, Муњаммад Ѓазолї ва ѓайрањоро чун шоир омўхт. чун олим ва ё таърихдон. Яъне, муносибат ба интихоб бояд љиддї сурат биги-рад. Дар ин масъала муаллифони маќолаи «Зарурати таљдиди на-зар ба барномаи таълими адаби-ёт» басо хуб ишорањо карданд. Панљум, дарси адабиёт танњо вас-фи панду ахлоќ нест. Аз осори бу-зургони адаб асарњоеро интихоб бояд кард, ки зиндагисоз бошанд, образњои дар он асарњо офаридаи адиб талабаро ба одамшиносї, њаётдўстї, тањлил кардану хулоса баровардан, роњњои њалли мушки-лоти зиндагї, муњофизати замину табиат ва ѓайрањо њидоят карда тавонанд. Ба назари мо, аз исти-фодаи матнњое, ки хонандаро ба ноумедї ва гўшанишинї њидоят мекунанд, даст бояд кашид.Шашум, њамон намоянда –

шоиру нависандагоне интихоб ва ба барнома шомил гарданд, ки эљодиёти онњоро донистан роњро барои фањмидану шарњи эљоди дигарон боз мекунад. Масалан, аз «Лайлї ва Маљнун» -њое, ки аз Низомї, Њилолї, Шоњин пешнињод шудаанд, танњо достони Низомиро омўхтан кофист. Њафтум, вазни арўзу санъатњои

бадеї ѓалбер карда шаванд. Аслан њар касе, ки оњангро фарќ мекунад, авзони шеърро донистанаш шарт нест. Аз инњо маводеро интихоб ва пешнињод кард, ки талаба каломи мавзунро аз мансур фарќ кунад. Дар мактаб шоир тарбия намеку-нанд. Возењ аст, ки бо талабаго-ни ин ё он ќобилиятро доро буда, корњои инфиродї бурда мешавад.

Барои омўхтани онњо соат бахши-дан аз рўи инсоф нест.Њаштум, хониши адабиро аз

таърихи адабиёти тољик бояд фарќ кард. Њанўз Н.Маъсумї соли 1947 китобчае бо номи «Методикаи хониши адабї» таълиф карда, вазифањои дарси хониши адабиро, ки њанўз манфиатнокии худро аз даст надодаанд, хуб муайян карда-аст. Нуњум. Маълумот ё

масъалагузорї доир ба ин ё он шоир ќолабист. Дањум. Њама гуна китоби дарсї

њамон ваќт дилпазиру шавќовар мегардад, ки агар мавзўъ гуногун бошад. Дар баъзе китобњои дарсї се-чор соат як ќисса, њикоя ва ё аф-сона тадрис мешавад, ки аз нигоњи равонї нољост. Матнњои хурд-

хурду дар мавзўъњои мухталиф офарида, њатто ба раванди дарс таъсири мусбат мерасонанд. Ба на-зари мо, зимни интихоби мавзўъњо аз эљодиёти адибон корро таѓйир бояд дод, то ки шавќи талаба бедор карда шавад. Мавзўи ишќ дар до-стони «Лайлї ва Маљнун» љамъбаст гардид. Ёздањум: Як масъалаи басо но-

зуки дигар мављуд аст, ки онро оќилона бояд њал кард. Ба назари мо, инро дар синфњои V-VII амалї сохтан бењтар аст. Агар воќеан асари бењтарин бошаду мисли он ва дар пояи он адабиёти тољик асар пайдо нашавад, аз адабиёти тољикии бурунмарзї ва љањон исти-фода кардан аз манфиат холї нест. Метавон нуктањои дигару

дигарро боз зикр кард. Вале бо ибрози нуктањои боло суханро хо-тима медињем. Пас, чї бояд кард? Дар айни њол, ки стандартњои фаннї тањия мешаванд, табиист, ки мазмуну мундариљаи фанни адабиёт бояд таљдиди назари љиддї ќарор бигирад. Агар ин кор сурат нагирад, боз њам таъ-лими адабиёт дар њолати пешин боќї хоњад монд... Барои анљоми ин кор ба саросемагї роњ додан нашояд. Хуб мебуд, ки як гурўњи босалоњият бо фарогирии онњое, ки адабиётро медонанд ва асарњои адибонро хондаанд ва мушовиро-ну омўзгорони воќеан эљодкор, ки дар муќаррар кардани мазмуну мундариљаи фан ќодиранд, таъсис дода шавад. Дар аснои таъсиси гурўњи корї аз падидаи номатлу-би дар љомеа бавуљудомада бояд пешгирї кард. Ин гурўњ бояд аз ашхоси ифтихорї озод бошад. Мутаассифона, дар айни замон як падидаи номатлуб дар њоли роиљ шудан аст, ки худдорї аз ин тариќи кор ба манфиати маорифи киш-вар аст. Дар таъин кардан ба ва-зифа ё тањияи стандарту барнома «фалонињо» дохил карда шаванд, зеро номзади илм ва докторанд. Бо итминони комил гуфта мета-вонам, ки дар айни замон олиме, мушовире, директоре, академи-ке… масъалаи мактабшиносиро бо назардошти талаботи љомеаи кунунї бењтар аз Њ.Искандарови нафаќахўр (бо вуљуди он, ки акса-ри андешањояш ба замони собиќ мувофиќанд) дарс дињад ва њатто дар пояи њамон њам дарсеро ди-дан муњол аст. Мехоњам, андшеањои худро ба

гуфтаи М.Клайн љамъбаст намо-ям: «Хатои љиддии профессорони математике, ки лоињаи нави бар-номаро тањлил мекунанд, дар ин-кор кардани масъалањои педагогї нуњуфта аст. Дар аксар маврид одамон ба шарофати дониста-ни илми соњаи худ ва ќобилияти тањќиќотї доштан унвони профессорї мегиранд, на бо роњи доштани истеъдоди педагогї, ки аз њама бештар барои тањиягарони барнома зарур аст. Ин гуна ашхос дар ин кор салоњият надоранд…» (М.Клайн)

С.АМИНОВ

ДАР МАКТАБ ХОНАНДА АСТ, НА…ТАВАЉЉУЊ:

Барномаи адабиёт маќола ва ё рисолаи илмї нест Аввалан, фасли «Тавсияњои

швонаЭдотаданунаисобадкива

№ 34 23-юми августи соли 2013 5ОМЎЗГОР МУЊОКИМА

Мутаассифона, нафароне низ њастанд, ки худро ба ном «Ватандўст» муаррифї намуда, аз номи миллат сухан мекунанд, худро њомии манфиатњои миллї метаро-шанд, ба исми мубораки ќањрамонони аслї ва мардони сарсупурдаи миллати бофарњанги тољик иснод меоранд. Дар миёни ин гуна ашхос Додољони

Атовулло (Атовуллоев Додољон), рўзноманигори дасисабоз, сардабири собиќ њафтаномаи «Чароѓи рўз», роњбари њаракати иѓвоангези «Ватандор» мавќеи худро дорад. Барои ифшои симои њаќиќии ў бидуни

ягон ѓарази шахсї ва ё сиёсї овардани иќтибосе чанд аз суханони рўзноманигор Владимир Захватовро мувофиќи маќсад медонем. Ман, - мегўяд номбурда, - Додољон

Атовуллоевро дер боз мешиносам. Ваќте ки дар Душанбе љанги шањрвандї оѓоз шуд ва мардуми рус тўда-тўда њамчун гуреза ба Россия фирор карданд, њамон ваќт бисёре аз фирорињо таъкид наму-данд, ки мањз Атовуллоев муаллифи ши-ори «РУСЊО, НАРАВЕД, МО ШУМО-РО ЃУЛОМ МЕКУНЕМ» буд.Бе пули хадамоти махсуси Ѓарб

Додољон њаргиз наметавонист рўзномаи худ-«Чароѓи рўз» - ро ба нашр расонад. Дар омади гап, барои рўзномааш њељ гоњ дар Тољикистон дар назди киоскњо навбат ќатор намешуд. Ман «наќши таърихї»-и Додољон Атовуллоевро дар таърихи Тољикистон хуб медонам, аммо намефањмам, чаро дигарон ба ў фурўхта шудаанд. Атовуллоев ба љумлаи он исломињое дохил мешуд, ки мехо-станд нафаќат дар Тољикистон давлат бар пояи шариати исломї созанд, балки давлате барпо намоянд, ки њаммонанди Афѓонистон бошад. Магар худи Атовул-лоев нагуфта буд, ки дар Тољикистон, дар давраи љанги шањрвандї зиёда аз 80 на-фар журналистон кушта шудаанд. Њатто ба оилаи ман низ ин бало таъсир кард. Таѓои ман-ронандаи оддии дењотиро исломињои тундгаро ба гарав гирифта, пора-пора карданд, ваќте ки дигар њољат ба нигањдории гаравгонон намонда буд. Писархолаамро, ки модараш русу пада-раш тољик буд, вањњобињо (хонандагони «Чароѓи рўз») дар шањри Душанбе ша-бона дар кўча бо корд куштанд, чунки ў

бо симои тољикї натавонист ба онњо бо забони тољикї љавоб гардонад. Зимнан, он дастаи исломии тундгаро, ки Атовул-лоев низ ба он шомил буд, дар љануби Тољикистон ќатли оми этникї роњандозї намуданд, ЊАЗОРЊО ЎЗБЕКРО сар бу-риданд!!!Ба ман бисёр аламовар аст, ки «рево-

лютсионер» Атовуллоев муддати бештар аз 20 сол бо грантњои хориљї зиндагї намуда, баъзе шахсони дигарро низ ба гумроњї бурдааст, маѓзи онњоро бо суханњои нодаркор гиљу гаранг мекунад.Ваќте ки рўзноманигор Атовуллоев бо

пулњои Ѓарб Тољикистонро бадном меку-над, ў ќањрамон буда наметавонад. Вай фаќат ва фаќат журналисти фурўхташуда

аст! Мана иќтибос аз мусоњибае, ки се сол пеш ман бо рўзноманигори «Азия-плюс» анљом дода будам. Ва ногуфта намонад, Додољон маро ба суд надод, њол он ки дар бораи ин мавод огоњии хуб дошт. «Ман матбуоти тољикро бо таваљљуњи љиддї мехонам. Вале бояд ботаассуф ќайд на-моям, ки бисёр маводњои нашрнамудаи шумо сатњианд. Муаллимонам ба ман омўзонда буданд, ки њамеша ба умќи, ба моњияти падида назар андозам. Аксар ваќт дар шумо чунин умќбинї дида на-мешавад». Додољон дар назди чашмони ман ба

воя расид. Ў як навъ журналисти ран-гивазкун, аз њад зиёд худхоњу худбин буд. Ў гумон мекард, ки аз њама донову њушманд аст. Мо ўро, ба ќавле кашола мекардем, маќолањояшро бо забонњои тољикиву русї нашр мекардем. Бояд иќрор шуд, ки исроркории ўро мо маъќул медонистем, аммо ваќте ки инсон худро

доњиву дигаронро аз хеш паст медонад, аз ин амал чизе намерўяд. Ва њамин тавр њам шуд. Ман фаъолияти оппозитсионии ўро марбут бо рўзномаи «Чароѓи рўз» пайгирї намудам, маводњои онро мехон-дам. Ќайд кардан зарур аст, ки танќид дар њама љо ва дар њама ваќт бояд созан-да бошад: агар танќид мекунї , чизе дар љавобаш пешнињод намо. Аммо бо чўб њар љоро кофтан, овозаву њарза кардан, камбудињои хурдро бузург нишон додан кори хуб нест. Алалхусус, барои журна-лист.Чанд сол пеш ман дар тарабхонаи наз-

ди казинои «Шангри Ла», ки ба он бе до-штани 1000 доллар ворид шудан имкон надорад, хўроки шом мехўрдам. Дар ин

љо, бо ин «оппозитсионери бечораи бад-бахт» нўл ба нўл задем. Њамон замон шикоят кард, ки ў барои нашри рўзнома маблаѓ надорад. Ман ба њайрат афто-да, хостам шўхї кунам: -«Ман медо-нам, ки ту рўзномаатро бо пулњои СРУ (Раёсати марказии разведкаи Амрико), разведкањои немисњову англисњо якљоя ба чоп мерасонї …». «Онњо дигар ба ман барои нашри рўзнома грант намедињанд» - соддалавњона љавоб дод Додољон.Халќи худро, кишвари худро сиёњ кар-

дан, танњо ба хотири он ки ту президен-тро дўст намедорї, ин тавре ки олмонињо мегўянд «гут» нест, «хуб» нест. Ба ту ин љо маъќул нест, аз ин љо бирав ва дар љойи дигар зиндагї намо, дар љое, ки ба ту хуб аст. Солњо дар Олмон иќомат карда, худро њамчун тањлилгари пеш-бари сиёсї оид ба масоили марбут ба њаводиси Тољикистон нишон додан ка-моли худхоњист.

Хонандаи гиромї, барои шумо на-медонам, вале барои ман андешањои як рўзноманигори ѓайритољик ќимату арзиши беандоза дорад. Зеро олами ботинї, рафтору кирдори як «њамватан» - и рањгумкардаи моро бидуни ѓаразе ошкор месозад.Гуфтањои Захватов ба ман асар наму-

данд ва ман онро такрор ба такрор муто-лиа кардам. То чї андоза муњаббати беан-доза нисбати Тољикистон доштанашро њис намудам. Њамзамон аз «мењру муњаббате, ки Додољон нисбати миллату диёри хеш дорад» пурра огоњї пайдо кардам. Мо аз суханони Захватов бардошти

худро намудем, боќї ќазоват аз шумо, хонандагони гиромї .Фаќат мехостем бидонед ин мард кист

ва чї ўро бо Тољикистони азизамон ме-пайвандад? Владимир Захватов соли 1955 дар шањри

Ўротеппа (њоло Истаравшан) таваллуд шудааст. Факултети журналистикаи Донишгоњи давлатии Тољикистонро хатм кардааст. Дипломи дуюмаш - иќтисодчї (Академияи хољагии халќи ИРСС-ро ба итмом расонидааст).Журналист, драматург, сиёсатши-

нос, муаллифи чандин репортажњо аз нуќтањои доѓ;Солњои 1986-88 – муњаррири рўзномаи

«Комсомолец Таджикистана»;1988 - 89-муовини якуми раиси Ку-

митаи телевизион ва радиои давлатии Тољикистон;

1989-90-мухбири њаќиќии рўзномаи «Труд»;

1990 - 95-муовини сармуњаррири рўзномаи умумииттифоќии «Рабочая трибуна»;Аз соли 1995 дар Россия аз рўйи

лоињањои СБМ (Созмони байналмилалии муњољират) ва СММ (Созмони Миллали Муттањид) оид ба таъсиси љойњои корї барои гурезагон ва муњољирони иљборї ;Айни замон-мухбири рўзномаи фа-

ронсавии «LaPenseeRusse» («Русская мысль») дар Россия ва ИДМ.

Владимир Захватов мегўяд: –«Ќариб бист сол гузашт аз он ваќте ки оилаи мо аз Тољикистон рафт. Лекин то охири зиндагии худ, ман писари Тољикистон, писари Ватанам мебошам. Пиронсолон мегўянд, ки «Реша дар об». Решаи ман дар лаби дарёњои Тољикистон, дили ман дар кўњњои Тољикистон мондааст».

Комрони ЁДГОР, пажўњишгари Донишкадаи масоили

сиёсї дар шањри Москва

АНДЕША В.ЗАХВАТОВ:АТОВУЛЛОЕВ МЕХОСТ ДАВЛАТЕ ЊАММОНАНДИ АФЃОНИСТОН СОЗАД

Мутаассифона, нафароне низ њастанд,

бзолТн

Дар мулоќот бо суханони самимиву насињатомез Сарва-ри давлат оид ба дифои дин, њимояи мазњаб, ободонии масљидњо, омўзиши илмњои дунявї, эњтироми ватандориву ватанпарварї, хештаншиноси-ву худогоњї таъкидњо ба амал омад, ки барои мо, масъулини

соња ва тамоми фарди љомеа, наќшаи амал мебошад. Дар баромади Президенти мам-лакат љињати рушди инкишо-фи фарњанги исломии љомеа ва арзишњои милливу динї, њуќуќу озодињои шахсии ин-сон, аз он љумла, њуќуќ ба озо-дии виљдон арзёбї гардид ва њамчунин, ќайд шуд, ки имрўз дар љумњурї 4 њазор масљиду 6 мадраса, як гимназияву як донишкадаи исломї, беш аз 7 њазор нафар хатмкунанда-гони муассисањои тањсилоти динии дохиливу хориљї фаъо-лият доранд. Сарвари давлат дар баромадаш ба љавонон рў оварда, таъкид намуд, ки љавонони мо њар ќадар боса-воду соњибмаърифат, соњиби касбу њунар ва огоњу дониш-манд бошанд, ояндаи Ватан њамон ќадар обод мешавад ва нерумандии давлат меафзояд. Худованди мутаъол омўхтани илмро ба марду зани мусулмон

фарз намудааст. Сарвари дав-лат дар мулоќот ањли уламову ходимони динро таъкид намуд, ки дар њар як амри маъруфу суњбатњои худ љавононро дар баробари риояи ахлоќу одоби њамидаи инсонї ба омўхтани илму дониш, аз худ намуда-ни касбу њунарњои замонавї, омўхтани забонњои хориљї, њисси ватандўстї ва обод кар-дани Ватан даъват намоянд. Њамчунин, дар мулоќот хотир-

расон шуд, ки фањмондадињии тарзи њаёти солим ба љавонону наврасон, пешгирї кардани љинояткорї ва умуман, дигар амалњое, ки ба генофонди мил-лат зарба мезананд, вазифаи шањрвандї ва ќарзи виљдонии ходимони дин низ мебошад. Дар суханронии Президенти кишвар бори дигар таъкид шуд, ки ху-рофот ва таассубу ифротгарої дар байни љавонони имрўза ањён- ањён ба мушоњида мерасад. Са-баби асосии ин омилњои манфї,

бесаводї ва дур мондан аз илм мебошад. Аз ин рў, зарур аст, ки ба мактабхониву илмомўзии љавонону духтарон монеъ на-шавем ва монеа њам эљод на-кунем. Агар љавонони мо илм ва касбу њунар нагиранд, оянда давлатро кї соњибї мекунад? Кї Ватанро обод месозад? Кї роњу нерўгоњ бунёд мекунад? Илму маориф, тиббу фарњанг, саноату кишоварзї ва умуман, зиндагии давлат ва љомеаро кї идора ме-кунаду пеш мебарад? Њамзамон, хотирасон шуд, ки баъди дастаљамъона сохтани масљидњо мо бояд рў ба мактаб оварда, ба-рои бењбудию ободиву бунёдкорї ва азнавсозии мактабњо, дастаљамъона, сањмгузорї намо-ем. Акнун мебояд, ки бо зањмату талоши њамарўза, бо кору пай-кори созанда дастовардњои истиќлолиятро афзун намоем ва ба ќадри соњибихтиёрї, сулњу субот ва оромии љомеа расида, онро њамчун неъмати бебањо

ќадршиносї карда, зиракии сиёсиро аз даст надода, њамеша барои њифзи манфиатњои олии миллат ва давлат азму талош на-моем. Вале бояд гуфт, ки ваќтњои охир як ќисми љавонону наврасон аз ноогоњї ва паст будани маъри-фати сиёсиву фарњангияшон ба равияву њаракатњои радикалии навбаромад олоиш меёбанд. Ба њама маълум аст, ки ин њаракату равияњо, ки аз љониби доирањои муайяни хориљї пуштибонї ме-шаванд ва бо ин васила, мехоњанд, ки њадафњои ѓаразноки худро амалї гардонида, мафкураи со-лими љавонони моро зањролуд намоянд. Аз ин рў, насли љавонро тарзе бояд тарбия дод, ки ба таблиѓоти бадхоњони миллати тољик фирефта нагашта, бояд њамеша аз љињати сиёсї њушёр, огоњу зирак ва бедордилу солим-фикр бошанд.

Шариф АБДУЛЊАМИД, «Омўзгор»

САМТЊОИ ТАРБИЯ ТАРБИЯИ НАСЛИ ЗИРАКУ ЊУШЁР – ВАЗИФАИ АЊЛИ ЉОМЕА

№ 34 23-юми августи соли 20136 ОМЎЗГОР ИСТИЌЛОЛИЯТ ВА МАОРИФ

Соли 1991 дар Љумњурии Тољикистон 944 муассисаи томактабї мављуд буд, ки аз ин шумора 553 адад дар шањрњо ва 391 адад дар дењот фаъолият ме-карданд. Фарогирии умумии кўдакон

дар соли 1991- 141496 нафарро ташкил медод, ки аз ин 106807 нафар ба муассисањои томак-табии шањрї ва 34689 нафар ба муассисањои томактабии дењот рост меомад.Айни њол дар љумњурї 508

муассисаи томактабї фаъолият менамояд, ки дар онњо 76864 нафар кўдак ба таълиму тарбия фаро гирифта шудаанд. Яъне, ,дар тамоми љумњурї њамагї 10 фисади кўдакон ба таълим дар муассисањои таълимї фаро ги-рифта шудаанду халос.

Бо маќсади барќарор ва баргардонидани муассисањои томактабї ва рушди минбаъ-даи онњо бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 31.10.2005, №395 «Дар бораи тасдиќи Барномаи давлатии рушди соњаи томактабї дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2006-2010» ба тасвиб расид. Амалї намудани Бар-номаи мазкур имконият дод, ки назорату роњбарї ба фаъо-лияти муассисањои томактабї ва њамзамон, расонидани ёрии методї ба мудирон, мураббияњои боѓчањои бачагон ва мутахасси-сони шуъбањои маорифи шањру ноњияњо оид ба муассисањои мазкур аз тарафи кормандо-ни раёсати маорифи вилоятњо ва кормандони Донишкадаи љумњуриявии такмили ихтисос ва бозомўзии кормандони соњаи маориф, гурўњи шањру ноњияњои љумњурї бењтар гардад.

Аз тарафи Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон бо мутахассисони соњаи томакта-бии вилояти Хатлон дар ноњияи Љалолиддини Румї тибќи Барно-маи «Аз кўдак ба кўдак» бо даст-гирии намояндагии ЮНИСЕФ семинари омўзишї гузаронида шуд. Яке аз ќисматњои Барномаи мазкур, ки «Омодагї ба мактаб» ном дорад, барои ба мактаб омо-да намудани кўдакони синни томактабї ёрї мерасонад. Робитаи падару модарон ба

муассисањои томактабї бањри тарбияи кўдакон ва мустањкам намудани заминаи моддию тех-никии онњо зина ба зина бењтар гардидааст. Ќайд кардан бомав-рид аст, ки айни њол дар ноњияи Љалолиддини Румї ва Бохтари вилояти Хатлон 2000 нафар кўдак аз рўи барномаи мазкур ба мактаб омодагї мебинанд. Дар доираи иљрои барномаи мазкур сохтмон ва ба истифода додани кўдакистонњои нав оѓоз гардид, аз он љумла, дар марка-зи ноњияи Тавилдара, Балљувон, Ховалинг кўдакистонњои нави замонавї сохта шуданд. Дар ноњияи Варзоб кўдакистоне, ки солњои пеш фаъолияташро ќатъ намуда буд, аз таъмири асосї

бароварда шуд. Дар ноњияњои Шўрообод ва Мўъминобод дар назди мактабњои тањсилоти умумї кўдакистон ташкил кар-да шудааст, ки айни њол кўдакон ба таълиму тарбия фаро гириф-та шудаанд. Дар вилояти Суѓд теъдоди муассисањои томактабї 10 адад зиёд гардидааст. Дар шањри Конибодом, ноњияњои Ѓончї, Зафаробод, Кўњистони Мастчоњ ва шањри Истаравшани вилояти Суѓд , ки солњои пеш аз фаъолият бозмонда буданд, пас аз таъмири асосї аз нав ба фаъо-лият пардохтанд. Барои пешрафти кори кор-

мандони муассисањои томактабї ва дар сатњи зарурї ба роњ мон-дани таълиму тарбия соли 2011 бо ќарори мушовараи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон «Барномаи таълимиву тарбиявї бо забони тољикї - «Рангинка-мон» ба тасвиб расид.

Вобаста ба ин соли 2007 (аз 31.08. №433) бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон «Низом-номаи намунавии муассисањои тањсилоти томактабї» тањия ва тасдиќ гардида, дастраси кор-мандони муассисањои томактабї гардонида шуд. Њамчунин Стандарти давлатии тањсилоти томактабї бо Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 2-юми июли соли 2009 тањти №388 тасдиќ гардид. Илова бар ин, соли 2009 Барномаи таълимии кўтоњмуддат барои омодагии кўдакони синни 5-7-сола ба мак-таб тањия гардида, бо ќарори мушовараи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон тасдиќ шуд ва 6 маводи таълимї, 10 маводи дидактикиро ба-рои кормандони муассисањои томактабї ба намуди ранга чоп намуда, дастраси раёсати мао-рифи вилоятњо, шањри Душан-бе ва ноњияњои тобеи љумњурї гардонид. Боиси хушбахтист, ки дар Љумњурии Тољикистон нахустин маљаллаи методию маърифатї - «Субњи умед» ба-рои кўдакистонњо фаъолият до-рад, ки мутахассисони соњаро бо усулњои нави таълим, идора-кунии муассисањои томактабї, роњњои инкишофи тафаккури интиќодию мантиќии кўдакони синни томактабї тавассути фаъолиятњои гуногуни тарбия-вию таълимї шинос менамояд. Дар њаёти кўдаки имрўза

телевизион, компютер, видео, аудиоаппаратњо мавќеи хоса доранд ва ба дараљаи инкишо-фи аќлию-зењнї, шавќу раѓбати идроку фањмишаш таъсири муайян мерасонад. Вази-фаи кўдакистон дар ин љода ба кўдакон дониш, мањорату малакањои муайян додан, њозирљавобї, њушёрию зиракї ва дигар сифатњои аќлию зењнии онњоро мукаммал сохтан аст, ки њамаи ин дар тањсилу тадриси минбаъдаи кўдакон дар мактаб хеле заруранд.Имрўз дар раванди таъли-

му тарбия усулњои фаъол ва

инклюзивї бояд љорї гарданд. Вобаста ба љорї намудани барномањои инкишофи ибти-доии кўдак аз тарафи ташкило-ту институтњои байналмилалї барномањои «Ќадам ба Ќадам» ва «Аз кўдак ба кўдак» амалї мешаванд. Айни њол дар љумњурї 18 кўдакистон бо усу-ли «Ќадам ба ќадам» амал мекунанд. Истифодаи барно-маю усулњои нав тањсилу тар-бияи кўдаконро чи аз љињати љисмонї, чи аз љињати зењнию фикрї ва чи ќобилияти шифоњї инкишоф дода, барои тайёр на-

мудани онњо ба мактаб замина фароњам меоваранд. Тибќи ин Барнома барои таълиму тар-бия дар гурўњњо шароити му-соид фароњам оварда шудааст. Гурўњњо бо мизу курсї, љевонњо барои таљњизот ва бозичањо, китобњои суратдор ва нодир (Энсиклопедияи кўдакона, Энсиклопедияи фаслњои сол, афсонањо ва њикояњо дар бораи њайвонот, бозичањо (лото, до-мино, мозаика) таъмин карда шудаанд. Айни њол дар љумњурї 18

муассисаи томактабии хусусї фаъолият менамояд, ки аз ин 13 адад дар шањри Душанбе, 3 адад дар вилояти Суѓд, 2 адад дар шањри Кўлоби вилояти Хатлон мебошад. Шумораи умумии тарбиягирандагон дар онњо 567 нафарро ташкил медињад. Бо ќарори мушовараи Ва-

зорати маорифи Љумњурии Тољикистон аз 1-уми декабри соли 2009, №18/7 Дастурула-мали намунавии Маркази инкишофи кўдакон тасдиќ гардида, дастраси кормандо-ни муассисањои томактабї гардонида шуд. Њадафи да-стуруламали мазкур он аст, ки дар он ноњияњое, ки муассисаи томактабї мављуд нест, кўдакон ба тањсилоти томактабї фаро гирифта шаванд. Њоло дар љумњурї 888 Мар-

кази инкишофи кўдак фаъоли-ят менамояд, ки дар онњо 18117 нафар, ба таълиму тарбия фаро гирифта шудаанд.

Аз љониби Вазорати мао-рифи Љумњурии Тољикистон барои кормандони муассиањои томактабї Стандарти давла-тии тањсилоти томактабї аз 2-юми июли соли 2009 тањти №388 бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ гардид. Илова бар ин, аз 1-уми декабри соли 2009 «Бар-номаи таълимии кўтоњмуддат барои омодагии кўдакони син-ни 5-7- сола ба мактаб» тањия

гардида, бо ќарори мушовараи Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон тасдиќ шуд ва 6 маводи таълимї, 10 маводи ди-дактикиро барои кормандони муассисањои томактабї бо на-муди ранга чоп намуда, дастра-си раёсати маорифи вилоятњо, шањри Душанбе ва шуъбањои маорифи ноњияњои тобеи љумњурї гардонид. Барои такмили мањорати

касбї ва баланд бардошта-ни сатњи дониши назариявии кормандони муассисањои то-мактабии љумњурї аз љониби

раёсатњои маорифи вилоят, шањру ноњияњо, Маркази так-мили ихтисоси муаллимон курсњои бозомўзии яксола, шашмоња, 18- рўза, семинар машваратњои омўзишї, мизњои мудаввар, ташкил ва гузаро-нидани њисоботи эљодии муди-рон ва мураббияњои бењтарин, баргузории озмунњои касбии «Мудири сол», «Кўдакистони сол», «Мураббии сол» амалї мегардад. Дар соли хониш 258 нафар мудирон ва 1240 нафар мураббиён, 118 нафар мушовирони муассисањои томактабї ва 15 нафар му-раббиёни Хонаи кўдакон аз курси такмили ихтисос гузаш-та, сатњи дониш ва мањорати касбии худро такмил доданд. Баргузории курсњои такми-ли ихтисос, озмунњои касбии «Мудири сол», «Кўдакистони сол», «Мураббии сол» ва пањн намудани таљрибаву фаъо-лияти пешќадам буд, ки сатњи таълиму тарбия ва омода на-мудани кўдакон ба мактаб дар кўдакистонњо натиљаи судман-ду ибратбахш дода истодааст.

Бањри такмили мањорати кормандони мусиќї ва мураб-биёни муассисањои томактабї раёсат ва шуъбањои маорифи ноњияњои шањри Душанбе бо кормандони Донишкадаи санъ-ати Тољикистон њамкорї мена-моянд Дар љараёни машѓулиятњои

курсњои такмили ихтисос шу-навандагон бо моделњои нави тарбияю таълими томактабї, назорату роњбарии фаъолияти муассисањои томактабї тибќи

њуљљатњои меъёрию њуќуќии соњаи томактабї, методикаи гу-заронидани машѓулиятњо дар кўдакистонњо бо истифодаи технологияи нави њозиразамони таълим (интерактивї ва «Ќадам ба Ќадам») шинос шуданд.

“Стандарти инкишоф ва омўзиши барваќтии кўдак” дар заминаи татбиќи Ќонун «Дар бораи масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд» мураттаб гардидааст. Стандарти инкишоф ва омўзиши барваќтии кўдак дар асоси стандартњои љањонии тар-бияи кўдакон барои кормандони муассисањои томактабї ва во-лидон пешбинї шуда, бо забони давлатї ва русї таълиф гардида-аст. Иљрои барномаи мазкур

зери назорати Вазорати маори-фи Љумњурии Тољикистон ќарор дорад.Бо маќсади рушди соњаи

тарбияи томактабї бо ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 4.11.2011, №457 «Дар бораи тасдиќи Барно-маи давлатии рушди соњаи томактабї дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2012-2016» фармоиши Вазири мао-рифи Љумњурии Тољикистон аз 28.10.2011, №2807, ба тав-сиб расида, дар робита ба он Наќшаи чорабинињои Ва-зорати маорифи Љумњурии Тољикистон тањия ва дастраси Раёсат ва шуъбањои маори-фи вилоят, шањру ноњияњои љумњурї гардонида шуд. Дар амал татбиќ намудани барно-маи мазкур имконият медињад, ки назорату роњбарї, фаъо-лияти муассисањои томактабї ва њамзамон, расонидани ёрии методї ба мудирон, мураббияњои кўдакистон ва му-тахассисони раёсату шуъбањои маорифи вилоят, шањру ноњияњо оид ба муассисањои мазкур аз тарафи кормандони Раёсати маорифи вилоятњо ва Дониш-кадаи љумњуриявии такмили ихтисос ва бозомўзии корман-дони соњаи маориф дар маљмўъ бењтар гардад. Вариантнокии мазмун, шаклњо ва усулњои нави таълими томактабї дар кўдакистонњо таъмин гарди-да, сифати таълиму тарбия дар кўдакистонњо баланд мегардад.

Тањияи Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

ТАЊСИЛОТИ ТОМАКТАБЇ

ПЕШРАВИЊО:ЗИНА БА ЗИНА

Соли 1991 дар Љумњурии бароварда шуд. Дар ноњияњои

бдтбвмљлммбљфи

Нахуст санљиши мо аз ноњияи Њисор оѓоз гардида, бо шароити омодагињои чан-де аз муассисањои таълимї аз наздик ошної пайдо кар-дем. Маълум шуд, ки то 9-уми август ба муассисањои таълимии ноњия ба љои 1649 тоннаи талабот 849 тонна ангишт ворид гардидааст. Танњо рўзи 6-уми август ба мактабњои ноњияи Њисор 135 тонна ангишт оварданд, ки

51,8 фоизи наќша мебошад. Ба љои 700 метри мукааб њезум бошад, танњо 290 м3 захира кардаанд. Иљрои ши-шабандии синфхонањо ќариб 82 фоиз иљро гардидааст. Бо вазъи мактабњои миёнаи раќами 15, 11 ва мактаби тањсилоти асосии раќами 136 имкони шинос шуданро на-доштем. Чунки аз роњбарон он тараф истад, навбатдору посбонњои мактабњои №№15 ва 136-ро дар љояшон пайдо накардем. Посбони мактаби миёнаи раќами 11-ро ёфтем ва маълум буд, ки мактабро аз дохил таъмир кардаанд ва имрўзу фардо бояд ќисмати беруниашро рангубор медо-данд. Аз роњбари ин мактаб њам дарак набуд.Роњбари мактаби

тањсилоти миёнаи умумии раќами 5 Фирдавси Нурали-

ОМОДАГЇ МАКТАБЊО

Нахуст санљиши мо аз

5Бњзаш8Бртидоп

№ 34 23-юми августи соли 2013 7ОМЎЗГОР МАЪРИФАТ

Дар таълимоти зардуштия рисо-лати тоза нигоњ доштани чањор ун-сур: обу хок, њавою оташ дар маќоми аввал меистад. Бахусус, обро гузаш-тагонамон аз њар гуна палидињо њифз менамуданд. Аноњиторо, ки рамзи покиву беолоишї буд, муаккали об мањсуб мекарданд.Паямбарамон Њазрати Муњаммад

алайњис салом гуфта, ки «Аз обњои равон биошомед». Њамзамон, ў сар-фаи дурусти обро таъкид кардааст. Исрофкорї дар дини мубини Ислом одилона мањкум мешавад.Бењтарин ганљ барои инсон об

аст, оби тоза, оби ширин, ки мо, тољикону тољикистониён, аз он зи-ёдтар аз дигарон бархўрдорем. Ба миљањои чашмасорони мусаффо-ву кокулони обшорон ва амвољи хурўшони рўдобњо менигариву дил аз фарањ гум мезанад ва шукр аз оби равон мекунї. Об не, шањд ба дањон, об не, гуњар чу он, об не, шири ра-вон.Ба ин маънї шоире гуфта:Об магў, шираи шохи набот,Дар маза њамшираи оби њаёт.Наќл аст, ки Њушанг нахуст ба-

рои мардумон корезњову љўйњо сохт, кишоварзї ва чорводорї омўхт.Ба љўю ба рў обро роњ кард,Ба фарри кайї ранљ кўтоњ кард.Созмони Милали Муттањид

соли 2003-ро Соли байналхалќии оби ошомидагї, солњои 2005-2010-ро дањсолагии «Об – барои њаёт» ва соли 2013»-ро «Соли байналмилалии об» эълон кард, ки мањз ташаббуско-ри он Тољикистон буд. Сарвари дав-лат мегўяд: «Заминро чун гавњараки чашм бояд муњофизат намуд. Мо танњо як замин, як маъвои њастї ва як гањвораи њаёт дорем». Дар љои ди-гар меафзояд: «Табиати Тољикистон неъмати Худододу бињишти рўи за-мин мебошад, ки мо бояд шукри њар пора замину њар ќатра оби со-фаш кунем ва месазад, ки доимо нигањбонаш бошем».Наљоти бањри Алал проблема як

касу ду кас нест, проблемаи њама љањониён аст. Таърих аз дидгоњи њавзаи бањри Арал, ки имрўз даир

њолати љон кандан аст, сўи мо, инсонњо тамасхур мекунад ва бо забони безабонињо мегўяд, ки аз бехудї табар ба тани дарахтон задед, олами набототу њайвонотро ба нестї расондед, ба ќадри оби салсабил нарасидед, эдун бубинед, оќибати амалњои зиштатонро. Оњ, инсонњои шири хомхўрда, бо ин њаракоти но-матлуб худро мањв мекунед!Дарвоќеъ, дар ин ришта инсон

бехуд асту њанўз ба љое нарасида. Дар Ѓарб, Амрико, Россия ва дигар давлатњои рушдкарда аз ќисмати ди-гар сайёрањову кашфи дода ба тозаи коинот андеша мекунанду мо бошем, теша ба пои худ мезанем.Яќин Тољикистон бињишти рўи

замин аст. Худо ба мо табиати зебо, њайвоноти нодир, обњои равону марѓзорњои дилпазир ва маъданњои афсуну сангњои чун лаъли Бадахшон камназирро ройгон њадя кардааст. Кўњистони мо хазинаест бебањо. Мањз ниёконамонро њамин њавои хуш, табиати хуш ва оби хуш чун оњанрабо бо як љаззобияте ба ин сў кашида!Мардуми шањру рустоњои

Тољикистон бо вуљуди камбизоатї љињати солимиву тандурустї, хуш-гиливу хушдилї, хушрўиву хушхўї, ростманишиву покизагї дар олам њамто надоранд. Доротарини дороё-нанд эшон. Табиати зебо, оби тоза оноро ба саодат расондааст!Ба олами вањшу тайр ва набот низ

табиату иќлими кўњистон, обњои ра-вон ва њавои атрхезаш созгор омада. Кулли дарахтони (хусусан сафедор) дарањои Фону Мастчоњ, Варзоб, дењоти Куму Мадм, Куруду Ревад, Такоб, ки аз оби сарду гуворо бањра мегиранд, сараву мавзунанд. Танаи ин дарахтон њамвору мулоим аст, сербаргу сероб аст. Вале ќатори са-федорони рустои Вота, мавзеи Даш-ти Таг ва Шахи Сиёњи Ревад, ки дар пастињову роњи шамол воќеанд, ин тур нестанд. Ранги зањир доранд ин нињолону дар баданашон њазорњо буѓуму љароњатњост. Муљиби ин бенурї бањра набурдан аз оби тоза аст. Дар мавриди парандаву чаран-

да низ њол чунин буда. Мазмун, ба-робари башар тайру вањш ва набот њам оби тозаву ширинро хостор бу-даанду хуш истиќбол мекардаанд.Ношукрї, носипосї нисбат

ба табиати афсонавї, исрофи но-дурусти оби ошомиданї амрест номаќбул. Ба љои њифзи табиат аз пайи мањви он њастанд иддае. Њар ќадар, ки дарахту бутта кам меша-вад, њамон ќадар захираи об ноќис мегардад. Дарахтони сабзро мебу-ранд, буттањоро мекананд, гиёњњоро поймол месозанд, љониби паранда-ву чаранда тир мекушоянд, обњоро ифлос менамоянд. Њамаи ин то куљо мебаранд инсонњоро? Албатта, рў ба нестї!Мусаллам аст, ки на њама ин ту-

ранд. Бисёр касон аз паи онанд, ки табиати бињиштгунро њифзу захирањояшро афзун намоянд, умри дубора бахшанд ба он. Бо ин маќсад оби дарёњову љўйњоро тоза нигоњ медоранд, боѓњо бунёд мекунанд. Дар Ревад имрўз боѓоти бисёре арзи њастї доранд, ки бо номи боѓи эшо-ни Музаямхон, боѓи Дашти Таг, боѓи Манќалхона, боѓи Пишкат, боѓи Абдукаром, Боѓи Њољї Акрам, боѓи Њамрообод, боѓи Абдурабеъ, боѓи Хољагии љангал ва ѓайра ёд ме-шаванд.Табиатро бо љумла набото-

таш, њайвоноташ, обњои равонаш дўст доштан кам аст. Онро чун як мабдаи асосии њаёт муњофизат кардан, такмил додан аз вазоифи аввалиндараљаи мост. Ба ин хотир мебояд маљроњои дарёву сойњоро аз палидињо тоза нигоњ дорем, хатњои оби ошомиданї интиќол дињем, корезњо кушоем, дарахтњо сабз на-моем, њимоятгари манофеи вањшу тайр ва наботот бошем. Хулоса, на-гузорем, ки дасти нохалафе гулўи табиатро бўѓї бикунад, зеро мањви табиат боиси њалокати мост!Президенти кишвар Љаноби Олї

муњтарам Эмомалї Рањмон њамеша таъкид мекунанд, ки чун имкони-ят додаем, боѓ бунёд кунед, ки та-биати моро зеботару бануртар ме-гардонад, боѓ доманањои кўњро аз вайронї эмин медорад, боѓ боиси нигоњдории об дар ќабати хок ме-гардад, боѓ бо њосили фаровонаш сатњи камбизоатии љомиаро кам мекунад, боѓ љои кору пайкор аст. Аз ин рў, сарфи назар аз мансабу вазифа, синну сол, љинсият набояд дар ѓафлат бошад. Боѓ бунёд кар-дан умри худро дароз кардан аст.

Сирољиддини ШАРОФИДДИН, омўзгор

ОБ МАГЎ, ШИРАИ ШОХИ НАБОТ МАВЗЎИ РЎЗ

Дар таълимоти зардуштия рисо- њолати љон кандан аст, сўи мо,

да роњамдаа

ба дурнопайќадвадмеран

БА СОЛИ НАВИ ТАЊСИЛ ОМОДААНД?евро машѓули кор бо ком-пютер дар дафтари кориаш ёфтем. Маълум, ки таъмири мактабро хушсифат гузаро-нида, 40 тонна ангишт ва 20 метри мукааб њезум низ за-хира кардааст, ки барои 35 бухорї кифоят мекунад.Маорифчиёни Шањринав

фармоиши вазири маорифи Љумњурии Тољикистон «Дар бораи сари ваќт омода наму-дани муассисањои соњаи мао-риф барои фаъолияти мунта-зам ва самарабахш дар давраи тирамоњу зимистони солњои 2013-2014» комилан дуруст арзёбї намуда, банд ба банди онро дар асоси наќшаи мах-суси тартибдодаашон иљро кардаанд. Ин ноњия дар бай-ни дигар ноњияњои кишвара-мон яке аз аввалинњо шуда, наќшањои захираи ангишт,

њезум ва сўзишвории дизе-лиро иљро кардаанд. Макта-би миёнаи умумии раќами 1 ќисмати асосии корњои таъ-мириро ба нљом рсонидааст. Ба ќавли мудири шуъбаи ма-орифи ноњияи Шањринав Аб-думанон Ѓаниев директори мактаби мазкурро ба хотири мустањкам кардани коллек-тиви омўзгорї ва дар њолати коршоямї нигоњ доштани ин мактаби кўњнасохт аз мак-таби раќами 2 овардаанд ва ѓалат накардаанд. Гарчан-де мактаб соли 1939 сохта шуда бошад њам, њанўз сохти дохилї ва берунии он тоза-ву озода ва дилкаш ба назар мерасад. Ба ќавли А.Ѓаниев вазъи омодагии 53 мактаби ноњия ќаноатбахш мебошад.Шиносоии мо дар ноњияи

Рўдакї аз мактаби тањсилоти

миёнаи умумии раќами 55 оѓоз гардида, ба раф-ти омодагињои коллективи таълимгоњ ќаноатманд шу-дем. Ба 11 синфхонаи таъмир-шуда дарњои нав шинонда, 14,1 тонна ангишт, мувофиќ ба он њезум, сўзишвории ди-зелиро сари ваќт захира кар-даанд. Маълум аст, ки мактаб кўњнасохт аст. Ба ќавли ди-ректори он Мањмадзариф Ла-тифов бино соли 1960 сохта шуда, назарногир менамояд. Ва дар наќшаи директор сох-тмони 8 синфхонаи иловагї тарњрезї шудааст.Бояд гуфт, ки ба неву не-

стони њамсафарам аз шўъбаи маориф Муњаммад Ќурумов нигоњ накарда, хостам бо вазъи мактаби раќами 54 (собиќ мактаби овозадо-ри №43) шинос шавам. Чї

мегўед, ки дуд аз димоѓамон баромад ва њељ гоњ мактабро чунин хору бесоњиб надида будам. Бењтараш маводи му-фассал рољеъ ба ин макта-бро дар шуморањои наздики «Омўзгор» пешнињод мена-моем.Дар мактаби тањсилоти

миёнаи умумии раќами 53 12 тонна ангишт захира шуда, корњои таъмирро 80 фоиз ба анљом расиданд. Он њам бо 4 њазор маблаѓи воли-дайни хонандагон. Мактаб дар ду баст фаъолият до-рад, чунки имкони сохтани синфхонањои иловагиро на-дорад. Чунин вазъиятро мо дар

гимназияи хусусии ба номи Расул дар мањаллаи Обчако-рон низ мушоњида намудем. Сарпарастони гимгазия ба-рои васеъ кардани мактаб маљбур шуданд, ки муасси-саи якошёнадорро ба дуо-

шёнадор табдил дода, бо ин васила сафи хонандагонашро ба 300 нафар зиёд кунанд. Ба гуфти директори муассиса Шамсулло Љунайдов, солњои охир талабот ба чунин муассисањои хусусии таълим рў ба афзудан дорад. Чунки дар соли тањсили гузашта аз 21 нафар хатмкунанда сад дар сад шомили донишгоњњову донишкадањо шуданд. Хулоса, таъмир, таъми-

ноти муассисањо бо њезуму ангишт, шишабандї, уму-ман омодагињо ба соли нави тањсил марбут аст ба сари ваќт људо намудани маблаѓњо аз љониби маќомоти иљроияи њокимияти давлатї дар мањалњо. Вале мушоњидањо нишон медињад, ки дастгирии раисони њукумати ноњияњо яксон нестанд.

С.ИСКАНДАРОВ, «Омўзгор»

Маълумоти љолиб дар бораи муассисањои олии љањонДонишгоњњои

Англия бо поси анъаноти худ машњуранд. Аз љумлаи суннатњои ѓ а й р и о д д и и Ѓарб урфу одати Донишгоњи Ок-сфорд, ки шаби гузариш ба 1-уми май њамасола шабнишинињои донишљўї мегуза-ронанд, шуњрати хоса дорад. Субњи баъд аз љашн хоњишмандон аз љумлаи донишљўёну устодон аз пули Мария Магдалина худро ба дарё меафкананд. Тўли 100 сол мешавад, ки донишљўён ин урфу одатро нигоњ медоранд. Дар донишгоњи Њарворд анъанаи зер роиљ шудааст: рўзи охи-

рини reading period (марњилаи омодагї ба имтињонот) нимашаб донишљўён гирди боѓи донишгоњ медаванд. Маросими мазкур-ро Primal Scream меноманд. Донишљўён соле ду маротиба зими-стон ва бањор медаванд. Дар ин ваќт беист дар назди њайкали Љон Њарворд оркестр оњанг менавозад. Яке аз вижагињои тањсилоти аврупої (ѓайр аз Англия) ин

омўзиши нињоят арзон барои тамоми шањрвандоне, ки имтињоноти академикиро бо бањои аъло месупоранд, мањсуб аст. Донишљўён њамчунин аз китобхонањову лабораторияњои илмї ройгон истифо-да мебаранд ва дастрасии доимї ба Интернет доранд. Ба аълохонњо идрорњои хеле баланд супурда мешаванд. Мисол, донишљўи финї ба идрорпулиаш метавонад хона иљора гирад, маблаѓи обу барќи истифодамекардаашро бе мушкилї пардозад, хўроку либос харад ва њатто дар хориља истироњат кунад.

ТАЊСИЛ ДАР ХОРИЉА

Донишгоњњои ОсиёЊарчанд сифатан дар

минтаќаи Осиё тањсил дар донишгоњњои Япония бартарї дорад, вале дар муассисањои таълимии ин кишвар аз њисоби хориљиён донишљўёнро кам вохўрдан мумкин аст. Аз њама бењтарин муассисаи олии таълимии кишвари мазкур Донишгоњи Токиё (соли таъсис 1877 году), Донишгоњи Кио-то (1897), Донишгоњ дар Осаке (1931), донишгоњњои Хоккайдо ва Тохоку ба шумор мераванд. Бояд гуфт, ки донишкадаву

донишгоњњои шахси дар Япо-ния имтињоноти махсуси дохил-шавии худро доранд. Бењтарин муассисањои типпи мазкур дар сохторашон мактабњову кўдакистонњо низ доранд. Ва агар тањсилбинандагонашон аз зинањои поёнї (кўдакистону

мактабњо) муваффаќона ва бо бањои аъло хонанд, ба донишгоњ бе имтињонот дохил шуда метавонанд. Имтињонот дар муассисањои

олии Хитой (махсусан аз тахассусњои фаннї, химиявиву биологї) яке аз мушкилтарин дар љањон мањсубанд. Таълим дар Њиндустон.

Наздик ба 50 дарсади ањолии Њиндустон соњибмаълумотанд. Аз ин нишондод 75% мардон ва 25% занон. Дар макотиби кишвар тарзи таълими сеза-бона роиљ аст: забони модарї - асосї, њиндї ё англисї - дуюм, инчунин яке аз забонњои Њиндустон -сеюм. Маълумоти олиро метавон дар яке аз 221 донишгоњи кишвар гирифт.

Ситорабону НАЗАРОВА, «Омўзгор»

№ 34 23-юми августи соли 20138 ОМЎЗГОР БА ПЕШВОЗИ МАШВАРАТЊОИ АВГУСТЇТАБИАТШИНОСЇ

Шиори банда дар раванди таъли-му тарбия эътибори љиддї додан ба сифати тањсилот, дониш, мањорат, ма-лака, дар дарсњо истифода намудани воситањои аёнї ва техникї, дарёфти ма-води бењтарин аз шабакаи «Интернет», истифодаи усулњои фаъоли таълим, омўхтани таљрибаи омўзгорони наво-вару эљодкори љумњурї, ИДМ ва сайќал додани истеъдоди хонандагон мебошад.Агар мо ба сифати баланди таълим

ноил нагардем, ислоњоти соњаи маориф арзише пайдо нахоњад кард. Зиндагии оянда аз наслњои нав саводу маърифа-ти баланд, љањонбинии васеъ, дониши амиќ, донистани техникаю техноло-гияи навтарин ва забондониро ба тав-ри ќатъї талаб мекунад. Солиёни зиёд дар мактабњои тањсилоти миёнаи уму-мии №12 ва №34-и нохияи Исмоили Сомонии шањри Душанбе ва тайи ду соли охир дар литсейи №2 барои хо-нандагони болаёќати шањри Душанбе ба сифати омўзгори фанни биология кору фаъолият дорам. Нозукињои ин касби пурзањмат, вале хеле њам пурша-рафро аз устодони сахтгиру мењрубон Њ.Юлдошев, М.Яќубова, Т.Ѓиёсов омўхтам. Бо дастгирї ва кумаки маъ-мурият, хонандагон, падару модарон синфхонаи биологияро бо таљњизоту аёниятњои таълимии ба талаботи дав-ру замон мувофиќ муљањњаз гардонида, рефератњо, маърўзањо, аёниятњои худсоз ва корњои хурди илмии хонандагонро гирд овардам. Гўшаи хурди зиндаи до-хили кабинет ва тарзи нигоњубини тўтї, кабк ва гулмуш дар дили кулли хонан-дагон љињати аз нав барќарор намудани «Гўшаи зинда»-и литсей шавќи зиёдеро эњдо намуд. Бо ташаббуси хонандагон ва волидон њоло дар ин гўша 6 адад мурѓобии пекинї, 12 адад мурѓ, 14 адад харгўш гирд оварда шуда, ба он 24 на-фар аъзоёни мањфили «Табиатдўстон» вобаста гардидаанд. Бачањо бо мењру муњаббати ба худ хос ва самимият ба онњо хўрок медињанд ва дар покиза нигоњ доштани ин гўша сањми хуб ме-гузоранд. Ман аминам, ки сафи чунин табиатдўстон дар литсей ва берун аз он зиёд гардида, мењру муњаббати онњо ба табиат, наботот, парандагону њайвонот ва табиати Тољикистони азиз дучанд мегардад, ки ин яке аз унсурњои тала-боти Консепсияи миллии тарбия дар

Љумњурии Тољикистон мебошад. Таълим дар литсейи мо аз рўи равияи

табиї – математикї барои соњаи химия ва биология ба роњ монда шудааст. Аз ин лињоз, ман њамеша кўшиш менамоям, ки њар як гулу гиёњ, буттаву дарахтон, љонварони дар литсейбударо вобаста ба мавзўъњои барномаи таълимї, мавриди омўзиш ќарор дињам, воситањои аёни-ро дар дарс чун объекти омўзиш ба кор бурда, завќи шогирдонамро нисбат ба фанни биология, литсей ва табиати он афзун гардонам, ки ин барои дарсњои назариявиро бо амалия пайвастан ва моњияти мавзўи омўхташавандаро њаллу фасл кардан имконият медињад. Дар дарси биология истифодаи

компютер, проектор, микроскопи электронии “Феникс” хеле натиљањои назаррасро фароњам меоварад. Ба-рои омўзиши њуљайрањо, бофтањо ва ќисмати људогонаи узвњои хурдтарини объектњои омўхташаванда ман аз ми-кроскопи электронї, комютер ва про-ектор васеъ истифода менамоям ва ањли синф њуљайрањои омўхташавандаро, ки њазорон маротиба калон карда шуда-анд, мебинанд. Ман дар таљрибаи кори худ аз усулњои фаъол ва интерактивии таълим, ки натиљањои назаррас медињад, истифода менамоям. Ба ин тариќ, дарси кушодро аз фанни экология дар мавзўи «Мавќеи организмњои зинда ва гарди-ши моддањо дар экосистемањо» ва соати тарбиявиро дар мавзўи «Об – сарчаш-маи њаёт» барои шунавандагони курси такмили ихтисоси бозомўзии муалли-мони шањри Душанбе аз фанни биоло-гия гузаронидам. Бањри омўхтану пањн намудани таљрибаи кориям маъмурияти таълимгоњ якчанд дарси маро мавриди тањлил ќарор дода, дар шўрои педагогї муњокима карданд.Бо дархости раёсати маорифи шањри

Душанбе дарси кушоди телевизиониро аз фанни биология дар мавзўи «Беморињои ирсї ва модарзодї» дар синфи 9 «Б» гу-заронидам. Маќсад аз гузарондани чу-нин дарс баланд бардоштани фарњанги дурусти насловарї ва фањмондани сабабњои ба вуљуд омадани кўдаки нуќсондор, пањн шудани беморињои зуњравї, ки дањшатноктарини он СПИД ба њисоб меравад, ва роњњои пешгирии он буд. Бо истифода аз компютер, про-ектор, фиттањои ба мавзўъ мувофиќ ба он муваффаќ гаштам, ки 90 фоизи фа-ъолиятро хонандагон ба дўши худ ги-рифта, худ наќши роњбаладиро иљро намоям. Дарс асосан дар муњити шаффо-

фу љустуљўї сурат мегирад. Барои дар сатњи хуб гузаронидани он тайёрии хуб дидан зарур аст, зеро дар чунин дарс њамаи хонандагон бояд зиёда аз 40-50 саволро матрањ намоянд. Барои ин дар лањзаи водорнамої аз усулњои љолиби оѓози дарс, дар лањзаи даркнамої аз тестњои гуногун, љадвали «Инсерт», «Шарњи категориалї» ифода бурдан ба-маврид аст.

Љадвали «Инсерт»

Вазифаи таълимї: Маънои рамз-нишонагузории маълумоти маълум

√ - медонам-нишон додани маълумоти нав

+ - нав (далелњои нав)-ёфтани шубња ва ихтилоф - - шубња, мухолифат-пешнињоди саволњо њангоми кор ба

матн? – нофањмо, калима,љумлаАз хонандагон талаб кардани

миќдори муайяни аломатњо дар сањифаи китоби дарсї шарт нест (аломатњо бо ќалам гузошта мешаванд) хонан-да метавонад сатр, калима, љумларо аломатгузорї намоянд. Муњимаш назорат бурдани фањмиши шахсї, алоќаманд кардани донишњои мављуда бо донишњои нав, дарёфти ѓалатњост.Усули дигар дар њамин марњилаи

дарс «Шарњи категориалї» мебошад, ки бештар онро дар таълими фанни зоо-логия истифода бурда, дар тахтаи синф тасвир менамоям.

Супориш: -кори дунафарї-матнро хонед-далелњои лозимаро ёфта, дар

категорияњо нависед.Инчунин усули ММД-ро низ бештар

истифода мебарам. Дар тахтаи синф љадвали онро тасвир мекунам. Дар су-туни якум хонанда чизњои медонистагї, дар сутуни дуюм саволњояшро менави-сад. Ваќти муайян дода мешавад. Баъд дар тахтаи синф дар сутунчаи дуюм саволњоро хонандагон менависанд ва љавоби ин саволњоро ба сутуни 3-юм на-вишта пур мекунанд. Хулоса, марњилаи даркнамоии ма-

води нав ба хонанда имкон медињад ба таљрибаи худ такя намуда, маълумо-ти навро аз худ кунад, фањмиши худро пайгирї намояд, донишњоро тањлил ва људо кунад, малакањои мустаќилона кор карданро инкишоф дода тавонад, малакањои интерактивии бо матн кор карданро инкишоф дода тавонад.Дар лањзаи мулоњизаронї аз «Хари-

таи баромад» истифода менамоям, ки хо-нандагон вариантњои пешнињодшударо пур мекунанд.Њар чї ќадар усулњои робитаи

мутаќобил зиёд бошад, њамон ќадар пањлўњои гуногуни дарс хуб мушоњида мешавад: табъи хонандагон, сатњи њавасмандї ва, сатњи фањмиши онњо.Барои ин нишондодњоро фањмидан,

ман харитањои пуркардашударо љамъ мекунам, зеро он чун манбаи худбањодињї ба дарси гузашта ва оѓози дарси оянда мешавад. Хонандагон аз рўйи саволњои «Харитаи баромад» ба таври ду ё чорнафарї мубоњисаи пурљўшу хурўши байнињамдигарї ташкил мекунанд.Хулоса, татбиќи самарано-

ки марњилаи мулоњизаронї имкон медињад, ки хонанда маводи навро бо суханони худ ва дар сатњи фањмиши худ наќл кунад, иттилооти ба даст омадаро ба сохтор дароварда љамъбаст кунад, ѓалат ва иштибоњи худро дарк кунад,

ба моњияти донишњои аз бар кардаи худ бањо дињад, ба кўшиши худ бањо дињад, малакањои худбањодињї, худтањлилкунї ва худомўзиро инкишоф дињад.Сарчашмаи дигари ѓизои маънавї ва

сайќал додани мањорати эљодии хонан-дагон машѓул шудан ба корњои илмист. Бо корњои илмї машѓул шудани як ќисм дар дили дигар толибилмон низ шуълаи илмомўзиро меафрўзад. Бо маќсади та-шаккул додани дўстї ва васеъ намудани љањонбинии хонандагон ташкил наму-дани викторинањо, вохўрї бо олимон, њафтаи фанниро ба роњ мондаем. Њамин тавр, омўзгор бояд њамеша дар

љустуљў ва навоварї ќарор дошта бо-шад. Танњо дар ин сурат ў «афрўзандаи машъали илму донишу тавоної» шуда метавонад.

Лочиной МАМАДЉОНОВА, омўзгори литсейи № 2

барои хонандагониболаёќати

шањри Душанбе

ШОГИРДОНРО ТАБИАТДЎСТ ГАРДОНЕМ

Шиори банда дар раванди таъли-

Љ

твикљморбфанмф

Банаќшагирии дарсМаќсадњои семинар:• зарурати банаќшагирии

дарсро шарњ дода тавонанд;• душвории омўзгоронро дар

масъалаи банаќшагирии дарс муайян карда тавонанд;

• аз таљрибаи фаъолияти педагогии мактаби худ мисол оварда тавонанд;Ќадами 1.Муњокимаи маќсадњои семи-

нар (5 даќиќа). Ќадами 2.Ангезиши зењн гузаронед (5

даќиќа). Биёед андеша мекунем….

Дарси хуб аз чї оѓоз меёбад?Омўзгорони азиз, агар хоњед,

ки барои дар фаъолияти педаго-гии худ комёб шавед, ба њар як дарс тайёрї бинед. Ќатъи назар аз чигунагии сохти наќша, он бояд аз унсурњои зерин таркиб ёбад.

- рўзи гузаронидани дарс ва раќами он мувофиќи наќшаи мавзўъ;

- маќсади дарс;- мавзўи дарс;- мазмуни дарс ва равиши он;- метод, тарз ва воситањои

кори муаллиму хонанда барои њар як лањзаи дарс;

- таљњизонидани њар як

лањзаи дарс.Ќадами 3. Дар банаќшагирии

дарсњо кадом душворињо рух медињанд? Баъзе таљрибањо нишон медињанд, ки на њамаи омўзгорон њамеша наќшаи дарсї менависанд. Намунаи наќшаи дарсро пешнињод кар-да, оид ба ќисматњои дарс кор дар гурўњњо ба роњ монда ша-вад (5 даќиќа). Ќадами 4. Кор дар гурўњњо

(15 даќиќа).Ќадами 5. Муаррифї ва ар-

зёбии натиљаи кори гурўњњо (15 даќиќа).Масъала: Муаррифии

гурўњњоро бодиќќат гўш кар-

да, арзёбии кори онњо баррасї карда шавад. Ќадами 6 (1-2 даќиќа)

Зањмати иштирокчиёнро ќадр карда, баён кунед, ки душво-рии дигаре, дар банаќшагирии дарсњо вуљуд дорад, ин ќолабї будани онњост ва рўз ба рўз та-крор ёфтани онњо моњияти ху-дро гум карда, бетаъсир хоњанд буд. Барои исботи ин андешањо пешнињод намоед, ки ду наќшаи дарсро тањлил намоянд.Ќадами 7. Кор дар гурўњњо

(15 даќиќа). Тањлили кардани наќшаи дарсњоГурўњи 1. Наќшањои дарс-

ро тањлил намуда, натиљањои

ИСТИФОДАИ УСУЛИ МАСТЕР – КЛАСС ДАРСИ НАВ Дар њама кор машварат бояд,Кори бемашварат накў н-ояд.

(Анвори Суњайлї)

№ 34 23-юми августи соли 2013 9ОМЎЗГОР БА ПЕШВОЗИ МАШВАРАТЊОИ АВГУСТЇ

ДАР МАШВАРАТЊОИ АВГУСТЇ

Ислоњоти соњаи маориф дар назди маорифчиёни љумњурї вазифаву масъулиятњои баѓоят муњим мегузорад. Вазифаи аввалиндараљаи кормандони соња баланд бардоштани сифати таълим, тайёр кардани кадрњои баландихтисоси ба талаботи за-мон љавобгў, тарбияи шањрванди шоистаи замон ва ватандўсту ва-танпарвар мебошад. Директори мактаб дар шаро-

ити феълї бояд вазифаи хешро дар ваколатдоркунии корман-дон дарёфта, роњњои љорї наму-дани назорати дохилимактабиро аз худ намояд. Бењтарин василаи ваколатдоркунї ва роњнамоии дуруст ин наќшаи хуби кор аст. Мусаллам аст, ки бе дуруст ба наќша гирифтану тарњрезї на-мудан кор бенизом ва гузашта аз ин бесамар хоњад буд. Бино-ан метавон гуфт, ки фаъолияти муассиса аз наќшаи кори солона ибтидо мегирад ва муназзамиву самаранокии он дар давоми сол ба сањењ будани наќшаи кори солона иртибот дорад. Мак-таби мутањаррик њамонест, ки наќшаи хуби корї дораду дирек-тори муваффаќ онест, ки иљрои сариваќтї ва босамари онро таъ-мин менамояд. Тарњрезии наќшаи кори со-

лона барои соли хониши оянда аз ибтидои соли тањсили љорї оѓоз мегардад. Яъне дар натиљаи тањлили фаъолияти њаррўза бо дарки љанбањои заъфи кор мавод љамъоварї гардида, шурўъ аз моњи марту апрел љобаљогузорї мешавад. Дар тањияи наќшаи кори солона њатман њисоботи роњбарони иттињодияњои методї, раиси Шўрои методї, китобдор, раиси иттифоќи каса-ба, раиси АВО, мудири хољагї ва муњосиб ба эътибор гирифта мешавад. Зеро дар фаъолияти онњо корњои басомоннорасида ва камбуд инъикос мегардад, ки дар тањлилу љамъбасти фаъолия-ти муассиса њатман бояд дарљ гардад.Таќсимоти вазифањо дар

байни маъмурият ва вазифањои

љамъиятї дар байни омўзгорон кафили дигари низоми кор ва гувоњи кордонии роњбари му-ассиса мебошад. Тавсия меша-вад, ки таќсимоти вазифањо дар байни маъмурият тибќи принсипњои зерин ба љо оварда шавад: аз доираи салоњият на-баромадан, мутобиќат бо ихти-сос, дар њолати зарурат њангоми таќсимот шомил намудани раиси иттифоќи касаба, раиси Шўрои методї (њангоми аз зумраи омўзгорони пуртаљриба интихоб намудани он) ва коргузори до-рои маълумоти олї ва ё дорои мањорату таљрибаи корї.Роњбари хуб дар баробари он

ки худ пайваста дар пажўњиш ва омўзиш аст, омўзгоронро низ ба ин самт равона мена-мояд, зеро омўзиши пайва-стаи амру фармонњои Прези-денти Љумњурии Тољикистон, ќарорњои Њукумати Љумњурии Тољикистон ва санадњои ме-ъёрии њуќуќии соњаи маориф салоњияти шањрвандиву вази-фаи касбии њар як омўзгор аст. Мусаллам аст, ки директори мактаб дар амалисозии њама гуна барномањои давлатї ва ќарорњои марбутаи соња масъул аст. Аммо лозим ба иќрор аст, ки на њамеша фурсату имконият ба ин даст медињад. Аз ин рў, аз њисоби роњбарони иттињодияњои методї ва омўзгорони ташаб-бускору навовар масъулини татбиќу амалишавии асноди зик-ршударо метавон таъин намуд.Њуљљатгузорї яке аз самтњои

асосии кори директори мактаб буда, аз ў дониш ва мањорати кофиро талаб менамояд. Бино-бар ин, роњбари муассисаро за-рур аст, ки дар баробари шахси масъули татбиќи Ќонуни забон, ки бо фармоиши директор та-ъйин карда мешавад, ваќт људо намуда, барои тибќи талабот- фењристи ягона ва мутобиќи Ќонуни Љумњурии Тољикистон “Дар бораи забони давлатии Љумњурии Тољикистон” тањия ва коргузорї шудани аснод машѓул шавад.

Соњаи маорифро бе низоми бањодињии сифати тањсилот ва арзёбии дониш тасаввур на-метавон кард. Мањз њамин чиз омили муњимтарини баланд бардоштани сифати таълим ме-бошад. Аз ин рў, самти дигари роњбари директори мактаб ба раванди таълиму тарбия ин гу-заронидани мониторинги сатњу сифати тањсилот ё арзёбии до-ниш, малака ва мањорати хо-нандагон ба шумор меравад, ки бо усулњои мухталиф, аз ќабили усули анъанавии гирифтани кори хаттї, пурсиши тестї ва мусоњиба (суњбати инфиродї бо хонандагони ќобилиятнок

ва аълохон) амалї карда меша-вад. Зарурати мутобиќ шудани мактаб ба шароити имрўзаи љамъият омўзгоронро барои љустани захирањои маърифатї водор месозад. Бахусус, солњои охир аќидае њаст, ки гўё арзё-бии низоми педагогии мављуда комил нест. Соли нахуст нест, ки бо мушкилот дар арзёбии воќеї ва њаќќонї ба фаъолияти хонан-дагон рў ба рў мешавем. Њар як омўзгор аз рўйи салоњдиди худ ба ин мушкилот назар мекунад ва дар пайи њалли он мешавад. Њоло санљиши тестї њамчун ар-зёбии кори хонанда ба таври фарох дар сатњи гуногуни мао-риф пањн шуда истодааст. Дар таљрибаи муосир саволњои тестї њамчун яке аз усулњои даќиќи арзёбї батадриљ наќши муњимро касб мекунанд. Назорати тестї шавќи хонандагонро ба фан бедор месозад, хонандагон дар натиља мушоњида кардан, уму-мияту шабоњат ёфтан, муќоиса кардан, хулоса баровардан ва асоснок карданро меомўзанд. Имрўз дар тамоми мактабњо гурўњи сифати тањсилот амал менамояд. Ин гурўњ корњои хаттї гирифта, натиљаро дар љойи намоёне мегузоранд, ки ин хеле хуб аст. Аммо тањлилњо ни-шон медињанд, ки дар шўроњои педагогї баррасї намоянд, аммо дар њељ муассисае тањлил накар-даанд, ки чаро чунин натиља аст. Чаро дар нимсолаи аввал дар ин синф нишондод ин тавр буду дар нимсолаи дигар ин тавр? Ё худ барои чї сифати дониши хо-нандагон дар маљмўъ аз ин ё он фанни таълимї ќонеъкунанда нест? Аз ин рў, мебояд, ки дар шўроњои педагогї ин масъаларо љиддї ва бо тањлилњои созанда мавриди баррасї ќарор дод.Дар ќонеъ гардонидани тала-

боти љомеа нисбат ба натиљаи фаъолият аксари омўзгорон ба душворињо рў ба рў мегарданд. Дар шароити имрўза танњо на-зорат кардан, талаб кардан, фар-моиш додан дар њоле ки барои ёрї расонидан ваќт, хоњиш ё

имкон надорем, роњи њалли душворињои соња буда наметаво-нанд. Дар натиља нисбат ба касби пуршарафи омўзгорї дилсардї, рўњафтодагї ба вуљуд меояд. Њатто њолатњое рух медињанд, ки омўзгор ба ин фишор тоб наоварда тарки касб мекунад. Њангоми тањлили душворињои ба омўзгор дучоромада муайян карда шуд, ки њалли онњоро ме-тавон дар асоси дуруст ба роњ мондани раванди роњнамоии ме-тодии омўзгор амалї намуд.

Наќши хадамоти методї дар татбиќи падидањои тоза, ша-клу усулњои муосири раванди тањсилот ва расонидани ёрии

амалии таълимию методї на-заррас аст. Хадамоти методї дар мактаб ядрои асосї ба шумор меравад. Зеро то корњои методї дар сатњи зарурї ќарор наги-ранд, тадбирандешињои зиёд ва тартиб додани њама гуна наќшаи чорабинињо бесамар хоњад буд. Мањз бо њамин маќсад кори шўрову иттињодияњои методиро љоннок намуда истодаем.Кор бо мутахассисони љавон

ва камтаљриба яке аз самтњои муњими роњбарии директор дар раванди тадрис ба шумор мера-вад. Аз самаранок ташкил карда-ни кор дар ин самт муваффаќияти минбаъдаи омўзгори љавон, дил-гармии ў ба касби худ, бењтар шудани сифати дониш, малака ва мањорати хонандагон вобаста аст. Кор бо мутахассиси љавон, аз таъин кардани устод ба ў, ки бо фармоиши директори мак-таб сурат мегирад, оѓоз меёбад. Дар мактаб устод (роњнамо) -и мутахассиси љавон корро бояд аз пурсишнома оѓоз карда, дар асоси натиљањои он фаъолияти худ ва шогирд (коромўз)-ро ба наќша гирад. Тибќи ин пурсиш-нома сатњи омодагї ва самтњои мушкилї муайян карда шуда, сипас мутобиќи он ёрии методї расонида шавад.Љузъи асосии назорати

дохилимактабї иштирок ба дарс ва тањлили он мањсуб меёбад. Омўзгори асри 21 на танњо пешнињодкунандаи до-ниш ва ахбор балки муњаќќик, мунаќќид, роњбалад ва тарроњ аст. Омўзгор пеш аз ворид шу-дан ба синфхона тарњи дарсро мекашад, то хонандагонро та-вассути он ба омўзиш ва таъ-лим фаро гирад. Банаќшагирии пешакии њар як фаъолият им-конияти муваффаќонаи амалии онро зиёд мегардонад. Аз ин рў, тарњрезї ё банаќшагирии маљмўи дарсњо ва дарсњои алоњида метавонад сифати таълимро таъмин намоянд. Биноан, бояд дар баробари мушоњидаву тањлили дарс ба тањлили наќшаи дарс эътибо-ри љиддї дода шавад, ки дар он максад ва натиљаи таълим, маљмўи фаъолиятњо, усулњои њамкорї ва арзёбии дониш, мањорат ва малакаи хонандагон дуруст тарњрезї шудааст ё на. Маъмурияти мактабро мебояд

љањд намоянд, то мушоњидаи дарсњо маќсаднок ва њадафрас бошад.Самти дигаре, ки роњнамоии

он аз љониби директори мак-таб ногузир аст, корњои беруназсинфї ба шумор мера-вад. Корњои беруназсинфї таш-кили фаъолиятњои таълимии гу-ногуни хонандагон берун аз дарс аст, ки омўзгор пешакї ба наќша гирифта амалї месозад. Корњои беруназсинфї барои

инкишофи ќобилияти фардии хонандагон, ки он на њамеша дар ваќти дарс имконпазир мегардад, ташкил карда меша-вад. Корњои беруназсинфии

фанниро аз дигар чорабинињои тарбиявї, аз ќабили таљлили санањои таърихї, гузарони-дани соатњои тарбиявї бояд фарќ кард. Иљрои онњо ба зиммаи иттињодияи методии роњбарони синф аст, на ба зиммаи иттињодияи методии омўзгорони фаннї. Усули ме-тодии ташкил ва гузарони-дани корњои беруназдарсї аз фанњои таълим ба фаъолияти донишандўзии хонандагон му-соидат карда, љањонбинии ил-мии онњоро васеъ ва ќобилияти фикриро метезонад. Дар мак-таб метавон дар радифи сои-ри корњои беруназсинфї ба ду намуди кор афзалият дод: кор бо хонандагони сустхон ва кор бо хонандагоне, ки ба омўзиши фан мароќ зоњир карда, ќобилият ва тафаккури хоса до-ранд. Намуди аввалро дарсњои иловагї ташкил медињад. Бояд ќайд кард, ки баъзе муаллимон бо ањли синф дарси иловагї ме-гузаранд, ки аз назари методї ба маќсад мувофиќ нест. Дарси иловагиро бо гурўњи хурди хо-нандагон (то 7 нафар), ки доир ба фан донишашон таќрибан якхела аст, гузаронидан ба маќсад мувофиќ аст. Наму-ди дигари кори беруназдарсї бештар хонандагони ба фан шавќу њавас доштаро муттањид мекунад. Ё худ онро кор бо хонандагони ќобилиятнок ва ё шоиста низ меноманд, ки ни-зоми људогонаи фаъолиятро дорад. Яъне наќшаи алоњидаи кор, дафтари ќайд, натиљагирї ва тањлил бояд дар мадди наза-ри директор ва муовин бошад. Имрўзњо падидаи номатлубе пайдо шудааст, ки ба хотири ѓолибият дар олимпиадањо хо-нандагонро аз минтаќањо ба пойтахт оварда омода менамо-янд. Дар њолати дуруст ба роњ мондани корњои беруназсинфї, бахусус, кор бо хонандагони боистеъдод ва ё ба ќавле шои-ста, ин мушкилї комилан аз байн меравад.

Ќутбиддин МУЊИДДИНОВ,

муовинидиректори МЉТМ,

номзади илмњои педагогї

ГЎШАИ ДИРЕКТОР

РОЊБАРИ МУВАФФАЌ ВА МАКТАБИ МУТАЊАРРИК

армомбабороразасининабоускомубо

тањлилро дар диаграммаи Венн нишон дињед.Гурўњи 2. Наќшањои дарс-

ро аз рўйи нишондињандањои банаќшагирии дарс тањлил на-муда, хулосањои худро гўед.Гурўњи 3. Баъд аз тањлил

намудани наќшањои дарс, муваффаќият ва норасоињои онњоро нишон дињед.

Гурўњи 4. Наќшањои дарсро тањлил намуда, яке аз онњоро тавре таѓйир дињед, ки ќолабї ё такрор нашавад. Ќадами 8. Муаррифї ва ар-

зёбии натиљаи кори гурўњњо (15

даќиќа).Масъала: Муаррифии

гурўњњоро бодиќќат гўш карда, иловањо намоед. Ќадами 9. Наќшаи дарс аз

кадом ќисматњо иборат аст? Дунафарї маслињат карда, як

андешаро баён кунед. Ќадами 10. Доир ба меъёрњои

банаќшагирии дарс боз чиро донистан мехоњед? Ќадами 11. Аз иштирокчиён

хоњиш намоед, ки хулосањои ху-

дро баён намоянд .Масъала: Дар асоси

намунањои овардашуда семи-нарро арзёбї кунед. Вараќањоро ба мутасаддї супоред.

М. Азизова,сармутахассиси МЉТМ

Аз бењтарин самтњои фаъолияти мактаб ва роњбари он дар маќола басе хуб ва њадафмандона мавриди баррасї ќарор гирифтааст. Яке аз ишорањое, ки ба ин самт равона шудааст, омода намудани хонан-дагон ба озмунњост. Яъне, он чи ки дар боло метавонад, хонанда-гонро ба бањс моил гардонад, кор бо мактаббачагони болаёќат дар мактабњост. Боиси нигаронист, ки имрўз гўё истеъдодњо дар музофот имкони ба озмунњо омода шудан надошта, бештар рў ба марказ мео-ранд. Пурсида мешавад, ки дар давоми чанд моњи омодагї оё бача аз тањсил дар мактаб дур намемонад? Мабод ки ваќти бача ќурбони шуњрати иддае аз роњбарони шуъбањои маориф ва мактабњо гар-дад. Пас, чї бояд кард, то шогирдон аз мактаби худ берун нарафта, ба озмунњо омода шаванд? Ё чунин «ќурбонї»-њо њам дар варзишу фарњанг ва њам дар илм зарур бошанд?

Аз идора:

№ 34 23-юми августи соли 201310 ОМЎЗГОР БАРРАСЇ

Китоби дарсии «Забони модарї» барои синфи 2-юм аз китоби дарсим то соли 2012 амалкунанда (яъне, ки-тоби дарсие, ки то соли хони-ши 2011-2012 мавриди исти-фода ќарор дошт) аз љињати ороиш, мазмун ва мундариља ба куллї фарќ мекунад. Муаллифон: Ф.Шарифов, М.Лутфуллоев, Б.Ѓаниева, С.Ќуйбекова дар интихо-би маводи таълимї ва љо ба љо кардани онњо муњимияти принсип аз содда ба мурак-кабро ба инобат гирифта, мувофиќи он амал намуда-анд. Китоб дар асоси тала-боти «Стандарти тањсилоти ибтидої ( соли 2009) ва бар-номаи таълимї ( соли 2012) тањия гардида, аз љињати банду баст ва тањияи маво-ди таълимї ба хусусиятњои синнусолї ва дараљаи фањмиши хонандагони син-фи 2-юм мувофиќат ме-кунад. Мазмуну мундариљаи он фарогири масъалањои муњими таълиму тарбия, ба-хусус хондан, навиштан, ин-кишофи нутќ, луѓатомўзї буда, хонандагонро дар рўњи худшиносии миллї, муњаббат ба ватани азиз, эњтироми баланд нисбат ба арзишњои миллї, арљгузорї нисбат ба падару модар, ањли љомеа, ёрї ба дардмандону бечорагон ва бунёдкорию созандагї тарбия менамояд. Мувофиќати расмњои кито-би дарсї бо мазмуни матни маводи таълимї бозгўй аз таљриба ва коршиносии му-аллифон мебошад.Мавзўъњои интихобгарди-

да ба дарку фањми хонандагон мувофиќ буда, пеш аз њама, ба инкишофи фикрї ва нутќи шифоњї ва хаттии шогирдон мусоидат менамояд. Барои ба

забони адабї баён кардану њарф задани шогирдон замина муњайё месозад.Муаллифони китоб бо

маќсади фаъол гардонида-ни љараёни таълим ва бедор кардани тафаккури мантиќии шогирдон аломатњои шарти-ро пешнињод намудаанд, ки ин хуб аст, чунки хонандагон аз рўйи ин аломатњо ба маъ-нои супориш сарфањм раф-

та, онњоро фардї, љуфтї ва гурўњї иљро мекунанд. Дар китоб ва рањнамои

омўзгор маводи таълимї чоряк ба чоряк соат ба соат пурра ни-шон дода шудааст. Мундариљаи он мавзўъњои «Љумла, аз матн људо кардани калима, калима, људо кардани калимањои љумла, њиљо, људо кардани калимањо ба њиљоњо, аз як сатр ба сатри дигар гузаронидани калима. Алифбо. Овоз ва њарфњо, ка-лима, одамон, њайвонот, ашё. Аломати ашё ва љумла»-ро дар бар мегирад. Илова бар ин, миќдори

корњои хаттии таълимию санљишї бо назардошти ме-ъёри дар барнома пешбинї шуда чунин аст: (китоби дарсии забони модарї син-фи 2-юм, сањифањои 25; 49; 76; 95; 2101; 254; 128; 167; 177, 191, 254, 271, 283, 310,) Дар барнома 330 соат барои таълими забони модарии синфи 2-юм људо шудааст, дар китоби дарсї бошад, барои 332 соат мавод пурра мерасад.Дар китоб њикоя, ривоят,

афсона ва панду андарзњо,

чистону бозињои шавќовари дидактикї маќсаднок истифо-да гардидаанд.Њангоми омўзиши ин ё

он мавзўъ хонанда худро иштирокчї ё ќањрамони ин ё он њикоя мењисобад, чунки маводи пешнињодгардида аз њаёти худи хонанда гирифта шудааст. Мисол: «Њикоят» сах 16. 17 Писарак наќл мекунад:

Рўзе аз мактаб баргаштам.Модарам маро дар њавлї

пешвоз гирифт. Ањволи маро њис карду пур-

сид:Чї шуд? Чаро ѓамгинї, пи-

сарам? Љавоб додам: Ба дарс тайёр набудам. Муаллими забони модарї ба ман бањои «2» гузошт. Њолати модарам таѓйир наёфт. Маро навоз-иш кард ва ба хона бурд. Ба-роям таом овард. Чаро мода-рам аз ман наранљид? Барои чї маро сарзаниш накард? Гаштаю баргашта аз ху-дам мепурсидам. Ба ин савол фаќат баъди чандин солњо љавоб пайдо кардам.Он лањза ман ба модарам

гапи њаќро гуфта будам.Ростиро набувад њељ заволе

ба љањон,Сарв агар хушк шавад, боз

асо мегардад. Мисоли дигар:Наберањои Расулбобо

Нигораву Шараф машѓули шоњмотбозї буданд. Бобо рўзнома мехонд. Нигора бози-ро бурид. Шараф аз бозї даст кашид. Нигора ба шавќ омада, хоњиш кард, ки бозиро давом

дињанд, зеро умед дошт, ки дафъаи дуюм њам ѓолиб меба-рояд. Шараф якравї мекард. Нигора ба бародараш сухани даѓал гуфт. Бобояш инро шу-нида ба Нигора гуфт:

- Љони бобо, њарфи бељо нагў, Аз рўйи одоб нест.Нигора аз гапаш хиљолат

кашида, ба гўшае рафта, хомўш нишаст. Шараф назди бобояш омаду гуфт:

-Бобољон, ман боодоб - а? Бобо табассум карду чизе

нагуфт. Ў наберањояшро санљидан

хост: - Канї, кї ба ман ёрї

медињад?Хам шуда пойафзол

пўшиданї шуд, бобо. Шараф аз љой наљунбид. Нигора хесту бо латтаи тар пойафзоли бо-боро тоза карда, ба пўшидани он ёрї дод. Саволу супоришњои китоб

ба дарку фањми хонандагон мувофиќ мебошанд. Хонанда-гон ба саволњо љавоби дурусту сањењ медињанд. Мисол:

1. Наберањои Расулбобо чї ном доштанд?

-Наберањои Расулбобо Ни-гора ва Шараф ном доштанд.

2. Онњо ба кадом бозї машѓул буданд?

- Онњо ба шоњмотбозї машѓул буданд.

3. Нигора чаро бозиро да-вом додан хост?

-Нигора бовари дошт, ки бори дуюм њам ѓолиб мебаро-яд.

4.Чаро ў ба Шараф сухани даѓал гуфт?

- Барои он, ки Шараф бози-ро рад кард.

5. Бобо Нигораро чї насињат кард?

-Љони бобо, њарфи бељо нагў. Аз рўйи одоб нест.

6. Ў чї кор кард?- Нигора аз гапаш хиљолат

кашида, ба гўшае рафта, хомўш нишаст.

7. Расулбобо барои санљидани наберањо чї кор

кард?- Канї, кї ба ман ёрї

медињад?- хам шуда пойафзол пўшиданї шуд бобо.

8. Кадоме аз наберањо раф-тори дуруст кард?

- Нигора хесту бо латтаи тар пойафзоли боборо тоза карда, ба пўшидани он ёрї дод.

9. Рафтори Нигораю Ша-рафро муќоиса кунед, Рафто-ри кадомаш ба шумо маъќул?

- Ба мо рафтори Нигора маъќул, чунки ў аз гапи бобо наранљида, зуд ба тоза кардани пойафзоли бобо шурўъ кард.Маводи китоби дарсї дар

баробари мазмуну характери таълимї доштан ба тарбияи ахлоќи њамидаи шогирдон ни-гаронида шудаанд. Њангоми омўзонидан муаллимро водор месозад, ки дар замири шо-гирдон њиссї некї ва накўї, ростгўйї ва ростќавлиро тар-бия намояд.

Хушвахт БОЗОРОВ, љонишини директори

ДТИБКСМ-и Хатлон дар шањри Кўлоб, Сокина Мир-зоева, муаллимаи синфњои ибтидоии мактаби №1-и

шањри Кўлоб

ЗАЊМАТИ МУАЛЛИФОН НИШОНРАС АСТАндешањо перомуни мазмун ва муњтавои барнома ва китоби

дарсии «Забони тољикї барои синфи 2-юм» (нашри соли 2012)

КИТОБИЁТ

Њомид МАЉИДОВ, профессор

ТАЊЌИЌ МЕЪЁРЊОИ ИСТЕЪМОЛИИЗАБОНИ АДАБИИ МУОСИРИ ТОЉИК

(Идома аз шуморањои гузашта)

Шикастани ќолабњои му-стаъмали таъбироти забонамон ва ба истеъмол ворид намудани нусхањои ѓайримаъмули онњо низ аз риоя нашудани меъёрњои фразеологї ба њисоб меравад. Масалан, дар шакли ба ин вуљуд, ба кор бурдани таркиби рехтаи бо вуљуди ин, истифодаи хошо-ку хас ба љойи хасу хошок, чо-локу чуст ба ивази чусту чолок, нузу ноз дар мавриди нозу нуз аз њамон ќолабшиканињои но-матлубанд, ки гоњо дар забони матбуоти замон ба мушоњида мерасанд.Ин њама ќайду тавсияњое, ки

дар мавриди корбурди таъбиро-ти забони адабии муосир оварда шуданд, бояд дар фарњанги таф-сирии фразеологии он сабт шуда бошанд. Мутаассифона, то имрўз дар забони адабии тољик наму-наи чунин фарњанги фразеологї ба вуљуд оварда нашудааст. Яго-на маълумотномаи фразеологие, ки њанўз 50 сол ќабл аз љониби М. Фозилов бо номи «Фарњанги иборањои рехта» дар ду љилд (Душанбе, 1963-1964) ба табъ ра-сонида шудааст, танњо маъноњои умумии чунин воњидњоро мео-варад. Рољеъ ба ифодаи оњангу љилвањои дигари онњо, сохтор ва шаклњои грамматикиашон дар он ягон маълумоте дода на-шудааст. Дар фарњанги номбур-да њамчунин ба доираву њаљм, меъёрњои истеъмолї, мавридњои корбурди таъбироти забонамон

эътибор дода нашудааст. Шояд ба њамин сабаб аст, ки дар он ба љуз воњидњои фразеологии њаќиќї боз зарбулмасал, маќол, чистон, тезгўяк барин намуна-хои дигари жанрњои фолклорї низ љой дода шудаанд.

5. Меъёрњои нањвї. Ќолабњои таркибњо, иборањо ва љумлањои забон назар ба воњидњои дигар андоза сахтљонтар ва дарозумр-тар ба њисоб мераванд. Ба аќидаи забоншиноси маъруфи амери-коии ибтидои асри ХХ Э. Сепир «дар заминаи њар як љумлаи бао-хиррасида нусхаи тайёр – ќолаби љумла, ки ба вижагињои муайяни сохторї соњиб мебошад, љойгир аст. Ин ќолабњои муайян, дигар, ки дар айни замон барои истеъ-мол лозиманд, барои соњибзабон асос шуда метавонанд. Онњо чун унсури решагї ва грамматикии забон, ки аз хосиятњои умумии калимањои мављуда љамъбаст гардидаанд, дар сурати шахшу-дамонда ба тариќи анъанавї дода шудаанд. Чунон ки аз рўйи шабоњати калимањои дар забон мустаъмал бошуурона калимањои нав сохтан мумкин аст, њамин тавр аз рўйи ќолабњои мављудаи љумлањо имкон дорад, ки љумлањои нав ба вуљуд овар-да шаванд, аммо на ќолабњои љумлањо».Мањз дар асоси амали њамин

ќонунияти нањвї бисёре аз

ќолабњои имрўзаи таркибњо, иборањо ва љумлањои дар забо-намон истифодашаванда њамон ќолабњое мебошанд, ки њанўз дар ањди Абўабдуллои Рўдакї ва њатто муќаддамтар аз он дар саргањи форсии дарї корбаст мешуданд, вагарна мо имрўзиён забони мардуми он даврро ба ин осонї намефањмидем. Дуруст аст, ки сохтори нињоят содаи нањвиёти форсии дарї бо бисёр сабабњои обйективию таърихї дар асрњои миёна ба як дастгоњи муракка-бу печ дар печ табдил дода шуда буд. Ин мушкилот, хосатан дар марњилањои охири инкишофи форсии классикї–идомаи њамон форсии дарї, яъне миёнањои асри Х1Х ба ављи аъло мерасад. Тар-кибу ибора ва љумлањои китобии ин давра нињоят сарбаста ва пур аз саљљу ќофия буда, мундариљаи онњоро дар аксарияти мавридњо муѓлаќу номањфум гардонидаанд.Маорифпарварони нимаи

дуюми асри Х1Х ва ибтидои асри ХХ-и тољик мањз аз њамин гуна таркибсозињо, ибораороињо ва љумлапардозињо даст ка-шида, дар тарњрезии афкори худ ба ифодањои нисбатан со-даи аз вазну саљљњои бемаврид орї мурољиат намуданд. На-мунаи чунин ифодаи фикрро дар эљодиёти насрии ибтидои асри ХХ-и Садриддин Айнї («Тањзибуссибён»), Абдурау-

фи Фитрат («Роњбари наљот»), Мирзосирољи Њаким («Тўњафи ањли Бухоро») ва дигарон зиёд пайдо кардан мумкин аст. Хо-сатан, сабки содабаёни насри устод С. Айнї, ки њанўз солњои 20-уми асри гузашта ба расмият даромада буд, аз љониби адибо-ни дигар то ба имрўз идома дода мешавад.Ќолабњои изофї ва пешо-

яндии таркибу иборањо ва навъњои мухталифи љумлањои сода дар забони адабии муо-сири тољик чун дар гузашта ба гурўњи ќолабњои серистеъмоли меъёрї дохил мешаванд. Ан-вои дигари ќолабњои нањвии забонамон нисбатан камистеъ-молтар буда, махсуси нутќи хаттианд. Таркибу иборањои тафсилёфта, љумлањои мурак-каб, билхоса, љумлањои мурак-каби навъи тобеъ, љумлањои мураккаби якчанд љумлаи пай-равдор –дараљагї ва омехта, ки аз бобати истеъмол дар солњои Њокимияти Шўравї хеле вусъат ёфтанд, бештар дар нутќи илмї ва нутќи тасвирии забони адиб истифода бурда мешаванд.Намунањои бењтарини

усулњои таркибсозї, ибораорої ва љумлапардозињои форсии классикї дар нањви забони адабии муосир низ корбурд мешаванд. Чунончи, анъанаи бидуни такрор ба кор бурда-

ни бандакњои хабарї ва њатто хабарњои пурра дар љумлањои забони адабии муосир низ идо-ма дорад:Дунё сиёњ, торик ва хомўш

буд (С. Айнї). Ё ки: Дер аст ё зуд маќсади мењнаткашон њосил ва синфи ранљбари кўњистон озод хоњад шуд (С. Айнї).Ин ќолаб гоњи дигар ба

маќсади таъкиди услубї дар су-рати инверсия истифода меша-вад:Духтар рафт, дили Ёдгор њам

аз паси вай (С. Айнї).Дуруст аст,ки такмилу инки-

шофи забони адабии тољик дар ињотаи забонњои дигар, хосатан, забони русї дар ин айём бетаъ-сир намондааст. Мањз аз њамин марњила шурўъ карда мубта-дову хабари љумлаи тољикї аз рўйи шумора (дар мавридњои зиёд њамчунин аз рўйи шахс)ба тариќи њатмї мувофиќат мекардагї мешавад:Чашмони бобо ба як нуќта

ќарор намегирифтанд (Р. Љалил).Ба вуљуд омадани ќолабњои

гуногуни љумлањои унвониву нопурра низ мањсули њамин давр аст:Хомўшї. Берунї дастнавис-

ро аз зери болин мебардорад (С. Улуѓзода). – Номат чист?- гуфта пурсид.– Ёдгор! –Номи пада-рат? –Бозор.–Куљої мебошї? – Кўлобї (С. Айнї).

(Давом дорад)

№ 34 23-юми августи соли 2013 11ОМЎЗГОР ТАЊСИЛОТИ КАСБЇ

Маќсади гузаронидани маш-варати касбї - ошкор намудани майлу раѓбат, малакаву мањорат, хусусиятњои равонї, ирода, муќоиса кардани онњо бо талабо-ти равоние, ки касб аз шахс талаб мекунад ва муќаррар намудани мутобиќати зарурии шах-сият ва касб мебошад.Маќсад ва вазифањои

мутахассисони Мар-кази љумњуриявии рањнамоии касбї ва руш-ди тањсилоти касбї – ин шинос намудани хонан-дагон бо олами касбњо, равнаќ додани хоњиши иштирок дар корњои фо-иданоки љамъиятї, дар интихоби бошууронаи касб масъулият бар дўш дошта бошанд. Ба кори мутахассисони Марказ бањри дуруст ва бошуурона ин-тихоб намудани касби хонан-дагон ва љавонон бояд њамаи муассисањои таълимї, ташкило-ту идорањо иштирок намоянд.Дар шароити кунунї њар як

шахс имкони пурра дорад, то ки мувофиќи майлу хоњиш, завќ ва истеъдоди фикрї бо назардошти шавќу раѓбати худ ва имкониятњои љомеа нисбати кадрњо ба таври озодона касби дилхоњ, љои тањсил ва кори худро интихоб намояд. Аз ин рў, љидду љањди та-

моми муассисањои таълимї, ташкилотњои љамъиятї, ки дар иљрои ин вазифаи бенињоят муњиму масъулиятнок ширкат меварзанд, басо манфиатбахш

аст. Њар як касб ба одами кор-

дон маљмўи муайяни сифатњои аз љињати касбї муњимро пешнињод мекунад. Масалан, ба ронанда бодиќќат будан шарт аст, ба тарроњ - тафаккури эљодкорона, ба пешхизмат бошад - устувории рўњї, покизакорї, хушмуомилагї, пуртоќатї ва ѓайра заруранд. Малакањои ху-дро омўхта, онњоро бо сифатњои аз љињати касбї муњим муќоиса намудан хеле муњим аст, зеро ба майлу раѓбат ва љињатњои хис-лататон – сифатњои махсусан

таѓйирёбанда мебошанд.Ба шахси интихобкунандаи

касб барои худро бењтар омўхтан чунин машѓулият ёрї мерасонад: ба худ аз назари шахси дигар - шахсе, ки ўро хуб мешиносад, нигоњ кунад. Кўшиш кунад, ки амалњояшро монанди шахси ди-гар маънидод кунед. Пас аз ин шумо мефањмед, ки дар назари дигарон чї гуна њастед.Дар њолати дудилагї њамон

касберо интихоб кардан даркор, ки дар он малакањои ба њадди зиёдтарин истифода мешаванд, дар ин намуди фаъолият шумо бештар ба муваффаќият ноил мегардед. Барои донистани дараљаи мувофиќатии худ ба та-лаботи касб ва интихоби намуди

муносиби мењнат пеш аз њама имкониятњои хешро бештар му-айян кардан лозим аст.Бояд зикр намуд, ки омода

шудан ба интихоби касб ва пеша кардани он -ќисми таркибии руш-ду камолоти њамаљонибаи ашхос буда, онро дар алоќамандї ва якљоягї бо такомули ахлоќию маънавї, мењнатию љисмонї ва фарњангии шахсият баррасї на-мудан ба маќсад мувофиќ аст. Чи тавре, ки таљрибаи ѓании

њаёт исбот намудааст, интихо-би бошуурона ва оќилонаи касб њар фардро ба ќуллањои баланди

маќсаду маром мерасонад, бемасъулиятона ва нодуруст пеша кардани касб боиси дилмондагию пушаймонї мегардад. Бинобар ин, хонанда-

гон, љавонони муњтарам, касбро тавре бояд инти-хоб намуд, ки дар оян-да боиси пушаймонї ва дилшикастагї нагардад.Ваќте ки шахс дар бораи

интихоби касб фикр меку-над, пеш аз њама саволњои «Ман кадом корро иљро

карда метавонам? Кадом корро бењтар иљро карда метавонам? Кадом касбро интихоб кунам? Ба кадом касб малакањои ман мувофиќанд?» пайдо мешаванд. Агар шумо чунин саволњоро ба худ дода, мустаќилона ба онњо љавоб дода натавонед, натар-сед. Донед, ки дар ин сурат шумо метавонед ба мутахассисони Муассисаи давлатии «Маркази љумњуриявии рањнамоии касбї ва рушди тањсилоти касбї»-и Вазора-ти маорифи Љумњурии Тољикистон мурољиат намуда, кўмак пурсед.

И.РАЊИМОВ,мудири шуъбаи таълим,

таълими истењсолии захирањои мењнатї ва байналмилалии

марказ

ИНТИХОБИ КАСБ САЊЛАНГОРЇ НАМЕХОЊАД ЊУНАР ОМЎЗИШ

Маќсади гузаронидани маш-

а

дапбшэ-х

Аз бархурди нахуст ман дар симои Бахти-ёр шахси мењнатдўст, кордон, масъулиятпа-зир, ботадбир ва љиддиро дидам. Њамон сол дар Пажўњишгоњ њамагї як компютер буд ва он њам дар ихтиёри котибаи директор ќарор дошт. Кормандон чун дар замонњои гузаш-та таълифоти худро бо ќаламу коѓаз анљом медоданд. Танњо санадњои муњими расмї та-вассути компютер тањия мегардиданд. Коти-ба, ки аз љузъиёт ва шикасту рехти таљњизоти компютерї огоњ набуд, њангоми мушкилот дар љустуљўи Бахтиёр мешуд. Бахтиёр низ бо як мањорати хос зуд аворизи компютерро ислоњ карда, барои такрор нашуданаш ё дар сурати такрор шудан дастури зарурї медод. Ман гумон мекардам, ки ў дар баробари мута-хассиси риштаи риёзї будан мутахассиси ком-пютер њам њаст. Чун аз худаш пурсидам, маъ-лум шуд, ки дар хона копютер дорад ва њама шикасту рехташро худаш анљом медињад, аз ин рў, таљрибаи зарурї ба даст овардааст. Бо ташаббусу талошњои устод Бахтиёр Ќодиров пас аз як сол Пажўњишгоњ соњиби ќариб бист адад компютер гашт ва аксарияти кормандон аз он озодона ва самарабахш истифода мена-

муданд. Њангоми рух додани мушкиле њамоно Бахтиёрро љустуљў мекарданд. Устод бо-шад, бе бањона ба њама дасти кўмак дароз намуда, дастуру маслињатњо медод.Њарчанд ки банда коти-

би илмї будам, компютер надоштам. Навиштањоямро тавассути котибаи директор тозанавис мекардам. Як рўз Бахтиёр њамроњи чанд нафар корманд як дастгоњи компю-териро бардошта, ба дафта-ри кориям даромад ва «ана, акнун ёд гиреду миннати ди-гаронро нашунавед»,- гуфт. Хеле шод гаштам ва пас аз насб намудани он акнун бо њавас ба компютер наздик шуда бу-дам, ки профессор Сулаймонї хеле оташин аз дар даромад ва амр кард, ки компютерро зуд ба љояш бурда монам, зеро аз они ўст. Бе ягон њарф компютерро ба Сулаймонї до-дам. Пас аз як соат Бахтиёр боз њамон ком-пютерро бардошта омад ва таъкид кард, ки агар касе биёяд њам, надињам. Њамин тариќ, соњиби компютер шудам ва оњиста- оњиста бо он одат кардам.Њамкорї бо устод Бахтиёр Ќодиров барои

ман мактабе буд, ки аз он самимият, рафоќат, амонатдорї, дилогоњї, дастгирї ва дигар сифатњои волои инсониро омўхтам.Устод Хайруллоњ Афзалов хеле серкор

буд ва аслан ба тањќиќи мавзўъњои алоњида бо майли хеш шуѓл меварзид. Масъулияти танзиму роњбарии фаъолияти тањќиќотии кормандон ба дўши Бахтиёр Ќодиров буд. Мо рўзњои истироњат низ ба кор омада, маъ-лумотномаю гузориш ва њисоботу дастур омода карда, ба Вазорати маорифу дигар сохторњои марбута мефиристодем ва њамеша

муваффаќ будем. Ба назди устод Афзалов танњо барои гирифтани имзо ва баъзан пурсидани ягон маслињат ме-даромадем. Ин буд, ки боре баъди аз вазифаи директорї рафтану бемор гаштан устод Афзалов бо мењрубонии хос ва миннатдорї изњор кард, ки дар тўли чањор соли масъу-лияти роњбарї ва њамкорї бо ману Бахтиёр боре њам нороњат нашудааст ва дуо на-муд, ки њамеша сарбаланду пирўз бошем. Аљоиб одами хубу дурандеш буд шодравон Хайруллоњ Афзалов.

Соли 2010 пас аз вуќўи табаддулоти куллї дар Пажўњишгоњ ва Бахтиёр бо фармоиши вазири маориф директори Маркази омўзиши масъалањои гузариш ба тањсилоти 12- сола таъин гардид. Ман низ бо фармоиши вазир ба ин марказ гу-заронида шудам. Азбаски Марказ њоло наќшаи фаъолияти дурнамо надошт, бо кўшишу талошњои панљ- шаш нафар коргар тањти роњнамоии устод Бахти-ёр Ќодиров корњое анљом дода шуданд, ки њаљман хеле бузурганд. Масалан, дар љумњурии Ќазоќистон чунин як марказ 90 нафар коргар дорад ва тамоми шароит барояш муњайёст. Мо бошем, бо моњонаи муќаррарии ночиз ва бидуни ягон хел им-тиёз шабу рўз кор мекардем ва бо шунида-ни ањсану офарин аз сўи маќомоти боло ва олї шод будему ќаноат мекардем:Мо ошиќони ёрем, нафсе шикаста дорем,Шодем ба як табассум, мастем ба як

тарона.Бахтиёр њамсафари хеле хуб аст ва

расму ойини њамсафариро хуб медонаду

арљгузорї мекунад. Бо таќозои фаъолият дар Пажўњишгоњ дар шањру навоњии киш-вар бо Бахтиёр сафарњои зиёд доштем. Ба њар љое ки мерафтем, зуд бо њама унс ме-гирифт ва бо кордонї аз иљрои вазифањо мебаромад. Њар чи ки медонист, аз дига-рон дареѓ намедошт ва њамеша бетамаъ ва хайрхоњ буд. Дар сафарњои хидматї шабњо хоб накарда, сари компютер менишаст ва наќшаи фаъолияти фардоро матрањ ме-кард, ки аксаран намунаи олии тарроњї ва мудирият ба шумор мерафт. Ў њамчун олими варзидаи риштаи риёзї

ва педагогї шинохтаю барљаста дорои ун-вони илмии доктори илмњои педагогї ва ун-вони фахрии профессор аст ва дар тарбияи мутахассисони соњаи педагогика сањми ар-занда дорад. Ба њукми сарнавишт њоло устод дар Россия кор ва зиндагї мекунад ва про-фессори кафедраи математикаи амалї ва ме-тодикаи таълими математикаи Донишкадаи давлатии омўзгории шањри Борисоглебск (Россия) аст, вале аз њоли дўстону пайвандон њамеша огањї дорад. Ў дар хонаводаи зиёї ба воя расида,

бо нони омўзгорї калон шудааст. Пешаи омўзгориро хеле ќадр намуда, ба тарбияи инсон аз дидгоњи пиндору гуфтору раф-тори накў назар менамояд. Бо дидани ин ќадар ѓайрату талошаш ба хулосае ома-дам, ки асли гап дар љавњари ўст ва мисраи «Об аз ќуввати сарчашма равон мегардад» ба хотирам мерасад. Гоње барояш мегўям, ки устод дар ваќташ хеле хуб дуои падар-ро гирифтаед, ана дар њамин аст сирри муваффаќиятњои шумо. Табассум меку-наду падарро ёдовар мешавад ва бо номи ќиблагоњаш ифтихор дорад.

Салоњиддин АМОНЇ, корманди Пажўњишгоњи

рушди маорифи АТТ

БА ПЕШВОЗИ 80- СОЛАГИИ ПРМ АТТ

ОБ АЗ ЌУВВАТИ САРЧАШМА РАВОН МЕГАРДАД

ЗАРУРАТИ РОЊНАМОИИ КАСБЇ Вобаста ба инкишофи вазъи иќтисодию иљтимоии мамлакат ва

пешрафти љомеа тарз ва намудњои интихоби касб таѓйир меёбад. Аз ин сабаб ба интихоби дурусти касб, ташвиќу тарѓиби он дар байни мактаббачагони синфњои болої, донишљўёни литсейњо ва омўзишгоњњои касбию техникї, љавонони бекор ва дигар гурўњњои ањолї ањамияти махсус дода мешавад. Дар Маркази таълимии калонсолони Тољикистон ташкил кар-

дани курсњои кўтоњмуддати касбњои бозоргир, аз ќабили ороишга-ри сангњои гуногун ва ќимматбањо, рўзгордорї, таъмири асбобњои барќї, корњои ќаннодї, ороишгари мўй, кафшергари газу барќ ва дигар касбњои коргарї боиси афзоиши талабот гардидааст.Мутобиќи банди 3 Ќарори Њукумати Љумњурии Тољикистон

аз 1 августи соли 2008, № 373 маќомоти давлатии шуѓли ањолї шањрвандони бекор ва корљўяндагонеро, ки бо сабаби надоштани ихтисоси зарурї ё гум кардани малакаи касбї кори мувофиќ да-рёфт намекунанд, инчунин, муњољирони мењнатї, ки дорои мала-каи касбї ва ихтисос нестанд, ба тайёрии касбї, такмили ихтисос ва бозомўзї фаро мегирад.Дар шароити иќтисоди бозорї рушди босуботи њар як кор-

хона, муассиса ва ташкилот аз ташкили дурусти кор, аз истифо-даи усулњои нави техника ва технологияи муосир ва махсусан, аз иљрокунандаи љараёни истењсолот-коргар вобастагии калон до-рад. Коргар мањаки асосии пешрафти кор ва истењсолкунандаи мањсулоти моддї ва хизматрасонињо ба њисоб меравад.Моњият ва маќсади касбинтихобкунї махсусан дар

«Консепсияи касбинтихобкунии хонандагон дар Љумњурии Тољикистон» ва «Барномаи рушди роњнамоии касбї, дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2011-2015» ки аз тарафи Њукумати Љумњурии Тољикистон тасдиќ шудааст, баръало дида мешавад. Вазифаи имрўзаи љомеа аз он иборат аст, ки талабу дархостњои инфиродии шахсиятро ба инобат гириф-та, ба ў барои худмуайянкунии касбї дар шароити иќтисоди бозорї кўмак расонанд.Њар як шахс бояд аз даврањои мактабхонї аллакай касби муайя-

неро интихоб намояд. Дар интихоби касб ба хонандагон падару мо-дар, муаллимон, мутахассисони Маркази љумњуриявии роњнамоии касбї бо воситаи дастуру тавсияњо ва тесту пурсишгузаронї ташвиќу тарѓибот ба воситаи ахбори умум роњнамої менамоянд. Шахс бояд ба касби интихобкардаи худ дар дил мењру муњаббат дошта бошад ва дар оянда ба љамъият манфиат расонида таво-над.Вазифаи асосии роњнамоии касбї дар шароити кунунї омода

намудани љавонон ба интихоби бошууронаи касб ва пешнињоди касбњои замонавї барои љавонон ва ањолии бекор мебошад.Имрўз мо бояд мутахассисони баландихтисоси лаёќатманд ва

љавобгўи бозори муосири љањонї тайёр намоем. Љавононро ло-зим аст, ки бештар ба фанњои техникї, аз он љумла, технологияи кимиёвї, металлургия, телекоммуникатсия, коркарди маъданњо, конњои зеризаминї ва сангњои камбањо ва ќиматбањоро омўзанд ва дастовардњои зиёди илмию амалї дошта, ба љањони техноло-гияи имрўзаи муосир ворид бошанд.

Холибой ЃОЗИЕВ, сармутахассиси Маркази

љумњуриявии роњнамоии касбї

№ 34 23-юми августи соли 201312 ОМЎЗГОР ОИЛА ВА ЉОМЕА ТАРБИЯ

ПЕШНИЊОД ИБТИКОР

Аз даврае, ки илми педагоги-ка ба вуљуд омадааст, олимон кўшиш ба харљ медињанд, ки сатњи кори омўзгор ва таъли-му тарбияи шогирд муваффаќ гардад. Оё метавон бе мењнату зањмат натиљае ба даст овард? Њаргиз на. «То мењнат накунї, санги сияњ лаъл нагардад», гуф-таанд бузургон. Мавриди ќайд аст, ки Президенти муњтарам, Љаноби Олї Эмомалї Рањмон њамасола барои рушди соњаи маориф назари љиддї наму-да, бањри пешравии ин соња як ќатор чорањо меандешанд. Сохта ба истифода додани мак-табу боѓчањо, чопи китобњои дарсї, дастурамалњо ва маводњои педагогї аз пешра-вии соња ва дастгирии сарвари давлат далел мебошад. Баланд бардоштани музди мењнати маорифчиён мо, кормандони ин соњаро масъул мекунад, ки ба фаъолияти педагогии худ љиддан муносибат кунем. Ин-чунин ќабули Ќонун «Дар бо-раи масъулияти падару модар дар тарбияи фарзанд», вази-фаи мо омўзгоронро дар самти таълим ва тарбия ва њамкорї

бо оила бањри боз њам бењтар намудани кори маориф иќдом мебахшад. Дар мактаб якчанд сохтор

фаъолият мекунад, ки яке аз онњо шўрои методї мебо-шад. Дар њайати он якчанд иттињодияњои методии фаннї амал мекунанд. Мањз кори њамин иттињодияњо таљрибаи омўзгоронро сайќал ва сатњи дониши хонандагонро ба-ланд мебардоранд. Вазифаи асосии иттињодияњои методї омўзиши асноди њуќуќии соњаи маориф, ёрии методї ба омўзгорон дар раванди таъ-лим, роњнамоии мутахассисо-ни љавон, омўзиши таљрибаи пешќадам ва тарѓиби он, таш-кили семинару машваратњо, арзёбии сифати дониш, малака ва мањорати хонандагон, таш-кили корњои беруназсинфї, ташкили љараёни худомўзии омўзгорон мебошад. Хар як роњбари иттињодияи методї дар љаласањои худ масъалањои проблемавии њамон фанро муњокима намуда, оиди роњи њалли онњо чораљўї менамо-яд. Дар дарсњои аъзоёнаш

иштирок намуда, онњоро дар машваратњо муњокима ва тањлил мекунад. Бинобар ин, низомнома талаб меку-над, ки маълумоти роњбари иттињодияи методи олї буда, собиќаи кории на кам аз 5-сола дошта бошад. Албатта, ишти-рок дар дарси њар як омўзгор масъулият ва фаъолияти њам муаллим ва њам хонандаро зиёд мегардонад. Баромадњои њисоботии

роњбарони иттињодияњои методї дар љаласаи назди ди-ректор, инчунин баромадњои аъзоён мувофиќи наќшаи со-лонаи мактаб аз рўи фанњои муњокимашаванда дар шўрои педагогї боз њам кори шўрои методиро баррасї мекунад. Аз тарафи аъзоёни иттињодияњои методї мувофиќи реља гу-заронидани дарсњои ку-шод, соатњои тарбиявї, викторинањо, озмунњои фаннї ва тарбиявї боиси таљрибагирии омўзгорони љавон ва њисси масъулияти шо-гирдон мегардад. Мањз њамин иќдом бањри омода намудани наќшаи солонаи мактаб барои

соли тањсили навбатї сарчаш-ма мегирад. Аз рўи масъалањои љойдоштаи соли сипаригаш-та барои ёфтани роњи њалли онњо тадбирњо андешида, дар наќшаи солона љой дода меша-ванд. Кори иттињодияњо

зањматталаб мебошад. Ба њамагон маълум аст, ки дар давраи шўравї ба роњбарони иттињодияњои методї давлат музди мењнат пардохт мекард. Мавриди ќайд аст, ки њоло дав-лати мо хеле тараќќї кардаасту парчами вањдати миллї дар осмонаш парафшон мебошад. Пешнињод ба вазорати мао-риф мекунем, ки дар накшањои бучавиашон барои солњои оянда бањри њавасманд наму-дани роњбарони иттињодияњои методї ва масъулият њис на-мудани онњо дар фаъолияти шўрои методї музди мењнати меъёрї љорї карда шавад. Ин њам як иќдоми нек бањри руш-ди соњаи маориф мањсуб меё-бад.

Зарина НОРОВА, директори мактаби №10-и

ноњияи Рўдакї

ДИЌЌАТИ ЉИДДЇ БА ИТТИЊОДИЯЊОИ МЕТОДЇ

Талаботи замони муосир ва раванди љањонишавї моро водор месозад, ки ба таълиму тарбия муносибатамонро ди-гар созем. Дар њама давру замон тарбия ва таъ-

лим якљоя амал мекард ва ин борњо ис-бот шудааст, ки агар тарбия хуб бошад, дониш њам хуб мешавад.Вале баъзе аз омўзгорон ва падару мо-

дарон ба ин масъала он ќадар диќќати љиддї намедињанд. Аз ин рў, баъди сох-ти давлатдории Шўравї ва пош хўрдани он давлати љавони миллии Тољикистон доир ба тарбия ва таълим ќонун, ќарор ва низомномаю дастурамалњои зиёдеро ќабул кард:

1. Консепсияи миллии тарбия дар Љумњурии Тољикистон.

2. Консепсияи миллии тањсилот дар Љумњурии Тољикистон.

3. Ќонун «Дар бораи масъулияти падару модар дар таълиму тарбияи фар-занд» ва ѓайра.Мо дар љараёни таълими дуруст би-

сёр мушкилињои тарбияро њал менамо-ем. Мактабро маркази кори тарбиявї мењисобем ва ба љамъи омўзгорон, воли-дон ва хонандагон њар гуна мушкилињои тарбия ва таълимро ба низом меорем.Њар як падару модар барои фарзанд

ашёњои зарурии хонишро муњайё меку-над. Аммо баъзеашон ба донишу ин-тизоми фарзандонашон кам ањамият медињанд.Дар ин радиф, агар чорабинињои

мактабї, ба монанди дарси кушод, вохўрї бо шоирон, нависандагон гуза-рад, хуб мешавад.Баъди дарсњо ба охир расидан хо-

нандагон ба хонањояшон мераванд ва падару модарро зарур аст, ба онњо шароитњои хуб муњайё намоянд. Чунки хонанда чї дар мактаб ва чї дар хона бе назорат ё бе кор монад, ба корњои но-шоиста даст зада, мактаб ва оиларо дар назди љамъият шармсор менамоянд.Барои пеши роњи ин гуна корњоро

гирифтан лозим аст, ки падару модарон ин шартњоро донанд ва санљанд:

1. Ба бачањо бо кадом роњ дар ваќти фориѓ аз дарсњо таъсир расондан.

2. Дуруст ба наќша гирифтани ваќти дар хона будани хонандагон.

3. Муќоисаи рафтори хуб ва бад бо овардани мисолњои конкретї аз њаёти одамони намоёни мањал, миллат.

4. Дар хона сафарбар кардани хо-нанда ба корњои сабуки љисмонї, то ин ки ба инкишофи љисмонии онњо зарар нарасонад.

5. Дар назди телевизор ва

компютерњо дар ваќтњои муайяншу-да нишаста кор кар-дан.

6. Дар хона дуруст ба роњ мон-дани муносибатњои оилавї ва њурмати якдигар дар заминаи суннатњои миллї.

7. Б а л а н д бардоштани мењру муњаббати фарзан-дон нисбат ба ватан

8. Назора ти доимї аз болои кори кардаи хонандагон.

9. Ањамият додан ба тарзи либоспўшии хонандагон.

10. Ањамият додан ба нутќи шифоњии хонандагон дар хона.Љањонбинї ва фазилати маънавии

падару модар аввалин сарчашмаест, ки дар зењну шуури кўдак наќши њамешагї пайдо мекунад. Дигар омил, сатњи та-факкур, дараљаи худогоњї ва њофизаи таърихиву фарњангии худи падару модар мебошад, ки тавассути он фар-занд соњиби саводу дониш, дили огоњу аќли бедор, арљгузорї ба ниёгон ва муњаббату садоќат ба Ватану миллати худ мегардад.Тарбия ва таълим дар пайвастагии се

нињоди иљтимої: оила, мактаб ва љомеа рўњу равони воќеї пайдо мекунад.Албатта, ба ѓайр аз инњо боз муњити

атроф ва фазои иттилоотї, ки дар натиљаи раванди љањонишавї вусъати азиме пайдо кардааст, таъсири зиёд ме-расонад.Дар заминаи Ќонун «Дар бораи

масъулияти падару модар дар тарбияи

фарзанд» бетарафии падару модар ба таълиму тарбияи фарзанд хотима дода ва дар навбати худ масъулияти бештаре ба дўши волидон гузошта шуд. Аз ин ќонун бармеояд, ки дигар мак-

таб ва оила барои кори тарбия ва таълим бо якдигар алоќаи зич дошта бошанд.Мактаб кори таълиму тарбияро бо ин

роњњо метавонад, пеш барад ва дараљаи ахлоќу дониши хонандагонро хубтар намояд:

1. Њамаи хонандагон аз назари рўњшинос (психолог) гузашта бошанд.

2. Ташхиси духтур ва саломатии

онњо њар сол дар (дело) вараќаи ќайд бо-шад.

3. Доим чорабинињои мактабї, љашнњо, идњо, мањфилњо, дар рўњияи ватандўстї ва нигоњ доштани расму оини миллї гузаронида шаванд.

4. Саёњатњои фаннї ба љойњои таърихї баргузор карда шаванд.

5. Чорабинињои варзишї ва мусобиќањои гуногуни миллї тез-тез баргузор карда шавад.

6. Дарсњои кушоди тарбиявї ва таълимї гузаронида шавад.Ба тозаю озода нигоњ доштани

асбобњои хониш ва мактабї водор кар-дани хонандагон.

7. Гулу дарахтони мактабро нигоњубин кардан

8. Мењру шафќат доштани хонан-дагон бо якдигар

9. Њама ваќт рамзњои миллиро муќаддас донистан

10. Вохўрињо бо шахсони бообрўи мањал, ноњия бо одамони касбњои гуно-гун дошта.

11. Њурмат кардани калонсолон ва ёрї ба пирони барљомонда.

12. Њурмат кардани мењнати дига-рон

13. Ахборот додан аз њаёти њамсолони хориљии хонандагон.

14. Тоза нигоњ доштани њамагуна обњо љорї.

15. Сарфакориро омўзондан.16. Ќарзи ватандориро донистан.17. Ташкил кардани намоиш ё

сањнача аз рўи асарњои хондашуда.18. Нишон додани њунарњои да-

стии хонандагон.

19. Пўшидани либосњои мактабї ва миллї.

20. Манъ кардани филмњои зуроварї Њама ваќт бояд мактаб ва оила тар-

бия ва таълимро дар рўњи ватандўстї, хислатњои неки инсонї ва дигар корњои ба инсон фоидаовар ба хонандагон талќин намоянд.Мактаб бо корњои тарбиявии худ ме-

тавонад, ки наврасонро аз роњњои бад гардонад, ба роњи дуруст ва рост њидоят намояд.Њукумат бошад, дар навбати худ,

бањри хонандагонро бештар ба таълим фаро гирифтан бо ќарори худ соли 2008-ум хонандагонро аз мењнати вазнини љисмонї озод кард.Наврасон нисбат ба калонсолон аз

техникаю технологияи њозиразамон бештар хабар доранд.Хулоса, аз ин бармеояд, ки кори тар-

бия ва таълим сањл нест, аз оила ва мак-таб масъулияти зиёдро талаб мекунад. Њар чї ќадар ањли оила тарбияи дуруст дида, бошанд, фарзанди он оила дар мактаб њам боз тарбияи хубтар меги-рад: Бесабаб нагуфтаанд: «Њар чї корї, њамон даравї»,

«Аз гандум гандум мерўяд, аз љав љав, ё ин ки дар љои дигар чунин мегўянд: Дар кўњ чї садое кардї, онро мешунавї»!Мактаб љои таълиму тарбия, мако-

ни илму маърифат ва дигар хислатњои неки инсонї мебошад ва метавоанд, ки хонандагони аз тарбия дур монда-ро њам ба роњи дурусти зиндагї њидоят намояд.

Ѓуломалї САИДОВ,љонишини директори мактаби №6,

ноњияи Файзобод

ЊАР ЧЇ КОРЇ, ЊАМОН ДАРАВЇ

Кумитаи иљроияи Њизби халќии демократии Тољикистон дар ви-лояти Суѓд роњандозии иќдоми «Роњи сўйи мактаб» - ро, ки бо ибтикори Кумитаи марказии њизб амалї мегардад, дастгирї намуд.Дар робита бо ин дар бинои

ЊХДТ љаласа баргузор гарди-да, дар он масоили марбут ба ин иќдом мавриди муњокима ќарор гирифтанд. То охири њафтаи љорї теъдоди кўдаконе, ки ба онњо дасти ёрї дароз карда ме-шавад, маълум мегардад.Тавре ки аз хадамоти мат-

буоти раиси вилояти Суѓд ба АМИТ «Ховар» хабар доданд, дар њошияи ин иќдом ба фар-зандони оилањои камбизоат, њамчунин ятимон ва кўдакони маъюб ашёњои мактабї таќдим мешавад.Хотирнишон месозем, ки

алњол дар вилояти Суѓд шумо-раи аъзои ЊХДТ беш аз 62 њазор нафарро ташкил медињад.

«Ховар»

ИЌДОМИ«РОЊИ СЎЙИ МАКТАБ»

№ 34 23-юми августи соли 2013 13ОМЎЗГОР РАНГОРАНГ ТАЊЌИЌ

Дар адабиёти безавол ва пурѓановати тољику форс ирфо-ни исломї љойгоњи хосае дорад. Далели ин иддао осори ирфонии бузургони адабиёти классикиамон Саної, Аттор, Мавлавї ва Њофизу Бедил мебошанд, ки бо маънавиё-ти ирфонии худ машњури љањон гардидаанд ва дар хазинаи адаби-ёти љањонї ганљинаи бебањоянд. Баъзе аз бузургони адабиётамон вобаста ба замон, мавќеи иљтимої ва љањонбинии худ дар осори худ аз фалсафаи тасаввуфї - ирфонї истифода бурда, асарњои безаво-ли фалсафї офаридаанд. Ба тав-ри мисол: «Маснавии маънавї»-и Мавлавї ва ѓазалиёти малакутии Њофизу Бедил, ки љанбаи фалса-фию ирфонї доранд, маънавиёти онњо дар сатњи хеле баланд ќарор гирифтаанд. Дар баъзе абёти боќимондаи ќофиласолори шеъру адаби тољику форс Абўабдуллоњ Љаъфар ибни Муњаммади Рўдакї (858 - 941) њам ба афкори тасаввуфї ишорањо меравад ва аз њамин миќдори ночизи абёти маз-кур пай бурдан мумкин аст, ки та-саввуф дар замони шоир дар њоли рў ба инкишоф ва такомул буда-аст. Чунонки дар асрњои минбаъда бо шарофати корњои илмии Ибни Арабї (560 - 638-и њиљрї) фалса-фаи тасаввуф ба низом дароварда шуд. Шеъри зерини Рўдакиро, ки мегўяд:Рўй ба мењроб нињодан чї суд,Дил ба Бухорову бутони Тароз.Эзиди мо васвасаи ошиќїАз ту пазирад, напазирад намоз.аввалин шеъри ирфонї

(тасаввуфї) њисобидан мумкин аст. Зеро ки он маънии амиќи ирфонї дошта ва муњаќќиќону донишмандон бар онанд, ки кул-ли ѓазалиёти Њофиз дар чорчўбаи маънии њамин шеъри Рўдакї иншо шудааст. Рўдакї мегўяд:Гар дирам дорї, газанд орад

ба дин,Бифган ўро гарму дарвешї

гузин.Бар тибќи фалсафаи тасаввуф

сўфї (дарвеш) набояд аз пайи љамъоварии алоиќи дунявї, яъне молу сарват бошад. Баръакс, сўфї бояд ќашшоќона зиндагї карда, аз молу сарват ва лазоизи дунё рў гардонад. Танњо бо њамин роњ сўфї метавонад риёзат кашида, худро ва сипас Худои худро ши-носад ва ба вањдату васли мањбуб роњ ёбад. Тибќи њадиси маъруф «Ман ъарафа нафсању фаќад ъа-рафа раббању» Ба њамин маънї Њофиз гуфтааст:Хобу хўрат зи мартабаи ишќ

дур кард,Он гањ расї ба дўст, ки бехобу

хўр шавї.Байтњое, ки Бедил дар

ѓазалиёташ ба њамин маънї гуф-тааст, бењаду бешуморанд:Як гирењвор аз тааллуќ монеи

ворастагист,Мављ ин љо обила дар пост аз

наќши њубоб.Гар тааллуќ рафт дигар фикри

озодї куљост, Хори по бо шухии рафтор як љо

мекашанд.Рўдакї дар љое мегўяд:Касе, ки огањї аз завќи ишќи

љонон ёфт,Зи хеш њайф бувад, гар даме

бувад огоњ.Касе, ки ишќи мањбубро

(мањбуби ирфонї) ёфт ва аз сирру асрораш бохабар шуд, вай дигар аз худ огоњї намеёбад.Ва маънии ин байт ишора ба

маќомест аз маќомњои тасаввуф, ки он маќом њайрат ном дорад ва чун сўфї ба ин маќом бирасад, гунгу лол мегардад ва ба вањдат мерасад. Дар ин маќом, ки пеш аз фаност, идроки тавњид (якка ва ягона донистани Худо) поён меёбад. Ба њамин маънї Мавлавї мегўяд:Њар киро асрори Њаќ омўхтанд,Муњр карданду дањонаш

дўхтанд.Њофиз ин маъниро чунин пар-

доз додааст: Ѓайрати ишќ забони њама хосон

бибурид, К-аз куљо сирри ѓамаш дар

дањани ом афтод.Бедил дар ин иртибот фарму-

дааст:Њайрат ѓубори хеш зи чашмам

нуњуфтааст,Бар ранг бастаам зи њуљуми

сафо ниќоб.Чунон, ки мебинем, маонии

байтњои Мавлавї, Њофиз ва Бе-дил ба маънии байти Рўдакї мувофиќати њайратангезе доранд. Рўдакї мегўяд: Боду абр аст ин љањон афсўс, Бода пеш ор, њарчї бодо бод.Бар тибќи фалсафаи тасаввуф

љањони мо (олами имкон) беш аз хобу хаёле нест ва мардум низ дар ин љо дар њолати хоб мебошанд. Ин аќида бар тибќи њадиси наба-вист, ки мегўяд: «Анносу ниёман фа изо мо таво антабњо», яъне мардумон дар хобанд ва ваќте ки мурданд, бедор мегарданд, вале-кин намедонанд.Аз ин рў, хобу хаёл будани олам

бисёр мавриди истиноди шуаро ва урафо ќарор гирифтааст ва дар ин иртибот аст, ки Мавлавї мегўяд:Ин љањоне, ки ба сурат ќоим

аст,Гуфт пайѓамбар, ки њулми ноим

аст.Њулми ноим - хоби хоббинан-

да. Дар љои дигар устод Рўдакї ин маъниро возењтар баён мекунад:Ин њама боду буди ту хоб аст,Хобро њукм не, магар ба маљоз.Бодубуд – њастї, мављудият,

(Фарњанги ашъори Рўдакї, Амон Нуров, Душанбе с. 1990, сањ. 55)Пас маълум мегардад, ки ин

аќидаи тасаввуфї, ки мо онро дар шеъри Мавлавї, Саної, Њофиз ва Бедил фаровон мебинем, аввалин шуда, онро Рўдакї дар шеър овар-да будааст. Рўдакї мефармояд:Халќ зи хоку обу оташу

бодаанд,В- ин малик аз офтоби гавњари

Сосон.Дар ин байт ишораест ба як

аќидаи фалсафї, ки бар тибќи он бинои мардум аз чор унсур мебо-шад. Яъне, тани хокї мураккаб аз хоку обу оташу об буда ва рўњ, ки аз олами кибриёст, онњоро наме-гузорад то ба асли худ баргашта пароканда шаванд. Дарвоќеъ, њар яке ин чор унсур њамеша талош мекунанд, ки ба асли хеш бар-гарданд. Ва њамин ки рўњ танро тарк карда ба асли худ баргардад, дарњол ин чор унсур низ ба асли худ бозгашт мекунанд. Чунонки унсури хок ба хок, об ба об, оташ ба оташ ва бод ба бод.Ин аќидаи таасввуфї-фалсафї

бар тибќи ояи шарифаи «Куллу шайин ярљиъу ило аслињи» мебо-шад, яъне бозгашт мекунад њар чиз ба асли хеш. Дар ин иртибот Мавлавї мегўяд:Њар касе, к-ў дур монд аз асли

хеш,Боз љўяд рўзгори васли хеш.Рўдакї дар байти зерин низ

бозгашт ба асли хешро равшантар тасвир намудааст:Ќолаби хокї сўви хокї фиганд,Љону хирад сўи самовот бурд.Тибќи фалсафаи тасаввуф рўњи

сўфї пас аз фано (адам) ба сўи олами кибриё пар мекушояд, то ки бо мањбуби худ вањдат ёбад ва бо асли худ бипайвандад. Бар тибќи ояи шарифае, ки зикраш дар боло рафт, яъне «Куллу шайин ярљиъу ило аслињи».Мутобиќи таълимоти тасаввуф

асли (ватани) рўњи бани инсон (сўфї) олами кибриёст. Чунонки Худованд дар

Ќуръони маљид мегўяд:«Фаизо саввайтуњу ва нафах-

ту фийњи мин рўњий фаќаъу лању сољидин», яъне, чун ўро рост кар-дам ва аз рўњи худам дар он дами-дам, пас ўро саљдакунон бошед (ояи 28, сураи Њиљр). Аз ин љост, ки пас аз фано рўњи сўфї барои вањдат, ба асли хеш, ба сўи олами кибриё парвоз мекунад. Дар ин иртибот Хоља Њофиз фармудааст:То нафахту фињий мин рўњий

шунидам, шуд яќин,Бар ман ин маънї, ки мо з-они

ваю ў з-они мост.Ба њамин маънї Мавлавї,

Њофиз ва Бедил байтњои бисёре доранд, ки барои намуна чанде аз онњоро зикр мекунем.Мавлавї:Хунук он рўз, ки парвоз кунам

то бари дўст,Ба умеди сари кўяш пару боле

бизанам.Њофиз:Сабо хоки вуљуди мо бар он

олиљаноб андоз,Бувад, к-он шоњи хубонро назар

бар манзар андозем.Бедил:Ба ављи кибриё к-аз пањлўи аљз

аст роњ он љо,Сари мўе гар ин љо хам шавї,

бишкан кулоњ он љо.

Мирзо ОДИНА, омўзгор ва муњаќќиќ

РЎДАКЇ ВА АФКОРИ ТАСАВВУФЇ

Баъди хатми синфи 9-и мак-таби тањсилоти миёнаи умумии №30, ба номи Ис-моили Сомонї хоњиши њунар омўхтан намуд ва бо њамин маќсад њ у љ љ а т њ о яш р о ба литсеи касбї-техникии шањри Панљакент супо-рид. Њоло ин љо бомуваффаќият тањсил дорад ва њамарўза андешаву орзуи дар љодаи «Шашмаќом» комёб шу-дан ўро ором намегузорад. Њангоме ки озмуни љумњуриявии

«Овози тиллої» эълон гашт, хост бахташро бисанљад. Хушбахтона, мањорати сарояндагї ва муњимтар аз он овози ширадораш аз тарафи њайати њакамон бањои баланд гирифт ва ў ѓолиби озмуни «Овози тиллої» дар бахши «Шашмаќом» гардид.

- Рўзњои 1-5-уми апрели соли

2013-ро њељ гоњ фаромўш нахоњам кард, - мегўяд саро-яндаи љавон Умар Мунавваров, - зеро њамин 5 рўз баро-ям имтињони љиддї гардид дар љодаи њунар…Имрўзњо кам

љавонону навра-сон ба санъати «Шашмаќом» рў меоранд, зеро дар ин жанр сароидан осон нест ва он

зањмати зиёд ва машќи пайваста-ро металабад. Умар Мунавваров- ѓолиби озмуни «Овози тиллої-2013», дар зиндагї бо њидояти волидонаш Фахриддин ва Онаљон мушкилнописанд аст ва умед дорем ў минбаъд дар љодаи сароидани сурудњои классикї, хоса, «Шашмаќом» бештар комё-бу муваффаќ мегардад.

Я.МАВЛОНОВ,А.МУРОДЇ

ИСТЕЪДОД

МАЊФИЛ

ОВОЗИ ТИЛЛОИИ УМАР

Наќшаи гузаронидани мањфил:

Толоре, ки мањфил гузарони-да мешавад, бо расми Президенти кишвар, Љаноби Олї Эмомалї Рањмон, рамзњои давлатї, шиори «Њама дар назди ќонун баробаранд» ва ѓайра оро дода мешавад. Дар мањфил барои иштирок намудан омўзгорон, волидон, намояндагони маќомоти њифзи њуќуќ даъват кар-да мешаванд. Мањфил бо ќироати Суруди миллї оѓоз меёбад. Пас аз истиќболи мењмонон барандагиро ба зиммаи яке аз хонандагони фа-ъол -Ганљинаи Њофиз вомегузорам. Ганљина: -Ассалому алайкум,

омўзгорони муњтарам, мењмонони азиз ва хонандагони гиромї! Чун њарваќта бо маќсади баланд бар-доштани донишњои сиёсї ва њуќуќии хонандагон мањфили «Чароѓи аќл»-ро аз фанни њуќуќи инсон бо иш-тироки хонандагони синфњои 8-ум оѓоз менамоем. Саволњои зеринро дар вараќчањо навишта болои миз гузошта, пешнињоди хонандагон мегардонем.

Њуќуќ чист? Давлат кай ба вуљуд омад? Кадом шаклњои дав-латро медонед? Нишонањои давлат кадомњоянд? Давлат чист? Навъњои таърихии давлатро номбар ку-нед. Шаклњои идоракунии давлат кадомњоянд? Давлати президентї чист? Давлати парламентї чї гуна аст? Сохти давлатњоро номбар на-моед. Самтњои асосии фаъолияти давлат кадомњоянд? Функсияњои давлатро эзоњ дињед. Дар бораи Сарќонуни Љумњурии Тољикистон

маълумот дињед. Ќонун чист?Пас аз шинос намудани аъзои

гурўњ ва иштирокчиёни мањфил бо даъвати баранда сардоро-ни даста ба назди мизе, ки дар он саволномањо гузошта шуда-анд, меоянд ва саволњоро баланд ќироат мекунанд. Яке аз аъзои гурўњ ба савол љавоб медињад. Аъзои њакамон љавобњои гурўњро бањогузорї менамояд. Дар интињо яке аз аъзои њакамон мањфилро љамъбаст намуда, гурўњи ѓолибро табрик мегўяд ва туњфањои таъ-сисдодаи маъмурияти литсейро месупорад. Натиљаи машѓулияти асосї дарс ва мањфили «Чароѓи аќл» аст, ки 8 нафар иштирокчии фаъоли мањфил дар озмунњои вилоятї иштирок намуда, бо ифтихорномањои идораи маорифи вилоят ва чанде дигар бо ифти-хорномаи шуъбаи маорифи ноњия ќадршиносї карда шуданд. Собиќ шогирди литсей М.Ёќубов дар озмуни љумњуриявии мактабба-чагон аз фанни њуќуќи инсон иш-тирок намуда, љои сеюмро ишѓол намуд. Хушбахтона, ќисми зиёди шогирдон, собиќ иштирокчиёни мафњили «Чароѓи аќл» имрўзњо дар донишкадањо тањсил ва ё дар ќисмњои њарбии љумњурї сарба-ландона адои хизмат карда, сазо-вори боварии омўзгорон, волидон ва ёру дўстон гардидаанд.

М.ШОМУРОДОВ, Аълочии маорифи Љумњурии

Тољикистон, омўзгори литсейи ба номи Њ. Муњаммадиеви ноњияи

Мастчоњ

ЧАРОЃИ ДУРАХШОНИ АЌЛ

ИТТИЛОЪ

Њамаи 64 мактаби тањсилоти миёнаи умумии ноњияи Варзоб, ки аз ин шумора 1 адад гимназия ва 1 адад интернати наздимактабї (барои бача-гони ятиму бепарастор) мебошад, ба соли нави хониш пурра омодаанд. Аз љумла, мактабњо бо захираи кофии ангишт таъминанд. Дар ин бора Гулхоним Сафарова ба хабарнигори АМИТ «Ховар» хабар дод.Дар таълимгоњњои ноњия дар соли хониши

гузашта 13800 нафар хонандагон аз љумла, 6636 нафар духтарон ба таълим фаро гирифта шуда-

анд, ки нисбат ба соли хониши гузашта 354 на-фар зиёд мебошад. Имсол дар муассисањои таъ-лимии ноњия 1178 нафар синфи 9 ва 744 нафар синфи 11-ро хатм намуданд, ки як ќисми онњо ба мактабњои олї шомил гардиданд. Ду нафар шо-гирдони мактаби бачагонаи санъат Муќаддаси Абдувалї ва Чењрони Салим дар њамаи даврњои барномаи телевизионии «Овози тиллої» љои на-моёнро ишѓол намуда, ба дањгонаи аввал роњхат гирифтанд.

«Ховар»

ОМОДАГЇ БА СОЛИ НАВИ ХОНИШ

№ 34 23-юми августи соли 201314 ОМЎЗГОР ГУЛШАНИ РОЗ АДАБИЁТ

ШАРЊИ СЕ БАЙТИ ЊОФИЗ

Бикўш имрўз, то гандум бипошї...

Тафсири байти аввалНаќди каломи мавзун, бардошти

лаззати ѓаної аз офаридањои шоирон, дарки маънї аз таълифоти адибон ба њар кас мувофиќи табъу завќаш даст медињад. Шоире, ки маънии бикрро тавассути њунари воло рўи сафња мео-рад, мањбубияти бештари хонандаро сазовор мегардад, офаридааш мавриди мубоњисањои тўлонї ќарор мегиранд. Дар ин росто, маќому манзалати лисонулѓайб Хоља Њофизи Шерозї басо тањсиномез аст. Гўиё ѓазалњои ин сухангустари маъ-ниофар ифодагари андешањои ботинии њар як инсони хокї аст. Гар Худовандї њавас дорї

дар иќлими сухан,Бандагии Њофизи Шероз

мебоист кард.Байте, ки шарњи он аз хонанда-

гону муњаќќиќон дархост гардидааст, дар «Куллиёт» - и Њофиз (нашриёти «Ирфон», Душанбе - 1983), мураттиб Љамшед Шанбезода чунин омадааст: Хезу дар косаи зар оби

тарабнок андоз, Пештар з - он, ки шавад

косаи сар хокандоз.Ба пиндори мо, «хокандоз» дуруст

аст, на хок, андоз. Чунки хокандоз маъ-нии зарфи хок меандохтагї, кўњнаву фарсударо ифода мекунад. Хок, андоз бошад, тобиши амрї дошта, супориш медињад.Ин байт матлаи ѓазалест, ки аз нуњ

байт иборат буда, маънии баланди фал-сафию ирфонї дошта, хонандаро ба дўст доштани њаёт, ѓанимат шумори-дани умр, босамар гузаронидани њар як даќиќаи зиндагї даъват мекунад.Ѓазалњои Хољаи бузургворро

муњаќќиќонаш ба ду гурўњ људо кар-даанд: якум - ѓазалњое, ки саропо як

мавзўъро дар бар мегиранд; дуюм - ѓазалњое, ки аз байтњои зоњиран мустаќил мураттаб гардида, андешањои мухталифи шоирро фароњам меоранд. Ќабл аз он ки фањмиши хешро аз му-

толиаи байти мазкур рўи сафња орем, сари мафњуми калимаву иборањои он истода мегузарем.Хез - асоси замони њозираи феъл

маънии фармоишї дорад. Хез! Чаро? Чунки умри насибат гардидаро барои амалї шудани маќсаду орзуњоят, иљрои фармудањои Аллоњ - амалњои солењ, адои ќарзи бандагї сарф намо. Дар ѓафлат на-мон, фурсатро ѓанимат шумор!Косаи зар - ифодаи шоиронаест, ки

дар байт бори хуби маънї мекашад, маљозан хазинаи андешањои инсонї, ботин, ният, нињонхонаи ќалби њар шахс аст.Оби тарабнок - ибораи маъмулии

тариќат аст, май, шароб, обе, ки пас аз нўшидан ба кас шодиву фарањ меова-рад. Оби тарабнок - андешаи нек, пин-дори нек, нияти созанда, умеди хурсан-дибахш, коре, ки иљрои он ба кас фарањбахш аст, роњхате ба бињишти анбарсиришт.Манзури шоир: Бархез! Њар лањзаи

умратро ѓанимат шумору аз паи иљрои корњои нек, амалњои солењ бош, ки умр бебаќост.Пештар з - он, ки шавад косаи сар

хокандоз.Косаи сар - одатан шоирон сари ин-

сонро ба косаи сарнагун монанд карда-анд. Хайём дар ин маънї чунин рубої дорад:Он касагаре, ки косаи сарњо кард, Дар косагарї санъати худ пайдо кард.Бар хони вуљуди мо нагун коса нињод, В - он косаи сарнагун пур аз

савдо кард.Косагари њунарманд - Офаридгори

ягона, Яздони покДар мисраи Њофиз хокандоз шудани

косаи сар маънии фано шудан, фавтида-ни инсониро медињад. Шоир таъкид дорад, ки ба ќадри њар

як лањзаи умр бояд расид, онро сарфи корњои нек намуд, њар дамро ѓанимат донист. Ба таври дигар:Бикўш имрўз, то гандум бипошї,Ки фардо бар љаве ќодир набошї.

Мукаррам МЕЛИЕВ,омўзгори мактаби миёнаи №36-и

шањри Исфара

БА ОЗМУНИ «ТАФСИРИ ЯК БАЙТ»Муњимтарин мавзўъњои

Саидањмади Васлї танќиди рўњониёни фиребгар ва бидъатњои хурофотист. Саидањмади Васлї, ки шах-си диндор буд, чун марди вораста, хоксор, фурўтан, ќаноатпеша, одамдўст ва хайрхоњи мардумон амал мекард. Аз ин лињоз, риёко-

рию худнамої, фиребгарию њарисиро бад медид.Мавсуф дар мунољоти

мазкур оид ба носозгории замони худ шикоят карда иброз менамояд ки мардум таќрибан њама ба нифоќ, яъне ба дурўягї ва макр рў оварда-анд. Ањли маънї бошад, хору залил гашта, љомаи кўњнаро дар бар намуда, бо гадої рўз мебаранд. Агарчи одамони фозил аз он давлатмандон аз замин то осмон бо илму аќл ва тамиз фарќ кунанд њам, мардумони гумроњшуда рў ба онњо меоранд.Васлї одамони сарватман-

дро нокас, яъне паст ва нолоиќ њисобида, њамчун тарѓиботчии илму дониш мехост бо роњи маърифат, фањмиши халќро баланд бардо-рад. Васлї шахси инсондўст буд ва дар љое таъкид менамояд, ки илм тавсифи аќлу до-ниш аст. Дар ашъораш бою муллоњои риёкорро сахт танќид менамояд. Ў дар ра-виши мунољоти худ дигар мунољоте низ навиштааст.Дод аз санги њаводис

хотири доно шикаст,Аз љафои дањр охир

шишаи дилњо шикаст.Њељ касро аз шикасти

дањр осоиш нашуд,Баски аз зулмаш дили њар

пиру њар барно шикаст.Умр бигзашт, хотири

Васлї чунон бишкастааст,Мисли миное, ки ў

афтода аз боло шикаст…Дар мунољоти мазкур

шоир бо хашму ѓазаб ќайд мекунад, ки дар замони ў адлу инсоф нест ва зулму бедодї халќро ба харобию бенавої расонидааст. Дар ѓазали зерин шоир золимон-ро бо оњи мазлумон тањдид намуда, изњори аќида ме-кунад, ки золимони берањм аз оњи мардумон битарсед,

онњо бояд огоњ бошанд, ки ашки дардмандон дар до-ман мављи тўфони пурќудрат дошта, дар зери њар як оњи сарди мазлумон сад тири зањролуда пинњон аст.Доду бедод, з-и љаври

зулми нодони фалак,Њасрато, аз љунбиши

вазъи парешони фалак.Хар куљо бедонишеро дид

додаш симу зар,Љуз љафое ањли дониш

нест сомони фалак…

Дар ин ѓазал Васлї амал-доронро сахт мазаммат карда таъкид менамояд, ки шуморо замонаи номард соњибмансаб кард, вале шумо нокасед, бадкирдоред. Чуноне ки зикр менамояд, табаќаи болоии љамъият ба айшу нўш ва фисќу фасод ва дигар корњои ношоиста машѓул буда, ањли илм бошад аз беадолатии за-мона хору залил гашта, шири аз модар хўрдаашон аз дањон омадааст. Шоир медид, ки амалдорону муллоњои ќаллоб, бехирад сари

мансабњо нишаста, ба айшу нўш машѓуланд, дар њалли бисёр масъалањои давлатї ољизї мекашанд. Васлї низ яке аз намояндагони равияи љадидизм ба шумор мерафт, мушоњида мекард, ки бисёр шайхону зоњидон ва сўфиёни риёкор дар зоњир диндор, худољўянд, вале дар амал фиребгару беномусанд. Ба-рои молу чизи дунёї шуда одамонро фиреб мекунанд ва онњоро ба хар ташбењ до-дааст. Васлї дар ѓазали маз-кур оњи сўзон доштани ху-

дро ќайд карда, ѓамашро бо ќалам дарљ намуда, зери кўњи ѓаммонда монанд намуда, сахт эътироз мекунад, ки ин азоб то кай давом мекунад. Ў гирифтори ѓамњои беќиёс шудааст.Ба хори мубтало арбоби

дониш,Ки нодонро мукаррам

офариданд.Гурўњи фазлро дар олами

вањм,Ба сад андўњ њамдам

офариданд...Тасвири њоли нофарљом

дар эљодиёти Васлї низ мавќеи хоссае дошт. Ба аќидаи Васлї, дил ба-

стан ба ишќи Илоњї касро ба маърифат ва фурўтанї овар-да мерасонад. Ту худ медонї, ки ин дунё, дунёи додану гирифтан ва бахшидану боз-доштан аст. Пас, оњу фиѓон ва нолаву гиряро кам кун ва дар носозгорињои зиндагї њамчун шер истодагарї намо, зеро оби рањмат метавонад њамаро шўяд.Ишќат, ки дилам фўру

гирифта,Дил дар ѓами ишќ хў

гирифта.Ишќ ва образи ошиќ, ки

дар назми классикии форсу тољик мавзўи љовидонї ва анъанавї мебошад, дар ашъ-ори Васлї низ мавќеи муњиме дорад.

Рустам ВОЊИДОВ, Саидхон ТАБАРОВ,

устодони Коллељи техни-кии ДТТ

ТАФСИРИ ЃАЗАЛЊОИСАИД АЊМАДИ ВАСЛЇ

То ќабул гардидани Ќонун «Дар бораи забони тољикї» дар Љумњурии Тољикистон дар њамаи мактабњои олї устодон њангоми ќабули санљишњо аз фанњои таълимї дар вараќањои санљишї ба донишљўёне, ки санљишро су-порида метавонистанд, калимаи русии «зачетенно» ва ба онњое, ки аз санљиш нагузаштаанд, ро-сти ному насаби онњо калимаи «незачетенно»-ро менавиштанд. Бо ќабул гардидани Ќонуни за-бони тољикї ва маќоми давлатї гирифтани он љои калимањои «за-четенно» ва «незачетенно»-ро, аввал як муддат, «супурд» ва «на-супурд» ва баъдтар «гузашт» ва «нагузашт» иваз карданд. Истифодаи калимањои мазкур

ба забони тољикї ягон зарар на-расонида буданд. Онњоро њамаи устодону донишљўён бо камоли самимият мепазируфтанд, зеро онњо хушсадою гуворо буданд ва матлабро хело њам хуб ифо-да менамуданд. Барои тасдиќи ин гуфтањо овардани мисолњои зеринро дар шакли љумла лозим медонем:Манижа санљишро аз фанни

адабиёти тољик супурд.Карим санљишро аз фанни назмшиносї насупурд.Агар овардани номи фанни

таълимиро раво надонем, чунин

менависем:Манижа аз санљиш гузашт. Ка-

рим аз санљиш нагузашт.Љумлањои боло аз љињати за-

бону мантиќ ягон нуќсон надо-ранд, њам навишт ва њам талаф-фузашон ќобили ќабули њар шахс шуда метавонад, зеро онњо бисёр

сода ва равон њастанд. Айни њол бошад, устодони мактабњои олии љумњурї аснои ќабули санљишњо калимањои «гузашт-нагузашт, супурд-насупурд»-ро истифода на-мебаранд. Ба љои онњо калимањои нав - «комёб» ва «ноком»-ро ис-тифода бурда истодаанд. Кали-маи «комёб» аз љињати маъно ба маќсад мувофиќ аст. Он чунин маъноњоро дар бар мегирад: хуш-

бахт, саодатманд, муваффаќ.В-аз он љо равон шуд шањи комёб,Зафар дар инон, нусраташ дар

рикоб.Комёб шудан ба мурод раси-

дан, муваффаќ гардидан, маљозан ба маънои дуруст шудан, шифо ёфтан кор фармуда мешавад.

Ваќте ки донишљў аз ин ё он фанни таълимї санљишро супорида наметавонад, устод дар вараќаи санљишии гурўњ

(ведомост), ки њуљљат аст, рости ному насаби ў кўтоњакак «ноком» менависад.Ин љо мо танњо дар хусуси

мавќеи истифодаи калимаи «но-ком» сухан ронданием. Барои муайян кардани маънои њар ка-лима, таркиб, ибора аз луѓатњо бояд истифода бурд. Аз ин рў, барои муайян намудани маънои калимаи «ноком» «Фарњанги

забони тољикї»-ро аз назар ме-гузаронем: ноком. 1.бебањра, бенасиб, мањрум, номурод. 2. но-чор, ноилољ. 3. нокомї, ноумедї, маъюсї (сањ.866). Инчунин, дар ин фарњанг калимаи ному-род чунин шарњ дода шудааст: номурод-ноком, ноумед, ба му-

роду маќсад нораси-да, бадбахт (сањ.869).Дар «Луѓати ним-

тафсилии тољикї…»-и устод Айнї «ноком» ба маънои одами ба маќсад но-расида (сањ.267) ома-дааст. Дар «Краткий таджикско-русский словарь» (Москва 1955, сањ.264) бошад,

ба забони русї ба ин маънї кор фармуда шудааст: «ноком»-не достигший цели; не достигший желаемого.Умуман, «ноком» маънои та-

моман ба муроду маќсад нараси-данро дорад. Модом ки ин тавр бошад, пас, чаро онро нисбат ба донишљўе, ки аз ягон фанни таълимї санљишро супорида на-тавонистааст, истифода барем? Рости ному насаби донишљў «ноком» навиштани устодон, албатта, он маъноро надорад, ки бо њамин донишљў ба му-

роду маќсадаш нарасид. Њол он ки мувофиќи низомнома ба донишљў имкон дода мешавад, ки мавзўъњои наомўхтаю азбар-накардаашро пурра омўзад, тай-ёр шавад ва бори дигар ба назди устод омада, тавассути роњхат санљишашро супорад.Хулоса, мисолњои дар боло

оварда аз он шањодат медињанд, ки калимаи «ноком» њељ гоњ маънои санљишро супорида на-тавонистан ва аз санљиш нагу-заштани донишљўро пурра ифо-да карда наметавонад. Ѓайр аз ин, он мантиќан нодуруст буда, оњанги тањќиромез дорад, яъне ба он маъное, ки мо мехоњем ис-тифодааш барем (аз санљиш на-гузашт ё санљишро супурда на-тавонист), тамоман мувофиќат намекунад, созгор њам нест.Ба њамин хотир пешнињод

менамоем, ки бигузор калимаи «комёб»-ро устодон истифода баранд, аммо ба љои калимаи «ноком» калимањои «нагузашт» ва «насупурд»-ро, ки ба маќсад мувофиќанд ва матлабро бењтар ифода менамоянд, мисли пештара аз нав мавриди истифода ќарор дињанд.

Абдулмаљид ШАРИФЇ,омўзгори кафедраи методикаи таълими забон ва адабиёти

тољики ДДК ба номи Абўабдуллоњи Рўдакї

ИСТИЛОЊ «НОКОМ» МУВОФИЌ НЕСТ

№ 34 23-юми августи соли 2013 15ОМЎЗГОР ФАЪОЛИЯТ

ОМОДАГЇ

МЕЊРНОМА

СИМОДонишљўи солњои шастум

Куртаи «украинка», шими по-чавасеъ, мўйсари баланди ба паси сар шоназада, нигоњи дурахшони чашмони равшан, аксаран дар даст рўзнома, пиљаки ба сари китф овезон, - ин аст симои зоњирии донишљўёни солњои шастум. Лекин дар ботини донишљўёни он солњо нисбат ба илму дониш, макони тањсилу устодон он ќадар самимияту мењри беандоза буд, ки мо метавонем онро њамчун хусусияти танњо ба онњо хос тавсиф намоем. Дар толори донишкадаву донишгоњњо аксаран донишљўён пиромуни ин ё он масъалаи илмї, лексияи онрўза ё маводи китобњои дарсї бањсу мунозирањои илмї бар-по мекарданд, хулоса муњит сар ба сар муњити илмиву фарњангї ва со-зандаву омўзанда буд. Ривољиддин - ин бачаи ќоматбаланд, ки нав бо дењаи азиз дар Раштонзамин хай-ру хуш карда, ба шањр омада буд, бо ошної бо ин ќадар ба он ѓарќа шуд, ки дигар њаёти худро бе ола-ми таълиму тадрис тасаввур карда наметавонист. Бо як эњсоси ќавию асили хоси зодагони кўњистон илм меомўхту дар як муддати кўтоњ яке аз шогирдони намунавии факултаи таърихи Донишкадаи Давлатии Омўзгории ба номи Т.Г.Шевченкои пойтахт гардид. Солњои донишљўї паси њам сипарї гаштанду ў дар як даст диплому дар дасти дигар роњхат ба зодгоњаш баргашт. Он солњо аз хондан бо сари баланд ба зодгоњ баргаштани љавонони дењотї барои бошандагони дењ мисли тўю сур буд ва ањли дењ волидони хушбахтро табрику тањният гуфта, ба дидорби-нии фарзандашон меомаданд. Дар сафњаи хотироти Ривољиддин низ он рўз њамчун як рўзи хотирмону хая-чонбахш наќш баст.

Кўлбори пур аз тўњфањоАз роњи дур бе дастовез намео-

янд ва Ривољиддин њам дар ќатори дигар тўњфањои харидааш барои њамдиёронаш армуѓони арзанда-китобњои шавќов ару рангоранг, ма-

води зиёди омўзишї, дониши зарра-зарра ѓункардаву ахта-ри дили сўзони ху-дро њамроњ оварда буд. Ў дарк мекард, ки донистани таъ-рих, хоса таърихи њаќќониву беолоиш барои худшиносии миллї заруру ногу-зир аст. Сафњањои таърихи ќадимаву муосири тољик авроќе дошт, ки зарбањои ќалбашро шадид ме-карду ба мўи сараш сафедї меан-дохт. Ба кори омўзгорї пардохту солњои зиёде дар мактаби миёнаи раќами 29 ба фарзандони ањли дењ аз корномањои Спитамену Шерак, Те-мурмалику Њодї Кенљаев ва амсоли ин абармардони тољик наќлњо ме-кард. Кўшиш мекард, ки дарсњояш шавќовару љозиб бошанд. Њатто ваќте ки љонишини директори мак-таб ва методисти шуьбаи маорифи ноњия таъин гардид, њамеша фикру зикраш бо кўдакони дабистон банд буд ва њамеша дар пайи он буд, ки як маводи зарурї, як чорабинии ноњиявї, як озмуни фаннии ноњиявие љињати баланд бардоштани савияи донишандўзии мактабиён баргузор шаваду дилгармии шогирдонро ба илмомўзи бештар кунад.

Эътибору эътиќодАйёми соњибистиќлолии кишвар

ба давраи миёнсолии Ривољиддин рост омад ва ў кайњо «бобољон» шуда буду њама бо эњтироми зиёде «Устод» мегуфтандаш. Шогирдони шогирдонаш муаллимї мекардан-ду аз таърихи навини давлатдории тољикон низ дарс мегуфтанд. Дар ин айём фаъолияти Ривољиддин Тољиддинов њамчун ходими љамъиятї низ ба назар мерасад, зеро дар ин давра ў вазифаи раисии љамоати дењоти Навдиро ба зимма гирифта буд ва ба маънои томи ин

вожа шаборўзї дар хид-мати мардум буд. Зиёда аз панљ сол дар ин вази-фаи масъул буд ва боз њам доманкашону дил-кашоли мактаб ба осто-наи он ќадам нињод. Ин маврид ба ў сарварии мактаби тањсилоти уму-мии раќами 29-ро супо-риданд ва ў худро хуш-бахт эњсос мекард. Ба дил мегуфт: « Охир, мактаб-макони тифлону навра-сон макони муќаддас аст. Волидон сарвати худ-

фарзандонашонро ба мактаб месу-поранд, бо умеду омоли бешумори волидона. Пас, сазовор мебояд бу-дан - њам ба эътиќоди волидону њам ба нони њалоли муаллимї».

Ифтихори шогирдїНафаре, ки дар як соат дар дарси

муаллим Ривољиддин Тољиддинов нишастааст, њаргиз наметавонад аз он хаставу норозї барояд. Дарси устод пеш аз њама дарси мењр аст, дарси фазилат аст, дарси одоб аст, дарси ковиш аст, дарси љустуљўй аст, дарси фањм аст, ки њамаи ин ав-софро метавон зери унвони кўтоњи «Дарси таърих» бо њам оварад. Ман њам яке аз шогирдони устод мебошам. Ман низ идомадињандаи пешаи ў - омўзгорї ва пайравии их-тисоси устод - таърихдонї њастам ва њамеша љањду љадал мекардам, ки анъанаи дарсгўии устоди худро давом дињам. Мењнати устоди азиз Ривољиддин Точиддинов бо унво-ни Аълочии маорифи Тољикистон, медали «Барои хизмати шоиста» ќадрдонї карда шудааст. Соли 2005 дар озмуни минтаќавии «Му-аллими сол» ѓолиб омада буд ва пеш аз њама хурсандии мо - шогир-донашро њадду канор набуд.

Фахриддин ШАРИФОВ, директори МТМУ №29,

ноњияи Рашт

УСТОДИ МО–ДАР ПАЊЛЎИ МОДар ноњияи Мир Сайид Алии Њамадонї сох-

тмони мактабњои нав, таљдиду таъмири биноњои мављудаи муассисањои таълимї, инчунин бу-нёди синфхонањои иловагї вусъат меёбад. Бо дастгирии Њукумати Љумњурии Тољикистон ва маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия барои таъмини рушди соња ва бењтар намуда-ни шароити таълиму тарбия дар ноњия 10 му-ассисаи нави таълимї, аз ќабили мактабњои №№ 2,6,11,21,27,38,58 ва бинои нави литсей бо фароњам овардани шароити муосири таълимї сохта шуда, мавриди бањрабардорї ќарор меги-рад. Дар робита мудири шуъбаи маорифи ноњия Алишер Исоев чунин ибрози назар намуд: - Бо маќсади њалли мушкилоти соња имрўзњо дар назди мактаби № 19 бинои нави дуошёна барои 320 нафар хонанда дар як баст ва дар як ќатор мактабњои тањсилоти миёнаи умумї синфхонањои нави иловагї бунёд гардида истодаанд. Дар до-ираи омодагињо ба соли нави хониш аз њисоби маблаѓгузории маќомоти иљроияи њокимияти давлатии ноњия бо харљи як миллиону 103 њазор сомонї 50 муассисањои таълимї аз таъмири љорї бароварда шуда, ба соли нави хониш пурра тай-ёр шудаанд.

Шариф АБДУЛЊАМИД, «Омўзгор»

ТАЪМИРИ МАКТАБЊО ВУСЪАТ МЕЁБАД

ОБУНА БА ЊАФТАНОМАИ «ОМЎЗГОР» БАРОИ СОЛИ 2014 ОЃОЗ ГАРДИД

Хоњед, ки дар соли 2014 аз навгонињои соњаи маориф огоњ бошед, амру фармонњои вазири мао-риф ва дастуру санадњои Вазорати маорифро сари ваќт дастрас намоед, аз таљрибаи њамкасбон огоњ гардед, таљриба, андеша, дархости худро пешнињод карда тавонед, ба њафтаномаи дўстдоштаи худ – «Омўзгор» обуна шавед.

РМБ 350101626РМА 010009400Ба «Омўзгор»

СУРАТЊИСОБИ МО:

Нархи обуна барои як сол бо тамоми хизматрасонињо 80 сомонї аст.

ДХ БДА љТ «Амонатбонк» с/њ 20202972200817101000њ/м 20402972316264

Њар куљо Њотам, Шариф аст… (ёддошт)

Ў шахсиятест ранљбару мењнаткаш ва њамзамон масъули-ятшиносу соњибиќдом. Дар тўли 44 соли фаъолияти омўзгории хеш он ќадар шогирдонро тар-бият карда ба камол расондааст, ки ўро на танњо дар ќаламрави ноњияи Ховалинг, балки берун аз он, дар тамоми гўшаву канори вилояти Хатлон обрўманду ном-вар гардондаанд. Устод Њотам Шарифов нек медонад, ки аз даврони мактабхонї шуруъ кар-да, то синни камолоту балоѓат ва баъдњо солњои гуногуни кору пайкор дар дабистон ва дар дами солхўрдагию пирї њамвора як фарди бобарор, хуштолеъ ва арљманду соњибназар будааст. Ин њолро сабабњои хоси худ њастанд, албатта.Устод завќи баланди

фањмиши маърифатї до-рад, сермутолиа ва кунљков аст. Њанўзам аз бачагї бас пурѓайрату бањавсала, корга-рест, ки њељ мондашавию хаста-гиро намедонад.Солњои хидмат дар суфуфи

Артиши Шўравї ибтидо кур-си шашмоњаро хонда, соњиби маќоми командири хурд гар-дид. Њамон айём (солњои 1963-65) ќумандони ќисми низомї, ки дар шањри Кастрома воќеъ буд, Немчинов ва љонишини вай Клюквин аз хизмати софди-лонаю поквиљдононаи Шариф басо ба ваљд омада, аз вай ме-

пурсанд:- То ба армия омадан дар

зодгоњат ба чї кор машѓул будї? Харсаворї? Аспбозї?

- Не, чаро харсаворию аспбозї? – бо њайрат ва ќадре ранљиш посух медињад Шари-фи љавон. Дар зодгоњам курси кўтоњмуддати пионервожатиги-ро хатм карда, сарпонервожатї шуда дар мактаби «Ситораи Сурх»-и колхози Жданов кор мекардам. Ана њамин хел… хайр баъд, ба ин љо, ба хизмати Ватан сафарбар шудам.

- Наѓз, наѓз, - хушњолона нидо дардод ќумандон ва бо њамон оњанг илова кард:

- Аз омўхтан ва мењнат кар-дан ягон лањза дур нашав, Худо хоњад ба маќсад мерасї. Муваффаќ бошї, писар…Ва воќеан њам, тадриљан

Шариф Њотамов аз рўи ин ан-дарз амал намуда, ба ањдофи хеш то љое дастёб гардид. Вай, ки дар сафи неруњои њарбии њавої хизмат мекард, бањри нишондињандањои хубаш соли 1974 бо рањматномаи рањбарияти ќисми низомї ќадрдонї карда шуд.Дарвоќеъ, рањматномаи маз-

кур, ки бо мурури замон зард-фом гардидааст, њанўз дар хо-наи устод чун ёдгории беназир

нигоњ дошта мешавад.- Рањматнома ба номи мода-

ри азизам Одинагул Содиќова ирсол гардид буд, - мефањмонад акаи Њотам. Аз ин рў, он баро-ям азиз аст…

Дар љодаи хидмат бамардум

Пас аз хатми хидмати сарбозї Њотам Шарифов тањсилро дар факултаи забон ва адабиёти рус идома медињад.

- Ваќте ки соли 1982 маро ди-ректори мактаби 9-солаи раќами 24-и ноњияи Ховалинг таъин карданд, бисёр њам ба андешаи амиќ рафтам, - хотирнишин ме-кунад муаллим Њ.Шарифов. Зеро мактаб њамагї се синфхона дошт. Айб буд охир. Аз иродаи хеш мадад љустам. Муаллимон ва мардуми дењаро љамъ наму-да, маслињат кардем, ба ин њол дигар набояд муросо кард. Да-сту остин барзада, худи њамон сол се синфхонаи калони дигар сохта ба истифода додем. Гир-ду атрофи њавлии таълимгоњро панљара гирифта, дарвозаи бу-зурге насб кардем. Ба назди ко-тибони комитети њизбии ваќти ноњия Н.Репин ва Ќумринисо Латифова даромада, дар хусуси вазъи ногувори бинои мактаб суњбат оростем. Дастгирї кар-

данд. Боми мактаб шиферпўш ва шифти синфхонањо навсозї гар-диданд. Ин њама як амали сањлу осон набуд, албатта. Ба тасдиќи њамкорон, устод Њотам Шари-фов солњои зиёде, ки дар вазифаи рањбарии таълимгоњи дењаашон ифои вазифа намудааст, дар бай-ни мардум ба мањбубияти вижае сазовор гардида буд. Чањор ма-ротиба устод вакили мардумии љамоати дењоти Шугнови Хо-валинг баргузида шудааст. Ва њамеша маслињатгару машварат-чии омўзгорони љавон ва марду-ми дењкада мањсуб меёфт.

Мулоќот бо Президент:мактаби љадид бунёд

хоњад шуд.15-уми октябри соли 2011

чї хушњолие мардуми дењаи Шугновро фаро гирифтаву сарашонро ба осмон расонд гўё. Президенти мамлакат Эмомалї Рањмон ба ноњияи Ховалинг, минљумла љамоати дењоти Шугнов ташриф овар-данд. Ќабл аз сафари рањбари давлат устод Њ.Шарифов дар дафтари раиси ноњия бо садри он Абдуќодир Валиев вохўрда, перомуни сохтмони як бинои наву хуштарњи замонавї дар дењ суњбати пурмањтавое доир карда буданд. Дар фароварди

суњбат раис ба муаллим Ша-рифов маслињат дод, ки њамин масъаларо дар њузури Прези-дент матрањ намояд.Ва њамин тавр њам шуд. - Дар љамъомади тантана-

вие, ки бо иштироки роњбари кишвар баргузор гардид, - мегўяд бо хушњолї муаллим, иљозаи сухан кардан гирифта, баромад кардам. Зимни даст-гирию њамовозї аз сиёсати хи-радмандонаи њукумат ва дав-лати Тољикистон аз Љаноби Олї хоњиш намудам, ки бањри бунёди мактаби замонавии муљањњаз бо њама васоити за-рурии техникї ба сокинони дењ ва њайати муаллимон ёрии ху-дро дареѓ надорад. Президент пешнињоди маро пазируфтанд ва супориш доданд, ки ба гунаи ољилї сохтмони таълимгоњи љадид оѓоз карда шавад. Бу-нёди мактаб шуруъ гардидаву бомуваффаќият идома ёфта ис-тодааст. Мо аз кўмаки бевоси-таи рањбари мамлакат баѓоят хурсанд ва миннатдорем».Њолиё устод Њотам Шари-

фов ба нафаќа баромада, даври пирї меронад. Ва ба ин нигоњ накарда, зуд-зуд ба мактаб ќадам ранља намуда, худро дар њалќаи омўзгорону шогирдон рўњбаланду ќаноатманд эњсос мекунад. Эшонро насињату панд медињад, ки ягон лањзаву даќиќа аз љањду талош ва амалњои нек дар канор намонанд.

Шодї РАЉАБЗОД,«Омўзгор»

ИЛМЕ, КИ АМАЛ ДОРАДЊикоят аз фаъолияти созандаи омўзгори соњибиќдом Њотам Шарифови шугновї

№ 34 23-юми августи соли 201316 ОМЎЗГОР

Суњбати љонпарвар аст суњбати «Омўзгор»

Муассис: Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон

Сармуњаррир: Ноилшо НУРАЛИЕВ

Њайатитањрир:

Н.САИДОВ, Ф.РАЊИМОВ, Т.МАЊМАДОВА, Ф.ИСМОНОВ, А.РАЊМОНОВ, М.САЙФИДДИНОВ, А.МУРОДЇ (љонишини сармуњаррир)

Почтаи электронї: info@omuzgor-news.tjСайти њафтанома: www.omuzgor-news.tj

Суроѓа: 734024, ш.Душанбе, к.Нисор Муњаммад, 13а. Телефонњо: ќабулгоњ – 221-63-36, љонишини сармуњаррир – 227-36-29, котиби масъул ва шуъбањо – 227-25-49

Њафтанома дар Муассисаи ХЊЊФ «Мушфиќї» ба табъ расидааст. | Индекси обуна – 68850 | Адади нашр: 29 440 нусха | Тарроњ: С. Ниёзов | Њуруфчинон: О.Љабборова ва Ш. Зафарзода

«Омўзгор» дар Вазорати адлияи Љумњурии Тољикистон тањти раќами 21Р – 405 19.12.2000 сабти ном шуда, тањти раќами 0018/рз, аз 14.09.2007 дар Вазорати фарњанги Љумњурии Тољикистон аз нав номнавис гардидааст. Нашрия ба хотири чандандешї маводе низ ба табъ мерасонад, ки идораи њафтанома метавонад бо муаллифон њамфикр набошад ва барои онњо масъулият ба уњда нагирад. Дастхатњо ва суратњо ба муаллифон баргардонида намешаванд.

ОМЎЗГОР

ХАНДАРЕЗПАНЉ ЛАТИФА

АНЉОМ

Модар: - Писарам, кай дарсатро

тайёр мекунї?Писар:- Пас аз тамошои кино.Модар:- Баъди кино дер мешавад,

писарам.Писар:- Модарљон худатон гуфта

будед, ки омўзиш њељ гоњ дерї надорад.

ХХХПадар дар ошхона

зарфњоро мешўяд. Писар ба назди ў меояд ва мегўяд: -

Падарљон, чї асл одамро дуза-на мегўянд?

Падар љавоб медињад: - Пи-сарам, дузана мардест, ки ду баробари ман зарф мешўяд.

ХХХДугонаљон, духтур ба

ман маслињат дод, ки ба-рои лоѓартар шуданам ба аспсаворї машѓул шавам ва ман чунин кардам.

- Хайр, чї натиља дод?- Натиља ин ки асп аллакай

хеле лоѓар шуд.ХХХ

- Фурўшанда, пуламро бар-гардонед. Дар самбўсаатон аз гўшт нишоне нест.

- Канї, як гази дигар гиред.- Ана, дидед, гўшт нест.- Илтимос, боз як гази ди-

гар.- Марњамат, дидед, гўшт

нест, ки нест.- Бинед, як дањони дигар аз

самбўса дар дастатон монд. Онро њам хўреду монед.

ХХХМегўянд, ки шиноварї

одамро лоѓар мекунад, дуруст бошад?

- Гапи бењуда. Китро бин, лоѓар аст магар?!

ЭЪТИБОР НАДОРАДШањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ

№100981, ки онро соли 1989 мактаби №52-и ноњияи Њисор ба Давлатова Карашма Ми-ралиевна додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ

№0599107, ки онро соли 2013 мактаби №21-и ноњияи Шоњмансури шањри Душан-бе ба Акилова Азиза Абдуллоевна додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи А №273222,

ки онро соли 1989 мактаби №49-и ноњияи

Фирдавсии шањри Душанбе ба Мухамедова Хуршеда Хайруллоевна додааст, эътибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи Т-ШТУ

№0474341, ки онро соли 2011 мактаби №92-и ноњияи Синои шањри Душанбе ба Боев Муњаммад Рамазонович додааст, эъ-тибор надорад.Шањодатномаи гумшудаи №150297,

ки онро соли 1993 литсейи №55-и ноњияи Шоњмансури шањри Душанбе ба Рустамбе-кова Њилола додааст, эътибор надорад.

ЭЪЛОН

Пас аз вафот турбати мо дар замин маљўй,

Дар синањои мардуми ориф мазори мо.Мутафаккирону ањли сухан зиндагиро

«олами орзуњо», маљмўаи бешу камињо, «арсаи барору нобарорињо», «сомону нобасомонињо» дониста, инсонро дар кашфу маърифати пурраи он, хосатан кушодани муаммои аљал ољиз шуморида-анд. Бисёрињо арзиши умрро дар тўлонї будани он донистаанд. Њайфо ки ин тоифа касон ѓалат кардаанд ва зињї шахсоне, ки ќамати умрро дар манофеи он бањри љомеа дарёфтаанду бурду бохти халќу миллатро бурду бохти хештан донистаанд ва умри огоњонаи хешро барои хидмат ба халќу миллат бахшидаанд. Забоншиноси нозук-бин, номзади илмњои филологї, дотсенти ка-федраи забони муосири тољики Донишгоњи миллии Тољикистон Ањмадљон Неъматов аз зумраи чунин ашхос буд. Ў таи умри начан-дон тўлонии хеш хизмати арзандае карда, номи некаш љовидон дар дили ёру дўстон зинда монд.Ањмадљон Неъматов аз љумлаи чунин

ашхоси соњибдилу соњибзавќу ботадбире буд, ки омўзгориро пешаи якумрии хеш ќарор дода, њамвора аз пайи такмили до-нишу биниши худ дар ин соња буд.Номбурда 20. 01. 1946 дар дењаи Сарои

ноњияи Ашт ба дунё омадааст. Соли 1962 пас аз хатми мактаби миёнаи тањсилоти умумї ба факултети филологияи тољики Донишгоњ давлатии Тољикистон ба номи В.И. Ленин (њоло Донишгоњи миллии Тољикистон) дохил шуда, соли 1967 онро бомуваффаќият хатм менамояд. Чун яке аз донишљўёни фаъол буд, ба њидояти профес-сор Д. Тољиев ў њанўз айёми хатмкунанда буданаш дар мактаби тањсилоти миёнаи умумии раќами 29-уми пойтахт ба сифати муаллими забон ва адабиёт шогирдонро сабаќ медод.А. Неъматов соли 1967, пас аз хатми

донишгоњ ба сифати лаборанти кафедраи за-бони тољикї ифои вазифа намудааст. Фаъо-лияти илмї, омўзгорї, љамъиятии ў бевосита дар њамин донишгоњ идома ёфта, дар ин муд-дат вазифањои гуногунро ба уњда дошт. Аз моњи сентябри соли 1968 то моњи марти соли 1970 омўзгори кафедра ва аз соли 1970 бо тав-сияи кафедра бањри такмили ихтисос роњи Донишгоњи давлатии Тифлиси Љумњурии Гурљистонро пеш мегирад ва аспиранти ка-

федраи филологияи эронии ин донишгоњ мегардад. Тањсил дар аспирантура ба ў майдони фарохи илмро мекушояд. Тањти роњбарии савтиётшиноси машњури гурљї, профессор Љамшед Гиунашвили дар мавзўи «Васлшавии њамсадоњо дар забони адабии тољик» ри-солаи номзадї дифоъ мена-мояд. Натиљаи кори илмии ў аз љониби мутахассисон басо хуш истиќбол гирифта мешавад. Дарвоќеъ, сањми мавсуф дар илми савтиёт (фонетика) ва фонологияи тољик хеле назаррас аст. Ѓайр аз ин, доир ба савтиёти тољик берун аз рисолаи мазкур беш аз 40 маќолаи илмию методї тањия ва манзури ањли илм наму-дааст. Бояд гуфт, ки гузоришу маќолоти А. Неъматов берун аз Љумњурии Тољикистон низ, дар маљмўаи маќолањои олимони донишгоњњои Тифлис, Маскав, Кобул ва ѓайра интишор ёфтааанд. Нигоштањои ил-мии А. Неъматов дар бобати савтиёти за-бони тољикї аз чанд љињат таваљљуњи мута-хассисони соњаро ба худ љалб намудааст. Аз ин тадќиќотњо донишљўён ва мутахассисони соњаи забоншиносї дар мавридњои зарурї истифода мекунанд ва аз он ба худ бардошти тоза мегиранд.Мавриди зикр аст, ки дар ташаккул ва

сайќал ёфтани љањонбинии забоншиноси А.Неъматов накши мактаби фонологии Тбилис (Гурљистон) бо роњбарии профес-сор Љамшед Гиунашвил нињоят калон аст. Ин мактаби забоншиносї дастовардњо ва методњои забоншиноси навини русу ѓарбро тавъам додааст. Ин пањлўи макта-би мазкур бахусус, устодони бевоситааш аз љумла, профессор Љ. Гиунашвилї ва дигарон дар љањонбинии забоншиносї ва тарзи тањќиќи дотсент А. Неъматов осори мушаххас гузоштааст.Ќобили тазаккур аст, ки А. Неъматов

пеш аз њама устоди Донишгоњи миллии Тољикистон, мураббии ѓамхори шогир-дон буд. Дар давоми 46 соли фаъолия-таш дар ин донишгоњ дар вазифањои ас-систент (1968-1974), баъд муаллими калон (1978-1982) ва сипас дотсенти кафедраи

забони тољикї кор кардааст. Солњои 1982 – 1985 ба сифати муовини декани донишљўёни хориљии ДМТ фаъолият на-муда, солњои 1985 – 1987 дар Донишгоњи шањри Кобул (Љумњурии Афѓонистан) ба сифати омўзгор ва мушовири шуъбаи таълим кор карда-аст. Њамчунин, дар вазифаи муовини декани факултети филологияи Донишгоњи мил-лии Тољикистон (1994 – 1996) ифои вазифа намудааст. Аз соли 1992 то имрўз раиси Иттифоќи касабаи корман-дони факулта ва узви пре-зидиуми иттифоќи касабаи

донишгоњ буд.А. Неъматов њамчун устоди рањнамо

бо як гурўњ кормандон, омўзгорону муњассилини Донишгоњи Мазори Шари-фи Афѓонистон ва донишљўёни факултаи шарќшиносии Донишгоњи Ашќободи Љумњурии Туркманистон кор карда, ба онон кўмак расондааст. Ин устоди пуркор дар таълиму тарбияи шогирдо-ни Донишгоњи озоди Исмоили Сомонї, Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи академик М. Осимї ва Донишкадаи давлатии забонњо низ њиссагузорї наму-дааст.Хизматњои ў бо ифтихорномањои Ва-

зорати маорифи Љумњурии Тољикистон ва нишони «Аълочии маорифи Тољикистон» ќадрдонї шудаанд.Дареѓо, ки марги бемањали нобањангом

ин забоншиноси нозукбинро дар айни ка-молот (синни 64- солагї) аз байни мо ра-буд. Њар гоњ ки мо – устодон гирд оем, љои дотсент А. Неъматовро холї мебинему бо сўзи дилу љигари бирён ин абётро зам-зама мекунем:Эй дўст, сари манзили ту зор бигирям,Чун абри сари ёла ба такрор бигирям.Аз гиряи ман об шавад санги мазорат,Љўё шаваму яксара хунбор бигирям

Б. КАМОЛИДДИНОВ, Д.ХОЉАЕВ, Б. МАЌСУДОВ, профессорон,

М. САЛОМОВ, М. НОРМАТОВ, М.АБДУРАЊМОНОВА,

В. АБДУЛАЗИЗОВ, дотсентони ДМТ

ПОСИ ХОТИР МАРДЕ БУД НЕКБИНУ СОЊИБДИЛУ СОЊИБЗАВЌ

Литсейи техникии Донишгоњи техникии Тољикистон ба номи акаде-мик М.С.Осимї хонандагонро барои тањсил дар синфњои 9,10 ва 11 бо забони русї ва тољикї ќабул менамояд. Литсей фаъолияташро аз рўи равияи табиї-техникї амалї мегардонад. Дарсњо аз тарафи профессо-рон ва устодони ботаљрибаи донишгоњ гузаронида мешаванд. Дарсњо дар литсейи техникї аз соати 8.00 то 15.50 идома меёбанд. Барои хат-мкунандагони Литсейи техникї имтињони алоњидаи дохилшавї гуза-ронида мешавад. Хатмкунандагони литсей пас аз хатм метавонанд ба Донишгоњи техникии Тољикистон, донишгоњњои машњури дохили киш-вар ва ё берун аз он Федератсияи Россия, Белорус, Ќазоќистон, Аврупо, Америка ва дигар кишварњо дохил шаванд.Агар хоњед, ки:- муњандиси бењтарини соњањои сохтмону меъморї, энергетика,

технологияњои муосири иттилоотї ва коммуникатсия, воситањои наќлиёту роњ, иќтисодчиву роњбари корхонањои саноатї гардед;

- фанњои математика, физика ва химияро амиќ омўзед;- ба мактабњои олии ватаниву хориљї ќабул шавед;- устодону профессорони варзидаи мактаби олї ба шумо дарс

гўянд,ба литсейи техникии Доннишгоњи техникии Тољикистон ба номи

академик М.С.Осимї марњамат намоед!Телефонњо барои маълумот: 919-30-71-12, 938-84-82-90, 501-00-59-63

Вазорати маорифи Љумњурии Тољикистон барои тањсил дар курсњои тайёрии муассисањои тањсилоти олии

касбии Љумњурии Ќазоќистон дар соли тањсили 2013-2014 ќабули

довталабонро эълон менамояд.Ба имтињони ќабул шањрвандони

Љумњурии Тољикистон, ки дорои тањсилоти миёнаи умумї мебошанд ва бо бањои хубу аъло тањсил менамоянд, роњ дода мешаванд.Иштирокчиён ва ѓолибони олимп-

иадањои шањрї, ноњиявї ва љумњуриявї, дорандагони шањодатнома ва дипломи аълочї метавонанд дар озмун иштирок намоянд.Довталабон бояд њуљљатњои зеринро

дар ду нусха бо забони русї ба комис-сияи кабул пешнињод намоянд:а) анкета (дар комиссияи ќабул пур

карда мешавад);б) нусхаи аттестат;в) гувоњномаи тиббї ( справка ) оид ба

гирифтор набудан ба бемории СПИД;г) гувоњномаи тиббии намуди 086;ѓ) нусхаи шиносномаи шањрвандї;д) нусхаи шањодатномаи таваллуд;е) 4 дона расми 3х4Барои довталабоне, ки ба курсњои

тайёрии муассисањои тањсилоти олии касбии Љумњурии Ќазоќистон ќабул мегарданд, тањсил ба таври буљавї буда, дар њолати бо бањои хубу аъло тањсил намудан ва интизоми намунавї доштан, дар њаљми барои шањрвандони Љумњурии Ќазоќистон муќарраргардида стипендия дода мешавад. Масрафи роњ то љои тањсил ва бозгашт ба уњдаи худи донишљўён мебошад. Донишљўён бо хобгоњ таъмин карда мешаванд, ки маблаѓи пардохти зист ба андозаи ба шањрвандони Љумњурии Ќазоќистон муќарраршуда баробар аст. Хизма-трасонии тиббї дар асоси суѓуртаи тиббї муќарар шуда, барои донишљў дар њаљми 250 (дусаду панљоњ) доллари амрикої муайян гардидааст.Њуљљатњои довталабон дар Муас-

сисаи давлатии «Маркази барномањои байналмилалї» (суроѓаи шањри Душан-бе, кўчаи Мирзо Турсунзода- 47, тел: 221-11-75 ) аз 01-уми август то 20-уми ав-густи соли 2013 (аз соати 9: 00 то 17: 00) ќабул карда мешаванд.Имтињони ќабул 25 августи соли 2013

дар бинои Муассисаи давлатии «Мар-кази барномањои байналмилалї» дар шакли суњбат ва имтињони тестї аз рўи ихтисос дар заминаи барномањои таъли-мии мактабњои тањсилоти умумї доир мегардад. Довталабон баъди анљоми курси

тайёрї барои дохилшавї аз озмун мегу-заранд. Эзоњ: Донишљўёни ба курсњои тайёрї

ќабулгардида, баъди соњиби бурсия шу-дан, љињати ихтисоси интихобнамуда ва тањсили минбаъда бо Вазорати маори-фи Љумњурии Тољикистон ќарордоди дуљониба ба имзо мерасонанд, ки иљрои он аз њарду љониб њатмист.Иваз кардани ихтисосњо њангоми тањсил

дар курсњои тайёрї ќатъиян манъ аст.

ЭЪЛОН

Раёсати ДЉТИБКСМ ба корманди ошхо-наи донишкада Бобоев Тўймурод нисбати вафоти

фољиавии БАРОДАРАШ њамдардї баёнменамоянд.