opieka farmaceutyczna - farmacja praktyczna · polski patent na satysfakcję ... nego (czyli np....

ODWIEDŹ NASZĄ STRONĘ WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW

POLPhARMA FARMACEUTOM

Nr 11 (17)Grudzień 2008Cena: 6,70 zł

Studia i co dalej? s. 12

SONDA

OPIEKA FARMACEuTYCZNA

Jak czytać wyniki badań? s. 18

Pacjent z internetu s. 20

SZTuKA KOMuNIKACJI

PROWADZENIE APTEKI

Świąteczna metamorfoza apteki

OKLADKA_choinka_akcept.indd 1 28-11-08 15:36:41

str2-9.indd 16 28-11-08 15:38:45

WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

SPIS TREŚC

I

Grudzień 2008 3

5 Aktualności

7 Ciekawostki

10 Zmierzch leków recepturowychNie przynoszą zysku, generują straty i nie wiadomo, jak je rozliczać – leki sporządzane w aptece odchodzą do lamusa.

12 Studia i co dalej?Świeżo upieczeni absolwenci farmacji opowiadają nam o swoich planach zawodowych, marzeniach i obawach.

14 Apteka pod ochronąCzym kierować się przy wyborze polisy, ubezpieczając aptekę przed kradzieżą?

15 Alergie i astma pod lupą specjalistówPolacy należą do najbardziej zalergizowanych społeczeństw świata.

18 Krew i mocz – jak czytać wynikiZnajomość parametrów i odchleń od normy pomaga w świadczeniu opieki farmaceutycznej.

20 Pacjent z syndromem WWWJak rozmawiać z pacjentem, który wiedzę o zdrowiu czerpie z internetu?

22 Święty Mikołaj odwiedza aptekęJaki prezent ucieszy pracowników i jak zaksięgować go w budżecie apteki?

24 Świąteczna metamorfoza aptek

26 Zespół jelita nadwrażliwego (IBS)W Polsce cierpienie spastyczne jelit dotyka najczęściej osób w wieku 20-40 lat.

28 Polski patent na satysfakcjęWspółpraca Polpharmy i naukowców z warszawskiego Instytutu Farmaceutycznego zaowocowała pierwszym polskim lekiem stosowanym w zaburzeniach erekcji, opartym na sildenafilu.

30 Odporność wprostz morskich głębinPreparaty na bazie oleju rybiegowarto polecić osobom, które zimąchcą wzmocnić swój system odpornościowy.

32 Bluszcz – alternatywa w leczeniu kaszlu

34 Metamorfozy

36 Święta miodem słodzone

37 Co karp, to obyczaj

38 Joga

40 Recenzje książek, filmów i płyt

42 Krzyżówka

GRUDZIEŃ 2008

20

38

151824

10

ODWIEDŹ NASZĄ STRONĘ WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW

POLPHARMA FARMACEUTOM

Nr 11 (17)

Grudzień 2008

Cena: 6,70 zł

Studia i co dalej?s. 12

SONDA

OPIEKA FARMACEUTYCZNA

Jak czytać wyniki badań? s. 18

Pacjent z internetu s. 20

SZTUKA KOMUNIKACJI

PROWADZENIE APTEKI

Świąteczna metamorfoza apteki

OKLADKA_choinka_akcept.indd 1

28-11-08 15:36:41

Farmacja Praktycznawww.farmacjapraktyczna.pl

Redaktor merytoryczna:Barbara Misiewicz-JagielakRedaguje zespół:Dominika Bandurska, Lilianna Bartowska-Lewicka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Maciej Jarosz, Magdalena Mikulska, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska, Bożenna Płatos, Artur Schab.Na zlecenie: PolpharmaBiuro Handlowe Sp. z o.o.,ul. Bobrowiecka 6, 00-728 WarszawaWydawca: Valkea Media S.A.,ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa;Redaktor naczelny: Łukasz KuźmińskiDyrektor projektu: Tomasz OpielaProjekt graficzny: Dominika Adamczyk

Nr 11

str2-9.indd 17 1-12-08 12:10:23

fot. istockphoto

fot.

dre

amst

ime4 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL Grudzień 2008

Czy pamiętają Państwo z dzieciństwa magiczną atmosferę rodzin-

nych Świąt Bożego Narodzenia spędzanych w domu Waszych

dziadków? Ich czułe spojrzenia, wspólne oczekiwanie na pierwszą

gwiazdkę, obwieszczającą, że czas już rozpocząć wigilijną wieczerzę, uno-

szący się w powietrzu zapach maku i suszonych owoców, wreszcie prezenty,

które ni stąd, ni zowąd pojawiały się pod choinką.

Właśnie takiej Gwiazdki życzymy Państwu w tym roku – pełnej ciepła, miło-

ści, czułych spojrzeń bliskich i fantastycznych prezentów. Niech w nadcho-

dzącym Nowym Roku spełniają się wszelkie Państwa marzenia – te drobne,

codzienne i te najskrytsze, największe, czasem aż niemożliwe. W imieniu

całego zespołu redakcyjnego magazynu „Farmacja Praktyczna” życzymy

Państwu zdrowia, szczęścia, pogody ducha, wszelkiej pomyślności i wielu

sukcesów. A ponieważ nadchodzący rok ma obfitować w szereg zmian w

przepisach Prawa, życzmy sobie również, by ustawodawca projektując je,

miał na uwadze przede wszystkim dobro pacjenta.

Pracownicy Polpharmy

oraz Redakcja

„Farmacji Praktycznej”

Szanowni Państwo!

str2-9.indd 18 28-11-08 15:38:50

5WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PLGrudzień 2008

AK

TUA

LNO

ŚCI

PACJENT WYLECZONY Z AIDS

Lekarze z kliniki berlińskiej Akademii Medycznej Charité poinformowali, że wyleczyli ■

mężczyznę z AIDS przeszczepiając mu komórki macierzyste krwi od osoby naturalnie odpornej na wirusa. Przypadek ów, który stanowi niewątpliwą nowinkę medyczną, według ekspertów będzie miał jednak niewielkie bezpośrednie przełożenie na leczenie AIDS. Pacjent, 42-letni Amerykanin mieszkający w Niemczech, chorował także na białaczkę, co stanowiło uzasadnienie dla podjęcia ryzyka przeszczepienia komórek macierzystych. Przeszczepy tego rodzaju wymagają całkowitego zniszczenia układu odpornościowego pacjenta, w tym szpiku kostnego, za pomocą napromieniania i leków – od 10 do 30 proc. osób poddanych tej procedurze umiera. Czołowi amerykańscy badacze zachowują jednak sceptycyzm. Twierdzą, że zastosowanie tego sposobu leczenia AIDS jest praktycznie nie-możliwe wśród milionów osób zakażonych w Afryce, a nawet dla ubezpieczonych pacjen-tów czołowych szpitali prowadzących badania naukowe. – To bardzo dobry sposób, choć nie zaskakujący. Niestety jego szersze zastosowanie nie wchodzi w grę ze względów praktycznych – uważa dr Anthony S. Fauci, dyrektor amerykańskiego Narodowego Insty-tutu Alergii i Chorób Zakaźnych.

źródło: Wiadomości24.pl

CORAZ WIĘCEJ WYPADKÓW PO SPOŻYCIU LEKÓW

Niepokojąco rośnie liczba wypad- ■

ków spowodowanych przez kierowców odurzonych lekami. Policja donosi, że już co trzynasty z ok. 50 tys. wypadków, jakie wydarzyły się na polskich drogach w zeszłym roku, spowodowali kierowcy będący pod wpływem leków. To nadal mniej niż liczba katastrof drogowych z udziałem pijanych oraz tych, których główną przyczyną jest brawura czy nad-mierna prędkość. Mimo to już dziś można mówić o nowym, niepokojącym zjawisku. Z danych policji wynika, że w ciągu ostat-nich dziesięciu lat sześciokrotnie wzrosła liczba wypadków spowodowanych przez osoby pod wpływem środków psychoak-tywnych, w tym leków. Funkcjonariusze z drogówki przyznają, że kierowcy wiedzą o upośledzających właściwościach alkoholu czy narkotyków, kompletnie ignorując to, że tak samo mogą działać niektóre medy-kamenty.

źródło: Gazeta Wyborcza

LEKI ZE SKLEPÓWNIE MOGĄ UZALEŻNIAĆ

Resort zdrowia przesłał do konsultacji ■

społecznych projekt rozporządzenia, określa-jącego kryteria, jakie muszą spełniać produkty lecznicze dopuszczone do obrotu pozaaptecz-nego oraz w punktach aptecznych. Zgodnie z nim, leki sprzedawane bez recepty muszą być przede wszystkim bezpieczne w stosowaniu i nie mogą stwarzać niebezpieczeństwa wywo-łania uzależnienia. Produkty lecznicze nie-wymagające ordynacji lekarskiej muszą być przeznaczone wyłącznie do stosowania doust-nego (czyli np. tabletki), z wyłączaniem anty-septyków oraz środków dezynfekujących. Poza tym preparaty te muszą być dostępne w sprze-daży przez okres co najmniej pięciu lat. Projekt rozporządzenia zakłada również, że do obrotu w sklepach ogólnodostępnych oraz w punktach specjalistycznego zaopatrzenia medycznego nie mogą być dopuszczone produkty lecznicze, których niekontrolowane stosowanie wiąże się z poważnym ryzykiem wystąpienia działania niepożądanego lub przedawkowania.

źródło: Gazeta Prawna

fot. istockphoto

fot.

dre

amst

ime

str2-9.indd 19 28-11-08 15:38:51

Grudzień 2008WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

AK

TUA

LNO

ŚCI

6

POLACY WYDAJĄ CORAZ WIĘCEJ NA LECZENIE

Co roku Polacy wydają na leczenie 18 mld zł ■

prywatnych środków. Stanowi to ponad 30 proc. wszystkich pieniędzy, jakimi dysponuje system ochrony zdrowia. Emeryci i renciści przezna-czają najwięcej prywatnych środków na świad-czenia zdrowotne. Aż połowa polskich rodzin korzysta ze świadczeń zdrowotnych, za które płaci prywatnie. Z „Zielonej Księgi” – dokumentu przygotowanego dla resortu zdrowia, wynika, że jeszcze sześć lat temu na prywatną opiekę medyczną decydowało się zaledwie 24 proc. polskich rodzin. Miesięczne wydatki na ochronę zdrowia przypadające na osobę w gospodar-stwie domowym wynoszą średnio 41 zł. Jeszcze więcej przeznaczają na ten sam cel gospodar-stwa emerytów – na leczenie i leki wydają one co miesiąc średnio 65 zł. Wydatki prywatne na leczenie będą rosły w przyszłości. Z danych demograficznych wynika bowiem że do 2020 r. liczba osób powyżej 65. roku życia wzrośnie o prawie 2 mln.

źródło: Gazeta Prawna

PRZEPISY DLA APTEKARZY BĘDĄ SUROWSZE

Wraca pomysł, aby ograniczyć ■

rozwój sieci aptecznych. Mają też znik-nąć reklamy aptek, a za sprzeczne z prawem zachwalanie leków będą wyższe kary pieniężne – wynika z przedsta-wionego przez resort zdrowia projektu nowelizacji prawa farmaceutycznego. Do końca listopada potrwają jego konsulta-cje społeczne. Ministerstwo chce uściślić obowiązujące od 2004 r. przepisy anty-koncentracyjne, które miały ograniczyć tworzenie sieci aptek. Jeśli nowelizacja wejdzie w życie, zainteresowani przeję-ciem apteki będą musieli przedstawić szczegółowe informacje o swoich powią-zaniach kapitałowych. Koniec z promo-waniem niższych cen leków. Apteki nie będą bowiem mogły się reklamować. Mogłyby jedynie podawać informacje o lokalizacji i godzinach pracy. Resort zdro-wia przekonuje, że korzystanie z aptek i placówek zdrowia publicznego to życiowa konieczność i nie powinna być podda-wana wpływom reklamy lub promocji.

źródło: Rzeczpospolita

FORMY REKLAMY JUŻ PO UZGODNIENIACH

Projekt rozporządzenia w sprawie ■

reklamy produktów leczniczych jest już po uzgodnieniach zewnętrznych. Resort zdro-wia ujawnił tekst regulujący warunki i formy reklamy. W projekcie zmian określono m.in. zasady prowadzenia poszczególnych form reklamy, przeredagowano zapis dotyczący reklamy prowadzonej w aptekach i ZOZ-ach, dodano nowe przepisy określające zakres danych naukowych, analiz i wyników badań pochodzących z dokumentów o charakte-rze niejawnym. Ponadto, po konsultacjach, zmianie uległ wzbudzający największe poruszenie w branży art. 15, regulujący spo-tkania osób uprawnionych z przedstawicie-lami handlowymi i medycznymi. W nowym brzmieniu ograniczenie spotkań po godzi-nach pracy dotyczy wyłącznie lekarzy.

źródło: Puls Medycyny

SEJM ZAJMIE SIĘ PODRÓBKAMI LEKÓW

Do koszyka podrabianych produktów, obok odzieży, ■

kosmetyków, papierosów i alkoholi, dołączyły leki. Z danych policji wynika, że najczęściej podrabiane są preparaty na potencję, wspomagające odchudzanie, antybiotyki, leki hor-monalne, sterydy i środki przeciwbólowe. Fałszywe produkty lecznicze dostępne są powszechnie w internecie, na baza-rach czy w siłowniach. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ocenia, że co dziesiąty lek to podróbka. Sytuację pogarsza fakt, że polskie prawo nie definiuje pojęcia „lek fałszywy” czy „lek podrobiony”. Parlamentarzyści obiecują jednak, że w niedalekiej przyszłości zajmą się nowelizacją przepisów ustawy Prawo farmaceutyczne i wprowadzą rozwiązania dotyczące fałszowanych leków.

źródło: Gazeta Krakowska

fot.

12

3R

F

fot.

12

3R

F

str2-9.indd 20 28-11-08 15:38:52

CIEK

AWO

STKI


BAKTERIE WOLĄ DAMSKIE DŁONIE

Na rękach pań żyje więcej rodzajów bakterii niż na ■

dłoniach mężczyzn. Jak przyznaje dr Noah Fierer z Uni-versity of Colorado at Boulder, który przebadał bakte-rie zamieszkujące 102 dłonie należące do 51 osób, flora bakteryjna na skórze ludzkich dłoni jest o wiele bogat-sza niż do tej pory przypuszczano. Uczony odkrył tam aż ponad 4700 gatunków bakterii. Z wyników badań wynika, że więcej odmian żyło na dłoniach kobiet, niż u mężczyzn. Zdaniem dra Fierera wynika to z odmiennego pH męskiej i kobiecej skóry. U panów odczyn skóry jest bardziej kwaśny, a to nie sprzyja rozwojowi bakterii. Być może za różnice odpowiedzialne są też odmienności hormonalne lub związane z pracą gruczołów potowych i łojowych. Ale bogate życie bakteryjne na naszej skórze to nie powód do obaw. Większość tych drobnoustrojów jest zupełnie nieszkodliwa dla zdrowia. Ich obecność może nawet być korzystna. Im więcej bowiem żyje na dłoniach bakterii neutralnych, tym mniej miejsca pozo-staje dla tych, które mogłyby nam zaszkodzić.

źródło: Onet.pl

KAWA ZMNIEJSZA RYZYKO RAKA PIERSI

Jak dowodzą badania przeprowadzone ■

na szwedzkich uniwersytetach w Lund i w Malmoe, picie kawy przez kobiety nie tylko obniża zagrożenie rakiem piersi, ale powoduje również, że biust staje się mniej-szy. Testy prowadzone na obu uczelniach przez dr Helenę Jernstroem potwierdziły funkcję ochronną napoju przed zachorowa-niem na nowotwór piersi. Wynika z nich, że codzienne picie dwóch lub trzech dużych filiżanek kawy chroni przed nowotwo-rem, którego pojawienie się jest łączone z występowaniem dwóch z trzech zna-nych wariantów genów wywołujących tę chorobę. Opierając się na wynikach badań 270 kobiet, dr Jernstroem stwierdziła, że biusty kobiet pijących systematycznie kawę i posiadających równocześnie ten wariant genów, są mniejsze. Uczona jest przekonana, że kofeina wstrzymuje rozwój wielu komórek. Kawa zawiera m.in. roślinne estrogeny zwane fitoestrogenami z grupy lignanów. Mają one wpływ na poziom hor-monów w ludzkim organizmie, co u kobiet może oddziaływać na wielkość biustu.

źródło: Onet.pl

PROBIOTYKI CHRONIĄ PRZED ZAPALENIEM PŁUC

Probiotyki, czyli szczepy bakterii, które ■

wywierają korzystny wpływ na zdrowie, mogą chronić ciężko chorych przed zapaleniem płuc, które jest powikłaniem u pacjentów podłączo-nych do respiratora. Jego przyczyną jest prze-dostawanie się chorobotwórczych bakterii z jamy ustnej, gardła lub tchawicy do płuc. W ramach prewencji tego powikłania zaleca się przemy-wanie jamy ustnej związkiem przeciwbakteryj-nym – chlorheksydyną. Niestety, część bakterii wywołujących zapalenie płuc rozwija oporność na chlorheksydynę. Naukowcy szwedzcy z Uniwersy-tetu w Lund przeprowadzili badania w grupie 50 pacjentów podłączonych do respiratora. Ich celem było porównanie skuteczności chlorheksydyny ze szczepem bakterii Lactobacillus plantarum 299, który występuje w ślinie oraz w produktach sfermentowanych (m.in. w kiszonych ogórkach i kapuście). Okazało się, że obydwie te metody w podobnym stopniu zapobiegały rozwojowi szkodli-wych bakterii w jamie ustnej i gardle, a przez to obniżały ryzyko zapalenia płuc u chorych.

źródło: Critical Care

TESTOSTERON PODNOSILIBIDO KOBIET PO MENOPAUZIE

Najnowsze badania dowodzą, że testosteron skutecz- ■

nie poprawia życie seksualne kobiet po menopauzie. W testach wzięło udział ponad 800 kobiet z USA, Kanady, Australii, Wielkiej Brytanii i Szwecji, które nosiły plastry hormonalne. Wcześniejsze badania wykazały, że testoste-ron korzystnie wpływa na życie seksualne kobiet, które jednocześnie przechodzą terapię estrogenową. Tymcza-sem okazuje się, że samo leczenie testosteronem może być wystarczająco skuteczne, co jest doskonałą wiadomo-ścią dla pań, które nie chcą stosować estrogenu.

źródło: New England Journal of Medicine

fot.

12

3R

F

fot.

12

3R

F

str2-9.indd 21 28-11-08 15:38:53

Grudzień 2008WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

CIE

KAW

OST

KI

8

STRES MOŻE NASILAĆ CHOROBY SKÓRY

Stres psychiczny aktywuje komórki odporności obecne w skórze ■

i przez to może zaostrzać schorzenia skórne – dowiedli uczeni z nie-miecko-kanadyjskiego zespołu badawczego. Już przed laty wykazano, że pod wpływem wzmożonego stresu może dochodzić do nasilenia objawów chorób skórnych o podłożu zapalnym (m.in. atopowego zapa-lenia skóry czy łuszczycy). Do tej pory nie był jednak znany mecha-nizm tego zjawiska. Naukowcy z Uniwersytetu Medycznego Charite w Berlinie oraz kanadyjskiego Uniwersytetu McMastera prowadzili badania na myszach, które poddawano stresowi przy pomocy dźwię-ków. Okazało się, że w skórze zestresowanych zwierząt rosła liczba komórek odporności (tzw. komórek dendrytycznych), które odpo-wiadają za zwalczanie infekcji bakteryjnych i wirusowych. Badacze doszli do wniosku, że w procesach tych ważną rolę odgrywały dwa białka powierzchniowe obecne na komórkach odporności – tj. ICAM-1 oraz LFA-1. Wyniki badań dowodzą, że stres wprowadza komórki odpornościowe skóry w stan gotowości, co może zapewniać ochronę przed możliwymi infekcjami, ale też zaburzać równowagę skóry.

źródło: American Journal of Pathology

OSTROŻNIE Z BOTOKSEM

Włoscy uczeni dowodzą, że ■

bijący rekordy popularności botoks może być niebezpieczny dla naszego układu nerwowego. Podczas badań na myszach i szczurach naukowcy zauważyli, że jad kiełbasiany (w bardzo rozcieńczonej postaci występuje właśnie pod nazwą botoks) potrafi przemieszczać się wzdłuż komórek nerwowych z miej-sca wstrzyknięcia preparatu do pnia mózgu, zakłócając pracę komórek nerwowych. Do tej pory sądzono, że trucizna rozkładana jest w miej-scu wstrzyknięcia na nieszkodliwe związki i nie wędruje drogami innymi niż układ krwionośny i limfatyczny. W latach 2003-2005 odnotowano 1437 przypadków ciężkich zacho-rowań i zgonów po wstrzyknięciach botoksu. Większość przypadków dotyczyła osób, u których zastoso-wano botoks ze względów kosme-tycznych, w 28 przypadkach były to zgony osób dotkniętych chorobami neurologicznymi, którym botoks podano w celach leczniczych, m.in. jako środek rozluźniający mięśnie.

źródło: Journal of Neuroscience/Science

MIGRENA CHRONI PRZED RAKIEM

Kobiety, które cierpią na regu- ■

larne migreny są mniej narażone na raka piersi – wynika z badań amery-kańskich uczonych. Ocenia się, że blisko 30 proc. kobiet przynajmniej raz przeżyje w swoim życiu ból migrenowy, któremu mogą towarzy-szyć nudności i zaburzenia widze-nia. Naukowcy z Centrum Badań nad Rakiem Freda Hutchinsona w Seattle przebadali 1938 kobiet z rakiem piersi oraz 1474 kobiety zdrowe. Okazało się, że panie, które cierpiały na migreny były o 30 proc. mniej narażone na raka piersi, niż kobiety wolne od migren. Zdaniem prowadzącego badania dra Christo-phera Li, najprawdopodobniej ma to związek z poziomem hormonów płciowych (estrogenów). Wcześniej-sze badania wskazywały, że istnieje zależność między migrenami a wahaniami w stężeniu tych hormo-nów. Gdy zmienia się ono wyraźnie, jak np. w czasie ciąży czy w okresie zażywania antykoncepcji hormo-nalnej, to dochodzi też do zmian w częstości i natężeniu ataków migre-nowych. Z drugiej strony wiadomo, że rak piersi w swoich najczęst-szych postaciach jest pobudzany do wzrostu przez żeńskie hormony płciowe.

źródło: Cancer, Epidemiology, Biomarkers and

Prevention

NOWY LEK NA OTYŁOŚĆI CUKRZYCĘ

Naukowcy z Uniwersytetu Louisa Pasteura wykazali, że lek ■

o nazwie SRT1720 – spokrewniony z zawartym w winie reswe-ratrolem, ale działający silniej – chroni doświadczalne myszy przed otyłością oraz prowadzącą do cukrzycy opornością na insu-linę. SRT1720 oddziałuje ponadto na białko SIRT1, które zdaniem uczonych przeciwdziała starzeniu. Preparat zaaplikowany gry-zoniom podczas testów sprawił, że ich organizmy spalały nad-miar tłuszczu nawet wtedy, gdy zwierzęta jadły bardzo tłusto.

źródło: Cell Metabolism

fot.

isto

ckp

ho

to

str2-9.indd 22 28-11-08 15:38:54

fot.

isto

ckp

ho

to

Konkurs plastyczny„Moja Mama Jest Farmaceutką”

rozstrzygnięty!

Wszystkie Wasze obrazy są przepiękne!Dlatego nasze jury miało nie lada problem, wybierając prace, które zgodnie

z naszą obietnicą, zamieściliśmy w nagrodę w kalendarzu na rok 2009 (dołączamy go do aktualnego wydania „Farmacji Praktycznej”).

Nasi Drodzy,Mali Artyści!

Dziękujemy Wam za udział w konkursie plastycznym,

który we wrześniu br. ogłosiliśmy na łamach magazynu

„Farmacja Praktyczna”.Zainteresowanie konkursem

przerosło nasze oczekiwania. Otrzymaliśmy mnóstwo

wspaniałych, mieniących sięwesołymi kolorami obrazów,

wykonanych przeróżnymi technikami – od tradycyjnych

kredek, poprzez farby plakatowe, akwarele, na wyszukanej technice

kolażu kończąc.

str2-9.indd 23 28-11-08 15:38:59

Grudzień 2008

Dla właściciela apteki leki recepturowe kojarzą się dziś z mnóstwem pracy, poważ-

nymi kosztami, minimalnym zyskiem, a najczęściej ze stratami – mówi Paweł Krotoski, farmaceuta z Jeleniej Góry, tłumacząc, na czym polega istota pro-blemu. Przede wszystkim, aby apteka mogła świadczyć usługi sporządzania leków recepturowych, musi posiadać sterylne pomieszczenie. Co prawda nie musi być ono duże, ale jeśli właści-ciel apteki wynajmuje pomieszczenia, tak czy inaczej generuje to dodatkowe koszty. Aptekarz zwraca też uwagę na rozmiary opakowań, w jakich skład-niki konieczne do przygotowywania leków recepturowych są dostępne. – Najmniejsze podkłady pod maści można nabyć w półkilogramowych pojemnikach. Jeśli nawet raz w tygo-dniu przyjdzie do mnie pacjent z receptą na maść to i tak miną miesiące, zanim wykorzystam cały pojemnik. A to dzieje się niezwykle rzadko, bo naj-częściej termin ważności podkładu upłynie wcześniej – mówi Krotoski.

Jak je rozliczać?Oprócz generowania dodatkowych kosztów, leki recepturowe bardzo często sprawiają farmaceutom pro-blemy natury formalnej. – Preparaty te sporządzane są indywidualnie, na potrzeby konkretnego pacjenta, zgodnie z dawkami zaordynowanymi przez lekarza – mówi Anna Zalew-

ska, farmaceutka z Warszawy. – Są one różne, często naprawdę małe, jak choćby w przypadku dzieci czy osób starszych. Tu pojawia się problem, jak taki specyfik rozliczać, jeśli jest on na liście leków refundowanych, ale poniżej najniższej zarejestrowanej dawki? Czyżby świadczyło to o słabej wiedzy ustawodawcy, który nie prze-widział, że ten lek może występować również w tak niewielkiej dawce i że można sprzedawać go w takiej postaci na ryczałt?

Pacjenci wolą kupować leki „fabryczne” nawet wtedy, gdy lekarze przestrzegają ich, że preparaty te będą

działać gorzej niżsporządzane w aptekach

leki recepturowe

A może zgodnie z literą prawa powinniśmy przyjąć, że skoro nie ma go na liście, to jest w stu procentach płatny – zastanawia się farmaceutka, dodając, że obecnie pracuje w dwóch aptekach i w każdej problem ten jest rozwiązywany inaczej.Prawo farmaceutyczne sugeruje co prawda, że tego typu leki można sprzedawać na zasadzie ryczałtu. Tymczasem przedstawiciele izby aptekarskiej na zjazdach sugerują jednak, by sprzedawać je jako pełno-płatne. Wszystko po to, by później uniknąć ewentualnych kłopotów

przy rozliczaniu z Narodowym Fun-duszem Zdrowia.

Prawie jak placeboRównież lekarze coraz częściej przy-znają, że odchodzą od praktyki ordynowania pacjentom leków recep-turowych.– Najczęściej leki recepturowe prze-pisuję osobom starszym, głównie na ich wyraźne życzenie – mówi Jerzy Chrostek, dermatolog z Płońska. – Sam jednak osobiście traktuję te specyfiki jako placebo. Wiem, że nie zaszkodzą, a pacjentka, która mówi, że tą żółtą maścią to ona się smaruje już od 10 lat i bardzo jej pomaga na skórę i bardzo mnie prosi o nową receptę, bo ta maść już się jej skoń-czyła, będzie zadowolona - dodaje. Dermatolog przyznaje jednocześnie, że młodsi pacjenci do leków recep-turowych podchodzą ostrożnie i z rezerwą. Wolą specyfiki dużych firm farmaceutycznych, które wydają się im bardziej skuteczne i sprawdzone. – Gdy oferuję, że przepiszę maść, którą przygotuje dla nich farmaceuta, zazwyczaj pada pytanie czy na rynku nie ma przypadkiem gotowego spe-cyfiku jakiejś znanej firmy. Decydują się na produkt „fabryczny” nawet wtedy, gdy ostrzegam, że może dzia-łać gorzej niż lek recepturowy. Naj-częściej jednak swój wybór pacjenci argumentują zwykłym brakiem czasu na szukanie apteki, która go przygo-tuje. Do tego jeszcze dwie wizyty w aptece – najpierw z receptą, a potem po odbiór specyfiku – wyjaśnia dr Chrostek.

10 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

RA

POR

T Zmierzch lekówrecepturowych„Z aptekarską dokładnością”, „aptekarskie dawki” – przysłowia te powstały w czasach, kiedy głównym zajęciem farmaceutów było sporządzanie leków. Dziś coraz mniej aptek zajmuje się wytwarzaniem leków recepturowych. Wielu aptekarzy, a także ekspertów z dziedziny farmacji uważa, że produkowane przez koncerny farmaceutyczne specyfiki tak szczelnie wypełniają obecny rynek, że na leki recepturowe nie ma już na nim miejsca.

MAKSYMILIAN WYSOMIRSKI

dziennikarz śledczy

LEKI RECEPT.indd 2 28-11-08 15:45:10

Grudzień 2008 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL 11

RA

POR

TZmierzch lekówrecepturowych

Siła w skutecznościMimo tylu argumentów „na nie”, są wciąż farmaceuci, którzy bez leków recepturowych nie wyobrażają sobie wykonywania swojego zawodu.– Farmaceuta nie może mieć duszy sklepikarza, który widzi jedynie zysk i sprzedaje wyłącznie te towary, które mu go zapewnią – mówi Tade-usz Woźniczak, farmaceuta spod Poznania, z 32-letnim stażem pracy. – Nasz fach jest zawodem użytecz-ności publicznej. Razem z lekarzami mamy obowiązek dbać o zdrowie pacjentów. Sporządzanie leków to ogromna przyjemność, historia i pod-stawa naszego zawodu – dodaje.Podobnego zdania jest również Marek Jędrzejczak, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej. Nie tylko uważa, że leki recepturowe to tradycja, którą należy kultywować, ale także widzi w nich przyszłość farmacji.– W tej chwili można mówić o praw-dziwym renesansie leków recepturo-wych – przekonuje Jędrzejczak. – Po prawdziwym zastoju, jaki można było zaobserwować pod koniec lat 90. ubiegłego wieku i na początku tego stulecia, obecnie coraz więcej lekarzy i pacjentów wraca do spraw-dzonych środków. Sam mam aptekę i ten wzrost mogę ocenić na kilka-dziesiąt procent – dodaje. Wicepre-zes NIA wzrost popularność leków recepturowych upatruje przede wszystkim w ich skuteczności – Leki recepturowe są sporządzane dla konkretnej osoby, dlatego ich dawka jest odpowiednio dobrana, co gwarantuje ich skuteczność – dodaje Marek Jędrzejczak.

Zajęcie dla technikówŻadnych złudzeń co do przyszłości leków recepturowych nie ma natomiast prof. dr hab. Marek Naruszewicz, dziekan wydziału farmaceutycznego Akademii Medycznej w Warszawie. Jest przekonany, że tego rodzaju leki niebawem zupełnie znikną z aptek.– Tak stało się już na Zachodzie, gdzie praktycznie zaprzestano sporządzania leków recepturowych – mówi prof. Naruszewicz. – Tak samo będzie i w Polsce. Przed nowoczesną farmacją stoją wyzwania o niebo poważniejsze, niż sporządzanie czopków. Przyszłość tego zawodu to przede wszystkim opieka farmaceutyczna nad pacjen-tem, jak również kontrola dotycząca tego, jak dane leki działają na chorego

– dodaje. Dziekan wydziału farmaceu-tycznego stołecznej uczelni nie ma też dobrego zdania na temat skuteczno-ści leków recepturowych. Uważa, że spora część z nich to środki o działaniu podobnym do placebo.– Większość ze środków z listy leków recepturowych nigdy nie była prze-badana klinicznie, dlatego trudno mówić, w jakim stopniu te preparaty leczą. Biorąc pod uwagę ostatnie bada-nia leków na nadciśnienie, z których wynika, że wiele z nich działa w zaled-wie 10 procentach, uważam, że należy

w stosunku do leków recepturowych zachować ostrożność i powściągli-wość – przyznaje. Mimo to prof. Naru-szewicz jest przeciwny wyrzucaniu z programu studiów farmaceutycznych zajęć, na których studenci uczą się spo-rządzania tych specyfików. – To część historii tego zawodu i każdy farma-ceuta musi to umieć. Jednak uważam, że w praktyce przygotowywaniem leków recepturowych powinni zaj-mować się raczej technicy farmacji, pracujący, rzecz jasna, pod okiem far-maceutów – dodaje.

Oprócz generowania dodatkowych kosztów, leki recepturowe sprawiają farmaceutom problemy natury formalnej, przy rozliczaniu z Narodowym Funduszem Zdrowia

fot. istockphoto

LEKI RECEPT.indd 3 28-11-08 15:45:10

Grudzień 2008

mgr MARTA BĄKOWSKAPo skończeniu studiów na wydziale farmacji na CM w Bydgoszczy (UMK w Toruniu) pracuję na macierzystej uczelni, jako asystent w Katedrze i Zakładzie Farmako-dynamiki i Farmakologii Moleku-larnej oraz w aptece w Bydgoszczy. Praca na uczelni umożliwia mi poszerzanie wiedzy i umiejęt-ności z zakresu farmakologii. W przyszłości myślę o doktoracie. Z kolei praca w aptece pozwala mi na praktyczne wykorzystanie wiedzy zdobytej podczas studiów oraz zapewnia kontakt z ludźmi, który bardzo sobie cenię. W przyszłości chciałabym spróbować swoich sił w jakieś f irmie farmaceutycznej, która prowadzi własne badania na

lekach. Niestety, wiązałoby się to jednak z opuszczeniem Bydgosz-czy, dlatego ten pomysł pozostaje na razie w sferze moich dalszych planów. Nie myślę o otwiera-niu własnej apteki. Uważam, że na rynku jest wystarczająca ilość aptek, ba, moim zdaniem, obecnie jest ich nawet trochę za dużo.

mgr KRZYSZTOF GORYŃSKIStudia farmaceutyczne skończyłem dokładnie w marcu tego roku. Od 1 kwietnia 2007 do 31 marca 2008 roku byłem studentem-stażystą w Katedrze i Zakładzie Biofarmacji Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera UMK w Bydgoszczy. Obecnie pracuję w Katedrze i Zakładzie Biofarmacji (pełny etat) i to jest moje główne miejsce pracy. Razem z zespołem prowadzimy badania nad ilościowymi zależno-ściami między parametrami struk-tury chemicznej i aktywnością

farmakologiczną oraz wykorzy-stywaniem metod chemometrii, w tym naturalnych technik oblicze-niowych, do wspomagania decyzji w postępowaniu diagnostycznym i terapeutycznym. Dodatkowo pracuję w aptece otwartej. Trudno jest mi sprecyzować plany na przy-szłość… Z całą pewnością moim marzeniem jest zrobić doktorat i kto wie czy nie związać przyszłości z pracą naukowo-badawczą. Czas pokaże, jak ułoży się moja przy-szłość. Praca w aptece również daje mi wiele satysfakcji, bo polega na pomaganiu innym ludziom. Być może, jeśli będę mieć czas i w dal-szym ciągu tyle zapału, co w chwili obecnej, spróbuję zrobić specjaliza-cję, biorąc przykład z prof. Adama Bucińskiego, Kierownika Katedry i Zakładu Biofarmacji, który może poszczycić się kilkoma specjaliza-cjami.

mgr TOMASZ DERESZPo studiach zająłem się pracą w aptece. Tak planowałem od samego początku i tak też się stało. Ale po roku pracy mam wątpliwości czy dobrze zrobiłem... Czy wybrałem dobre studia. I to nie dlatego, że nie podoba mi się praca w aptece. Sytuacja na rynku farmaceutycz-nym jest niekorzystna dla ducha farmacji. Rynek jest tak drapieżny, że tylko silne jednostki (czytaj: sieci aptek) mogą na nim spokoj-nie egzystować. Apteki prześci-gają się w zdobywaniu pacjentów. Do czego to prowadzi? Pracuję w aptece, której właścicielami są moi rodzice, więc znam te problemy od podszewki. Czasami sobie myślę: po co się denerwować? Pójdę pra-cować do innej apteki, na osiem godzin dziennie i niech się inni


SON

DA

Najpierw długie lata żmudnych, specjalistycznych studiów,z mnóstwem teoretycznej wiedzy do przyswojenia. Wreszcie obrona pracy dyplomowej, a potem młodzieńczy zapał, idee i marzenia zderzają sięz rzeczywistością. W naszej kolejnej sondzie pytamy świeżo upieczonych absolwentów farmacji o ich zawodowe plany, marzenia, obawy i wszystko to, co w codziennej pracy daje im największą satysfakcję.

LILIANNA BARTOWSKA-LEWICKA

redaktor „Farmacji Praktycznej”

mgr Krzysztof Goryński

Studia farmaceutyczne i co dalej?

fot. 123RF

fot.

arc

hiw

um

Po

lph

arm

y

STUDENCI.indd 16 28-11-08 15:53:21


SON

DA

„Od naszego pokolenia zależy, czy uda sięzachować dawnycharakter apteki

– miejsca, gdzie bardziej niż pieniądze cenione jest

zdrowie pacjenta”

za mnie martwią. Ale nie takie miałem plany! W czasie studiów przez cztery lata byłem przewod-niczącym samorządu studenckiego na naszym wydziale w CM UMK w Bydgoszczy. Tam nauczyłem się, że jeśli samemu nie zadba się o swoje sprawy, to nikt inny za nas tego nie zrobi. Ale do wyboru są dwie drogi – trzy-mać się litery prawa albo balanso- wać na granicy, często je łamiąc w imię zysku. Niestety, studia kompletnie nie przygotowują

przyszłych farmaceutów do tych sytuacji, o jakich piszę. Z uczelni wychodzimy solidnie wyedu-kowani pod kątem merytorycz-nym. Jednak rzeczywistość pracy w aptece wymaga od farmaceuty wielu innych umiejętności. Myślę, że od naszego pokolenia zależy, czy uda się zachować dawny charakter apteki – miejsca, gdzie bardziej niż pieniądze pacjenta cenione jest jego zdrowie.

mgr ANNA LEWANDOWSKAPierwsze lata pracy po studiach są chyba najciekawsze – apteka to zupełnie nowy, nieznany świat, do którego wkraczamy po długolet-nich, specjalistycznych studiach z mnóstwem wiadomości teoretycz-nych, idei i marzeń, zderzając się z rzeczywistością. Mnie osobiście najwięcej satysfakcji (po dziś dzień) sprawia świadomość niesienia pomocy chorym oraz nieustający kontakt z ludźmi, powodujący, że nawet najbardziej nieśmiała

osoba staje się otwarta i rozmowna. Jednak i ta praca, jak każda inna, ma również swoje cienie. Jednym z bardziej uciążliwych i pracochłon-nych elementów jest wykonywanie leków recepturowych. W ostatnich latach obserwuje się spadek zapo-trzebowania na te preparaty. Może więc nadszedł już czas, aby tę czyn-ność przenieść do wyspecjalizo-wanych laboratoriów galenowych, które zapewnią lepsze warunki i dokładniejsze sporządzenie tych leków. Innym dokuczliwym czyn-nikiem jest egzekwowanie biuro-kratycznych przepisów prawnych, które jakkolwiek są niezbędne, gdyż regulują pewne zasady postę-powania, momentami stają się bez-duszne i krzywdzące dla pacjenta. Nie zamierzam jednak w żadnym wypadku zmieniać pracy na inną, planuję natomiast pogłębiać swoją wiedzę na kursach i szkoleniach podyplomowych, rozważam roz-poczęcie studiów specjalizacyj-nych.

mgr BEATA LITWINOWICZOd ukończenia studiów przecho-dziłam różne etapy pracy zawodo-wej, łącznie ze stażem po studiach i intensywnej pracy przy pierw-szym stole. Obecnie wraz z moją wspólniczką prowadzimy aptekę. Jej specyfiką jest rozszerzony asor-tyment preparatów homeopatycz-nych oraz pochodzenia roślinnego. Doszłyśmy do wniosku, że warto zainteresować się tymi preparatami i wyróżnić się spomiędzy dużej ilości aptek. Homeopatia jest mało rozpowszechniona w aptekach, a pacjenci coraz częściej pytają o te preparaty. Mało też mówi się o niej na studiach.Tymczasem coraz więcej lekarzy przepisuje preparaty homeopa-tyczne i ziołowe, które pełnią ważną funkcję w zapobieganiu i leczeniu chorób. W naszej aptece kierujemy się dobrem pacjenta, udzielając mu fachowej porady nie tylko w zakresie przyjmowania leków, ale również wspomagamy jego lecze-nie ziołami i lekami homeopatycz-nymi. Daje to znakomite efekty, o czym często informują nas chorzy. Naszą wiedzę na temat tych prepa-ratów czerpiemy poprzez uczestnic-two w kursach i szkoleniach, które polecamy wszystkim absolwentom studiów farmaceutycznych.

Studia farmaceutyczne i co dalej?

fot. 123RF

fot.

arc

hiw

um

Po

lph

arm

y

STUDENCI.indd 17 28-11-08 15:53:22

Grudzień 2008

Apteka wymaga ubezpieczenia, które powinno zapewniać jednoczesną ochronę mienia i

odpowiedzialności cywilnej, zarówno właściciela, jak i pracowników apteki. Tak szeroką ochronę dają ubezpiecze-nia pakietowe, proponowane przez wiele towarzystw. Jednak nie w każdym wypadku opłacalne jest wykupienie całego pakietu. Wówczas można stwo-rzyć ubezpieczenie składające się z ochrony przed wybranymi ryzykami, w tym szczególnie istotne dla apteki ryzyko przed utratą dokumentów nie-zbędnych do refundacji ceny leków, kosztami utylizacji leków, szkodami powstałymi wskutek zanieczyszczenia lub skażenia, a także utratą przydatności substancji i leków przechowywanych w urządzeniach chłodniczych, w wyniku przerwy w dostawie energii.

Indywidualna sytuacja aptekiWarto pamiętać, że ubezpieczyciel przede wszystkim ocenia wielkość majątku firmy, lokalizację placówki, poziom zabezpieczeń przeciwkradzie-żowych i rodzaj budynku, w którym się znajduje. Wszystkie wnioski rozpa-trywane są indywidualnie. Dlatego też na wysokość stawki ubezpieczeniowej ma wpływ konkretna sytuacja danej apteki. Stawki publikowane w broszu-rach informacyjnych lub w prasie mogą dać jedynie ogólną orientację o ofercie cenowej towarzystwa. Przed doko-naniem wyboru można skorzystać z pomocy agencji ubezpieczeniowej albo brokera, który zaproponuje nam kilka dogodnych rozwiązań. Usługa taka jest

zwykle darmowa, bowiem broker pobiera należną mu prowizję od ubezpieczyciela.Umowa ubezpieczenia powinna być stwierdzona przez zakład ubez-pieczeń polisą, tymczasowym zaświadczeniem albo innym doku-mentem ubezpieczenia. Uważa się ją za zawartą z chwilą doręczenia przez zakład ubezpieczeń ubezpieczają-cemu dokumentu zawarcia umowy.

Przy zawieraniu umów ubezpieczenia szczególną uwagę należy zwrócić na

zapisy mówiące o sytuacjach, w których odszkodowanie

nie zostanie wypłacone

Jeżeli jednak przed upływem czternastu dni od daty otrzymania oferty na piśmie zakład ubezpieczeń nie doręczył składa-jącemu ofertę dokumentu ubezpiecze-nia, z piętnastym dniem od otrzymania oferty umowę uważa się za zawartą na podstawie ogólnych warunków ubez-pieczenia.

Uwaga na drobny druk!Przy zawieraniu umów ubezpieczenia warto być ostrożnym i nie chodzi tylko o to, że większość umów ubezpiecze-nia zawiera najbardziej niekorzystne klauzule wpisane małym drukiem. Podejrzliwość powinny budzić też zapisy, mówiące o sytuacjach, w któ-rych odszkodowanie nie zostanie wypłacone. Jak wynika z badań pro-wadzonych przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wszyst-kie skontrolowane firmy ubezpiecze-niowe stosowały w ostatnich latach niedozwolone przez prawo kruczki w umowach z klientami. Dokumenty zawierały klauzule działające na

szkodę ubezpieczonych. Okazało się, że niektóre zakłady ubezpieczeniowe uzależniają zawarcie umowy od podpi-sania innego kontraktu, np. rachunku bankowego. Ponadto niektórzy ubez-pieczyciele zmieniali wysokość składki w trakcie trwania umowy, nie dając jednocześnie swoim klientom moż-liwości wypowiedzenia kontraktu. A trzeba pamiętać, że możliwość zrezy-gnowania z umowy jest jednym z pod-stawowych warunków poprawności umowy cywilnoprawnej, czyli także umowy ubezpieczenia. Aby bronić się przed takimi zachowaniami towa-rzystw ubezpieczeniowych można swoje uwagi zgłosić w federacji konsu-mentów, która stara się rozwiązywać sprawy polubownie. W ostateczności pozostaje również droga sądowa.

Standardowe zagrożeniaStandardowo ubezpieczenia dla apteka-rzy skierowane są do właścicieli aptek zatrudniających do 50 pracowników, o wartości majątku zgłaszanego do ubez-pieczenia nie przekraczającej 10 mln zł. Dla sieci aptek towarzystwa ubezpiecze-niowe stosują oczywiście bardziej atrak-cyjne cenowo warunki. Zdarza się też, że indywidualna apteka, która przyłącza się do już istniejącej sieci aptek, otrzymuje pakiet ubezpieczeniowy gratis. Najczę-ściej jednak przyłączana apteka musi je wykupić sama we wskazanym przez cen-tralę towarzystwie ubezpieczeniowym, może jednak liczyć na atrakcyjne rabaty grupowe. Standardowo do zagrożeń objętych ubezpieczeniem apteki należą: ogień, kradzież, szyby, elektronika, maszyny elektryczne, utrata zysku, cargo krajowe i międzynarodowe, a także odpowiedzialność cywilna farma-ceuty (OC). Zdarza się, że towarzystwa ubezpieczeniowe rozszerzoną ochronę ubezpieczeniową zapewniają tylko pod warunkiem wykupienia pakietu podsta-wowego – ubezpieczenia od ognia.


PRAW

O Apteka pod ochronąWłaściciele aptek, chcąc uchronić się przed ryzykiem kradzieży towaru z apteki lub utratą zysku, mogą wybierać wśród ubezpieczeń pakietowych lub komponować ubezpieczenie dobierającposzczególne moduły. Radzimy, czym kierować się przy wyborze polisy i na co zwrócić uwagę decydując się na ofertę danegotowarzystwa ubezpieczeniowego.

EDYTA POPIOŁEK

prawnik, dziennikarka związana z tytułami gospodarczymi, takimi jak: „Business-man Magazine” i „Twój Pieniądz”

fot. istockphoto

UBEZP_ZIMA.indd 16 28-11-08 15:55:16


Przedsięwzięcie zostało zrealizo-wane przez Zakład Profilaktyki Zagrożeń Środowiskowych i

Alergologii Warszawskiego Uniwersy-tetu Medycznego. Badanie objęło ponad 22 tys. losowo wybranych responden-tów z 9 regionów Polski. Ankiety spo-rządzono według międzynarodowych standardów ISAAC i ECRHS II. Wyniki badań wskazują, iż astma dotyczy 12-14 proc. społeczeństwa, alergiczny nieżyt nosa 25 proc., a objawy alergii wystą-piły przynajmniej raz u ponad 40 proc. populacji. Aktywna postać alergii, która wymaga opieki lekarza, dotyczy co czwartego respondenta. Astma zaś jest nierozpoznana u 70 proc. osób cierpią-cych na tę chorobę.

Niepokojący poziom zalergizowaniaNajwięcej uczuleń stwierdza się w Polsce południowo-zachodniej, najmniej we wschodniej części kraju. Osoby miesz-kające na wsi średnio dwukrotnie rzadziej zapadają na alergię. Tempo narastania chorób alergicznych jest w naszym kraju duże, ale jak twierdzi prof. Bolesław Samoliński – główny autor badania, podobnie jak w innych krajach odsetek alergików powinien się ustabilizować i aktywna postać uczuleń nie powinna przekroczyć 30–35 proc. populacji. Wymiernym efektem bada-nia będzie opracowanie i dostarczenie lekarzom podstawowej opieki zdrowot-nej i innych specjalności narzędzia do szybkiego wykrywania astmy i alergii. Wyniki programu wskazują, iż nale-żymy do jednych z najbardziej zaler-

OPIEK

A FA

RM

AC

EUTY

CZN

AAlergie i astmapod lupą specjalistów24 października br. na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym odbyła się konferencja poświęcona wynikom badania o nazwie „Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce” (ECAP), największego badaniaepidemiologicznego alergii i astmy w Europie Środkowej i Wschodniej. Honorowy patronat nad imprezą sprawował Rektor WUMprof. dr hab. n. med. Marek Krawczyk oraz Minister Zdrowia dr Ewa Kopacz.

KATARZYNA DURKO

Polpharma

fot. istockphoto

UBEZP_ZIMA.indd 17 28-11-08 15:55:16

gizowanych społeczeństw świata. W zależności od regionu i płci cechy alergii deklaruje nawet do 40 proc. responden-tów, stany zapalne błony śluzowej nosa przekraczają 35 proc. populacji niektó-rych wielkich miast, alergiczny nieżyt nosa 25 proc., astma jest rozpoznana u 10 proc., ale jej objawy występują np. na terenie Wrocławia prawie w 28 proc., a w Warszawie u dzieci w 22 proc.Ponad 40 proc. badanych ma dodat-nie testy na powszechnie występujące alergeny, a zmiany skórne deklaruje 40-45 proc. Polaków. Wyniki pozwalają wstępnie ocenić wpływ czynników śro-dowiskowych na choroby alergiczne. Warto zaznaczyć, że ich skutki są fatalne dla dzieci, młodzieży i młodych pracu-jących dorosłych. Alergia w tych gru-pach jest odpowiedzialna za najwyższą chorobowość i znaczne upośledzenie jakości życia.Nieżyty nosa są zdecydowanie najczęst-szym zespołem objawów chorobowych w badanej populacji. Wynoszą średnio dla regionów miejskich prawie 40 proc. i 36 proc. do 37 proc. dla młodzieży i dorosłych. Częstość ich zgłaszania jest o 70 proc. wyższa w wielkomiejskich ośrodkach w stosunku do terenów wiej-skich. Jednak odsetek rozpoznanych alergicznych zapaleń błony śluzowej nosa jest nieco niższy i w miastach stwierdza się w 22 proc. u dorosłych, w 25 proc. u młodzieży i w 24 proc. u dzieci. Szczególnie w przedziale wie-kowym od 20 do 44 lat obserwuje się wysoce istotną statystycznie różnicę między częstością alergii nosa na wsi i w miastach. Odsetek chorób alergicznych nosa w regionach wielkomiejskich jest dwukrotnie wyższy niż w regionach wiejskich.

Uczulenia całoroczne i sezonoweObjawy alergii dróg oddechowych występują przez większą część roku, a odsetek chorych aktywnie, przez więcej niż 4 tygodnie rocznie, wynosi ponad 50 proc. wśród ogółu uczulonych.

Najwięcej uczuleń występuje w Polsce południowo-

-zachodniej, najmniej we wschodniej części kraju

Wyraźne zaostrzenia dolegliwości chorzy zgłaszają w okresie letnim. Jednak nie znajduje to potwierdze-nia wśród wyników testów skórnych. Zarówno słabo dodatnie reakcje (od 3 mm), jak i wyniki oceny bąbla poaler-genowego u silnie uczulonych (powy-żej 5 mm), w zestawieniu z nasileniem dolegliwości po kontakcie z analizowa-nymi alergenami wskazują, iż alergeny całoroczne mają priorytetowe znacze-nie w chorobowości. Jednak klinicznie „cichy” przebieg alergii całorocznej prowadzi do jej nierozpoznawania. Jest to przyczynek do programu masowych badań w tym zakresie, tym bardziej, iż przewlekłe, całoroczne schorzenia aler-giczne są znacznie poważniejsze. Całoroczne nieżyty nosa aż 8-krotnie zwiększają ryzyko astmy, a ta z kolei jest jednym z najwyższych czynników ryzyka rozwoju POChP. Bardzo wysoka jest zgłaszalność zmian skórnych. Na terenie miasta jest dwu-krotnie wyższa niż na wsi i wynosi w przypadku egzemy od 35 proc. do 48 proc., a innych postaci skórnych od 7,5 proc. do 11 proc. Jednak analiza tego materiału, a przede wszystkim treści

pytań, wskazuje na ich małą wartość epi-demiologiczną. Szczegółowe badania lekarskie tych spośród respondentów, którzy zgłosili się do ambulatorium w programie ECAP, wskazują bowiem na niższy odsetek istotnych z klinicznego punktu widzenia zmian skórnych niż wynikałoby to z badania kwestionariu-szowego. I tak pokrzywkę stwierdzono u 6 – 8 proc. pacjentów, a atopowe zapalenie skóry u 4 – 8 proc. pacjentów. Warto przy tym zauważyć, że reprezen-tacja populacji ze schorzeniami alergicz-nymi jest nadmiernie obecna w części ambulatoryjnej, co wynika z faktu, iż osoby zdrowe niechętnie zgłaszały się na badania, zaburzając w ten sposób reprezentatywność próby. Tak więc należy domniemywać, iż rzeczywisty odsetek alergicznych zmian typu AZS i pokrzywka jest na terenie miast niższy.

Nowatorska metoda badańPrzedłożone wyniki mają pewne unikatowe cechy. Po pierwsze są naj-większym programem epidemiologii alergii i astmy w Europie Środkowej i Wschodniej. Po drugie zawierają pełną wersję ankiet ECRHS II i ISAAC, zre-alizowanych na grupie zarówno dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Po trzecie, w stosunku do poprzednich światowych badań zostały uzupełnione o zagad-nienia, które w 2005 r., kiedy układano złożoną z 400 pytań ankietę, stanowiły najnowsze problemy naukowe uwarun-kowań narastania epidemiologii chorób z nadwrażliwości w krajach wysoko roz-winiętych. Po czwarte, po raz pierwszy zastosowano przy ich kolekcjonowaniu nowatorskie rozwiązania techniczne, oparte na całkowitej informatyzacji sys-temu zbierania danych, wspartego tech-nikami telekomunikacyjnymi. Wartością merytoryczną był przede wszystkim czterostopniowy system kontroli danych. Ta ostatnia cecha ma istotny wymiar w ocenie jakości wyników ECAP-u, gdyż nie tylko umożliwiała bieżące analizy w trakcie, czy zaraz po zakończeniu badań, ale zwiększała i nadal zwiększa pewność, że są one na tyle obiektywnym obra-zem epidemiologii alergii w Polsce, na ile w dzisiejszych czasach można go w naukowy sposób odzwierciedlić i opisać.

Przy tworzeniu tekstu wykorzystano Raport z badania

ECAP – Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce

(lata 2006-2008), pod red. prof. Bolesława Samolińskiego

oraz materiały zamieszczone na stronie Warszawskiego

Uniwersytetu Medycznego – www.wum.edu.pl.

OPI

EKA

FA

RM

AC

EUTY

CZN

A

Grudzień 200816 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

fot.

isto

ckp

ho

to

UBEZP_ZIMA.indd 18 28-11-08 15:55:18

fot.

isto

ckp

ho

to

UBEZP_ZIMA.indd 19 28-11-08 15:55:19

Grudzień 2008

BADANIE KRWI Morfologia to podstawowe badanie krwi. Obejmuje analizę ilościową i jakościową elementów morfotycznych krwi, czyli erytro-cytów, leukocytów i płytek krwi.

RBC: wskaźnik określający ilość erytrocytów (krwinek czerwonych). Norma wynosi 3,9-5,6 M/µl (4,2-5,4 mln/mm3) dla kobiet, oraz 4,5-6,5 M/µl (4,7-6,1 mln/mm3) dla męż-czyzn. Zmniejszenie wartości tego wskaźnika poniżej normy może świadczyć o anemii z powodu utraty krwi lub z powodu niedoboru żelaza, vit. B12 lub kwasu foliowego. HEMATOKRYT (HCT): stosu-nek miedzy objętością erytrocytów a objętością całej krwi (%); norma u kobiet wynosi 37-47%, a u mężczyzn 42-51%. Spadek wartości hemato-krytu sugeruje anemię, natomiast wzrost mówi o nadkrwistości.HEMOGLOBINA (HB, HGB, Hgb): jest to białko odpowiedzialne za przenoszenie tlenu przez krew. Norma dla kobiet 12-16g/100ml (6,8-9,3 mmol/l), dla mężczyzn 14-18g/100ml (7,4-10,5mmol/l). Obniżony wynik otrzymuje się przy anemii.Obok powyższych parametrów, dla dokładniejszej oceny krwinek czer-wonych wyznacza się jeszcze:MCV: wskaźnik średniej objętości krwi czerwonej; norma 70-110flMCH: wskaźnik średniej masy

hemoglobiny w krwince czerwonej; norma 27-35pg/krwinkęMCHC: wskaźnik średniego stęże-nia hemoglobiny w objętości krwi-nek czerwonych; norma 33-37g/dlWartości tych trzech wskaźników pomagają ustalić, co jest przyczyną niedokrwistości. Wartość MCV mniejsza od 70fl wskazuje, że mamy do czynienia z niedokrwistością ze względu na niedobór żelaza, nato-miast, jeśli jest większa od 110fl to przyczyną niedokrwistości jest nie-dobór vit. B12 lub kwasu foliowego.WBC: wskaźnik określający ilość leu-kocytów (krwinek białych). Norma wynosi od 4500 do 10000 w mm3. Podwyższony poziom (leukocytoza) to sygnał, że w organizmie jest infek-cja, miejscowy lub uogólniony stan zapalny. Może też świadczyć o grzy-bicy lub zatruciu. Nieznacznie może być podwyższony u kobiet w ciąży i tuż po porodzie i wtedy nie jest powo-dem do niepokoju. Również stres i duży wysiłek fizyczny powodują pod-wyższenie WBC. Obniżony poziom białych krwinek (leukopenia) wystę-puje rzadziej i może być wynikiem: uszkodzenia szpiku (przez chorobę, chemioterapię, po naświetlaniach, po stosowaniu niektórych leków), zakaże-nia durem brzusznym, zakażeń wiru-sowych. W ramach analizy białych krwinek, bada się: Neutrofile, czyli granulocyty obojęt-nochłonne (NEUT) – norma 1,5-7,4 ×109/l Eozynofile, czyli granulocyty kwa-sochłonne (EOS, EO) – norma 0,02-0,67 ×109/l

Bazofile, czyli granulocyty zasado-chłonne (BASO) – norma 0-0,13×109/l. Limfocyty B – norma 0,06-0,66×109/l.Limfocyty T – norma 0,77-2,68×109/l.Liczba limfocytów wzrasta w chło-niakach, białaczce, nadczynności tar-czycy, chorobach zakaźnych. Maleje w przypadku AIDS i innych zakażeń wirusowych. Należy pamiętać, że u dzieci do 4 roku życia limfocytów jest więcej niż u dorosłego człowieka.Komórki NK (natural killers) – norma 0,20 - 0,40 x 109/lMonocyty – norma 0,21 - 0,92 x 109/lPodwyższenie poziomu monocytów następuje w chorobach zakaźnych, przewlekłych zakażeniach bakteryj-nych, przy stosowaniu glikokortykoste-roidów i po urazach chirurgicznych.Płytki krwi (trombocyty): komórki odpowiedzialne za krzepniecie krwi. Norma to 140tys.- 450tys./mm sześć. Przy obniżonej wartości mamy do czynienia z małopłytkowością (trombocytopenią), która może być związana z wadami wrodzonymi tj. hipoplazją szpiku, wrodzonym brakiem trombopoetyny, a także z uszkodzeniem szpiku, białaczką, rozległymi przerzutami nowotwo-rowymi do szpiku oraz infekcjami wirusowymi. Poza liczbą płytek krwi można określić aktywność czynni-ków płytkowych, zdolność adhezji i agregacji płytek.W celu sprawdzenia, czy w organi-zmie toczy się stan zapalny, wyznacza się OB, czyli odczyn Biernackiego, opad. Jest to miara szybkości opada-nia krwinek czerwonych w osoczu w czasie jednej godziny. Wzrost tego parametru daje jedynie sygnał, że jest


OPI

EKA

FA

RM

AC

EUTY

CZN

A Krew i mocz – jak czytać wynikiPrzed wizytą w gabinecie lekarskim pacjenci przychodzą często z wynikami badań krwi i moczu do apteki, prosząc farmaceutów o ich zanalizowanie. Pełna interpretacja należy oczywiście do lekarza, bo tylko on, znając schorzenia danej osoby i wiedząc, jakie leki przyjmuje, jest w stanie ustalić dalszy tok leczenia. Nie zwalnia to jednak farmaceuty z obowiązku znajomości poszczególnych parametrów i wiedzy na temat tego, co mogą oznaczać odchylenia od normy.

MAŁGORZATA DERWIŃSKA

mgr farmacji

PACJENT_KREW.indd 16 28-11-08 15:58:13


stan zapalny. Zawsze podwyższone wartości są u osób z chorobą reuma-tyczną, po zawale i w białaczkach. Normą dla kobiet jest 6-11 mm po godzinie (po 50. roku życia za normę przyjmuje się 30 mm), natomiast dla mężczyzn 3-8mm (po 50. roku życia do 20mm). Wartości podwyższone fizjologicznie są podczas ciąży i tuż po porodzie. Wartości obniżone występują niezwykle rzadko.W osoczu krwi można zbadać:*stężenie elektrolitów: chlorki (Cl-): 102-110 mmol/l (mEq/l), potas (K+): 3,6-5,5 mmol/l (mEq/l), sód (Na+): 135-145 mmol/l (mEg/l).*stężenie glukozy: w badaniu wykonanym na czczo stężenie glu-kozy powinno wynosić 60-99 mg/dl, wartości 100-125 mg/dl to niepra-widłowa glikemia na czczo (należy wykonać próbę obciążeniową, czyli zbadać stężenie glukozy we krwi dwie godziny po przyjęciu 75g glu-kozy), wartość powyżej 126 mg/dl na czczo w dwóch badaniach ozna-cza cukrzycę. W badaniu obciąże-niowym natomiast za prawidłowe stężenie przyjmuje się wartości poni-żej 140mg/dl; powyżej 140 mg/l, ale poniżej 199mg/dl to nieprawi-dłowa tolerancja glukozy, a powy-żej 200mg/dl to cukrzyca. Wartość stężenia glukozy we krwi powyżej 200 mg/dl, zbadanego o dowolnej

porze dnia (czyli tzw. glikemia przy-godna) zawsze świadczy o cukrzycy. *stężenie cholesterolu całkowitego i w poszczególnych frakcjach,*stężenie trójglicerydów,*Cholesterol: norma 130-200 mg%, wartości graniczne (wymagają powtó-rzenia badania) 200-250 mg%, niepra-widłowe, jeśli są wyższe od 250 mg %,*HDL: norma 35-70 mg%, wartości wyższe nie są wartościami nieprawi-dłowymi, gdyż jest to tzw. „dobry cholesterol”*LDL: jest prawidłowy, jeśli jest poniżej 135mg%, wartości graniczne to 135-155mg%, natomiast powyżej 150mg% to wartości nieprawidłowe*Trójglicerydy: norma 70-140 mg%

BADANIE MOCZUWykonuje się je przy podejrzeniu choroby nerek, dróg moczowych, w chorobach wątroby (przy dia-gnostyce żółtaczki) oraz osób z cukrzycą. Bada się:

Ciężar moczu: norma to 1,016-1,022 kg/l. Ciężar moczu będzie podwyż-szony, gdy wraz z nim będą wydalane białka lub glukoza. Za mały ciężar może świadczyć o zaburzeniach w zagęszczaniu moczu, co może sugero-wać niewydolność nerek.Barwa moczu: jest uzależniona od diety, od leków, jakie przyjmujemy

(wit. B zabarwiają na intensywnie żółty kolor), od nawodnienia organi-zmu (mocz jaśniejszy), od odwodnie-nia (mocz pomarańczowo-brązowy) oraz od obecności krwi w moczu (zabarwienie od różowego do czer-wonego)Przejrzystość: mętny mocz poja-wia się w ropnych zapaleniach dróg moczowych oraz w kamicy.Odczyn: prawidłowy odczyn moczu jest lekko kwaśny (pH=5,5). Jednak w zależności od diety mogą pojawić się lekkie odchylenia. Dieta mięsna, wysokobiałkowa zakwasza mocz natomiast dieta warzywna podnosi wartość pH. Odczyn zasadowy to skutek obecności dużej ilości bakterii w drogach moczowych.W badaniu moczu można też wyzna-czyć zawartość białka. Jeśli pojawia się w moczu to może świadczyć o chorobie nerek, ewentualnie jest wynikiem domieszki krwi. Poza tym w moczu bada się zawartość glu-kozy, ciał ketonowych (w przypadku cukrzycy), bilirubiny (jej obecność świadczy o chorobach wątroby i dróg żółciowych), urobilinogenu (w żół-taczce hemolitycznej, wirusowym zapaleniu wątroby). W badaniu osadu moczu możemy sprawdzić występo-wanie krwinek białych, erytrocy-tów i obecność kryształków kwasu moczowego, szczawianu wapnia.

Znajomość poszczególnych parametrów i odchyleń od norm w wynikach badań krwi i moczu jest niezwykle pomocnaw świadczeniu opieki farmaceutycznej

fot. istockphoto


Grudzień 2008

Mechanizm jest prosty. Wystarczy zasiąść do komputera i wpisać w

wyszukiwarce internetowej hasło: „ból w prawym boku”. I już po chwili pojawiają się setki infor-macji od osób, które rzekomo kiedyś podobny ból odczuwały. Pacjenci podchodzący bezkry-tycznie do czytanych w internecie treści, mogą nie zwrócić uwagi na to, że nie zawsze są to fora specja-listyczne, farmaceutyczne bądź medyczne, gdzie rzetelnych infor-macji udzielają fachowcy.W związku z tym zjawiskiem far-maceuta może spodziewać się dwóch rodzajów sytuacji podczas obsługi pacjentów. Każdy z rodza-jów sytuacji – postaw pacjentów – wymaga od farmaceuty nieco innej reakcji. Każda z reakcji sprowadza się jednak do zastosowania tzw. modelu WWW, do czego posta-ram się teraz Państwa zachęcić.

Metoda aktywnego słuchaniaDo apteki może zgłosić się pacjent z samodzielnie zrobionym „roz-poznaniem” przyczyn swojego złego samopoczucia, na podstawie informacji uzyskanych w inter-necie. Pacjent może być silnie emocjonalnie związany ze swoją diagnozą, ale jeszcze nie ma kon-

cepcji, co mu pomoże. Nie dokonał jeszcze wyboru leku i w związku z tym nie prosi jeszcze o podanie konkretnego leku.Właściwa reakcja farmaceuty: wysłuchać, najlepiej z wykorzysta-niem technik aktywnego słuchania. Są to proste sposoby umożliwiające zdobycie dokładniejszych infor-macji od pacjenta oraz pozwalające utrzymać z nim dobry kontakt. Szczególnie pomocne będzie sto-sowanie parafrazy, klaryfikacji i „pochrząkiwania afirmatywnego”.

Parafraza to niemal dosłowne, skró-towe powtórzenie wypowiedzi roz-mówcy. Nie powinna być jednak jej interpretacją. Celem parafrazy jest:

zasygnalizowanie, że uważnie słu- ■

chamy pacjenta,podkreślenie własnego zaintereso- ■

wania tym, co zostało przez niego powiedziane,upewnienie się, czy zrozumieliśmy ■

dokładnie to, co pacjent powiedział,uporządkowanie rozmowy (lub jej ■

fragmentów) poprzez mocniejsze akcentowanie pewnych wątków.


SZTU

KA

KO

MU

NIK

AC

JI Syndrom www, czyli pacjent z internetuWielu pacjentów, nim zajrzy do apteki czy gabinetu lekarskiego, zagląda dziś do internetu, szukając tam przyczyn dręczących ich dolegliwości i spodziewając się „fachowej porady”. Dla wielu z nich zasoby globalnej sieci stały się nieomal wyrocznią – nawet w tak ważnej sprawie, jak własne zdrowie.

BARBARA OCHMAN

trener-konsultant oraz menedżer pro-jektów szkoleniowych współpracujący m.in. z INFOR Training Sp. z o.o.

fot. 123RF



SZTUK

A K

OM

UN

IKA

CJI

Syndrom www, czyli pacjent z internetu

Przykłady parafrazy:Powiedziała Pani, że…, czy tak?Jeśli dobrze rozumiem powiedział Pan, że…?Czy to jest tak, że…?A więc chodzi o to, że…?

Klaryfikacja to z kolei nawiązanie do wypowiedzi pacjenta w formie prośby o dodatkowe wyjaśnienie.Celem stosowania klaryfikacji jest:

dopytanie o zagadnienia niejasno ■

poruszane przez pacjenta,doszukanie się mało widocznych, ■

zagubionych w „szumie informa-cyjnym” nieścisłości w wypowiedzi pacjenta,kierowanie przebiegiem rozmowy ■

w taki sposób, aby uzyskać jak najwięcej informacji o tym, co chce powiedzieć pacjent.

Przykłady klaryfikacji:Czy mogłaby mi Pani wyjaśnić to jesz-cze raz?Proszę jeszcze raz to opisać.Proszę mi coś więcej powiedzieć o … .Jak to się stało, że…?

Pochrząkiwanie afirmatywne to wypowiadanie krótkich słów lub wyrazów dźwiękonaśladowczych. Celem stosowania pochrząkiwania afirmatywnego jest potwierdzanie,

że jesteśmy aktywnymi uczestni-kami rozmowy.Przykłady:Tak, tak.Rozumiem.Mhymm, aha?...

Gdy górę biorą wątpliwości To, co kluczowe w reakcji far-maceuty, to powstrzymanie się od sugerowania swojego punktu widzenia i związanego z nim roz-wiązania, zanim pacjent nie wypo-wie się do końca. Po wysłuchaniu pacjenta farmaceuta może pogłę-bić wywiad, dopytując o ewen-tualne inne dolegliwości. Warto także zapytać, do jakich wniosków pacjent doszedł odnośnie swojego stanu zdrowia, a także wysłuchać jego odpowiedzi bez kwestiono-wania. Celem takiego działania jest danie pacjentowi poczucia, że jest poważnie traktowany oraz zebra-nie maksymalnie wielu informa-cji, zanim farmaceuta przejdzie do przedstawiania pacjentowi swojej koncepcji.Kolejny krok to przedstawienie przez farmaceutę innych możli-wych wariantów diagnozy, żeby zasiać w świadomości pacjenta wąt-pliwości i żeby pacjent zaczął brać pod uwagę, że może nie mieć racji. Ważne, żeby pacjent miał szansę spokojnie i bez nacisku zmienić zdanie, co do swojej diagnozy. Jeśli farmaceuta jest pewny, co dolega pacjentowi, może zarekomendować rozwiązanie. Jeśli nie – powinien zasugerować pacjentowi wizytę u lekarza, powołując się na swój auto-rytet np.:

„Proszę Pani/Pana, pomimo swojego doświadczenia, mam wątpliwości, co Pani/Panu dolega, w związku z tym zalecam wizytę u lekarza, a potem zapraszam Panią/Pana ponownie do naszej apteki po odpowiednie prepa-raty”.

W ostateczności farmaceuta ma możliwość skorzystania z prawa odmówienia wydania leku, przy którym upiera się pacjent, a który zgodnie z najlepszą wiedzą farma-ceuty nie da spodziewanego efektu lub nie jest odpowiedni na opisy-waną przez pacjenta dolegliwość.Po drugie do apteki może się zgło-sić pacjent z samodzielnie zro-bionym rozpoznaniem przyczyn

swojego złego samopoczucia na podstawie informacji uzyskanych w internecie. Pacjent jest na tyle emocjonalnie związany ze swoją diagnozą, że ma nawet konkretny pomysł na leczenie i chce kupić konkretny lek. Często w takiej sytuacji słyszycie Państwo z ust pacjenta:

„Pani Magister/Panie Magistrze niech mi Pani/Pan poda ...”.

Jeśli farmaceuta podejrzewa, że taki wybór może wyrządzić pacjentowi więcej szkody niż pożytku, powi-nien uzyskać odroczenie w czasie podjęcia przez pacjenta ostatecznej decyzji o zakupie.W tym celu warto zastosować „wyjaśnienie intencji”, czyli zwró-cić się do pacjenta na przykład tak:

„Zanim wydam Pani/Panu lek, chcę się upewnić czy ten preparat Pani/Panu nie zaszkodzi. Proszę mi więc powie-dzieć, czy...”.

Trzy kroki postępowaniaPodsumowując – w przypadku kontaktu z pacjentami z syndro-mem WWW stosujmy następujący model działania:

1. WYSŁUCHANIEPo co?

żeby dać pacjentowi odczucie, że ■

jest poważnie traktowany oraz żeby zebrać maksymalną ilość informacji.Jak?- przez stosowanie technik aktyw-nego słuchania.

2. WYJAŚNIENIE INTENCJIPo co?

żeby uzyskać odroczenie w czasie ■

podjęcia przez pacjenta ostatecznej decyzji.Jak?

przez uzasadnienie przejścia do ■

zadawania pacjentowi dodatkowych pytań.

3. WYWIADPo co?

żeby uzyskać wszystkie infor- ■

macje lub żeby potwierdzić infor-macje przekazane od pacjenta przed postawieniem diagnozy.Jak?

przez zadawanie dodatkowych ■

pytań.


Grudzień 2008

W języku podatkowym obda-rowywanie pracowników prezentami to nieodpłatne

przekazanie towarów, które podlega opodatkowaniu, jeżeli przekazanie nastąpi na cele inne niż związane z prowadzonym przez właściciela przedsiębiorstwem. Jednocześnie w takim wypadku przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, związanego z wydatkami na towary i usługi wykorzystane przy obdarowa-niu. Oznacza to, że jeżeli właściciel apteki przekazuje nieodpłatnie pra-cownikom towary służące ich pry-watnym potrzebom (np. upominki jubileuszowe czy świąteczne) powi-nien opodatkować tę czynność VAT, o ile przy ich zakupie miał prawo odliczyć podatek naliczony. Jedno-cześnie nie podlega opodatkowaniu VAT nieodpłatne przekazanie pre-zentów o małej wartości bez względu na ich przeznaczenie. Reguluje to art. 7 ust. 3 ustawy o podatku od towa-rów i usług.

Prezent prezentowi nierównyPrezentem o małej wartości są:

• towary przekazywane jednej osobie, o łącznej wartości nieprze-kraczającej w całym roku kwoty 100 zł (pod warunkiem jednak, że prowadzona jest ewidencja, pozwa-lająca ustalić tożsamość osób, którym przekazano prezenty),

• towary, których jednostkowa cena nabycia lub koszt wytworze-nia nie przekroczyły 5 zł.

Jednocześnie podatek naliczony związany z zakupem prezentów speł-niających powyższe kryteria będzie podlegał odliczeniu. Ustawodawca w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT nie odnosi się do dokonania odliczenia, lecz do przysługującego podatnikowi prawa do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Jeśli spotkanie świąteczneorganizowane jest

zarówno dla pracowników, jak i klientów, wydatki związane z organizacją imprezy nie stanowią

kosztów uzyskaniaprzychodów

Oznacza to, że w sytuacji, gdy podat-nik miał prawo do odliczenia, lecz z niego nie skorzystał, również będzie obowiązany do opodatkowania prze-kazania prezentów.W przypadku dostawy towarów, wymienionej w art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, podstawą opodatkowania, w myśl art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, jest cena, po jakiej towary zostały zakupione. Z tej okazji będą mogli skorzystać pracodawcy, którzy zde-cydują się na prezenty do 100 zł dla każdego pracownika. Jednocześnie należy pamiętać, że może to być tylko jeden prezent w roku. Jeżeli pracow-nicy otrzymali już inne upominki z okazji np. Wielkiej Nocy należy w


PRO

WA

DZE

NIE

APT

EKI

Obdarowywanie pracowników świątecznymi prezentami stało się na tyle powszechne, że nikt nie zastanawia się już czy zrobić prezenty pracownikom, ale raczej jakie i w jaki sposób zaksięgować ten wydatek, by stał się on jak najmniejszym obciążeniem dla pracodawcy.

tych rozliczeniach uwzględnić cenę przekazanych wcześniej prezentów.

Skąd wziąć na to środki?Pracodawcy zastanawiają się nad źró-dłem finansowania tego typu wydat-ków, który jest najlepszy z punktu widzenia interesów właściciela.Apteka może sfinansować zakup paczek dla personelu:

1. ze środków obrotowych,2. funduszu świadczeń socjalnych.

W pierwszym wypadku jest to wygodne dla pracodawcy, ponieważ paczki mogą być wręczone wszystkim pracownikom, bez potrzeby oceny ich sytuacji materialnej. Apteka nabywa też prawo do odliczenia podatku z faktury poświadczającej dokonanie zakupu prezentów, a wydatki ponie-sione na ten cel są kosztami uzyska-nia przychodów. Stosownie jednak do art. 32 ust. 4 ustawy o podatku od towarów i usług z tytułu wręcze-nia pracownikom prezentów należy wystawić fakturę wewnętrzną VAT. Pracodawca może zrezygnować z odliczenia podatku naliczonego przy zakupie przekazanych pracowni-kom upominków i wówczas nie musi naliczać VAT należnego (art. 7 ust. 3

Święty Mikołaj odwiedza aptekę

EDYTA POPIOŁEK

prawnik, dziennikarka związana z tytułami gospodarczymi, takimi jak: „Business-man Magazine” i „Twój Pieniądz”

fot. 123RF

PREZENTY.indd 2 28-11-08 15:59:42


ustawy o podatku od towarów i usług).Może się zdarzyć, że w związku z wrę-czeniem paczek apteka poniosła inne wydatki poświadczone fakturą VAT. W takich przypadkach jej właściciel ma prawo do odliczenia podatku nali-czonego zawartego w tych wydatkach. Wręczenie pracownikom prezentów, których zakup był dokonany ze środ-ków obrotowych, stanowi przychód ze stosunku pracy i podlega opodat-kowaniu na zasadach ogólnych. Od całej wartości przekazanych prezen-tów pracodawca powinien naliczyć składki na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracow-niczych.Jeżeli wręczanie prezentów odbywa się w trakcie spotkania świątecz-nego, podstawą opodatkowania jest suma netto wydatków na wszystkie zakupy towarów i usług związanych z organizacją imprezy lub spotkania przedświątecznego. Jeżeli spotkanie przedświąteczne organizowane jest nie tylko dla pracowników, ale rów-nież dla klientów, wydatki związane z organizacją imprezy są kosztami reprezentacji i nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Oznacza to również brak prawa do odliczenia przy zakupach związanych z organi-zacją takiej imprezy. Ponadto są to świadczenia związane z prowadzo-nym przedsiębiorstwem, więc nie podlegają VAT niezależnie od prawa do odliczenia.

List do Św. MikołajaRozważenie kwestii podatkowych jest oczywiście niezwykle istotne, ale nie należy zapominać, że podaru-nek powinien sprawić przyjemność obdarowanemu i zmotywować go do dalszej pracy. Oczywiście w ferworze obowiązków pracodawcy wybierają najłatwiejsze rozwiązanie i chętnie korzystają z bonów towarowych, które pracownicy mogą wymienić w sklepie na wymarzone produkty. Okazuje się jednak, że nawet bon może być dobrym podarunkiem pod warun-kiem, że będzie dobrze dobrany do konkretnego pracownika.

Wiele firm ma w swojej ofercie bony, które można

wymienić na pobytw ośrodkach wczasowychlub w salonach odnowy

biologicznej

Potentat na rynku bonów, firma Sode-xho Pass w ostatnim roku, oprócz standardowej oferty, wprowadziła także kupon motoryzacyjny, upraw-niający m.in. do wymiany na paliwo oraz zakupy na stacjach paliw. W jej ofercie pojawił się również kupon RTV-AGD, który można zrealizo-wać w sieci sklepów z elektroniką.

Jak przekonują szefowie firm zaj-mujących się sprzedażą bonów oko-licznościowych, polscy pracodawcy stają się coraz bardziej wymagający i poszukują nowych, wygodnych form obdarowywania pracowników. Dla-tego wiele firm ma w swojej ofercie bony turystyczne czy bony spa, które można zamienić na pobyt w ośrod-kach wczasowych i salonach odnowy biologicznej. Wśród bogatej oferty znajdziemy też bony zróżnicowane ze względu na płeć. W tym roku na rynku pojawiła się także nowość - zestaw Vivabox. Składa się na niego kilka próbek produktów z danej kate-gorii oraz Certyfikat Podarunkowy, uprawniający do bezpłatnej wymiany próbki na produkt pełnowymiarowy. Można więc wybierać np. pośród alko-holi czy zestawów perfum, w zależno-ści od tego, która próbka z zestawu przypadnie nam najbardziej do gustu. Sprzedaż Vivabox z próbkami alko-holi prowadzi obecnie Carrefour, a próbki perfum dostępne są w droge-riach Sephora. Cena produktów w sklepie: zestaw alkoholi 99 zł, zestaw perfum 199 zł. Oznacza to, że kupując pracownikom zestaw alkoholi praco-dawca nie musi martwić się o podatek VAT, zakup zestawu perfum spowo-duje już konieczność uwzględnienia podatku od towarów i usług.

PREZENTY.indd 3 28-11-08 15:59:42

MARTA SIECIARZ

ekspert w dziedzinie stylizacji wnętrz

Choć święta obchodzimy co roku, każde z nich powinny być wyjątkowe i niepowta-

rzalne. Stają się takie, gdy są rodzinne, pełne radości, ciepła i życzliwości. Tę atmosferę warto też przenieść za pierw-szy stół. Dekorując aptekę bożonaro-dzeniowymi ozdobami trzeba mieć jednak na uwadze, że ich widok będzie towarzyszył nam i naszym pacjen-tom przez co najmniej kilka tygodni. Pamiętajmy zatem, że nawet w okresie świątecznym przestrzeń naszej apteki powinna wyróżniać funkcjonalność. Od lat, niezmien- nie, za najmodniejszy spośród trendów w świątecznym wystro- ju wnętrz uznawany jest klasyczny styl na- wiązujący do naszej rodzimej tradycji cele- browania Świąt Boże- go Narodzenia. Były już słomiane stroiki i drewniane deko- racje, obserwujemy też wielki powrót klasycznych, malowa- nych bombek. Na czasie jest wszystko, co wykonane w domu, ręcznie zrobione, nie-powtarzalne. Możemy więc poprosić nasze dzieci, by wykonały nam papie-rowe zabawki na choinkę, a obok nich zawiesić pomalowane orzechy, ozdobione lukrem ciasteczka, cukierki i kokardki. Tegoroczna choinka powinna wyglądać tak, jak w domu

Świąteczny wystrój apteki pozwoli przenieść magiczną atmosferę Bożego Narodzeniaw miejsce pracy i sprawi, że grudniowe święta będą jeszcze piękniejsze. W kolejnej odsłonie naszych metamorfoz sugerujemy, jak gustownie przygotować naszą aptekę na nadejście Gwiazdki.

24 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL Grudzień 2008

PRO

WA

DZE

NIE

APT

EKI Tradycja nadal

jest w modzie

naszych dziadków i musi kusić smako-łykami. Do wykonania projektu świą-tecznej dekoracji wybraliśmy aptekę na krakowskim Starym Mieście. Jej wnętrze utrzymane jest w tradycyjnym stylu, wyposażone w stare, masywne meble i ozdobione sztukateriami. Jako dominujący kolor naszej dekoracji wybraliśmy biel w kilku odcieniach. Użyliśmy więc tylko białych lampek w dwóch wielkościach. Pośrodku apteki ustawiliśmy sporej wielkości, tradycyjną choinkę. Szczyty regałów wykończyliśmy szeroką girlandą z choinki, takiej samej girlandy użyliśmy do owinięcia filaru oraz przy drzwiach wejściowych. Do dekoracji zastoso-waliśmy białe, wykonane na szydełku gwiazdki oraz mnóstwo papierowych

bombek. Całości dopełniają kokardy z szerokiej wstążki, malowane szyszki i wykonane w domu lukrowane pierniczki w różnych kształtach. W łukowych oknach zamontowaliśmy jedynie dekorację ze światełek, będzie ona dobrze widoczna z zewnątrz.

fot.

Mar

ta S

ieci

arz

METAMORFOZA APTEKI.indd 2 28-11-08 16:07:58

Tegoroczna choinka powinna wyglądaćtak, jak w domu naszych dziadków.Możemy poprosić nasze dzieci, by wykonały nam papierowe zabawki, a obok nichzawiesić pomalowane orzechy, ozdobione lukrem ciasteczka, cukierki i kokardki

fot.

Mar

ta S

ieci

arz

25Grudzień 2008 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

METAMORFOZA APTEKI.indd 3 28-11-08 16:07:59

Pacjent z IBS powinien walczyć ze stresem (w jego przezwyciężeniu pomocne będą techniki relaksacji) i odpowiednio się odżywiać. Jeść regu-larnie, w niewielkich ilościach. Zalecane jest wyeliminowanie z jadłospisu tłustych mięs, skóry drobiu, pełnotłustego mleka, śmietany, masła, tłusz-czów roślinnych i margaryny. Objawy cierpienia spastycznego jelit może zmniejszyć dieta błonnikowa, bogata w duże ilości włókien roślinnych. Do takich produktów bogatobłonnikowych należą: chleb pełnoziarnisty, kiełki zbożowe, owoce i warzywa. W aptekach dostępne są także gotowe prepa-raty, które dodaje się do pożywienia, wzbogacając je we włókna. Wydając pacjentowi preparaty warto go przestrzec, że dieta bogata we włókna powoduje zwykle na początku wzdęcia i nadmierne oddawanie gazów. Te niepożądane objawy mijają jednak w ciągu kilku tygodni.

DIETA I RELAKS TO PODSTAWA

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS)Cierpienie spastyczne jelit to przewlekła i dokuczliwa choroba, a jej leczenie jest trudne i długotrwałe. Pomóc może dieta i relaks.


NA

UK

A

Zespół jelita drażliwego (IBS), zwany również cier-pieniem spastycznym jelit,

jest chorobą dokuczliwą i prze-wlekłą, na którą zapadają w Polsce najczęściej ludzie w wieku 20-40 lat. Osoby cierpiące na tę chorobę należą do najczęściej zgłaszających się pacjentów w gabinetach lekarzy rodzinnych, internistów i gastro-enterologów. Okazuje się jednak, że choroba ta może wystąpić prak-tycznie w każdym wieku, również u dzieci. Z badań wynika ponadto, że na półkuli północnej zdecydowanie częściej na cierpienie spastyczne jelit chorują kobiety.

Objawy i czujność diagnostycznaDo podstawowych objawów cier-pienia spastycznego jelit należą bóle w jamie brzusznej, połączone ze zmianą częstości wypróżnień oraz konsystencji stolca. Z reguły oddanie stolca łagodzi dolegli-wości. Zauważono ponadto, że u ponad 90 proc. chorych bóle nie występują w nocy.Według tzw. III Kryteriów Rzym-skich z 2006 r., rozpoznanie choroby można ustalić, jeżeli dole-gliwości występują w ostatnich trzech miesiącach przez minimum 3 dni w każdym miesiącu. W prak-tyce wielu chorych lęka się o swój stan zdrowia, obawiając się przede wszystkim choroby nowotworo-wej. Dlatego wykonują, często na swój koszt, szereg niepotrzebnych badań, zmieniają lekarzy i zaordy-nowane wcześniej leki. Niestety, w tej chorobie trudno uzyskać trwały efekt terapeutyczny.

Rozpoznania cierpienia spastycz-nego jelit nie można postawić u:

chorych z przeszłością ■

onkologiczną,po operacjach w zakresie jamy ■

brzusznej (wyjątkiem jest w tym przypadku usunięcie wyrostka robaczkowego i pęcherzyka żółciowego),w innych organicznych chorobach ■

przewodu pokarmowego, np. w celiakii, nieswoistych zapaleniach jelit.

Wielu chorych na IBS nadmiernie lęka się o swój stan zdrowia, obawiając się przede wszystkim choroby

nowotworowej. Dlatego niepotrzebnie, często na

swój koszt, wykonują szereg zbędnych badań, zmieniają lekarza i zaordynowane leki

U pacjentów powyżej 45. roku życia obowiązuje szczególna czujność diagnostyczna. W przypadku wystę-powania „objawów alarmowych”, do których w chorobach przewodu pokarmowego należą m.in.:

niedokrwistość, ■

stany podgorączkowe, ■

niezamierzony spadek masy ciała, ■

obecność krwi w stolcu, ■

chorzy wymagają możliwie szcze-gółowej diagnostyki.

Leczenie i preparaty farmakologiczneLeczenie cierpienia spastycznego jelit jest trudne i długotrwałe. U około 40 proc. pacjentów cierpią-cych na to schorzenie dobry efekt uzyskuje się stosując placebo. Istotną rolę w leczeniu odgrywa dieta (patrz ramka), w tym odpo-wiednia ilość płynów, w szczegól-ności u chorych z zaparciami. W terapii stosuje się m.in. mebewe-rynę, trinebutynę, pimewerynę, scopolan, leki resorbujące gazy, w przypadku biegunek leki zapiera-jące. Należy unikać przewlekłego stosowania farmaceutyków prze-czyszczających. Aktualnie trwają badania kli-niczne nad lekami wpływającymi na receptory serotoninowe. Jest to niezwykle obiecująca grupa leków. Ponadto część chorych na IBS, wykazujących stany lękowe bądź z objawami depresji, wymaga zasto-sowania okresowej psychofarma-koterapii.

prof. dr hab. LESZEK PARADOWSKI

kierownik Katedry i Kliniki Gastroenterologii i Hepatologii Akademii Medycznej we Wrocławiu

JELITO_MAXIGRA.indd 2 28-11-08 16:19:32

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS)

31JELITO_MAXIGRA.indd 3 28-11-08 16:19:33

Grudzień 2008

W grudniu tego roku mija rok i osiem miesięcy, odkąd do aptek trafiła

Maxigra – pierwszy polski produkt leczniczy oparty na sildenafilu. W tym niedługim okresie Maxigra stała się najczęściej przepisywanym w Polsce lekiem stosowanym w tera-pii zaburzeń erekcji. Zanim jednak pojawiała się w aptekach, przeszła długie i żmudne badania. Maxigrę stworzył zespół naukowców z war-szawskiego Instytutu Farmaceutycz-nego, kierowany przez prof. Osmana Achmatowicza. Dzięki współpracy z Polpharmą naukowcom udało się opracować metodę syntezy sub-stancji czynnej leku (cytrynianu sil-denafilu). W oparciu o nią powstał pierwszy polski produkt leczniczy oparty na sildenafilu, wspomagający erekcję, a zarazem pierwszy preparat odtwórczy sildenafilu w Unii Euro-pejskiej.

Innowacyjna metoda syntezyHistoria Maxigry rozpoczęła się w warszawskim Instytucie Farmaceu-tycznym, gdzie opracowano nowy, oryginalny sposób wytwarzania sil-denafilu. To on stał się podstawą do produkcji leku Maxigra przez firmę Polpharma. Instytut Farmaceuty-czny oraz Zakłady Farmaceutyczne Polpharma SA zgłosiły metodę syn-tezy cytrynianu sildenafilu do opa-tentowania.– Najważniejszym krokiem na drodze do Maxigry było podjęcie przez Polpharmę decyzji o zlece-niu opracowania syntezy sildenafilu

Instytutowi Farmaceutycznemu – wspomina prof. Osman Achma-towicz, współtwórca nowej syntezy sildenafilu. Tłumaczy, że w Polsce sama substancja sildenafil nie jest opatentowana i można było roz-począć jej produkcję, pod warun-kiem posiadania własnej metody jej wytwarzania.

Historia Maxigry rozpoczęła się w

warszawskim Instytucie Farmaceutycznym, gdzie

opracowano nowy, oryginalny sposób

wytwarzania sildenafilu

Problem polegał jednak na tym, że tak jak się wówczas wydawało, wszystkie drogi syntezy cząsteczki sildenafilu, możliwe do wyko-rzystania w praktyce, zostały już opatentowane przez twórcę orygi-nalnego leku (Viagry) i że innowa-cja w tym zakresie nie jest możliwa. Niezrażeni naukowcy rozpoczęli poszukiwania pomysłu, który nie naruszałby własności f irmy pro-dukującej oryginalny lek, a jed-nocześnie mógłby stać się nową, oryginalną metodą syntezy.– Nasze prace powiodły się i wynaleźliśmy nową, innowacyjną metodę, nieznaną dotychczas, oryginalną drogę otrzymywania sildenafilu – przyznaje prof. Ach-matowicz. – Co więcej, odkryliśmy, że związek ten można otrzymać z większą wydajnością i w mniejszej liczbie operacji niż w poprzed-

nio stosowanej przez inne f irmy metodzie, stosując nieopisane w literaturze związki wyjściowe oraz wykorzystując nową reakcję i nowy związek pośredni. Właśnie ten związek pośredni i nowa reakcja cyklizacji stały się istotą naszego wynalazku.Ale był to dopiero pierwszy krok w całej pracy, która doprowadziła do tego, że lek jest dziś w aptekach. Nową syntezę sildenafilu trzeba było przetworzyć w proces tech-nologiczny. To złożone zadanie, nad którym pracuje się wiele mie-sięcy. Konieczna jest współpraca nie tylko twórcy metody syntezy, ale również ścisła współpraca z producentem. Współpraca ta, pomiędzy Polpharmą i Instytutem Farmaceutycznym, powiodła się. W efekcie opracowanie w Instytu-cie Farmaceutycznym nowej, ory-ginalnej i, co niezwykle istotne, bardziej wydajnej metody otrzy-mywania cytrynianu sildenafilu, umożliwiło uruchomienie produk-cji w Polpharmie leku Maxigra.– Uważam, że możemy być dumni z tego, że pomysł, który zrodził się w polskich laboratoriach, został przetworzony w proces techno-logiczny, który stał się podstawą produkcji leku. To największa satysfakcja, jaką twórca może osią-gnąć ze swojej pracy – przyznaje prof. Achmatowicz.

Badania aktywności mężczyznPrzed wprowadzeniem Maxigry na rynek Polpharma wykonała szereg badań środowiskowych. Ich wyniki wskazują, że dla zdecydowanej większości pacjentów występowa-nie lub możliwość wystąpienia dys-


NA

UK

A Polski patentna satysfakcjęSzacuje się, że w Polsce na zburzenia erekcji cierpi od 1,5 do 2,6 mln mężczyzn. Do niedawna tylko około 5 proc. spośród nich poddawało się leczeniu. Odkąd w aptekach dostępna jest Maxigra, liczba osób stosujących leki na zaburzenia erekcji wzrosła o kilkadziesiąt procent.

RAFAŁ PRAŻANOWSKI

Polpharma



NA

UK

APolski patentna satysfakcję

funkcji erekcji stanowi poważny problem, któremu chcą aktywnie przeciwdziałać. Badania wykazały m.in., że symptomem zainteresowa-nia mężczyzn tematyką dysfunkcji erekcji jest to, że aktywnie anga-żują się w poszukiwanie informacji na ten temat, ich przyczyn i spo-sobów leczenia. Część mężczyzn rozmawia na ten temat z lekarzem, znajomymi i rodziną. Co ciekawe i zaskakujące zarazem, w proce-sie radzenia sobie z dysfunkcjami erekcji partnerka odgrywa raczej niewielką rolę. Rzadko zdarza się, że mężczyzna decyduje się na roz-mowę z partnerką, szukając u niej pomocy i zrozumienia.Na podstawie badań określono, że w sferze aktywności mężczyzn życie seksualne jest wymieniane w drugiej kolejności, zaraz po spędza-niu wolnego czasu wraz z rodziną. Ponadto niemal 80 proc. mężczyzn uważa, że jest ono ważne. Satys-fakcja z życia seksualnego jest dla respondentów sprawą bardzo istotną. Życie z dysfunkcją erekcji jest przez mężczyzn postrzegane jako ponure, smutne, kojarzy się głównie ze starością i przemija-niem. Badania wykazały ponadto, że seks rzadziej niż raz na tydzień uprawia 20,6 proc., raz na tydzień 36,3 proc., a częściej niż raz na tydzień 43,1 proc. respondentów.Kiedy zapytano badanych, jakie problemy związane z kryzysem wieku średniego zaobserwowali u siebie, podawali wówczas takie przyczyny jak: problemy małżeń-skie (100 proc.), nerwowość (66,7 proc.), problemy zdrowotne (59,6 proc.), obniżenie sprawności sek-sualnej (32,1 proc.), brak satysfakcji zawodowej (29 proc). Zdecydowana większość respondentów biorących udział w badaniu słyszała o lekach stosowanych w leczeniu zaburzeń erekcji. Blisko 85 proc. badanych zadeklarowała, że jest gotowa zastosować takie leki, ale muszą one być skuteczne, bezpieczne i w przystępnej cenie.

Poprawa jakości życiaStosowanie Maxigry ma szcze-gólne znaczenie dla mężczyzn, u których zaburzenia erekcji są natu-ralnym następstwem starzenia się organizmu, chorób przewlekłych (cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, depresji, łagodnego rozrostu ster-cza, padaczki, uszkodzenia rdzenia kręgowego) oraz wynikiem prze-bytych zabiegów chirurgicznych (np. prostatektomii). W chorobach przewlekłych zaburzenia erek-cji są jednym z najczęstszych ich następstw. Tak więc chorzy męż-czyźni nie tylko walczą na co dzień z poważną, przewlekłą chorobą, ale i borykają się z powodowanymi przez nią problemami w intymnej sferze życia. Trzeba przy tym pamiętać,

że zaburzenia erekcji to nie tylko problem w sferze zdrowotnej, ale i częsta przyczyna depresji, niskiej samooceny i rozpadu związku.W tej chwili trwają starania o refundację Maxigry ze względu na jej terapeutyczną rolę w poprawie zdrowia mężczyzn cierpiących na zaburzenia erekcji. Podstawowym argumentem przemawiającym za refundacją jest rosnąca liczba męż-czyzn, u których zaburzenia erekcji powodują właśnie choroby prze-wlekłe. Potrzeba refundacji Maxi-gry świetnie wpisuje się również w Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, którego celem jest pro-pagowanie zdrowego i aktywnego stylu życia wśród osób starszych i niepełnosprawnych.

Naukowcy z Instytutu Farmaceutycznego w Warszawie odkryli, że sildenafil można otrzymać z większą wydajnością i w mniejszej niż dotychczas liczbie operacji

Maxigra (Sildenafilum). Skład: 1 tabletka powlekana zawiera 50 mg lub 100 mg syldenafilu. Wskazania: Leczenie zaburzeń erekcji (niemożność uzyskania lub utrzymania wzwodu prącia wystarczającego do odbycia stosunku płciowego). Preparat Maxigra pomaga osiągnąć wzwód jedynie pod warunkiem wcześniejszego pobudzenia seksualnego. Dawkowanie i sposób podawania: Zalecaną dawką początkową jest 1 tabletka 50 mg. Można ją zwiększyć do 100 mg lub zmniejszyć do 25 mg. Nie należy stosować dawek większych niż 100 mg. Należy stosować raz na dobę, 60 minut przed rozpoczęciem aktywności seksualnej. Przyjmowanie preparatu w dawkach większych niż 100 mg nie zwiększa jego skuteczności, zwiększa natomiast częstość występowania i nasilenie działań niepożądanych. Nie należy stosować częściej niż raz na dobę. Przyjmowanie preparatu z pokarmem może opóźniać jego początek działania. Tabletkę należy połknąć w całości. U pacjentów w podeszłym wieku, z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny < 30 ml/min), łagodnymi i umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby zaleca się zmniejszenie dawki początkowej preparatu do 25 mg. Kolejne dawki mogą być zwiększane do 50 mg i 100 mg, w zależności od skuteczności i tolerancji leku. Nie stosować leku u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby. U pacjentów przyjmujących jednocześnie inhibitory izoenzymu CYP3A4 należy rozważyć podanie dawki początkowej 25 mg. Syldenafilu (w dawce > 25 mg) nie należy stosować w ciągu 4 godzin po przyjęciu leku -adrenolitycznego. Przeciwwskazania: Kobiety, osoby w wieku poniżej 18 lat, nadwrażliwość na syldenafil lub którykolwiek ze składników preparatu, pacjenci, u których przeciwwskazana jest aktywność seksualna (np. pacjenci z ciężkimi chorobami układu sercowo-naczyniowego, takimi jak niestabilna choroba wieńcowa, ciężka niewydolność serca) lub leczeni azotanami i innymi lekami uwal-niającymi tlenek azotu, pacjenci z ciężką niewydolnością wątroby, niedociśnieniem tętniczym, po przebytym niedawno zawale serca lub udarze mózgu oraz u pacjentów z dziedzicznymi chorobami zwyrodnieniowymi siatkówki. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Przed rozpoczęciem leczenia pacjent powinien być poddany badaniu lekarskiemu w celu ustalenia przyczyny zaburzeń erekcji; przed rozpoczęciem leczenia należy ocenić wydolność układu sercowo-naczyniowego, syldenafil rozszerza naczynia krwionośne, co może powodować łagodne, krótkotrwałe obniżenie ciśnienia tętniczego; leki pomagające uzyskać wzwód, w tym również syldenafil, należy ostrożnie stosować u pacjentów ze współistniejącymi nieprawidłowościami anatomicznymi budowy prącia oraz pacjenci z chorobami predysponującymi do wystąpienia priapizmu; nie zaleca się stosowania syldenafilu jednocześnie z innymi metodami leczenia zaburzeń erekcji; syldenafil nasila anty-agregacyjne działanie nitroprusydku sodu; nie zaleca się jednoczesnego stosowania syldenafilu i rytonawiru. Syldenafil może powodować zawroty głowy i zaburzenia widzenia, pacjenci przed prowadzeniem pojazdów mechanicznych i obsługą maszyn powinni zorientować się jak reagują na lek. Działania niepożądane: Mają one zwykle charakter łagodny lub umiarkowanie nasilony, a ich częstość i nasilenie wzrastały wraz ze zwiększaniem dawki. Bardzo często stwierdzano: bóle głowy, uderzenia gorąca; często: zawroty głowy, kołatanie serca, uczucie zatkanego nosa, niestrawność, zaburzenia widzenia. Opisywano również występowanie: bólów mięśniowych (przy dawkowaniu częstszym niż raz dziennie), reakcje nadwrażli-wości (w tym wysypki skórne), przedłużającą się erekcję, wymioty, ból i zaczerwienienie oczu, krwawienie z nosa, spadki ciśnienia po jednoczesnym zastosowaniu syldenafilu z lekami -adrenolitycznymi, priapizm. Ponadto po wprowadzeniu syldenafilu do lecznictwa donoszono o występowaniu zaburzeń sercowo-naczyniowych (m.in. zawał serca, dławica piersiowa, nagła śmierć sercowa, omdlenia, komorowe zaburzenia rytmu, krwotok mózgowo-naczyniowy, TIA, nadciśnienie i niedociśnienie tętnicze). Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu dla dawki 25 mg, 50 mg, 100 mg odpowiednio nr 10308, 10309, 10310 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 01 00; fax. +48 22 364 01 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty.

fot. istockphoto


Na rynku dostępne są m.in. preparaty zawierające czosnek, z gł. składnikiem – allicyną, która (prawdopodobnie) zwiększa aktywność limfocytów T i makro-fagów, a ponadto działa bakteriobójczo. Przykry zapach możemy neutralizować żując natkę pietruszki lub ziarno kawy. Istnieje jednak zwiększone ryzyko krwa-wień na skutek interakcji z lekami p/zakrzepowymi i tranem. Prawdopodobne działanie immunostymulujące aloesu wiąże się z pobudzeniem aktywności makrofagów, zwiększeniem liczby limfocytów B i syntezą przeciwciał. Echina-cea i żeń-szeń nie mają jednoznacznie stwierdzonego działania na układ odpor-nościowy. Witamina C jedynie skraca czas trwania choroby, a jej profilaktyczne działanie widoczne jest głównie u ludzi narażonych na wyczerpanie fizyczne.

INNE SUBSTANCJE WZMACNIAJĄCE ODPORNOŚĆ:

Odporność prostoz morskich głębinOkres jesienno-zimowy to czas wzmożonych zachorowań na grypęi przeziębienia. Zdrowe odżywianie i regularna aktywność fizyczna topodstawa ochrony przed infekcjami. Ale pacjentom, którym szczególnie zależyna wzmocnieniu w tym czasie systemu odpornościowego, warto polecić preparaty wyprodukowane na bazie naturalnych surowców – takich, jak choćby olej rybi.


NA

UK

A

Sport, sauna, wietrzenie pomiesz-czeń, wartościowa dieta, odpo-wiednia ilość snu to najprostsze

metody na zachowanie zdrowia. Zawodzą jednak, gdy wprowadza się je w pośpiechu. Sprawy nie ułatwia codzienne zabieganie i życie w stresie. Dlatego pacjenci często szukają dodat-kowego wsparcia z aptecznej półki.

Szczególne wskazaniaNa rynku istnieją leki i suplementy diety pomagające wzmocnić siły obronne organizmu. Często są to preparaty z pogranicza dietetyki i immunologii. Możemy je zalecić w szczególności osobom, które ze względu na tryb życia, pracy lub wiek są w grupie o zwiększo-nym ryzyku zachorowań. Szczególną grupą są dzieci poniżej 12. roku życia, ponieważ u nich układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, a dodatkowo przebywając w zbiorowi-skach (przedszkola, szkoły) są bardziej narażone na kontakt z patogenami. Poza tym często niesłusznie leczone antybiotykami infekcje pokutują w ich przypadku osłabieniem mechanizmów obronnych. Kolejną grupę stanowią osoby w okresie rekonwalescencji, narażone na stres lub wyczerpanie psy-chiczne czy fizyczne. Również osoby, które nie dostarczają do organizmu wraz z pożywieniem odpowiedniej ilości nienasyconych kwasów tłuszczo-wych (ich źródłem są m.in. morskie tłuste ryby), mogą zapadać na choroby infekcyjne częściej i wskazane jest u nich podawanie suplementów NNKT, a w szczególności omega-3. Zapotrze-

bowanie na te kwasy wzrasta także w trakcie ciąży. Po konsultacji z lekarzem mogą być one również pomocniczo sto-sowane u pacjentów w trakcie chemio- i radioterapii.

Pobudza i aktywujePreparaty z olejem rybim są otrzymy-wane z wątroby ryb (rekina, dorsza) albo z mięśni (sardeli, sardynek). Zawierają kwasy omega-3 np. kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas doko-zaheksaenowy (DHA), a także alkilo-glicerole (AKG) i skwalen, które silnie stymulują system immunologiczny. Kwasy EPA i DHA mają duży wpływ na rozwój oraz zdrowie układu nerwo-wego, krążenia i odpornościowego oraz regulują gospodarkę lipidową, obniża-jąc m.in. poziom trójglicerydów. Alki-loglicerole, naturalnie występujące np. w szpiku i skórze, działają wielopozio-mowo. Wzmagają odporność naturalną i nabytą, zwiększają odpowiedź humo-ralną i komórkową. Pobudzają szpik do produkcji erytrocytów i limfocytów, aktywują makrofagi. Skwalen jest rów-nież produkowany w naszych komór-kach, ale spadek jego syntezy i wzrost zapotrzebowania wraz z wiekiem jest wskazaniem do uzupełniania niedo-borów. Wpływa on na układ immu-

nologiczny przez pomoc w produkcji przeciwciał i wzmacnianie naturalnej bariery biologicznej (skóry).

DawkowanieDzienne zapotrzebowanie wynosi: na AKG – 700 mg, skwalen – 500 mg, EPA – 900 mg i DHA – 600 mg. Wysokie dawki oleju z wątroby rekina popra-wiają mechanizmy obronne organizmu nawet w walce z komórkami nowotwo-rowymi poprzez stymulację limfocytów do wytwarzania interferonu, czynnika martwicy nowotworu (TNF). Oleje rybne dostępne są w różnej formie, co daje możliwość dobrania pacjentowi odpowiedniej, zależnie od potrzeb i pre-ferencji. Kapsułka maskuje rybi zapach, ale może być trudna do połknięcia, w razie potrzeby pacjent może ją nakłuć a zawartość zmieszać z pokarmem. Aby neutralizować ewentualne odbijanie się, tran powinien być przyjmowany w trak-cie lub po posiłku. Preparaty te nie mo- gą być łączone z lekami immunosupre-syjnymi. Ostrożność należy zachować przy jednoczesnym stosowaniu leków p/zakrzepowych i statyn, gdyż nasila się ich działanie. Istotną dla pacjenta jest informacja o zawartości wit. A i D i ryzyku ich kumulacji i przedawkowania przy nadmiernej podaży.

AGNIESZKA MAGRYTA

mgr farmacji

ODPORNOSC_KASZEL.indd 2 28-11-08 16:21:33

3131ODPORNOSC_KASZEL.indd 3 28-11-08 16:21:34

Bluszcz – alternatywa w leczeniu kaszluZimą, w okresie nasilonego występowania infekcji i stanów zapalnych górnych dróg oddechowych, wśród pacjentów wzrasta zapotrzebowanie na preparaty na kaszel. Doskonałą alternatywą dla tabletek i syropów zawierających składniki chemiczne o działaniu wykrztuśnym mogą być preparaty wyprodukowane na bazie surowców naturalnych.


NA

UK

A

Pacjent cierpiący na kaszel ma dziś do wyboru całą gamę tabletek i syropów, zarówno tych zwiera-

jących składniki chemiczne o działaniu wykrztuśnym (bromheksyna, ambrok-sol – metabolit bromheksyny, acety-locysteinę) lub przeciwkaszlowym (dekstrometorfan, cytrynian butami-ratu), jak i tych na bazie surowców naturalnych. Najpopularniejsze syropy ziołowe to syrop prawoślazowy, z babki lancetowatej, sosnowy oraz tymian-kowy. Bazą do produkcji powyższych preparatów są przetwory z surowców śluzowych (liść prawoślazu – Althaeae folium, liść babki lancetowatej – Planta-ginis folium) oraz surowców olejkowych (ziele tymianku – Thymi herba), ewen-tualnie wyizolowane olejki eteryczne (Pini ol., Thymi ol.). Poza nimi na rynku znajdują się syropy, w których związ-kami czynnymi są saponiny o działaniu wykrztuśnym. Do surowców saponi-nowych wykorzystywanych w leczeniu stanów zapalnych dróg oddechowych należą: ziele pierwiosnka – Primulae herba, kwiat dziewanny – Verbasci flos (w tym przypadku substancjami czyn-nymi są zarówno saponiny jak i śluzy) oraz liść bluszczu – Hederae folium. Ten ostatni cieszy się coraz większym zain-teresowaniem, głównie ze względu na to, że oprócz działania wykrztuśnego wykazuje działanie spazmolityczne w obrębie dróg oddechowych.

Pobudzenie odruchuLiści bluszczu (Hederae folium z gatunku Hedera helix; Araliaceae) zawiera przede wszystkim saponiny triterpenowe – hederakozyd C, hede-

rynę, hederogeninę oraz pochodną kwasu oleanowego – hederakozyd B. Innymi substancjami występującymi w Hederae folium są flawonoidy, czyli rutyna i kemferol. Ponadto kwasy fenolowe – kwas chlorogenowy, kwas kawowy oraz alkaloid w postaci eme-tyny. Występują one w mniejszej ilości i nie są istotnymi składnikami czyn-nymi w tym surowcu, mają jednakże pewien wpływ na działanie.

Przy prawidłowymstosowaniu przetworów

z wysuszonych liści Hedere helix nie stwierdzonodziałań ubocznych

Mechanizm działania wykrztuśnego saponin wynika z działania drażniącego na błonę śluzową żołądka. Wskutek podrażnienia zakończeń nerwowych następuje pobudzenie ośrodka nerwu błędnego, co powoduje zwiększoną sekrecję wodnistego śluzu w układzie oddechowym i na drodze odruchowej następuje odkrztuszanie. W badaniach in vitro na komórkach nabłonka odde-chowego – hederyna powodowała zwiększenie stężenia cAMP, co powo-dowało zwiększenie wydzielania surfaktantu i mogło potwierdzać sekre-tolityczne działanie wyciągów z blusz-czu. Poza tym hederyna rozkurcza oskrzela. Działa na receptory adrener-giczne, ale nie bezpośrednio. W bada-niach in vitro stwierdzono, że hamuje internalizację układu receptor-ligand do komórki. Nie wykazano tego dzia-łania dla hederakozydu C i hederage-niny. Wynika z tego, że najcenniejszym związkiem jest powstająca z hederako-

zydu C poprzez hydrolizę hederyna. Z drugiej jednak strony stwierdzono, że hederyna działa silnie skurczowo na śluzówkę żołądka, a w przypadku dwu-nastnicy najpierw następował rozkurcz, a następnie skurcz mięśni (badanie na izolowanych wycinkach przewodu pokarmowego szczura). Istotne jest więc przestrzeganie dawki. Średnia dawka dobowa wynosi 0,3 g surowca. Po przekroczeniu mogą pojawić się zaburzenia ze strony przewodu pokar-mowego (wymioty, biegunka). Przy prawidłowym stosowaniu przetworów z wysuszonych liści Hedera helix nie stwierdzono działań ubocznych, ani interakcji z innymi lekami.

Nie tylko na kaszelSyropy zawierające wyciąg z liści blusz-czu są stosowane w leczeniu nieżytów górnych dróg oddechowych. Działając wykrztuśnie i spazmolitycznie, uła-twiają pozbycie się zalegającej flegmy. Mogą być stosowane do leczenia obja-wowego w przewlekłych stanach zapal-nych oskrzeli, a także wspomagająco w astmie i krztuścu u dzieci. Wykazują ponadto działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne i przeciwgrzybicze. Działanie przeciwgrzybicze jest zwią-zane z możliwością tworzenia przez hederynę kompleksu z cholesterolem zawartym w ścianach komórkowych grzybów. Dzięki temu przeciwdziała zakażeniu grzybiczemu górnych dróg oddechowych. Warto wspomnieć, że w lecznictwie ludowym wyciągi z liści bluszczu stosowane były jako środki żółciopędne, przeciwzapalne (zewnętrznie w zapaleniu stawów) oraz pobudzające krwawienia miesiącz-kowe. Obecnie surowiec stosowany jest także w kosmetyce, jako środek zwalczający cellulitis.

MAŁGORZATA DERWIŃSKA

mgr farmacji

ODPORNOSC_KASZEL.indd 4 28-11-08 16:21:38

33ODPORNOSC_KASZEL.indd 5 28-11-08 16:21:40


To była dla mnie wielka przyjemnośćChoć farmacja nie była jej wymarzonym kierunkiem studiów, dziś zapewnia, że nie wyobraża sobie, by miała wykonywać jakikolwiek inny zawód.Do udziału w naszej kolejnej metamorfozie postanowiliśmy zaprosićPanią Małgorzatę Kamodę, szefową Apteki Wileńskiej w Warszawie.

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

Na pytanie fryzje-ra: jak modelować fryzurę?, Pani Mał-gorzata odpowiada zwykle żartując: „Tak, żeby było super!”.

Nasi styliści próbowali z początku namówić naszą modelkę na ciem-niejszy odcień włosów. Ostatecznie wybrano jednak ciepły blond z subtelnymi pasemkami.

Za

pom

oc w

zor

gani

zow

aniu

ses

ji dz

ięku

jem

y pr

acow

niko

m S

alon

u U

rody

PR

IMA

, al.

Nie

podl

egło

ści 1

21/

123

(M

okot

ów, M

etro

Rac

ław

icka

), te

l. 0

22

-40

9-4

9-4

9.

Tęskni do czasów akademickich i do okresu tuż po studiach, kiedy rozpoczynała pracę za pierw-

szym stołem. Wszystko, jak mówi, wy-glądało wtedy zupełnie inaczej.– Farmaceuta to był ktoś! Cieszył się o wiele większym niż dziś poważaniem w społeczeństwie – wspomina Pani Małgorzata Kamoda, absolwentka war-szawskiej farmacji, ze specjalnością ana-lityka kliniczna.Słysząc gorzki ton w głosie Pani Mał-gorzaty, pomyśleliśmy sobie: dość tego zatroskanego oblicza i postanowiliśmy zaprosić ją do udziału w naszej kolej-nej metamorfozie. Efekt okazał się doskonały, o czym świadczy uśmiech, który zagościł na twarzy naszej pięknej modelki. Zanim styliści przystąpili do pracy, przeprowadzili z Panią Małgo-rzatą krótkie rozmowy, informując ją o kolejnych etapach naszej sesji. Wybie-rano odcień włosów, długość i kształt fryzury oraz kolory zastosowane w makijażu. Z początku nieco zaniepoko-jona i odrobinę spięta, Pani Małgorzata zaczęła stopniowo ośmielać się, widząc postępy w pracy naszych specjalistów. Salon opuszczaliśmy w doskonałych humorach. – Udział w waszej sesji spra-wił mi wielką przyjemność – przyznała na pożegnanie Pani Małgorzata.To my dziękujemy! Bo cała przyjem-ność po naszej stronie!

Szanowne Panie!

Już czternaście Czytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych Metamorfozach. Promienny uśmiech, który pojawiał się na ich twarzach tuż po zakończonej sesji, świadczył o tym, że nasi specjaliści od urody stanęli na wysokości zadania. Również i Wy możecie powiedzieć sobie: „Czas na zmianę!”. Nasi styliści są do Waszej dyspozycji. Aby wziąć udział w kolejnej edycji naszych sesji, wystarczy wejść na stronę:www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem wysłać do nas maila, koniecznie z załączonym Swoim zdjęciem. Serdecznie zapraszamy! fo

t. R

afał

Ole

jnik

zatroskanego oblicza i postanowiliśmy zaprosić ją do udziału w naszej kolejnej metamorfozie. Efekt okazał się doskonały, o czym świadczy uśmiech, który zagościł na twarzy naszej pięknej modelki. Zanim styliści przystąpili do pracy, przeprowadzili z Panią Małgorzatą krótkie rozmowy, informując ją o kolejnych etapach naszej sesji. Wybierano odcień włosów, długość i kształt fryzury oraz kolory zastosowane w makijażu. Z początku nieco zaniepokojona i odrobinę spięta, Pani Małgorzata zaczęła stopniowo ośmielać się, widząc postępy w pracy naszych specjalistów. Salon opuszczaliśmy w doskonałych humorach. – Udział w waszej sesji sprawił mi wielką przyjemność – przyznała na pożegnanie Pani Małgorzata.To my dziękujemy! Bo cała przyjem

Szanowne Panie!

Już czternaście Czytelniczek „Farmacji Praktycznej” wzięło udział w naszych

META FARMAC.indd 2 28-11-08 16:28:44


Farba, którą zastosowała stylistka, została odpowiednio dobrana do karnacji i koloru oczu PaniMałgorzaty. Nadała włosom blasku i moc-nego charakteru.

Nałożona farba została utrwa-lona, na włosy naniesiono rów-nież specjalną odżywkę.

Dzieła dopełnił delikatny, dzienny makijaż, w odcie-niach lekkiej zieleni.

Uśmiech natwarzy PaniMałgorzatyświadczy o tym,że naszametamorfozawprawiła jąw dobry nastrój.

Za

pom

oc w

zor

gani

zow

aniu

ses

ji dz

ięku

jem

y pr

acow

niko

m S

alon

u U

rody

PR

IMA

, al.

Nie

podl

egło

ści 1

21/

123

(M

okot

ów, M

etro

Rac

ław

icka

), te

l. 0

22

-40

9-4

9-4

9.

fot.

Raf

ał O

lejn

ik

META FARMAC.indd 3 28-11-08 16:28:57

Grudzień 2008WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL36

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

Święta miodem słodzone

Historia raczenia się miodem pitnym przez Słowian jest dłuższa, niż dzieje państwa Polskiego. Dawniej, póki nie pojawił się na stołach, nie było mowy o jakimkolwiek ucztowaniu. Gwiazdka to doskonała okazja, by przypomnieć sobie, jak wspaniale smakuje ów zacny, nieco zapomniany dziś trunek.

„...nie dbali o wino, mając w miodzie tak wyborne napoje” – pisał o zwyczajach Lechitów pomorskich XII-wieczny bio-graf św. Ottona. I zaiste jest z czego być dumnym. Już za Piastów miód pitny był towarem eksportowym i środkiem płatniczym, a jego najlepsze odmiany przechowywane były w królewskim skarbcu.Naturalne miody pitne powstają w wyniku fermentacji alkoholowej roz-cieńczonego wodą miodu pszczelego, czyli tzw. brzeczki miodowej, do której dodaje się drożdże i kwas cytrynowy. Po kilku tygodniach przelewa się je do beczek, kamionek bądź szklanych naczyń i poddaje dojrzewaniu.Ze względu na rozcieńczenie brzeczki miody pitne zwykło się dzielić na cztery kategorie.

półtorak: ■ 1 l miodu na 0,7 l wodydwójniak: ■ 1 l miodu na 1 l wodytrójniak: ■ 1 l miodu na 2 l wodyczwórniak: ■ 1 l miodu na 3 l wody

Przepis na domowy miód pitny:Zacznijmy od uzyskania brzeczki miodowej. 10 l tej esencji otrzymamy po rozcieńczeniu:

6,7 l miodu (półtorak) ■

5 l miodu (dwójniak) ■

3,3 l miodu (trójniak) ■

2,5 l miodu (czwórniak) ■

Na 1 l brzeczki dodajemy ok. 4 g kwasku cytrynowego lub winowego. Brzeczkę szczepi się drożdżami, jak przy wyrobie win owoco-wych. Do 10 l brzeczki dodaje się też 2-3 g fos-foranu dwuamonowego, po czym poddaje się ją fermentacji w temp. 20-25 st. C, a następnie dojrzewaniu, które trwa od kilku miesięcy do nawet 10 lat. Im mniejsze rozcieńczenie miodu, tym dłuższy okres dojrzewania.

Listopad 200836 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

opracował: łuk

fot.

isto

ckp

ho

to

KUCHNIA.indd 2 28-11-08 16:44:19

KARP ZAPIEKANY W BIAŁYM WINIESkładniki: 1 kg karpia, 1 szklanka białego wytrawnego wina, 2 łyżki sklarowanego masła, 2 cebule, 3 ząbki czosnku, 1 łyżeczka szałwi, 1 łyżeczka majeranku, 1 łyżka bułki tartej, sól, pieprz.

Przygotowanie:Obieramy i siekamy czosnek, mieszamy go z szałwią, majerankiem, solą i pieprzem i posiekaną cebulą. Mieszanką nacieramy oprawio-nego i pokrojonego w dzwonka karpia. Kawałki ryby układamy jeden na drugim, zalewamy winem, przykrywamy naczynie i pozostawiamy w chłodnym miejscu na ok. 1,5 godz. Następnie układamy rybę na żaroodpornym półmisku lub w brytfannie, skrapiamy połową sklaro-wanego masła, winem z marynaty i pieczemy w 180°C, aż się lekko zarumieni. Rybę wyjmujemy, posypujemy bułką tartą i skrapiamy resztą masła. Ponownie wkładamy do piekarnika i pieczemy, aż bułka i masło nabiorą intensywnie złotej barwy.

Co karp, to obyczajCo karp, to obyczajŚwięta miodem słodzone

Historia raczenia się miodem pitnym przez Słowian jest dłuższa, niż dzieje państwa Polskiego. Dawniej, póki nie pojawił się na stołach, nie było mowy o jakimkolwiek ucztowaniu. Gwiazdka to doskonała okazja, by przypomnieć sobie, jak wspaniale smakuje ów zacny, nieco zapomniany dziś trunek.

WYTRAWNA KONFITURA Z CZERWONEJ CEBULI I FIGSkładniki: 1 kg czerwonej cebuli, 400 g cukru trzcinowego, 200 ml wytrawnego białego wina, 100 ml octu winnego, 200 g suszonych fig, sok z 2 cytryn, 3 goździki, sól.

Przygotowanie:Cebule pokroić w kostkę. Wrzucić do głębokiego rondla. Podlać sokiem z cytryny, dodać cukier i dusić na słabym ogniu często mieszając. Gdy masa zacznie brązowieć, dodać pokrojone w kostkę figi, goździki, podlać winem i octem. Posolić do smaku i dusić na słabym ogniu tak długo, aż cały płyn wyparuje. Ciepłą konfiturę przelać do słoiczków. Można serwować do ryb, wędlin i serów.

WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL 37Grudzień 2008 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL 37

Specjalnością polskiej Wigilii są potrawy z ryb. Każda gospodyni ma swój sekretny przepis na karpia, bez którego trudno wyobrazić sobie świąteczną wieczerzę.W wielkiej tajemnicy postanowiliśmy podzielić się z Państwem jednym z nich. Idealnym dodatkiem do tak przyrządzonego dania będzie konfitura z czerwonej cebuli i fig.

fot.

isto

ckp

ho

to

KUCHNIA.indd 3 28-11-08 16:44:20


Grunt to zdrowenogi

Nogi to prawie połowa naszego ciała. To tu znajduje się najdłuższy nerw

ludzkiego organizmu – nerw kul-szowy, odpowiedzialny za stopy, golenie i uda. Zadbajmy więc o zdro-wie i siłę naszych nóg, a także o dobrze pracujące stawy: kostki, kolana i biodra. Prawidłowo wykształcone i mocne mięśnie – zarówno przed-nie jak i tylnie – gwarantują stabilną postawę, a także minimalizują wystę-powanie problemów w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Regularne ćwiczenia nóg zapobiegają przepu-

klinie, a ponadto poprawiają krą-żenie krwi w narządach miednicy, które w rezultacie lepiej odżywione pracują wydajniej. Pamiętajmy także, że osłabienie pleców jest szczególnie widoczne u kobiet po okresie ciąży. Warto więc zawczasu zadbać o silne mięśnie tej części ciała, by później nie sprawiały nam przykrych niespo-dzianek w postaci bólu pleców czy rwy kulszowej.

Jak pracujemy wykonując poniższe asany?

przede wszystkim cierpliwie i yspokojnie,stosujemy metodę „małych ykroków” i stabilizacji ich efektów w ciele,pogłębiamy asanę, rozciągając ydelikatnie mięśnie i ścięgna, a nie gwałtownie je zrywając,nie wykonujemy ruchów pulsacyj- y

Są podstawą ludzkiego ciała, zapewniają jego kontakt z ziemią, a odciążając kręgosłup - wpływają na postawę i zdrowie dolnej części tułowia. Istnieje wiele powodów, dla których warto dbać o nasze nogi. Pomóc może w tym regularne wykonywanie prostych ćwiczeń wywodzących się z praktyki jogi.

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

fot.

Mar

ek

Og

on

owsk

i

EWA MAKOWSKA

instruktorka jogi

nych w danej asanie, dochodzimy natomiast do takiego momentu, w którym czujemy, że mięśnie i ścięgna pracują, ale nie bolą,oddychamy i staramy się rozluź- ynić rozciągane partie,asany kierunkowe (te, które ro- ybimy i na prawą i na lewą nogę) zaczynamy zawsze od prawej nogi,ważne, by wszystkie mięśnie ynóg pracowały równomiernie, pilnujmy, by kolano było proste, a cała noga tworzyła linię prostą,oddychanie: bierzemy głęboki ywdech, prostując kręgosłup, na wydechu zaś rozluźniamy nogi, w każdej asanie wykonujemy od 5 do 8 oddechów,asanę pierwszą wykonujemy po ykażdej następnej oraz na zakoń-czenie ćwiczeń,wykonując niektóre asany można yposłużyć się paskiem.

JOGA.indd 16 28-11-08 16:32:28


ŻYC

IE

PIĘK

NE

jestfo

t. M

are

k O

go

now

ski ASANA 1

Kładziemy się na plecach. Na wdechu przyciągamy kolana do brzucha i oplatamy je dłońmi. Na wydechu staramy się przyciągnąć kolana do klatki piersiowej, nie odrywając pleców od ziemi. Stopy aktywne, palce ściągnięte w kie-runku głowy, pięty wypychamy na zewnątrz. Wykonujemy kilka głę-bokich oddechów.

ASANA 2

Lewą nogę zginamy w kolanie, kładąc stopę na ziemi. Kolano prawej nogi proste, stopa aktywna, czyli palce kierujemy w kierunku głowy. Wykonujemy kilka oddechów, zgodnie z zasadą przyciągania nogi do głowy na wydechu.

ASANA 3

Kładziemy się na lewym boku, opierając się na łokciu (dłoń płasko leży na ziemi). Palcem wska-zującym i środkowym prawej ręki łapiemy za duży palec prawej nogi i utrzymując proste kolano, przyciągamy no- gę w kierunku głowy. Lewa noga prosta, cały czas leży na ziemi.

ASANA 4

Na wdechu unosimy bio-dra, dociskając mocno lewą stopę do ziemi. Pil-nujmy, by lewe kolano „nie uciekało” nam na boki. W tej pozycji intensywnie pracują mięśnie poślad-kowe, ponadto mocniej możemy wyciągnąć prawą nogę. Trwając w tej pozy-cji, wykonujemy kilka głę- bokich oddechów, przy-ciągając na wydechu nogę w kierunku głowy.

ASANA 5

Kładziemy się na plecach. Unosimy prawą nogę, łapiemy palcem wskazującym oraz środ-kowym prawej ręki za duży palec prawej nogi i utrzymując proste kolano, przyciągamy nogę w kierunku głowy. Lewa noga prosta, cały czas leży na ziemi. Lewa ręka na biodrze.

JOGA.indd 17 28-11-08 16:32:33


W „188 dni i nocy” dziennikarka Małgo-rzata Domagalik i jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy, Janusz L. Wiśniewski prowadzą intelektualną grę opartą na błyskotliwych ripostach. Co wynika z tego damsko-męskiego sporu?

Książka wydana nakładem oficyny W.A.B. jest zapisem rozmów e-mailowych Małgorzaty Domaga-lik, redaktor naczelnej miesięcznika „Pani” i Janusza Leona Wiśniew-skiego – naukowca i pisarza, autora głośnej powieści „S@motność w sieci”, która docze-kała się ekranizacji z Małgorzatą Cielecką i Andrzejem Chyrą w rolach głównych. Choć rozmawiają niezwykle szczerze, w ich wirtual-nym dialogu dominuje jednak pierwiastek życzliwości i akceptacji drugiej strony.

Grzeczne prowokacjeNieukontentowani lekturą będą na pewno ci czytelnicy, którzy spodziewają się, że Domagalik – prawdziwa harpia feminizmu, osoba twarda i bezkompromi-sowa – rozprawi się z Wiśniewskim, nie pozo-stawiając na autorze „S@motności w sieci”, człowieku wrażliwym i świadomym kobiecej strony swojej natury, suchej nitki. Owszem, prowokują się wzajem-nie, czekając na komen-tarz drugiej strony. Słowem - są siebie cie-kawi. A piszą o tym, co najtrudniejsze, ale też najbardziej wartościowe i niezbędne – miłości, przyjaźni, dochodząc do filozoficznych wniosków, uniwersalnych prawd i konkluzji. Nocą i za dnia poruszają tematy kontrowersyjne: homo-seksualizm, prostytucję itp., a potwierdzenia swych argumentów szukają w nauce i litera-turze. Książka nie traci

na wartości, mimo że oboje unikają tematów osobistych.

E-mailowi przyjacieleGłówną zaletą książki autorstwa duetu Doma-galik-Wiśniewski jest to, że jej czytelnik ma szansę za jej przyczyną poznać punkt widzenia współczesnego męż-czyzny i współczesnej kobiety, którzy potrafią ze sobą rozmawiać. Wraz z każdą kolejną przeczytaną kartką ich znajomość zdaje się dojrzewać. Urealnia to sylwetki rozmówców. Wiśniewski, zaszuflad-kowany jako twórca powieści miłosnych, „odświeża” tu jednak nieco swój utarty wize-runek (został on zresztą okrzyknięty znawcą kobiecej psychiki). W swoich obserwacjach jest subtelny, umiejętnie przygląda się kobietom, a swą wiedzą dzieli się z „e-mailową przyja-ciółką”.

Dystans i dyplomacjaNie jest tajemnicą, że pretekstem wymiany poglądów drogą elek-troniczną była chęć wydania książki. Może dlatego czytelnik po lekturze odczuwa drobny niedosyt. Jedyne, czego wyraźnie bra-

kuje w intelektualnej potyczce Domagalik i Wiśniewskiego to jasnej odpowiedzi na niektóre pytania: zdaje się, że zarówno oboje nie piszą tego wszystkiego, o czym chcieliby opo-wiedzieć. Dystans jest wyczuwany głównie w wypowiedziach Domaga-lik: są wyważone, dyplo-matyczne, choć może dzieje się tak z racji wykonywanego przez nią zawodu...Kontynuacją „188 dni i nocy” jest książka „Między wierszami”. Strukturalnie jest ona łudząco podobna do swojej „poprzedniczki” – jest oparta na podob-nej, korespondencyjnej formie, podobne są również poruszane w rozmowach tematy.

Prowokuje do polemiki„188 dni i nocy” to książka o „(...) filozofach, feministkach, staro-ści, młodości, biologii, chemii, matematyce, fizyce, zemście, wolnej woli, rozkoszy, orga-zmach (i o ich braku), o mądrości, głupocie, pragnieniach, łzach, uśmiechu, naukowcach, bogaczach, żebrakach, pisarzach i poczęciach. O prostytutkach i zakonnicach. O ludziach prawych i o politykach”. Ów cytat jest w zasadzie streszczeniem pozycji. Czyta się ją szybko, może dlatego, że jest prowokująca i zachęca do polemiki z autorami (Wiśniewski twierdzi na przykład, że można zdra-dzać z klasą lub bez niej – tak jakby jedna zdrada była usprawiedliwiona, a druga nie). Lektura godna polecenia!

Amelia Makowska

! Osoby, które wejdą na stronę www.far-macjapraktyczna.pl

i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: GRA, mają szansę dostać książkę w prezencie.

O mądrości, głupocie i zdradzaniu z klasą

KS

IĄŻ

KA

FIL

M

Twórca kultowej „Seksmi-sji” swoim nowym dziełem wraca do motywu podróży w czasie. Tym razem boha-terka jego filmu wraca do przeszłości – w czasy schyłku Polski Ludowej.

Najnowsza produkcja Ju- liusza Machulskiego trak-tuje o uczuciach, niezależ-nych od epoki historycznej czy też płci. To komedia fantastyczna, gatunek nie- nowy w twórczości reży-sera, choć rzadki w dziejach polskiej kinema-tografii.

13 lat wsteczPsycholożka Zosia (w tej roli Ilona Ostrowska) to marzycielka, niepozba-wiona jednak umiejętno-ści racjonalnego oglądu świata. Jest kobietą szczęśliwą i spełnioną. Wyszła po raz drugi za mąż za Kubę (Maciej Mar-czewski), z którym wycho-wuje nastoletnią córkę z pierwszego małżeństwa – Florentynę. Zastanawia się jednak, dlaczego nie

Teleportacja do PRL-uspotkała Kuby wcześniej, lecz zaangażowała się w związek z Darkiem (Robert Więckiewicz), tyranem- -zdobywcą, pierwowzorem klasycznego polskiego hydraulika. Zastanawia się, co mogłoby się wyda-rzyć, gdyby dało się cofnąć czas... Kiedy budzi się następnego dnia, odkrywa, że ma 13 lat mniej! Dostaje szansę, żeby zmienić swoje losy. Czy jednak będzie potrafiła ją wyko-rzystać i stanąć oko w oko z duchami przeszłości?

Wąsy i tureckie swetryWydaje się, że Juliusz Machulski upodobał sobie podróże w czasie – czy to z teraźniejszości w przyszłość (jak w przy-padku niezapomnianej „Seksmisji”), czy też w przeszłość („Ile waży koń trojański?”) w lata 80. XX wieku. Przewodnikiem widza w owej misji jest Zosia, zastępująca w tej roli sławnego już Maksa i Alberta. Zaskakujące jest to, że reżyser oparł fabułę

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

„188 dni i nocy”,Małgorzata Domagalik i Janusz L. Wiśniewski, Wydawnictwo W.A.B, Warszawa 2008

KULTURA.indd 16 28-11-08 16:30:39

Grudzień 2008 41WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

Teleportacja do PRL-u

Dla Czytelników

NO

WO

ŚC

I

MUZYKA

Retrospekcje Ewy Abart ●

Płyta Ewy Abart to rozgrzewająca dawka ciepłych brzmień, w sam raz na mroźne, grudniowe wieczory. To muzyczna wędrówka, w której umiejętnie prze-kroczone zostały stylistyczne granice. Debiutująca wokalistka jest autorką tek-stów 11 intymnych i emocjonalnych pio-senek, które z pewnością przypadną do

gustu paniom, choć artystka wyraźnie zaznacza, że krążek powstał z myślą o męskiej publiczności. Płyta to lektura obo-wiązkowa dla fanów swingu, popu oraz bluesa.

spotkała Kuby wcześniej, lecz zaangażowała się w związek z Darkiem (Robert Więckiewicz), tyranem- -zdobywcą, pierwowzorem klasycznego polskiego hydraulika. Zastanawia się, co mogłoby się wyda-rzyć, gdyby dało się cofnąć czas... Kiedy budzi się następnego dnia, odkrywa, że ma 13 lat mniej! Dostaje szansę, żeby zmienić swoje losy. Czy jednak będzie potrafiła ją wyko-rzystać i stanąć oko w oko z duchami przeszłości?

Wąsy i tureckie swetryWydaje się, że Juliusz Machulski upodobał sobie podróże w czasie – czy to z teraźniejszości w przyszłość (jak w przy-padku niezapomnianej „Seksmisji”), czy też w przeszłość („Ile waży koń trojański?”) w lata 80. XX wieku. Przewodnikiem widza w owej misji jest Zosia, zastępująca w tej roli sławnego już Maksa i Alberta. Zaskakujące jest to, że reżyser oparł fabułę

na perypetiach kobiety (wprawdzie „Seksmisja” jest nasycona kobiecością, lecz główne role przy-padły mężczyznom). W produkcji będziemy mogli zobaczyć sporo efektów specjalnych, przywołują-cych rzeczywiste obrazy minionego okresu. Na ekranie nie brak atrybu-tów minionego ustroju: wąsów, tureckich swe-trów czy kawy parzonej w szklankach.– Koledzy namawiali mnie, by pójść wzorem filmów Stanisława Barei, przypo-mnieć paradoksy tamtych czasów. Jednak pójście ich tropem byłoby jedynie karykaturą, moim zda-niem, odwracającą uwagę od głównego tematu filmu – konstatuje reżyser.

Amelia Makowska

„Ile waży koń trojańki?”- reż. Juliusz Machulski.Występują: Ilona Ostrowska, Maciej Marczewski, Robert Więckiewicz, Danuta Sza-flarska, Maja Ostaszewska, Katarzyna Kwiatkowska.

ŻYC

IE

PIĘK

NE

jest

KSIĄŻKI

Relaksacja w pigułce ●

Nie da się kontrolować pędzącego świata, ale można poznać techniki, które ułatwią życie i pozwolą zapanować nad reakcjami na bodźce zewnętrzne. Autorzy książki nie oferują gotowej recepty na bezstresowe życie, ale wskazują, jak skutecznie wprowa-dzać się w naturalny stan odprężenia przy pomocy narzędzi zaczerpniętych z technik programowania neurolingwistycznego.

JESZCZE WIĘCEJ KONKURSÓW

ZNAJDĄ PAŃSTWO NA STRONIE:

WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL

Dystrybucja: Monolith FilmsPremiera: 26.12.2008

Premiera: 14.11.2008

„Relaksacja w pigułce. Jak zmniejszyć stres w pracy i życiu codziennym”, Debra Lederer i Michael Hall, Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2008.

„Retrospekcja”, Ewa Abart, Sony BMG Poland 2008.

! Osoby, które wejdą na stronę www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: EWA, mają szansę dostać płytę CD w prezencie.

ROZWIĄZANIE KONKURSÓW Z NR 9 (15) „FARMACJI PRAKTYCZNEJ”

– NAGRODY OTRZYMUJĄ:

płytę „Late Night Moods Vol. 3” (hasło BALLADA): ●

Maria Wojciechowska, Małgorzata Sieńczuk, Radosława Biela, Ewa Dziedziak i Roman Ziółkowski.

książkę „Marketing w aptece” (hasło MARKETING): ●

Małgorzata Murawska, Marita Kostorz, Agnieszka Filipek, Jadwiga Przychodzień i Agnieszka Sztąpka.

książkę „Podnieś głowę” (hasło FEMINA): ● Halina Aftyka, Ewa Ćwiklińska, Magdalena Palczewska, Dorota Cichecka i Anna Maria Wyklendt.

! Osoby, które wejdą na stronę www.farmacjapraktyczna.pl i za jej pośrednictwem przyślą do nas maila z hasłem: RELAKS, mają szansę dostać książkę w prezencie.

KULTURA.indd 17 28-11-08 16:30:40

42 WWW.FARMACJAPRAKTYCZNA.PL Grudzień 2008

KR

ZYŻÓ

WK

A

Wśród osób, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, rozlosujemy nagrody: dziesięć zestawów kosmetyków z serii AA THERAPY DLA DIABETYKÓW ufundowanych przez Firmę Oceanic. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 31 grudnia 2008 r. na adres: Valkea Media S.A. ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]

IMIĘ I nAzWISkO:................................................................................................................DOkŁADny ADrES:................................................................................................................

................................................................................................................DAtA I PODPIS:................................................................................................................

Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie.

10

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 9(15) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: „PO

LOPIRYNA W

PRZEZIĘBIENIACH I G

RYPIE”. Zestawy kosm

etyków z serii AA THERAPY W

ITAMINY

I MINERAŁY, ufundow

anych przez Firmę O

ceanic, otrzymują: Halina M

achulec, Urszula Sztuka, Krystyna Kocot, Ewa M

icek, Anna Lutosłańska, Agnieszka Grotkow

ska, Mariola

Przybylska, Krystyna Ratajczak, Marlena Rycerz i Zdzisław

Strąk.

Wyrażam zgodę na przetwarzanie w celach marketingowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie, ul. Bobrowiecka 6, danych osobowych podanych na kuponie (podstawa prawna - Ustawa z 29.08.1997 r. o ochronie danych osobowych).

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13

26

14

27

15

28

16

29

17

30

19

32 3420 21 2322 24 25

18

31 33

KRZYZOWKA.indd 16 28-11-08 16:35:46

Rozwiązaniem

krzyżówki z num

eru 9(15) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: „PO

LOPIRYNA W

PRZEZIĘBIENIACH I G

RYPIE”. Zestawy kosm

etyków z serii AA THERAPY W

ITAMINY

I MINERAŁY, ufundow

anych przez Firmę O

ceanic, otrzymują: Halina M

achulec, Urszula Sztuka, Krystyna Kocot, Ewa M

icek, Anna Lutosłańska, Agnieszka Grotkow

ska, Mariola

Przybylska, Krystyna Ratajczak, Marlena Rycerz i Zdzisław

Strąk.

KRZYZOWKA.indd 17 28-11-08 16:35:49

KRZYZOWKA.indd 18 28-11-08 16:35:53

opieka farmaceutyczna - farmacja praktyczna · polski patent na satysfakcję ... nego (czyli np....

Documents