ordesía€¦ · en “la vida de pi” o “slumdog millionaire”, falleció a los 53 años en la...

24
SUPLEMENTO DOMINICAL Diario de Ferrol Domingo | 03.05.2020 Año XXII / Número 1.138 “Pensaba de un modo y ahora pienso de otro” JUANJO BENÍTEZ RECONOCE QUE ÉL FUE EL PRIMER SORPRENDIDO CUANDO RECIBIÓ LA INFORMACIÓN QUE LE LLEVÓ A LA SERIE DE LOS CABALLOS DE TROYA Y AFIRMA QUE COMO INVESTIGADOR SE HA VUELTO MÁS PRUDENTE, MÁS SELECTIVO, MÁS SERENO. SOLVENCIA Y TEMPLE NARRATIVO DE JOSEFINA LICITRA EN “38 ESTRELLAS” LIBROS LOS GRANDES FESTIVALES DEL CINE SE UNEN EN UN PROYECTO EN YOUTUBE LA MÍTICA BANDA THE STROKES PRESENTA NUEVO TRABAJO TRAS SIETE AÑOS CINE MÚSICA Nordesía

Upload: others

Post on 09-May-2020

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

SUPLEMENTO DOMINICAL

Diario de FerrolDomingo | 03.05.2020

Año XXII / Número 1.138

“Pensaba de un modo y ahora pienso de otro”

JUANJO BENÍTEZ RECONOCE QUE ÉL FUE EL PRIMER SORPRENDIDO CUANDO RECIBIÓ LA INFORMACIÓN QUE LE LLEVÓ A LA SERIE DE LOS

CABALLOS DE TROYA Y AFIRMA QUE COMO INVESTIGADOR SE HA VUELTO MÁS PRUDENTE, MÁS SELECTIVO, MÁS SERENO.

SOLVENCIA Y TEMPLE NARRATIVO DE JOSEFINA LICITRA EN “38 ESTRELLAS”

LIBROSLOS GRANDES FESTIVALES DEL CINE SE UNEN EN UN PROYECTO EN YOUTUBE

LA MÍTICA BANDA THE STROKES PRESENTA NUEVO TRABAJO TRAS SIETE AÑOS

CINE MÚSICA No

rde

sía

letr

asAt

lánt

icas

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

26 Arreo a vida nos poemas

Paco Souto fotografado por Santos-Díez

Opasado trinta de marzo cumpriuse o terceiro caboda-no do poeta Paco Souto, unha voz que se apagou cedo de máis, con tan só

cincuenta e catro anos. Un traizoei-ro golpe de mar arrastrouno en Razo namentres traballaba no percebe, mo-dus vivendi de quen foi un dos autores máis apreciados da poesía galega dos últimos lustros, amais de incansable animador cultural ao que deberemos sempre iniciativas tan loables como as Edicións do Dragón, Letras da Cal ou Caldeirón, plataformas todas que axu-dou a cofundar.

Para honrar a súa memoria e recu-perar a súa escrita publícase Lugar de incendios, un libro-disco cos seus ver-sos musicados por Serxio Moreira que edita Caldeirón nunha edición ao coi-dado de quen foi a súa compañeira de vida durante tres décadas, a profesora Emma Abella Cruz.

Lugar de incendios recolle unha ducia de textos dun espectáculo poé-tico-performativo ideado por Souto e Moreira que se estreara no 2009, mais que nunca ata agora fora publicado. O conxunto resulta ben representativo da estética do escritor, pois antologa composicións inseridas en anteriores libros seus como As árvores do incesto (“Veño da fi n do mundo”), Fado (“Se Ana Mendieta”, “Furtivos”), Crebar cristais coa lingua (“De tirar o rixón”, “A gata”) e As horas de María (“De nena”, “A fada do vento”, “Carta última”), ás que cómpre sumar outras que sete anos despois integrou en E caín (“África”, “Metamor-fose”, “Para Lola” e “Galiza en paxes”).

No sentido que veño de apuntar, Lugar de incendios é unha escolma transversal de toda a produción de Souto e nela fanse patentes algunhas das liñas principais da súa poética: o devoción pola matria, a solidariedade cos máis humildes e desfavorecidos, a refl exión metapoética e a vea senti-mental e erótica. Poemas como “Veño da fi n do mundo”, “Furtivos” ou “Galiza en paxes” espellan ben esa xenuína hibridación entre o nacionalitario e o solidario social, verso dorido, cons-ciente da tradición esforzada, sempre comprometido e arelante de xustiza.

Da súa parte, pezas como “De tirar o rixón” ou “A gata” ouvean a linguaxe dos corpos, unha entrega amorosa que trae consigo “o tope da tenrura” nunha “boca ávida da túa loxa”, un rabuñar “tan adentro/ coa súa lingua de coite-los/ avivando a carne”.

Esa mesma intensión descóbrese noutras pasaxes que afi rman o ofi cio da escrita; poño por caso, no poema “Se Ana Mendieta”, que remata cunha declaración tan rotunda coma revela-

dora: “abrirei na terra/ un oco do tama-ño exacto/ do meu verso”; ou nas liñas de “A gata”, máis dubitativas, pero non por iso menos transparentes: “since-ramente/ que escribo/ seino/ polas moitas follas que atopo/ cando acordo/ mais non estou certo de ser eu”; en fi n, un oráculo poético que proclama a súa bandeira en “Para Lola”: “gardarei as palabras de dicir/ no ventre oco dun libro non escrito/ e que veña a carroa/ de toxos e de fl ores/ a cocernos arreo a vida nos poemas”.

Todo este dicir superior materializa-se en Lugar de incendios acompañado de magnífi cas ilustracións do propio Souto e das partituras coas que Morei-ra o musicou ao piano. O conxunto verso-musical fi gura recollido no cd anexo, adhesivado á cuberta deste ele-gante álbum que conta tamén cunhas verbas de posfacio de Abella nas que se dá conta de diversos pormenores refe-ridos á fi xación textual dos poemas.

No breve limiar que Souto e Moreira dispuxeron no seu día para o proxecto dun posible libro-cd –soñado hai máis dunha década e agora por fi n mate-rializado–, anunciaban que Lugar de incendios era “un lugar para as paixóns máis íntimas, un acubillo certo para o lume que nos ilumina a palabra, o son, o azar da tinta”. Abofé. Toda a forza inconmensurable da poética de Paco Souto abala nestes versos. As raíces do pobo, o sentimento da terra, a razón do canto, as formas todas do amor escin-tilan nestas páxinas e manteñen ben vivo o lume da memoria dun poeta.

crndmúasaCd

pinsedv

LUGAR DE INCENDIOS PACO SOUTO E SERXIO MOREIRAEditorial Caldeirón, 2020

ARMANDO [email protected]

“Un lugar para as paixóns máis íntimas, un acubillo certo para o lume que nos ilumina a palabra”

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020laEntrevista27

“No hubiera podido escribir

nada si no hubiera sido periodista”

Escritor, investigador y, sobre todo, según asegura, periodista, Juanjo Benítez acaba de editar el libro que cierra –de momento– ese lote de historias alrededor de la vida pública de Jesús, “El diario de Eliseo”. Donde ofrece datos que le ha facilitado, indi-ca, el piloto de la nave que viajando en el tiempo estuvo en esa época siguiendo al hebreo más famoso de la historia.

Sobre cómo le gustaría que se le recordara afirma: “desearía que mi trabajo sirviera a los historiadores del próximo siglo, porque lo que los investigadores estamos recogiendo ahora, sobre el campo, dentro de cien años nadie podrá hablar con testigos y es historia. Y hay que hacerla muy bien, con mucha honradez”.

¿Cómo le va haber vuelto a retomar la serie de “Caballo de Troya”?Me he quedado un poco sorprendido. La editorial me acaba de decir que habían lanzado una segunda edición de “El diario de Eliseo” y hace bien poco que está en las librerías. Eso es importante, teniendo en cuenta que es un libro, grande, pesado y caro.

La siembra que hace desde hace 34 años. ¿Qué dicen sus seguidores americanos?En América la aceptación es increí-ble. Las personas, cuando hago una presentación se agolpan. Es increíble. La gente es supercariñosa en todos los países. Tenemos previsto acudir a México en diciembre a la Feria del Libro de Guadalajara.

¿Pero sigue con sus investigaciones del fenómeno OVNI habituales?Sí precisamente aprovecharé ese viaje para acudir a investigar varios casos allí.

¿Cuánto tiempo lleva dedicado a estos temas?

J.J. BENÍTEZESCRITOR

de que, antes del “Caballo…”, era de una manera de pensar y, ahora, soy de otra. Ha sido muy positivo porque tengo una gran confi anza que, des-pués de la muerte voy a seguir vivo, aparte de las investigaciones que estoy haciendo sobre este tema. Y estoy seguro al 150 por ciento de que, tras el dulce sueño de la muerte, hay vida, una vida física.

¿Le ha hurtado algo?No, en principio no. Creo mucho en el destino y ¿qué hubiera sido si no hubiera publicado todo lo que he dado o de no haber sido investigador? Algu-na vez lo he pensado. Hubiera sido un periodista normal, a las órdenes de la redacción y, llegado el momento me hubiera jubilado. Pero hubiera disfru-tado. No hubiera podido escribir nada si no hubiera sido periodista.

¿Cómo ha evolucionado como persona y como investigador J.J. Benítez?Como persona no estoy muy seguro –risas–. Tengo los mismos defectos que antes o más. Como investiga-dor me he vuelto más prudente, más selectivo, más sereno.

¿Cuáles son los datos que se ofrecen en “El diario de Eliseo” que más le han sor-prendido?Hay muchos. Son más de ochocientas páginas. Por ejemplo, la multiplica-ción de los panes y los peces, que me parece mucho más espectacular de lo que nos han contado en los evan-gelios. La mentira de Jesús caminan-do sobre las aguas, que no fue más que un sueño de Pedro. Otra sorpresa es lo bien que describe la mecánica de los enemigos, es decir, por qué lo persiguen, qué es lo que quieren. En resumen, el análisis panorámico que ofrece sobre esa persecución y te aclara las razones.

¿Qué trabajo tiene entre manos?He terminado hace unas semanas el cuarto volumen de una serie sobre el fenómeno OVNI que voy a hacer y constará de ocho libros.

Llevo ya un total de 47 años siguien-do este asunto.

En el libro, el supuesto pasajero del tiempo que comparte “aventuras” con Jesús de Nazareth le indica que “El dia-rio de Eliseo” lo debe publicar en 2019... Me dio una razón. Que era un aniver-sario, pero revisé todos los “Caballos” y no he averiguado a qué se refi ere. Quizás algún lector lo adivine…

¿Podría deberse, quizás, a algún cambio próximo que nos afecte?Hace un tiempo publiqué el libro “Gog” en el que contaba que existe una teo-ría por la que, en 2027, va a chocar un meteorito muy grande contra la tierra. ¡Ojalá esté equivocado! Pero, si eso se produjera, quizás la obra com-pleta del “Caballo de Troya”, con este último tomo, tendría sentido, porque le lleva mucha esperanza a la gente.

Además indica que le entregó otro mate-rial que está preparando, pero que no lo puede publicar… Sí, se trata de “Rayo Negro”, que es una información que no tiene que ver con la vida pública de Jesús, es ante-rior en varios años, pero no tengo ni idea de cuándo lo querrán publicar mis fuentes.

¿De qué tratará?Es una historia muy interesante de un Jesús totalmente desconocido que va por el mar Mediterráneo y por la zona del Asia Próxima que la reco-rre como observador. Que yo sepa no hay milagros, no hay prodigios.

Una vez que le pasan estos materiales confi esa que se los da a tres traductores. ¿Qué puede decirnos al respecto?Procuro siempre que no se conozcan entre sí y, además, nunca acudo a los mismos. Intento darles estas impor-tantes traducciones del inglés y que no me conozcan. Además tampoco hago yo personalmente la gestión.

¿Se necesitaba ahora otra historia como la que ha publicado?

ANTONIO DOPACIOFotos: EFE

“Todos los días recibo cartas y cientos de correos en los que me dicen: ‘Me han ayudado mucho’”

Ha ido todo muy encadenado. Me parece que va bien.

¿Qué reacciones recoge de los lectores?Todos los días recibo cartas y cientos de correos electrónicos en los que el factor común es decirme: “me han ayudado mucho”, “me han cambiado la perspectiva”, “mentalmente pienso de otra manera”… Y eso es algo muy satisfactorio.

¿En esencia, cómo ve “El diario de Eli-seo”?Es una obra que transmite muchos valores positivos. A pesar de las som-bras que también hay en el libro, por-que este señor –Eliseo– es realmente un hombre oscuro y un militar que lo que quiere a toda costa es obtener unos objetivos que no tienen nada que ver con lo que hacía el anterior protagonista de la serie, “El Mayor”, un personaje mucho más benévolo.

¿Ve la serie entonces como optimista?En su conjunto, los once volúmenes son muy positivos. Llevan mucha esperanza a la gente mostrándoles que no deben estar sometidos a la servidumbre de las religiones. El per-sonaje de Jesús que aparece en los “Caballos” es enormemente cercano.

¿Qué le ha dado y le ha quitado esta serie literaria?Me ha cambiado. El primer sorpren-dido fui yo cuando recibí esa infor-mación y no me la podía creer. La revisé, investigué todo lo que pude y hasta donde pude y no cabe duda

mái

sLib

ros

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

28

Ben está, moi ben, o esforzo que a prol de todas aquelas mulle-res que acompañaran a grande iliusión ga-leguista-republicana (isto tiña moito de

pleonasmo, se non o era abertamen-te), fai Aurora Marco, especialista, por certo, en Carvalho Calero, con quen –esperemos– non vai poder nin o bi-cho coroado, que xa é mala sorte que aparecese entre nós despois de tan-tos anos a pedir que se enmendase a inxustiza cometida co Mestre.

Pois ben, Aurora Marco en Irman-diñas (Laiovento, Santiago, 2020) bota man de todas aquelas donas que non quixeron fi car á marxe de canto se estaba facendo / debatendo a prol da autonomía galega. E entre quen foron a Madrid levar o Estatu-to, proba gráfi ca incluida neste libro (con moi bo aparato documental) María Miramontes, muller que fora do mártir Ánxel Casal, artífi ce xunto con ela de Nós. Que, non se esqueza, o que fai o mérito destas mulleres dobre, estamos na época en que as obras de María Lejárraga, feminis-ta convencida, viñan asinadas polo seu home, Gregorio Martínez Sie-rra. Todo un síntoma. Logo está que varias delas, Carmen Prieto Rouco ou Herminia Fariña Cobián apoiaron

Aquelas irmandiñas

liberación da muller eran certamen-te bragadas. Que son, xustamen-te, as que máis brillan no libro, tan traballado, de Aurora Marco. Tanto que aquelas pioneiras xorden aquí reconstruidas, para abraio e ilustra-ción das que algo, pouco, sabíamos de Olimpia Valencia ou Emilia Docet (lástima desa testemuña familiar a lixar unha biografía, aínda que a pretensión sexa outra). Porque de María Luz Morales eu soubera axi-ña, de cativo leitor de “Universitas”, do poderío desta muller exemplar. E de Emilia Álvarez, non soamente como paciente da súa botica na Rúa do Villar, senón como amigo do seu fi llo Fermín, con quen visitei a súa fermosa morada na mesma rúa. No fondo, sombra de sombras, o inmen-so Fermín Bouza-Brey, un dos poe-tas (outros méritos á parte) meiran-des do Século XX. E non soamente de Galicia, por certo. Un monllo de mulleres, as rescatadas por Aurora Marco, que fi xeron por rachar aquel panorama umbrío. Ao que sucedería un moito máis escuro aínda. Neste caso para todos, quebrada a grande ilusión aquela.

Un libro exemplar, tamén para saber das agrupacións, Toxos e Fro-les, Cantigas da Terra, De Ruada, Cantigas e Agarimos que puxeran banda sonora a todo aquilo.

Bota man de todas aquelas donas que non quixeron fi cará marxe de canto se estaba facendo / debatendo a prol da autonomía galega. E entre quen foron a Madrid levar o Estatuto

IRMANDIÑASAURORA MARCOEd. Laiovento. Santiago, 202033,35 euros

pt

t

b

t

MIRMANDIÑAS

PARANGOLÉPABLO FIDALGO LAREOEd. Chan de Pólvora. Santiago de Compostela, 201915 euros

As tres pezas contidas neste volume presentan a experiencia vital, e real, dun conxunto de mulle-res que habitan mundos moi marcados pola vio-lencia, a exclusión e todo tipo de precariedades e carencias. Recreando a vida cotiá dun fato de rapazas cando mocean, mentres pelexan con pais e nais, ao padeceren violencia de xénero, ou mesmo nese see ir tirando dun día polo outro, Andrea Dunbar tamén con-fi gura un duro mosaico da vida diaria de moitas familias acollidas en barrios dormi-torio nos anos sesenta e setenta do pasado século, alí onde o paro, a droga e o alcol maiores estragos causou. Por iso as historias que abrollan en cada unha destas tres pezas seguen a ter tanta crueza como actualidade, porque sitúan en primeiro plano o que tantas veces se quere esquecer, agochar ou negar, como tamén o fai a magnífi -ca fotografía de Nick Hedges presentada na cuberta. Con quince anos, Andrea Dubar (Bradford, Inglaterra, 1961-1990) escribe unha peza breve, de Arbor, estreada en 198 no Royal Court de Londres, con notable éxito de público, á que seguiran outras dúas con idéntica acollida. En tanto precursora de movemento “In-Yer-Face Theatre” e do “brutalismo” literario, que abrollan en Londres a fi nais do século pasado, propón po-rén un drama factual asentado nunha escrita cunha forte dimensión documental, para retratar a vida das xentes máis desfavorecidas e excluídas.

RECREACIÓN DA VIDA POPULAR

OBRA DRAMÁTICAANDREA DUMBAREdicións Xerais. Vigo, 202018,95 euros

Farta de, en materia de sedución, agar-dar resignada as arremetidas e agui-lloadas dos homes, Marleen MaLone trazou un plan: empoderarse sexual-mente. Para evitar volver ser carnaza e converterse en depredadora. Pero non contou con que os traumas e desafectos pasados podían entorpecer os seus propósitos. E sucedeulle que, mentres se afanaba en perseguir o gozo car-nal, proxectaba sobre os seus amantes carencias; como réplica, eles, ansiosos por asperxer mel sobre os seus encontros lúbricos, consumaban os foguetes embebidos de extravío.Humor, amargor e estupor, amalgámanse neste manual, compendio de homes abrecachas aos que a protagonista lles brindou un oco: intencionado na súa entreperna, imprudente no seu corazón. Son as memorias sicalípticas alfabéticas de Marleen MaLone, pseudónimo baixo o que se agacha unha aprendiz de cazadora que só atende ao reclamo da súa crica cando esta lle suxire unha noite de safari.

HUMOR, AMARGOR E ESTUPOR

NOITES DE SAFARI. MANUAL SOBRE AMANTES DESORIENTADOSMARLEEN MALONEEditorial Xerais. Vigo, 2020. 18 euros

o “Alzamiento Nacional” con palabra fervente (o que lle valera a Dona Her-minia punición escrita desde a outra banda); ora, ben sabemos o que fi xe-ran ao respecto galeguistas da pri-meira hora como Vicente Risco ou Álvaro Cunqueiro. Porque o medo é ceibe (pregúntenllo ao Cela, antes da guerra, cofrade de María Zambrano ou Miguel Hernández).

Máis chocalleiras resultan as palabras de Francisca Herrera Garri-do (pxs. 449 e 450 do libro en cues-tión), verbo das sufraxistas, que tal-mente semellan escritas por unha orate. E que fai pensar que as mulle-res que nese tempo pelexaban pola

VICENTE ARAGUAS

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020másLibros

29J. Licitra: noticias de la Operación Estrella

El día 30 de julio de 1971 tuvo lugar una fuga ma-siva de 38 mujeres encar-celadas por su condición de activistas tupamaras revolucionarias, implica-das en la guerrilla urbana

y en la lucha armada del partido MLN - T(upamaro). El hecho se produjo en Montevideo, en la cárcel de Cabildo, de la que las fugadas salieron por las cloacas del edifi cio y signifi có todo un récord en este tipo de sucesos. El gobierno del militar Jorge Pacheco Areco ocultó lo sucedido y ahora ai-reado, reconstruido por los testimo-nios de algunas participantes entre-vistadas al efecto por Josefi na Licitra, argentina rioplatense, en su libro 38 estrellas (Ed. Seix - Barral, 2020) que puede leerse como crónica de prensa o crónica novelada o novela, pues el comienzo de la historia no puede ser más novelesco. Las entrevistas, que nos llevan a un terreno testimonial, inclinan el libro hacia el apartado periodístico. El asunto y, concreta-mente, la condición femenina de sus protagonistas, se sitúan claramente en la órbita del feminismo, en el que Josefi na Licitra –veterana periodista y destacada cultivadora del relato– milita. La intención de rescatar del olvido el encubierto asunto es clara-mente reivindicativa y su fi nalidad, informativa y revisionista para reva-lorizar el fundamental papel de las

En el momento en el que la crisis sani-taria lo cambió todo, los cines tenían en cartelera La llamada de lo salvaje, la pe-lícula protagonizada por Harrison Ford y basada en la novela homónima de uno de los grandes de la novela norteame-ricana de la primera parte del siglo XX, Jack London. Entonces, la editorial Nór-dica publicaba en su colección de Ilus-trados esta obra que, de algún modo, marca uno de los puntos culminantes de toda esa literatura que a lo largo de la centuria anterior y, si cabe, también de la del XVIII había hecho de la aventura y de la lucha por la supervivencia su motor. En “La llamada de lo salvaje”, Lon-don relata la dura historia de un perro, Buck, arrebatado de su plácida y casi humana existencia en la calurosa California, para ser utilizado como bestia de carga en los trineos de todos los buscadores de oro que emprendieron el sue-ño/pesadilla del oro de la región de Yukón, en Alaska, a fi nales del XIX. El autor conocía bien esa historia, pues apenas unos años antes de publicar la novela –originalmente por entregas en el Saturday Evening Post– él mismo había su-frido esa experiencia. De algún modo, la historia de Buck, que narra la progre-siva involución a los instintos primarios, es también una metáfora de cómo las situaciones extremas sacan lo peor del ser humano. Libro recomendable, no solo por tratarse de una novela fundamental en la trayectoria de London, sino porque confi rma, una vez más, el esmero con el que Nórdica –las ilustraciones de Javier Olivares son excepcionales– realiza su trabajo. (J.G.F.)

“LA LLAMADA DE LO SALVAJE”

tupamaras, silenciadas en los testi-monios y valoraciones posteriores a la “operación”. Sobre la misma aporta información bibliográfica la autora de este libro y a tal apartado quere-mos añadir la valiosa aportación de la crónica novelada de Fernando Bu-tazzoni, Una historia americana (Al-faguara, 2017).

Sentadas estas bases cabe subra-yar que los hechos narrados suce-dieron en unos años de violencia y confrontación civil armada en Uru-guay. 38 estrellas no tiene su eje en el llamativo suceso recreado, sino en el seguimiento del antes y después de sus mujeres protagonistas, aunque entre ellas aparezcan nombres como los de Pepe Mujica (presidente del país en años bien recientes) o Mau-ricio Rosencof, destacado escritor. Ante nosotros se despliega en estas páginas, en las que hechos y perso-najes son reales, una etapa –años 60 y 70– de la historia político - social uruguaya en la que el movimiento tupamaro tuvo papel protagónico.

Valoramos aquí el control y domi-nio de la escritora al combinar los muchos y muy diversos nombres (de personajes, sucesos, situaciones, ambiente carcelario. contexto políti-co, medio urbano, violencia armada, etc.) de esta historia estructurada con verdadero y equilibrado acierto. Desde su comienzo el texto adquiere elevada intensidad y aporta nota-bles dosis de misterio a través de las secuencias que atañen a la peripecia biográfica de las fugadas y al fun-cionamiento del entramado secreto tupamaro que tuvo en vilo a buena parte del país. La narración entreve-rada con algunos breves diálogos, es la forma elegida para seguir el curso de la acción y en ello muestra solven-cia y excelente temple la narradora, que exhibe una prosa altamente fun-cional y poseedora, al mismo tiem-po, de una densa fi bra humana que llega con inmediatez al lector. En la valoración de lo contado aparece una mirada objetiva, sin tendencio-sas demasías ni posicionamientos demagógicos, lo que –en lo que tiene de contención y equilibrio– se agra-dece. Atada siempre a una radical concreción, a una expresión medida al límite, 38 estrellas se lee con aten-ción e interés, pendientes siempre de su lectura. Verán que sí.

La novela y el relato son los domi-nios por los que se mueve, ya en plena madurez, la escritora bonae-rense Elsa Drucaroff, que ha incur-sionado en el ensayo, en la ense-ñanza media y universitaria y en los talleres de escritura. Por nuestra parte, solo conocemos de ella el conjunto de seis relatos integrados en Checkpoint (Ed. Páginas de Es-puma, 2019), historias interrelacio-nadas por claves escenográfi cas, temáticas y por una prosa perfectamente empastada, con una oscura tonalidad narrativa bien sostenida, y una percepti-ble continuidad de personajes femeninos inmersos en problemas y crisis fruto de las relaciones amorosas. Estos seis relatos resultan, internamente, unita-rios y de amplio curso. La escritora, con pausado ritmo narrativo, incide en el análisis íntimo de sus personajes, víctimas del paso destructor del tiempo con su cortejo de mudanzas, su inventario de cambiantes destinos acompañados de errores, desengaños, fracasos, soledades. La sensibilidad feminista asoma aquí, muy en la onda actual, en la plasmación de la convivencia cotidiana y de las tentativas de la mujer por superar los condicionantes de su tradicional estatus personal, familiar y social.Maneja con soltura Elsa Drucaroff el monólogo interior y se adentra en la con-ciencia de sus personajes a través de la técnica del estilo indirecto libre para ahondar en la secreta intimidad. Logra la escritora llevarnos a su terreno, a su cosmos narrativo de perceptible pálpito existencial y donde la mujer lucha por liberarse de ataduras, sometimientos y fl aquezas. Sobresalen en el conjunto “Anteúltima cita” y “Reunión con todos”. (L.A.G.)

ELSA DRUCAROFF: EN LOS FILOS DEL TIEMPO

Valoramos el control y dominio de la escritora

38 ESTRELLASJOSEFINA LICITRAEditorial Seix-Barras, 202018 euros

LUIS ALONSOGIRGADO

indmlatafa

ydcgullsesuenlopriAp

páxi

naLi

tera

riaSUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

30

A perplexidade xorde ao descubrir algo evidente no que non se reparara

con anterioridade

As palabras salvadoras: Lao Zi e o Baleiro

EDITORIAL GALAXIA. VIGO, 2004. 208 PÁGINAS.Magnífi ca traducción al gallego de otro de los títulos del gran escritor italiano. A través del relato a veces alucinado de un hombre que transita por sus últimas horas, su vida es el refl ejo del siglo veinte.

MEDULIA EDITORIAL. A CORUÑA, 2019. 48 PÁGINAS.Con un lenguaje cuidado y preciosas ilustraciones, los más jóve-nes conocerán la historia de un personaje peculiar de la Galicia de los últimos años. Man, el alemán que llegó a Camelle para quedarse y falleció a los pocos días de la tragedia del Prestige.

ALIANZA EDITORIAL. MADRID, 2020. 592 PÁGINAS.Jude Fawley es un joven de origen campesino cuya aspiración es acceder a tener unos estudios, para lo que no escatima es-fuerzos aun cuando se emplee en el ofi cio de cantero. Pero sus ilusiones se verán afectada por sus relaciones.

EDITA NOROÎT. CANADÁ, 2019. 80 PÁGINAS.Con esta obra, la poeta canadiense ha sido galardonada con el prestigioso premio Félix-Leclerc de Poesía, uno de los reconoci-mientos más destacados de su país. De una delicadeza hirien-te, nos encontramos con una autora de palabra necesaria.

JUILLET, LE NORDANDRÉANE FRENETT-VALLIÈRES

TRISTANO MORREANTONIO TABUCCHI

MANBEATRIZ MACEDA, LAURA VELEIRO

JUDE EL OSCUROTHOMAS HARDY

E

e

d

TA

MCnedequ

MMMMB

AJuesfusu

JJJTTTTTJ

librosRecomendados

ECpmt

JA

T

XULIO VALCÁ[email protected]

Pero a cuestión non radica no evi-dente, na constatación aceptada de que chove para abaixo e as árbores enraízan na terra, senón na “nova mirada”, na capacidade de “mirar” dunha maneira orixinal, diferente. Lao Zi non repara no volume, na for-ma, no tipo de arxila, no acabado do xarro, como faría calquera. Non, el detén a súa ollada e a súa refl exión no baleiro, en defi nitiva no enigma, no insondable, no misterio.

O baleiro, o que non se pode per-cibir, o que fi ca oculto, ignoto, desco-ñecido.

Ilustración de Nito da Vila

Hai anos lin un libro, daquela moi de ac-tualidade, “Elogio da Sombra”, do xaponés Tanizaki. O libro pu-blicárase en 1933 pero aquí non chegou ata

sesenta anos despois. Sen participar do entusiasmo que por el amosaron algúns amigos meus, como o pintor e escultor Nito da Vila, que o ten de cabeceira, o que si me interesou foi o orixinal prantexamento de relativi-zar a importancia da luz, universal-mente venerada e celebrada desde a física á fi losofía, desde a astronomía á arte, e valorar, máis humilde e mo-destamente o que nos pode achegar o recollimento, a calma, o apartarnos do foco, o retirarnos a un recanto…, o que nos pode, en suma, ofrecer a pe-numbra, a sombra.

Con frecuencia é necesario un longo camiño de ascese, refl exión e estudo para decatarnos que transi-tamos unha vía morta que non nos conduce a ningures. Que a aspiración ao éxito, e o éxito mesmo, é mentira; as ambicións desordeadas, falsas; o esplendor, unha lóstrego baleiro… E cando nos decatamos xa é demasia-do tarde para rectifi car, quer porque non queda tempo, quer porque aínda

habéndoo non estamos dispostos a recoñecer que o esforzo de tantos anos perseguindo un obxectivo foron baldíos, perdidos, estériles. “Errei todo o curso do meu sino”, recoñece dolo-rosamente Camöens en verso lapida-rio. Pero non todos temos esa capaci-dade de autocrítica e de clarividencia ou a lucidez necesaria para descubrir e formular como Tanizaki o paradoxo de identifi car a beleza e todas as con-notacións postivas (gracia, bondade, alegría, saúde…) coa luz, co brillante, co branco, co numinoso, en contraste co escuro, o opaco, o negro, que con-notan e simbolizan todo o contrario: “longa noi-te, pena negra, sombra moura”. En contra do que habitualmente se pensa, Tanizaki considera que o ténue, o contraluz, a vaguidade, a penumbra… son tamén belas e boas e suxiren múltiples mati-ces ao observador sensi-ble.

BaleiroParadoxos como o de Tanizaki encontrámolos na obra de Lao Zi (Lao Tsé, Laocio, o Vello Mes-tre, segundo outras trans-cripcións). O sorprenden-te é que esas refl exións as faga un personaxe do que pouco se sabe, mesmo se dubida da súa existencia real, varios séculos antes de Cristo, o que nos leva a prantexarnos a per-manencia inmutábel da fi losofía e da arte (“Des-pois de Altamira todo foi decadencia”, afi rmou Picasso), ao revés do que acontece coa ciencia, que si avanza.

Escribe Lao Zi: “Modélase o barro para darlle forma a un xarro. Pero sen o baleiro interno deste, que uso se lle daría? Érguense muros, ábrense portas e xanelas para darlle forma a un coarto. Mais só o vacío o permite usar. O ser crea fenómenos que úni-camente o baleiro permite utilizar”. Estamos unha vez máis ante unha refl exión que parece obvia, eviden-te, elemental…, cando en realidade é unha intuición marabillosa, xenial, reveladora. Ese tipo de propostas ou de explicacións que unha vez “vistas” nos parecen evidentes.

Sobre a historia da escrita e o libro SUPLEMENTO

DOMINICAL3 DE MAYO DE 2020term

ardoLeme

31

ALivraria Bertrand pasa por ser a máis antiga e de funcio-namento continuo que existe no mun-do. Fundada en 1732, sobreviviu ao famo-

sísimo Terremoto de Lisboa, ora a súa localización sufrise mudanza por tal causa. Desde a Rua Direita do Loreto, onde operaba primitivamente, pasou de xeito temporal á capela de Nossa Senhora das Necessidades. Mais en 1773 intálase no nº 73 da Rua Garrett até o día de hoxe. Após o destrutivo sismo, fi nalizada a Baixa Pombalina a fi nais do séc. XVIII, converteuse no referente dos círculos literarios da cidade. Na actualidade, conta cunha rede de 52 tendas en todo o país e ofrece servizos en liña desde o 30 de xuño de 2010.

No 9 de xaneiro de 2011, a Bertrand decide cargar un vídeo na súa Web, o “Manifesto Bertrand”. Hoxe decora o papel que envurulla todo exemplar que alí se adquira. Velaquí o está: “O Fim é o princípio./ Uma página que se vira./ Somos a tinta fresca em fol-ha áspera./ A capa dura./ Aquilo que procura./ Somos a História./ Desde sempre./ O terramoto de 55 e a revo-lução de 74./ Somos todos os nomes./ As pessoas do Pessoa./ Alexandre Herculano/ e Ramalho Ortigão./ O Mundo na mão./ Ponto de encontro./ De quem pensa. De quem faz pensar./ Temos pele enrugada/ de aconteci-mento./ As páginas são nossas./ E o pó que descansa na capa também./ Sabemos falar de guerra e paz,/ expli-car a origem das espécies/ e dizer qual a causa das coisas./ Somos o que temos./ A tradição e a vocação./ A atenção. A opinião./ A história de dor e de amor./ Somos o nome do escritor./ A mão do leitor.”

Veño de ler neste días un delicioso ensaio, “El infi nito en un junco”, cuxa autora é Irene Vallejo, editado por Siruela. Relátanos nel unha sorte de viaxe, fascinante sen dúbida, a tra-vés do obxecto libro como artefacto. Trinta séculos nos separan desas pri-meiras tabuíñas e inscricións cunei-formes achadas en Mesopotamia. Os arqueólogos dinnos que esta escrita naceu, na verdade, para realizar con-tabilidade: redactar listaxes de cabras, espadas ou ánforas de viño. Irene Vallejo aproveita para contarnos que a literatura seguiu inventando como inventariar. A “Ilíada” fai unha rela-ción detallada das naves gregas que

de Asia Menor, onde se producía gran cantidade del e era de moita estima. Utilizado con profusión no mundo occidental durante a antigüidade e a Idade Media, mudouse logo polo papel, invención dos chineses, e que chegou a coñecemento dos árabes, introducíndose a partir do séc. XI nos reinos hispánicos e difundíndose de aí ao resto de Europa.

Fascínanos, ao mesmo tempo, a relación semántica que a autora estabelece desde a voz latina “liber”, de onde xorde o noso actual “libro”, dado que a palabra contiña orixina-riamente o signifi cado de cortiza de árbore. Así pois, Plinio o Vello explí-canos como os primeiros romanos escribían sobre as tales cortizas antes que nos rolos exipcios. E, polo

combaten contra os troianos. Que sería da Biblia sen os seus dez man-damentos ou as xenealoxías. Cita o caso dunha escritora xaponesa (do séc. X), Sei Shonagon, que introduciu 164 listas no seu “Libro da almofa-da”, do máis sorprendentes: ‘cousas que aceleran os latexos do corazón’, ‘persoas que parecen satisfeitas de si mesmas’, ‘nubes e cousas de que gus-to particularmente’, etc. Polo que se ve, a ansia por estabelecer unha rela-ción de elementos que contar está na xénese da propia escrita.

A autora non se pode subtraer á evidencia da lingua oral como primei-ra fonte “per se” desta manifestación exclusivamente humana. Mesmo nos advirte de como a memoria e a escrita non rivalizan entre si, ben ao contra-trio, son complementarias. Ao longo da historia, de feito, téñense salvado a unha á outra: “las letras resguardan el pasado; y la memoria, los libros per-seguidos”. E é que a suposta distopía de Ray Bradbury en “Fahrenheit 451” é tan real como o que na verdade suce-deu no pasado, aínda que tamén no momento actual: as tres destrucións da Biblioteca de Alexandría; a queima de libros mandada polo emperador chinés Shi Huandi, pois quería que a historia comezase con el; as fogueiras de libros durante o nazismo; o saqueo do arquivo de Tombuctú polo extre-mismo islámico, etc.

Os xuncos a que alude a nosa autora no título fan referencia aos vexetais de onde se extrae o miolo abrancazado de que se obtén o papi-ro, antecedente do pergamiño, nome dado á pel de certos animais ovinos e caprinos que era utilizado para escri-bir. Procede esta palabra, por súa vez, do topónimo Pérgamo, cidade grega

seu lado, as voces xermánicas ‘book’, ‘Buch’ ou ‘boek’ que proveñen tamén do nome dado á faia branca. Xunto á muralla de Adriano, por certo, foi achado un gran depósito de material con obxectos do tamaño dun caderno, confeccionados con tiras de madeira de vidueiro, pregadas como un acor-deón: tabuíñas encadernadas, cuxo nome responde ao de “códices”, unha especie de precursor do libro actual.

A historia da escrita e a dos libros vai da man, como tamén a da educa-ción. Poderosísima arma, segundo o novelista nixeriano Chinua Achebe, como refl exiona en “Me alegraría de otra muerte”, cando ve como a súa cultura milenaria é despoxada polos colonos. O seu protagonista, Obi, escoita unha historia dun parente analfabeto. As mulleres, antigamen-te, facían debuxos negros co zume do “uli”, bonitos pero de pouca duración. Nos libros do home branco, nos tri-bunais, aquilo escrito hai vinte anos ou máis perdura como no primeiro día. Non di unha cousa hoxe e outra mañá. Igual que nos conta na Biblia Pilatos, segundo palabras do propio parente, “O escrito, escrito está”, pois é un “uli” que nunca se destinxe.

É múltiple o anecdotario de que Irene Vallejo se vai valendo ao longo do relato. Por exemplo, a expansión do libro polo ámbito helenístico dos séc. I ao III a.C., e a necesidade da edu-cación non só para as clases dirixen-tes, senón tamén para as nenas. O sentido de pertenza expresábase por medio de teatros, ximnasios e libros, tanto tiña o lugar do imperio que fose, aínda o máis afastado, seguros de estaren civilizando bárbaros. Mais Heródoto tentou derrubar os tales prexuízos, ensínandolles que a liña divisoria entre a barbarie e a civiliza-ción non era xeográfi ca, senón moral dentro de cada pobo, mesmo dentro de cada individuo.

O fío argumental deste ensaio vai así ligando o onte e o hoxe, conectán-doo con debates tan de actualidade como os procesos contra os humo-ristas, no caso de Aristóteles, contra a voz literaria das mulleres, como no caso de Safo, como a posverdade, no de Séneca... Pero o máis importante, se acaso, sexa a aventura colectiva colleitada pola humanidade (narra-doras orais, iluminadores, copistas, tradutores, sabios, rebeldes, mes-tras...), tal como fica recollido nas palabras fi nais de “Mendel, el de los libros”, de Stefan Zweig —unha peque-na xoia, noveliña que lles recomendo: “Los libros se escriben para unir, por encima del propio aliento, a los seres humanos, y así defendernos frente al inexorable reverso de toda existen-cia: la fugacidad y el olvido.”

HENRIQUE DACOSTA

enDe

talle

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

32 Imagina un planeta supercaliente donde su cara diurna supera los 2.400 °C, una temperatura sufi ciente como para vaporizar el hierro. Este puede ser llevado por el viento hasta el lado

oscuro, donde nunca llega la luz de su estrella, una zona fría donde condensan y precipitan las gotas del metal. Este mundo tan extraño existe: se llama WASP-76b y se localiza a unos 390 años luz

Un exoplaneta en el que llueve hierro

SOCIEDAD

Gracias al Very Large Telescope (VLT) situado en Chile, un equipo internacional de investigadores ha observado un planeta extremo don-de se sospecha que llueve hierro. El descubrimiento, en el que participan científi cos españoles, se publica esta semana en la revista Nature.

El exoplaneta gigante se llama WASP-76b, se encuentra a unos 390 años luz de distancia, en la constela-ción de Piscis, y es ultracaliente, con una cara diurna donde se superan los 2.400 grados Celsius. Esta tempera-tura es lo sufi cientemente alta como para vaporizar metales y dejarlos en forma de gas. En concreto, el hie-rro, que es arrastrado por los fuertes vientos hasta el lado nocturno, más frío, donde se condensa en forma de gotas de hierro.

“Se podría decir que este planeta se vuelve lluvioso por la noche, excepto por el hecho de que llueve hierro”, afi rma David Ehrenreich, profesor de la Universidad de Ginebra (Suiza) que ha dirigido el estudio.

El extraño fenómeno tiene lugar porque este mundo sólo muestra una cara, su lado de día, hacia su estre-lla madre. Su otra cara, la nocturna, más fresca, permanece en oscuridad perpetua. Al igual que la Luna en su órbita alrededor de la Tierra, WASP-76b tiene lo que se llama un acopla-miento de marea, por lo que tarda lo mismo en girar alrededor de su eje que en dar la vuelta a la estrella.

En su cara diurna recibe miles de veces más radiación de su estrella que la Tierra del Sol. Hace tanto calor que las moléculas se separan en átomos, y metales como el hierro se evaporan a la atmósfera. La extrema diferencia de temperatura (casi mil grados) entre los dos lados es la que da lugar a los potentes vientos que, a su vez, llevan el vapor de hierro de la zona ultracaliente diurna a la noctur-na, donde las temperaturas disminu-yen a unos 1.500 °C. Según el estudio, WASP-76b no solo tiene diferentes temperaturas en las zonas de día y noche, sino que también tiene una química distinta en ambas caras.

Utilizando el nuevo instrumen-to Espresso, instalado en el VLT que tiene el Observatorio Europeo Austral (ESO) en el desierto chileno de Ataca-ma, los astrónomos identifi caron por primera vez variaciones químicas en

un planeta gigante gaseoso ultraca-liente.

En concreto, se ha detectado una fuerte fi rma de vapor de hierro en la zona que separa el lado diurno del planeta de su lado nocturno, es decir, en la región del atardecer. “Sorpren-dentemente no vemos el vapor de hierro en el amanecer”, comenta Ehrenreich, “y la única explicación posible a este fenómeno es que llueve hierro en la cara oscura de este exo-planeta de condiciones extremas”.

“Las observaciones muestran que el vapor de hierro es abundante en la atmósfera de la cara diurna y caliente de WASP-76b”, apunta María Rosa Zapatero Osorio, astrofísica del Centro de Astrobiología (CAB, centro mixto CSIC-INTA) que dirige el equi-po científi co Espresso.

“Una parte de ese hierro es inyec-tada hacia la cara oscura del plane-ta debido a su rotación y los vientos atmosféricos –añade la investigado-ra–, y allí se topa con un ambiente enormemente más fresco, se con-densa y precipita”.

Este resultado lo obtuvo en sep-tiembre de 2018 el equipo de Portugal, Italia, Suiza, España y ESO que cons-truyó Espresso, llamado así por las siglas de ‘espectógrafo Echelle para exoplanetas rocosos y observaciones espectroscópicas estables’.

En principio este instrumento fue diseñado para cazar planetas simi-lares a la Tierra alrededor de estre-llas parecidas al Sol. Sin embargo, ha demostrado servir también para estudiar atmósferas de exoplanetas. “Lo que tenemos ahora es una forma completamente nueva de rastrear el clima de los exoplanetas más extre-mos”, concluye Ehrenreich.

Por otro lado, un equipo interna-cional de científi cos, liderado desde la Universidad de Sheffield (Reino Unido) y en el que participa el Institu-to de Astrofísica de Canarias (IAC), ha descubierto la primera estrella enana blanca pulsante en un sistema bina-rio eclipsante.

Esto quiere decir que el sistema está compuesto por dos estrellas que orbitan entre sí y que, vistas desde la Tierra, pasan una frente a la otra. Ade-más, en este caso, una de las estrellas es una enana blanca, el remanente que queda cuando una estrella como el Sol agota su combustible.

El exoplaneta WASP-76b donde se pasa del día a la noche y comienzan a caer gotas de hierro

LA MISIÓN EUROPEA PARA BUSCAR VIDA EN MARTE SE RETRASA HASTA 2022 PARA REALIZAR MÁS ENSAYOS

La Agencia Espacial Europea (ESA) y la corporación espacial rusa Roscosmos han decidido posponer el lanzamiento previsto inicialmente para 2020 de la segunda misión ExoMars, con la que se buscarán signos de vida en el planeta rojo, hasta el año 2022. El equipo del proyecto ha evaluado todas las actividades necesarias para autorizar el lan-zamiento con el fi n de analizar los

riesgos y el calendario. Teniendo en cuenta las recomendaciones dadas por los inspectores gene-rales de Europa y Rusia, los exper-tos de ExoMars han concluido que hace falta más tiempo para efectuar los ensayos necesarios y garantizar que todos los com-ponentes de la nave estén listos para su aventura en Marte. Hace falta más tiempo para efectuar los ensayos necesarios.

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020enDetalle33Algunas personas tienden a levantarse

temprano y lo hacen despejadas y alerta. Otras, en cambio, no tienen sueño hasta tarde y les cuesta madrugar. Estas últimas son las que se

ven más afectadas por los cambios de hora. Los especialistas recomiendan a las personas vespertinas que eviten dormir la siesta y tomar cafeína durante la tarde.

Matutinos y vespertinos

SALUD

Dormir por la noche y estar despierto por el día es uno de nuestros ritmos circadianos, aunque hay muchos más. “Los ritmos circadianos son ciclos biológicos que tienen una duración cercana a las 24 horas del día. El reloj biológico sincroniza estos ritmos (por ejemplo, la función renal, la concentración plasmática de hor-monas como la melatonina o el corti-sol, la temperatura corporal o el ciclo vigilia-sueño) con el medio externo (ciclo de luz y oscuridad, horarios de comidas, cambios en la temperatura ambiental o tiempo social)”, explica María José Collado, doctora en psico-logía y codirectora del centro Cuarto de Contadores, Leganés. (http://www.cuartodecontadores.es/)

La experta aclara que nuestros días están estructurados por la inte-racción de los ciclos circadianos solar, biológico y social. “El solar es la consecuencia de la rotación terrestre, que da lugar a los periodos de luz y oscuridad. El social marca el tiempo de trabajo y descanso, los hábitos de alimentación y los de socialización, entre otros. Por último, los ciclos biológicos diarios son producto del reloj circadiano interno, que han desarrollado desde los organismos unicelulares a los más complejos y que se adapta a la periodicidad de la rotación terrestre y a las oscilaciones relacionadas con el medio”, detalla.

Reloj biológicoAsimismo, los especialistas del Insti-tuto del Sueño expresan que este reloj biológico es un centro neuronal situa-do en el hipotálamo cerebral entre cuyas funciones está dar la señal al resto de las estructuras del cerebro para iniciar y acabar el sueño.

“El reloj biológico envía una señal a la glándula pineal, situada junto al cerebro, para que inicie la producción de melatonina, que es la hormona que coordina la adaptación de las restantes funciones del organismo para comenzar el periodo de sueño”, manifi estan. Por eso, es el reloj bioló-gico el que establece a qué hora se es más o menos propenso a dormir.

Alondras o búhosDe este modo, existen personas matutinas y vespertinas. “Las matu-tinas, cuando pueden elegir a qué

hora levantarse, lo hacen temprano y están alerta y despejadas. De hecho, están más alerta por la mañana que por la tarde. Además, les cuesta man-tenerse despiertas hasta tarde por la noche, se acuestan temprano y se quedan rápidamente dormidas”, señala la doctora Collado. A estas personas se las conoce coloquial-mente como alondras.

En cambio, las personas vesperti-nas “se levantan tarde por la mañana, si pueden elegir, y tienden a irse a dormir tarde por la noche. Se sienten cansadas y somnolientas a la hora de levantarse y su rendimiento es mejor por la tarde”, relata. Así, las personas vespertinas suelen recibir el nombre de búhos.

No obstante, la psicóloga explica que en torno al sesenta por ciento de la población ocupa posiciones inter-medias entre los dos extremos, de modo que no serían personas matu-tinas ni vespertinas.

AdaptaciónCuando llega el momento de adelan-tar una hora los relojes para adaptarse al horario de verano, los vespertinos tendrán que hacer un esfuerzo extra. “A las personas matutinas suele afec-tarles mucho menos el cambio hora-rio, pues tienen menos difi cultades para madrugar y acostarse tempra-no, de forma que se adaptan mejor cuando su vida cotidiana les exige madrugar más. Por el contrario, las personas vespertinas tienen difi cul-tades para levantarse alerta tempra-no y el cambio de hora supone para ellos un periodo de adaptación más o menos incómodo”, apunta.

La especialista indica que lo ideal es que quienes tengan que madrugar se anticipen y comiencen a levantar-se y acostarse más temprano antes del cambio horario, por ejemplo, unos diez minutos antes cada día, para que sea menos drástico. “Es importante no levantarse tarde el fi n de semana del cambio de hora para luego tener una presión de sueño adecuada que permita dormirse temprano esa noche”, añade.

Además, la doctora Collado acon-seja a las personas vespertinas que eviten las siestas y la cafeína por la

tarde, así como el deporte intenso entre tres y cuatro horas antes de irse a dormir, pues todo esto contribuye a que tengan menos presión de sueño por la noche y se duerman más tar-de. Otra de sus recomendaciones es que no compensen la falta de sueño levantándose más tarde sino acos-tándose antes.

Este año, el cambio horario llegó en circunstancias excepcionales, debido a la cuarentena decretada en muchos países a consecuencia de la pandemia causada por el coronavi-rus. Muchas personas deben perma-necer recluidas en sus hogares por lo que, además, de adaptarse a la nueva hora, tuvieron que hacerlo al confi na-miento. Para esta especial circuns-tancia, los especialistas del Colegio Oficial de Psicología de Andalucía Occidental recomiendan seguir, en la medida de lo posible, con las rutinas habituales, pues esto ayudará a man-tener el orden mental y la sensación de normalidad.

En este sentido, aconsejan ela-borar un horario de actividades que incluya tiempos de trabajo y de des-canso. Asimismo, indican que es importante diferenciar entre los fi nes de semanas y los días de diario.

Otro de sus consejos es mante-ner los horarios habituales de sueño. “Acuéstate y levántate a la misma hora que lo haces normalmente. Usa ropa cómoda, pero cámbiate de ropa. No permanezcas todo el día en pija-ma”, subrayan.

Las siestas contribuyen a tener menor presión de sueño por la noche y que las personas se duerman más tarde | EFE / Rafa Alcaide

Los psicólogos aconsejan mantener la rutina durante el confi namiento. “Acuéstate y levántate a la misma hora que lo haces normalmente. Usa ropa cómoda, pero no siempre la misma

PURIFICACIÓN LEÓNFotos: EFE/ Rafa Alcaide

Don Ricardo Carvalho na minha memoria (VIII)

Na última das entre-gas falaba do amar-go que fora para o profesor Carvalho Calero aquel acto de investidura de Álva-ro Cunqueiro como

doutor honoris causa da Universidade de Santiago de Compostela, apadriña-do por el. Aquelas galiñas correteando despavoridas por entre as innúmeras pernas da xente que enchía o Para-ninfo; aqueles lanzamentos de ovos que estragaron vestidos e traxes, se cadra de estrea, de asistentes; aqueles berros que impedían escoitar os dis-cursos, etc., etc., é evidente que non podían achar xustifi cación cabal en mentes como a de don Ricardo ou a miña propia, tanto a daquela, nas por-tas dos trinta anos, como a de hoxe, nas dos setenta, a idade de Carvalho nese momento, xaneiro de 1980. Nace-mos os dous en outubro.

Hoxe voume referir a unha xorna-da, que recordo con bastante nitidez, na que vin, tal vez, o don Ricardo máis alegre, distendido, a vontade, feliz... da miña vida. Foi o 31 de maio de 1980, tres meses despois do nada grato epi-sodio do Paraninfo.

Segundo leo nun recorte de prensa que conservo, entre os días 3 e 31 de maio de 1980 -os cinco sábados dese mes- desenvolveuse, na Escola Uni-versitaria do Profesorado de EXB de Santiago de Compostela -hoxe Facul-tade de Ciencias da Educación- o curso “Área literária galego-portugue-sa-brasileira”, organizado pola Aso-ciación Sócio-Pedágoxica Galega -de cuxa directiva, presidida polo compa-ñeiro de carreira, colega e amigo San-tiago Esteban Radío, formaba eu parte na altura-. Tal día como hoxe, pois, de hai corenta anos, inaugurouse o cita-do curso coa intervención da douto-ra Pilar Vázquez Cuesta, nese tempo Profesora Agregada de Lingua e Lite-ratura Portuguesa da Universidade de Salamanca, que ditou a conferencia “Existe unha área literária galego-por-tuguesa?”.

Unha semana despois, o 10 de maio, tivo lugar a intervención, so o título “A obra literária de Fernando Pessoa”, do doutor José Augusto Seabra, naquel momento profesor da Universidade do Porto, docencia que deixaría, tres anos despois, ao se converter en Ministro da Educação do goberno de Mário Soares.

O 17 de maio -Día das Letras dedi-

XOSÉ MARÍA DOBARRO

Con absoluta certeza, alí estivemos a conferenciante, o profesor Carval-ho Calero, Pilar García Negro e máis eu, aínda que estou convencido de que entre os comensais había algun-ha persoa da AS-PG máis. Se cadra dúas ou tres, máis por moitas voltas que lle dei non consigo poñerlles nin número nin rostro. Falei con Pilar, que si recorda ben aquel agradabilí-simo xantar, mais tamén non sabe dicir quen podería ter estado alí. No transcurso da comida debeuse falar de diferentes cuestións, o habitual entre persoas que se coñecen e teñon relacións fl uídas e cordiais, como era o caso, agás a profesora brasileira a quen ninguén dos presentes coñece-cía ata ese día. O caso é que a conver-sa foi derivando cara ao teatro lírico, tanto a ópera como a zarzuela, tema grato para os presentes pero sobre todo para Anna Maria Charlemont e o profesor Carvalho, que se nos des-cubriron como auténticos especia-listas. Tanto é así que da conversa se foi pasando aos recitados e de aí ao canto e, mesmo, á representación dalgunhas pasaxes.

Alí puidemos ver como don Ricardo naquel ambiente festivo e case familiar poñía en práctica os seus amplos coñecementos acto-rais, aqueles que durante os anos do Colexio Fingoi lles ensinara aos rapaces e rapazas que tomaran parte nas representacións teatrais do cen-tro. Estaba realmente entusiasmado e a profesora Charlemont outro tan-to. Sempre que alguén me ten falado da seriedade extrema do profesor ferrolán, téñome botado a rir por den-tro -ou mesmo, se os interlocutores eran de confi anza, a relatarlles este

cado ese ano ao rei trobador Alfon-so X, cando a data aínda non era día feriado- foi o turno de Manuel Ferrei-ra, profesor da cátedra de Literatu-ra Africana em Língua Portuguesa, creada por el na Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, que pro-nunciou a conferencia “Aproxima-ción á literatura en lengua portugue-sa na África”.

“Reintegración literária do gale-go na súa área cultural” foi título da disertación do doutor Carvalho Cale-ro -catedrático, aínda en activo, na Universidade compostelá-, que tivo lugar o sábado 24.

O curso pechouse o 31 de maio coa intervención de Anna Maria Charlemont, nese tempo profesora na Universidade Complutense, que versou sobre “A literatura brasileira moderna”. Esta profesora, italiana de nacemento e pai brasileiro, que resi-diu en Belo Horizonte, que se formou en Linguas Neolatinas na Universi-dade Federal de Minas Gerais e que ampliou estudos na Universidade de Roma “La Sapienza”, lembro ben que fora proposta para participar neste curso polo doutor Cláudio Murilo Leal, tamén poeta, que na altura dirixía o Colexio Maior Universitario Casa do Brasil, en Madrid.

Se mal non recordo, don Ricardo asistiu todos aqueles sábados ás con-ferencias e algunha vez -non podo asegurar que todas- quedou a xantar cos organizadores e conferenciantes. Desde logo que ese sábado 31 de dec-embro si que estivo na comida, que tivo lugar, no primeiro andar do des-aparecido restaurante Victoria, na rúa dos Bautizados, despois da con-ferencia da profesora Charlemont.

suceso- pensando naquela tarde do Victoria. Serio era, como non, mais a seriedade non tiña que estar reñida co desfrute en momentos de lecer. E teño que testemuñar que recitaba moi ben e que o de cantar, se ben a voz non lle daba xa para moitas fl orituras, non se lle daba nada mal.

E neste aspecto, pouco ou nada coñecido da súa persoa, sempre penso cando releo os libros das entrevistas que lle fi xeron nos últimos anos da súa vida, onde manifesta que cantando o Himno non desafi naba, como lle acon-tecía a Otero Pedrayo, cuestión que viña a conto daquela opinión de Mén-dez Ferrín sobre os “poemas medidos (con durezas de acentuación)” do libro Anxo da terra.

O profesor Carvalho ten referido en diferentes ocasións o seu gusto polo cine e polo teatro, aos que adoitaba acu-dir desde ben novo cos pais. E recor-daba especialmente as compañías de teatro lírico e as moitas zarzuelas e unha ópera, Marina, que vira en Ferrol, espectáculos que mesmo o motivaban para escribir pezas do xénero.

No seu día, hai xa ben tempo, quixen saber cando puidera ver a ópera de Camprodón/Ramós Carrión e Arrieta no Jofre e debo dicir que, polo que ato-pei, só puido facelo na tarde do sábado 23 de xaneiro de 1926 -cando tiña 15 anos-, representada pola Gran Com-pañía de Zarzuela Gómez-Gimeno coa tiple Carmen Muñor e o tenor Salvador Gregori como protagonistas.

Nin que dicir ten que as paredes do que foi restaurante Victoria, de fala-ren, poderían dar fe de que o profesor Carvalho non perdeu tempo ningún de aprendizaxe nas butacas do Jofre ferrolán.re

cord

osda

Intr

ahis

toria

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

34

Á dereita, Anna Maria Charlemont hai poucos anos

Santiago Rey Pedreirasuplementodominical

3 de mayo de 2020gentesqueHicieronFerrol

35

El arquitecto coruñés San-tiago Rey Pedreira tuvo una importante relación con Ferrol por sus actua-ciones en la ciudad, tanto en la elaboración el año 1929 del frustrado Pro-

yecto de Urbanización y Ensanche de Ferrol como en la posterior construc-ción del barrio de viviendas sociales de Recimil, derivado del mencionado proyecto.

Santiago Rey Pedreira está consi-derado el más importante represen-tante de la Arquitectura Racionalista en Galicia y del posterior Movimiento Moderno. Nacido en A Coruña el 6 de febrero de 1902 dentro de una familia liberal, estudió en el coruñés Institu-to Eusebio da Guarda. Posteriormente pasó a la Escuela Superior de Arquitec-tura de Madrid, donde obtuvo el título de arquitecto el año 1928, mientras trabajaba con el arquitecto y urbanista Antonio Palacios.

De vuelta a Coruña se incorporó al estudio de Pedro Mariño, donde tuvo un importante protagonismo, suce-diéndole como Arquitecto Municipal entre los años 1932 y 1963, cargo que compaginó con el ejercicio libre de su profesión. Santiago Rey fue delegado del Instituto Nacional de la Vivienda, miembro de la Real Academia Provin-cial de Bellas Artes y cofundador del Colegio de Arquitectos de León, Astu-rias y Galicia.

Aunque el estilo racionalista define la obra de los primeros años de trabajo de Santiago Rey, al paso del tiempo sus trabajos recibieron diversas influen-cias innovadoras. Entre sus obras coruñesas más conocidas destacan la casa Formoso en la calle San Andrés (año 1931), el Mercado de San Agustín (año 1932), el Cine Coruña (año 1937), el Estadio Municipal de Riazor (año 1944), el Hotel Finisterre y Complejo de La Solana (año 1945) y el Palacio Muni-cipal de Deportes (año 1968). Además de trabajar en Santiago y Madrid, en Ferrol llevó a cabo, entre otras obras, la reforma del edificio del Cine Cinema (año 1932), y la construcción del chalet de Ángel Verín (año 1929), de las casas Saavedra en la calle del Carmen (año 1930) y Castiñeiras en la calle Galiano (año 1934) y del edificio para salón y cafetería del Club de Tenis (año 1935).

El año 1928 tuvo lugar en Ferrol la convocatoria de un concurso de ideas para elaborar un “Plan de Reforma y Ensanche de la Población”. La comi-sión que examinó los proyectos estuvo presidida por el alcalde Antonio Use-ro, con la presencia de los arquitectos Rodofo Ucha, Pedro Mariño y Leoncio Bescansa, y el Coronel de Ingenieros

Carlos Masquelet. Al concurso se presentaron dos proyectos, respecti-vamente dirigidos por Santiago Rey Pedreira y la pareja García Mercadal y Saturnino Ulargi.

Según informa Bernardo Castelo en su obra “Ferrol: morfología urbana y arquitectura civil, 1900-1940”, el pro-yecto de Mercadal y Ulargi fue recha-zado por parecer muy teórico y exce-sivamente radical, siendo elegido el de Santiago Rey Pedreira, que se con-sideraba más integrado en la ciudad, adaptado a las bases del concurso y no excesivamente caro, teniendo un presupuesto global algo superior a los 23 millones de pesetas.

En el proyecto de Rey Pedreira, que consideraba primordial la orde-nación de la futura expansión de la ciudad, se contemplaban cuatro zonas de actuación, los barrios de la Magdalena, Canido y Esteiro, y lo que llamaba “Ensanche de la población”, trazado en torno a la nueva vía pro-yectada sobre la carretera de Castilla.

plemente escasos aspectos parciales del mismo.

Por su parte, el barrio de Recimil derivó del citado proyecto de Santia-go Rey, ganador del anterior concurso de ideas convocado el año 1928 por el Ayuntamiento de Ferrol. El llama-do Casal de Recimil se cita el siglo XIV, incluyéndose la aldea de ese nombre en el diccionario geográfico-estadístico de Pascual Madoz del año 1845. Situado “fuera de puertas” de las murallas de Ferrol, fue elegido el año 1940 para la construcción de las primeras viviendas de protección ofi-cial levantadas en España desde el fin de la Guerra Civil. El año 1960 se erigió extramuros de la ciudad, lin-dando con la entonces Puerta Nueva, un conjunto de ciento cincuenta edi-ficios con un total de 1033 viviendas sociales de titularidad municipal.

Las conocidas primero como Viviendas Protegidas y luego Casas Baratas, también llamadas barrio del Pilar, conforman un amplio parque de trama reticular y forma trapezoidal, formado por bloques de gran longitud de fachada, comunicados por cortos pasadizos. Las viviendas son de cier-ta monotonía, no tienen la mínima concesión estética y están construi-das de materiales baratos.

El barrio dispone de calles amplias, zonas verdes y alguna plaza de inte-rés, teniendo el inconveniente de estar situado en un plano inferior a la carretera de Castilla, no llegándo-se a realizar la prevista conexión con el barrio del Ensanche. Realmente se trata de un barrio autosuficiente, dotado de un amplio grupo escolar, mercado propio y la moderna iglesia del Pilar, aunque hoy en día sufre un continuado abandono y consiguiente deterioro.

Una de las hijas del urbanista coruñés, Milagros Rey Hombre (1930-2014), fue la primera mujer arquitec-ta de Galicia. Santiago Rey Pedreira falleció en su ciudad natal de A Coru-ña el 10 de julio de 1977. Entre otros, los historiadores ferrolanos Bernar-do Castelo y Alfredo Vigo estudiaron diversos aspectos de los trabajos que llevó a cabo en Ferrol.

juan j. burgoa [email protected]

Retrato de Santiago Rey

Maqueta del barrio de Recimil

El proyecto fue sometido a diversas modificaciones y a su tramitación legal en instancias superiores, sien-do aprobado finalmente el año 1935, pero la inestable situación política española y la posterior Guerra Civil impidieron finalmente su desarrollo y ejecución, llevándose a cabo sim-

todo

Salu

dsuplementodominical

3 de mayo de 2020

36 Se inicia la octava semana de confinamiento en España y se abre la puerta de la desescalada gradual, cuando no existe una guía predefinida en ninguna parte del mundo sobre las medidas a

adoptar ante la crisis sociosanitaria del COVID-19. La reducción parcial de medidas de contención en la infancia pone a prueba los miedos de la sociedad ante lo más vulnerable.

Cobertura informativa sobre pandemias (VI): Desconfinamiento 2

Sociedad

La semana anterior nos ha mostrado a epidemiólogos, periodistas, políti-cos y tertulianos debatiendo sobre el aplanamiento de las curvas epi-démicas, con datos estimativos de personas infectadas, ingresadas en hospitales y fallecidas. A medida que avanza la pandemia, los gobiernos modifican sus orientaciones en fun-ción de las demandas de su econo-mía, el sentir general de la población y los costes políticos de sus decisio-nes. Continua la ausencia de coor-dinación de las múltiples adminis-traciones en búsqueda de la vacuna, tratamientos salvadores y se ponen en marcha diferentes medidas de desconfinamiento, intentando mos-trar quién tiene la mente más precla-ra. Hasta, se compite en decir barba-ridades, como ha hecho el presidente Trump, de Estados Unidos, recomen-dando la inyección de desinfectantes e incrementando el número de sus seguidores con intoxicación.

El miedo desproporcionado al coronavirus puede conducir a una modificación del comportamiento familiar, como la limpieza excesiva de la casa y el mal uso de los produc-tos de limpieza para la higiene perso-nal o la limpieza de los alimentos. Por ello, hay que insistir en no extremar las medidas por el hecho de salir los niños y las niñas a la calle de paseo, pero sí cumplir con exigencia las recomendaciones de las autoridades sanitarias.

Los niños confinados en el hogar tendrán dificultades para alcanzar las pautas de comportamiento de movimiento de 24 horas de la OMS que recomiendan 60 minutos diarios de actividad física moderada a vigo-rosa para niños de 5 a 17 años. Se ha decido iniciar la vuelta a las calles de los niños y de las niñas, con la aper-tura escalonada del confinamiento de la población infantil y juvenil. Los niños pueden transmitir la enferme-dad, según la Asociación Española de Pediatría, porque son grandes trans-misores de virus respiratorios, de ahí

la importancia de mantener el dis-tanciamiento social de 1 a 2 metros, así como lavar las manos con agua y jabón todas las veces que sean nece-sarias.

Pautas recomendables: explicar que van a salir, por qué y salir orde-nadamente. 1 hora, alrededor de su domicilio, correr, saltar y acompaña-do de medidas de higiene y de aisla-miento, manteniendo el distancia-miento social.

¿Dónde? En las proximidades de su domicilio, hasta 1 kilómetro de distancia. No puede dirigirse a tocar o abrazar a otros niños o niñas, ni acudir a jugar a un parque infantil. En zonas rurales o en proximidad de bosques, pueden ir a caminar mante-niendo el distanciamiento social.

¿Cómo? Manteniendo el distan-ciamiento social (mínimo 1 metro, hasta 2 metros) y acompañado de una persona adulta, un máximo de 3 niños. Puede salir con un juguete, un patinete o bicicleta. Los juguetes no podrán ser compartidos por otros niños. Los padres conocen si la ten-dencia de juego y afectiva del niño es aproximarse sin tomar medidas a otras personas, recomendándose uti-lizar mascarilla infantil de protección

carloS piÑeiro dÍaZ

individual o mascarilla higiénica, con normas UNE. En caso de usar masca-rilla el adulto acompañante, hay que recordar que la referencia social del niño está en la expresión facial y se le hace difícil leer las señales emo-cionales de los cuidadores.

¿Cuándo salir? De 9 de la mañana hasta 9 de la tarde. ¿Cuánto tiempo? 1 hora diaria

La mascarilla higiénica está des-tinada a niños y niñas, a partir de los 3 años sin síntomas, que no sean susceptibles de utilizar otro tipo de mascarilla filtrante. Las mascarillas higiénicas se han desarrollado para cuatro tallas: niño pequeña, de 3 a 5 años; niño mediana, de 6 a 9 años; niño grande, de 9 a 12 años; adulto, mayor de 12 años. Los arneses de cabeza para niños deben adaptar-se a los percentiles del diámetro de cabeza por edades, siguiendo las normas de colocación de la masca-rilla higiénica en niños. La masca-rilla higiénica no exime al usuario de la aplicación de gestos barrera y de las medidas de distanciamiento social, según las recomendaciones del Ministerio de Sanidad. La colo-cación de la mascarilla ha de seguir las normas UNE (Especificación UNE

0065:2020). Se recomienda colocar la mascarilla sobre la piel desnuda (es decir, sin la presencia de cabello en contacto con la piel del usuario) y respetar los siguientes pasos: 1. Lavarse las manos con agua y jabón o frotarlas con una solución hidroalco-hólica antes de manipular la masca-rilla 2. Identificar la parte superior de la mascarilla. 3. Posicionar la masca-rilla en la cara, a la altura de la nariz. Si se dispone de pinza nasal, ajustar-la a la nariz 4. Sostener la mascarilla desde el exterior y sujetar el arnés de cabeza detrás de la misma o a ambos lados de las orejas, sin cruzarlos. 5. Bajar la parte inferior de la mascari-lla a la barbilla 6. Verificar que la mas-carilla cubre la barbilla 7. Pellizcar la pinza nasal con ambas manos para ajustarla a la nariz (si existe). 8. Veri-ficar que la mascarilla está colocada correctamente. Para esto es necesa-rio verificar el sellado y la ausencia de las molestias respiratorias. 9. Una vez ajustada, no tocar la mascarilla con las manos. Su colocación y reti-rada, ha de ser supervisada siempre por un adulto.

. El autor es médico del centro de salud de

Narón. Magister Salud Pública

suplementodominical

3 de mayo de 2020enFotogramas

37Un confinamiento más liviano en la 9ª semana la pandemia entró en su novena semana con la novedad de un evidente descenso de fallecimientos

y de nuevos contagios, lo que ha permitido aliviar las condiciones del confinamiento desde la jornada de ayer. Los últimos siete días han continuado aportando constantes imágenes de cómo

se vive la situación en las comarcas de Ferrol, Eume y Ortegal. FOTOS: JORGE MEIS Y D. ALEXANDRE.

todo

Mús

ica

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

38 La banda neoyorquina The Strokes acaba de lanzar ‘The New Abnormal’, el sexto álbum de una trayectoria que ha sufrido algún parón pero que empezó en la cumbre de la música con un

espectacular debut con el que fueron aclamados como “los salvadores del rock”, en 2001, gracias a ‘Is This It’, considerado como uno de los mejores discos de la historia.

El esperado regreso de los neoyorquinos The Strokes

SOCIEDAD

Su debut fue tan espectacular que rápidamente fueron aclamados como “los salvadores del rock”, y aquel álbum, “Is this it”, se convirtió automáticamente en una obra de referencia, un clásico que encumbró al grupo The Strokes como la gran banda de comienzos de siglo y que la revista musical Rolling Stone, inclu-yó entre los quinientos mejores álbu-mes de la historia.

La banda formada por el vocalista Julian Casablancas, los guitarristas Nick Valensi y Albert Hammond Jr, el bajista Nikolai Fraiture y el bate-ría Fabrizio Moretti vendió más de ocho millones de copias de aquel pri-mer disco, no solamente uno de los mejores trabajos de la época, sino la inspiración y el empujón defi nitivo para el éxito de decenas de bandas alternativas.

Con “The new abnormal”, publica-do el 10 de abril en pleno parón mun-dial como consecuencia de la pan-demia que ha roto la normalidad, la banda neoyorquina regresa con fuer-za después de siete años tras la publi-cación del que hasta ahora era su último trabajo, “Comedown Machine”, cumpliendo las expectativas tras los adelantos publicados, “At the door”, “Bad decisions”, y “Brooklyn Bridge to Chorus”, temas que probablemente se incorporarán a la lista de sus can-ciones más celebradas.

Grabado en MalibúEl sexto álbum de estudio de The Strokes fue grabado en los estudios Shangri-La en Malibú (EEUU) y pro-ducido por Rick Rubin, y está ilustra-do en su portada con la obra “Bird on Money” del artista Jean-Michel Bas-quiat.

Además de los singles “At the door”, “Bad decisions” y “Brooklyn Bridge to Chorus”, que lanzaron cinco días antes que el álbum, completan el disco las canciones “The adults are talking”, “Selfl ess”, “Eternal Sum-mer”, “Why are sundays so depres-sing”, “Not the same anymore” y “Ode to the mets”, un tema que ya habían presentado en directo con el cambio de año.

Con múltiples fechas programa-das en varios países que se verán afectadas por la situación generada por el Covid-19, como las actuaciones previstas en Los Ángeles el pasado mes de marzo, y Nueva Orleans, Aus-tin o Sugar Land en el mes de mayo, la banda tiene previsto viajar a Europa a fi nales de agosto como cabeza de car-tel del festival Primavera Sound, que ha sido reprogramado y está previsto que se celebre en Barcelona entre el 26 y el 30 de agosto.

La situación de cuarentena ha dado pie a una nueva manera de promocionar su nuevo álbum para The Strokes: “Five guys talking about things they know nothing about”,

una “webserie” a través de su canal de YouTube en la que los músicos refl exionan sobre la situación actual, desgranan detalles de su álbum o repasan algunas anécdotas vividas durante sus dos décadas de trayecto-ria musical.

Banda de cultoSi “Is this i” convirtió a The Strokes en la banda de referencia del rock alter-nativo, “Room on Fire” consolidó el sonido de la agrupación y, aunque no tan aclamado como su debut, aquel segundo disco publicado en octubre de 2003 dejó éxitos como “12:51”, “The end has no end”, “I can’t win”, “Under control” o “Reptilia”, uno de los más

MIRIAM SOTOFotos: EFE

La cuarentena ha dado pie a una nueva manera de promocionar su trabajo: “Five guys talking about things they know nothing about”, una “webserie” a través de su canal de YouTube

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020todoMúsica

39

1- Julian Casablancas durante su actuación en el Festival Bilbao BBK Live en 2019; 2- El cantante y guitarrista neoyorquino Albert Hammond Jr en un concierto en solitario en Benicássim; 3- La banda neoyorquina en directo en 2017; 4- Julian Casablancas, vocalista del grupo; 5- Seguidores del grupo en un concierto en Copenague

célebres de la banda junto a otros de su primer trabajo como “Last Nite” o “Someday”.

Con el Lou Reed de The Velvet Underground como su principal infl uencia tanto en las letras como en su forma de cantar, Julian Casa-blancas siempre ha citado a otros grandes artistas como sus referen-tes, entre ellos Bob Marley, Nirvana y Pearl Jam.

TrayectoriaThe Strokes, herederos directos de las bandas del rock de la escena under-ground de los 70, se confi rmaban con apenas dos discos como la banda de referencia de los comienzos del

nuevo siglo, un liderazgo que, tras siete años de silencio, sin duda pueden recuperar con “The new Abnormal”, un disco que, aunque continúa su trayectoria donde la pararon en 2013, recuerda a lo mejor de sus comienzos.

A pesar de su crecimiento como músicos, “First impressions in Earth”, publicado en enero de 2006, no logró el éxito de los prime-ros dos trabajos de la banda neo-yorquina; sin embargo, dejó para su repertorio otro de sus grandes temas, “You only live once”.

No volverían a publicar disco hasta “Angles”, en marzo de 2011, al que seguiría en el año 2013 el álbum “Comedown Machine”, algo alejado del sonido que se espera-ba de ellos y que recibió críticas totalmente enfrentadas.

Por separadoTras aquel disco, no anunciaron su separación, pero los cinco ini-ciaron proyectos diferentes a The Strokes.

Julian Casablancas lideró como vocalista la banda The Voidz, con la que ha publicado dos discos; Albert Hammond Jr. probó suerte en solitario; Nick Valensi montó el grupo CRX, Nikolai Fraiture cola-boró con el batería Stephen Per-kins en Summer Moon, mientras que Fabrizio Moretti lo hizo con Little Joy.

Pese a que sus caminos pare-cían separarse, The Strokes nunca abandonaron el proyecto del todo, y desde el año 2016 dieron pistas de que estaban trabajando en su regreso discográfico y en junio de aquel mismo año lanzaron el EP de cuatro canciones “Present Future Past”.

Casi tres años después, en un concierto en Los Ángeles tocaron por primera vez “The adults are talking”, tema que abre el espe-rado regreso discográfi co de The Strokes.

brom

uroC

atód

ico

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

40

Hemos hablado mucho de nostalgia a lo lar-go de los años, más de una década ya, en esta tribuna. Ha sido, sin duda, uno de los temas del cambio de

siglo: la nostalgia. Supongo que por-que en tiempos de incertidumbre lo que nos pide el cuerpo, y aun más el alma, es echar la vista atrás y refu-giarnos en ese pasado que siempre fue mejor. Un pasado que, por cier-to, tienen todas las generaciones, lo que pone de manifi esto la cualidad esencial de la nostalgia: dulcifi car y engrandecer los recuerdos.

Para los hijos de los 80, que ya pei-namos canas (recientes, pero cada vez más abundantes), los videojue-gos forman parte de nuestro erario cultural. Y hay una década en con-creto, la de los 90, durante la que se imprimieron muchas de las huellas más indelebles de nuestro acervo audiovisual. Estas huellas, a su vez, eran hijas del cine, porque los caba-lleros de aquel nuevo arte, muchos de los mejores, nipones, tomaban el cine, y muy especialmente el cine americano, como gran referencia. Así Resident Evil suponía una pues-ta en praxis, desde la hipérbole, de las lecciones de Carpenter, Rome-ro y Hooper durante la explosión del horror en los 70 y 80. Lo mismo se podría decir de Metal Gear Solid y James Bond, Misión Imposible y, por supuesto, 1997 Rescate en Nueva

Matar la nostalgiaYork; otra vez, John Carpenter.

Pero había una saga, longeva ya en aquel 1997, cuyos referentes eran mucho más propios. Sus imágenes no nos retrotraían al cine, sino que parecían colgar en un lienzo propio, uno genuino del videojuego, el terre-no más fecundo del audiovisual para la recreación de universos imposi-bles. El cosmos ideal de lo imagina-rio. Tal saga tenía título que era en sí mismo epítome del videojuego: Final Fantasy; Fantasía Final; difícil resumir mejor en dos palabras todo lo que los videojuegos son. En su séptimo capítulo, el más inolvidable, sus momentos cumbre se contaban, sin embargo, a través del cine. Y del cine mudo, aunque acompañado de melodía. La escena más imborra-ble e irrepetible era la muerte de un personaje extraordinario, la fl orista Aeris Gainsborough, que era súbita-mente atravesada por una espada en un escenario bucólico y moría de improviso, dejando al jugador anona-dado, roto ante la muerte totalmente imprevista del personaje más dulce, inocente y memorable de un juego extraordinario.

Sabiendo que momentos como éste, y en realidad el conjunto de las experiencias de ese juego, eran mate-rial, como ya hemos dicho, indeleble en la memoria colectiva de los juga-dores, Tetsuya Nomura, por aquel entonces director de arte y creador del diseño visual de esos personajes y ahora pope creativo de su remake, ha optado por la decisión más valien-te que nadie haya tomado en esta era del audiovisual. Invadidos, como estamos en todas las manifestacio-nes de la imagen movimiento, por la

nostalgia, Nomura ha dado un golpe en la mesa radical que ha desencade-nado una brutal polémica entre sus fans, con un abanico de emociones que van desde la veneración al odio absoluto a su atrevimiento.

Lo que Nomura ha hecho es rees-cribir un clásico. Ha matado, literal-mente, la nostalgia. Es, para que se hagan una idea, como si Virgilio en vez de hacer su Ilíada con la secuela inmejorable que es La Eneida hubie-ra optado por reescribir la Ilíada. Y, no contento con tal sacrilegio, hubiera decidido que en su punto cumbre, el combate de Aquiles y Héctor, algo imposible y antagónico a la obra ori-ginal ocurriera. Que Aquiles perdo-nara la vida de Héctor, por ejemplo. O que Héctor matara a Aquiles. O que Aquiles desertara de facto, forzando

a la derrota aquea. Es algo tremendo, demoledor, que uno de los personajes resume con una frase que me puso, y no es una hipérbole, la piel de gallina: “Una libertad sin límites, aterradora. Como un cielo inabarcable e infi nito”.

Esa rebelión de los personajes con-tra su destino, que solo puede cobrar sentido desde la nostalgia, es un ver-dadero despertar al presente. Un giro de autor magistral, y de una valentía insólita, en un arte, el décimo, que va consolidándose como el vehículo de expresión del presente. Como verda-dera voz del alma humana en estos tiempos de reclusión donde los cie-los, inabarcables e infi nitos, existen solo, de momento, en la nostalgia. Una nostalgia que debe morir para dejarnos renacer y estar presentes en este presente tan tremendo.

ÁNGEL LUIS SUCASAS

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020cineTeatro41

El festival de Cannes ha sido aplazado sin fecha y el de San Sebastián está previsto para septiembre

Los festivales de cine más importantes y prestigio-sos del mundo, entre los que fi guran el de Cannes, la Mostra de Venecia o el de San Sebastián, forma-rán parte de “We Are One:

A Global Film Festival”, un evento virtual que ha organizado YouTube como solución de emergencia por el coronavirus.

A partir del 29 de mayo y duran-te diez días, esta iniciativa digital ofrecerá gratis y al público de todo el mundo una programación escogida por los festivales de cine de Annecy, Berlín, Cannes, Guadalajara, Jerusa-lén, Karlovy Vary, Locarno, Londres, Macao, Marrakech, Mumbai, Nueva York, San Sebastián, Sarajevo, Sun-dance, Sydney, Tokio, Toronto, Tribe-ca y Venecia.

RecaudaciónYouTube y Tribeca Enterprises, la organización detrás del Festival de Cine de Tribeca, son los máximos responsables de “We Are One: A Glo-bal Film Festival”, que recaudará fon-dos para la Organización Mundial de la Salud (OMS) y otras instituciones involucradas en la lucha contra el coronavirus.

“A menudo hablamos del poder de las películas para inspirar y unir a las personas más allá de las fronteras y las diferencias para ayudar a sanar el mundo. Todo el mundo necesita sanarse en este momento”, señaló en un comunicado Jane Rosenthal, cofundadora y directora ejecutiva de Tribeca Enterprises.

“We Are One: A Global Film Festi-val une a programadores, artistas y contadores de historias para entrete-ner y reconfortar a las audiencias de todo el mundo. Al trabajar con nues-tros extraordinarios socios y YouTu-be, esperamos que todos experimen-ten un poco de lo que hace que cada festival sea tan único y aprecien el arte y el poder del cine”, añadió.

Por su parte, el director comercial de YouTube, Robert Kyncl, destacó que este será “un evento” como “nun-ca antes se había hecho”.

“Estamos orgullosos de ser los anfitriones de este fantástico con-tenido, que es gratuito para los afi -cionados al cine de todo el mundo”, agregó Kyncl.

Cannes, San Sebastián y la Mostra, unidos en YouTube

También mostraron su satisfac-ción los representantes del Festival de Cannes, uno de los numerosos certámenes de cine que se han visto afectados por la crisis global del coro-navirus.

“Estamos orgullosos de unirnos a otros festivales para poner el foco en películas y talentos extraordinarios,

permitiendo al público experimen-tar las maneras de narrar historias en todo el mundo y la personalidad artística de cada festival”, aseguraron Pierre Lescure y Thierry Frémaux, que son el presidente y el director del Festival de cine de Cannes, respecti-vamente.

Graves consecuenciasLa pandemia ha obligado a cerrar las salas de cine de prácticamente todo el planeta, con consecuencias demoledoras para la industria, y ha puesto contra las cuerdas a los fes-tivales más importantes del circuito internacional de la gran pantalla, que ahora barajan posibilidades entre la suspensión, la cancelación o apurar sus opciones hasta el fi nal.

Por ejemplo, la Mostra de Venecia mantiene, por ahora, su intención de celebrarse en septiembre. Hay otros festivales que todavía no han tomado una decisión defi nitiva y algunos han sido suspendidos.

Pero el festival de Cannes, que tendría que haberse desarrollado en mayo, ha aplazado en varias ocasio-nes su evento de este año y tampoco se celebrará al menos durante junio o julio.

El cine ha sido uno de los sectores más

afectados por la pandemia, en las salas

y en los festivalesEl actor de cine indio Irrfan Khan, conocido por sus papeles en “La vida de Pi” o “Slumdog Millionaire”, falleció a los 53 años en la ciudad de Bombay, meca de la industria cinemato-gráfi ca de Bollywood. “Rodeado de amor y su familia por la que se desvivía, nos dejó para ir al cielo dejando un verdadero legado”, indicó la familia. EFE

Los estudios de Universal aseguraron este martes que la película animada “Trolls 2: Gira mundial” ha recaudado en torno a 100 millones de dólares con su lanzamiento directo por internet, uno de los pocos estre-nos que no ha esperado a la re-apertura de los cines afectados por la pandemia. Según estos datos igualaría lo obtenido por la precuela en los cines. EFE

El Festival de Cine en Espa-ñol de Málaga, que aplazó su vigésima tercera edición prevista del 13 al 22 de marzo por el coronavirus, trabaja en el diseño de un formato adapta-do a las circunstancias para celebrarse de forma presencial en la última semana de agosto, ha anunciado a Efe su director, Juan Antonio Vigar.

FALLECE IRRFAN KHAN, EL ACTOR INDIO CONOCIDO POR LA VIDA DE PI, A LOS 53 AÑOS

“TROLLS” RECAUDA CIEN MILLONES CON SU ESTRENO EN LA RED E IGUALA AL CINE

EL FESTIVAL DE MÁLAGA CREA UN FORMATO ADAPTADO PARA FINALES DE AGOSTO

El “We are one: A global Film Festival” es un evento virtual que engloba diferentes certámenes y cuyos fondos irán destinados a la OMS y otras instituciones involucradas en la lucha contra el coronavirus

gam

eOve

rSUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

42

Durante la última dé-cada, muchos somos los que recordamos el famoso lema de Sir Francis Drake, Sic Parvis Magna, que significa: “La gran-

deza nace de pequeños comienzos”, una frase que sirve perfectamente para describir lo que celebramos hoy. Y es que, hace más de treinta años que una de las sagas más icónicas de la historia de los videojuegos se forjó en uno de los lugares más comunes y humildes. Quién le diría a Jordan Mechner que las grabaciones en vídeo de su hermano en un aparca-miento o sus largas horas dedicadas en el Apple II del garaje de sus padres acabarían posicionándole como uno de los pioneros de la industria por de-recho y autor de uno de los mayores clásicos del mundo interactivo.

En efecto, Prince of Persia había nacido, y con él la revolución tanto dentro del género de plataformas y aventuras como en el desarrollo de videojuegos. Y no fue para menos, puesto que no solo su enfoque cine-matográfi co acabó marcando la for-ma de narrar historias en la industria para siempre, sino que sus magnífi cas animaciones aún a día de hoy siguen sorprendiendo gracias a la rotosco-pia –técnica de animación empleada en películas como “Blancanieves y los siete enanitos”, reemplazando los fotogramas de actores reales graba-dos con cámara por dibujos–.

Un clásico atemporalEl videojuego acabó convirtiéndose en un éxito y un clásico instantáneo, hasta el punto de recibir diversos rei-nicios que lo lanzarían a la cumbre, como la famosa trilogía de Ubisoft, Prince of Persia Las Arenas del Tiem-po, y cosechando más de catorce millones de copias vendidas solo con la primera parte, recibiendo incluso una notable adaptación en el cine de la mano de Disney, aunque relegada al olvido tras el boom que supuso su sucesor, Assassin’s Creed.

Es por todo esto que este libro que tenemos en las manos es tan especial, pues narra no las aventu-ras de un príncipe persa intentando cambiar su destino, sino las de un joven mostrando su punto de vista en plenos años ochenta durante el crecimiento de un sector todavía por florecer, un muchacho iniciándose en un camino lleno de peligros que

Celebrando treinta años de toda una leyenda

el diseño de los niveles y de las ani-maciones del personaje, a múltiples anotaciones reales y comentarios del propio puño y letra de Jordan. Inclu-so ha asignado un capítulo especial al legado que el príncipe nos ha deja-do a lo largo de los años y un hueque-cito entrañable para todos aquellos fans a los que las hazañas del gue-rrero persa lograron marcar. Todo encuadernado en una edición de lujo de tapa dura que hará las delicias de cualquier coleccionista.

suponen la creación de un videojue-go, plasmando todos y cada uno de los desafíos que tuvo que afrontar desde 1985 hasta 1993.

En este caso, este cuaderno no se limita a ser una detallada e inte-resante recopilación de los diarios de Mechner a lo largo de casi una década, sino que incluyen nuevo contenido, que van desde fotografías e ilustraciones durante su proceso creativo, arte conceptual y bocetos nunca vistos del propio creador para

En resumen, “The Making of Prin-ce of Persia: Journals 1985-1993 Illus-trated Edition” no es un libro cual-quiera o común en el mercado, se trata de uno de los mejores, por no decir único, libro que realmente reco-pila de principio a fi n todo el proceso de desarrollo de un videojuego, y todo desde el punto de vista del propio creador.

Además, ilustra a la perfección no solamente las difi cultades con las que cualquier desarrollador se encuentra, sino un momento de la época en la que los videojuegos comenzaban a tener cada vez más relevancia en la sociedad, hasta acabar siendo los referentes actuales en la industria del ocio.

Edición de lujoUna edición de lujo para cualquier fan tanto de la franquicia como de los videojuegos en general, y un impres-cindible para cualquiera que desee conocer los secretos que se esconden tras los orígenes del joven de Arabia.

Despertad, arenas del tiempo, el príncipe ha regresado.

Autor: Jordan MechnerDimensiones: 22,6 x 16 x 3,6 cmMaterial: Tapa duraIdioma: InglésPáginas: 336Precio: 20 dólares

VICTORIA D. [email protected]

PRINCE OF PERSIA

THE MAKING OF PRINCE OF PERSIA: JOURNALS 1985-1993 ILLUSTRATED EDITION

NATALIA ALCAYDE@Natalialcayde

La belleza es un arma po-derosa. Cuidar de ti mis-ma, verte bien, dedicar tiempo a mimarte hace que te sientas mejor por dentro y te dé la confi an-za suficiente para que

esa energía se proyecte hacia afuera. Utilizamos los colores para demos-trar un estado de ánimo, un medio de expresión. La actividad del rojo se asocia a la consecución de un objeti-vo, ya sea anímico, deportivo, sexual o para expresar amor. Por ser un color tan llamativo, el rojo también signi-fi ca atracción, fuerza, vida, valentía y vigor. Es el color de la vida animal, asociado al fuego, también represen-ta el deseo, la energía, el color y el placer.

Es mi color favorito, me siento identifi cada con él. Como decía Yves Saint Laurent, el rojo “es un mani-fi esto, una actitud que afi rma la per-sonalidad”. Se trata de un color que habla de manera instintiva, por eso muchas mujeres nos sentimos mucho más atractivas con los labios pintados de rojo, la boca es una de las zonas más suges-tivas, se asocia con el amor y la atracción. Una boca pintada de rojo fl uye entre lo ele-gante y lo clásico, pero también con lo sen-sual. Y si lo unes a unas uñas pintadas de rojo eres una fémina pode-rosa, con un alto nivel de seducción. Chris-tian Dior creó en 1953 la barra de labios “Rouge Dior 999” porque quería “vestir la sonrisa de las mujeres”, sabía que es un color atemporal, divertido, osado y carismático, como lo son las prendas de este tono empo-derador y favorecedor.

Código rojoSUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

43

El total look rojo es una propuesta de @gittabanko (1) @senstylable (3) y @maisonvalentino (6); los labios rojos son infalibles para @invitadaideal (2), @louboutinworld y Paloma Picasso @aniakuczynska (5)

Como proclamaba Coco Chanel, “mujeres, poneos rojo en los labios y ata-cad”, es un símbolo de empoderamiento. Quizás su poder radica en su energía, es el color de la sangre. Asociada directa-mente con la feminidad. En la Segunda Guerra Mundial, las mujeres lo utiliza-ron en sus labios como mensaje de apo-yo a los que servían en la batalla. A aquel tono se le conoció como el “victory red”. En el Reino Unido, sin embargo, durante la misma guerra, estaba prohibida la pro-ducción de cosméticos, Winston Chur-chill hizo una excepción con la barra de labios roja porque pensó que elevaba la moral de la población.

Ahora, en estos tiempos que nos ha tocado vivir, hemos descubierto de la noche a la mañana que nada es lo que era, todo se ha trastocado, juntarse es un privilegio que no podemos realizar, son días extraños. Tenemos que pensar en el futuro y subirnos el ánimo, puedes tener un día triste o apagado y si te vistes de rojo o simplemente te pones un Lipstick rojo te iluminas.

En economía aparece el término “efecto labial rojo” porque en tiempos difíciles, es el producto más vendido. Vestirse de rojo es una declaración de intenciones así que ¡¡Vístete!!

Vestido rojo “Valentino”. El diseñador se enamoró del rojo en España cuando vió elegantes mujeres vestidas de este color en el Liceo de Barcelona.

Un zapato con suela roja de “Louboutin”. En 1992, el diseñador Chris-tian Louboutin pintó las suelas de sus zapatos con esmalte de uñas rojo porque sentía que les faltaba energía.

Píntate los labios como Paloma Picas-so. A los 6 años, la hija del pintor probaba por primera vez el “rouge”. Según ella, “el mejor vestido para el rostro”.

El rojo es un manifi esto, es una acti-tud, un objeto de deseo para cualquier mujer… Queda poco para salir y volver a ser y hacer lo que queramos así que marca con un rotulador rojo los días que nos quedan en tu calendario. Insisto, en ROJO, para que tu ojo lo perciba, se ale-gre y, por extensión, aumente tu tensión arterial y tu ritmo cardíaco y respirato-rio. ¡¡¡¡Que suba la adrenalina!!!

deModa

armoniza con el ser humano, se adapta a nuestro ojo, es el color más democrático. Es el rey de las emociones, sentimientos como la ira o la vergüenza (nos hacen enro-jecer), nuestra felicidad, matiza el enamoramiento, nos favorece.

Según Henry Matisse, autor del cuadro “El estudio Rojo” (1911): “Hay ciertos tonos de rojo que ejercen efectos sobre la presión sanguínea”. Cuando estoy triste, no hay nada mejor que vestirme de rojo, ya que se asocia a la feli-cidad y “sube la moral” al instante. Es el color de la acción.

El color rojo es el resulta-do de mezclar los pigmentos magen-ta y amarillo, en cualquier acabado

1

23

4 5

6

enDe

talle

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

44 Perros y gatos son las mascotas más habituales en los hogares en todo el mundo. Los expertos nos indican cómo convivir con nuestros acompañantes y mejores amigos no humanos

durante el actual periodo de confi namiento, una situación en la que el contacto se multiplica y los afectos, miedos y sensibilidades afl oran y se intensifi can.

Mi mascota, el aislamiento y yo

SOCIEDAD

El confinamiento en casa debido al estado de alarma por el Covid-19 supone un gran reto para toda la familia porque supone una alteración drástica de las rutinas, incluyendo la de gatos y perros, cuya salud física y mental podría verse seriamente afectada.

Aunque “el confi namiento por el Covid-19 no afecta de igual manera a perros y a gatos”, explica a Efe Isa-bel Buil, directora de la Fundación Affi nity, FA, (www.fundacion-affi nity.org), entidad que investiga el vínculo que se crea entre las personas y los animales, así como los beneficios de los animales de compañía en la sociedad.

El bienestar de un perro depende de tres aspectos fundamentales: la práctica del ejercicio físico, la explo-ración del entorno –especialmente mediante el sentido del olfato– y el contacto y la interacción social con otros perros y personas. Todo lo cual puede verse afectado o reducido drás-ticamente por la situación excepcio-nal que vivimos, según la FA.

CambiosAunque las autoridades permiten sacar a pasear al perro, para que pue-da hacer sus necesidades, ponen algunas limitaciones que afectan a sus actividades físicas y de socia-bilización, ya que los paseos deben ser cortos, de forma individual y sin entrar en contacto con otras personas y perros, apuntan.

Por su parte, para los gatos, que suelen estar solos muchas horas, resultan cruciales la modifi cación de las rutinas y la alteración en el uso del espa-cio, derivados del confi namien-to en casa.

Estas mascotas perciben estos cambios como una pérdida de control sobre el entorno,

por todo lo cual pueden estresarse en esta situación, según esta fundación.

Los gatos domésticos están acos-tumbrados a estar en casa y no salir y “el principal cambio que ellos expe-rimentan es que ahora las personas estamos también todo el día en casa”, señala Isabel Buil.

Señala que “los gatos forman vín-culos afectivos intensos con noso-tros, pero son más independientes que los perros y necesitan su espa-cio. En este sentido, para asegurar su bienestar, es muy importante respe-tar esta independencia. De lo contra-rio, el gato podría sufrir estrés”.

Buil hace un llamamiento a “ser más pacientes estos días con los ani-males de compañía. Ellos no pueden entender lo que está sucediendo y puede que, al ver alterada su rutina, estén más nerviosos de lo habitual en ciertos momentos”. Además esta experta comparte algunas claves prácticas para garantizar el bienestar de perros y gatos durante la pande-mia del Covid-19.

Salud física y mental“Nos enfrentamos a una situación nueva para todos, también para los perros. Para mantener su bienestar físico y mental, es importante darles la posibilidad de hacer ejercicio físi-co, tener contacto social y explorar el entorno ya que, si no lo hacemos, puede que el animal se muestre más alterado y nervioso de lo habitual durante el confi namiento”, señala la directora de la FA.

Apunta que, desde la funda-ción que dirige se recomien-

dan tres actividades que todos podemos efectuar

en nuestras casas:.1- Jugar a dia-

rio con el perro en casa, un mínimo dos veces al día ,y al menos, duran-te quince a vein-te minutos en cada ocasión.

La dinámica más conocida es

lanzar una pelo-ta u otro juguete

y que el perro ten-ga que ir a recoger-

la, pero existen otras opciones igual de esti-

DANIEL GALILEAFotos: EFE

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020enDetalle45

Es recomendable dejar que los gatos sean los que decidan cuándo establecer contacto con las personas para obtener cariño y dejarles un espacio para que puedan estar solos y tranquilos cuando quieran; en el caso de los perros es importante jugar con ellos a diario, reforzar su educación en adiestramiento en positivo y controlar su alimentación y su estimulación mental

La reclusión en casa afecta de distinta manera a perros y gatos: los primeros se alteran al no poder ejercitarse, explorar el entorno e interactuar, y a los segundos, que pasan mucho tiempo solos, los estresa la presencia de personas en su espacio todo el día

mulantes que requieren de menos espacio, como jugar al escondite de comida: esconder bolitas de pienso o premios en diversos puntos de una estancia, sin que el animal lo vea, y animarle a buscarlos, según Buil.

2- Aprovechar para reforzar su educación con técnicas de adiestra-miento en positivo.

El adiestramiento en positivo se basa en evitar el castigo y reforzar el buen comportamiento del animal de compañía mediante refuerzos como la comida, juegos o caricias, para enseñarle qué puede hacer y qué no, estableciendo límites.

No se espera a que el perro se equivoque para corregirlo, sino que se centran los esfuerzos en promover que se comporte bien.

3- Controlar su peso de forma periódica, ya que ahora la práctica de ejercicio físico está limitada.

Hay que prestar especial atención a la alimentación del perro para que no aumente de peso, para lo cual la FA sugiere convertir el momento de la comida en un juego estimulante.

Una opción consiste en hacer-le agujeros al cartón de un rollo de cocina, introducir dentro bolitas de pienso y tapar los dos extremos. Así se estimula mentalmente al animal para que logre obtener la comida y la ingiera poco a poco, señalan.

También se puede colocar un tra-po dentro de una caja y esconder entre sus dobleces, bolitas de pienso que luego el perro deberá encontrar,

de la vivienda antes de decretarse el estado de alerta”.

“Los problemas que podemos observar en estos animales podrían derivarse de un exceso de contacto por parte de la familia, sobre todo si en ella hay niños pequeños”, asevera la experta .

“Si en casa hay niños, es impor-tante que los adultos les supervisen y aseguren que también respetan las necesidades de espacio y privacidad del gato, además de vigilar y poner-le límites al juego de los niños con el

minino”, recomienda Buil. “Nuestras recomendaciones básicas son, en

primer lugar, dejar que sea el gato quien decida cuándo establecer contacto con nosotros para obtener caricias y, en segundo lugar, jugar con él dos veces al día, en sesiones de diez a quin-ce minutos de duración, cuan-do veamos que el animal está receptivo”, señala Buil.

Los gatos suelen permane-cer muchas horas en soledad,

así es que, para no estresar-los durante la cuarentena, otra

medida que se puede tomar es dejar una habitación vacía, para que el felino pueda estar solo y

tranquilo, como haría en un día normal, según la FA.

o utilizar un comedero especial “anti-glotones”, que entrega el alimento gradualmente, facilitando una ali-mentación más lenta y una mejor digestión, según Buil.

Estrés felinoIsabel Buil considera que “los gatos no deberían padecer en especial el período de confinamiento, excepto aquellos que tenían acceso al exterior

elIn

vent

ario

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020

46oooo

Quédateen casa

La tienda de campaña para evitar distracciones

EL MEJOR METRO PARA COLGAR CUADROS

Tras limpiar los cristales y hacer limpieza general, toca colgar esos cuadros que quedaron pendientes. ¿Qué pasaría si tuviéramos todos los elementos esenciales para colgar cuadros rectos en la cinta métrica? Hang-o-matic tiene una cinta métrica, un nivel de burbuja, un marcador de pared y pasadores deslizantes para mantener la medición marcada para que la imagen quede perfectamente nivelada siempre. Se puede encontrar por un precio de 14,95 euros en la web odditymall.com.

EL KARAOKE DE CARTÓN Y DE BOLSILLO

No es necesario reservar una habitación privada sucia con una vieja tele en la parte trasera de un restaurante japonés: ahora puedes crear tu propia noche de karaoke ... ¡de cartón! Cardboard Karaoke es portátil y lista para usar. El dial izquierdo controla el volumen de la música y el derecho, el del micrófono. Solo hay que colocar algunas baterías, poner el móvil en la base y poner sus canciones favoritas. También puede usarse como altavoz. Se encuentra por 28,99 euros en fi rebox.com.

PAPEL HIGIÉNICO DE EMPERADORES COMO REGALO

Además de profesiones que no se valoraban, tras la pandemia apreciamos cosas ta banales como el papel higiénico. En Japón incluso se regala. Como el papel higiénico de lujo de Hanebisho, que suministra a la casa imperial. Está hecho de pulpa 100% natural y cada rollo, de dos capas, viene envuelto en papel washi hecho a mano (en tres colores reales diferentes), con un delicado patrón de mariposa que recuerda la artesanía clásica. Cuesta, ojo al precio, 114 euros en la web japantrendshop.com.

Las cosas pueden compli-carse en casa, sobre todo cuando estamos dema-siado dentro. ¿Cómo ale-jarse de la familia o com-pañeros de habitación cuando no hay espacio

libre? Fácil, con la tienda de privaci-dad para el hogar Sanwa.

Esta carpa interior, fácil de armar, es una cabina personal para aquellos momentos en que uno necesita su propio espacio privado. No, este no es solo otro meme del “Japón loco”. Este un elemento realmente práctico, ideal para una amplia gama de usua-rios: desde fotógrafos profesionales que necesitan un estudio en minia-tura hasta jugadores de videojuegos que no quieren distracciones o inclu-so teletrabajadores que requieren un entorno profesional y directo para hacer una videoconferencia o con-centrarse en algunas tareas de ofi -cina. Es portátil (viene con su propio estuche) e incluso tiene una ventana lateral y un tragaluz.

Resulta ideal para tener privaci-dad en el hogar, teletrabajo, juegos,

tomar fotos, estudiar, etc. Se ensambla solo con un toque y es portátil: se plie-ga para facilitar el almacenamiento y el transporte en caso de tener que llevarla.

Cuenta con tra-galuz, apertura de techo y una ventana lateral. Las dimen-siones ensamblada son de 90 x 110 x 150 centímetros y tiene un peso de 2,7 kilos, incluida la caja.

En el interior se puede colocar un escri-torio, mesa, o silla. Las instrucciones vienen en japonés pero resulta muy fácil de montar.

Para aquellos que están acostum-brados al entorno de ofi cina, la transi-ción a un entorno de trabajo diferente puede ser difícil. Esta es la razón por la cual algunos trabajadores todavía no podían acostumbrarse a trabajar

bajo, programas interesantes en la televisión que intentan desviar su atención y un tiempo de merienda ilimitado.

F MÁS CONCENTRACIÓNEsas son solo algunas de las innu-merables distracciones de tener que trabajar desde casa. Pero ahora puede decir adiós a todas estas distracciones al obtener esta tienda de campaña.

Diseñada por la compañía japonesa Sanwa, esta carpa inte-rior se puede instalar fácilmente en cualquier lugar. Se puede poner en la sala de estar o en el dormito-rio o en cualquier otro lugar donde deseemos colocar un espacio de trabajo personal.

Viene en forma de disco compacto que mide solo 79 centímetros de diá-metro. Para confi gurar, simplemente hay que despliegar la carpa y colo-carla en el lugar elegido. La carpa de privacidad mide un metro y medio de alto y 90 centímetros de ancho. Por 139 euros en la página web www.japantrendshop.com.

r,a

o

-e a -a 0es,

se cri-Lasen lta muy

están acostum-ofi cina, la transi-

bajtelatili

Esmqaee

jreenriodt

Vique mmetrhay carla

VARITA MÁGICA... Y DESINFECTANTE

La nueva 59S X5 es una varita esterilizadora LED UV-C compacta de mano que destruye el 99,99% de gérmenes, virus y bacterias en segundos simplemente pasándola de un lado a otro sobre las superfi cies. Solo hay que ponerse gafas protectoras para los rayos UV, activar los potentes 20 LED UV-C (la misma iluminación ultravioleta utilizada en hospitales), y moverla por encima de lo que sea necesario desinfectar cinco o diez veces. Para mayor seguridad, incluye un sensor inteligente que la apaga automáticamente.

desde casa.Tener que lidiar

con todas las distrac- ciones es el mayor desafío para trabajar desde casa. Mascotas pegajosas, niños rui-dosos que intentan molestar su tra-

SUPLEMENTODOMINICAL

3 DE MAYO DE 2020elInventario47

ooooooooooooooooo

Quédateen casa

La posibilidad de tener un avión en el garaje

el marco de una ventana. Para obte-ner instrucciones completas y más información, puede visitar la página web Style Your Garage, aunque espe-cifi can que la instalación demorará entre 30 y 60 minutos.

Tener un avión, un des-capotable o un tanque en el garaje parece muy complicado. Bue-no, ahora hay una ma-nera de crear una ilu-sión similar para que

los transeúntes se lleven una sorpre-sa. Style Your Garage, una empresa con sede en Alemania, vende una to-nelada de estilos diferentes para ele-gir, crea y vende ilusiones increíbles en el garaje e en otros lugares como balcón, paredes o puertas.

A pesar de que en el garaje proba-blemente haya un Renault oxidado de principios de los 90, no hay razón para soñar y aparentar. ¿Por qué no pegar uno de estos increíbles adhesi-vos en la parte delantera de la puerta y crear la ilusión de que realmente contiene un Bentley, un caballo, un avión, un camión volquete, un ele-fante, un tigre, una pantera, o inclu-so hay algunos que son la puerta de entrada a un hermoso viñedo italia-no o una playa.

Las pegatinas están hechas de un material exclusivo, similar a las lonas de camiones, pero tienen una estruc-

tura más fi na, a prueba de rasgadu-ras, pero también se puede cortar sin dañar para que se ajuste fácilmente a cualquier tamaño de puerta de garaje. Se instalan fácilmente con cinta de velcro, similar a una mosquitera en

Ha sido el sueño de los empleados perezosos y estu-diantes de fi estas durante milenios. “¿Qué pasaría si me tatuara los ojos

en los párpados? Entonces podría dormir en el trabajo o en clase y nadie lo sabría”.

Estas increíbles pegatinas con forma de ojo permiten colocar-las sobre los párpados y dormir durante una videoconferencia sin que nadie parezca más aten-to, excepto probablemente todos una vez que el usuario empieza a roncar o la cabeza comienza a balancearse de un lado a otro. Más información en la web de oddity-mall.com.

Ojos postizos para parecer atento en el teletrabajo

Aconsecuencia de la pandemia de coro-navirus, estamos aprendiendo sobre equipos de protec-ción y del amplio re-pertorio que hay en

el mercado de las mascarillas. Estas son de las más modernas.

Estas de Xiaomi, que no solo fabri-can móviles, cuentan con cuatro capas de fi ltro, pensado para purifi car el aire hasta en un 95%. El tamaño del virus es mucho menor que los poros de los fi ltros, por lo que no puede ase-gurarse nunca una completa seguri-dad de infección, aunque minimiza enormemente la capacidad de conta-giar a otros.

Entre las capas cuenta con un fi l-tro de aire de alta efi ciencia (HEPA), semejante al de las aspiradoras verti-cales. Tiene también un fi ltro metáli-co exterior, otro de papel esterilizado para luchar contra gérmenes y otro de tela resistente al agua.

Detiene las partículas PM2.5, pero también protege de polvo, del humo de tabaco y de algunos gases. Es muy efi caz para proteger contra la polu-ción, pero es importante recordar una vez más: no protege del Covid-19, lo que hace es proteger para no con-tagiar a otras personas, lo que es extremadamente importante para

La mascarilla eléctrica, el nuevo invento de Xiaomi

intentar que no haya un repunte en los contagios. En lo que se refi ere a la parte externa, es una carcasa de plástico con acabados en algodón y silicona.

La batería tiene una autonomía de hasta seis horas, y garantiza una correcta ventilación para la entrada de aire del exterior, a diferencia de lo que pasa con las incómodas masca-rillas quirúrgicas, que además son de un solo uso.

MINIHUERTO INTERIOR

Mini Huerto de Interior es el regalo ideal para los amantes de la jardinería que vivan en la ciudad y para aquellos cocineros amateurs a los que les gusta emplear hierbas frescas en sus creaciones culinarias. Trae tres macetas, tres bandejas de drenaje, tres discos de turba prensada que se expandirán al regarlos, tres sobres de semillas (cilantro, albahaca y orégano) y unas tijeras. Se puede encontrar por un precio de 32 euros en la web de curiosite.es.

ABRIDOR Y PENDRIVE, TODO EN UNO

Los gadgets que solo sirven para una cosa están en desuso. Este pendrive permite almacenar los datos con una capacidad 8GB pero, ¿por qué hacerlo de la manera convencional? Una manera única para almacenar tareas, música, fotos o simplemente hacer una copia de seguridad de esos archivos importantes. Se puede acoplar a un llavero y, por supuesto, sirve para abrir botellas. Está disponible por 2,95 euros en yoquierounodeesos.com.

3 de mayo de 2020

Diario de FerrolAño XXII / Número 1.138SUPLEMENTO DOMINICALN

ord

esí

a

Fonsi Nieto y su mu-jer, Marta Castro, han anunciado que están esperando su primer hijo en común. El ma-trimonio decidía com-partir esta feliz noticia

en sus redes sociales posando juntos mostrando la ecografía de su bebé. Una buena nueva que llega para ale-grar al DJ pocas semanas después de que tuviera que hacer frente a dos dolorosas pérdidas, primero la muerte de su abuela materna y, po-cos días más tarde, el fallecimiento de su padre. El bebé será el primer hijo en común de la pareja, aunque Fonsi ya es padre del pequeño Lucas, de ocho años, fruto de su rela-ción con Alba Carrillo. Marta se encuentra embarazada de tres meses por lo que el bebé nacerá para otoño y ella se convertirá en madre primeriza a los 36 años.

“OLE OLE VAMOS A SER PAPIS!!! como es la vida... siempre que pasa algo malo luego viene algo bueno!!! Estamos súper felices y lo queríamos compartir con todos vosotros, me da mucha pena que mi padre y mi abuela no puedan conocer a nuestro futuro bebé pero des-

de ahí arriba nos cuidarán mucho”, escribía Fonsi Nieto en su perfi l de Instagram.

Los que también esperan su pri-mer hijo son la modelo Gigi Hadid y el cantante Zayn Malik. Ella misma lo comentó en una aparición muy peculiar para The Tonight Show, el programa de Jimmy Fallon. La modelo comentó cómo viven estos días, algunos de sus antojos e inclu-so cómo está afectando la situación a sus emociones.

“Obviamente, desearíamos haberlo anunciado a nuestra mane-ra, pero estamos emocionados, felices y agradecidos por todos los

mensajes de apoyo”, contaba Gigi. “El lado positivo es que podemos estar en casa juntos y vivir las experiencias día a día”, admitió la modelo. También habló ampliamente de los antojos, son los bagels con queso crema sus favoritos últimamente y comidas como pizza y hamburguesas. [DIEZ MINUTOS / HOLA]

Fonsi Nieto y Marta Castro anunciaron su próxima maternidad con una foto de su ecogra-fía; Zayn Malik y Gigi Hadid también confi rmaron que esperan su primer hijo

Más buenas noticias

Fonsi Nieto y su mujer esperan su primer hijo juntos para otoño, mientras la modelo

Gigi Hadid y el cantante Zayn Malik anuncian también su embarazo

El hijo de Ana Boyer y Fernando Verdasco es el gran protagonista de la familia. Una de las que más pendientes está de él es su tía Tamara Falcó. La diseñadora está encantada con su sobrino, del que se siente orgullosa por su último logro: ha superado el miedo a su mascota Vanilla, una golden retriever con la que Miguel ha acabado congeniando. [LECTURAS]

LOS LOGROS DE MIGUEL VERDASCO BOYER

Malú cuenta los días para tener a su bebé. En su intervención en el programa “El Hormiguero” comentó, entre otras cosas, cuál fue su primer antojo, huevo frito; qué es lo que le parece más bonito de esta etapa y algo que nadie esperaba: “Es una niña”, anunció antes de dejar claro que todavía no tienen pensado el nombre. [HOLA]

EL BEBÉ QUE ESPERAN MALÚ Y ALBERTO RIVERA ES UNA NIÑA

Irina Shayk está pasando el confi namiento en Nueva York con su hija, Lea de Seine, paseando con la pertinente mascarilla y un look sexy y rockero. Su hija ya es una pequeña infl uencer con solo tres años, vestida de Burberry. [SEMANA]

IRINA SHAYK Y SU HIJA MARCAN ESTILO

aVoces

Mar Torres acaba de confi rmar lo que parecía un secreto a voces: ya no es la novia de Froilán. Mientras que la joven está pasando la cuarentena por coronavirus en Madrid, el hijo mayor de la infanta Elena se encuentra en Marbella, en un alojamiento de lujo con uno de sus mejores amigos. La nieta de Tomás Fuertes, fundador del grupo El Pozo, ha confi rmado que ella y Felipe ya no están juntos. “Yo tomé la iniciativa, pero fue algo de los dos”, ha contado Mar en “Hola!”, donde ha dicho que mantienen su amistad. [DM]

Rosa López, está de enhorabuena. La cantante ha compartido una confesión que no ha pasado para nada desapercibida. La artista, que se encuentra promocionando su nuevo single, “Solo tu sonrisa”, una canción cuyos benefi cios irán directamente a la Cruz Roja, para así poder ayudar a los más necesitados, sorprendió a todos los usuarios congregados en la red social de la revista “Semana” revelando que después de tantos años ha vuelto a encontrar el amor. “Es el amor de mi vida”, aseguró. [SEMANA]

Mar Torres anuncia en las revistas su ruptura con Froilán

Rosa López afi rma que ha conocido al amor de su vida