Osnovna pravila nasleđivanja

Olivera Lučić

Scenario, priprema za čas

Johan Gregor Mendel (1822-1884)

Otac genetike

-8 godina rada na baštenskom grašku

-veliki broj uzoraka u eksperimentu

-zasadio 28.000 sadnica

-pratio 32 osobine graška

Mendelova hipoteza

• Mendel je dokazao da se osobine nasleđuju sa roditelja na potomke na predvidljiv način

• Postavio hipotezu da se osobine nalaze

pod kontrolom naslednih činilaca koji

determinišu razviće pojedinih osobina

kod roditelja i njihovih potomaka.

Pravila nasleđivanja

• „Nasledni činioci“ različitih roditelja mogu se naći u tijelu potomaka, ali se već u sledećoj generaciji mogu rastaviti i na nov način kombinovati

• 1. Pravilo rastavljanja

• 2. Pravilo slobodnog kombinovanjaMoguće je predvidjeti kakve se kombinacije

nekih osobina mogu očekivati kod potomaka

Alternativne osobine

• Mendel je pratio samo osobine koje se alternativno ispoljavaju

• Oformio je posebne leje sa biljkama koje su bile čiste linije za određenu osobinu

Alternativne osobine

Boja cvijetaLjubičasta/ Bijela

Položaj cvijetaAksijalni/ Vršni

Boja sjemenaŽuta/ Zelena

Oblik sjemenaOkrugao/

NaboranOblik mahune

Glatka/ NaboranaBoja mahune

Žuta/ Zelena

Visina biljke Niska /

Visoka

Oblici sjemena zrna graška

Ukrštanje biljaka

Monohibridno nasleđivanje

• Mendel je uveo oznake u skladu sa pretpostavkom o diskretnim „naslednim činiocima“:

– Biljke čiste linije sa okruglim sjemenom kao AA

– Biljke sa naboranim sjemenom kao aa

• Ove biljke je nazvao roditeljskom generacijom i označio ih kao Parenteralna generacija (P)

Prva filijalna generacija

• Zatim je ukrštao biljke iz P generacije

АА х аа

• Iz takvog ukrštanja dobijena je PRVAPOTOMAČKA GENERACIJA, F1 (prva filijalna generacija)

• Biljke F1 generacije uvijek su imale okruglo sjeme

• Označio ih je kao Aa

Druga filijalna generacija

• Kod biljaka F1 generacije dozvolio je samooplođenje

Аа х Аа

• Dobio je drugu potomačku generaciju, F2 (druga filijalna generacija)

• Sjeme F2 generacije bilo je većinom okruglo (AA, Aa), ali su se javila i naborana sjemena (aa)

• Tri kombinacije, od mogućih 4,određuju isti fenotip (okruglo sjeme), а samo jedna naborano sjeme (aa)

• Fenotipski odnos u F2 generaciji je 3:1, što je Mendel dokazao svojim ekspermentom

Р AA x aa

G A A a a

F1 Aa Aa

G A a A a

F2 AA aA Aa aa

Mendelovi zaključci

• U F2 generaciji dobijao je da se jedna osobina u odnosu na drugu javlja 3 puta češće (3:1)

Mendel je zaključio:-Individualni faktori nasleđivanja (geni) koji se ne „stapaju“, kontrolišu nasleđivanje svih osobina živih bića-U F1 generaciji dolazi do ispoljavanja samo jednog od 2 alternativna oblika osobine (pravilo uniformnosti)-Pri formiranju gameta dolazi do njihovog razdvajanja.-U F2 generaciji dolazi do slobodnog kombinovanja.

Dominantno-recesivne osobine

• Osobinu koja se češće pojavljivala Mendel je nazvao dominantnom (A__)

• Osobinu koja se rjeđe pojavljivala Mendel je nazvao recesivnom (aa)

• Mendel je pratio nasleđivanje osobine koju determiniše jedan par naslednih faktora

• Takav tip nasleđivanja je MONOHIBRIDNO nasleđivanje.

• Prateći nasleđivanje 2 ili više osobina istovremeno (dihibridno ili polihibridno nasleđivanje), Mendel je dao dokaze svojih osnovnih pravila.

Dihibridno ukrštanje

• Dvije osobine: oblik i boja zrna

• P generacija: ukrstio je biljke okruglog sjemena žute boje sa biljkama naboranog sjemena zelene boje (ААВВ х ааbb)

• F1 generacija: sve biljke sa okruglim i žutim sjemenima

• U F2 generaciji dobio je:-okrugle i žute

-okrugle i zelene

-naborane i žute

-naborane i zelene

• Gameti biljaka F1 generacije daju gamete:АВ, Аb, аВ i аb

• Njihovim spajanjem moguće je dobiti 16 kombinacija (genotipova)

• F2 genecija je sadržala 4 različita FENOTIPA:-9/16 OKRUGLO I ŽUTO (A_B_)– 3/16 OKRUGLO I ZELENO (А_bb)

– 3/16 NABORANO I ŽUTO (aaB_)

– 1/16 NABORANO I ZELENO (ааbb)

• Odnos ovih fenotipova bio je:

9:3:3:1

Šematski prikaz dihibridnog ukrštanja

Панетова мрежа за дихибридно укрштање

F2: AaBb x AaBb

AB Ab aB ab

AB AABB AAbB aABB aAbB

Ab AABb AAbb aABb aAbb

aB AaBB AabB aaBB aabB

ab AaBb Aabb aaBb aabb

Izračunavanje broja fenotipova i genotipova

Tip nasleđivanje

Broj fenotipova Broj genotipova

Monohibridno 21 =2 31 =3

Dihibridno 22 =4 32 =9

Trihibridno 23 =8 33 =27

Polihibridno 2n 3n

P i t a nj a ?

Hvala!