MINISTERSTWO SPRAW WOJSKOWYCHDEPARTAMENT AERONAUTYKI

Nr. 2800-10 Aer.

OPIS TECHNICZNYP Ł AT O W C A

P.Z.L. TYP „P. 11c"

W A R S Z A W A - 1 9 3 6

SPIS RZECZY

OPIS OGÓLNYstr.

1. Charakterystyki płatowca 52. Największe wymiary 53. Inne wymiary 54. Powierzchnie ptatowca 55. Zestawienie ciężarów 66. Wyposażenie 77. Wyczyny 98. Wznoszenie i lot poziomy 99. Szybkość maksymalna osiągnięta na bazie 9

10. Start 101 1 . Lądowanie 10

OPIS SZCZEGÓŁOWY12. Kadłub 1113. Przednia część kadłuba 1114. Środkowa część kadłuba 1315. Tylna część kadłuba 1416. Podwozie 1417. Płoza ogonowa 1618. Uskrzydlenie 1619. Umocowanie skrzydeł 1620. Szkielet skrzydeł 1621. Lotki 1722. Pokrycie lotek i skrzydeł 1723. Usterzenie 18

2

24. Statecznik wysokości 1825. Ster wysokości 1826. Statecznik kierunku 1927. Ster kierunku 1928. Mechanizmy sterujące 2029. Sterownica ręczna 2030. Sterownica nożna 2031. Regulacja klap steru wysokości 2132. Hamulce 21

ZESPÓŁ NAPĘDOWY33. Silnik 2234. Łoże silnikowe 2235. Instalacja paliwowa 2336. Obieg paliwa 2437. Instalacja smarowa 2538. Obieg smaru 25

WYPOSAŻENIE PŁATOWCA39. Urządzenie kabiny 2640. Osprzęt bezpieczeństwa 2641. Wyrzutnik 2642. Napinacz pasów bezpieczeństwa 2743. Inhalator 2844. Przyrządy rozruchowe 2845. Rozrusznik Viet'a 2846. Zbiornik rozruchowy 2847. Iskrownik 2948. Uzbrojenie 2949. Kadłubowe karabiny maszynowe 2950. Pneumatyczne urządzenie spustowe 2951. Skrzydłowe karabiny maszynowe 3052. Bomby 30

3

53. Foto-karabin 3054. Celownik 3055. Materjał łączności 3156. Radjo 3157. Rakietnica 3158. Regulacja płatowca 31

SPIS TABLIC

Tablica I - Widoki ogólne płatowcaTablica II - ZestawienieTablica III - Wykaz ciężarówTablica I V - KadłubTablica V - Zewnętrzne urządzenie płatowcaTablica VI - PodwozieTablica VII - Płoza ogonowaTablica VIII - UskrzydlenieTablica IX - UsterzenieTablica X - Mechanizmy sterująceTablica XI - Zespół napędowyTablica XII - Łoże silnikoweTablica XIII - Instalacja paliwowaTablica XIV - Instalacja smarowaTablica XV - Urządzenie kabinyTablica XVI - Wnętrze kabinyTablica XVII - Osprzęt bezpieczeństwaTablica XVIII - InhalatorTablica XIX - Przyrządy rozruchoweTablica XXa - UzbrojenieTablica XXb - Schemat uzbrojenia

4

OPIS OGÓLNY

ROZDZIAŁ IA. CHARAKTERYSTYKI PŁATOWCA

1. Płatowiec „P.11C" (Tabl. I) wykonany przez Państwowe Zakła-dy Lotnicze Wytw. Płat. w 1935 r. jest lądowym samolotem myśliw-skim, jednomiejscowym, górnopłatem.

Konstrukcję posiada całkowicie metalową; szkielety kadłuba,skrzydeł i opierzenia wykonane są z kształtowników duralowychi pokryte blachą duralową.

Płatowiec zaopatrzony jest w silnik gwiazdowy, chłodzony powie-trzem, „Mercury V-S2", wykonany w Wytwórni Silników P.Z.L. -uruchamiający śmigło ciągnące.

2. Największe wymiary. Tabl. IIa) Rozpiętość (L) 10,72 mb) Długość (I) 7,55 mc) Wysokość (h) 2,85 m

3. Inne wymiarya) Największa szerokość płata 2,0635 mb) Rozstaw kół 2,474 mc) Wymiary opon 750x150 mm

4. Powierzchnie płatowcaa) Powierzchnia nośna skrzydeł z lotkami 17,9 m2

b) Powierzchnia lotek l ,694 m2

c) Powierzchnia stat. wysok. l ,403 m2

d) Powierzchnia steru 1,370 m2

e) Powierzchnia stat. kier. 0,689 m2

f) Powierzchnia steru 0,984 m2

5

5. ZESTAWIENIE CIĘŻARÓW. TABL. III.

1) Obciążenie powierzchni nośnej P/S = 100,5 kg/m2.2) „ mocy P/N = 3 kg/km.3) Dopuszczalna szybkość nurkowania Vn = 696 km/godz.4) „ „ w burzliwem powietrzu = 300 km/godz.

Ciężar całkowityP=1800 kg

Ciężar ładunkuPt = 625,5 kg

Ciężar użytecznyPu = 386,5kg

Ciężarrozporządzalny

Pt = 125,5 kg

Ciężar zatogii osprzętu

P5 = 261 kg

Ciężar paliwa i smaruPc = 266 kg

Ciężar płatowcaPp = 540 kg

Ciężar własnyPv = 1147,5 kg

Ciężar zbiornikówPc = 29,5 kg

Ciężar zespołuśmigło=silnik

Pm = 578 kg

6. WYPOSAŻENIENr

12

3

4

56

78

9

10

11

12345

1

23

Wyszczególnienie

a) Przyrządy pokładoweBusola pilota Zürn-Kolberg typ Z-6Kontroler lotu typ Wz.31, f-my Gerlach

Chyłomierz podłużny f-my Gerlach

Wysokościomierz f-my Gerlach

Zegar czasowyLicznik obrotów f-my Gerlach

Manometr ładowania f-my GerlachManometr paliwa f-my Gerlach

Manometr smaru f-my Gerlach

2 termometry smaru (na wyjściu i wejściu)f-my Gerlach

Benzynomierz f-my Gerlach typ Ż. 2

b) Osprzęt bezpieczeństwa

3 gaśnice Knock-Out „Salva A"1 gaśnica Knock-Out „Salva RA"Wyrzutnik zbiornika paliwaPasy bezpieczeństwa z napinaczemInhalator Siebe and Gorman typ Mark VIII

c) Przyrządy rozruchowe

Rozrusznik Viet'a typ 200

Zbiornik rozruchowyIskrownik rozruchowy BTH typ ASZ

Rozmiary

133 x 85 xx 55

160 x 22

85 x 85

85 x 85

65 x 65

65 x 65

65 x 6565 x 65

Uwagi

skala do 400 km//godz.skala od - 15°do +20°skala od 0do 10.000 m

skala 400 - 3200obr./min.

skala 0-600gr/cm2

skala 0-10kg/cm2

skala do 140°C(wymiary wskaźnika)

w/g rys. P.Z.L.At. 5129

wys. P.Z.L. At. 3736

7

Nr

1

2345

6

12

Wyszczególnienie

d) Uzbrojenie2 k.m. kadłubowe wzór 33, uzgodnione przy

pomocy przyrządu uzgadniającego„Moto-lux"

2 k.m. skrzydłowe wzór 332200 sztuk amunicjiUrządzenie spustowe mechaniczneUrządzenie spustowe pneumatyczne

4 bomby a 12,5 kg z wy rzutnikamif-my „Świątecki"Materiały łącznościRadioRakietnica i 12 rakiet

Rozmiary Uwagi

dla k.m. kadłubowych)(dla k.m. kadłubowych

i skrzydłowych)

(po dwie na skrzydle)

8

Tablica IWidoki ogólne płatowca

Tablica IIZestawienie

7 . W Y C Z Y N YPłatowiec P.Z.L. P.11c (seryjny) Nr 8-4Silnik Skoda -Merkury V-S2 .......... Nr 4/33Śmigło Szomański..............................Nr 6620

Obroty silnika na ziemi.......................1670 obr/minCiężar całkowity.................................. 1650 kg

1. Wznoszenie i lot poziomy

h

Wysokośćatmosf.

normaln.

m

010002000300040005000600070008000

WZNOSZENIE

tczas

wznoszenia

min. i sek.

01' 07"2'29"3'40"5' 06"6' 54"9' 23"

13' 19"23' 24"

Vwszybkość

wznoszenia

m/s

12,4013,4514,4513,0010,508,005,553,050,60

Vtszybkośćna torze

wznoszeniakm/godz.

174,0182,5192,0201,5213,0224,5237,0252,0269,5

nwobrotysilnika

obr/min.

191020052100213021302130215021802220

Pwciśnienie

ładowania

mm Hg gr/cm2

12512813037

-84-197-302-400-492

LOT POZIOMY

Vpszybkość

km/godz.

276,0295,0314,5334,0355,0375,0337,0326,5302,0

Npobrotysilnika

210022152330244525602505245524002325

Ppciśnienieładowania

037

1322

-115-247-357-468

2. Szybkość maksymalna osiągnięta na bazieVmax - 282 km/godz

Warunki atmosferyczne na wysok. przelotowej 738 mm Hg — odpowiadające wysokości 380 m70°C

10

3. Start (bez hamulców)

Rozbieg najmniejszyCzas rozbieguWiatrSzybkość oderwania sięWarunki atmosferyczne na ziemi }(755,8mm Hg l8°C) }Stan lotniska: Okęcie - normalny.

4. Lądowanie (bez hamulców)

Dobieg najmniejszyCzas dobieguWiatrOdległość od przeszkody wys. 5 mDo miejsca zatrzymania się przy dobiegu ....WiatrSzybkość lądowaniaWarunki atmosferyczne na ziemi }(755,8mm Hg l8°C) }Stan lotniska: Okęcie - normalny

Sd = 343 mtd= 18,7 sek

2,5 m/sek410m

Sd= 343 m2,5 m/sek

Vl= 120km/godzodpowiadające

wysokości 180 m

SR = 99mtR = 6,5 sek.

2,0 m/sek113 km/godz

odpowiadającewysokości 180 m

OPIS SZCZEGÓŁOWY

ROZDZIAŁ IIA. KADŁUB (Tabl. IV)

Kadłub składa się z trzech części: przedniej 1, środkowej 2, oraztylnej 3, które są połączone w miejscach 4 sworzniami stalowemi.

a) Kadłub część przednia 1, wykonana jest jako przestrzenna kra-townica sztywna i składa się z I-ej ramy 5 i II-giej 6, które przy po-mocy blach węzłowych 7 łączą się czterema podłużnicami 8, zastrza-łami bocznymi 9, oraz teownikami górnemi 10.

Rama I-sza złożona jest z części dolnej 11, dwu bocznych 12,i z belek górnych 13, oraz z części środkowej, składającej się z ceow-ników: skośnych 14, środkowych 15 i poprzecznego 16.

Rama Il-ga 6 wykonana jest z części dolnej 17, bocznych 18, belekgórnych 19, słupka środkowego 20 i słupków skośnych 21.

Części ramy I-szej jak i II-giej są łączone blachami węzłowemizewnętrznemi 7 i wewnętrznemi 22.

Podłużnice kadłuba części przedniej 8 są zaopatrzone w łapki 23trzymające teownik podłużny 31, mocujący osłony kadłuba, któremogą być odejmowane dla kontroli instalacji paliwowej, smaru i t p .

b) Kadłub część środkowa, wykonana jest jako przestrzenna kra-townica sztywna, składająca się z ram bocznych 32, połączonychprzy pomocy kątowników poprzecznych 33, teowników górnych 34i dolnych 35, oraz belek 36.

Ramy boczne części środkowej kadłuba posiadają podłużnice gór-ne 37 i dolne 38, połączone ze sobą kątownikami bocznemi 39, bel-kami przedniemi 40, środkowemi 41, oraz tylnemi 42. Wszystkie teczęści są łączone przy pomocy blach węzłowych wewnętrznych 43i zewnętrznych 44. Na belce przedniej i środkowej umocowane pod-stawy 45 z belką 46 do śrub mocujących k.m. w kadłubie.

Podłużnice są zaopatrzone w łapki 23, trzymające teownik podłuż-ny 31, mocujący osłony kadłuba, które mogą być zdjęte dla wygodyprzy zakładaniu k.m., sprawdzaniu instalacji rozruchu Viet'a i tp.,

11

c) Kadłub część tylna, wykonana jest systemem skorupowymi składa się z dwu połówek bocznych, złączonych przy pomocy blachwęzłowych górnych i dolnych w miejscach 48 (przy odpowiednichramach szkieletu), oraz przy pomocy górnego i dolnego pasa blachyduralowej.

Szkielet tylnej części posiada siedem owalnych ram, od V-tej doXI-tej, oraz pięć ramek 49, które są połączone czterema podłużnica-mi 50 o przekroju omegowym. Rama X-ta jest ścięta do podłużnietworząc wykrój u góry do umocowania i regulacji statecznika wyso-kości, a u dołu do zaczepienia płozy ogonowej. Ostatnia rama (XI)jest pełna i zamyka tył kadłuba.

Pokrycie kadłuba części tylnej jest współpracujące i wykonanez gładkiej blachy duralowej grubości 0,5 mm, a między IX-XI ramąblachą grub. 0,64 mm. Pokrycie jest usztywnione zetownikami 51.

B) Podwozie - (Tabl. VI) jest umocowane przegubowo sworzniamil do okuć stalowych, znajdujących się na dolnych wierzchołkachI-szej i II-giej ramy przedniej części kadłuba.

Podwozie składa się z dwu części: prawej i lewej, amortyzowanychniezależnie. Każda z nich wykonana jest z goleni przedniej 2, z gór-nej rury skośnej 3, połączonych ścięgnami stalowemi o regulowanejdługości 4, oraz z goleni tylnej 5, połączonej z przednią golenią przydolnej fajce 6, stanowiącej oś koła.

Golenie, oraz górne rury wykonane są ze stali i połączone sztywnopod kątem prostym za pomocą chromoniklowych fajek górnych 7.Golenie podwozia oprofilowane są blachą, pod którą znajdują sięwkładki z drzewa, usztywniające profil.

Amortyzacja. Do końców rur 3 przymocowane są przegubowodźwignie 8 z czterema ścięgnami stalowemi 9, uruchamiającemiamortyzatory olejo-powietrzne typu „Avia" 10, które wkręcone sądo podstaw na dolnej belce wewnątrz ramy pierwszej. W ten sposóbamortyzatory podwoziowe znajdują się wewnątrz kadłuba, co zabez-piecza je w dużym stopniu przed kurzem i zmniejsza możliwośćkrzepnięcia oleju w porze zimowej.

12

Tablica IIIWykaz ciężarów

OZNACZENIA DO TABLICY III

Wykaz ciężarów

Smar 24 kgPaliwo w zbiorniku opadowym 6 kgPaliwo w zbiorniku głównym 235 kgKar. masz. skrzydłowe z amunicją 82 kgBomby 50 kgKar. masz. kadłubowe z amunicją 79 kgPrzyrządy pokładowe 47 kgPilot ze spadochronem 90 kgCiężar na koła w l in j i lotu 1640 kgCiężar na koła na ziemi 1505 kgCiężar na płozę w l i n j i lotu 160 kgCiężar na płozę na ziemi 295 kg

OZNACZENIA DO TABLICY IV

Kadłub

1) Kadłub część przednia2) Kadłub część środkowa3) Kadłub część tylna4) Sworznie łączące części kadłuba

Przednia część kadłuba

5) I rama kadluba6) II rama kadłuba7) Blachy węzłowe przedniej części kadłuba8) Podłużnice przedniej części kadłuba9) Zastrzały boczne przedniej części kadłuba

10) Teowniki górne przedniej części kadłuba1 1 ) Część dolna I-szej ramy12) Części boczne I-szej ramy13) Belki górne I-szej ramy14) Ceowniki skośne środkowej części I-szej ramy15) Ceowniki środkowe I-szej ramy16) Ceownik poprzeczny środkowej części I-szej ramy

Tablica IVKadłub

a - część przednia

c - lewa polowa części lyinej

b - część środkowa

Tablica VZewnętrzne urządzenie płatowca

Prawa strona24) Dysza Venturi'ego25) Rurka Pitot'a26) Miejsce umocowywania bomb skrzydłowych

27) Chłodnica smaru28) Korek spustowy chłodnicy smaru29) Konsola anteny radjowej

Tablica VIPodwozie

Zamocowanie skrzydeł

Górne usztywnieniezastrzału

Ucho do zakotwiczania

Bez osłon

Tablica VIIPłoza ogonowa

OZNACZENIA DO TABLICY VI

Podwozie

1) Sworznie mocujące golenie podwozia do okuć przedniej częścikadłuba

2) Goleń przednia podwozia3) Rura skośna podwozia4) Ścięgna stalowe o regulowanej długości5) Goleń tylna podwozia6) Dolna fajka podwozia7) Górna fajka podwozia8) Dźwignie napinające ścięgna amortyzatorów9) Ścięgna amortyzatorów

10) Amortyzatory olejo-powietrzne typu „Avia"11) Zderzaki chroniące dolną część I-szej ramy przed uderzeniami

rury 312) Linka stalowa obszyta skórą, zabezpieczająca podwozie przed

całkowitem ugięciem się w razie zerwania się ścięgien 9.

OZNACZENIA DO TABLICY VII

Płoza ogonowa

1) Stopa płozy2) Mankiet stopy płozy3) Golenie płozy4) Uszy goleni płozy5) Sworzeń mocujący golenie płozy z okuciami dolnych podłużnie

przy X-ej ramie6) Okucia mocujące golenie płozy7) Kamień stopy płozy, do którego mocuje się amortyzator8) Amortyzator olejo-powietrzny typu „Avia"9) Osłona blaszana zakrywająca wykrój na płozę w kadłubie

10) Osłony skórzane płozy

W celu zabezpieczenia ramy I-szej przed uderzeniami rury 3, po-siada część dolna ramy I-szej zderzaki wyłożone gumą 11.

Końce rur 3 i część dolna I-szej ramy są objęte l inkami stalowemi12, obszytemi skórą, zabezpieczającemi płatowiec przed zderzeniemz ziemią, w razie zerwania się ścięgien 9.

C) Płoza ogonowa - (Tabl. VII) umocowana jest między X-tą,a XI-ta ramą tylnej części kadłuba, w ten sposób, że może wahać sięw płaszczyźnie pionowej płatowca. Wykonana jest ze stali, składa sięze stopy 1, do której przyspawany jest mankiet 2, z wnitowanemigoleniami 3, posiadającemi uszy 4. Uszy te służą do przegubowegozamocowania płozy za pomocą sworznia 5 do okuć 6, znajdującychsię na dolnych podłużnicach tylnej części kadłuba przy X-tej ramie.

Wykrój na płozę zakryty jest blachą 9, golenie i amortyzator płozyosłonami skórzanemi 10.

Amortyzacja. Do kamienia 7 stopy płozy umocowany jest prze-gubowo amortyzator olejo-powietrzny typu „Avia" 8, który drugimkońcem zamocowuje się do kamienia znajdującego się na okuciuramy XI-tej wewnątrz kadłuba.

15

ROZDZIAŁ IIIA) USKRZYDLENIE. Tabl. VIII

a) Skrzydła są zamocowane do okuć duralowych, znajdujących sięu góry ram I-szej i II-giej przedniej części kadłuba (patrz Tabl. IV Nr.24), do których wchodzą okucia skrzydłowe kształtu widełkowego l.Okucia te, zaopatrzone w tulejki 2, łączą się za pomocą sworzni 3.Każde skrzydło podparte jest dwoma zastrzałami 4, wykonanemi zrur duralowych o przekroju kroplowym. Przedni zastrzał posiadawewnątrz wkładkę wzmacniającą z blachy duralowej. Oba zastrzałyposiadają na końcach okucia 5 łączące się z odpowiedniemi okucia-mi przedniej części kadłuba (patrz Tabl. IV - Nr. 27), oraz z okucia-mi dźwigarów skrzydłowych 6. Połączenie zastrzałów z dźwigaremi z przednią częścią kadłuba jest usztywnione blachami 7. Nad oku-ciami zastrzałów 6, na górnej powierzchni skrzydła, znajdują się uszy8 (umocowane do dźwigarów) służące do podwieszenia skrzydeł lubcałego płatowca.

Na sworzniu łączącym tylne zastrzały z dźwigarami, umocowanejest ucho 9, służące do zakotwiczenia płatowca w polu.

b) Szkielet skrzydeł składa się z dwóch dźwigarów 10, rozstawio-nych w odległości 700 mm, wygiętych między żebrami IV-temi VI-tem, co nadaje skrzydłom charakterystyczne wygięcie, polepsza-jące widoczność do przodu.

Przekrój dźwigarów jest dwuteowy złożony i zmienia się od miej-sca podparcia przez zastrzały ku końcowi.

Dźwigary są połączone rozporkami 11, oraz w części przykadłubo-wej podkosami 12 i środkowemi częściami żeber 13.

Podkosy i środkowe części żeber tworzą kratownice płaskie, z wy-jątkiem żebra XIX-go, które z noskiem i zakończeniem stanowijedną całość, a wykonane jest z blachy duralowej z wytłoczonemiotworami.

Środkowa część żebra pierwszego 14 została na górze ścięta w sto-sunku do profilu 15, wskutek czego polepszono widoczność ku przo-

16

dowi. Do przedniego dźwigara skrzydłowego przynitowano w prze-dłużeniu środkowych części żeber siedemnaście nosków duralowych16, a do tylnego dźwigara osiemnaście tylnych części żeber 17.

Tylne części żeber wykonane są z blachy z wyciętemi otworamiz wyjątkiem żebra VIII, XII i XVI-go, które wykonane są jako kra-townice płaskie i tworzą wysięgniki 18, służące do zawieszenia lotki.Końce tych wysięgników, przy krawędzi wykroju na lotkę, są połą-czone przy pomocy dźwigarka przylotkowego 19.

c) Lotki 20 posiadają szkielet, składający się z dźwigarka 22, doktórego przynitowane są żeberka 23, stanowiące kształtem swymprzedłużenie żeber skrzydła.

Na dźwigarku znajdują się trzy zawiasy 24, połączone z wysięgni-kami żeber 18 za pomocą sworzni osadzonych w łożyskach kulko-wych wahliwych. Środkowa zawiasa lotki o specjalnym kształcie,służy zarazem jako dźwignia do poruszania lotki. Lotka zaopatrzonajest w listwę krawędzi spływu 25.

d) Pokrycie skrzydeł i lotek stanowi duralowa blacha drobnofalista0 grubości 0,32, 0,4 i 0,5 mm z wyjątkiem przestrzeni między żebra-mi I-szem i II-giem na górnej powierzchni skrzydła, która jest krytaaluminjową blachą gładką o grub. 1 mm.

Pokrycie skrzydeł jest usztywnione zetownikami 26, idącemi rów-nolegle do dźwigarów.

W pokryciu dolnem i górnem znajdują się wzierniki 27, ułatwiają-ce kontrolę organów sterowania lotek, karabinów skrzydłowych,wyrzutników bomb i t p .

Noski skrzydła 16 pokryte są duralowa blachą gładką o grub. 0,8mm, a w miejscu wygięcia skrzydła pokryte są aluminjową blachą gr.1 mm.

Czoło lotki 21 wykonane jest z blachy duralowej gr. 0,6 mm.Zakończenia skrzydeł 28 wykonane są z aluminjowej blachy gład-

kiej, gr. l mm, spawanej na krawędziach. Krawędź spływu lotki wy-konywana jest z blachy duralowej grub. l mm.

17

ROZDZIAŁ IVB) USTERZENIE. Tabl. IX

a) Statecznik wysokości l, kształtu trójkąta równoramiennegoz szeroko zaokrąglonemi kątami posiada szkielet składający się zdźwigara głównego 2, o profilu korytkowym, dźwigarków skośnych 3i ceówki czołowej 4, do których przynitowane są żeberka 5. W środ-kowej części znajdują się dwa równoległe korytka rozpórkowe 6.Przednia krawędź posiada noski 7, na których wsparta jest krawędźczołowa statecznika 9, grubości 0,5 mm wykonana z gładkiej blachyduralowej. Nosków takich jest sześć - na zdjęciu widoczne są dwa.Reszta statecznika kryta jest blachą duralową drobnofalistą, grub.0,32 mm, oprócz zakończeń 9, które są wykonane z blachy alumi-njowej, grub. 1,25 mm. Na dźwigarku głównym 2, w środkowej częś-ci znajdują się śruby widełkowe w miejscu 10, które mocuje się zapomocą sworzni do okuć, znajdujących się na górnych podłużnicachkadłuba około ramy XI. - Dwa zastrzały 11 o regulowanej długościprzymocowane są jednym końcem do dźwigarka statecznika w miej-scach 13 za pomocą kardanowego przegubu 12, celem umożliwieniawychylania statecznika podczas regulacji. - Wierzchołek statecznikaposiada łapę wieszaka 14, którą mocuje się sworzniem do korytkaz wykrojem 15 na X-tej ramie tylnej części kadłuba.

b) Ster wysokości 16 składa się z dwóch części: lewej i prawej,połączonych ze sobą pośrodku swej rozpiętości, gdzie znajduje siędźwignia steru wysokości 17.

Szkielet steru wysokości składa się z osi (rury duralowej) 18 z przy-nitowanymi żeberkami 19. Beleczka 20 służy do umocowania bow-dena sterującego klapy steru wysokości, natomiast beleczka 21,łącząca końce żeber, służy do zawieszenia klapy steru wysokości 22.

Ster kryty jest blachą drobnofalistą o grub. 0,32 mm. Zakończenia23 są wykonane z blachy aluminjowej, o grub. 1,25 mm. Pokryciesteru posiada wzierniki 24 do kontroli bowdena sterującego klapysteru wysokości.

18

Tablica IXU sterze nie

Szkielet usterzenia kierunku

Zastrzał

Zastrzał

Dźwigar skrzydłow y

Szkielet skrzydła i lotki

Tablica VIIIUskrzydlenie

Szkielet usterzenia wysokości

Skrzydła i lotki1) Okucia dźwigara skrzydłowego, mocujące skrzydło z kadłubem2) Tulejki3) Sworznie łączące okucia dźwigarów skrzydłowych z okuciami I

i II ramy przedniej części kadłuba4) Zastrzał skrzydłowy5) Okucia mocujące zastrzał z okuciami znajdującemi się na dźwi-

garze skrzydłowym i na przedniej części kadłuba6) Okucia na dźwigarze skrzydłowym mocujące zastrzał skrzyd-

łowy7) Blachy usztywniające połączenie przednich zastrzałów z dźwiga-

rami skrzydłowemi8) Okucie na dźwigarze, służące do podwieszania skrzydeł lub całe-

go płatowca9) Ucho służące do zaczepienia linki kotwicznej

10) Dźwigar skrzydłowy11) Rozporki12) Podkosy13) Środkowe części żeber14) Środkowa część żebra I-go15) Ścięty profil noska I-go16) Noski skrzydła17) Tylne części żeber18) Wysięgniki19) Dźwigarek przylotkowy20) Lotka21) Czoło lotki22) Dźwigarek lotki23) Żeberka lotki24) Zawiasy lotki25) Listwa krawędzi spływu lotki26) Zetowniki usztywniające pokrycie skrzydła

27) Wzierniki ułatwiające kontrolę organów sterowania lotek, k.m.wyrzutników bomb i t p .

28) Zakończenia skrzydeł

OZNACZENIA DO TABLICY IX

Usterzenie1) Statecznik wysokości2) Dźwigarek główny stat. wysok.3) Dźwigarek skośny stat. wysok.4) Ceówka krawędzi czołowej stat. wysok.5) Żeberka stat. wysok.6) Korytka rozpórkowe stat. wysok.7) Noski stat. wysok.8) Krawędź czołowa stat. wysok.9) Zakończenie stat. wysok.

10) Śruby widełkowe mocujące statecznik wysokości z kadłubem11) Zastrzał statecznika12) Kardanowy przegub zastrzału13) Miejsce na umocowanie kardanowego przegubu zastrzałów stat.

wysok.14) Łapa wieszaka stat. wysok.15) Korytko z wykrojem na X ramie tylnej cz. kadłuba do umoco-

wania łapy wieszaka stat. wysok. (Wykrój z zębatką umożliwiazmianę kąta natarcia stat. wysok.)

16) Ster wysokości17) Dźwignia steru wysokości18) Oś steru wysokości19) Żeberka steru wysokości20) Beleczka do umocowania bowdenu ster. klapę steru wysok.21) Beleczka służąca do umocowania klapy steru wysokości22) Klapa steru wysokości23) Zakończenie steru wysokości

24) Wzierniki ułatwiające kontrolę nad bowdenem sterującym klapysteru wysokości

25) Dźwignia dwuramienna klapy steru wysok.26) Bowden sterujący klapę steru wysok.27) Statecznik kierunku28) Dźwigarek główny statecznika kier.29) Dźwigarek skośny statecznika kier.30) Ceówka krawędzi czołowej statecznika kier.31) Żeberka statecznika kier.32) Krawędź czołowa statecznika kier.33) Zakończenia statecznika kier.34) Dolna część dźwigarka skośnego35) Okucie widełkowe IX ramy tylnej cz. kadłuba, służące do umo-

cowania dolnej części dźwigarka skośnego stat. kierunkowego36) Dolna część dźwigarka skośnego stateczn. kierunku37) Blacha osłonowa38) Szczelina pozwalająca na zmianę kąta natarcia stat. wysokości39) Konsola anteny radjowej40) Ster kierunku41) Oś steru kierunku42) Żeberka steru kierunku43) Górne zakończenie steru kierunku44) Krawędź czołowa steru kierunku45) Dolne zakończenie steru kierunku46) Dźwignia dwuramienna steru kierunku47) Listwa krawędzi spływu steru kierunku48) Łożysko sterów49) Panewka łożyska

c) Klapa steru wysokości 22 wykonana jest z blachy duralowejo grub. l mm i jest zawieszona na trzech zawiasach do beleczki 21steru wysokości. Klapa posiada dźwignię dwuramienną 25, sterowa-ną bowdenem 26, idącym z kabiny pilota (patrz „Mechanizmy steru-jące" Tabl. X).

d) Statecznik kierunku 27 kształtu trapezoidalnego, posiada szkie-let składający się z dźwigarka głównego 28, dźwigarka skośnego 29i ceówki krawędzi czołowej 30, połączonych czterema żebrami 31.Krawędź czołowa 32 wykonana jest z blachy duralowej o grub. 0,5mm i wsparta na dwóch noskach (niewidocznych na zdjęciu). Sta-tecznik kryty jest blachą drobnofalistą o grub. 0,32 mm. Zakończeniestatecznika 33 stanowi blacha aluminjowa gładka, o grub. l mm,usztywniona wewnątrz kątownikami. - Statecznik przymocowanyjest dolną częścią dźwigarka skośnego 34 za pomocą sworznia stalo-wego do okucia widełkowego 35 na IX ramie kadłuba, dolną zaśczęścią dźwigarka głównego 36 przykręcony jest śrubami do korytkana ramie XI. U dołu w miejscu zetknięcia się statecznika kierunkuz kadłubem znajduje się blacha osłonowa 37 z duralu grub. 0,5 mmze szczeliną 38, pozwalającą na regulację kąta natarcia statecznikawysokości.

U góry do dźwigara głównego zamocowana jest konsola antenyradjowej 39.

f) Ster kierunku 40 posiada szkielet składający się z osi (rury dura-lowej) 41 i pięciu żeberek 42. Szkielet ten pokryty jest w środkowejswej części duralową blachą drobnofalistą o grub. 0,32 mm, usztyw-nioną wewnątrz kątowniczkami. Górne zakończenie 43 wykonanejest z blachy aluminjowej gładkiej, o grub. 0,8 mm.

Krawędź czołowa 44, wykonana jest z blachy duralowej o grub.0,32 mm, jako też zakończenie dolne steru 45 pokryte jest blachąduralową gładką grub. 0,64, ukształtowaną w ten sposób, że stanowiopływowe zakończenie kadłuba.

U dołu osi 41 znajduje się dźwignia dwuramienną 46 z łożyskamikulkowymi SKF do zaczepienia linek sterowych.

Ster kierunkowy zaopatrzony jest w listwę brzegu spływu 47.19

Klapa steru wysokości

Korytko na ramie Łożysko

Tablica XMechanizmy sterujące

OZNACZENIA DO TABLICY X

Mechanizmy sterująceSterownica ręczna

1) Drążek sterowy2) Poziomy watek3) Dźwignia jednoramienna4) Drążek pionowy5) Dźwignia trójramienna6) Drążki w skrzydle sterujące lotki7) Dźwignie jednoramienne w skrzydle8) Dźwignia kątowa9) Drążek poruszający dźwignię lotki

10) Dźwignia lotkil l) Poduszka gumowa amortyzująca wibracje lotki12) Drążek steru wysokości, łączący drążek 1 z dźwignią dwura-

mienną13) Dźwignia dwuramienna14) Linki stalowe15) Ściągacze16) Dźwignia dwuramienna, umieszczona przy końcu kadłuba17) Dźwignia poruszająca drążek steru wysokości18) Drążek poruszający dźwignię steru wysokości19) Dźwignia steru wysokości

Sterownica nożna20) Orczyk21) Pionowa rura orczyka22) Dźwignia dwuramienna orczyka23) Linki stalowe24) Ściągacze25) Dźwignia steru kierunku

Regulacja statecznika wysokości26) Śruba dociskająca27) Korytko na X-tej ramie kadłuba

Regulacja klap statecznika wysokości28) Kółko ręczne regulujące klapy statecznika wysokości29) Kółko zębate30) Łańcuszek31) Linka stalowa32) Krążki33) Dźwignia dwuramienna34) Bowdeny35) Dźwignia klap steru wysokości

Hamulce36) Pedały hamulcowe37) Bowdeny38) Linki stalowe39) Krążki do linek hamulcowych40) Dźwignia hamulca

Sterowanie silnika

20

Stery są zawieszone na łożyskach 48 dwudzielnych pierścienio-wych z wymiennemi tulejami bronzowemi 49 ze smarowaniem dos-tosowanem do gęstego smaru.

ROZDZIAŁ VC) MECHANIZMY STERUJĄCE. Tabl. X

a) Sterownica ręczna służy do uruchamiania steru wysokości i lo-tek. Składa się ona z: drążka sterowego l, który w górnem zakończe-niu posiada rączkę z pochwą skórzaną, a dolnem rozwidleniem obej-muje poziomy wałek 2, wahający się dokoła swej osi. Dźwignia jed-noramienna 3, przymocowana do końca wałka 2, porusza za pomo-cą pionowego drążka 4 - dźwignię trójramienną 5 zamocowaną doII-giej ramy. Jedno ramię tej dźwigni porusza drążki sterowe wew-nątrz lewego skrzydła, drugie - prawego. Do dźwigni 5 przymocowa-ne są przegubowo drążki 6, łączące się na dźwigniach jednoramien-nych 7. Ostatni drążek połączony jest z dźwignią kątową 8, która zapomocą drążka lotki 9 porusza dźwignię lotki 10. Drążek ten posiadapoduszkę gumową 11, amortyzującą wibracje lotki, oraz śrubę re-gulującą długość drążka.

Ster wysokości działa w ten sposób, że ruchy drążka sterowego lnaprzód lub w tył, przenoszone są za pomocą drążka 12, łączącegodźwignię dwuramienną 13, osadzoną na konsoli za siedzeniem pilo-ta. - Dźwignia ta łączy się za pomocą linek stalowych 14, zaopatrzo-nych w ściągacze 15 z dźwignią dwuramienną 16, umieszczoną przykońcu kadłuba, do której na wspólnej osi, zamocowana jest dźwignia17, poruszająca drążek 18 i dźwignię steru wysokości 19.

b) Sterownica nożna służy do uruchamiania steru kierunku za po-mocą orczyka 20, osadzonego na pionowej rurze 21, zawieszonejobrotowo na dwóch śrubach widełkowych. Rura ta posiada na dol-nym końcu dźwignię dwuramienną 22 połączoną bezpośrednio lin-kami stalowemi 23 ze ściągaczami 24 z dźwignią steru kierunko-wego 25.

21

c) Regulacja statecznika wysokości na ziemi przeprowadzona jestw ten sposób, że odkręca się nakrętkę śruby 26, dociskającą dwieblaszki do korytka 27 umieszczonego na X-tej ramie tylnej częścikadłuba. Pozwala to na przesunięcie łapy wieszaka statecznika wyso-kości, osiągając dowolny kąt natarcia, zawarty w granicach regulacji.

d) Regulacja klap steru wysokości. Na rurze poziomej siedzeniapilota znajduje się kółko 28, połączone z kółkiem zębatem 29, zazę-biającym się z łańcuszkiem 30, do końców którego przyczepiona jestlinka stalowa 31, prowadzona na krążkach 32 i poruszająca dźwigniędwuramienną 33, która steruje za pomocą bowdenów 34 dźwignię 35klap steru wysokości.

e) Hamulec. Na orczyku 20 zamocowane są pedały hamulca 36 natakiej wysokości, że pilot może je łatwo dosięgnąć piętami, nie zdej-mując nóg z orczyka. Pedały te w kształcie dźwigni kątowej połączo-ne są bowdenami 37, z linkami stalowemi 38 prowadzonemi nakrążkach 39, dalej - przeciągnięte są wewnątrz osłony tylnej golenipodwozia i połączone z dźwignią hamulca 40, typu P.Z.L.

ZESPÓŁ NAPĘDOWY

ROZDZIAŁ VI

A. SILNIK. Tabl. XIPłatowiec jest zaopatrzony w s i ln ik gwiazdowy „Mercury V-S2",

wykonany przez Wytwórnie Silników P.Z.L., chłodzony powie-trzem, o mocy nominalnej 490/560 KM przy 2250 obr/min. i na wy-sokości 3660 m. Si lnik 1 uruchamia śmigło ciągnące drewniane, wyt-wórni W. Szomańskiego 2. Si lnik osłonięty jest pierścieniem Tow-nend'a, którego krawędź czołową tworzy kolektor 3.

S i ln ik jest sterowany dźwigniami 4 i 5, które znajdują się po lewejstronie kabiny na konsoli, umocowanej do górnej podłużnicy. Jednaz nich steruje gaz, druga poprawkę wysokościową.

Drążki 6, łączące dźwignie gazu i poprawki z s i ln ik iem są prowa-dzone na dźwigniach 7. Zatrzymywanie s i ln ika odbywa się przezzamkniecie gazu, wyłączenie iskrownika wyłącznikiem 8, znajdują-cym się na tablicy przyrządów pokładowych, oraz przez pociągnieciedźwigni „wyłączanie s i lnika" 9, znajdującej się na środkowej belcepo prawej stronie kabiny.

Sterowanie obiegu paliwa i smaru jest opisane w „Instalacji paliwai smaru". Do dokładnej obsługi s i ln ika służy osobna instrukcja.

B. ŁOŻE SILNIKOWE. Tabl. XII

Łoże silnikowe pierścieniowe jest umocowane okuciami (1) na ła-pach do czterech okuć, znajdujących się na przedniej części kadłuba(patrz Tabl. IV Nr. 25). Łoże wykonane jest z blachy duralowej, gru-bości 2 mm, wzmocnionej kątownikami (2). Na pierścieniu łożaznajduje się 18 gniazd stożkowych (3), z gumami amortyzującymidrgania s i lnika; przez otwory te przechodzą śruby karteru silnika.

22

C. INSTALACJA PALIWOWA. Tabl. XIII

Układ paliwowy płatowca składa się ze zbiornika głównego, o po-jemności 213 l, zbiorniczka opadowego (tzw. mamki) o pojemnoś-ci 11 l i rurociągu łączącego zbiorniki z gaźnikiem.

a) Zbiornik główny (1), znajduje się w przedniej części kadłubamiędzy czterema prowadnicami, dwiema bocznymi (2), przednią (3)i ty lną (4); zawieszony on jest na 2-ch pasach stalowych (5) i (6) ześciągaczami (7).

Dolny pas jest połączony z urządzeniem do wyrzucania zbiornika(wyrzutnik 8). Zbiornik jest wykonany z blach aluminjowych spawa-nych i usztywniony jedną przegrodą pionową (9) i dwiema poziome-mi (10) z otworami tłoczonemi. Trzecia przegroda pozioma ( 1 1 )szczelna, w odległości około 160 mm od dna dzieli zbiornik na dwieczęści (górną i dolną), połączone wygiętą rurą (12).

Taki podział zbiornika ma na celu zapewnienie prawidłowego za-si lania gaźnika w paliwo przy akrobacji. W przedniej ścianie zbiorni-ka wykonano wgłębienie, aby ułatwić dostęp do amortyzatorów pod-woziowych. Zbiornik napełnia się przez wlew (13), umieszczonyw górnem dnie zbiornika. Dwie końcówki (14) i (15), znajdujące sięna szyjce wlewu służą do przyłączenia przewodu (16) odpowietrzają-cego zbiornik opadowy, i przewodu (17) odpowietrzającego zbiornikgłówny. Przewód (17), wyprowadzony jest poniżej dna dolnego nazewnątrz kadłuba. Odpowietrzenie dolnej części zbiornika zapewniaznajdująca się wewnątrz zbiornika rurka (18). Kolanko (19) wypływuumieszczone tuż przy dnie dolnem, i gniazdo (20) na dnie górnem sądostosowane do połączeń samorozłączalnych przy wyrzucaniu zbior-nika. Przed kolankiem wpływu znajduje się filtr (21), który może byćwyjęty do czyszczenia przez właz (22). Do korka spustowego (23) jestdołączona rurka paliwomierza (24).

b) Zbiorniczek opadowy (tzw. mamka) 25 wykonany jest z blachyaluminjowej; spawany, jest zawieszony na 2-ch pasach (26) ze ściąga-czami (27). Pasy są umocowane do przedniego dźwigara lewegoskrzydła między noskami II i IV żeberka.

23

OZNACZENIA DO TABLICY XI

Zespół napędowy

1) Si lnik „Mercury V-S2"2) Śmigło wytw. W. Szomański3) Kolektor4) Dźwignia sterująca gaz5) Dźwignia sterująca poprawkę wysokościową6) Drążki łączące dźwignię gazu i poprawki z dźwigniami na s i lni-

ku7) Dźwignie, na których prowadzone są drążki8) Wyłącznik iskrownika9) Dźwignia „wyłączanie si lnika"

10) Łoże silnikowe1 1 ) Zbiornik smaru12) Miejsce zbiornika paliwa13) Zbiornik opadowy14) Przewody elektryczne iskrowników .15) Iskrownik rozruchowy16) Dźwignia „chwyt powietrza"17) Bowden dźwigni „wyłączanie silnika"18) Bowden dźwigni „chwyt powietrza"19) Krzesło pilota

Tablica XIZespół napędowy

Tablica XIIŁoże silnikowe

OZNACZENIA DO TABLICY XII

Łoże silnikowe1) Okucia służące do umocowania łoża do okuć znajdujących się na

przedniej części kadłuba2) Kątowniki usztywniające łoże3) Gniazda śrub karteru s i l n i k a

Główny zb iorn ik pal iwa

Wnętrze zbiornika paliwa Wyrzutnik zbiornika

Schemat wyrzucania zbiornika

Zbiornik opadowy

Zawieszenie zb iorn ika pal iwa

Tablica XIIIInstalacja paliwa

OZNACZENIA DO TABLICY XIII

Instalacja paliwa1) Zbiornik główny paliwowy2) Boczne prowadnice zbiornika3) Przednia prowadnica zbiornika4) Tylna prowadnica zbiornika5) Górne pasy zamocowania zbiornika6) Dolne pasy zamocowania zbiornika7) Ściągacze8) Wyrzutnik głównego zbiornika9) Pionowa przegroda usztywniająca zbiornik główny

10) Poziome przegrody usztywniające zbiornik główny11) Pozioma przegroda szczelna zbiornika głównego12) Wygięta rurka łącząca część górną z dolną głównego zbiornika13) Wlew głównego zbiornika14) Końcówka na szyjce wlewu głównego zbiornika służąca do przy-

łączenia przewodu odpowietrzającego 16 zbiornik opadowy15) Końcówka na szyjce wlewu głównego zbiornika służąca do przy-

łączenia przewodu odpowietrzającego 17 główny zbiornik16) Przewód odpowietrzający zbiornik opadowy17) Przewód odpowietrzający zbiornik główny18) Odpowietrzenie dolnej części zbiornika głównego19) Kolanko wypływu20) Gniazdo połączenia samorozłączalnego21) Filtr głównego zbiornika22) Właz, umożliwiający wyjęcie filtra 2123) Korek spustowy głównego zbiornika24) Przewód paliwomierza25) Zbiornik opadowy26) Pasy mocujące zbiornik opadowy do dźwigara skrzydłowego27) Ściągacze28) Drzwiczki umożliwiające dostęp do zbiornika opadowego29) Wlew zbiornika opadowego

30) Końcówka zbiornika opadowego służąca do przyłączenia prze-wodu 46

31) Końcówka zbiorn. opadów, służąca do przyłączenia przewo-du 45

32) Końcówka zbiorn. opadów, służąca do przyłączenia przewo-du 51

33) Złącze34) Kurek przelotowy typu „Le Bozec"35) Zawór zwrotny kurka 3436) Kurek półautomatyczny „Le Bozec"37) Przewód: zbiornik główny paliwa - pompa paliwowa38) Pompa paliwowa39) Przewód: pompa paliwowa - trójnik40) Trójnik41) Przewód: trójnik 40 - gaźnik 4442) Kurek przeciwpożarowy43) Filtr44) Gaźnik45) Przewód: trójnik 40 - zbiornik opadowy46) Przewód: zbiornik opadowy - zbiornik główny47) Regulator ciśnienia48) Gałka sterująca półautomatyczny kurek 3649) Bowden łączący gałkę 48 z dźwignią kurka 5050) Dźwignia półautomatycznego kurka 3651) Przewód: zbiornik opadowy - kurek 3652) Sprężyna53) Rączka sterująca przestawianie kurka 4254) Rączka zamykająca kurek przelotowy półautomatyczny 34

Obieg smaru

OZNACZENIA DO TABLICY XIV

Instalacja smarowa1) Zbiornik smaru2) Pasy mocujące zbiornik smaru do kadłuba3) Ściągacze4) Szyjka wlewowa5) Przewód odpowietrzający zbiornik smaru silnika6) Korek7) Kołpak8) Przewód odpowietrzający instalację smarową9) Wlew zbiornika smaru

10) Wylew zbiornika smaru11) Przegrody usztywniające zbiornik12) Przewód: zbiornik smaru - pompa silnika13) Pompa silnika14) Filtr15) Przewód: pompa silnika - chłodnica16) Chłodnica smaru17) Przewód: chłodnica - zbiornik18) Kaptur rozprowadzający smar wewnątrz zbiornika19) Cylinder z otworkami20) Bowden sterujący położenie kołpaka21) Rączka sterująca położenie kołpaka22) Przewód służący do wyłączania chłodnicy23) Przewód służący do opróżniania instalacji ze smaru24) Kurek służący do opróżniania instalacji ze smaru25) Wskaźnik smaru

Tablica XIVInstalacja smarowa

Zamocowanie zbiornika smaru

Zbiornik smaru

Wnętrze zbiornika

24

Dostęp do zbiorniczka umożliwiają drzwiczki (28) w czołowej kra-wędzi skrzydła.

Zbiorniczek posiada wlew (29) oraz trzy końcówki (30, 31, 32) dopołączenia z przewodami rurociągu. Zbiornik posiada odpowietrze-nie poprzez korek wlewowy i rurkę (16), przyłączoną do korka.

Rurociąg składa się częściowo z przewodów giętkich typu ,,Vipe-ra", częściowo z rurek miedzianych, oraz kurków i łączników.

OBIEG PALIWAUkład rurociągu prócz zasilania gaźnika zapewnia stałe napełnia-

nie zbiorniczka opadowego, oraz wykorzystanie go zarówno do zala-nia pompy jak i zasilania gaźnika przy rozruchu.

Paliwo przepływa ze zbiornika głównego poprzez filtr (21), złącze(33) i kurek przelotowy (34) typu „Le Bozec", półautomatyczny,przerobiony, zaopatrzony w zawór zwrotny (35), do kurka półauto-matycznego ,,Le Bozec" (36), a stąd przewodem (37) na stronę ssącąpompy paliwowej (38). Pompa tłoczy paliwo przewodem (39) dotrójnika (40), skąd przez przewód (41), kurek przeciwpożarowy A.M.(42) i filtr (43) przepływa do gaźnika (44). Nadmiar paliwa, dawanyprzez pompę zostaje odprowadzony przewodem (45) do zbiorniczkaopadowego (25), a stamtąd przewodem (46) po pokonaniu oporuw zaworze redukcyjnym w regulatorze ciśnienia (47) powraca dozbiornika głównego.

Zalewanie pompy (przy nierównej pracy s i lnika w locie, lub przedzapuszczeniem si lnika) następuje przez pociągnięcie gałki (48), połą-czonej bowdenem (49) z dźwignią kurka (50). Przestawienie dźwignikurka powoduje otwarcie przewodu (51) i przepływ paliwa ze zbior-niczka opadowego do pompy; przed przepływem do zbiornika głów-nego przez kurek odcinający (34) zabezpiecza zawór zwrotny (35).Sprężyna (52) przestawia kurek (36), po zwolnieniu gałki (48) w po-łożenie normalne, t.zn. przewód (51) zostaje odcięty.

Doprowadzenie rurki (45) wewnątrz zbiorniczka opadowego dopoziomu a-b pozwala na przepływ części paliwa ze zbiornika opado-wego do gaźnika bezpośrednio przewodami (45, 41) przed rozru-chem silnika. (Pompa paliwowa nie pracuje).

25

Przestawienie kurka (42), sterowanego rączka (53), pozwala naodcięcie gaźnika od układu paliwowego bądź w wypadku pożaru,bądź po zatrzymaniu s i ln ika . Rączka (54) steruje kurek (34), zamy-kający wypływ paliwa ze zbiornika głównego.

D. INSTALACJA SMAROWA. Tabl. XIV

Zbiornik smaru (1), o pojemności 27 litrów, spawany jest z blachyaluminjowej. Zawieszony on jest nad łożeni silnikowem na trzechpasach stalowych (2), obitych skórą i wojłokiem. Długość pasów jestregulowana ściągaczami (3). Zbiornik smaru posiada szyjkę wlewową(4) z odpowietrzeniem (5), połączonem ze zbiornikiem smaru s i lnika.Szyjka zamykana korkiem (6), posiadającym wewnątrz zawór kulko-wy. Do korka wlewowego dociśnięty jest kołpak (7) i rurka (8), odpo-wietrzająca zbiornik i poprowadzona pod kadłub. U góry zbiornikaznajduje się wlew (9), a u dołu wylew (10). Zbiornik jest wewnątrzusztywniony trzema przegrodami (l 1) z otworami tłoczonemi. Prze-wody smarowe wykonane są z a luminjum z wyjątkiem przewodu(15), który jest giętki.

OBIEG SMARU

Ze zbiornika smar przepływa przewodem (12) do pompy s i lnika(13), poprzez filtr (14), umieszczony na przegrodzie ogniowej, a nas-tępnie po wykonaniu pracy (smarowania) zostaje tłoczony pompąsi lnika przez przewód (15), chłodnicę (16), rurkę (17) do zbiornika,gdzie natrafia na kaptur (18) rozprowadzający go po całym zbior-n i k u .

Dla szybszego ogrzania smaru, znajdującego się w obiegu, np. pozapuszczaniu s i lnika, można zmienić położenie kaptura, przez cociepły smar płynie bezpośrednio z wlewu do wylewu poprzez cyl in-der z otworkami (19).

Położenie kołpaka zmienia się za pomocą bowdena (20), porusza-nego rączką (21). W zimowej porze wyłącza się chłodnicę, łączącprzewodem (22) rury (15) z (17). Przewód (23) z kurkiem (24) służydo opróżniania całej instalacji ze smaru. Poziom smaru w zbiornikuokreśla się wskaźnikiem (25).

26

WYPOSAŻENIE PŁATOWCA

ROZDZIAŁ V I I

A. URZĄDZENIE KABINY. Tabl. XVW środkowej części kadłuba, między III-cią a V-tą ramą mieści się

kabina pilota. Wykrój owalny kabiny obramowany jest miękkimwałkiem skórzanym l. Z przodu kabiny znajduje się wiatrochron 2,z lusterkiem wstecznym 3. Oparcie głowy pilota przechodzi w owie-wek 4.

Siedzenie pilota - może być opuszczane i podnoszone w locie,dzięki urządzeniu, składającemu się z osi (podstawy) 5, dwóch dźwi-gienek 6 i rączki 7 z zapadką przymocowaną do tejże osi, zębatki 8,przymocowanej do belki tylnej środkowej części kadłuba po prawejstronie, oraz prowadnic 9.

Amortyzatory gumowe 10 przyczepione jednym końcem do dolnejczęści siedzenia, a drugim do górnej części ramy V-tej ułatwiają pod-noszenie siedzenia, stwarzając przeciwwagę ciężaru pilota. Oparciesiedzenia obite skórą, przystosowane jest do użycia spadochronu ple-cowego.

Wykaz przyrządów pokładowych podany jest na str. l l -tej,a przedstawiony na tabl. XVI.

B. OSPRZĘT BEZPIECZEŃSTWA. Tabl. XVIIa. Urządzenie przeciwpożarowe składa się z czterech automatycz-

nych gaśnic wypełnionych płynem gaszącym, z których trzy typu„Knock-Out Salva A" są umieszczone na przegrodzie ogniowej. Jed-na typu „Knock-Out Salva R.A." l, znajduje się pod tablicą podkła-dową. Gaśnica ta może być zdjęta szybko i użyta ręcznie. Gaśniceumieszczone na przegrodzie ogniowej działają automatycznie i sąskierowane: jedna na filtr instalacji paliwowej 2, druga na gaźnik 3,trzecia na pompę paliwową 4.

b. Wyrzutnik 15. W razie pożaru, zbiornik główny można wyrzu-cić za pomocą urządzenia 5 (wyrzutnika), znajdującego się pod Il-gąramą kadłuba, a uruchamianego rączką wyrzutową 6, znajdującą się

27

między belką środkową i ty lną po prawej stronie kabiny. W oprawiewyrzutnika 7 obraca się krążek 8 z osią, posiadającą wykrój 9. Dowykroju tego wchodzą czopy wyrzutnika 10, umocowane na zakoń-czeniu pasa 1 1 .

Czopy te opierają się o oś, jeżeli wykrój osi skierowany jest ku gó-rze. Na krążku linowym 8 nawinięta jest l inka stalowa, doprowadzo-na bowdenem 12 do rączki uruchamiającej wyrzutnik 6. Pociągającrączkę ku sobie, obracamy krążek 8; w ten sposób skierowujemy wy-krój osi 9 ku dołowi (jak na zdjęciu), wówczas czopy 10 wysuwają siępod ciężarem zbiornika, pas 11 zwalnia się i zbiornik wypada. Abyuniemożliwić samoczynne obrócenie się krążka 8, do oprawy 7 przy-mocowany jest bezpiecznik składający się ze sprężyny 13 i trzpienia7, który wpada w otwór krążka, gdy wyrzutnik jest zamknięty. W tensposób krążek jest unieruchomiony i dopiero przy energicznem po-ciągnięciu za rączkę wyrzutnika, krążek odbezpiecza się i pozwala naodłączenie dolnego pasa podtrzymującego zbiornik.

Aby umożliwić łatwe wyrzucanie zbiornika, przewód wypływo-wy dołączony jest do zbiornika przy pomocy korka sprężynowe-go AM.

Dwie rurki odpowietrzające, połączone są ze zbiornikiem za po-mocą rurek gumowych, zaś rurka benzynowskazu ma złącze ołowia-ne, które zrywa się przy wyrzucaniu zbiornika. Rurka przelewowaposiada docisk AM - gumowo-ołowiany.

c. Napinacz pasów bezpieczeństwa. Pas pilota składa się z pasa dol-nego 15, przymocowanego do osi krzesła 16, z pasa środkowego 17i z pasa górnego 18, zaczepionego za pomocą klamry 19 do l i n k i sta-lowej 20, owiniętej dookoła bębna 21 i zaczepionej drugim końcemdo amortyzatora gumowego 22. Część górna łączy się ze środkowąprzy pomocy klamry specjalnej 23 na brzuchu pilota. Bęben 21 po-siada na obwodzie otworki, w które wchodzi trzpień poruszany zapomocą dźwigni 24 i bowdena 25. W normalnem położeniu (linjapełna) pas jest naciągnięty za pomocą amortyzatora i bęben zaklino-wany, tak, że pilot jest przyciśnięty do oparcia. Jeżeli pilot pragniesię nachylić, np. do dźwigni karabinu masz. (linja kropkowana) - na-

28

ciska dźwignię 24, wtedy bęben może się obrócić popuszczając l inkę20 i naciągając amortyzator 22.

d. Inhalator (Tabl. XVIII). Siebie and Gorman - sktada się z butlil, zawierającej tlen pod ciśnieniem 150 atm., która posiada wylot,połączony rurką 2 z tabliczką rozdzielczą 3, na której znajdują siędwa zegary kontrolne, z których jeden wskazuje zawartość tlenuw butli, a drugi przepływ tlenu. Z tabliczki rozdzielczej 3 tlen prze-chodzi przewodem 4 do ustnika 5. Torba 7 służy do chowania ustni-ka. Zawór butli 8 otwiera się na wysokości dowolnej, poczerń przypomocy guzika 6 reguluje się przepływ tlenu.

C. PRZYRZĄDY ROZRUCHOWE. Tabl. XIXPrzyrządy rozruchowe składają się: z rozrusznika Viet'a, iskrowni-

ka, oraz zbiornika rozruchowego.a. Rozrusznik Viet'a - „200" (1), umieszczony jest na konsoli

umocowanej do tylnej belki środkowej części kadłuba po lewej stro-nie. Za siedzeniem pilota znajduje się butla do sprężonego powietrzado 20 atm. - 2, połączona z pompą Viet'a, rurką 3, na której znajdu-je się zawór 4, wychodzący na zewnątrz kadłuba, a służący do przyłą-czenia butl i lotniskowej. Rurka 5 prowadzi od pompy sprężone po-wietrze do rozdzielacza silnika. Przewód 6 połączony jest ze zbiorni-kiem rozruchowym 7 i służy do zasysania mieszanki paliwowej (ben-zyna ze smarem w stosunku 8:1); natomiast rurka 8 doprowadza pa-liwo do cylindrów silnika. Rurka 9 i zawór 10 służą do przyłącznikaprzewodu specjalnego do pompowania kół. Rączka od pompy Viet'anormalnie przymocowana jest dwoma paskami do oparcia siedzeniapilota, a podczas pompowania zakłada się ją na oś pompy na zew-nątrz kadłuba, jeżeli pompuje obsługa, lub wewnątrz, jeżeli pompujepilot.

b. Zbiornik rozruchowy 7, o pojemności 1,75 litra, aluminjowy,spawany, zawieszony jest na dwóch pasach 1 1 , obitych filcem i przy-mocowany na wewnętrznej ściance przegrody ogniowej po lewejstronie. U góry zbiorniczka znajduje się wlew 12, a wylew na dole 13.Zbiorniczek jest zaopatrzony w korek spustowy 14. Zbiornik ten słu-ży do uruchamiania si lnika.

29

c. Iskrownik rozruchowy typu B.T.H. (15) zamocowano do tylnejbelki środkowej cz. kadłuba, po prawej stronie. Połączony on jestprzewodami 16 poprzez wyłącznik 17 z rozdzielaczem prawego mag-neta 18, które jest czynne przy rozruchu.

D. UZBROJENIE. Tabl. XXa i XXbUzbrojenie składa się z czterech karabinów maszynowych wz. 33

i z czterech wyrzutników bomb skrzydłowych, foto-karabinu i ce-lownika.

a. Kadłubowe k.m. zamocowane są wewnątrz środkowej częścikadłuba, pod kątem 3° do góry na dwu skrzydłach. (Do dokładnej re-gulacji k.m. służy specjalna instrukcja). K.m. kadłubowe l są uru-chamiane przy pomocy spustowego urządzenia pneumatycznego,oraz przy pomocy urządzenia spustowego mechanicznego, któregodźwigienka spustowa k.m. 2, umieszczona jest na drążku sterowym3, przy samym uchwycie. Przy pomocy bowdenów 4 i przewodów 5po jeden na każdy k.m., uzgodnionych przez przyrząd uzgadniającytypu „Motolux" 6, osadzony na silniku - uruchamia się mechaniz-my karabinów maszynowych. Specjalne przewody 7 prowadzą taśmyz nabojami do donośnika ze skrzynki amunicyjnej 8, umieszczonejpod podłogą kabiny. Przewody w kształcie zamkniętych rynienekodprowadzają ogniwka i łuski nabojów do skrzynki łusek 9 i doskrzynki ogniwek 10. Lufy k.m. są osłonięte od wewnątrz kadłubablachą 11 w kształcie rynienki.

b. Pneumatyczne urządzenie spustowe k.m. Sprężarka 12, urucha-miana przez si lnik, spręża przewodem 13 powietrze w but l i 14 do 22atm. Butla 14 posiada również połączenie 15 z zaworem 16 do przy-łączania butl i lotniskowej, oraz przez rurkę 17 z pompą Viet'a 18.

Sprężone powietrze butli 14 można odciąć od reszty instalacji kur-kiem 19. Przewód 20, na którym znajduje się bezpiecznik 21, dopro-wadza sprężone powietrze z butli 14 do mechanizmu pneumatyczne-go, umieszczonego wewnątrz drążka sterowego 3. Na uchwycie drąż-ka sterowego znajdują się dźwigienki spustowe 22 dla k.m. kadłubo-wych i 23 dla k.m. skrzydłowych.

OZNACZENIA DO TABLICY XV

Urządzenie kabiny1) Wałek skórzany2) Wiatrochron3) Lusterko wsteczne4) Owiewek oparcia głowy5) Podstawowa oś krzesła pilota6) Dźwigienki krzesła pilota7) Rączka do podnoszenia krzesła8) Zębatka9) Prowadnice krzesła

10) Amortyzatory gumowe

Tablica XVUrządzenie kabiny

Widok zewnętrzny k a b i n y

Urządzenie do podnoszenia krzesła

Tablica XVIWnętrze kabiny

32) Skrzynka amunicyjna33) Podtoga34) Skrzynki do rakiet35) Podstawa k.m. kadłubowych36) Kółko do regulacji klap steru wysokości37) Rakietnica38) Rozrusznik „Viet'a"39) Podstawa do zamocowania mechanizmu spustowego foto-

-karabinu40) Siedzenie pilota41) Rączka „chwyt powietrza"42) Rączka do podnoszenia krzesła pilota43) Torba na ustnik inhalatora44) Iskrownik rozruchowy

OZNACZENIA DO TABLICY XVI

Wnętrze kabiny1) Lusterko wsteczne2) Wiatrochron3) Rączka ułatwiająca wysiadanie4) Busola5) Manometr ładowania6) Manometr paliwa7) Rączka kurka pożarowego8) Termometr smaru wyjścia9) Gałka półautomatyczna kurka

10) Wy łączni k iskrowników11) Paliwowskaz12) Termometr smaru wejścia13) Manometr ciśnienia smaru14) Kontroler lotu15) Tabliczka kompensacyjna busoli16) Chyłomierz17) Obrotomierz18) Wysokościomierz19) Rączka sterująca wypływ paliwa ze zbiorn. głównego20) Miejsce na zegar czasu21) Rączki wyrzutników bombowych22) Rączka napinacza pasa23) Rączka poprawki wysokościowej24) Rączka gazu25) Gaśnica w kabinie pilota26) Dźwigienka spustowa k.m. kadłubowych27) Dźwigienka spustowa k.m; skrzydłowych28) Rączka drążka sterowego29) Końcówka bowdena foto-karabinu30) Orczyk sterowy31) Pedał hamulca

Schemat inhalatora

Tablica XVIIIInhalator

Gaśnica „Knock-Out" na przegrodzie ogniowej

Gaśnica „Knock-Out" w k a b i n i e

Schemat napinacza pasa

Bęben napinacza pasa

Tablica XVIISprzęt bezpieczeństwa

OZNACZENIA DO TABLICY X V I I

Osprzęt bezpieczeństwa

1) Gaśnica w kabinie2) Gaśnica skierowana na f i l t r paliwowy3) Gaśnica skierowana na gaźnik4) Gaśnica skierowana na pompę paliwową5) Wyrzutnik zbiornika paliwa6) Rączka wyrzutnika7) Oprawa wyrzutnika8) Krążek wyrzutnika9) Oś z wykrojami

10) Czopy zaczepu1 1 ) Pas dolny12) Bowden sterujący wyrzutnik13) Sprężyna wyrzutnika14) Zbiornik paliwa15) Pas dolny pilota16) Podstawa krzesła pilota17) Pas środkowy pilota18) Pas górny pilota19) Klamra pasów pilota20) Linka stalowa21) Bęben22) Amortyzator gumowy23) Klamra pasa pilota łącząca część górną ze środkową24) Dźwignia napinacza pasa25) Bowden napinacza pasa

Tablica XIXSprzęt rozruchowy

Schemat rozrusznika „Viet'a" - widok z boku

Schemat iskrowników - widok z góry

OZNACZENIA DO TABLICY X V I I I

Inhalator

1) Butla z tlenem2) Przewód: but la z tlenem - tabl. rozdzielcza3) Tablica rozdzielcza4) Przewód giętki: rozdzielacz-ustnik5) U s t n i k6) Guzik regulujący przepływ t l e n u7) Torba do chowania us tn ika8) Zawór b u t l i

OZNACZENIA DO TABLICY XIX

Sprzęt rozruchowy1) Rozrusznik Viet'a2) Butla do sprężonego powietrza3) Przewód: rozrusznik - but la4) Zawór do przyłączania butli lotniskowej5) Przewód: rozrusznik - rozdzielacz6) Przewód: rozrusznik - zbiornik rozruchowy7) Zbiornik rozruchowy8) Przewód: rozrusznik - s i l n i k9) Przewód: pompa - zawór do pompowania kół

10) Zawór do przewodu pompowania kółl 1) Pasy mocujące zbiornik rozruchowy12) Wlew zbiornika rozruchowego13) Wylew zbiornika rozruchowego14) Korek spustowy15) Iskrownik rozruchowy16) Przewody iskrownika17) Wyłącznik iskrownika18) Iskrownik prawy

Kar. masz. w kadłubie

Zbiorniczek rozruchowy

Tablica XXaUzbrojenie

Skrzynka amunicyjna i podstawa kar. masz. w skrzydle

Tablica XXbSchemat uzbrojenia

OZNACZENIA DO TABLICY XXa, b

Uzbrojenie1) Kadłubowe k.m.2) Dźwigienka spustu mechanicznego k.m. kadłubowych3) Drążek sterowy4) Bowdeny mechanicznego urządzenia spustowego k.m. kadłubo-

wych5) Przekaźniki ruchu przyrządu uzgadniającego6) Przyrząd uzgadniający7) Przewody donośnika8) Skrzynka amunicyjna9) Skrzynka do łusek

10) Skrzynka do ogniwek1 1 ) Osłony luf k.m.12) Sprężarka13) Przewód: sprężarka-butla14) Butla sprężonego powietrza15) Przewód: butla-zawór 1616) Zawór do przyłączania but l i lotniskowejl 7) Przewód: pompa ,,Viet'a" - zawór 1618) Pompa „Viet'a"19) Kurek, odcinający butlę 14 od reszty instalacji20) Przewód: butla 14 - drążek sterowy2 1 ) Bezpiecznik22) Dźwigienka spustowa dla k.m. kadłubowych23) Dźwigienka spustowa dla k.m. skrzydłowych24) Przewód: drążek sterowy - przyrząd uzgadniający25) Przewód: uruchamiający k.m. skrzydłowe26) Skrzydłowe k.m.27) Korytka podstawy k.m.28) Ceówki podstawy k.m.29) Przedni dźwigar30) Kątownik łączący podkosy skrzydła

31) Podkosy skrzydła32) Skrzynka amunicy jna33) Dźwignic ładownicze k.m. skrzydłowych34) L i n k i stalowe35) Krążki36) Wzierniki37) Przewody wylotowe łusek k.m. skrzydłowych38) Miejsce zamocowania bomb39) Raczki wyrzutników bombowych40) Bomby w y r z u t n i k i bomb4 1 ) Bowdeny sterujące wyrzutniki bombowe42) Foto-karabin43) Raczka do napinania i l i c z n i k zdjęć foto-karabinu44) Bowden foto-karabinu45) Końcówka bowdena foto-karabinu46) Celownik

30

Po naciśnięciu, dźwigienka 22 otwiera zawór przewodu 24, zakoń-czonego cylinderkiem, którego tłok ciśnie dźwignię przyrządu uzgad-niającego 6.

Dźwigienka spustowa 23 otwiera zawór do przewodu 25, zakoń-czonego cylinderkiem, którego tłok naciska dźwignię spustową k.m.skrzydłowych 26.

c. Skrzydłowe k.m. 26 umocowane są do podstawy k.m. za pomo-cą dwóch sworzni. Podstawa k.m. składa się z korytek 27, łączącychdwie ceówki 28, umocowane z jednej strony do przedniego dźwigara29, a z drugiej do kątownika 30, łączącego podkosy skrzydła 31.

Skrzynki amunicyjne 32 - każda na 600 nabojów, umieszczone sąwzdłuż dźwigara przedniego, między żebrami VII a IX-tem.

K.m. skrzydłowe są ładowane dźwigniami 33, umieszczonemiw kabinie pilota. Dźwignie te połączone są przy pomocy linek stalo-wych 34, poprowadzonych na krążkach 35 - z karabinem masz.skr.zydł. 26.

Pokrycie skrzydła zaopatrzone jest w wzierniki 36, ułatwiającedogląd k.m. skrzydłowych i skrzynki amunicyjnej.

Łuski i ogniwka wyprowadzone są przewodem wylotowym 37.d. Bomby a 12,5 kg są umocowane po dwie pod skrzydłami na

wyrzutnikach firmy Świątecki w miejscu 38, które są sterowane rącz-kami wyrzutowymi 39, umocowanemi na górnej podłużnicy po lewejstronie kabiny pilota. Rączki te są połączone z wyrzutnikami 40,bowdenami 41. Jedna rączka służy do jednoczesnego wyrzucania pojednej bombie z pod lewego i prawego skrzydła.

e. Foto-karabin 42 zamocowany jest na tylnem zastrzale skrzydłalewego. Mechanizm uruchamiający foto-karabin składa się z: rączkido napinania z licznikiem zdjęć 43 na lewej ramie w kabinie pilotai z bowdenów 44. Bowden zakończony jest końcówką 45, którąmożna zamocować na dźwigience spustowej 2, po wyłączeniu jedne-go z bowdenów uruchamiających karabin maszynowy.

f. Celownik przeziernikowy 46 umieszczony jest przed wiatrochro-nem w osi oka pilota.

31

F. MATERJAŁ ŁĄCZNOŚCIMaterjał łączności sktada się z radja i z rakietnicy.a. Radjo. Ptatowiec ma przewidzianą instalację radjową. Nadaj-

nik-odbiornik będzie umocowany na specjalnej podstawie za krzes-łem pilota, a dźwignie regulacyjne w kabinie. Typ radjowego nadaj-nika-odbiornika, jak i anteny nie został jeszcze ustalony.

b. Rakietnica zamocowana jest w uchwycie wyprowadzającym lufęna zewnątrz kadłuba z lewej strony kabiny pilota. Do podłogi z obustron obsady drążka sterowego przymocowane są dwie skrzynki, każ-da na sześć rakiet. (Patrz Tabl. XVI).

REGULACJA PŁATOWCAROZDZIAŁ VIII

Płatowiec P.Z.L. - „P. 11 .C" posiada wszystkie zespoły składowesztywne, które dla poszczególnych seryj są całkowicie wymienne.

Płatowiec nie wymaga regulacji.