Patlayıcı Ortamlarda Güvenli Çalışma PratikleriSerkan KüçükKim. Müh. MSc

3. ULUSLARARASI PROSES GÜVENLİĞİ SEMPOZYUMU HAZIRLIK ZİRVESİ

Vinçlerin Güvenli Kullanımı

Sunum Planı

1 Mevzuat / Standartlar

2 Risklerin Yönetimi

3 Patlayıcı Ortam Oluşumunun Engellenmesi

4 Tutuşmanın Engellenmesi

5 Zarar Azaltıcı Önlemler

6

7

MEVZUAT 1

YasalMevzuat

1 2

43BinalarınYangındanKorunmasıHakkındakiYönetmelik

ÇalışanlarınPatlayıcı OrtamlarınTehlikelerindenKorunmasıHakkındaYönetmelik(ATEX 137).

İş EkipmanlarınınKullanımındaSağlık GüvenlikŞartlarıYönetmeliği

Muhtemel PatlayıcıOrtamlardaKullanılan Teçhizatve KoruyucuSistemler İle İlgiliYönetmelik(94/9/AT) /(ATEX100a)

Mevzuat

StandartlarStandart No İsimTS EN 60079-0 Patlayıcı gaz ortamlarında kullanılan elektrikli cihazlar - Bölüm 0:

Genel özelliklerTS EN 60079-10 Patlayıcı gaz atmosferleri için elektrikli cihazlar bölüm 10:Tehlikeli

alanların sınıflandırılmasıTS EN 60079-10-2 Patlayıcı ortamlar- Bölüm 10-2: Tehlikeli bölgelerin

sınıflandırılması-Yanıcı toz atmosferlerTS EN 60079-14 Elektrikli cihazlar - Patlayıcı ortamlarda kullanılan - bölüm 14:

Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monte edilmesiTS EN 60079-17 Patlayıcı gaz ortamları - Bölüm 17:Elektrik tesislerinin muayenesi

ve bakımıTS EN 60079-19 Patlayıcı ortamlar - Bölüm 19: Techizat tamiri, bakımı ve

iyileştirilmesi

Yönetmelikler

İSG Kanunu kapsamındaki patlayıcı ortam

ihtimali olan tüm işyerlerinde uygulanır.

16/12/1999 tarihli ve 1999/92/EC sayılı

Avrupa Parlamentosu ve Konseyi Direktifine

paralel olarak hazırlanmıştır. (ATEX 137)

İşletmelere Patlamadan Korunma Dökümanı

Hazırlanmasını şart koşar

1 2

43

Patlayıcı OrtamlarınTehlikelerindenÇalışanlarınKorunmasıHakkındaYönetmelik(ATEX137).

Muhtemel PatlayıcıOrtamlardaKullanılan Teçhizatve KoruyucuSistemler İle İlgiliYönetmelik(94/9/AT) /(ATEX100a)

Patlayıcı Ortam

Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarınınatmosferik şartlar altında hava ile oluşturduğu veherhangi bir tutuşturucu kaynakla temasındatümüyle yanabilen karışımıdır

Yönetmelikler İşverenin Önlem Sıralaması

PO’yuEngelle

TutuşmayıEngelle

ZararAzaltıcı

Önlem Al

Standartlar

http://www.iecex.com/standards.htm

Risklerin Yönetimi

10

2

Vinçlerin Güvenli Kullanımı

İşverenin Önlem Sıralaması

PO Oluşumunu Engelle Tutuşmayı Engelle Zarar Azaltıcı Önlem Al

Patlayıcı Ortam DinamiğiOksijen

YangınPatlama

Başlangıç EnerjisiYanıcı Madde

%16-23

APS – ÜPSP.N.KTS

B.E ETEOrt. Sıc. KTS

Toz Patlaması Parametreleri

Yanıcı Toz

Oksijen

Kapalı Alan Toz Bulutu

Tutuşma Enerjisi

Patlamadan KorunmaNFPA 69

Patlamadan korunma amacıyla 2 teknik önerir;

1. Yanmanın (Tutuşmanın )önlenmesi

2. Patlama zararlarının önlenmesi ya dasınırlandırılması

Tutuşmanın ÖnlenmesiYöntem Uygulama Kontrol Önlemi Mevzuat/Standart

TutuşmanınÖnlenmesi

Oksijen SeviyesininDüşürülmesi

İnert Gaz Yastığı / Battaniyesi NFPA 69

Oksijen SeviyesiÖlçümü

Portatif / Sabit Gaz Ölçer NFPA 72NFPA 325

Kimyasal Yalıtma Oksijen tüplerinin ayrıdepolanması

NFPA 50NFPA 55

YanıcıKonsantrasyonununDüşürülmesi

Genel ve Lokal Havalandırma NFPA 91

Yancı Kons. Ölçümü Portatif / Sabit Gaz Ölçer NFPA 72NFPA 325

İş İzin Sistemi Ateşli Çalışma İş İzni NFPA 51BKSA İzni NFPA 350 / API

2015Kıvılcım KaynaklarınınÖnlenmesi

Slayt 25-26’da açıklanmıştır.

%19,5'tan düşük mü?

%(19,5-23) arasında mı?

%23'ten büyük mü?

Oksijen Ölçümü

Yap

Patlama Zararlarının Önlenmesi / SınırlandırılmasıYöntem Uygulama Açıklama Ekipmanlar Ekipmanlar

PatlamaZararlarınınÖnlenmesi yadaSınırlandırılması

PatlamaBastırma

Yanıcı gaz, sis ya datozların hava ile karışımyaptıkları proseslerdeuygulanır.

1) Reaktörler2) Mikserler blenderler3) Pulverizerler4) Değirmenler5) Kurutucular, fırınlar6) Filtreler toz toplama

kolektörleri7) Atmosferik ve düş. Basınçlı

tanklar8) Konveyörler9) Pilot üretim ekipmanları10) Aerosel dolum odaları

1) Algılayıcı2) Kablolama3) Söndürme sistemi

PatlamaBasıncınınSınırlandırılması

Kapalı kaplarda yüksekbasınç oluşumunusınırlandırmak içinkullanılırlar.

1) Basınçlı kaplar2) Akışkan yataklı kurutucular3) Basınçlı boru hatları

1) Patlama tahliye kapakları2) Basınç rahatlatma valfleri3) Patlama diskleri4) Burkulma pimli emniyet valfleri

Kıvılcım Tespit veSöndürme

Yanıcı toz, katı, sisoluşan ortamlardakıvılcımın tespiti vesöndürülmesi amacıylakullanılır.

1) Toz toplama kanalları2) Aktarım boruları/hatları

1) Dedektör2) Söndürme sistemi

İzolasyon Patlama sırasındateçhizatın bağlantılarınıkesmek ve güvenliğisağlamak amacıylakullanılır.

Yanıcı gaz ve toz içeren sistemlerinuygun olduğu durumlarda eşitliekipmanlarda kullanılır.

1) Dönel valfler2) Hızlı aksiyon bariyer valfleri3) Kanatlı izolasyon valfleri4) Yüzer klapeli izolasyon valfleri5) Patlama saptırıcılar6) Alev tutucular

Diğer Unsurlar

EĞİTİM

MEKANİK KIVILCIMKAYNAKLARI

ATEX Placeholder

RADYASYON KAYNAKLARI ULTRASONİC KAYNAKLAR

Paletli VinçSTATİK ELEKTRİK

Diğer Unsurlar

ELEKTROMANYETİKKONTROL

AÇIK ATEŞ / SİGARA

SICAK YÜZEY YILDIRIMLIK KONTROLÜ

TEMİZLİK GBF YÖNETİMİ

EğitimMevzuat Madde AçıklamaÇPOTKHY EK 2- Madde 1.1. İşveren, patlayıcı ortam oluşabilen yerlerde

çalışanlara, patlamadan korunma konusundayeterli ve uygun eğitimi sağlar.

Ek 2 – Madde 2.8 Patlayıcı ortam oluşabilecek bölümleri bulunanişyerlerinde; faaliyete başlanılmadan öncebütün işyerinin patlama yönündengüvenliğinin sağlandığı kanıtlanacaktır.Patlamadan korunmayı sağlamak için bütünkoşullar yerine getirilir. Patlama yönündengüvenliğin sağlandığının kanıtlanması,patlamadan korunma konusunda eğitim almışve/veya deneyimli ehil kişilerce yapılır.

BEKÖEAHY EK 3- Madde 3.1. Organizasyon ve personel: Organizasyonunbütün kademelerinde büyük tehlikelerinönlenmesinde yer alan personelin görev vesorumlulukları, kuruluşta çalışanların tümü içingerekli olan eğitimin sağlanması

EğitimStandart Adı AçıklamaEN 60079 –0 Teçhizat - Genel özellikler

Yetkinlik tanımıyapılmakta ve yetkin

kişinin özellikleribelirlenmektedir.

EN 60079-0/A11

Donanım – Genel kurallar

EN 60079 -14 Elektriksel tesislerin tasarımı, seçimi ve monteedilmesi

EN 60079 -17 Elektrik tesisatlarının muayenesi ve bakımı

EN 60079-19:2011/A1

Tamir, büyük bakım ve çalışır duruma getirme

Ulusal Yetkinlik

MYK

TÜRKAK

PBK

SINAV

Tanımlanmış UlusalProgram Yok

17024 ATEX OnayProgramı Yok

PBK Yok

Eğitim ve sınavyapan firmalar var

Uluslararası Yetkinlik

MYK

TÜRKAK

PBK

SINAV

Tanımlanmış UlusalProgram Yok

17024 ATEX OnayProgramı Yok

PBK Yok

Eğitim ve sınavyapan firmalar var

TEÇHİZATLAR

Teçhizat Tipleri Patlayıcı ortamlarda kullanılan cihazlar ATEX 100a (Fr: ATmosphères

Explosibles, En: Explosice Atmosphere)olarak bilinen direktife uygun olarak

imal edilmiş olmalıdır. Genellikle ‘Exproof’ olarak bilinen bu cihazlar,

patlamadan korunma yöntemine göre çeşitli tiplere ayrılmaktadır.

Genel olarak ele almak gerekirse;

Flameproof veya exproof – Alev sızdırmaz, patlatmaz İnstriscally – Kendiliğinden emniyetli İncreased - Arttırılmış emniyetli

Başlıklarında incelemek mümkündür

d tipi koruma Gaz ark kaynağının bulunduğu

muhafaza bölüme girip patlama

yaratabilir.

Patlama muhafazanın dışına

yayılmaz.

Bu nedenle, ALEV SIZDIRMAZ

KORUMA olarak adlandırılır.

e-tipi koruma (arttırılmış emniyet) Normalde ark çıkarmayan ancak

önlem alınmış cihazları ifade eder.

Şalter ve devre kesici gibi ark çıkaran

aletlerde uygulanamaz. Klemens

kutuları, kablo bağlantıları, sincap

kafes asenkron motor ve küçük

transformatör gibi normal çalışmaları

esnasında ark çıkarmayan ve tehlikeli

derecede ısınmayan aletlerde

uygulanabilir

p-tipi koruma (basınçlı tipkoruma) Ark çıkaran bölümün pozitif

basınçlandırılması ve böylelikle patlayıcıgazın arkla buluşmasının engellenmesitemeline dayanır.

Uygulaması zahmetli ve pahalıdır.

Daha çok şalt tesisi ve ölçü kabinleri gibigeniş kapsamlı, karışık tesislereuygulanmaktadır.

Zorunluluk olmadıkça pek tercihedilmemektedir.

q-tipi koruma (kumlu koruma) Aletin gaz girmesi istenmeyen

bölmeleri kuvars kumu veya tozu ile

doldurularak patlayıcı gaz veya

buharın bu bölmelere girmesi önlenir.

Dar bir kullanım sahası vardır.

Transformatörlerde uygulanabilir.

Daha ziyade Fransa da yaygındır.

O-tipi koruma, yağlı koruma Ark çıkaran veya tehlikeli derecede

ısınan cihazlar yağa daldırılarak

patlayıcı ortamdan izole

edilebilirler.

İşletme zorluğu ve yangın,

patlama, çevre kirliliği gibi

nedenlerden dolayı günümüzde

pek tercih edilmemektedirler.

Çok büyük transformatör ile

soğutma zorunluluğu olan di-

rençlerde uygulanmaktadır

m-tipi koruma (döküm veyakapsüllü koruma) Isı veya ark üreten alet veya parçaların epoksi reçine

gibi katı maddeler içine gömülerek patlayıcı ortamdanizole edilmesi yöntemidir.

Lamba balastları, elektronik baskı devreleri, solenoidvalf gibi yerlerde rahatlıkla kullanılır.

Büyük miktarda enerji üretmeyen transformatör verölelerde de uygulanmaktadır.

Daha ziyade kendinden emniyetlilik uygulanamayandevrelerde tatbik edilir.

n-tipi koruma, ark çıkarmaz İ tipi koruma ile paralellik

taşımaktadır.

İ tipi cihazlar Zone 0’da

kullanılabilirken, n tipi cihazlar Zon

2’de kullanılabilirler.

S-tipi koruma Bilinen koruma yöntemleri ile

korunamayan aletlerde

uygulanan bir yöntemdir.

i-tipi koruma, (kendindenemniyetli) Çıkan ark ya da sıcaklık patlayıcı

ortamı tutuşturmaya yetecek

güçte değilse, cihaz ya da aletler

kendiliğinden emniyetli adını alır.

Bu tip koruma ancak kumanda,

ölçü ve otomasyon devreleri gibi

düşük voltajda çalışan aygıt ve

devrelerde uygulanabilir

Ex tD tipi koruma Ex-tD tipi korumada ana düşünce, tozun

ateşleme kaynağı bulunduran cihazın içerisine

girmesini önleme ve korunan aletin dış yüzey

sıcaklığını da tozu patlatmayacak düzeyde

tutmaktır.

Sıcaklık Grubu Cihazın Maksimum YüzeySıcaklığı (°C)

Patlayıcı OrtamınPatlama Sıcaklığı (°C)

T1 450 >450

T2 300 >300 < 450

T3 200 >200 < 350

T4 135 >135 < 200

T5 100 >100 < 135

T6 85 >85 < 100

Teçhizat Yüzey Sıcaklığı

GAZ T1 T2 T3 T4 T5 T6I Metan

IIA Aseton Etil Alkol Petrol AsetAldehitler

Etanlar AmilAsetatlar

Mazot Etil Eter

Etil aseton n-Bütanlar UçakYakıtı

Amonyak n-butilalkol Fuel OilBenzol n-heksanAsetik AsitKarbonmonoksitMetanolPropanlarToluenler

IIB Doğalgaz EtilenIIC Hidrojen Asetilen Karbon

disülfit

Gaz Grupları

Ekipman seçimi1)PO’ların tanımlanması

2)Zon sınırlarının belirlenmesi

3)Eğer gerekliyse, zon sınırlarına yönelik sabit değerler belirlenmesi

4)Yanıcı maddelerin karakteristiklerini ve nasıl açığa çıktıklarını öğrenilmesi

5)Ekipmanların yüzey sıcaklıklarını ve Ex grubunu belirlenmesi

6)Ekipmanın kurulması

7)İşletmeye alınması

8)Kontrolleri yapılması

STATİK ELEKTRİK

StandartlarStandart No AdıBS 5958-1 Code of practice for control of undesirable static electricity.

General considerationsBS 5958-2 Code of practice for control of undesirable static electricity.

Recommendations for particular industrial situationsNFPA 77 Recommended Practice on Static Electricity

5 Adımda Değerlendirme1.Yanıcı Ortam

2.Yüklenmenin Oluşumu

3.Yüklerin Birikmesi

4.Kıvılcım Oluşumu

5.Enerji Düzeyinin Tayini

Statik Elektrikten Korunma1.Topraklama ve eşpotansiyel

uygulamaları

2.Ortam atmosferinin nemlendirilmesi

3.Ortam havasının iyonizasyonu

4.Ortam havasını inertleştirme

5.Kişilerde yük birikmesini önleme

TEHLİKELİALANLARDATOPRAKLAMAVEBONDİNGUYGULAMALARI

Teşekkürler..

Vinçlerin Güvenli Kullanımı

Arme Danışmanlık‘güvenli bir yaşam için istisnai çözümler’

www.armetr.com

https://www.facebook.com/ArmeConsulting/

https://plus.google.com/110068128928958998998

İletişimTürkocağı Cad.no:3 Kat:4 Cağaloğlu /İSTANBUL

+90 212 519 86 30 - 31+90 212 528 83 14