Beth sydd yn y bennod hon?

2.1 – Gyda’n Gilydd yn y Gofod Ymchwiliwch i asiantaeth ofod a dysgwch am y gofodwyr

y mae wedi’u hanfon i’r Orsaf Ofod Ryngwladol. > Gwyddoniaeth a Llythrennedd

2.2 – Y Newyddion Diweddaraf Ysgrifennwch adroddiad am ddiwrnod cyntaf Tim Peake

yn y gofod. > Gwyddoniaeth a Llythrennedd

2.3 – Cod Cyfathrebu Torrwch y cod ac yna ewch ati i ddadgodio neges i

ddatgelu’r gyfrinach. > Gwyddoniaeth a Chodio

Bydd gofodwyr yn dysgu cyfathrebu mewn sawl ffordd. Drwy ymchwilio i’r cydweithio rhyngwladol

sy’n digwydd ar yr Orsaf Ofod Ryngwladol, drwy ysgrifennu adroddiadau a dadgodio, gall y

disgyblion archwilio dulliau gwahanol o gyfathrebu a pham ein bod yn eu defnyddio.

Pennod 2: Sgwrsio yn y Gofod

Gyda

’n G

ilyd

d

Gw

lad/

Rhan

bart

h: E

wro

p Cy

farc

hion

: Hal

lo (A

lmae

neg)

neu

Hel

lo

(Sae

sneg

)

Gof

odw

r cyn

taf:

Ulf

Mer

bold

(y

r Alm

aen)

, 28

Tach

wed

d 19

83A

mse

r yn

y G

ofod

: Sam

anth

a C

risto

fore

tti

(yr E

idal

) sy’

n da

l y re

cord

am

y d

aith

hira

f i’r

gof

od g

an fe

rch.

Par

odd

y da

ith 1

99

diw

rnod

, 16

awr.

Ffai

th d

dify

r: Ti

m P

eake

oed

d y

gofo

dwr

cynt

af e

rioed

o B

ryda

in i

hedf

an g

yda

ESA

.

Asia

nta

eth

Ofod

Ew

rop

(E

SA)

Hal

lo! P

rivye

t! Ko

nnic

hiw

a! P

a w

ledy

dd

sydd

wed

i anf

on

gofo

dwyr

i’r O

rsaf

Ofo

d

Ryng

wla

dol?

Allw

ch c

hi

wne

ud c

erdy

n gw

lad

ar

gyfe

r un

ohon

ynt?

Croe

so i’

r Ors

af O

fod

Ryng

wla

dol!

Mae

’n b

ryd

i

chi g

wrd

d â’

ch c

yd-o

fodw

yr o

bob

cw

r o’r

byd.

G

wla

d/Rh

anba

rth:

Cyfa

rchi

on:

Gof

odw

r cyn

taf:

Am

ser y

n y

Gof

od:

Ffai

th d

dify

r:

Gofo

dyn

yZa

piw

ch i

gwrd

d â

rhai

o’

r gof

odw

yr

sydd

wed

i bod

i’r

Ors

af O

fod

Ryng

wla

dol.

disc

over

ydia

ries.

org

49

disc

over

ydia

ries.

org

Gweithgaredd 2.1: Gyda’n Gilydd yn y Gofod

Cefndir y Gweithgaredd hwnCwblhaodd Tim Peake ei daith Principia gyda dau ofodwr arall - Tim Kopra o NASA a’r Comander Yuri Malenchenko o Rwsia. Roedd Scott Kelly o UDA, Comander y Daith; y cosmonôt Mikhail Kornienko o Rwsia, sef peiriannydd hedfan y daith; a’r cosmonôt Sergey Volkov o Rwsia ar yr Orsaf Ofod Ryngwladol yn barod.

Defnyddir yr Orsaf Ofod Ryngwladol gan ofodwyr o sawl asiantaeth ofod wahanol. Mae’r gweithgaredd hwn yn gwahodd y disgyblion i archwilio’r gwahaniaethau rhwng rhai ohonynt.

Yr ieithoedd swyddogol ar yr Orsaf Ofod yw Rwsieg a Saesneg - mae’r rhan fwyaf o’r labeli, cyfarwyddiadau a hysbysiadau yn Rwsieg a Saesneg a bydd y criw yn siarad cymysgedd o’r ddwy iaith â’i gilydd. Roedd angen i Tim ddysgu Rwsieg cyn dod yn

ofodwr go iawn ac, oherwydd iddo dreulio cymaint o’i hyfforddiant gydag Asiantaeth Ofod Ewrop yn yr Almaen, bu’n rhaid iddo dysgu rhywfaint o Almaeneg hefyd.

Cyflawni’r GweithgareddGellir defnyddio’r gweithgaredd hwn i ddangos sut gellir cyflwyno’r un wybodaeth mewn sawl ffordd wahanol. Bydd y disgyblion yn llunio eu cerdyn gwlad eu hunain gan ddefnyddio’r templed gwag yn y llyfr. Mae’r penawdau ar y cerdyn hwn yn galluogi’r darllenwyr i fynd ati’n gyflym i ddewis a dethol yr wybodaeth mae ganddynt ddiddordeb ynddi.

Gallwch brofi hyn drwy ddangos y paragraff canlynol i’r disgyblion ochr yn ochr â cherdyn gwlad ESA yn y Dyddiadur Gofod:

Mae gan Asiantaeth Ofod Ewrop (neu ESA) ofodwyr o lawer o wledydd gwahanol. Tim Peake oedd y gofodwr cyntaf erioed o Brydain i hedfan gyda nhw! Y gofodwr cyntaf i’r ESA ei anfon i’r gofod oedd yr Almaenwr Ulf Merbold a hedfanodd fel rhan o daith NASA ar 28 Tachwedd 1983. Yr ESA sy’n dal y record ar gyfer yr hediad hiraf gan ferch; roedd Samantha Cristoforetti, gofodwraig o’r Eidal, yn y gofod am gant naw deg naw o ddiwrnodau ac un awr ar

Yr Adnoddau sydd eu Hangen• Beiros a phensiliau (yn cynnwys

lliwiau cynradd ar gyfer y baneri)

• Ffeithlenni wedi’u hargraffu ar gyfer yr asiantaethau gofod eraill (gweler Cyflawni’r Gweithgaredd)

• Gwyddoniaduron neu’r rhyngrwyd er mwyn i’r disgyblion ddod o hyd i faneri’r gwledydd

Dolenni DefnyddiolEwch i discoverydiaries.org/united-in-space/ i weld a lawrlwytho gwybodaeth ychwanegol allai fod yn ddefnyddiol i gynllunio a chyflawni’r wers hon, fel atebion, fideos, dolenni i’r cwricwlwm a chyflwyniadau PowerPoint.

Pennod Dau Gweithgaredd 2.1

Gyda’n Gilydd yn y Gofod

Gyda

’n G

ilyd

d

Gw

lad/

Rhan

bart

h: E

wro

p Cy

farc

hion

: Hal

lo (A

lmae

neg)

neu

Hel

lo

(Sae

sneg

)

Gof

odw

r cyn

taf:

Ulf

Mer

bold

(y

r Alm

aen)

, 28

Tach

wed

d 19

83A

mse

r yn

y G

ofod

: Sam

anth

a C

risto

fore

tti

(yr E

idal

) sy’

n da

l y re

cord

am

y d

aith

hira

f i’r

gof

od g

an fe

rch.

Par

odd

y da

ith 1

99

diw

rnod

, 16

awr.

Ffai

th d

dify

r: Ti

m P

eake

oed

d y

gofo

dwr

cynt

af e

rioed

o B

ryda

in i

hedf

an g

yda

ESA

.

Asia

nta

eth

Ofod

Ew

rop

(E

SA)

Hal

lo! P

rivye

t! Ko

nnic

hiw

a! P

a w

ledy

dd

sydd

wed

i anf

on

gofo

dwyr

i’r O

rsaf

Ofo

d

Ryng

wla

dol?

Allw

ch c

hi

wne

ud c

erdy

n gw

lad

ar

gyfe

r un

ohon

ynt?

Croe

so i’

r Ors

af O

fod

Ryng

wla

dol!

Mae

’n b

ryd

i

chi g

wrd

d â’

ch c

yd-o

fodw

yr o

bob

cw

r o’r

byd.

G

wla

d/Rh

anba

rth:

Cyfa

rchi

on:

Gof

odw

r cyn

taf:

Am

ser y

n y

Gof

od:

Ffai

th d

dify

r:

Gofo

dyn

yZa

piw

ch i

gwrd

d â

rhai

o’

r gof

odw

yr

sydd

wed

i bod

i’r

Ors

af O

fod

Ryng

wla

dol.

Gyda’n Gilydd

Gwlad/Rhanbarth: Ewrop Cyfarchion: Hallo (Almaeneg) neu Hello (Saesneg)

Gofodwr cyntaf: Ulf Merbold (yr Almaen), 28 Tachwedd 1983Amser yn y Gofod: Samantha Cristoforetti (yr Eidal) sy’n dal y record am y daith hiraf i’r gofod gan ferch. Parodd y daith 199 diwrnod, 16 awr.

Ffaith ddifyr: Tim Peake oedd y gofodwr cyntaf erioed o Brydain i hedfan gyda ESA.

Asiantaeth Ofod Ewrop (ESA)

Hallo! Privyet! Konnichiwa! Pa wledydd

sydd wedi anfon gofodwyr i’r Orsaf Ofod

Ryngwladol? Allwch chi wneud cerdyn gwlad ar

gyfer un ohonynt?

Croeso i’r Orsaf Ofod Ryngwladol! Mae’n bryd i

chi gwrdd â’ch cyd-ofodwyr o bob cwr o’r byd. Gwlad/Rhanbarth:

Cyfarchion:

Gofodwr cyntaf:

Amser yn y Gofod:

Ffaith ddifyr:

Gofodyn y Zapiwch i gwrdd â rhai o’r gofodwyr sydd wedi bod i’r Orsaf Ofod Ryngwladol.

50

disc

over

ydia

ries.

org

bymtheg i gyd. Ieithoedd swyddogol yr ESA yw Almaeneg (“Hallo”) a Saesneg (“Hello”).

Rhowch bob un o’r paragraffau canlynol mewn llefydd gwahanol o amgylch yr ystafell. Gwahoddwch y disgyblion i ddarllen pob un ac yna lenwi’r cerdyn gwlad ar gyfer eu hasiantaeth ofod ddewisol. Bydd angen i’r disgyblion ddefnyddio gwyddoniaduron, y rhyngrwyd neu bethau sydd wedi’u harddangos yn yr ystafell ddosbarth i ddarganfod baner y wlad ynghyd â ffaith ddiddorol.

Mae’n debyg mai asiantaeth ofod America yw’r un fwyaf enwog - NASA. Anfonodd ei lloeren gyntaf, Explorer 1, i’r gofod ar 31 Ionawr 1958. Dair blynedd yn ddiweddarach, anfonwyd ei gofodwr cyntaf i’r gofod - lansiwyd taith Alan Shepard ar 5 Mai 1961. Safle lansio NASA yw un o’r rhai mwyaf enwog hefyd (yn bennaf oherwydd y ffilm Apollo 13) - mae Canolfan Ofod Houston yn nhalaith Texas. Saesneg yw iaith NASA. Treuliodd Peggy Whitson, un o ofodwyr NASA, dri chant saithdeg chwech diwrnod yn y gofod dros ddwy daith wahanol - anhygoel!

Ni chaiff gofodwyr o Rwsia eu galw’n ofodwyr, fe’u gelwir yn gosmonôts. Dyna sut mae’n hawdd cofio enw eu hasiantaeth ofod, ROSCOSMOS. Helo yn Rwsieg yw “privyet”. Caiff ei ysgrifennu fel hyn yn Rwsieg: Привет. Mae Rwsia yn lansio ei rocedi o Gosmodrôm Baikonur, y safle lansio mwyaf Gogleddol yn y byd. Lansiwyd Sputnik 1 ar 4 Hydref 1957. Dyma’r lloeren artiffisial gyntaf erioed i

gylchdroi’r Ddaear. Mae’r cosmonôt Gennady Padalka wedi treulio wyth cant saithdeg naw diwrnod yn y gofod ar draws pum taith, ond y cosmonôt cyntaf erioed o Rwsia oedd Yuri Gagarin, y lansiwyd ei daith gyntaf ar 12 Ebrill 1961.

Mae JAXA, asiantaeth ofod Japan, yn gymharol newydd. Fe’i ffurfiwyd yn 2003 pan unodd tair asiantaeth wahanol. Yn Japaneg, mae こんにちは (“konnichiwa”) yn golygu helo. Er i Koichi Wakata, y gofodwr o Japan, dreulio tri chant pedwardeg saith diwrnod yn y gofod dros bedair taith, nid gofodwr oedd y dinesydd cyntaf erioed o Japan i gyrraedd y gofod! Hedfanodd Toyohiro Akiyama gyda’r asiantaeth ofod Sofietaidd ym mis Rhagfyr 1990, ac roedd yn newyddiadurwr! Lansiwyd lloeren gyntaf Japan, o’r enw Osumi, ar 11 Chwefror 1970. Roedd yn pwyso dim ond dau ddeg pedwar cilogram.

Cwestiynau ar gyfer y Dosbarth • Pa ieithoedd ydych chi’n eu siarad

gartref neu o fewn eich teulu? Ydych chi’n gallu llunio rhestr o’r ieithoedd a’r cyfarchion sy’n eich cynrychioli chi, eich ffrindiau a’ch cymuned?

• Beth am ddulliau o gyfathrebu di-eiriau? Sut ydych chi’n dweud ’helo’ gan ddefnyddio Iaith Arwyddion Prydain, Sillafu gyda Bysedd a Braille?

• Beth ydych chi’n sylwi o ran dyddiadau’r teithiau cyntaf? Beth allwch chi ei ddarganfod a allai esbonio’r gwahaniaethau?

Pennod Dau Gweithgaredd 2.1 Gyda’n Gilydd yn y Gofod

Oes gennych chi nodiadau? Ysgrifennwch nhw yma!

51

disc

over

ydia

ries.

org

Gwaith Ymestynnol ac Adnoddau DigidolZAP! Defnyddiwch ap Zappar i weld sioe Sleidiau o rai o’r gofodwyr sydd wedi bod i’r Orsaf Ofod Ryngwladol. Mae hyn yn cynnwys gofodwyr o wledydd gwahanol yn Ewrop ynghyd â Rwsia, UDA a Japan. Mae cyfarwyddiadau Zappar i’w gweld yn y ddolen isod. Nodwch y bydd angen i’r ddyfais symudol/tabled fod wedi’i chysylltu â’r rhyngrwyd: (https://discoverydiaries.org/toolkit/discovery-diaries-zappar-instructions)

Syniadau ar gyfer Gwahaniaethu Cymorth:• Darparwch ganolfan adnoddau i’r

dosbarth, sy’n cynnwys ffeithlenni ar gyfer NASA, ESA, Asiantaeth Ofod y DU, CNSA a Roscosmos, yn ogystal â baneri a mapiau’r gwledydd.

• Crëwch grwpiau a rhowch wlad wahanol neu asiantaeth ofod wahanol i bob grŵp. Gall y grwpiau fynd ati wedyn i gyflwyno eu canfyddiadau i’r dosbarth.

Her:• Rhowch restr o wefannau neu lyfrau

dibynadwy i’r disgyblion er mwyn cefnogi gwaith ymchwil annibynnol. Gofynnwch i’r disgyblion ddarparu cyfesurynnau map ar gyfer lleoliad eu gwlad/rhanbarth.

• Ymestynnwch y disgyblion drwy ofyn iddynt ymchwilio i ofodwr o’r gorffennol neu’r presennol a chyflwyno gwybodaeth am eu teithiau i’r dosbarth. Anogwch ymchwil sy’n cynnwys gofodwyr sy’n ferched.

Pennod Dau Gweithgaredd 2.1

Gyda’n Gilydd yn y Gofod

Rhannwch eich dosbarth yn grwpiau gan roi

asiantaeth ofod neu wlad wahanol i bob un, yna

gwahoddwch gynrychiolwyr o bob grŵp i gyflwyno eu canfyddiadau i’r dosbarth.

Awgrym i’r Athro!

Y New

yddi

on

Diw

edda

raf!

Nid

paw

b sy

’n c

ael m

ynd

i’r g

ofod

, fel

ly

mae

’n b

wys

ig e

ich

bod

chi’n

rhan

nu e

ich

profi

adau

â p

hobl

ar y

Dda

ear.

Cind

y yd

w i

ac ry

dw i’

n he

lpu

pobl

i dd

ysgu

am

y g

ofod

ac a

m w

yddo

niae

th y

ma

ar y

Dda

ear.

Allw

ch c

hi y

sgrif

ennu

adro

ddia

d ne

wyd

dion

am

ddiw

rnod

cynt

af T

im yn

y go

fod?

Beth

am

gyn

nwys

llun

hefy

d!

disc

over

ydia

ries.

org

53

disc

over

ydia

ries.

org

stori. Sut mae’r iaith a ddefnyddir, a’r cynnwys a adroddir, yn newid yn dibynnu ar y gynulleidfa?

Gofynnwch i’r plant chwilio am enghreifftiau o straeon o adroddiadau newyddion ar y teledu, y radio, y rhyngrwyd a’r papurau newydd. Fel grŵp, archwiliwch sut mae’r rhain yn wahanol i’r straeon rydyn ni’n eu rhannu â’n gilydd. Beth ydyn ni’n ei ddweud wrth ein ffrindiau, ein teuluoedd a’n hathrawon? Sut byddai hyn yn newid pe baem yn ysgrifennu erthygl papur newydd yn lle adrodd yr un stori wrth ffrind?

Bydd y disgyblion yn ysgrifennu erthygl papur newydd wedyn am eu diwrnod cyntaf yn y gofod.

Er mwyn ymestyn y gweithgaredd hwn ymhellach, gall y disgyblion weithio gyda’i gilydd i greu papur newydd neu gylchgrawn cyfan ynghylch taith Principia, yn cynnwys eu darnau eu hunain yn ogystal â mathau gwahanol o straeon a gyhoeddwyd yn ystod taith Tim.

Cwestiynau ar gyfer y Dosbarth • Pa fath o drefn ddyddiol allai fod

gan Tim? Sut mae hyn yn wahanol i’ch trefn ddyddiol chi?

Cefndir y Gweithgaredd hwnRoedd gan Tim Peake a’i gyd-ofodwyr amserlen brysur yn cynnal arbrofion, cynnal a chadw offer a gofalu am eu hiechyd drwy wrthsefyll effeithiau byw heb ddisgyrchiant.

Gan ddychmygu eu bod yn ofodwyr, bydd y disgyblion yn ysgrifennu erthygl papur newydd am eu diwrnod cyntaf yn y gofod.

Cyflawni’r GweithgareddDyma enghraifft o erthygl newyddion y gallwch fwrw golwg drosti gyda’ch dosbarth (http://www.bbc.co.uk/news/science-environment-35324574)

Ydych chi’n gallu dod o hyd i flogiau a straeon newyddion sy’n gysylltiedig â’r digwyddiad hwn? Edrychwch ar nifer o wahanol fathau o ddulliau adrodd

Gweithgaredd 2.2: Y Newyddion Diweddaraf!

Yr Adnoddau sydd eu Hangen• Mynediad i’r rhyngrwyd

• Deunyddiau ysgrifennu

• Bwrdd gwyn rhyngweithiol (dewisol)

Dolenni DefnyddiolEwch i discoverydiaries.org/breaking-news-2/ i weld a lawrlwytho gwybodaeth ychwanegol allai fod yn ddefnyddiol i gynllunio a chyflawni’r wers hon, fel atebion, fideos, dolenni i’r cwricwlwm a chyflwyniadau PowerPoint.

Pennod Dau Gweithgaredd 2.2

Y Newyddion Diweddaraf!

Y New

yddi

on

Diw

edda

raf!

Nid

paw

b sy

’n c

ael m

ynd

i’r g

ofod

, fel

ly

mae

’n b

wys

ig e

ich

bod

chi’n

rhan

nu e

ich

profi

adau

â p

hobl

ar y

Dda

ear.

Cind

y yd

w i

ac ry

dw i’

n he

lpu

pobl

i dd

ysgu

am

y g

ofod

ac a

m w

yddo

niae

th y

ma

ar y

Dda

ear.

Allw

ch c

hi y

sgrif

ennu

adro

ddia

d ne

wyd

dion

am

ddiw

rnod

cynt

af T

im yn

y go

fod?

Beth

am

gyn

nwys

llun

hefy

d!

Y Newyddion

Diweddaraf!

Nid pawb sy’n cael mynd i’r gofod, felly

mae’n bwysig eich bod chi’n rhannu eich

profiadau â phobl ar y Ddaear.

Cindy ydw i ac rydw i’n helpu

pobl i ddysgu am y gofod

ac am wyddoniaeth yma ar y

Ddaear. Allwch chi ysgrifennu

adroddiad newyddion am

ddiwrnod cyntaf Tim yn y gofod?

Beth am gynnwys llun hefyd!

54

disc

over

ydia

ries.

org

• Pa bethau ydych chi’n eu gwneud bob dydd na allai Tim eu gwneud yn y gofod?

• Cerddodd Tim Peake a Tim Kopra yn y gofod. Beth allwch chi ei ddarganfod am hyn? Ydych chi’n gallu casglu gwybodaeth i greu stori newyddion? Cofiwch ddyfyniadau a lluniau yn ogystal â manylion y stori.

• Ydych chi’n gallu dod o hyd i straeon newyddion yr Orsaf Ofod Ryngwladol a gyhoeddwyd gan wledydd eraill mewn ieithoedd eraill? Beth sy’n wahanol am y rhain o gymharu â straeon newyddion Prydain?

Syniadau ar gyfer Gwahaniaethu Cymorth:• Rhowch eirfa i’r disgyblion allu

ei defnyddio yn eu hadroddiad newyddion.

• Defnyddiwch feddalwedd arddweud neu anogwch gyfathrebu gweledol ar gyfer y disgyblion sydd angen cymorth llythrennedd ychwanegol.

Her:• Gallai’r disgyblion chwarae rôl

fel gofodwyr ar yr Orsaf Ofod Ryngwladol. Rhowch gyfle iddynt gyfweld â’i gilydd, gyda rhai yn chwarae rhan y gofodwr ac eraill yn chwarae rhan y newyddiadurwr neu’r

cyfwelydd. Anogwch y disgyblion i ddefnyddio iaith ddisgrifiadol, synhwyraidd.

• Adolygwch nodweddion erthyglau newyddion a gofynnwch i’r disgyblion gynnwys penawdau, capsiynau, dyfyniadau a chysyllteiriau amser yn eu hadroddiadau.

Pennod Dau Gweithgaredd 2.2 Y Newyddion Diweddaraf!

Oes gennych chi nodiadau? Ysgrifennwch nhw yma!

Crëwch bapur newydd y dosbarth drwy gasglu holl adroddiadau newyddion

eich disgyblion. Gallech chi hyd yn oed ychwanegu adran teithio ddifyr am lefydd yn y gofod, neu hysbysebion

ar gyfer llong ofod a gwisgoedd gofod.

Awgrym i’r Athro!

Ff C

h H

Ll !

U G

/

B T

h J

U ‘

O /

C U

Ch

U O

?

J U

Ch

‘ O

/ L

l H T

h E

D U

/ L

l /

S T

A W

Ch

L /

Th L

/ U

L F

f Th

E L

l Ch

H.

Y Ll

D G

Ll L

/ Y

Th

L L

Ch

Ph,

R G

J

HE

__ _

_ !

__ I

/

D__

__

A ’_

_ /

__

__ E

__

__?

__

__ _

_’ _

_

/ O

__

__ _

_ __

__

/ O

/

__ _

_ __

__

__ _

_ /

__ _

_ /

__

__ _

_ __

__

__ _

_ __

.

__ _

_ F_

_ __

__

/ _

_ __

__

__ _

_ __

,

__ _

_ M

Cod

CYFA

THRE

BU

Hel

o, B

erti

ydw

i,

Cyfa

rwyd

dwr y

Dai

th y

n

Asia

ntae

th O

fod

Ewro

p. F

i sy’

n

gyfri

fol a

m g

adw

’r cy

syllt

iad

rhw

ng y

Dda

ear a

’r O

rsaf

Ofo

d

Ryng

wla

dol.

Ryd

w i

new

ydd

gael

y n

eges

ym

a! A

llwch

chi

fy h

elpu

i’w

dad

godi

o?

Ydyc

h ch

i’n g

allu

gw

eld

patr

wm

w

rth 

i chi

 lenw

i’r

bylc

hau?

Zapi

wch

i ga

el

yr a

tebi

on!

A

B D

C Ch D Dd

FfE F Ff

H

G Ng

H

LI J

ML Ll M N O

R

P Ph R Rh S U

T Th U W

BY

disc

over

ydia

ries.

org

56

disc

over

ydia

ries.

org

ganfod neges. Bydd angen llawer o amynedd arnynt - yn union fel y gofodwyr gorau! Bydd rhai disgyblion yn torri’r cod tra bydd eraill o bosibl yn gweithio’n drefnus drwy’r cyfan hyd nes byddant wedi llenwi’r holl fylchau. Y naill ffordd neu’r llall, mae hwn yn ymarfer gwych ar gyfer codio, datrys problemau a meddwl yn fathemategol.

Er mwyn helpu’r disgyblion i dorri’r cod, dechreuwch drwy adnabod y llythrennau sydd gennych chi’n barod (e.e. B = D, Dd = Ff, Ff = H, ac ati). Ysgrifennwch yr wyddor ar y bwrdd ac ysgrifennwch y llythrennau cyfatebol oddi tani wrth i chi eu dadgodio. Ydych chi’n gallu gweld patrwm yn ffurfio? Gallai ymyriad gweledol helpu rhai disgyblion i ddeall hyn yn haws, felly gofynnwch i un o’r disgyblion dynnu llinell o’r llythyren ar y top i’r un llythyren yn y llinell oddi tani i weld a yw’n gallu gweld patrwm gweledol yn ffurfio. Dyma enghraifft:

A B C Ch D Dd E

Ch D Dd E F Ff G

Mae’n edrych fel pe bai pob llinell yn mynd i’r un cyfeiriad! Mae pob llythyren yn yr wyddor wedi symud ymlaen dri lle. Nawr, a all eich disgyblion lenwi gweddill y bylchau a dadgodio’r neges ddirgel hon?

Cefndir y Gweithgaredd hwnBydd y gofodwyr yn cyfathrebu â’r Ganolfan Reoli a’u teuluoedd gan ddefnyddio rhwydwaith o loerenni o’r enw system Lloeren Tracio a Chyfnewid Data. Lansiwyd y lloeren gyntaf o’r rhain yn 1983. Mae dolenni fideo ar yr Orsaf Ofod Ryngwladol yn dangos i’r Ganolfan Reoli beth sy’n digwydd yn y gofod, a gellir eu defnyddio i helpu i lywio’r gofodwyr drwy weithgareddau, os bydd angen cymorth arnynt.

Mae’r rhyngrwyd ar gael yn y gofod hefyd, sy’n helpu’r gofodwyr i gadw mewn cysylltiad â’u teuluoedd a’u ffrindiau. Yn anffodus mae’r rhyngrwyd yn araf iawn, ond mae’n dal i fod yn ddolen bwysig i’r Ddaear. Weithiau defnyddir codau yn y gofod, er mwyn i’r neges gywir gyrraedd y person neu’r sefydliad cywir.

Cyflawni’r GweithgareddYn y gweithgaredd hwn rydyn ni’n gofyn i’r disgyblion dorri cod i

Gweithgaredd 2.3: Cod Cyfathrebu

Yr Adnoddau sydd eu Hangen• Bwrdd gwyn/Bwrdd du i helpu’r

disgyblion i dorri’r cod

Dolenni DefnyddiolEwch i discoverydiaries.org/earth-to-principia/ i weld a lawrlwytho gwybodaeth ychwanegol allai fod yn ddefnyddiol i gynllunio a chyflawni’r wers hon, fel atebion, fideos, dolenni i’r cwricwlwm a chyflwyniadau PowerPoint.

Pennod Dau Gweithgaredd 2.3 Cod Cyfathrebu

Ff Ch H Ll !

U G / B Th J U ‘ O / C U Ch U O?

J U Ch ‘ O / Ll H Th E D U / Ll /

S T A W Ch L / Th L / U L Ff Th E Ll Ch H.

Y Ll D G Ll L / Y Th L L Ch Ph,

R G J

H E __ __ !

__ I / D__ __ A ’__ / __ __ E __ __?

__ __ __’ __ / O __ __ __ __ __ / O /

__ __ __ __ __ __ / __ __ / __ __ __ __ __ __ __ __.

__ __ F__ __ __ / __ __ __ __ __ __ ,

__ __ M

CodCYFATHREBU

Helo, Berti ydw i,

Cyfarwyddwr y Daith yn

Asiantaeth Ofod Ewrop. Fi sy’n

gyfrifol am gadw’r cysylltiad

rhwng y Ddaear a’r Orsaf Ofod

Ryngwladol. Rydw i newydd

gael y neges yma! Allwch chi

fy helpu i’w dadgodio?

Ydych chi’n gallu gweld patrwm

wrth i chi lenwi’r bylchau?

Zapiwch i gael yr atebion!

A B DCChDDd FfEFFf HGNgH LIJ MLLlMNO RPPhRRhS UTThUW BY

57

disc

over

ydia

ries.

org

Pennod Dau Gweithgaredd 2.3

Cod Cyfathrebu

Atebion i’r Gweithgaredd hwn

ZAP! Gall y disgyblion weld yr ateb wedi’i ddatgodio gan ddefnyddio ap Zappar ar gyfer dyfeisiau symudol neu dabled. Mae cyfarwyddiadau Zappar i’w gweld yn y ddolen isod. Nodwch y bydd angen i’r ddyfais symudol/tabled fod wedi’i chysylltu â’r rhyngrwyd: (https://discoverydiaries.org/toolkit/discovery-diaries-zappar-instructions)

Cwestiynau ar gyfer y Dosbarth• Sut bydd gofodwyr yn cadw mewn

cysylltiad â’r Ganolfan Reoli?

• Pam bod cyfathrebu â’r Ddaear mor bwysig i ofodwyr?

• Pam byddai’n ddefnyddiol ysgrifennu mewn cod?

• A oes rhyngrwyd ar gael yn y gofod? Pam byddech chi’n defnyddio’r rhyngrwyd pe baech yn ofodwyr ar yr Orsaf Ofod Ryngwladol?

• Gan ddefnyddio’r cod yn y gweithgaredd, ydych chi’n gallu ysgrifennu neges o’r gofod?

Syniadau ar gyfer Gwahaniaethu Cymorth:• Rhowch lythrennau ychwanegol

i’r dosbarth a gweithiwch gyda’ch gilydd neu mewn grwpiau bach i ganfod patrwm y cod.

• Rhannwch y dosbarth yn grwpiau gallu cymysg i gefnogi’r disgyblion AAA.

Her:• Gan weithio mewn grwpiau,

gofynnwch i’r disgyblion lunio llinell amser o hanes ysgrifennu codau, yn dyddio’n ôl i’r gorffennol pell.

• Gofynnwch i’r disgyblion ymchwilio i un dull o godio, yn ogystal â’r defnydd a wneir ohono e.e. cod Enigma, cod Morse, Rot1, ad-drefnu, seiffr shifft Cesar neu ddulliau amgryptio cyfoes.

Oes gennych chi nodiadau? Ysgrifennwch nhw yma!

Gofynnwch i’r disgyblion greu eu negeseuon eu hunain mewn cod er

mwyn i’w cyd-ddisgyblion eu dadgodio. Gallech

chi hefyd roi neges i’r disgyblion ei chodio neu

ofyn iddynt greu eu codau eu hunain.

Awgrym i’r Athro!