Cennet Kılıçarslan1 , Filiz Karasu2, SimgeBardak1, Eda A. Üçkardeş3, Didem Ovla4, M. Esra

Dölarslan1, A. Jini Güneş2, Cemal Kurt2, Kenan Turgutalp1, Ahmet Kıykım1, Serap Demir1

1Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Nefroloji Bilim Dalı2Mersin Devlet Hastanesi, Nefroloji Kliniği3Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Psikiyatri Anabilim Dalı4Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi, Biyoistatistik Anabilim Dalı

PERİTON DİYALİZ TEDAVİSİ BAKIM YÜKÜNÜ

ARTIRMAKTA MIDIR?

GİRİŞ

• Periton diyalizi (PD), son dönem böbrek hastalığı olanhastalarda alternatif tedavi yöntemlerinden birisidir.

• Rezidüel renal fonksiyonu daha uzun süre koruması

• Evde uygulanabilen bir tedavi seçeneği olması

• Sosyal olarak serbestlik sağlaması

• Hastaların hastaneye daha az bağımlı olmaları nedeniyleilgi görmektedir.

• PD; hastaların veya yakınlarının aktif katılımınıgerektiren bir tedavi seçeneğidir.

• Diğer renal replasman tedavilerinde (RRT) olduğu gibiPD hastalarında da hasta yakınlarının, tedaviyedestekleri küçümsenmeyecek düzeydedir.

• İleri hasta yaşı, artan komorbite sayısı, ekonomik vesosyal sorunlar bakım verene düşen iş yükününartmasına neden olabilir.

• Bakım veren yükü, bakım sunarken yaşanabilen

– fiziksel

– psikolojik

– sosyal ve

– finansal tepkileri içermektedir.

• RRT seçimi için verilen eğitimlerde, bakım yükünün fazla olacağı,uygulamanın zahmetli olacağı endişesi ile hasta veya yakınıtarafından PD isteksizlikle karşılanabilmektedir.

Zarit SH, Reever KE, Bach-Peterson J. Relatives of the impaired elderly: Correlates offeelings of burden. Gerontologist 1980; 20:649-655.

AMAÇ

• Bu çalışma ile PD tedavisinin, bakım vereninbakım yükü üzerindeki etkisinin, hemodiyalizve böbrek naklindekinden fazla olup olmadığıve ilişkili psikolojik faktörler araştırılmıştır.

GEREÇ -YÖNTEM• Kesitsel nitelikteki çalışmaya, Nisan 2016 - Haziran 2016

tarihleri arasında Mersin Üniversitesi Tıp FakültesiHastanesi ve Mersin Devlet Hastanesinde RRT altındakihastalar ve bakım veren yakınları dahil edildi.

127 HASTA YAKINI

42 HD

43 PD

42 NAKİL

• Hastaların en az 6 aydan beri mevcut RRT yönteminikullanıyor olması

• Bakım verenin en az 6 aydan beri hastanın bakımıylailgileniyor olması

• Hasta ve bakım verenin 18 yaş üstü olması şartı arandı.

• Hasta yakınları hastalarının kullandığı RRT göregruplandırıldı.

• Hasta ve yakınlarının tıbbi öyküleri, sosyodemografiközelliklerini içeren kişisel bilgi formu dolduruldu.

• Dünya Sağlık Örgütü YaşamKalitesi Ölçeği-Kısa Formu TürkçeVersiyonu (WHOQOL-BREF-TR)

• Hastane Anksiyete ve Depresyon(HAD)

Hasta

• SCL 90-R Psikolojik Tarama Testi

• Zarit Bakım Yükü ÖlçeğiHasta yakını

BULGULAR

Hasta grupları ile ilgili demografik özellikler

Nakil

(n:42)

Hemodiyaliz

(n:42)

Periton Diyalizi

(n:43)

p değeri

Cinsiyet K/E 18/24 17/25 21/22 p>0.05

Evli/Bekar 29/13 26/16 33/10 p>0.05

Eğitim Durumu:

Yok

İlkokul

Orta eğitim

Üniversite

8

19

10

5

13

17

10

2

7

25

9

2

p>0.05

Yatağa bağımlı 0 5 2 P0.05

Psikiyatrik ilaç kullanımı 3 5 8 p>0.05

Bakım veren hasta yakınları ile ilgili demografik özellikler

Nakil Hemodiyaliz Periton Diyalizi p değeri

Cinsiyet (K/E) 19/23 33/9 29/14 p=0.005

Evli/Bekar 32/10 33/9 33/10 p>0.05

Eğitim Durumu:

Yok

İlkokul

Orta eğitim

Üniversite

4

22

8

8

9

19

9

5

7

15

14

7

p>0.05

İş:

Çalışmıyor

Serbest

Memur

Öğrenci

18

16

2

6

29

9

2

2

25

10

3

5

p>0.05

Yakınlık durumu:

1.derece akraba

2.derece akraba

Akraba değil

41

1

0

41

0

1

42

1

0

p>0.05

Aynı evde yaşayanlar 36 35 40 p>0.05

Tek başına bakımı

üstlenme

27 29 32 p>0.05

Sosyal maddi yardım 11 26 16 p=0.003

Bakım yükünü etkileyen faktörler

Cinsiyet (p>0.05)İş (p>0.05) Medeni durum (p>0.05)Eğitim düzeyi (p>0.05)Bakımı tek başına üstlenip üstlenmemesi ile (p>0.05)

bakım yükü puanları arasında anlamlı bir ilişki yoktu.

Hasta yakını grupları

Hasta Yakını Grupları-Bakım yükü ilişkisi

Gruplar arasında hasta yakınlarının bakımyükleri açısından istatistiksel olarak anlamlıfarklılık vardı (p=0.009).

HD>Nakil>PD

GRUP N BAKIM YÜKÜ

HD 42 77.85

NAKİL 42 60.18

PD 43 54.21

Hasta grupları-Hastane anksiyete ve depresyon (HAD) ölçeği

Grup HAD puanı

HAD_anksiyete Nakil 63.51

HD 61.44

PD 66.98

HAD_depresyon Nakil 53.69

HD 77.38

PD 61.00

HAD depresyon farklılık var(p=0.010)

HAD anksiyetefark yok

(p=0.781)

Hasta Grupları-Yaşam Kalitesi

Bedensel

Sosyal

WHOQOL-BREF-TR

Çevre

Ruhsal

Nakil>PD>HD

Nakil>PD>HD

Nakil>PD>HD p

HAD-Yaşam kalitesi ilişkisi

GRUP WHOQOL-b (r)

WHOQOL-r(r)

WHOQOL- c(r)

WHOQOL-s(r)

WHOQOL-t(r)

HDHAD_anksiyete -0.474 -0.532 -0.617 -0.209 -0.629

HAD_depresyon -0.631 -0.635 -0.613 -0.438 -0.768*

PD HAD_anksiyete -0.367 -0.314 -0.517 -0.309 -0.543

HAD_depresyon -0.373 -0.491 -0.383 -0.248 -0.485

NAKİLHAD_anksiyete -0.100 -0.122 -0.365 -0.304 -0.314

HAD_depresyon -0.072 -0.103 -0.197 -0.197 -0.204

(p

HAD Anksiyete ve Depresyon ile bakım yükü arasındaki ilişki

GRUP BAKIM YÜKÜ (r)

HD

HAD_Anksiyete 0.462

HAD_Depresyon 0.309

PD

HAD_Anksiyete 0.158

HAD_Depresyon -0.033

NAKİL

HAD_Anksiyete 0.248

HAD_Depresyon 0.325

(p

Anksiyete Obsesyon Depresyon Kişiler arası

duyarlılık

Psikotik Paranoid Öfke Fobik

Y_Cinsiyet p>0.05 p>0.05

p=0.021

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_Medeni durum p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_Eğitim p>0.05 p>0.05

p=0.042 p=0.034

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_İş p>0.05 p>0.05

p=0.046 p=0.042 P=0.014 p=0.017

p>0.05 p>0.05

Y_Yakınlık p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_Aynı ev p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_Tek başına p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Y_Sosyal maddi

yardım

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

p=0.030

p>0.05 p>0.05

Hasta cinsiyeti p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Hasta medeni

durumu

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

**Hasta mevcut

RRT**

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Önceki RRT p>0.05 p>0.05 p>0.05

p=0.040

p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Yatağa bağımlılık p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Hasta işi p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05 p>0.05

Psikolojik belirtiler ile ilgili katagorik değişkenlerin analizi

RRT altındaki hasta gruplarına bakım verenlerınBakım yükü ile SCL-90 test sonuçları arasındaki ilişki

Kişiler arası duyarlılıkp

Somatizasyon Yaşam kalitesi R (p

Tartışma

• RRT seçenekleri sadece hastanın yaşam kalitesinietkilememekte, aynı zamanda hastaya bakım verenin hayatıüzerinde de değişikliklere neden olabilir.

• Diyaliz tedavisi ile birlikte hastanın çalışma kapasitesininbozulması, fiziksel aktivitesinin azalması ve cinsel sorunlarıngelişimi hastanın psikolojisini olumsuz yönde etkileyebilir.

• Bu olumsuz süreç hastaya bakım veren hasta yakınlarına dayansıyabilir.

Avsar U, Avsar UZ, Cansever Z, Set T, Cankaya E, Kaya A, Gozubuyuk H, Saatci F, Keles M. Psychological and emotional status,andcaregiver burden in caregivers of patients with peritoneal dialysiscompared with caregivers of patients with renal transplantation.

Transplant Proc. 2013;45(3):883-6.

• Bizim çalışmamızda PD hastalarında HD hastalarına göre depresyonoranının daha düşük olduğu görülmüştür, ancak gruplar arasındaanksiyete açısından fark yoktu.

• Çalışmamızda yaşam kalitesi en yüksek nakil hastalarında bulundu.• PD hastalarının yaşam kalitesinin HD hastalarına göre daha iyi

olduğu saptandı.• Bu bulgular daha önce yapılmış olan çalışmaları desteklemektedir.

Czyżewski L, Sańko-Resmer J, Wyzgał J, Kurowski A. Assessment of health-related quality oflife of patients after kidney transplantation in comparison with hemodialysis and peritoneal dialysis. AnnTransplant. 2014;19:576-85.

• Ancak literatürde HD ve PD yaşam kalitesinin benzer olduğunuraporlayan çalışmalar da bulunmaktadır.

Atapour A, Nasr S, Boroujeni AM, Taheri D, Dolatkhah S. A comparison of the quality of life of the patients undergoinghemodialysis versus peritonealdialysis and its correlation to the quality of dialysis. Saudi J Kidney Dis Transpl. 2016;27(2):270-80

Ho YF, Li IC. The influence of different dialysis modalities on the quality of life of patients with end-stage renal disease: A systematicliterature review. Psychol Health. 2016;31(12):1435-1465

• PD hastalarının bakım yükünün HD hastalarına göre daha azCantekin I, Kavurmacı M, Tan M. An analysis of caregiver burden of patients with hemodialysis and peritoneal

dialysis. Hemodial Int. 2016;20(1):94-7

• Nakil hastalarının bakım yükünün HD hastalarına göre daha azAvşar U, Avşar UZ, Cansever Z, Yucel A, Cankaya E, Certez H, Keles M, Aydınlı B, Yucel A

Caregiver Burden, Anxiety, Depression,and Sleep Quality Differences in Caregivers of Hemodialysis PatientsCompared With RenalTransplant Patients. Transplant Proc. 2015;47(5):1388-91.

• Nakil hastalarının bakım yükünün PD hastalarına göre daha azolduğu farklı çalışmalarda rapor edilmiştir.

Avsar U, Avsar UZ, Cansever Z, Set T, Cankaya E, Kaya A, Gozubuyuk H, Saatci F, Keles M. Psychological and emotional status,and caregiver

burden in caregivers of patients with peritoneal dialysiscompared with caregivers of patients with renal transplantation. TransplantProc. 2013;45(3):883-6.

• Biz diğer çalışmalardan farklı olarak 3 RRT grubunu birliktekarşılaştırdık. Bakım yüküne ek olarak hasta yakını üzerindekipsikolojik etkilerini araştırdık.

• Çalışmamızda ,– Bu 3 RRT yöntemi arasında bakım yükü HD grubunda

en yüksek, nakil grubunda en düşük bulundu.– Bakım yükünün artışının bakım verenin psikolojik

belirtilerini etkilediği saptandı. Bu konuda daha önceyapılmış çalışma yoktur.

• Bu sonuç hasta ve yakınlarının, PD seçeneğindenbakım yükünün fazla olacağı, uygulamanınzahmetli olacağı endişesi ile kaçınmasının yersizolduğuna işaret etmektedir.

Sonuç

• RRT için verilen eğitimlerde PD tedavi seçeneğininhasta veya yakınına ek bir yük getirmediğivurgulanabilir.

• RRT sürecinde sadece hastaya odaklanılmamalı, hastaile beraber hastaya bakım veren kişilere de psikososyaldestek verilmelidir.

• Hastanın yaşam kalitesinin artırılması, bakım yükünüazaltıcı tedbirlerin alınması, bakım verenin psikolojiksemptomatolojisini olumlu yönde etkileyecektir.

Teşekkürler…