politiske parti og val nn
TRANSCRIPT
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Politiske parti og val
Foto: Marit Hommedal/Scanpix
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Kva er eit politisk parti?Eit politisk parti er• ein organisasjon med
felles politiske synspunkt• eit viktig bindeledd
mellom veljarane og styringsorgana i Noreg
Ved val er det kandidatane og vallistene til partia vi røyster på.
Foto: Vegard Wivestad/Scanpix
Foto: Svein Erik Furulund/Scanpix
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Politikk og ideologi• Dei ulike politiske partia har ulike meiningar om korleis
samfunnet skal vere. • Politikken til partia er bygd på politiske ideologiar som
– sosialisme– liberalisme– konservatisme
Kollasj: Hege Røyert/Scanpix
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Frå høgre til venstreVi plasserer gjerne dei politiske partia på ei linje frå høgre til venstre.•Høgresida:
– Høgre (H) og Framstegspartiet (FrP)•Sentrumsparti:
– Senterpartiet (Sp), Venstre (V), Kristeleg Folkeparti (KrF)
•Venstresida: – Arbeidarpartiet (Ap), Sosialistisk Venstreparti (SV) og
Partiet Raudt
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Ta del i demokratietNoreg er eit demokrati. For at det skal fungere, må mange ta del i det.
•Du kan ta del ved å– ytre deg i offentlege
debattar– bli med i ein interesse-
organisasjon eller eit politisk parti
– vere med på aksjonar– nytte røysteretten
Foto: Natur og Ungdom
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Røysterett• Noreg er eit representativt
demokrati. – Vi vel representantar som
styrer på vegner av oss.• Du har røysterett frå det
året du fyller 18 år.• Ved stortingsval kan du
berre røyste om du er norsk statsborgar.
• Ved kommune- og fylkestingsval kan innvandrarar røyste om dei har budd i Noreg i 3 år.
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Valdeltakinga• Berre halvparten av
førstegongsveljarane i dag nyttar røysteretten sin.
• Valdeltakinga totalt har gått ned dei siste 40 åra.
• I dag er det ingen skilnad i valdeltakinga mellom menn og kvinner eller mellom by og land.
• Valdeltakinga er høgare blant eldre enn blant yngre.
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Veljarar på vandring• Etter 2. verdskrigen var veljarane trufaste mot dei
politiske partia. • Frå 1980-åra fekk vi ei endring. Veljarane vandrar
no mellom partia.– Fleire byter parti frå val til val. – Bytet skjer mellom parti som ligg politisk og ideologisk
nært kvarandre.• Nokre forklaringar:
– høgare utdanningsnivå– auka tilgang til informasjon– større sosial og geografisk mobilitet– nye veljarar sidan førre val
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Valordninga• Direkte val og forholdstalsval
– Direkte val: Veljarane røyster direkte på representantar frå valdistriktet sitt ved å gi si røyst til eit partis valliste.
– Forholdstalsval: Partilistene får same prosentdel mandat som dei får røyster.
• Det er 19 utjamningsmandat ved stortingsval.– For å få utjamningsmandat må
partiet over sperregrensa på 4 %.
• Talet på valde representantar frå kvart valdistrikt heng saman med arealet og innbyggjartalet i fylket.
Foto: Cornelius Poppe/Scanpix
ndla.no - versjon 2.0Nasjonal digital læringsarena Norwegian digital learning arena
Kommunestyre- ogfylkestingsval
• Det er fire år mellom kvart val, neste gong i 2019.
• Ein kommune eller eit fylke er éin valkrins.
• Listene kan vere partilister, tverrpolitiske lister eller lister som ikkje høyrer til noko parti.
• Det er ofte lågare oppmøte ved lokalval enn ved stortingsval.
Foto: Erik Johansen/Scanpix