poprawa pracy ostatnia wersja.doc
TRANSCRIPT
UNIWERSYTET MIKOŁAJA KOPERNIKAw Toruniu
Wydział Nauk o Zdrowiu Katedra i Zakład Kinezyterapii i Masażu Leczniczego
Alina Muszyńska Nr albumu 8749
Praca magisterska Fizjoterapia
Wczesne postępowanie rehabilitacyjne po operacji alloplastyki biodra na
Oddziale Chirurgii Urazowo Ortopedycznej w Szpitalu
Specjalistycznym im. J. K. Łukowicza w Chojnicach.
Praca magisterska napisana pod kierunkiem
Dr n. med. Grzegorza SrokowskiegoKatedra i Zakład Kinezyterapii Masażu Leczniczego
Toruń 2009Pracę przyjmuję i akceptuję Potwierdzam złożenie pracy dyplomowej
Data i podpis opiekuna pracy Data i podpis pracownika dziekanatu
Spis treści
Wstęp .............................................................................................................. 3
Rozdział I
Problematyka rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra w literaturze
fachowej .......................................................................................................... 4
1.1 Założenia teoretyczne prawidłowej anatomii, fizjologii i biomechaniki
stawu biodrowego............................................................................... 4
1.2 Leczenie i postępowanie rehabilitacyjne po endoprotezoplastyce stawu
biodrowego ........................................................................................ 9
1.3 Ważne definicje.................................................................................. 10
Rozdział II
Metodologia badań własnych ......................................................................... 14
2.1 Założenia i cel pracy ........................................................................ 14
2.2. Materiał i metoda ........................................................................... 15
2.2.1 Materiał badawczy ................................................................. 15
2.2.2 Metodyka badania ................................................................. 28
2.2.3 Metody analizy statystycznej ............................................... 35
Rozdział III
Wyniki badań własnych .............................................................................. 37
Rozdział IV
Dyskusja........................................................................................................ 47
Wnioski ......................................................................................................... 47
Streszczenie .................................................................................................. 48
Przypisy ........................................................................................................ 49
Bibliografia ................................................................................................... 51
Spis tabel ....................................................................................................... 52
Spis wykresów ............................................................................................... 53
2
Wstęp
Alloplastyka biodra jest najstarszą formą zamiany chorego, niewydolnego stawu
na sztuczny. Próby wprowadzenia protezy częściowej datują się od wczesnych lat
czterdziestych, protezy całkowitej od lat pięćdziesiątych. Alloplastyka stawu
biodrowego stanowi bardzo złożony problem terapeutyczny, a o jej końcowym
powodzeniu decyduje ścisła współpraca lekarza ortopedy i fizykoterapeuty. Wspólnym
celem działania jest przywrócenie funkcji stawu biodrowego, najbardziej ruchomego
stawu kończyny dolnej, łączącego miednicę z kończyną dolną. O ważności funkcji
stawu biodrowego niech świadczy fakt, że ruchy w stawie biodrowym łączą się
z ruchami w stawach krzyżowo-biodrowych z ruchami kręgosłupa, są przez nie
wspomagane, uzupełniane i częściowo zastąpione.[1]
Jako cel pracy wybrałam próbę pokazana postępowania rehabilitacyjnego we
wczesnym okresie po alloplastykach biodra, jakie są wykonywane na oddziale chirurgii
urazowo – ortopedycznej w Szpitali Specjalistycznym im. J. K. Łukowicza
w Chojnicach. Moja praca jest potwierdzenia roli rehabilitacji jako trzeciej fazy
leczenia, gdzie pierwszą fazą jest rozpoznanie a drugą leczenie. Sposób przedstawienia
tematu nawiązuje do słów prof. Degi [2]: W chirurgii narządu ruchu akt operacyjny
powinien być uważany za fazę w procesie rehabilitacji, musi być zawsze umiejętnie
wkomponowany w program rehabilitacji pacjenta. Rehabilitacja troszczy się nie tylko o
wypracowanie wyniku operacyjnego, ale także o dalszy los chorego po opuszczeniu
szpitala, starając się zabezpieczyć mu powrót do społeczeństwa i do pracy.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiłam w
oparciu o dane literaturowe problematykę rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra.
Drugi rozdział zawiera metodologie przeprowadzonych badań. Trzeci rozdział zawiera
wyniki badań wraz z omówieniem i interpretacją. Rozdział czwarty to dyskusja, część
merytoryczną pracy kończą wnioski. Pracę uzupełniają: streszczenie, spis literatury,
tabel i wykresów oraz aneks zawierający dokumenty użyte podczas badania.
3
Rozdział I
Problematyka rehabilitacji po operacji alloplastyki biodra
w literaturze fachowej
Rehabilitacja jest prawie tak stara jak ludzkość. Zasady i metody stosowane
obecnie w leczeniu usprawniającym maja wiekową tradycję. W czasach współczesnych,
w których podziwiamy wspaniałe osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w dziedzinie
techniki, często zapominamy o tym, że na całokształt tych osiągnięć składa się
doświadczenie lat, a nawet wieków.
Rehabilitacja w swym obecnym ujęciu i formie organizacyjnej stanowi
niewątpliwie nowy kierunek działania i postępowania w dziedzinie ochrony zdrowia
oraz rozwijania i utrzymywania jak najlepszej sprawności fizycznej człowieka.
W rozdziale niniejszym zostaną przedstawione główne aspekty prawidłowej
anatomii człowieka, jego fizjologii i biomechaniki. Znajdziemy tu również wyjaśnienie
znaczenia najważniejszych definicji związanych z problemem, jak również postaram się
przybliżyć zasady leczenia i postępowania rehabilitacyjnego po endoprotezoplastyce
stawu biodrowego.
1.1 Założenia teoretyczne prawidłowej anatomii, fizjologii
i biomechaniki
W czasie tak złożonej aktywności jak lokomocja, nie można zaobserwować
zmian wzorca aktywności ruchowej w większej liczbie stawów. Dlatego znaczenia
nabiera analiza ruchu za pomocą obiektywnej oceny pomiarowej, zbierającej
jednocześnie większe ilości informacji ze znaczna dokładnością i niezawodnością.
Takich właśnie metod dostarcza współczesna biomechanika.[3] Postawą ciała
nazywamy indywidualne ukształtowanie ciała i położenie poszczególnych odcinków
tułowia oraz nóg w pozycji stojącej.[4]
Biomechanika jest nauka interdyscyplinarną i trudno znaleźć granice miedzy
tym, co można sobie wyobrazić jako biomechanikę: naukę o biologicznym podłożu
4
i przyczynach oraz mechanicznych skutkach ruchu człowieka, a specjalistyczną wiedzą
podstawową. Za taka można przyjąć anatomię funkcjonalną, fizjologię (mięśnia) czy
fizykę. Wiedza biomechaniczna jest zatem wędrówką, raz wgłębiamy się
w podstawową wiedze przyrodniczą, innym razem w techniczną. Biomechanika układu
ruchu człowieka zawiera w sobie metody pomiaru charakterystyk momentów sił mięśni,
ruchomości stawów, środków ciężkości i momentów bezwładności oraz koordynacji
ruchów.[5]
Budowa ciała, w tym szczególnie układu ruchowego, tj. kości, stawów i mięśni,
jego funkcje, zdolności do wyzwalania mocy, która jest iloczynem siły i prędkości oraz
proces sterowania ruchami, to łącznie potencjał ruchowy człowieka. Jeśli rozpatruje się
szkielet jako cześć składową układu ruchu człowieka, to np. kość udową można
traktować jak dźwignię podpartą w punkcie połączenia z miednicą za pośrednictwem
stawu biodrowego. Ów staw ma określoną ruchliwość, pozwalającą na wykonanie
ruchów obrotowych uda w trzech osiach, którą opisujemy określoną klasą stawu.[6]
Ponieważ dolegliwości związane ze zmianami chorobowymi stawu biodrowego
bardzo często przenoszą się na dodatkowe obciążenie kręgosłupa, rzeczą bardzo ważną
jest poznanie jak ważną role spełnia on w układzie kostnym człowieka. W ujęciu
biomechaniki kręgosłup pełni następujące funkcje:
podporową,
amortyzacyjną
kinetyczną,
Funkcję podporową pełnią tutaj trzony kręgowe oraz krzywizny fizjologiczne
samego kręgosłupa. Trzony kręgowe są ustawione skośnie, dzięki czemu siła ucisku
rozkłada się na wysokości każdego stawu kręgowego na dwie składowe:
1- dociskającą trzon do przodu,
2- ścinającą (powodującą ześlizgiwanie się trzonu górnego z dolnego, czemu
przeciwdziałają wyrostki stawowe i więzadła.
Może dojść jednak do przeciążenia tylnych wyrostków stawowych poprzez nadmierne
wygięcie.[7]
Funkcja amortyzująca zapewniona jest dzięki krzywiznom kręgosłupa
i specyficznej budowie, łagodząc wstrząsy podczas wszelkiej czynności lokomocyjnej.
[8]
5
Funkcja kinetyczna zależy od ruchomości jego krzywizn. Krzywizny-szyjna
i lędźwiowa posiadają znaczna ruchomość, natomiast krzywizna piersiowa jest bardziej
usztywniona od pozostałych. Ruchomość odcinka szyjnego zawdzięczamy małym
wymiarom trzonów w stosunku do znacznej wysokości krążków międzykręgowych.
Ruchomość krzywizny lędźwiowej zawdzięczamy w dużej mierze wysokim krążkom
międzykręgowym, budowie wyrostków stawowych i kolczystych.
Kręgosłup jest tworem mało stabilnym. Posiada wysokie umiejscowienie środka
ciężkości ciała oraz małą powierzchnię płaszczyzny podparcia. Postawę ciała cechuje
równowaga chwiejna. Utrzymanie pionowej postawy ciała możliwe jest dzięki
stabilizacji złożonej- czynnej i biernej. Za stabilizację czynną odpowiada napięcie
określonych mięśni, które pracują w sposób zmienny. Ta zmienność napięć uzależniona
jest od rozkładu segmentarnych środków ciężkości.[9]
Stabilizację bierną zapewniają: równowaga mechaniczna, optymalne obciążenie,
napięcie układu więzadłowo-torebkowego, ograniczenie ruchów budową stawów co w
konsekwencji ma ogromne znaczenie we wczesnej, ale i późniejszej rehabilitacji po
przeprowadzonej endoprotezoplastyce stawu biodrowego.
Warunkiem podstawowym zapewniającym równowagę mechaniczną jest to, aby
środki ciężkości poszczególnych segmentów- głowy, klatki piersiowej, miednicy
równoważyły się w ramach zrównoważenia całości.
Kiedy jeden segment przemieści swój środek ciężkości, to ogólna równowaga
ulegnie zaburzeniu, powodując kompensacyjne przemieszczenie innych segmentów,
poprzez wygięcie krzywizn kręgosłupa, pochylenie miednicy czy ustawienie kończyn
dolnych.[10]
Jaki związek w kontekście biomechaniki i prawidłowej anatomii ma kręgosłup
i staw biodrowy? Otóż ma, ponieważ, jak już wcześniej wspominałam, ruchy w stawie
biodrowym łączą się z ruchami w stawach krzyżowo – biodrowych i z ruchami
kręgosłupa, są przez nie wspomagane, uzupełniane i częściowo zastąpione.[11]
Prawidłowa postawa ciała to prawidłowa anatomia. Postawa ciała zależy od:
o prawidłowego ukształtowania układu kostno –stawowo -więzadłowego,
o dobrze rozwiniętego i wydolnego układu mięśniowego,
o sprawnie działającego układu nerwowego.[12]
Postawa prawidłowa powinna charakteryzować się:
prostym ustawieniem głowy,
6
fizjologicznym wygięciem kręgosłupa w płaszczyźnie
strzałkowej oraz prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej,
dobrze wysklepioną klatką piersiową,
dobrze podpartą miednicą na głowie kości udowej,
prostymi kończynami dolnymi i prawidłowo wysklepionymi
stopami.[13]
Postawa ciała człowieka zmienia się w ciągu całego jego życia, podobnie jak
lokomocja każdego człowieka jest inna, każdy z nas ma własny wzorzec chodu. Chód
określa się jako cykliczna aktywność ruchowa, czyli ciągłe powtarzanie określonych
wzorców koordynacyjnych kończyn dolnych i innych części ciała.
Podstawowe parametry chodu to okres, lub cykl chodu, to powtarzające się
okresowo zjawiska zamknięte, które są interwałem czasowym. Cykl kroku składa się
z dwóch następujących po sobie faz:
o podparcia (lub podporu),
o przeniesienia (lub wymachu).
Czynność chodu u człowieka powoduje nieustanny ruch stawów w obrębie
miednicy i kończyn dolnych. Jednym z bardziej obciążonych stawów w czasie
wykonywania tej czynności jest właśnie staw biodrowy i dlatego tak ważne jest
zrozumienie i poznanie wszystkiego co wiąże się z czynnością chodu. Wyróżniamy
następujące wyznaczniki chodu:
Rotacja miednicy- miednica skręca się do przodu w czasie uderzenia pięty, ku
tyłowi w chwili oderwania palców. Powoduje to efektywne zwiększenie długości
kończyny dolnej na granicy faz podparcia i przeniesienia.
Pochył miednicy- miednica pochyla się w momentach stawiania pięty
i odrywania palców, co również zwiększa efektywną długość kończyny dolnej.
Ugięcie kolan- nieznaczne ugięcie nogi w stawie kolanowym (około 20 stopni)
w środku fazy podparcia, powoduje obniżenie maksymalnego położenia środka
ciężkości.
Ugięcie stawu skokowego- zgięcie grzbietowe stopy w czasie uderzenia pięty,
jak i zgięcie podeszwowe stopy przy odrywaniu palców zwiększa efektywną długość
kończyny.
Rotacje porzeczne nóg- szeroko rozstawione kończyny dolne w stawie
biodrowym w porównaniu do znacznie węższego podparcia stóp powoduje,
że w wyniku zewnętrznej rotacji następuje efektywne wydłużenie kończyn, a rotacja
7
wewnętrzna skraca kończynę. Takie rotacje ułatwiają momenty obrotowe pojawiające
się w czasie stawiania i odrywania stopy (konwencja momentów obrotowych. w czasie
uderzenia pięty rozpoczynającego fazę podparcia pojawia się ruch odwodzenia stopy,
który powoduje kolejno rotację piszczelową i biodrową.
Charakterystycznym ruchem jest kontakt początkowy związany z zetknięciem
się pięty z podłożem w chwili rozpoczęcia fazy podparcia. Czas między kolejnymi
kontaktami początkowymi tej samej nogi wyznacza okres kroku. Kontakt początkowy
wyznacza fazę podparcia nogi, a kończy ją moment oderwania palców stóp od podłoża.
W tym właśnie czasie rozpoczyna się faza przeniesienia kończyn, a kończy się
następnym zetknięciem pięty z podłożem. Każda z faz (przeniesienia i podparcia)
stanowi fragment cyklu.
Fazę podparcia kończy oderwanie palców, moment ten występuje w około 60%
znormalizowanego cyklu, a fazę wymachu kończyn, pozostałe 40%.
W cyklu kroku występuje dwukrotnie fazy, w których obydwie kończyny
stykają się jednocześnie z podłożem. Okresy te, zwane fazami podwójnego podparcia,
trwają każde po około 10 % cyklu. Każdy z cykli występuje w czasie odpychania
z palców i kontaktu początkowego lewej i prawej nogi. Pierwsza faza podwójnego
podparcia nazywa się redukcją obciążeniową.[14]
Ponieważ staw biodrowy jest stawem zwartym, na którego działa siła ciężkości
tułowia i siła podparcia stopy przez kolano, i który przenosi i odwrotnie odbiera
działanie sił podparcia oraz związanych z obciążeniem ruchów, bardzo istotne jest
poznanie budowy układu kostnego kończyny dolnej. Dla każdego rehabilitanta, który
skutecznie ma prowadzić wczesną rehabilitacje po przeprowadzonej alloplastyce stawu
biodrowego jest niezwykle ważne jakie działają siły i na jakie stawy w obrębie
operowanej kończyny.
Rysunek nr 1 pokazuje układ kostny kończyn dolnych.
8
Rysunek 1. Kości kończyny dolnej [5]
Kości kończyny dolnej (ossa membri inferioris) dzielą się na obręcz kończyny
dolnej (cingulum membri inferioris) i koście kończyny dolnej wolnej (skeleton membri
inferioris liberi).
Do obręczy kończyny dolnej zaliczamy kość miedniczą.[15]
Kość biodrowa (os ilium) składa się z trzonu i talerza (ala ossis ilii). Pomiędzy
nimi występuje kresa łukowata (linea arcuata). Górny brzeg talerza zwany jest
grzebieniem biodrowym (crista iliaca), a jego początek stanowi kolec biodrowy przedni
górny (spina iliaca anterior superior).[16]
1.2 Leczenie i postępowanie rehabilitacyjne po operacji stawu
biodrowego
Trzeba sobie zdawać sprawę, że tak jak każdy niemalże przypadek pacjenta jest
inny, tak samo inaczej trzeba stosować leczenie i postępowanie rehabilitacyjne po
operacji. Na wstępie trzeba zaznaczyć, że w okresie przedoperacyjnym należy nauczyć
chorego ćwiczeń, które będzie wykonywał po operacji.[17]
We wczesnym okresie pooperacyjnym, który dotyczy wszystkich pacjentów,
zarówno tych po założeniu protezy cementowej, jak i bezcementowej, trzeba tak
zabezpieczyć kończynę by nie doszło do zwichnięć protezy. Zabezpieczenie to polega
na ułożeniu kończyny, czyli na odwiedzeniu jej pod kontem ok. 30o i zabezpieczeniu
rotacji zewnętrznej poprzez bucik derotacyjny miękki, ułożenie wałka pod kolano.
9
Bardzo ważna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa i dlatego w dobie poprzedzającej
operacje lub rano w dniu operacji podajemy clexan, fraxiparynę. Do tej profilaktyki
należy również zestaw ćwiczeń, które przeprowadzamy po okresie ustąpienia
znieczulenia. Należą do nich:
Izometryczne napinanie wszystkich mięśni kończyny operowanej
Ruchy czynne stopy, zginanie i prostowanie w pełnym zakresie.
Ruchy w biodrze i kolanie w zakresie 20o.
W pierwszej dobie, w zależności od znieczulenia wprowadzamy ćwiczenia
czynne obejmujące kończyny górne i tułów, w trzeciej i czwartej dobie zalecane są
ćwiczenia bloczkowe na podwieszkach. Równocześnie cały czas od pierwszego dnia
chory wykonuje czynne ćwiczenia oddechowe.[18]
Przy protezie bezcementowej zwracamy uwagę przede wszystkim na napinanie
izometryczne mięśni i ruchy stopą. Siadanie jest bardzo korzystne i stosuje się je
podobnie szybko, jak w protezie cementowej. Unika się zaś czynnych ruchów zgięcia w
biodrze i kolanie, natomiast ruchy bierne można stosować od początku.
W leczeniu i postępowaniu rehabilitacyjnym cały czas trzeba pamiętać, że
zakres i częstość wykonywanych ćwiczeń zależy w dużej mierze do wydolności
krążeniowo – oddechowej i od niepowikłanego przebiegu, a celem postępowania
przeciwzakrzepowego, ćwiczeń oddechowych, leczenia przeciwodleżynowego
wyrównania wodno-elektrolitycznego jest właściwe przygotowanie chorego do
pionizacji.[19]
Pod koniec pierwszego tygodnia od operacji rozpoczynamy stopniowe
markowanie obciążenia, a zdjęcie szwów około 12-14 dnia jest granicą kiedy chory
może zacząć w pełni obciążać operowana kończynę.
Niezmiernie ważnym czynnikiem u chorych jest motywacja do powrotu do
domu, do zajęć, chęć wyleczenia się. Na lekarzu ortopedzie i rehabilitancie spoczywa
odpowiedzialność uświadomienia pacjentowi, że musi on pamiętać przynajmniej przez
pierwszy rok, że ma wszczepioną protezę i nie może dźwigać ciężarów i ciężko
pracować.
Podsumowując zagadnienie pierwszego okresu po alloplastyce stawu, literatura
fachowa zwraca uwagę na ostrożne podchodzenie do endoprotezy bezcementowej.
Ponieważ przebudowa kości udowej wymaga czasu, średnio powyżej 6 miesięcy, zatem
obciążenie powinno być ostrożnie dawkowane i zawsze w kontakcie z ortopedą.
10
Porównanie wyników po endoprotezopastyce cementowej i bezcementowej
wykazuje przewagę wyników zadawalających w drugie grupie chorych. Rehabilitacja w
tym wypadku jest dłuższa, bardziej kosztowna, ale przynosi globalnie większe korzyści
choremu.[20]
1.3 Ważne definicje
Podrozdział niniejszy mojej pracy zwiera definicje występujące w literaturze
przedmiotu, a dotyczcie pojęć związanych z tematem pracy. Najważniejszym z nich
pojęciem jest alloplastyka. Alloplastyka stawów jest zagadnieniem ortopedycznym
i rehabilitacyjnym łączącym w sobie prace ortopedów, inżynierów konstruktorów
i rehabilitantów. Jest to proces operacyjny stwarzający możliwość zastąpienia chorych,
zniekształconych stawów endoprotezą. Drugim pojęciem, właściwie podmiotem
procesów opisywanych przeze mnie jest staw biodrowy. Jak dowiadujemy się z książki
Kubackiego „Alloplastyka stawów” staw biodrowy jest to najbardziej ruchomy staw
kończyny dolnej, łączy miednicę z kończyną dolną , kość miedniczną z kością udową.
Jest stawem kulistym, panewkowym, wieloosiowym o najbardziej regularnych,
kulistych krzywiznach. Biodro jest stawem nośnym, narażonym na zmienne obciążenia,
ale nie jest najbardziej obciążony.[21]
Ponieważ moja praca i badania dotyczą wczesnego postępowania
rehabilitacyjnego, dlatego ważnym jest aby poznać i zrozumieć definicje takich pojęć
jak rehabilitacja, biomechanika, fizjoterapia czy proteza.
Rehabilitacja jest procesem medyczno – społecznym, który dąży do zapewnienia
osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej
i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Słowo rehabilitacja, łacińskie słowo
„habilitas” oznacza zręczność, sprawność, a przedrostek „re” zwrotność. W pierwotnym
okresie dotyczyło inwalidów wojennych, którym kalectwo nie pozwalało na powrót do
pracy. Celem rehabilitacji było przywrócenie im możliwie dużo z utraconych
sprawności, aby mogli podjąć czynności zawodowe dostosowane do zaistniałego
kalectwa. Rehabilitacja nabrała z czasem wieloznacznej treści, zróżnicowały się też
kierunki rehabilitacji na: medyczna, społeczną i zawodową.[22]
11
Rehabilitacja medyczna, czyli lecznicza – oznacza takie postępowanie
lecznicze, które ma przywrócić osobę niepełnosprawna do normalnego
życia społecznego, lub stworzyć jej warunki do samodzielnego
bytowania.
Rehabilitacja społeczna – ma na celu pełna integracje osób
niepełnosprawnych w społeczeństwie i obejmuje działania
ukierunkowane m.in. na kształtowanie umiejętności właściwego
zachowania się osoby niepełnosprawnej w różnych życiowych
sytuacjach, w rodzinie, grupie rówieśniczej, w zakładzie pracy, ale także
kształtowanie odpowiednich postaw osób zdrowych w stosunku do
niepełnosprawnych. Jej zadaniem jest także organizacja procesu
rehabilitacji osoby niepełnosprawnej, a także łagodzenie barier
społecznych, edukacyjnych, ekonomicznych czy architektonicznych.
Rehabilitacja zawodowa – która ma z kolei na celu stworzenie warunków
do wykonywania przez osoby niepełnosprawne pracy zawodowej.
Obejmuje ona szereg działań ułatwiających osobom niepełnosprawnym
podejmowanie pracy zawodowej. Wśród nich wymienia się ocenę
zdolności psychofizycznych, poradnictwo zawodowe, wybór
optymalnego zatrudnienia, a także przekwalifikowanie zawodowe.[23]
Jedna z definicji biomechaniki mówi, że zajmuje się ona badaniem struktury
i funkcji systemów biologicznych z zastosowaniem metod mechaniki. Jeśli zawęzimy
problem, to możemy powiedzieć, że jest to zastosowanie praw mechaniki do istot
żywych, w tym szczególnie do układu ruchu człowieka. Definicja najbardziej
adekwatna jest, że „Biomechanika jest nauką zajmującą się działaniem wewnętrznych
i zewnętrznych sił na ciało – strukturę biologiczną istot żywych oraz skutkami tych
działań”.[24]
Etymologia sława fizykoterapia wygląda następująco: physis = natura, therapeia
= leczenie. Fizykoterapia polega na wykorzystaniu w celach leczniczych ruchu oraz
innych czynników fizycznych, z jakimi spotykamy się w naturze. Składa się z dwóch
podstawowych działów, a mianowicie z kinezyterapii, gdzie podstawowym środkiem
leczniczym jest ruch oraz z fizykoterapii, wykorzystującej w terapii inne niż ruch
czynniki fizyczne, a więc zabiegi fizykalne. Fizykoterapia obejmuje całość zagadnień
związanych z leczeniem ruchem, zabiegami fizykoterapeutycznymi i stanowi
podstawową składową rehabilitacji leczniczej, inaczej medycznej.[25]
12
Alloplastyka biodra jest najstarsza forma zamiany chorego, niewydolnego stawu
na sztuczny. Próby wprowadzenia protezy częściowej datują się od wczesnych lat
czterdziestych, protezy całkowitej od lat pięćdziesiątych. W pierwotnym założeniu
endoproteza Austin-Moore’a miała zastąpić zmieniona chorobowo głowę kości udowej,
najczęściej na skutek nieinfekcyjnego zapalenia stawu, chrząstki stawowej, po
martwicach aseptycznych, po uszkodzeniach naczyniowych i urazowych. W latach
późniejszych i obecnie protezę tę stosuje się jedynie w przypadkach pourazowych,
w złamaniach nasady górnej kości udowej. Kilka lat po stosowaniu tej protezy
wprowadzono typ Thompsona, który różni się brakiem otworów w trzpieniu. Obydwie
protezy są dotąd stosowane, z tym że typ Moore’a jest bardziej popularny.[26]
Niewątpliwie najtrudniejsze są przypadki nietypowe, które wymagają
specjalnych typów protez. Do takich specjalnych typów protez należy zaliczyć:
typ Muller do rekonstrukcji górnego odcinka uda,
typ Minneapolis z długim trzpieniem,
typ Ringa z panewką wkręcana na śrubę,
typ Christiansena z elementem wydłużającym szyjkę,
typ Cohcin (Francobal) o trzpieniu w górnej partii szerszym, w dolnej
węższym, rowkowatym,
typ Friedrichsfeld z kwadratową panewką i inne.[27]
13
Rozdział II
Metodologia badań własnych
2.1 Założenia i cel pracy
Badania empiryczne wywołują konieczność określenia celu pracy badawczej.
W każdym badaniu naukowym precyzyjne sformułowanie celu jest bardzo istotne,
ponieważ bez niego badanie byłoby bezowocne.
W. Zaczyński podkreśla, że „... badanie naukowe jest wieloetapowym procesem
zróżnicowanych wewnętrznie działań mających zapewnić nam obiektywne, dokładne
i wyczerpujące poznanie wybranego wycinka rzeczywistości przyrodniczej, technicznej,
społecznej lub kulturowej. Jest więc postępowaniem regulowanym normami typu
prakseologicznego”.[28]
Główne założenie niniejszej pracy sprowadza się do pytania: Czy alloplastyka
stawu biodrowego i wczesna rehabilitacja przyczynia się do poprawy sprawności
ruchowej i poczucia poprawy stanu zdrowia w ocenie pacjenta?
Celem teoretyczno – poznawczym zaś pracy jest zbadanie czy przeprowadzenie
operacji stawu biodrowego i wczesna rehabilitacja pooperacyjna przynosi pożądane
skutki w postaci usprawnienia ruchowego pacjenta i poprawy oceny jego zdrowia.
14
Zrealizowanie tego celu będzie podstawą do osiągnięcia celu praktyczno –
wdrożeniowego podjętych badań, którym jest ocena celowości przeprowadzania
alloplastyki stawu biodrowego wczesnej rehabilitacji pooperacyjnej.
Po sformułowaniu założenia i celu pracy należy przejść do postawienia hipotezy
roboczej. Zanim ja jednak przedstawię warto zapoznać się z definicją hipotezy.
„Hipoteza pochodzi od greckiego słowa Hypothesis (przypuszczenie, domysł).
Można ją formułować po uzyskaniu wiadomości o podmiocie badań typu
demograficznego, ekonomicznego, kulturalnego itp. oraz po zapoznaniu się z badaniami
i wynikami badań podobnych lub zbliżonych zagadnień na innym terenie..[29]
Kierując się warunkami dobrej hipotezy sformułowano hipotezę. Jest ona
oczekiwanym przypuszczeniem badacza, które potwierdzi lub zaprzeczy badanie.
Hipoteza niniejszej pracy brzmi następująco: Alloplastyka stawu biodrowego i
wczesna rehabilitacja skutkuje poprawą sprawności ruchowej pacjenta i jego ogólnego
zdrowia.
2.2 Materiał i metoda
2.2.1 Materiał badawczy
Badanie zostało przeprowadzone po uzyskaniu zgody od Komisji Bioetycznej
oraz po wcześniejszym zapoznaniu się badanych z informacją pisemną o badaniu
i uzyskaniu od nich zgody na udział w badaniu.
Terenem badań był Oddział Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej szpitala
Specjalistycznego im. J. K. Łukowicza w Chojnicach. Badaną grupę stanowiło
trzydziestu pacjentów w różnym wieku, u których przeprowadzono
endoprotezoplastyke stawu biodrowego.
Tab. 1 Płeć badanych osób
Źródło: badania własne
Lp Liczba badanych
1.
2.
Kobieta
Mężczyzna
20
10
15
W tabeli nr 1 pokazałam strukturę badanej grupy pod względem płci.
Z zawartych tam danych wynika, że dwie trzecie grupy stanowią kobiety, co może być
podstawa do twierdzenia, iż to one są bardziej narażone na dolegliwości stawu
biodrowego. Graficznie wyniki badania w tym zakresie pokazuje wykres nr 1.
Wykres 1 Płeć badanych osób
Struktura grupy badawczej to również wiek jej poszczególnych członków.
Z wyników badania tego elementu, umieszczonych w tabeli nr 2 dowiadujemy się, że
występowanie dolegliwości stawu biodrowego i w związku z tym alloplastyka , jest
przeprowadzana w każdym wieku. Grupa badawcza mieści się w rozpiętości wiekowej
od 28 lat do 88 lat. Na podstawie uzyskanych informacji można przyjąć, że najwięcej
operacji stawu biodrowego jest przeprowadzana u pacjentów pomiędzy 56 rokiem
życia, a 69 rokiem życia. Jest to podyktowane z jednej strony nasileniem się w tym
okresie u człowieka objawów chorobowych, a z drugiej strony sprzyjającymi jeszcze w
tym wieku warunkami organizmu pacjenta do przeprowadzania skutecznej rehabilitacji
po odbytej operacji.
Tab. 2 Wiek badanych osób
16
Źródło: badania własne
Informacja dotycząca rodzaju wykonywanej pracy przed operacją, zawarta w
tabeli nr 3 i pokazana graficznie na wykresie nr 2 pozwala z cała pewnością na
postawienie tezy, że praca fizyczna sprzyja występowaniu dolegliwości stawu
biodrowego. Ponad 83% badanej grupy tj. 25 osób deklaruje pracę fizyczną jako swoje
zajęcie przed operacją.
Tab. 3 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacją
Lp Wiek badanych
Liczba badanych
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
28 lat
49 lat
51 lat
53 lat
56 lat
58 lat
59 lat
61 lat
65 lat
66 lat
68 lat
69 lat
70 lat
72 lat
76 lat
79 lat
80 lat
88 lat
1
1
1
2
3
2
2
4
2
2
1
2
1
1
1
1
2
1
Suma 30
Lp Rodzaj wykonywanej pracy
Liczba badanych
1.
2.
3.
Praca fizyczna
Praca umysłowa
Renta
25
3
2
17
Źródło: badania własne
Wykres 2 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacją
Wyniki przeprowadzonych przeze mnie badań pokazują, iż większość badanej
grupy tj. 24 osoby została zakwalifikowana do przeprowadzenia operacji otrzymując 2
stopień w skali Altmana. Jeśli do tego dodamy 4 osoby ze stopniem „1” to możemy
założyć, że podstawa takiego zakwalifikowania pacjentów jest przede wszystkim bardzo
duże pozytywne rokowanie na przeprowadzenie skutecznej rehabilitacji pooperacyjnej.
Opisane wyżej wyniki pokazuje tabela nr 4 i wykres nr 3.
Tab. 4 Etiologia koksartrozy
Źródło: badania własne
Lp Liczba badanych
1.
2.
3.
4.
Stopien „O”
Stopień „1”
Stopień „2”
Stopień „3”
---
3
24
3
18
Wykres 3 Etiologia koksartrozy
Czas trwania dolegliwości przed prowadzeniem operacji stawu biodrowego ma
związek przede wszystkim z nasileniem się dolegliwości. Niestety pacjenci, u których
taka dolegliwość tylko w nieznacznym stopniu utrudnia normalne funkcjonowanie nie
decydują się na operację i alloplastyke stawu chorego. Przeprowadzony wywiad
w ramach badania pokazuje, że 11 osób tj. 36,6% badanej grupy odczuwało dolegliwość
w przedziale do 5 lat, ale 7 innych nawet dłużej. Wynik wywiadu w tym zakresie
pokazuje tabela nr 5, a graficznie obrazuje wykres nr 4. Można zaryzykować
twierdzenie, iż większość pacjentów z dolegliwością stawów biodrowych decyduje się
na endoprotezoplastyke po wielu latach cierpienia.
Tab. 5 Czas trwania dolegliwości przed operacją
Źródło: badania własne
Lp Czas trwania dolegliwości
Liczba badanych
1.2.3.4.
Do 1 rokuDo 2 latDo 5 latwięcej
66117
19
Wykres 4 Czas trwania dolegliwości przed operacją
Na podstawie zebranych informacji podczas przeprowadzanych przeze mnie
badań wydaje się, iż czas trwania dolegliwości przez operacją pozostaje w związku
z występowanie bólu współistniejącego. Tak jak charakterystycznym przy dolegliwości
stawu biodrowego jest ból odczuwalny w kierunku do kolana, tak również im dłużej
trwa dolegliwość stawu biodrowego tym częściej występuje dodatkowo ból w kierunku
do drugiego biodra, a przede wszystkim ból kręgosłupa. Spostrzeżenia te potwierdzają
wyniki badania umieszczone w tabeli nr 6 i wykresie nr 5. Z uwagi na to, że występuje
jednocześnie kilka ośrodków bólu, liczba kontrolna jest większa od liczebności badanej
grupy.
Tab. 6 Rodzaj bólu współistniejącego
Źródło: badania własne
Lp Rodzaj bólu Liczba badanych
1.2.3.4.
Bez bóluBól do kolanaBól do drugiego biodraBól kręgosłupa
12948
20
Wykres 5 Rodzaj bólu współistniejącego
Wyniki uzyskane podczas przeprowadzonego wywiadu w ramach badania
dotyczące leczenia i rehabilitacji dolegliwości stawu biodrowego przed operacją
wykazały, że połowa osób z grupy badanej korzystała jedynie z okresowej rehabilitacji
w przychodni. Leczeniu sanatoryjnemu poddanych było 9 osób, a pięciu pacjentów nie
podało się żadnemu leczeniu czy rehabilitacji. Nikt z badanej grupy nie uczestniczył
przed operacją w rehabilitacji ciągłej ambulatoryjnej sanatoryjnej. Trudno
jednoznacznie określić przyczynę takiego stanu rzeczy. Jednakże oczywistym wydaje
się fakt, że osoby z dolegliwościami stawu biodrowego starają się podejmować
działania zmierzające do złagodzenia swych dolegliwości. Robi tak większość z grupy
badanej. Myślę, że fakt iż 5 osób w ogóle nie podejmowało leczenia, a 15 korzystało
z usług przychodni rehabilitacyjnej wynika z dość długiej procedury otrzymywania
skierowania na bardziej skuteczne i specjalistyczne leczenie sanatoryjne.
Tab. 7 Leczenie i rehabilitacja przed operacją
Źródło: badania własne
Lp Sposób leczenia i rehabilitacji przed operacją
Liczba badanych
1.
2.
3.
4.
Brak leczenia
Leczenie sanatoryjne
Rehabilitacja okresowa w przychodniRehabilitacja ciągła ambulatoryjna i sanatoryjna
5
9
15
---
21
Wykres 6 Leczenie i rehabilitacja przed operacją
Bardzo ciekawym i wiele mówiącym zagadnieniem jest czas pobytu pacjenta
w szpitalu po operacji. Składa się na to kilka czynników choć na podstawie moich
badań, których wyniki umieściłam w tabeli nr 8 i graficznie przedstawiłam na wykresie
nr 7, standardem wydaje się siedmio-, ośmiodniowy pobyt w szpitalu po odbytej
operacji stawu biodrowego. Czynnikami niewątpliwie w istotny sposób wpływającymi
na stosunkowo krótki pobyt w szpitalu są: dobre przygotowanie do operacji, w tym
prawidłowa diagnoza pacjenta, fachowość lekarzy chirurgów oraz rehabilitantów, stały
postęp w medycynie w zakresie przeprowadzania endoprotezoplastyki stawu
biodrowego oraz brak powikłań pooperacyjnych (co pokazuje wynik następnego
badania).
Tab. 8 Czas pobytu w szpitalu po operacji
Źródło: badania własne
Lp Czas pobytu w dniach
Liczba badanych
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
5
6
7
8
10
11
17
1
4
13
7
3
1
1
Średni 7,8 13
22
Wykres 7 Czas pobytu w szpitalu po operacji
Rozpatrując pobyt w szpitalu warto również zwrócić uwagę na fakt, iż przy
średnim pobycie 7,8 dnia gdzie takich pacjentów było najwięcej bo 13 osób, odchylenie
od tej normy zaobserwowałam w jednym przypadku o przedłużonym pobycie o 10 dni
i w jednym przypadku o skróconym pobycie o 3 dni.
Wybór odpowiedniej endoprotezy dla pacjenta jest jedną z najważniejszych
rzeczy w planowaniu zabiegu, gdyż od prawidłowego doboru implantu zależy jego
wytrzymałość. Dokonuje się wyboru odpowiedniej dla pacjenta endoprotezy kierując
się przyjętymi ogólnie zasadami. Dla osób starszych z istniejącą osteoporozą i słabą
wytrzymałością kości na złamania oraz mających trudności z poruszaniem się lepsza
może być endoproteza cementowa, którą można obciążać niemal zaraz po operacji.
Bezwzględnie zaś endoprotezę bezcementową należy stosować u chorych przed 55
rokiem życia, zwłaszcza że ostatnio stosowane implanty pokryte są na zewnątrz
warstwą tytanu lub chydroksyapatytu i zrastają się z kością pacjenta. Przeprowadzone
przeze mnie badanie potwierdza tą zasadę i jak widać z wyników umieszczonych w
tabeli nr 9 i wykresie nr 8, zastosowane endoprotezy to w większości endoprotezy
bezcementowe. Takich wypadków w badanej grupie było 21, co stanowi 70% całości.
23
Tab. 9 Rodzaj zastosowanej endoprotezy
Źródło: badania własne
Wykres 8 Rodzaj zastosowanej endoprotezy
W zasadzie następna informacja, której wynik umieszczony jest w tabeli nr 10 i
pokazany na wykresie nr 9, ukazuje, że operowane są w takim samym niemalże
procencie stawy biodrowe prawy i lewy. Żaden nie został w jakikolwiek sposób
wyróżniony, gdyż nie ma szczególnych przeciwwskazań co do tego.
Tab. 10 Operowany staw biodrowy
Źródło: badania własne
Lp Rodzaj endoprotezy
Ilość
1.
2.
Cementowa
Bezcementowa
9
21
Lp Staw biodrowy
Ilość
1.
2.
Prawy
Lewy
16
14
24
Wykres 9 Operowany staw biodrowy
Jak już wcześniej zaznaczyłam występowanie powikłań lub ich brak jest jednym
z czynników wpływających na długość pobytu pacjenta w szpitalu po przebyciu
operacji. Ma to również bardzo istotne znaczenie we wczesnej rehabilitacji
pooperacyjnej i rehabilitacji w ogóle. Z przedstawionych wyników w tabeli nr 11 i ich
graficznego obrazu widocznego na wykresie nr 10 wynika, że wszyscy badani pacjenci
z interesującej nas grupy przeszli alloplastyke stawu biodrowego bez powikłań.
Potwierdza to moje wcześniejsze wnioski w związku z długością pobytu w szpitalu, ale
również daje podstawę do pozytywnych rokowań na poprawę zdrowia, a przede
wszystkim ustąpienie dolegliwości stawu biodrowego.
Tab. 11 Występowanie powikłań po przeprowadzonej operacji
Źródło: badania własne
Wykres 10 Występowanie powikłań po przeprowadzonej operacji
Lp Liczba badanych
1.
2.
Bez powikłań
Powikłania po operacji
30
---
25
Tabela nr 12 i w konsekwencji wykres nr 11 pokazują jak wygląda
współistnienie innych chorób u pacjentów z grupy badanej. Choć kwalifikacja do
przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu biodrowego zawiera w sobie ocenę
istnienia innych chorób u danego pacjenta, co jest elementem bardzo rzutującym na
skuteczność operacji i późniejszej rehabilitacji, to współistnienie innych chorób
występuje nie rzadko. Na 30 osobową grupę badaną w 12 przypadkach spotykamy się
z współistnieniem innej choroby. Jest to przede wszystkim nadciśnienie tętnicze,
osteoporoza i żylaki, sporadycznie cukrzyca. Jednak większość, czyli 18 osób
zakwalifikowanych do operacji, nie deklarowała innej choroby.
Tab. 12 Współistnienie innych chorób przed operacją
Źródło: badania własne
Wykres 11 Współistnienie innych chorób przed operacją
Ruchy we wszystkich stawach mierzone są z pozycji neutralnego zera. Są to
takie ustawienia stawów, jakie przyjmują one u człowieka w pozycji stojącej
z kończynami górnymi zwieszonymi wzdłuż tułowia, z rękami skierowanymi dłońmi do
przodu. Zakres ruchów w stawach przed i po operacji mierzony metodą SFTR
Lp Współistnienie chorób
Ilość badanych
1.
2.
Tak
Nie
12
18
26
(S- sagittal - płaszczyzna strzałkowa F – frontal -płaszczyzna czołowa T – trasverse -
płaszczyzna poprzeczna R – rotation - płaszczyzna - płaszczyzny skrętna) pozwala
ocenić różnicę w możliwościach ruchowych pacjenta. Zgodnie z oczekiwaniami
pomiary dokonane na potrzeby badań niniejszej pracy pokazują, że w pierwszym
okresie po operacji obniża się ruchomość w obrębie operowanego stawu biodrowego.
Jest to wynik z jednej strony krótkiego okresu pooperacyjnego, ale i również wskazań
rehabilitacyjnych. Oczywiste jest, że w miarę postępu prawidłowych działań
rehabilitacyjnych nastąpi usprawnienie operowanego stawu.
Następna tabela nr 13 i wykres nr 12 pokazują występowanie bólu u osób
z grupy badanej. W zasadzie wyniki tam umieszczone można interpretować
jednoznacznie. Tak jak przed operacja większość osób tj. dwie trzecie grupy podaje
występowanie umiarkowanego, tolerowanego bólu, ale uwzględniającego przez
pacjenta i w pewnym stopniu ograniczającego przeciętną aktywność, tak i po operacji
25 osób, czyli ponad 83% grupy odczuwa ból łagodny, który nie wpływa na przeciętną
aktywność.
Tab. 13 Występowanie bólu przed i po operacji wg skali Harrisa
Źródło: badania własne
Lp Rodzaj bólu Liczba badanychPrzed operacją
Po operacji
1.2.3.
4.
5.
6.
Brak bóluBól nie ograniczający aktywnościBól łagodny, nie wpływający na przeciętną aktywnośćBól umiarkowany, tolerowany, ale uwzględniany przez pacjenta, w pewnym stopniu ograniczający przeciętną aktywnośćZnaczny ból poważnie ograniczający aktywnośćBardzo silny ból nawet w spoczynku zmuszający pacjenta do pozostania w łóżku
---32
20
5
---
-------25
5
---
---
Suma 30 30
27
Uogólniając wyniki zawarte w powyższej tabeli dwóch pacjentów na trzech
zakwalifikowanych do przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu biodrowego
uskarża się na ból umiarkowany, tolerowany, w pewnym stopniu ograniczający
przeciętną aktywność. Przyjmując to jako normę skrajne odchylenia w tym zakresie są
raczej rzadko występujące. W badanej grupie nie było osób, u których ból nie
występował, ale i osób u których ból był bardzo silny, zmuszający pacjenta do
pozostania w łóżku. Uzyskany wynik sondażu po operacji to informacja, że norma
odczuwania bólu zmienia się w pozytywnym kierunku, gdyż więcej niż dwóch
pacjentów na trzech odczuwa ból łagodny, nie wpływający na przeciętna aktywność,
który jest zjawiskiem lepszym niż ból umiarkowany. W tym wypadku również skrajne
odchylenia od normy nie występują w obrębie badanej grupy.
Wykres 12 Występowanie bólu przed i po operacji wg skali Harrisa
28
2.2.2 Metodyka badania
Sformułowanie założeń i celu badań i hipotez, jest niezbędne, aby następnie
trafnie i rzetelnie określić metody, techniki oraz narzędzia badań.
T. Pilch przez metodę badawczą rozumie „... zespół teoretycznie uzasadnionych
zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość
postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu
naukowego. Metoda zawiera w sobie szereg działań o różnym charakterze, zarówno
koncepcyjnym, jak i rzeczowym, zjednoczonych celem generalnym i ogólną koncepcją
badań”.[30]
W ogólnym znaczeniu przez metodę badań rozumiemy określony,
powtarzalny sposób – schemat lub drogę postępowania, prowadzącą do rozwiązania
problemu naukowego, poprzez dobór odpowiednich środków.
Dobór metod warunkuje i określa techniki badań, które w logicznym sensie są
podrzędnymi pojęciami w stosunku do metod. Stosowanie różnych technik badawczych
umożliwia zdobycie dodatkowej wiedzy i jest kontrolą rzetelności badań. Każda metoda
wymaga stosowania odpowiednich technik badawczych, zaś techniki wyznaczają
narzędzia badawcze, które są przedmiotem służącym do realizacji danej metody.
„W badaniach sondażowych najczęściej występujące techniki to wywiad,
ankieta, analiza dokumentów osobistych, techniki statystyczne i inne”[31]
Na potrzeby niniejszej pracy wykorzystałam informację zawarte w oświadczeniu
a zarazem zgodzie badanych osób na udział w badaniach oraz części pierwszej arkusza
badań przedmiotowych dotyczących stanu przed operacją. Dalszą częścią metody i
techniki badawczej zastosowanej przeze mnie było zebranie informacji zawartych w
historii choroby poszczególnych osób grupy badanej i dokonanie odpowiednich
pomiarów i oceny zakresów ruchów w stawach metodą SFTR, oceny siły mięśniowej
KKD i oceny występowania bólu przed i po operacji wg skali Harrisa.
Poniżej zamieściłam wzory dokumentów niezbędnych do przeprowadzenia
badań na potrzeby niniejszej pracy.
29
INFORMACJA DLA UCZESTNIKÓW BADAŃ
Praca magisterska
Temat badań: „Wczesne postępowanie rehabilitacyjne po operacji alloplastyki biodra
na Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitalu Specjalistycznym i,. J. K.
Łukowicza w Chojnicach”
Celem przeprowadzanego badania jest:
- określenie czy po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu
biodrowego, po okresie wczesnej rehabilitacji następuje poprawa funkcjonalna
- jakie testy funkcjonalne pozwalają na holistyczną ocenę pacjentów po
endoprotezoplastyce stawu biodrowego
Czynności badawcze obejmują:
- długości i obwody kończyn dolnych
- ocena zakresu ruchu w stawach metodą SFTR
- ocena ruchomości kręgosłupa
- ocena siły mięśniowej kończyn dolnych oraz mięśni tułowia
- skala Harrisa przed i po operacji stawu biodrowego
Badanie nie wiąże się z ryzykiem utraty zdrowia oraz ryzykiem wystąpienia
powikłań.
W każdej chwili uczestnik badania może zrezygnować z badania.
Przerwanie eksperymentu nie wiąże się z żadnym niebezpieczeństwem dla
życia lub zdrowia uczestnika badania.
Zapoznałem/am się z powyższą informacją
........................................................... ...................................................
(data)...................................................................(czytelny podpis osoby badanej)
30
OŚWIADCZENIE BADANEGO- zgoda na udział w badaniach
imię i nazwisko osoby badanej: ....................................................................................
lat .................
adres ..............................................................................................................................
.......................................................................................................................................
nr historii choroby ......................................
temat badań:
Niniejszym oświadczam, że zostałem/am szczegółowo poinformowany/a o
sposobie przeprowadzenia badań. Rozumiem na czym polegają badania i do czego
potrzeba jest moja zgoda.
Zostałem poinformowany/a o możliwości zadawania pytań prowadzącemu
badanie i o otrzymaniu odpowiedzi na te pytania.
Zostałem poinformowany/a że mogę odmówić uczestnictwa w badaniach w
trakcie realizacji projektu badawczego.
Na podstawie uzyskanych informacji wyrażam zgodę na przetwarzanie przez
osobę prowadząca badanie danych związanych z udziałem w projekcie badawczym
zgodnie z ustawą z dn. 29.08.1997 r. o Ochronie Danych Osobowych (Dz. U. Nr 133
poz 883 z wyjątkiem publikacji danych personalnych.
Wyrażam świadomą zgodę na uczestnictwo w badaniach.
...........................................................................
(czytelny podpis osoby badanej)
............................................................
(miejscowość, data)
31
Nr badanego pacjenta:
STAN PRZED OPERACJĄ
Rodzaj wykonywanej pracyfizyczna umysłowa renta
Etiologia koksartrozyStopień 0 Stopień 1 Stopień 2 Stopień 3
Rodzaj bólu współistniejącegoBól do kolana Ból do drugiego biodra Ból kręgosłupa
Czas trwania dolegliwości przed operacjąDo 1 roku Do 2 lat Do 5 lat Więcej
Leczenie i rehabilitacja przed operacjąPod stałą opieką
specjalisty w przychodniLeczenie
sanatoryjne Rehabilitacja okresowa
w przychodniRehabilitacja ciągła
ambulatoryjnie i sanatoryjna
Sport przed operacjąSport uprawiany
wyczynowoSport uprawiany rekreacyjnie stale
Sport uprawiany rekreacyjnie okazyjnie
Nie aktywny
STAN PO OPERACJI
Data zabiegu operacyjnegoCzas od operacji Dni
Miesięcy Operowany staw biodrowy Prawy Lewy
Rodzaj endoprotezy Cementowa Bezcementowa
Nazwa endoprotezyDojście operacyjne
Czas pobytu w szpitalu po operacji
Dni
Powikłania po endoprotezoplastyceZakrzepy
żył kończyny operowane
Zator płucny
Zawał serca
Neurologiczne
Zapalenie płuc
Infekcja rany
Zwichnięcie
endoprotezy
Złamanie trzonu kości
udowej
Skostnienia
okołostawowe
Obluzowanie protezy
32
j
Choroby współistniejąceNadciśnienie
tętniczeChoroba
niedokrwienna serca
Cukrzyca Alergia POCHP Osteoporoza Żylaki kkd
Urazy kkd
Choroby terczycy
POMIARY PRZED I PO OPERACJI
1. Długości kończyn dolnych w cm
Kończyna dolna prawa Kończyna dolna lewa
Długość
względna
2. Obwody kończyn dolnych w cm
Kończyna dolna prawa Kończyna dolna lewa
Najszerszy
obwód uda
6 cm nad rzepką
Przez staw
kolanowy
Podudzie 1/3
bliższa
Nad kostkami
OCENA ZAKRESÓW RUCHÓW W STAWACH METODĄ SFTR
STAW BIODROWY
Wyprost-0-zgięcie 15 –0- 125Odwodzenie-0-przywiedzenie 45 –0- 25Rot.zewn.-0-rot.wewn. /S90/ 45 –0- 45Rot.zewn.-0-rot.wewn. /S0/ 45 –0- 40STAW KOLANOWY
Wyprost-0-zgięcie 0 –0- 130STAW SKOKOWO-GOLENIOWY I STĘPUWyprost-0-zgięcie 20 –0- 45Nawracanie-0-odwracanie 20 –0- 40
OCENA RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPAPomiar 1 Pomiar 2
Zgięcie kręgosłupa L
LEWY NAZWA STAWU I NORMA ISOM PRAWY
33
Wyprost kręgosłupa LZgięcie kręgosłupa do boku prawegoZgięcie kręgosłupa do boku lewegoRotacja kręgosłupa w prawoRotacja kręgosłupa w lewo
OCENA SIŁY MIĘŚNIOWEJ KKD
LKD W LEŻENIU
LKD W STANIU/ SIADZIE
CZYNNOŚĆ KOŃCZYN DOLNYCHPKDW LEŻENIU
PKD W STANIU / SIADZIE
Zginanie stawu biodrowego, kolanowego i skokowegoZginanie w stawie kolanowymZgięcie grzbietowe stopy z wyprostowanym stawem kolanowym i biodrowymWyprost stawu kolanowego i biodrowego
X Wyprost stawu kolanowego w staniu X
Wyprost stawu skokowego z wyprostowanym stawem kolanowym i biodrowymSUMARYCZNA PUNKTACJA
OCENA SIŁY MIĘŚNI TUŁOWIAPomiar 1 Pomiar 2
Zgięcie tułowiaWyprost tułowiaZgięcie tułowia do boku prawegoZgięcie tułowia do boku lewegoRotacja tułowia w prawoRotacja tułowia w lewo
SKALA HARRISA PRZED I PO OPERACJIBól
Brak bólu Ból nie ograniczający aktywności
Ból łagodny, nie wpływający Na przeciętną
aktywność
Ból umiarkowany, tolerowany, ale uwzględniany przez pacjenta,
w pewnym stopniu
ograniczający przeciętną aktywność
Znaczny ból poważnie
ograniczający aktywność
Bardzo silny ból nawet w spoczynku zmuszający pacjenta do
pozostania w łóżku
44 40 30 20 10 0
34
Funkcje: 1. Chód Brak utykania Lekkie utykanie Umiarkowane utykanie Silne utykanie
11 9 5 0
2. PodpieranieBez
podpieraniaLaska przy dłuższym chodzeniu
Laska przez większą
część czasu
Jedna kula Dwie laski Dwie kule Niezdolność do chodzenia
11 7 5 3 2 0 0
3. Dystansnieograniczony Około 2 km Około 1 km Tylko w domy Nie chodzi
11 8 5 2 0
Czynności: 1. Schody po operacjiNormalnie bez użycia
poręczyNormalnie z użyciem
poręczyW jakikolwiek sposób Niezdolny do chodzenia
po schodach
4 2 1 0
2. Ubieranie butów i skarpetek Z łatwością Z trudnością Niezdolny
4 2 0
3. Siedzenie Wygodne na zwykłym krześle
przez godzinęW fotelu przez 0.5 godziny Niezdolny do siedzenia wygodnego
5 3 0
4. Wchodzenie do środków transportu publicznego Tak Nie
1 0
5. Zakres ruchomości stawów biodrowych w stopniach wg skali HarrisaKończyna dolna prawa Kończyna dolna lewa
35
ZgięcieWyprost 00 00
OdwiedzeniePrzywiedzenieRotacja wewnętrzna 00 00
Rotacja zewnętrznaOcena ruchomość stawu przygotowywanego do operacji
Zgięcie Odwodzenie Rotacja zew.
Rotacja wew.
Przywodzenie Wyprost
0-45
45-90
90-110
110-130
0-15
15-20
20-45
0-15
15- każdy 0-15 15- każdy
45 27 6 0 12 1,5 0 6 0 0 3 0 0Całkowita liczba punktów x 0,05
Wynik
Ocena ruchomość stawu nie operowanego Zgięcie Odwodzenie Rotacja
zew.Rotacja wew.
Przywodzenie Wyprost
0-45
45-90
90-110
110-130
0-15
15-20
20-45
0-15
15- każdy 0-15 15- każdy
45 27 6 0 12 1,5 0 6 0 0 3 0 0Całkowita liczba punktów x 0,05
Wynik
5. Wynik końcowy
Przed operacją Po operacji Różnica
Suma
IV. Ocena subiektywna stanu po leczeniuBardzo zadowolony Zadowolony Bez poprawy Gorzej
2.2.3 Metody analizy statystycznej
Proces badawczy to inaczej podejście badawcze. Jest to sposób zdobywania
wiedzy. Sposób ten możemy rozpatrywać w różnych wymiarach. Wymiar typu i modelu
badań to podstawowe kryterium klasyfikacji procesu badawczego. Proces badawczy
może być także klasyfikowany na podstawie stosowanych metod i technik oraz narzędzi
badawczych.
Metoda naukowa funkcjonuje w oparciu o określone działania poznawcze, takie jak:
hierarchizacja w obrębie grupy czynników;
określenie wpływem głównych czynników na kształt badania;
36
przedstawienie empirycznej zależności między badanym czynnikiem a innymi,
dla niego istotnymi
Dla celów niniejszej pracy zastosowałam z jednej strony metodę gromadzenia
danych z wywiadu z pacjentami przed odbyciem operacji stawu biodrowego i po
operacji. Z drugiej zaś dla zrealizowania podstawowego celu pracy zebrałam informacje
umieszczone w historii choroby poszczególnych uczestników badania i
przeprowadziłam czynności badawcze, które obejmowały ocenę długości i obwody
kończyn dolnych, ocenę zakresu ruchu w stawach metodą SFRT, ocenę ruchomości
kręgosłupa, ocenę siły mięśniowej kończyn dolnych oraz mięśni tułowia i na koniec
zastosowałam skalę Harrisa dla określenia wielkości występującego bólu przy
dolegliwości stawu biodrowego.
Pomiary zakresów ruchomości –SFTR W tym badaniu ruchy we wszystkich
stawach mierzone są z pozycji neutralnego zera. Są to takie ustawienia stawów, jakie
przyjmują one u człowieka w pozycji stojącej z kończynami górnymi zwieszonymi
wzdłuż tułowia, z rękami skierowanymi dłońmi do przodu. Wyniki aapisuje się za
pomocą trzech liczb, gdzie przykładowy zapis ruchu wyprostu i zgięcia w stawie
biodrowym wygląda następująco:
S 10 - 0 - 110
gdzie
S - sagittal – (płaszczyzna strzałkowa)
10 - wyprost (zapisywany jako pierwszy w członie)
0 - pozycja wyjściowa do badań
110 - zgięcie (zapisywane jest jako ostatnie)
W celu ujednolicenia zasad oceny radiologicznej stopnia zaawansowania
choroby zwyrodnieniowej wprowadzono do użytku wiele klasyfikacji. Jedną
z pierwszych była pięciostopniowa skala Kellgrena-Lawrenca z 1957 roku. Następnymi
były klasyfikacje IRF (individual radiografic feature) oraz ogólna skala Crofta. Nie
zdobyły one jednak powszechnego uznania. Obecnie do oceny radiologicznej od 1986
roku zaleca się 4-stopniową skalę Altmana. Według niej 0 stopień określa normę, 1st. –
zmiany łagodne, 2 – zmiany umiarkowane, a 3 – zaawansowane. W badanej grupie
pacjenci kwalifikowani do przeprowadzenia operacji stawu biodrowego byli wg skali
Altmana.
37
Rozdział III
Wyniki badań własnych
W rozdziale niniejszym umieściłam wyniki własnych badań, którymi są zebrane
przeze mnie informacje zawarte w historii choroby poszczególnych osób badanych oraz
informacje uzyskane bezpośrednio od pacjentów po przebytej operacji stawu
biodrowego. Dla zobrazowania przeprowadzonych badań opracowane dane umieściłam
w poniższych tabelkach i wykresach.
Następnym etapem moich badań było zebranie informacji od pacjentów z grupy
badanej na temat wykonywania funkcji i czynności związanych z ruchem stawów, a
przede wszystkim stawu biodrowego. Zebrane wyniki pozwalają na dokonanie
porównania tych funkcji i czynności przed operacja i po operacji. I tak tabela nr 14 i
wykres 13 dotyczą funkcji chodzenia i pokazują, że o ile przed operacja większość
badanych skarżyła się na lekkie i umiarkowane utykanie, to po przeprowadzonej
operacji blisko 87% odczuwa tylko lekkie utykanie. Taki wynik pozwala na dobre
rokowania poprawy zdrowia i skuteczną rehabilitację.
Tab. 14 Funkcja chodu przed i po operacji
Źródło: badania własne
Lp Sposób chodzenia Liczba badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt
1.
2.
3.
4.
Brak utykania
Lekkie utykanie
Umiarkowane utykanie
Silne utykanie
33
81
80
0
3
9
16
2
11
234
15
0
1
26
3
---
Średnia punktowa 6,47 8,67
38
Średnie wartości punktowe wynikające z przeprowadzonych badań są zbliżone
do normy jaką jest wartość punktowa 5 dla umiarkowanego utykania wypadku przed
operacją i wartość 9 dla lekkiego utykania po przeprowadzonej operacji.
Wykres 13 Funkcja chodu przed i po operacji
Inaczej przedstawia się funkcja podpierania się. Przed operacja 16 osób nie
musiało korzystać z pomocy przy podpieraniu się, a 7 osób używało jednej kuli w tym
celu. Po przeprowadzonej operacji 60% czyli 18 osób badanych korzysta przy
podpieraniu się z dwóch kul, a pozostałe 12 używa do tej funkcji dwóch lasek. Taki
wynik potwierdza fakt, że proces rekonwalescencji i rehabilitacji po tak
skomplikowanej operacji jaką jest alloplastyka stawu biodrowego wymaga stopniowego
dochodzenia do sprawności ruchowej pacjenta. Średnie punktowe rozpatrywane w
odniesieniu do norm potwierdzają to w pełni.
Tab. 15 Funkcja podpierania przed i po operacji
Lp Sposób podpierania się Liczba badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt1.2.3.4.5.6.7.
Bez podpieraniaLaska przy dłuższym chodzeniuLaska przez większą część czasuJedna kulaDwie laskiDwie kuleNiezdolność do chodzenia
1767021200
161---715---
00002400
------------1218---
Średnia punktowa 6,63 0,8
39
Źródło: badania własne
Wykres 14 Funkcja podpierania przed i po operacji
Następną interesująca nas funkcją była funkcja pokonywania dystansu.
Dolegliwość związana ze zmianami chorobowymi w obrębie stawu biodrowego sama w
sobie ogranicza mniej lub bardziej pokonywanie dystansu. Znajduje to potwierdzenie w
osiągniętych wynikach badań. Zarówno przed operacja, jak i po operacji większość
pacjentów podawała dom jako ograniczenie pokonywanego dystansu. Są jednak tego
różne przyczyny. Przed operacja jest to dolegliwość w postaci bólu, a po operacji
ograniczenie związane z procesem rekonwalescencji i odpowiednim działanie
rehabilitacyjnym.
Tab. 16 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji
Lp Dystans Ilość badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt1.
2.
3.
4.
5.
Nieograniczony
Około 2 km
Około 1 km
Tylko w domu
Pacjent nie chodzi
0
24
20
46
0
---
3
4
23
---
0
0
0
60
0
---
---
---
30
---
Średnia punktowa 3 2
40
Źródło: badania własne
Wykres 15 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji
Pierwszą czynnością, o której zebrałam informacje było chodzenie po schodach.
Na podstawie osiągniętych wyników mego badania stwierdzam, że przed operacją i po
operacji niemalże 100% grupy badanych pacjentów wykonywało te czynność normalnie
z użyciem poręczy. Czyli ani dolegliwość stawu biodrowego, ani tym bardziej operacja
endoprotezoplastyki nie ma na tę czynność wpływu.
Tab. 17 Czynność chodzenia po schodach przed i po operacji
Lp Sposób chodzenia po schodach Ilość badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt
1.
2.
3.
4.
Normalnie bez użycia poręczy
Normalnie z użyciem poręczy
W jakikolwiek sposób
Niezdolność do chodzenia po
schodach
4
58
0
0
1
29
---
---
0
60
0
0
---
30
---
---
Średnia punktowa 2,14 2
41
Źródło: badania własne
Wykres 16 Czynność chodzenia po schodach przed i po operacji
Tabela nr 18 i dalej wykres nr17 pokazują, że istnieje czynność, z która osoby
badanej grupy maja znaczna trudność w jej wykonywaniu. Zarówno przed operacja (28
osób), jak i po operacji (28 osób) podaje, że ubieranie butów i skarpetek sprawia im
trudność lub są niezdolni do wykonywania tych czynności. Bardzo charakterystyczne
jest to, że przed operacja tylko trudność miało 25 osób, a po operacji 22 osoby były
niezdolne ubrać buty i skarpetki.
Tab. 18 Czynność ubierania butów i skarpetek przed i po operacji
Lp Ubieranie butów i skarpetek Ilość badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt
1.
2.
3.
Z łatwością
Z trudnością
Pacjent niezdolny do
wykonywania tej czynności
8
50
0
2
25
3
8
12
0
2
6
22
Średnia punktowa 1,93 0,67
42
Źródło: badania własne
Wykres 17 Czynność ubierania butów i skarpetek przed i po operacji
Zebranie informacji dotyczących następnej czynności pozwala wysunąć
wniosek, że jednym z niemalże natychmiastowych pozytywnych skutków operacji
stawu biodrowego jest czynność siedzenia. O ile przed operacja pacjenci deklarowali,
że 14 z nich wygodnie siedzi przez godzinę na zwykłym krześle, przecież niezbyt
wygodnym, a 15 osób przez pół godziny w fotelu, to po operacji wszyscy, czyli 100%
grupy podaje, że jest w stanie wygodnie siedzieć przez godzinę na zwykły krześle.
Tab. 19 Czynność siedzenia przed i po operacji
Lp Sposób siedzenia Ilość badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt
1.
2.
3.
Wygodnie na zwykłym krześle
przez godzinę
W fotelu przez 0,5 godziny
Pacjent niezdolny do siedzenia
wygodnego
70
45
0
14
15
1
150
0
0
30
---
---
Średnia punktowa 3,83 5
43
Źródło: badania własne
Wykres 18 Czynność siedzenia przed i po operacji
W zakresie wykonywania czynności wchodzenia do środków transportu
publicznego deklaracje członków grupy badanej podzieliły się po równo. Przed operacją
taką czynność było w stanie wykonać 15 osób i 15 osób przeciwnie. Po operacji blisko
100% tej czynności nie wykonuje. Jest to konsekwencja krótkiego okresu po operacji i
procesu wczesnego postępowania rehabilitacyjnego, które wyklucza nadmierne
obciążenie operowanego stawu biodrowego.
Tab. 20 Czynność wchodzenia do środków transportu publicznego przed i po operacji
Źródło: badania własne
Lp Wchodzenie do środków transportu publicznego
Ilość badanychPrzed operacją
Po operacji
pkt pkt
1.2.
TakNie
150
1515
10
129
Średnia punktowa 0,5 0,03
44
Wykres 19 Czynność wchodzenia do śr. transportu publicznego przed i po operacji
Tab. 21 Ruchomość stawu przed i po operacji (suma punktów)
Pacjent Ocena punktowa Różnica Uwagi Przed operacją Po operacji
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30
39,0
48,4
47,575
47,575
49,1
52,3
35,3
40,4
63,3
56,3
62,4
53,3
59,4
46,4
40,8
27,4
70,4
58,8
44,4
47,4
33,4
43,4
38,0
29,0
74,0
48,35
45,0
39,0
59,0
21,4
49,775
49,575
49,575
49,5
49,575
50,4
49,575
50,4
50,1
49,875
50,4
51,3
54,4
54,4
49,5
52,4
52,05
53,8
54,4
54,4
48,4
54,4
50,0
38,0
40,0
35,35
50,0
40,0
42,0
44,3
10,775
1,175
2,0
1,925
0,475
-1,9
14,275
10,0
13,2
-6,125
-12,0
-2,0
-5,0
8,0
8,7
25,0
18,35
5,0
-10,0
-7,0
15,0
11,0
12,0
-9,0
34,0
13,0
-5,0
-1,0
17,0
-22,9
Długi okres po operacji
Zaawansowany wiek
Stos. młoda osoba
3 stop. choroby
podeszły wiek
pr. umysłowy
bardzo młoda osoba
45
Źródło: badania własne
Tabela nr 21 przedstawia ruchomość stawu biodrowego pacjentów z grupy
badanej przed operacją i po operacji, mierzona w punktach. Dodatkowo widzimy
różnicę jaka występuje pomiędzy tymi dwoma wielkościami. Najbardziej
charakterystyczny jest fakt, że można stwierdzić na podstawie tych wyników zależność
w występowaniu wielkości różnicy ruchomości stawu od takich czynników jak wiek
pacjenta, okres pobytu w szpitalu po operacji, rodzaj wykonywanej pracy przed
operacją oraz stopień zaawansowania procesu zwyrodnieniowego.
Na koniec uzyskałam informację dotyczącą subiektywnej oceny zdrowia po
przebyciu operacji podana przez uczestników badania. Zgodnie z przewidywaniami
wszyscy pacjenci deklarowali zadowolenie ze skutków przeprowadzonej
endoprotezoplastyki stawu biodrowego. Taka ich ocena wynikała z poczucia ogólnej
poprawy stanu zdrowia i rokowań po przeprowadzonej odpowiednio rehabilitacji we
wczesnym okresie pooperacyjnym. Wyniki tego badania zawiera tabela nr 22
i graficznie przedstawia wykres nr 20
Tab. 22 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji
Źródło: badania własne
Lp Subiektywna ocena swego stanu
zdrowia przez pacjenta po operacji
Ilość badanych
1.
2.
3.
4.
Bardzo zadowolony
Zadowolony
Bez poprawy
Gorzej
---
30
---
---
46
Wykres 20 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej operacji
Dane uzyskane na podstawie analizy wyników we wszystkich skalach świadczą
o dobrej sprawności i jakości życia pacjentów po operacji całkowitej protezoplastyki
stawu biodrowego. Jednak Aktywność życiowa pacjentów mierzona na podstawie
odpowiedzi udzielonych na obiektywne pytania zawarte w ankiecie jest mniejsza niż
deklarowana przez pacjentów. Aktywność życiową pacjentów należy więc oceniać w
sposób zobiektywizowany, aby wyniki były jak najbardziej zbliżone do stanu
rzeczywistego.
47
Rozdział IV
Dyskusja
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest leczeniem operacyjnym
określonych schorzeń stawu biodrowego, zastępującym jego elementy protezą. Proteza
ta składa się z dwóch elementów: trzpienia mocowanego w bliższej części kości udowej
panewki mocowanej w miejscu zniszczonej panewki stawowej. Mocowanie protezy
odbywa się za pomocą zaklinowania trzpienia w kości udowej o wkręcenia
gwintowanej obsady panewki w kość biodrową. [...]
Podstawą postępowania rehabilitacyjnego po alloplastyce stawu biodrowego jest
jak najszybsza pionizacja pacjenta i samodzielność poruszania się. Ważnym elementem
w postępowaniu jest moment obciążania operowanej kończyny i moment chodzenia bez
kul.
W praktyce klinicznej w ocenie wyniku leczenia, a przede wszystkim dla
samego chorego poddanego endoprotezoplastyce istotne znaczenie ma zniesienie bólu i
stopień przywrócenia funkcji operowanego stawu biodrowego. Wyniki oceny
czynnościowej stawu biodrowego w badanym materiale wskazują, że dla późniejszej
dobrej czynności operowanego stawu biodrowego największe znaczenie ma szybka
poprawa funkcji w pierwszym okresie po operacji i dalsze prawidłowe prowadzenie
rehabilitacji.
48
Wnioski
1. Po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego, po
wczesnym okresie rehabilitacji następuje poprawa funkcjonalna.
2. Zastosowanie endoprotezo plastyki stawu biodrowego jest skutecznym
sposobem na wyeliminowanie dolegliwości stawu biodrowego
3. Skutecznie przeprowadzony zabieg operacyjny i wczesna rehabilitacja w ocenie
pacjenta jada pożądany wynik
4. Proces rehabilitacji po endoprotezoplastyce powinien być prowadzony według
indywidualnego schematu dla każdego pacjenta
Streszczenie
Temat. Tematem pracy jest „Wczesne postepowanie rehabilitacyjne po operacji
alloplastyki biodra na Oddziale Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitalu
Specjalistycznym im. J. K. Łukowicza w Chojnicach”
Wstęp. Alloplastyka stawu biodrowego stanowi bardzo złożony problem terapeutyczny,
a o końcowym sukcesie decyduje ścisła współpraca ortopedy i fizykoterapeuty.
Współczesne strategie postępowania terapeutycznego łączy wspólny cel jakim jest
przywrócenie funkcji stawu biodrowego. W pracy przedstawiono badania
potwierdzające celowość przeprowadzania endoprotezoplastyki stawu biodrowego oraz
pokazano jak ważne jest wczesne postępowanie rehabilitacyjne wpływające na
pozytywny wynik całego procesu leczenia.
Założenia i cel pracy. Celem przeprowadzonego badania na potrzeby niniejszej pracy
było określenie czy po leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu
biodrowego, po okresie wczesnej rehabilitacji następuje poprawa funkcjonalna i jakie
testy funkcjonalne pozwalaja na holistyczną ocenę pacjentów po endoprotezoplastyce
stawu biodrowego.
Materiał i metoda. Badaniem objęto grupę 30 pacjentów leczonych na Oddziale
Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej w Szpitali Specjalistycznym im. J. K. Łukowicza w
Chojnicach, zakwalifikowanych do przeprowadzenia endoprotezoplastyki stawu
biodrowego. Stopień zaawansowania zwyrodnienia chorego stawu został określony w
49
czterostopniowej skali Altmana. W większości zastosowane były protezy
bezcementowe. Przy ocenie zakresu ruchów w stawach, zarówno przed operacja i po
operacji zastosowano metodę SFTR oraz skalę Harrisa.
Wnioski. Stwierdzono, że istnieje koniecznośc indywidualizacji programu
rehabilitacyjnego po endoprotezoplastyce stawu biodrowego oraz, ze na wynik leczenia
ma wpływ zarówno dobrze wykonany zabieg operacyjny, jak i usprawnienie
pooperacyjne. Z analizy przeprowadzonych badań wynika również, że wskazane jest
przeprowadzanie allopalstyki stawu biodrowego, która przy odpowiedniej wczesnej
rehabilitacji pooperacyjnej poprawia ruchomość motoryczną pacjenta i jego ogólne
poczucie poprawy zdrowia.
Przypisy
[1] J. Kubacki: Alloplastyka stawów, AWF Katowice 2004, s. 75.
[2] W. Dega: Koncepcja rehabilitacji, (w:) K. Milanowska, W. Dega: Rehabilitacja
medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. 4, Warszawa 2003, s. 15-17.
[3] J. W. Błaszczyk, Biomechanika kliniczna. Podręcznik dla studentów medycyny i
fizjoterapii, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2004, s. 235.
[4] T. Kasperczyk, Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie, Wyd. Kasper, Kraków
2002 r
[5] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika układu ruchu człowieka, wydanie II, Wrocław
2003, s. 7.
[6] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika..., op. cit., s.10.
[7] T. Kasperczyk (.), Wady postawy..., op. cit., Kraków 2002 r
[8] Ibidem
[9] J. W. Błaszczyk, Biomechanika..., op. cit., s. 235,
[10] T. Kasperczyk, op. cit., Kraków 2002 r
[11] J. Kubacki: Alloplastyka..., op., cit., Katowice 2004,
[12] K. Szawłowski Rehabilitacja: podstawy diagnostyki funkcjonalnej usprawniania
leczniczego i reintegracji społecznej, Akademia Medyczna w Gdańsku, Gdańsk. 1998 r
[13] T. Kasperczyk op. cit., Kraków 2002 r.
[14] J.W. Błaszczyk, Biomechanika..., op. cit., s. 235,
50
[15] B. Gołąb, W.Z Traczyk, Anatomia i fizjologia człowieka- podręcznik dla
studentów farmacji, Wyd. Lekarskie, Wydanie III zmienione i uzup., Warszawa. 1986 r
[16] B. Gołąb, W.Z. Traczyk, Anatomia i fizjologia..., op. cit., Warszawa. 1986 r
[17] J. Kubacki: Alloplastyka..., op., cit., Katowice 2004,,
[18] Ibidem, s. 109..
[19] Ibidem, s. 110.
[20] Ibidem, s. 113.
[21] Ibidem, s. 80.
[22] Ibidem.
[23]. J. Nowotny, Podstawy fizjoterapii. Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty
praktyczne. c.1, Wyd. KASPER, Kraków 2004, s. 12.
[24] T. Bober, J. Zawadzki, Biomechanika..., op. cit., s. 9.
[25] J. Nowotny, Podstawy fizjoterapii..., op., cit., s. 11.
[26] W. Dega: Koncepcja rehabilitacji..., op., cit., s. 15-17.
[27] Ibidem, s. 106
[28] W. Zaczyński Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i magisterskich,
Warszawa 1995, s.9.
[29]T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych. Wyd. ŻAK Warszawa 1995, s.26.
[30]T. Pilch zasady badań..., op., cit., s.42.
[31] Ibidem, s.51.
51
Bibliografia
1. Błaszczyk J. W., Biomechanika kliniczna. Podręcznik dla studentów medycyny
i fizjoterapii, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2004,
2. Bober T., Zawadzki J., Biomechanika układu ruchu człowieka, wydanie II,
Wrocław 2003,
3. Dega W.: Koncepcja rehabilitacji, (w:) K. Milanowska, W. Dega: Rehabilitacja
medyczna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, wyd. 4, Warszawa 2003,
4. Gołąb B., W.Z. Traczyk, Anatomia i fizjologia człowieka- podręcznik dla
studentów farmacji, Wyd. Lekarskie, Wydanie III zmienione i uzup., Warszawa.
1986,
5. Kasperczyk T., Wady postawy ciała diagnostyka i leczenie, Wyd. Kasper,
Kraków 2002,
6. Kubacki J.: Alloplastyka stawów, AWF Katowice 2004,
7. Nowotny J., Podstawy fizjoterapii. Podstawy teoretyczne i wybrane aspekty
praktyczne. c.1, Wyd. KASPER, Kraków 2004,
8. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych. Wyd. ŻAK Warszawa 1995,
9. Szawłowski K. Rehabilitacja: podstawy diagnostyki funkcjonalnej usprawniania
leczniczego i reintegracji społecznej, Akademia Medyczna w Gdańsku, Gdańsk.
1998,
52
10. Zaczyński W. Poradnik autora prac seminaryjnych, dyplomowych i
magisterskich, Warszawa 1995,
Spis tabel
Tabela 1 Płeć badanych osób ....................................................................... 15
Tabela 2 Wiek badanych osób ..................................................................... 16
Tabela 3 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacją ................................. 17
Tabela 4 Etiologia koksartrozy .................................................................... 18
Tabela 5 Czas trwania dolegliwości przed operacją .................................... 19
Tabela 6 Rodzaj bólu współistniejącego ...................................................... 19
Tabela 7 Leczenie i rehabilitacja przed operacją ......................................... 20
Tabela 8 Czas pobytu w szpitalu po operacji ............................................... 21
Tabela 9 Rodzaj zastosowanej endoprotezy ................................................. 23
Tabela 10 Operowany staw biodrowy .......................................................... 23
Tabela 11 Występowanie powikłań po przeprowadzonej operacji ............... 24
Tabela 12 Współistnienie innych chorób przed operacją .............................. 25
Tabela 13 Występowanie bólu przed i po operacji wg skali Harrisa ............. 26
Tabela 14 Funkcja chodu przed i po operacji ................................................. 37
Tabela 15 Funkcja podpierania przed i po operacji ........................................ 38
Tabela 16 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji ...................... 39
Tabela 17 Czynność chodzenia po schodach przed i po operacji ................... 40
Tabela 18 Czynność ubierania butów i skarpetek przed i po operacji ............ 41
Tabela 19 Czynność siedzenia przed i po operacji ......................................... 42
53
Tabela 20 Czynność wchodzenia do środków transportu publicznego przed
i po operacji ................................................................................... 43
Tabela 21 Ruchomość stawu przed i po operacji (suma punktów) ................ 44
Tabela 22 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej
operacji .......................................................................................... 45
Spis wykresów
Wykres 1 Płeć badanych osób ...................................................................... 15
Wykres 2 Rodzaj wykonywanej pracy przed operacją ................................. 17
Wykres 3 Etiologia koksartrozy ................................................................... 18
Wykres 4 Czas trwania dolegliwości przed operacją ................................... 19
Wykres 5 Rodzaj bólu współistniejącego .................................................... 20
Wykres 6 Leczenie i rehabilitacja przed operacją ........................................ 21
Wykres 7 Czas pobytu w szpitalu po operacji .............................................. 22
Wykres 8 Rodzaj zastosowanej endoprotezy ................................................ 23
Wykres 9 Operowany staw biodrowy ............................................................ 24
Wykres 10 Występowanie powikłań po przeprowadzonej operacji ............... 24
Wykres 11 Współistnienie innych chorób przed operacją ............................. 25
Wykres 12 Występowanie bólu przed i po operacji wg skali Harrisa ........... 27
Wykres 13 Funkcja chodu przed i po operacji ............................................... 38
Wykres 14 Funkcja podpierania przed i po operacji ...................................... 39
Wykres 15 Funkcja pokonywania dystansu przed i po operacji ..................... 40
Wykres 16 Czynność chodzenia po schodach przed i po operacji .................. 41
Wykres 17 Czynność ubierania butów i skarpetek przed i po operacji ........... 42
Wykres 18 Czynność siedzenia przed i po operacji ........................................ 43
54
Wykres 19 Czynność wchodzenia do śr. transportu publicznego przed i po
operacji ......................................................................................... 43
Wykres 20 Subiektywna ocena pacjenta swego stanu zdrowia po odbytej
operacji ......................................................................................... 45
55