PREKRAJNO PRAVO

PREKRAJNO PRAVO

U Republici Srpskoj - Zakon o prekrajima Republike Srpske donesen aprila 2006. godine i objavljen u Slubenom glasniku RS, br. 34/06, 1/09, 29/10 i 109/11;

U Federaciji BiH - Zakon o prekrajima Federacije BiH - objavljen u Slubenim novinama F BiH, broj 31/06;

Zakon o prekrajima u BiH donesen juna 2007. godine i objavljen u Slubenom glasniku BiH, broj 41/07.

Ovim Zakonom propisuje se postupanje ovlaenih organa u BiH kada odluuju o prekrajima propisanim zakonima i drugim propisima institucija BiH i nadlenost i postupanje sudova u F BiH, RS i BD BiH radi odluivanja o prekrajima propisanim zakonima i drugim propisima institucija BiH.

BIH - prekrajno pravo je sadrano u: Zakonima o prekrajima (4 u BiH), drugim zakonima i podzakonskim aktima kojima se reguliu pojedine oblasti drutvenog ivota, djelatnosti i dunosti.

U oblasti javnopravnih delikata obino se razlikuju tri vrste javnopravnih odnosno kaznenih delikata:

krivina djela,

prekraji i

privredni prestupi.

Njima se bave tri posebne, samostalne i specifine grane kaznenog prava.

1. POJAM, PREDMET I ZADATAK PREKRAJNOG PRAVAPrekrajno pravo predstavlja skup pravnih propisa kojima se odreuju:

prekraji,

prekrajne sankcije protiv njihovih uinilaca,

uslovi za izricanje prekrajnih sankcija,

prekrajni postupak i postupak izvrenja odluke

nadlenost sudova.Prekrajno pravo je definisano kao skup pravnih propisa a ne zakonskih pravnih propisa jer se veilik broj prekraja propisuje aktima podzakonskog karaktera.Pojam prekrajnog prava:

posebna grana pravne nauke (nauka prekrajnog prava),

grana zakonodavstva, odn. posebna grana pozitivnog prava,

nastavni predmet,

nastavna disciplina.

Predmet prekrajnog prava:

prekraji, odnosno prekrajna djela,

odgovornost uinilaca prekraja,

prekrajne sankcije,

prekrajni postupak,

izvrenje izreenih prekrajnih sankcija.

Zadatak prekrajnog prava:

zatita drutva od nedoputenih djela koja se nazivaju prekrajima.

prekrajnopravna zatita pojedinih zatienih dobara (ivot, imovina) i interesa graana.

disciplinovanje graana prekrajno pravo trai od graana da se uzdre od krenja normi pravnog poretka pod prijetnjom primjene sankcija.

Kako se ostvaruje zadatak prekrajnog prava?

propisivanjem prekraja,

pokretanjem i voenjem prekrajnog postupka prema uiniocu prekraja,

izricanjem prekrajnih sankcija i

njihovim izvrenjem.

2. SISTEM PREKRAJNOG PRAVA Materijalno prekrajno pravo (odreuje koje se ponaanje prekrajnih subjekata smatra prekrajima, regulie pitanja prekrajne odgovornosti uinilaca prekraja, propisuje uslove za izricanje i vrste prekrajnih sankcija)

Procesno prekrajno pravo (sadri odredbe koji reguliu proceduru primjene materijalnog prava, prekrajnoprocesni subjekti, procesna naela, prvostepeni i postupak po vanrednim pravnim lijekovima),

Izvrno prekrajno pravo (postupak, nain i uslovi izvrenja izreenih prekrajnih sankcija).

Podjela materijalnog prekrajnog prava opti (osnovni pojmovi i instituti regulisani zakonom o prekrajima)

posebni dio - odreuju se pojedini prekraji i koje prekrajne sankcije se mogu izrei. 3. IZVORI PREKRAJNOG PRAVA, POJAM I VRSTE

U materijalnom smislu drutveni odnosi koji se reguliu prekrajnim odredbama.

U formalnom smislu vrste pravnih propisa u kojima su sadrana pravila prekrajnog prava.

Izvori prekrajnog prava u formalnom smislu:

Ustav RS,

Zakon o prekrajima RS (najvaniji formalni izvor prekrajnog prava u RS),

drugi zakoni iz oblasti prekraja,

Krivini zakon RS i ZKP RS,

Podzakonski akti, odluke SO i grada, uredbe Vlade i dr. Sudska praksa ne znai samo primjenu zakona ve i razrjeenje pojedinih pitanja koja nisu dovoljno jasno formulisana u porpisu (sudsko tumaenje)Ko donosi propise o prekrajima?

1) Narodna skuptina RS - donosi zakone,

2) Vlada RS uredbe ili odluke;

3) skuptine gradova ili skuptine optina - propisuju prekraje svojim odlukama.

Kada se prekraji normiraju drugim zakonima ili podzakonskim aktima, propisana novana kazna za te prekraje mora se kretati u rasponima koji su predvieni lanom 10. Zakona o prekrajima RS.

(1) Novana kazna se moe propisati u odreenom rasponu ili u fiksnom iznosu.

(2) Kada zakon odreuje raspon u visini novane kazne za odreeni prekraj, sud e odrediti visinu kazne uzimajui u obzir sve olakavajue i oteavajue okolnosti, ukljuujui, ali ne ograniavajui se na teinu prekraja i njegove posljedice, stepen odgovornosti okrivljenog, uvid u evidenciju o njegovim prethodnim prekrajima, njegovu finansijsku situaciju, kao i da li je iskazao kajanje.

(3) Novana kazna za fiziko lice ne moe se propisati u iznosu niem od 30 KM, za odgovorno lice u pravnom licu u iznosu niem od 50 KM, a za pravno lice u iznosu niem od 500 KM.

(4) Za prekraj propisan zakonom novana kazna se moe propisati, za fiziko lice do 10.000 KM, za odgovorno lice u pravnom licu do 20.000 KM, a za pravno lice do 200.000 KM.

(5) Za prekraj propisan odlukom ili uredbom Vlade, odlukom Skuptine grada ili Skuptine optine (gradskog ili opinskog vijea), novana kazna se moe propisati za fiziko lice do 3.000 KM, za odgovorno lice u pravnom licu do 5.000 (2000) KM, a za pravno lice do 10.000 KM.(6) Za prekraj koji poini pojedinac obavljajui samostalnu poslovnu djelatnost, Zakonom se moe propisati novana kazna u najveem iznosu od 20.000 KM, a drugim propisima novana kazna u najveem iznosu od 6.000 KM.(7) Za prekraje iz oblasti poreza, carina i finansija, novane kazne se mogu propisati u viestrukom iznosu poreske ili carinske obaveze koja je trebala biti plaena, ili kao procenat ili viestruki iznos vrijednosti robe koja je predmet prekraja, ali ne u veem iznosu od 200.000 KM.Zakon o prekrajima RS je najvaniji propis. Njime se ureuje tzv. opti dio materijalnog prekrajnog prava i prekrajni postupak. Poseban dio materijalnog prekrajnog prava sadran je u drugim zakonima ili podzakosnkim propisima (u oblastima JRM, bezbjednosti saobraaja, kretanja i boravka stranaca)KZ RS i ZKP RS kao izvori prekrajnog prava U prekrajnom pravu se mutatis mutandis primjenjuju i pojedine odredbe krivinog prava i krvino procesnog prava. l 8. ZOP RS: Ukoliko nije drugaije propisano odredbama ovog zakona, sljedee odredbe KZ e se mutatis mutandis primjenjivati za prekraje:..,

4. VAENJE PREKRAJNIH PROPISA

Bitno za odreivanje da li se moe i koji propis o prekraju primijeniti u konkretnom sluaju, odnosno da li se odreeni propis moe primijeniti na uinjeni prekraj.

Prostorno ili teritorijalno vaenje prekrajnog propisa Teritorijalni princip prema mjestu gdje je uinjen prekraj

Personalni princip prema dravljanstvu uinioca

Realni princip prema povreenom

Univerzalni princip prema tome gdje se nalazi uinilac Vremensko vaenje prekrajnih propisa - Vano da bi se odredilo koji e se propis primijeniti na uinjeni prekraj ako se od vremena izvrenja prekraja do zavretka prekrajnog postupka propis o prekraju promijenio jednom ili vie puta. Prekrajni propis vai, odnosno poinje da se primjenjuje od dana njegovog stupanja na snagu (pravilo - 8 dana od dana objavljivanja u slubenom glasilu).

Zabrana retroaktivnog, odn. povratnog dejstva propisa. Izuzetak primjena blaeg za uinioca propisa.

Interimni propisi promjena prekrajnog propisa vie puta.

Personalno vaenje prekrajnih propisa - Vaenje prekrajnih propisa u pogledu lica. Prekrajni propis primjenjuje se na svakog uinioca prekraja (starost preko 14 god) koji na odre teritoriji poini propisani prekraj. Izuzetak lica koja uivaju imunitet (ef drave,lanovi Vlade,predsjednik ustavnog suda, poslanici)5. POJAM I PRAVNA PRIRODA PREKRAJA

Izazivanje tue, prosjaenje i tapkarenje, preticanje na punoj liniji, posjedovanje dvije putne isprave... sve su to pojavni oblici jednog vida drutveno neprihvatljivog ponaanja koje nazivamo prekrajem.

Prekraji predstavljaju krenje javnog poretka ili propisa o ekonomskom i finansijskom poslovanju utvrena zakonom ili drugim propisom, za koje su odreena obiljeja i za koje su propisane sankcije ZOP.

Pojmom prekraja objedinjene su dvije vrste prekraja: opti povrede javnog poretka i specijalni privredni ili ekonomski - nekadanji privredni prestupi

6. OSNOVNA OBILJEJA ILI ELEMENTI PREKRAJA

Iz zakonske definicije prekraja, vidljiva su etiri osnovna elementa prekraja:

1) radnja prekraja, krenja propisa o javnom redu ili propisa o ekonomskom i finansijskom poslovanju 2) propisanost prekraja u zakonu ili dr. propisu,

3) protivpravnost (ona je razlog to se za prekraj propisuje sankcija),

4) krivica - predvienost, odnosno propisanost prekrajne sankcije za propisani prekraj.

RADNJA PREKRAJA? Radnja prekraja je protivpravno injenje ili neinjenje (proputanje) koje moe da prouzrokuje povredu pravnog poretka i koje je kao nedoputeno sankcionisano prekrajnim sankcijama. injenje je aktivna radnja. Veina prekraja se moe uiniti radnjom injenja. Radnja se uvek sastoji u odreenom ljudskom ponaanju i izraz je ovekove volje. Ni jedan subjekt nee odgovarati za razmiljanja, odluivanje ili bilo koji unutranji psihiki akt ako nije dolo do realizacije ili spoljne manifestacije.

Neinjenje je proputanje da se preduzme odreeno injenje, odnosno pasivno dranje uinioca komeje odgovarajuim propisom naloeno odreeno injenje. Neinjenjem se moe izvriti prekraj samo onda kadaje uinilac bio duan da neto uini, ime bi spreio nastupanje prekraja.

S obzirom na ova dva osnovna naina odreivanja radnje izvrenja prekraja, prekraji se mogu podijeliti na:

prekraje injenja (tzv. komisivni prekraji) i prekraje neinjenja ili proputanja (tzv. omisivni prekraji).

POSLJEDICA PREKRAJA je izvesna promena ili stanje u spoljnom svetu koje je nastalo usled preduzimanja radnje izvrenja prekraja na objektu prekraja. Da bi jedna radnja (injenja ili neinjenja) predstavljala prekraj, ona treba da prouzrokuje posljedicu koja je zakonom ili drugim propisom odreena kao obiljeje prekraja i koja u konkretnom sluaju treba da bude i ostvarena. U vezi sa nastupanjem posledice razlikujemo:

- materijalni prekraj - proizvodi posledicu na nain da je dolo do povrede ili ugroavanja nekog dobra

- formalni prekraj se ogleda u povredi pravne norme, bez obzira da li je usled toga dolo do povrede ili ugroavanja nekog pravno zatienog interesaRazlika izmeu materijalnih i formalnih prekraja je u tome to se kod prekraja sa posledicom povrede ikonkretne opasnosti, one moraju dokazivati i utvrivati, dok se ugroavanje u obliku apstraktne opasnostipretpostavlja.

Odreenost prekraja u pravnom propisu da bi neka radnja predstavljala prekraj ona u odgovarajuem propisu mora biti predviena kao prekraj. Formalna strana odreenosti znai da injenino stanje u praksi mora odgovarati pravnom opisu prekraja. Materijalnu stranu odreenosti ini njegova drutvena tetnost. Formalni element koji garantuje da niko ne moe biti kanjen za prekraj ako to nije predvieno u zakonu ili dr. propisu prije nego to je uinjen. Nikom se ne moe izrei sankcija ako nije unaprijed propisana. Naelo legaliteta ili zakonitosti se kod prekraja ire primjenjuje jer se prekrajji odreuju ne samo zakonima nego i propisima zasnovanim na zakonu.Posebni elementi prekraja - Odlikuju pojedine prekraje, ne sve. Skup posebnih elemenata (obiljeja ili karakteristike) odreenog prekraja naziva se bie prekraja. Mogu biti:

objektivni: predmet radnje, nain ili sredstvo izvrenja subjektivni: namjera ili pobudeOBJEKT prekraja - Pravno dobro protiv koga je prekraj usmjeren. Moe se shvatiti kao: zatitni objekt Razliite sfere drutvenog ivota: javni red i mir, bezbjednost graana na javnim mjestima, bezbjednost graana u porodinim odnosima, line isprave i sl. objekt prekrajne radnje materijalni dio stvarnosti (neko fiziko ili pravno lice ili neka stvar) ija povreda ili ugroavanje predstavlja posljedicu prekraja. (npr: kod prekraja propisanih po Zakonu o oruju i municiji zatitni objekt je bezbjednost graana u vezi sa korienjem oruja i municije, a napadni objekti na kojima se preduzima radnja pojedinih prekraja mogu biti razliite vrste oruja, dijelovi oruja, municija i sl.SUBJEKT prekraja Svako fiziko ili pravno lice koje svojim injenjem ili neinjenjem izvri prekrajn radnju Aktivni - uinilac prekraja. Pasivni lice ije je dobro povrijeeno, rtva prekraja.

Subjekti prekraja:

Fiziko lice, smatra se svako lice, svaki pojedinac, odnosno svaki ovjek. Da bi fiziko lice moglo biti odgovorno za uinjeni prekraj, potrebno je, pored objektivnog elementa (da je uinilo prekraj), da postoji i subjektivni element tj. odreeni uzrast, uraunljivost i vinost tog lica.

Pravno lice - pravno lice je organizacija ili zajednica ljudi koji ostvaruju dozvoljenu djelatnost ili cilj, a kojoj je priznato svojstvo pravnog lica. Pravna lica su preduzea, udruenja, firme i dr. privredna drutva.

Odgovorno lice u pravnom licu - odgovornim licem se smatra lice kojem su u pravnom licu povjereni odreeni poslovi koji se odnose na upravljanje i poslovanje, odnosno lice koje u dravnom organu ili organu JLS vri odreene dunosti.

Preduzetnik - preduzetnik je fiziko lice koje obavlja samostalnu djelatnost koja se ureuje posebnim propisima (npr. Zakon o akcizama i porezu na promet razlikuje poreskog obveznika pravno lice i por. obveznika preduzetnika)prihvatiti jedan zakon mutatis mutandis: prihvatiti ga poto u njemu bude izmijenjeno sve to je potrebno da se izmijeni.7. OSNOVI ILI RAZLOZI KOJI ISKLJUUJU ODGOVORNOST FIZIKOG LICA-PROTIVPRAVNOST

Protivpravnost je protivnost bilo kojoj normi sadranoj u pravnim propisima i ona postoji ako je djelo protivno normi koja zabranjuje izvjesno ponaanje (prohibitivna norma) ili normi koja nareuje izvjesno ponaanje (imperativna norma). Prekrajnu odgovornost mogu iskljuiti odreeni razlozi stvarna zabluda,

sila, prijetnja i prinuda i

nareenje pretpostavljenog.

Osnovi koji iskljuuju postojanje prekraja odnosno osnov iskljuenja protivpravnosti:

nuna odbrana,

krajnja nuda,

mali znaaj prekraja.

Nuna odbrana i krajnja nuda su instituti krivinog materijalnog prava koji se primjenjuju mutatis mutandis i na prekraj. Djelo ili radnja uinjena u nunoj odbrani ili krajnjoj nudi nije prekraj jer nije protivpravna, odnosno drutveno tetna (oni predstavljaju opti osnov iskljuenja postojanja prekraja.) NUNA ODBRANA - odbrana koja je neophodno potrebna da uinilac od svog dobra ili dobra drugog odbije istovremeni ili neposredno predstojei protivpravni napad. Za postojanje nune odbrane nuno je:

postojanje protivpravnog napada, istovremeno odbijanje ovog napada i neophodnost odbrane od napada.

KRAJNJA NUDA - postoji kada je radnja uinjena radi toga da uinilac otkloni od svog dobra ili dobra drugog istovremenu neskrivljenu opasnost koja se nije mogla na drugi nain otkloniti, a pri tome uinjeno zlo nije vee od zla koje je prijetilo.Eksces nune odbrane i krajnje nude - Prekoraenje granica nune odbrane i krajnje nude odbrana jaa nego to je neophodno i trajala due nego to je potrebno mogunost blaeg kanjavanja, pa i oslobaanja uinioca prekraja (ako je uinilac prekoraenje nune odbrane uinio usljed jake razdraenosti ili prepasti izazvane napadom, odnosno ako je do prekoraenja krajnje nude dolo pod posebno olakavajuim okolnostima). MALI ZNAAJ PREKRAJA - U krivinom pravu neznatna drutvena opasnost. Ovaj institut nije definisan u Zakonu o prekrajima, ipak on postoji jer se za ove prekraje ne kanjava. STVARNA ZABLUDA - nije prekrajno odgovoran uinilac koji u vrijeme izvrenja radnje koja predstavlja prekraj nije bio svjestan nekog njenog zakonom odreenog obiljeja ili koji je pogreno smatrao da postoje okolnosti, prema kojima bi, da su one stvarno postojale, radnja bila dozvoljena (bio u stv. zabludi).

PRAVNA ZABLUDA - pogrena predstava uinioca o protivpravnosti ili zabranjenosti preduzete radnje. Postoji u sluaju kada uinilac nije svjestan da je svojom radnjom povrijedio odreeni propis. Postoji i kada uinilac u vrijeme izvrenja djela iz opravdanih razloga nije znao da je to djelo prekraj, odnosno da je to djelo zabranjeno. Nepoznavanje propisa kojima se predvia prekraj ne iskljuuje odgovornost uinioca (pravilo: neznanje prava kodi). Postoji mogunost blaeg kanjavanja ili oslobaanja od prekrajnog gonjenja uinioca ako uinilac iz opravdanih razloga nije znao da je njegova radnja zabranjena, s tim da se ti opravdani razlozi utvruju u svakom konkretnom sluaju (ukoliko je uinilac bio u inostranstvu). Pravna zabluda dakle ne iskljuuje odgovornost, ali je neotklonjiva pravna zabluda fakultativni osnov za ublaavanje kazne.SILA, PRIJETNJA I PRINUDA - predstavljaju naine na koje se neko moe prinuditi da izvri prekraj protiv svoje volje. Nije prekrajno odgovoran onaj ko pod uticajem sile, prijetnje ili prinude uini prekraj. U takvom sluaju nije postojala slobodna volja da se izvri prekraj. NAREENJE PRETPOSTAVLJENOG moe iskljuiti prekr. odgovornost. Ne postoji odgovornost odgovornog lica za prekraje ako je ono postupalo na osnovu nareenja dr odgovornog lica ili organa upravljanja i ako je preduzelo sve radnje na osnovu zakona trebalo preduzeti da bi sprijeilo izvrenje prekraj8. MJESTO I VRIJEME IZVRENJA PREKRAJA

MJESTO izvrenja prekraja - U prekrajnom pravu ono se moe odrediti kao ono mjesto gdje je uinilac radio (kod prekraja izvrenih injenjem) ili bio duan da radi (kod prekraja izvrenih neinjenjem), kao i mjesto gdje je nastupila posljedica prekraja (teorija ubikviteta). Mjesto izvrenja prekraja bitno je utvrditi:

zbog utvrivanja mjesne nadlenosti suda koji treba da vodi prekrajni postupak;

zbog odreivanja propisa koji se mogu primijeniti za uinjeni prekraj;

za odreivanje bia nekih prekraja;

voenje prekrajnog postupka putem prekrajnog naloga.VRIJEME izvrenja prekraja - Podrazumijeva se ono vrijeme kada je uinilac prekraja radio ili bio duan da radi, bez obzira na to kada je posljedica prekraja nastupila (teorija djelatnosti). Bitno je iz vie razloga: utvrivanje uzrasta poinioca (deca do 14 godina ne odgovaraju za prekraje) odgovornost izvrioca (po osnovu pravnog akta koji je vaio u vrijeme izvrenja) da bi sud mogao ocijeniti da li je eventualno nastupila zastarjelost gonjenja/izvrenja za utvrivanje uraunljivosti i vinosti utvrivanje alibija za utvrivanje da li je pravno lice postojalo u vrijeme izvrenja prekraja odgovornost se odreuje prema zakonu koji je vaio u vreme izvrenja prekraja zbog utvrivanja eventualnog postojanja nekih razloga koji iskljuuju prekrajnu odgovornost fizikog lica (npr. stvarna zabluda ili imunitet);9. STICAJ PREKRAJA

Postoji kada je isti uinilac sa jednom ili vie radnji uinio vie prekaja za koje mu se istovremeno sudi.

Idealni sticaj kada je vie prekraja ostvareno jednom radnjom

Realni sticaj kada je vie prekraja ostvareno sa vie radnjiZa sve uinjene prekraje u sticaju za koje se prema uiniocu vodi jedinstveni postupak, pred istim sudom, izrie se jedinstvena kazna, prema posebnim pravilima.

10. SAUESNITVO

Uestvovanje dva ili vie lica u izvrenju jednog djela, odnosno izvrenje prekraja od strane dva ili vie lica. Lica ijim je zajednikim djelovanjem uinjen prekraj nazivaju se sauesnici. Postojanje sauesnitva podrazumijeva ispunjenje dva uslova:

1) Objektivni - znai da sva lica koja uestvuju u izvrenju djela moraju preduzeti neku radnju kojom se doprinosi prouzrokovanju posljedice i 2) Subjektivni - pretpostavlja postojanje svijesti kod svakog od uinilaca da zajedniki uestvuju u izvrenju prekrajaOblici sauesnitva

Saizvrilatvo, kada vie lica uestvovanjem u radnji izvrenja prekraja ili na drugi nain zajedniki uine prekraj. U ovom sluaju, svako od lica kaznie se kaznom propisanom za taj prekraj. Izmeu saizvrilaca postoji sporazum o zajednikom djelovanju pri izvrenju prekraja. Njihova zajednika djelatnost mora postojati u vrijeme preduzimanja radnje izvrenja. Pored zajednikog djelovanja kod saizvrilaca mora postojati i tzv. izvrilaka namjera tj. volja saizvrilaca da zajedniki izvre prekraj. Saizvrilac mora imati sva potrebna svojstva kao i izvrilac, znai da saizvrilac moe biti samo onaj ko moe biti izvrilac prekraja.

Podstrekavanje, postoji u sluaju kada neko drugoga, sa umiljajem, podstrekne da uini prekraj. Podstreka e se kazniti kao da je sam uinio prekraj. Podstrekavanje moe biti izvreno nagovaranjem, davanjem poklona, raznim obeanjima, zastraivanjem itd. Navoenjem se utie na izvrioca da donese odluku o izvrenju prekraja. Podstrekavanje postoji ako se radnjom podstrekavanja stvara odluka kod izvrioca da ostvari prekraj. Ako je kod izvrioca ve postojala vrsta odluka da izvri prekraj, tada podstrekavanje ne postoji. Mora se odnositi na odreeno lice, a moe biti usmjereno i na iri krug lica (skupovi gdje se lica mogu vremenski i prostorno odrediti) Nema podstrekavanja neogranienog kruga lica (npr. putem tampe) Sticaj sauesnitva kod istog prekraja nije mogu, to znai da lice ne moe odgovarati kao podstreka, pomaga i saizvrilac kod istog prekraja. Pomaganje, postoji u sluaju kada neko drugome, sa umiljajem, pomogne da izvri prekraj. Pomaga ne izvrava radnju prekraja jer bi u tom sluaju bio saizvrilac. Da bi pomaganje postojalo od potencijalnog izvrioca mora postojati ve stvorena odluka za preduzimanje radnje u vrijeme preduzimanja radnje pomaganja, u protivnom se pomaganje pretvara u podstrekavanje. Pomaganje moe biti izvreno injenjem ili neinjenjem, a jedini oblik krivice je umiljaj. Pomaga e se kazniti kao da je sam uinio prekraj. Moe biti: fiziko (nabavljanje sredstava za vrenje radnje, otklanjanje prepreka, smjetaj uiniocu prekraja)

psihiko (davanje savjeta i uputstava itd.). Pomo, prema nainu i vremenu pruanja, moe biti: prethodna, istovremena i naknadna.

Odgovornost sauesnika - Bez postojanja glavnog izvrioca, nema sauesnitva i uslov da je prekraj uinjen. Umiljajno preduzimanje radnje sauesnitva. Odgovornost sauesnika je samostalna, ne zavisi od odgovornosti glavnog izvrioca. Postoji mogunost blaeg kanjavanja, pa i oslobaanja od odgovornosti pomagaa i podstrekaa, a to zavisi od prirode izvrenja prekraja, stepena odgovornosti uinioca, te naina i okolnosti pod kojima je izvreno pomaganje.11. USLOVI ZA PREKRAJNU ODGOVORNOST FIZIKOG LICA

Primjena prekrajne sankcije prema uiniocu prekraja mogua je ukoliko je uinilac, odnosno aktivni subjekt prekraja prekrajno odgovoran. Prekrajna odgovornost je posebna vrsta pravne odgovornosti; obaveza odreenog subjekta odgovornosti da izvrava obaveze propisane pravnom normom ili da trpi posljedice, odnosno pravne sankcije zbog svog ponaanja koje nije u skladu sa pravnom normom. Ko podlijee prekrajnoj odgovornosti? Fizika i pravna lica. Uslovi odgovornosti jednih i drugih su razliiti. USLOVI za prekrajnu odgovornost fizikog lica

starost- uzrast uinioca,

uraunljivost,

vinost-krivica uinioca.

URAUNLJIVOST - Psihiko stanje uinioca u vrijeme izvrenja prekraja. Ona utie na odgovornost fizikog lica za uinjeni prekraj. Kakav moe biti uinilac prekraja? U zavisnosti od toga u kakvom je psihikom stanju bio uinilac prekraja u vrijeme izvrenja prekraja, razlikuju se: uraunljiv, onaj koji je u vrijeme izvrenja prekraja bio u mogunosti da ispravno i nesmetano rasuuje i donosi odluke, odn. upravlja svojim postupcima.

neuraunljiv - neuraunljivost je osnov iskljuenja prekrajne odgovornosti tako da nije prekrajno odgovorno lice koje je u momentu izvrenja prekraja bilo neuraunljivo. Neuraunljiv je uinilac koji u vrijeme izvrenja prekraja nije mogao shvatiti znaaj svoje radnje ili proputanja ili nije mogao upravljati svojim postupcima usljed:

trajne ili privremene duevne bolesti (kod trajnih ne postoji ansa za izljeenje dok kod privremenih postoji, npr. paraliza, epilepsija), privremene duevne poremeenosti (stanja do kojih je dolo npr. zbog upotrebe alkohola, droga ili drugih omamljujuih sredstava) tee duevne poremeenosti poremeaji privremenog karaktera lia jaeg intenziteta koji dovode do nemogunosti shvatanja svog djela i upravljanja svojim postupcima zaostalog duevnog razvoja (npr. razni oblici debilosti, idiotizma...)

Svaki od ovih biolokih osnova uslovljava pojavu psiholokih poremeaja u vidu odsustva moi rasuivanja (nemogunost shvatanja znaaja svog djela) ili u vidu odsustva moi odluivanja (nemogunost upravljanja svojim postupcima).

bitno smanjeno uraunljiv uinilac - izmeu neuraunljivosti i uraunljivosti postoje prelazna stanja. Stanje bitno smanjene uraunljivosti postoji ukoliko je poremeaj svijesti ili poremeaj volje u medicinskom smislu bio nepotpuno izraen, tako da je uraunljivost bila bitno smanjena, ali nije potpuno iskljuena. Bitno smanjeno uraunljiv je onaj uinilac ija je sposobnost da shvati znaaj svoje radnje ili proputanja ili sposobnost da upravlja svojim postupcima u vrijeme izvrenja prekraja bila bitno smanjena. Bitno smanjeno uraunljiv uinilac je prekrajno odgovoran, s tim da ta okolnost moe uticati na sud i dovesti do blaeg kanjavanja.Odreivanje uraunljivosti - Pojam uraunljivosti u KZ RS je odreen negativno, tj. navedene su okolnosti koje iskljuuju njeno postojanje. Odredbe KZ se u pogledu uraunljivosti primjenjuju i u odnosu na prekraje. Zato je u sluaju postojanja neuraunljivosti iskljuena prek odgovornost, te se smatra da nema ni samog prekraja. Samoskrivljena neuraunljivost - Prekrajno je odgovoran uinilac koji je upotrebom alkohola, droga ili na dr nain doveo sebe u stanje u kome nije mogao shvatiti znaaj svog djela ili upravljati svojim postupcima, pri emu je bitno da je kod uinioca prije dovoenja u takvo stanje postojala uraunljivost i najmanje nehat u odnosu na djelo koje je kasnije izvreno. Ako bi do stanja opijenosti ili omamljenosti pod uticajem droga dolo bez nehata uinioca (omamljivanje prevarom, podmetanjem alkohola ili droga) bila bi iskljuena prekr odgovornost uiniocaKRIVICA ILI VINOST (pojam i oblici) - Prekrajna odgovornost fizikog lica temelji se na principu krivice te zato kaemo da je to tzv. subjektivna odgovor koja se temelji na tzv. culpa principuDuevni odnos prema preduzetoj radnji i ostvarenoj posljedici moe se ispoljiti u dva razliita stepena: blaem (nehat) i teem (umiljaj). NEHAT (culpa) je oblik krivice koji se sastoji u svjesnosti ili nesvjesnosti uinioca da iz njegove radnje moe nastupiti zabranjena posljedica. Nehat ima dva oblika:

Svjesni nehat (luxuria) postoji ako je uinilac bio svjestan da e njegova radnja izazvati nastupanje zabranjene posljedice, ali je olako drao da ona nee nastupiti ili da e on u krajnjem sluaju uspjeti da sprijei njeno nastupanje.

Nesvjesni nehat (negligentia) postoji kada uinilac nije bio svjestan da iz njegove radnje moe nastupiti zabranjena posljedica, ali je, prema okolnostima pod kojima je radnju preduzeo i po svojim linim svojstvima, mogao i bio duan da bude svjestan takve mogunosti.

UMILJAJ (dolus) je oblik krivice koji se sastoji u postojanju svijesti kod uinioca (tzv. intelektualni elemenat umiljaja) da preduzetom radnjom ostvaruje obiljeja prekraja, a on to hoe ili na to pristaje (volja kao tzv. volutativni elemenat umiljaja). 2 oblika odreena po intenzitetu pokazane zle volje pri izvrenju prekraja:

Direktni umiljaj (dolus directus), koji postoji ukoliko je uinilac bio svjestan znaaja svoje radnje i djela koje ostvaruje, pa je to htio.

Eventualni umiljaj (dolus eventualis), kod koga je dovoljno da je uinilac, iako svjestan svoje radnje i mogunosti realizacije prekraja i nastupanja zabranjene posljedice, pristao na to.

Odgovornost uinioca prekraja - Za razliku od krivine odgovornosti, primarni oblik odgovornosti uinioca prekraja jeste nehat. Po pravilu e biti dovoljno da sud ustanovi da je prekraj uinjen iz nehata, to je svakako lake utvrditi nego umiljaj, jer je lake dokazati da postoji neiji nemar, nego neija volja ili elja. 12. ODGOVORNOST PRAVNOG LICA

Pravno lice i odgovorno lice u pravnom licu mogu biti odgovorni za prekraj samo ako je to propisima o prekraju izriito odreeno. Ne mogu prekrajno odgovarati BiH, RS, F BiH, BD BiH, kanton, grad, optina i mjesna zajednica, to ne iskljuuje odgovornost odgovornih lica u njima. Za razliku od prekrajne odgovornosti fizikih lica, koja se temelji na principu krivice te zato kaemo da je to tzv. subjektivna odgovornost koja se temelji na tzv. culpa principu, odgovornost pravnih lica se temelji na tzv. objektivnoj odgovornosti: injenici prouzrokovanja prekraja i uzronoj vezi izmeu preduzete radnje prekraja i ostvarene posljedice. Odgovara za prekraj uinjen u ime, za raun ili u njegovu korist. Uslovi:

kada obiljeja uinjenog prekraja proizilaze iz odluke, naloga ili odobrenja rukovodeih ili nadzornih organa pravnog lica,

kada su rukovodei ili nadzorni organi pravnog lica uticali na uinioca ili mu omoguili da uini prekraj,

kada pravno lice raspolae protivpravno ostvarenom imovins. koristi ili koristi predmete nastale prekrajem

kada su rukovodei ili nadzorni organi pravnog lica propustili duni nadzor nad zakonitou rada radnika.13. POJAM I VRSTE PREKRAJNIH SANKCIJA

Prekrajne sankcije jesu oblici prinude koje na osnovu propisa primjenjuju sudovi (i drugi nadleni organi) prema uiniocima prekraja. Zakon o prekrajima RS iz 2006.:

novana kazna mjere upozorenja: ukor i uslovna osuda zatitne mjere vaspitne mjere prema maloljetnicimaZa prekraj se mogu izrei i sljedee mjere (i ovo su sankcije, tj. specifini oblici prinude-nepenalne mjere):

oduzimanje imovinske koristi,

obaveza naknade tete,

kazneni poeni lienje slobode radi naplate novane kazne. ZOP ne predvia kaznu zatvora, s tim da je predvieno:

kratkotrajno lienje slobode kao mjera obezbjeenja prisustva okrivljenog u sudu (najdue do 24 asa)

lienje slobode zbog neplaanja (svojevrsna mjera, koju u trajanju do 15 dana odreuje sud prema kanjenom koji u roku ne plati izreenu novanu kaznu).

NOVANA KAZNA - nain propisivanja - Novana kazna moe biti propisana: u odreenom rasponu (u konkretnom sluaju u okviru unaprijed propisanog minimuma i maksimuma) u tano odreenom iznosu (globa).

Zakon predvia oba ova naina odreivanja visine novane kazne.Propisivanje novane kazne - Novana kazna zavisi od kategorije uinioca prekraja, pa se tako za fiziko lice ne moe propisati u iznosu niem od 30 KM (opti zakonski minimum), za odgovorno lice u pravnom licu u iznosu niem od 50 KM i za pravno lice u iznosu niem od 500 KM. Opti zakonski maksimum za prekraje iz oblasti poreza, carina ali i finansija iznosi 200.000 KM, s tim da se za ovu vrstu prekraja novane kazne mogu propisati i u viestrukom iznosu poreske ili carinske obaveze koja je trebala biti plaena, odnosno kao procenat ili viestruki iznos vrijednosti robe koja je predmet prekraja (ne vie od 200.000 KM). Rok plaanja novane kazne - (tzv. paricioni rok) ne moe biti krai od 8 dana, niti dui od 3 mjeseca od dana pravosnanosti rjeenja o prekraju i odreuje ga sud svojim rjeenjem o prekraju. MJERE UPOZORENJA (admonitivne sankcije) jesu naroite prekrajne sankcije kojima se nastoji da se samo upozorenjem ili upozorenjem uz prijetnju primjene kazne odvrati uinilac da vie ne vri prekraje. U mjere upozorenja spadaju: Ukor je samostalna sankcija koja se izrie umjesto novane kazne ili druge sankcije i sastoji se u prijekoru koji sud upuuje uiniocu prekraja. Uslovi za izricanje ukora su:

da postoje okolnosti koje u znaajnoj mjeri umanjuju odgovornost okrivljenog,

da se moe oekivati da e se uinilac u budunosti uzdravati od injenja prekraja.

Svrha ukora je izbjegavanje novane kazne, a izricanjem ukora obezbjeuje se prekrajna zatita, jer se po miljenju suda radi o uiniocu na koga e i sami ukor dovoljno uticati da vie ne vri nove prekraje. Uslovna osuda je druga mjera upozorenja i predstavlja specifino upozorenje uiniocu prekraja uz prijetnju primjene izreene kazne.

Formalni elementi uslovne osude jesu:

da je sud okrivljenom utvrdio novanu kaznu i /ili zatitnu mjeru i da je sud svojom odlukom istovremeno odredio da se novana kazna ili zatitna mjera nee izvriti ako okrivljeni za vrijeme koje je sud odredio, a koje ne moe biti krae od 6 mjes. ni due od 1 god (vrijeme provjeravanja), ne izvri novi prekraj (jednako teak ili tei), ili ispuni dr uslov koji mu sud odredi

Uslovi za uslovno odgaanje izreene novane kazne - zakonom su predvieni i uslovi pod kojima moe biti uslovno odloeno izvrenje izreene novane kazne ili zatitne mjere.

1) objektivni uslovi (okolnosti pod kojima je prekraj izvren) i

2) subjektivni uslovi (linost okrivljenog i njegov raniji ivot, ponaanje okrivljenog

Sutina uslovne osude jeste u odlaganju primjene izreene novane kazne ili zatitne mjere, pod uslovom da uslovno kanjeni u toku vremena provjeravanja ne izvri novi prekraj (isti takav ili tei prekraj) ili ne ispuni drugi uslov koji mu odredi sud (npr. vraanje imovinske koristi, naknada priinjene tete...) Neispunjenje ovog uslova dovodi do obaveznog opoziva uslovne osude i donoenja novog rjeenja o prekraju. Poslije izvrenog prekraja, stepen prekrajne odgovornosti...) Prilikom utvrivanja nove prekrajne sankcije sud e se rukovoditi pravilima o odmjeravanju kazne za prekraje izvrene u sticaju, odnosno sud e izrei, primjenom odredaba o sticaju, kaznu i/ili zatitnu mjeru za ranije izvreni i za novi prekraj, uzimajui prethodnu prekrajnu sankciju iz opozvane odluke kao ve utvrenu.

ZATITNE MJEREZatitne mjere su posebna vrsta prekrajnih sankcija ijim se propisivanjem i izricanjem uklanjaju stanja i okolnosti koje su pogodovale izvrenju prekraja, a koje bi mogle i ubudue uticati i pogodovati da uinilac ponovo poini prekraj (svrha propisivanja zatitnih mjera). Sud moe rjeenjem okrivljenom izrei jednu ili vie zatitnih mjera, ako postoje zakonski uslovi za njihovo izricanje. Meutim, upravo zbog toga to se zatitnim mjerama djeluje specijalno preventivno, one se mogu opozvati onda kada razlozi za izricanje zatitnih mjera prestanu da postoje.

Nain izricanja i propisivanja - Mogu se izricati uz novane kazne i uslovnu osudu. Zatitne mjere mogu biti propisane samo zakonom, pri emu moe biti predvieno da se izriu obavezno (obligatorno) ili fakultativno. Vrste zatitnih mjera:1) oduzimanje predmeta,

2) zabrana vrenja poziva, djelatnosti ili dunosti,

3) potpuna ili djelimina zabrana upravljanja motornim vozilom i

4) vanbolniko lijeenje od zavisnosti

Pored ovih zatitnih mjera, pojedinim zakonima koji propisuju prekraje mogu se odrediti dodatne vrste zatitnih mjera. Primjer - Zakon o zatiti od nasilja u porodici. Izricanje zatitnih mjera - Trajanje zatitne mjere odreuje sud. Sud uzima u obzir sve bitne okolnosti konkretnog sluaja: teina prekraja i njegove posljedice, stepen odgovornosti okrivljenog, ranija osuivanost, finansijska situacija okrivljenog, kao i to da li je iskazao kajanje. Ovlaeni organ moe prekr. nalogom izrei: zatitnu mjeru zabrane upravljanja motornim vozilom u najkraem predvienom trajanju (30 dana) zatitnu mjeru oduzimanja predmeta.

Oduzimanje predmeta kao zatitna mjera podrazumjeva privremeno ili trajno oduzimanje predmeta koji su upotrebljeni ili su bili namjenjeni ili su nastali izvrenjem prekraja, ako su svojina uinioca ili ako njima raspolae pravno lice uinilac prekraja.

Zabrana upravljanja motornim vozilom - Druga zatitna mjera zabrane. Ova zatitna mjera moe se izrei samo za prekraj poinjen u saobraaju. Zatitna mjera se sastoji u privremenoj, potpunoj ili djeliminoj zabrani upravljanja motornim vozilom. U oba sluaja mjera moe da traje od 30 do1 godine. Potpuna zabrana upravljanja motornim vozilom - Ukoliko izrekne potpunu zabranu upravljanja motornim vozilom, sud moe odrediti zabranu upravljanja svim kategorijama motornih vozila ili zabranu upravljanja odreenom vrstom ili kategorijom motornog vozila u periodu od 30 dana do 1 godineNovinu u zakonu predstavljaju zatitne mjere djelimine zabrane upravljanja motornim vozilom i vanbolnikog lijeenja od zavisnosti. Djelimina zabrana upravljanja MV - Za razliku od potpune zabrane upravljanja motornim vozilom (za period koji nije krai od 30 dana niti dui od jedne godine), sud moe okrivljenom kao sankciju za prekraj poinjen u saobraaju uvesti razliita ogranienja na upravljanje motornim vozilima i to: zabrana upravljanja MV tokom noi, zabrana upravljanja MV preko odreene udaljenosti od kue, ogranienje na vonju do posla i sa posla i ogranienje u upravljanju MV samo na vonju vezanu za obavljanje posla.

Ova ogranienja mogu se uvesti za period koji nije krai od 30 dana niti dui od jedne godine. Vanbolniko lijeenje od zavisnosti - U odnosu na druge zatitne mjere, vanbolniko lijeenje od zavisnosti odreuje se na poseban nain, kao poseban uslov koji okrivljeni prihvata da bi mu bila izreena uslovna ili ublaena sankcija. Uslovi izricanja - Ova mjera se moe odrediti prema okrivljenom koji je poinio prekraj pod odluujuim djelovanjem zavisnosti od alkohola ili opojnih droga. Drugi uslov za izricanje ove mjere jeste da okrivljeni prihvati da se podvrgne vanbolnikom lijeenju od alkohola i droga. VASPITNE MJERE

Vaspitne mjere su posebna vrsta prekrajnih sankcija koje se primjenjuju prema maloljetnim uiniocima prekraja. Vaspitne mjere se izriu samo prema uraunljivim maloljetnim uiniocima prekraja, odnosno onima koji su u vrijeme izvrenja prekraja prema svojoj duevnoj razvijenosti mogli shvatiti znaaj svoje radnje i upravljati svojim postupcima. Vrste vaspitnih mjera - ZOP - maloljetniku se mogu odrediti: ukor, kojim sud maloljetniku ukazuje na drutvenu neprihvatljivost njegovih postupaka

nalaganje linog izvinjenja oteenom,

nalaganje redovnog pohaanja kole,

rad za opte dobro na slobodi,

nalaganje prihvatanja odgovarajueg zaposlenja,

nalaganje maloljetniku da posjeuje vaspitne, obrazovne, psiholoke i druge vrste savjetovalita,

nalaganje maloljetniku da se uzdrava od upotrebe alkoholnih pia i opojnih droga,

zabrana druenja sa licima koja imaju lo uticaj na maloljetnika i

policijska kontrola kretanja poslije odreenog vremena.

Trajanje vaspitnih mjera - Vaspitne mjere mogu trajati najdue jednu godinu, a prilikom odluivanja o izboru vaspitne mjere, sud uzima u obzir ukupne interese maloljetnika i oteenog. Sud moe ukinuti vaspitnu mjeru tokom njenog trajanja, odnosno obustaviti ili izmijeniti obaveze koje je odredio. Primjena vaspitne mjere prema starijem maloljetniku - uslovi

Za primjenu vaspitne mjere prema starijem maloljetniku neophodno je kumulativno ispunjenje jo dva uslova:

a) da je stariji maloljetnik priznao poinjeni prekraj i izrazio aljenje zbog toga i

b) da je dobrovoljno pristao na odreenu vaspitnu mjeru.

Prekrajna odgovornost roditelja - Roditelji koji su bili u mogunosti vriti nadzor nad ponaanjem maloljetnika kaznie se za prekraj koji je poinio maloljetnik koji nije navrio 14 godina (dijete) kao da su ga sami uinili (obavezno kanjavanje navednih lica), naravno ukoliko je dijete poinilo prekraj zbog proputanja dunog nadzora od strane ovih lica. Posebnim zakonom moe se propisati kanjavanje za prekraj i roditelja, usvojitelja, odnosno staratelja maloljetnika koji ima od 14 do 18 godina koji je poinio prekraj ako je poinjeni prekraj posljedica proputanja dunog nadzora nad maloljetnikom, ukoliko su navedena lica bila u mogunosti da takav nadzor vre. Kazna zatvora se moe izrei samo starijem maloljetniku ako je u vrijeme izvrenja prekraja prema svojoj duevnoj razvijenosti mogao shvatiti znaaj svojih postupaka i upravljati njima i kad zbog teih posljedica prekraja nije opravdano izrei vaspitnu mjeru. Najdue vrijeme kazne zatvora je 15 dana. (R. Srbija)14. NEPENALNE MJERE

Oduzimanje imovinske koristi - Oduzimanje imovinske koristi pribavljene prekrajem jeste mjera sui generis pravne prirode. Odreuje se rjeenjem o prekraju. Primjena mjere zasniva se na etikom principu da niko ne moe zadrati imovinsku korist pribavljenu izvrenjem prekraja. Kao protivpravno ostvarena imovinska korist podrazumevaju se: novac, predmeti od vrijednosti, kao i svaka druga korist pribavljena prekrajem. Ova korist se oduzima od uinioca bez naknade. Oduzimanje imovinske koristi od uinioca prekraja je obavezno. Ako oduzimanje koristi nije mogue, uinilac e se obavezati da plati novani iznos koji odgovara pribavljenoj imovinskoj koristi. Protivpravno ostvarena imovinska korist se po pravilu oduzima neposredno od uinioca prekraja. Moe se dogoditi da je on na druga lica prenio imovinsku korist, kako bi onemoguio izvrenje mjere. U takvoj situaciji, imovinska korist se moe oduzeti i od drugih lica na koja je prenesena (bez naknade ili uz naknadu koja ne odgovara stvarnoj vrijednosti).

Naknada tete - Ima svojstva graanskopravne sankcije, koja se primjenjuje u sluaju da ugovorna strana ne ispuni svoje obaveze ili ako neko drugom deliktnom radnjom priini tetu. Posebna nepenalna mjera sa svrhom da se uinilac motivie da vie ne vri prekraje. U skladu sa pravilom da niko ne smije drugom nanositi tetu, sud moe obavezati okrivljenog da nadoknadi tetu koju je izvrenjem prekraja priinio oteenom. Ukoliko naloi ovu obavezu, sud e u rjeenju odrediti najpogodniji nain naknade tete (naturalna restitucija povraaj stvari ili novana nadoknada) i odrediti visinu obaveze. Naknada tete ima dvostruki cilj, s jedne strane da utie na okrivljenog, a s druge da se postigne satisfakcija lica oteenog prekrajem. Kazneni poeni se propisuju za prekraje uinjene protiv bezbjednosti saobraaja na putevima. Kazneni poeni se mogu izricati vozau koji posjeduje vaeu vozaku dozvolu izdatu na teritoriji RS ili vozau kome je prevosnanom odlukom zabranjeno upravljanje vozilom na motorni pogon, kao zatitna mjera. Lienje slobode zbog neplaanja novane kazne - Nakon izvrenog lienja slobode, kanjeni i dalje nije osloboen plaanja novane kazne (novana kazna i trokovi postupka se briu tek protekom pet godina od dana pravosnanosti, odnosno konanosti i izvrnosti rjeenja o prekraju, odnosno izdatog prekrajnog naloga). Lienje slobode odreuje iskljuivo sud pod sljedeim uslovima: da kanjeni u roku ne plati u potpunosti ili djelimino novanu kaznu koja mu je odreena i

ako sud smatra da je to jedini razuman i efikasan nain koji e primorati kanjenog da plati iznos koji je obaveza15. POJAM I KATEGORIJE MALOLJETNIKA

Prema ZOP RS, odredbe o prekrajnim sankcijama prema maloljetnicima, te odredbe o prekrajnom postupku prema maloljetnicima su specijalne, sistematizovane u posebno poglavlje zakona i one derogiraju odredbe opteg dijela ZOPa. Maloljetnicima, prema kojima se u prekrajnom postupku primjenjuju ove posebne odredbe, smatraju se lica koja su u vrijeme izvrenja prekraja navrila 14 godina, sve do navrenih 18 godina, odnosno do punoljetstva. Prema lanu 23. stav 2. zakona maloljetnik koji u vrijeme izvrenja prekraja nije navrio 14 godina ivota (dijete) prekrajno je neodgovoran (protiv njega se ne moe pokrenuti niti voditi PP).

Kategorije maloljetnika - razlikujemo dvije kategorije prekrajno odgovornih maloljetnika: mlai maloljetnici (lica koja su u vrijeme izvrenja prekraja navrila 14, a nisu navrila 16 god ivota) stariji maloljetnici (lica koja su u vrijeme izvrenja prekraja navrila 16, a nisu navrila 18 god ivota).

Sankcije prema maloljetnicima - Prema mlaim maloljetnicima mogu se izrei samo vaspitne mjere, dok se prema starijim maloljetnicima mogu izrei vaspitne mjere, kao i sve druge sankcije ili mjere predviene u lanu 9. stav 1. i stav 2. taka a) i b) zakona (novana kazna, ukor, uslovna osuda, zatitne mjere, oduzimanje imovinske koristi i obaveza naknade tete). Pokretanje prekrajnog postupka prema maloljetnicima - Prekrajni postupak protiv maloljetnika moe se pokrenuti samo podnoenjem zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka (izdavanje prekrajnog naloga kao nain pokretanja prekrajnog postupka prema maloljetnicima nije mogue). 16. KOJE SU TO KARAKTERISTIKE PREKRAJNOG POSTUPKA PREMA MALOLJETNICIMA

Kada je prekrajni postupak prema maloljetnicima u pitanju, treba istai da se odredbe poglavlja XXVI Zakona o krivinom postupku Republike Srpske mutatis mutandis primjenjuju u prekrajnom postupku.

Osnovne karakteristike (specifinosti u odnosu na redovni prekrajni postupak) postupka prema maloljetnicim1) hitnost postupka i obazrivost postupanja

2) pozivanje maloljetnika i dostavljanje pismena,

3) iskljuenje osloboenja od dunosti svjedoenja,

4) spajanje i razdvajanje postupka,

5) uloga organa starateljstva,

6) primjena odredaba prema djeci,

7) obavezna odbrana,

8) sprovoenje jedinstvenog postupka

9) zabrana objavljivanja toka prekrajnog postupka i iskljuenje javnosti.

Maloljetnik moe imati branioca tokom pokretanja i voenja prekrajnog postupka.

17. ZASTARJELOSTZastarjelost je protek vremena poslije kojeg se ne moe pokrenuti, odnosno voditi prekrajni postupak ili poslije kojeg se ne moe izvriti prekrajna sankcija. U PP se razlikuju dva oblika zastarjelosti i to:

1) zastarjelost prava na pokretanje i voenje prekrajnog postupka 2) zastarjelost prava na izvrenje prekrajne sankcije Vrste zastarjelosti - Rokovi zastarjelosti odreuju se zakonom, Relativna zastarjelost - Prekrajni postupak ne moe se preduzeti, odnosno pokrenuti ni voditi protekom jedne godine od dana uinjenog prekraja za prekraje za koje je propisana novana kazna do 3.000 KM, odnosno protekom dvije godine od dana kada je prekraj uinjen za prekraje za koje je propisana novana kazna vea od 3.000 KM (tzv. relativna zastarjelost). Zastarjelost za privredne prekraje - Za poreske, carinske i finansijske prekraje posebnim zakonom moe se propisati i dui rok zastarjelosti prekrajnog gonjenja, ali ne moe biti dui od 3 godine. Zastarjelost izvrenja izreene zatitne mjere nastupa po proteku 1 godine od dana pravosnanosti rjeenja o prekraju kojim je zatitna mjera izreena (relativna zastarjelost) Zastarjelost izvrenja izreene novane kazne specifino odreena 5 godina Zastarjelost prekrajnog gonjenja, odnosno prava na pokretanje i voenje prekrajnog postupka poinje tei od dana kada je prekraj uinjen, a zastarjelost za izvrenje kazne, odnosno zatitne mjere od dana pravosnanosti rjeenja kojim je kazna, odnosno zatitna mjera izreena. Apsolutna zastarjelost-Zastarjelost prekrajnog gonjenja, tj. nemogunost daljeg voenja prekrajnog postupka nastaje, svakako, poslije proteka dvije godine od dana izvrenja prekraja za prekraje za koje je propisana novana kazna do 3.000 KM, odnosno protekom etiri godine za prekraje za koje je propisana novana kazna vea od 3.000 KM. Apsolutna zastarjelost izvrenja - Zastarjelost izvrenja izreenih prekrajnih sankcija nastaje u svakom sluaju kada proteknu dvije godine od dana pravosnanosti rjeenja kojim su prekrajne sankcije izreene. 18. PREKRAJNO PROCESNO PRAVOPrekrajnim procesnim pravom se ureuje prekrajni postupak kao postupak u kojem se povodom izvrenog prekraja, utvruje odgovornost uinioca prekraja, izrie prekrajna sankcija. PREDMET prekrajnog procesnog prava jeste prekrajni postupak - zakonom definisani postupak koji se vodi povodom izvrenog prekraja, a u kojem prekrajno-procesni subjekti preduzimaju odreene prekrajno-procesne radnje i zasnivaju odreene prekrajno-procesne odnose s ciljem donoenja pravilne i zakonite odluke od strane nadlenog suda o odreenoj prekrajnoj stvari. ta sud utvruje tokom trajanja prekrajnog postupka? Nadleni sud utvruje: da li je uinjen prekraj, ko je uinilac prekraja, postoji li prekrajna odgovornost uinioca prekraja i koju e prekrajnu sankciju za uinjeni prekraj uiniocu izrei. ZADATAK prekrajnog procesnog prava - Potpuno, pravilno i zakonito razrjeenje prekrajne stvari i primjena materijalnog prekrajnog prava na prekrajnu stvar. Rasvjetljenje i rjeenje prekrajne stvari. PREKRAJNA STVAR - realan dogaaj povodom kojeg se vodi prekrajni postupak, uz dva uslova:

dogaaj predstavlja prekrajnu stvar samo ako ima obiljeja odreenog prekraja,

moraju postojati dokazi koji ukazuju na neko lice kao mogueg uinioca prekraja.19. VRSTE PREKRAJNOG POSTUPKA

VRSTE PREKRAJNIH POSTUPAKA Pozitivno prekrajno-procesno zakonodavstvo RS poznaje dvije, i to:

1) prekrajni postupak koji se pokree i vodi izdavanjem prekrajnog naloga i2) prekrajni postupak koji se pokree podnoenjem zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka.VRSTE PREKRAJNIH POSTUPAKA u strunoj literaturi najee se razlikuju dvije vrste prekrajnih postupaka, u zavisnosti o vrste i teine uinjenog prekraja, osobina uinioca prekraja i drugih karakteristika, i to:

1) Opti prekrajni postupak - redovan postupak koji se provodi nakon to se utvrdi da je uinjen prekraj; a nakon to se utvrdi da je odreeno lice uinilac prekraja, utvruje se njegova prekrajna odgovornost, te ako se utvrdi i ona, izrie se odgovarajua prekrajna sankcija.

2) Posebni prekrajni postupak - Razlikuju se od opteg prekrajnog postupka:1) prema subjektima protiv kojih se prekrajni postupak vodi ili

2) organima pred kojima se prekrajni postupak vodi ili

3) specifinostima pitanja koja se rjeavaju. Vrste posebnog prekrajnog postupka su:

postupak prema maloljetnicima je specifian postupak. Za odgovornost i kaanjavanje maloljetnika zakonom su propisani posebni uslovi i poseban prekrajni postupak. Karakteristike postupka: hitan, zahtijeva obazrivo postupanje prema maloljetniku, miljenje nadlenog organa starateljstva, pozivanje maloljetnika vri se preko roditelja, odnosno staratelja.

postupak za naplatu novane kazne na licu mjesta ili tzv. organski mandat je poseban postupak u kojem zakonom odreena slubena lica mogu uiniocima na licu mjesta da izriu i naplauju novanu kaznu u odreenom iznosu pod uslovom da su zateen u vrenju prekraja. U ovom postupku ovlaena lica ne odreuju visinu novane kazne, ve samo vre njenu naplatu.

postupak za naknadu tete i za povraaj novanih iznosa licima u sluaju neopravdanog kanjavanja je postupak koji se vodi u sluaju naknade tete licu koji je prevosnanim rjeenjem kanjeno za prekraj, ali je vanrednim pravnim lijekom obustaljen prekrajni postupakU posebne prekrajne postupke, a prema organima pred kojima se prekrajna stvar rjeava, ubrajamo prekrajni postupkak koji vode organi dravne uprave i prekrajni postupak koji se pokree podnoenjem prekrajnog naloga.20. FAZE PREKRAJNOG POSTUPKA

Osnovna ili glavna faza u RS je prvostepeni prekrajni postupak. Zavisno od naina pokretanja prekrajnog postupka (izdavanjem prekrajnog naloga ili podnoenjem zahtjeva za pokretanje PP) ova faza postupka se provodi pred, ili od strane ovlaenog organa i pred prvostepenim, odnosno nadlenim osnovnim sudom. Prvostepeni postupak - Redovni ili osnovni, prvostepeni postupak ine tri faze, i to:1) prethodni postupak,

2) usmeni pretres i

3) donoenje i saoptavanje odluke, odnosno dostavljanje rjeenja o prekraju.

Postupak po pravnim lijekovima Pozitivno prekrajno-procesno zakonodavstvo RS poznaje:

1) redovni pravni lijek alba2) vanredni pravni lijek ponavljanje postupka

21. OSNOVNA NAELA PREKRAJNOG POSTUPKA

1) Naelo zakonitosti;2) Naelo - pretpostavka nevinosti i naelo in dubio pro reo - jedno od osnovnih naela sudskog krivinog postupka po kojem osumnjienog, u nedostatku dokaza o krivici, treba osloboditi kriv. odgovornosti, u sluaju sumnje treba presuditi u korist okrivljenog.3) Naelo ne bis in idem, ne ponovo o istom; naelo u kaznenom pravu po kome se jedno lice ne moe osuivati dvaput za isto KD4) Naelo zabrane reformatio in peius preinaenje na gore; drugostepeni sud koji rjeava po albi ne moe licu izrei stroiju kaznu od one koja je utvrena prvostepenom presudom, tj moe je potvrditi ili ublaiti5) Naelo pokretanja prekrajnog postupka6) Naelo utvrivanja istine7) Naelo slobodne ocijene dokaza8) Naelo ispitivanja okrivljenog9) Naelo prava na odbranu okrivljenog10) Naelo pomoi neukoj stranci11) Naelo upotrebe jezika u postpku12) Naelo dvostepenosti prekrajnog postupka13) Naelo ekonominosti14) Naelo naknade tete neopravdano zadranom ili kanjenom licu15) Naelo javnosti ili transparentnosti16) Naelo neposrednosti17) Naelo postojanosti prekrajne stvari18) Zakonitost dokaza;19) Pravo na odtetu i rehabilitaciju;20) Pravo na suenje bez odlaganja;21) Jednakost u postupanju;22) Naelo slobodne ocjene dokaza;23) Princip akuzatornosti;24) Princip legaliteta prekrajnog gonjenja;25) Naelo kontradiktornosti;

IZUZEE - Ustanova prekrajnoprocesnog prava putem koje se iz prekrajnog postupka odstranjuje sudija ili drugi uesnik u postupku (zapisniar, vjetak, sudski tuma itd.) u sluaju kada postoje razlozi i okolnosti koji ga ine nepodobnim za vrenje sudijske ili druge funkcije ili pobuuju sumnju u njegovu objektivnost i nepristrasnost. Razlozi iskljuenja odnosno razlozi za izuzee sudije u prekrajnom postupku: razlozi koji dovode do obaveznog izuzea sudije (oni ije postojanje sudiju ini apsolutno nepodobnim za vrenje sudijske funkcije u konkretnoj prekrajnoj stvari ili razlozi iskljuenja) i

razlozi ije postojanje predstavlja osnov za fakultativano izuzee sudije (oni koji sudiju ine relativno nesposobnim za vrenje sudijske funkcije ili razlozi izuzea).

PODNESCI (zahtjev za pokretanje prekrajnog postupka, prijedlozi, pravni lijekovi i druge izjave) su saoptena kojima se stranke i druga ovlaena lica obraaju organima koji su nadleni za voenje prekrajnog postupka. Podnose se u pismenoj formi ili usmeno na zapisnik. Podnesci moraju biti razumljivi (u pogledu itkosti, sadrine i smisla onoga to se u njima istie) i potpuni (moraju sadravati sve ono to je potrebno da bi se po njima moglo postupati). Ako to nije sluaj, sudija koji vodi pp naloie podnosiocu podneska da ga ispravi ili dopuni. Za ispravku/dopunu podneska, podnosiocu se, po pravilu, ostavlja rok (ne dui od 15 dana), a ukoliko podnosilac ne postupi po nalogu sudije, i ne dopuni, odnosno ispravi podnesak, isti e se odbaciti kao neuredan. ZAPISNIK ili nijemi svjedok svih procesnih radnji je pismeni akt koji se sastavlja o svakoj procesnoj radnji preduzetoj od strane suda u prekrajnom postupku (npr. zapisnik o uviaju, zapisnik o ispitivanju okrivljenog ili sasluanju svjedoka, zapisnik o pretresanju stana ili lica, zapisnik o usmenom pretresu...) Zapisnik pie zapisniar i to tako to mu lice koje preduzima radnju glasno govori ta da zapie. U zapisnik se unosi mjesto i vrijeme vrenja radnje, imena prisutnih lica i u kom svojstvu su ta lica prisutna, naznaenje prekrajne stvari po kojoj se ta radnja preduzima, te ostale bitne podatke o toku i sadrini preduzete radnje. Zapisnik se mora voditi uredno i ne smije se nita brisati, dodavati ili mijenjati. ROKOVI Rok je odreeni razmak vremena u kome se prekrajno procesna radnja mora, moe ili ne smije preduzeti. Razlikujemo sljedee vrste rokova, zavisno od kriterija: Prema organu koji odreuje rokove:

1) Zakonski rokovi (ije je trajanje odreeno zakonom i ne mogu se produavati) i

2) Rokovi suda koji vodi postupak (odreuje ih sudija koji vodi prekrajni postupak). Prema posljedicama koje nastupaju usljed proputanja:

1) Prekluzivni (oni ije proputanje dovodi do gubitka prava na preduzimanje odreen procesne radnje)

2) Instruktivni (ijim proputanjem ne dolazi do gubitka prava)

Rokovi mogu biti vezani za materijalno pravo (rok zastarjelosti) i procesno (rok za albu)Kako se raunaju rokovi? Rokovi se raunaju na asove, dane, mjesece i godine. Rokovi predvieni ZOP ne mogu se produavati (izuzetak je rok za albu od osam dana koji se u izuzetno sloenim predmetima moe na zahtjev bilo koje strane produiti za najvie jo osam dana). 22. POVRAAJ U PREANJE STANJE restitutio in integrumPravni institut kojim se otklanjaju tetne posljedice nastale neskrivljenim proputanjem rokova od strane okrivljenog ili ovlaenog organa iz odreenih opravdanih razloga koji zakon izriito odreuje. Vraanje pravne situacije u stanje koje je postojalo prije neskrivljenog proputanja roka. Kada okrivljeni moe traiti povraaj?

1) Okrivljeni koji je prihvatio odgovornost proputanjem/okrivljeni kome je izreena sankcija zbog proputan2) Okrivljeni koji je propustio rok za albu na rjeenje o prekraju koji je utvren u lanu 58. Zakona (alba se moe izjaviti u roku od 8 dana o dana dostave rjeenja o prekraju. U sloenim premetima sud moe na zahtjev bilo koje strane produiti rok za izjavljivanje albe na najvie jo osam dana.3) Okrivljeni koji je rjeenjem o prekraju oglaen odgovornim zbog proputanja pristupiti na usmeni pretresKada ovlaeni organ moe traiti povraaj? - Prijedlog za povraaj u preanje stanje moe podnijeti i ovlaeni organ na rjeenje o obustavljanju prekrajnog postupka koje je doneseno u sluaju proputanja pojavljivanja predstavnika ovlaenog organa na usmenom pretresu. Kome se podnosi i ko odluuje o prijedlogu? - Prijedlog se podnosi prvostepenom odnosno osnovnom sudu koji je donio rjeenje o prekraju. O prijedlogu odluuje onaj sud pred kojim je podnosilac prijedloga poinio proputanje, a to je uvijek osnovni sud koji je zakazao usmeni pretres ili donio rjeenje o prekraju na koje je proputen rok za albu. Rok za podnoenje prijedloga je 3 mj. od dana kada je rjeenje postalo pravosna.Zadravanje izvrenja rjeenja o prekraju - Pravilo je da prijedlog za povraaj u preanje stanje ne zadrava izvrenje rjeenja o prekraju, ali postoji mogunost da osnovni sud kome je podnesen prijedlog, odlui da se sa izvrenjem zastane do donoenja odluke, odnosno rjeenja po prijedlogu za povraaj. alba protiv rjeenja kojim se dozvoljava povraaj - O prijedlogu za povraaj u preanje stanje odluuje, svojim rjeenjem, nadleni osnovni sud koji je donio rjeenje o prekraju koje se pobija. Protiv rjeenja kojim se dozvoljava povraaj u preanje stanje alba nije dozvoljena, dok je, alba dozvoljena protiv rjeenja kojim se ne dozvoljava povraaj u preanje stanje.

Razlozi i okolnosti koji moraju biti ispunjeni da bi prijedlog za PPS okrivljenog, podnosioca zahtjeva bio prihvaen

Sud e uvaiti prijedlog okrivljenog za PPS i odobriti PPS ukoliko okrivljeni moe dokazati da je proputanje uinjeno iz opravdanih razloga, odnosno da mu PN ili ZPPP nisu urueni, odnosno ukoliko okrivljeni moe dokazati da je iz opravdanih razloga propustio da se pojavi, ili blagovremeno postupi, odnosno izjavi albu.

ta je duan navesti okrivljeni u prijedlogu za PPS? - Okrivljeni je duan u prijedlogu za PPS navesti razloge koji e uiniti vjerovatnim okolnost da je bio opravdano sprijeen da se pojavi i postupi, odnosno da u propisanom roku izjavi albu na rjeenje o prekraju (opravdani razlozi su via sila, tea bolest, smrt u porodi)Kada e sud uvaiti prijedlog podnosioca zahtjeva za PPS? - Isto tako, sud e uvaiti prijedlog podnosioca zahtjeva za PPS ukoliko podnosilac zahtjeva dokae da je do proputanja njegovog pojavljivanja na usmenom pretresu dolo usljed opravdanih razloga. U kom roku se podnosi prijedlog za PPS? - Prijedlog za PPS podnosi se u roku od tri mjeseca od dana kada je prekrajni nalog postao konaan ili izvran, odnosno od dana donoenja prvostepenog rjeenja o prekraju (kada je prekrajni postupak voen po zahtjevu za pokretanje prekrajnog postupka). Posljedice podnoenja prijedloga za PPS, odnosno odluke nadlenog suda kojom on uvaava prijedlog za PPS

Prekrajni nalog (koji je postao izvran i konaan), odnosno prvostepeno rjeenje o prekraju stavljaju se van snage ukoliko je sud uvaio prijedlog za PPS.

Ako je uvaio prijedlog za PPS koji je podnio okrivljeni, odnosno podnosilac zahtjeva (kada je prijedlog za PPS podnesen zbog proputanja okrivljenog, odnosno predstavnika podnosioca zahtjeva da se pojave na usmenom pretresu), sud odreuje dan i vrijeme odravanja usmenog pretresa i o tome obavjetava okrivljenog i podnosioca zahtjeva.

Ako okrivljeni propusti da se pojavi na, rjeenjem kojim se uvaava prijedlog PPS, ponovo zakazanom usmenom pretresu u vrijeme odreeno od strane suda, sud e novim rjeenjem odbiti prijedlog za PPS, s tim da prvobitni prekrajni nalog, odnosno rjeenje o prekraju, ostaju na snazi.

Ako se okrivljeni pojavi na usmenom pretresu u vrijeme odreeno od strane suda, ali se na usmenom pretresu ne pojavi predstavnik podnosioca zahtjeva, sud e donijeti rjeenje kojim se obustavlja prekrajni postupak, odnosno sud e staviti van snage PN ukoliko je prekrajni postupak pokrenut putem PN.

Ako osnovni sud prihvati prijedlog za PPS i dozvoli PPS u sluaju proputanja roka za albu okrivljenog, on e, po donoenju pozitivnog rjeenja o povraaju u preanje stanje, nastaviti postupak kao po blagovremenoj albi, u skladu sa odredbama Zakona. 23. TROKOVI PREKRAJNOG POSTUPKA

Trokovi prekrajnog postupka su stvarno uinjeni materijalni izdaci uinjeni povodom prekrajnog postupka, od njegovog pokretanja do zavretka postupka. Visina trokova prekrajnog postupka utvruje se prema njihovom stvarnom iznosu, a visina paualnog iznosa odreuje se zavisno od sloenosti postupka i imovnog stanja lica obaveznog da taj iznos plati. Naknada trokova postupka je obavezna i ona zavisi od toga na koji je nain prekrajni postupak zavren. Trokovi prekrajnog postupka, kao i paualni iznos, padaju na teret lica koje je pravosnanim rjeenjem o prekraju oglaeno odgovornim, tj. koje je kanjeno za uinjeni prekraSolidarno snoenje trokova i oslobaanje okrivljenog trokova - Ako je u istom postupku vie lica kanjeno za prekraj, svako od njih snosi odgovarajui dio ukupnih trokova (koliko - odreuje sud, a ako to nije mogue tano odrediti, svi okrivljeni snose trokove solidarno). Sud moe osloboditi okrivljenog trokova postupka u cjelini ili djelimino ukoliko bi bilo dovedeno u pitanje izdravanje okrivljenog ili lica koja je on izdrava. Trokovi postupka za sluaj obustave postupka i popis trokova - Ako je prekrajni postupak protiv okrivljenog obustavljen, trokove prekrajnog postupka snosi sud koji je postupak obustavio. Radi valjanosti odluke o visini trokova, sud vodi poseban popis trokova u koji unosi sve izdatke i izvrene isplate u postupku. ime se odreuju trokovi i imovinskopravni zahtjev U rjeenju o prekraju, sud odluuje ko snosi trokove prekrajnog postupka, u kom iznosu, i u kom roku je duan da ih plati. Izvrenjem prekraja esto se priinjava teta nekom licu. Oteena lica, radi svog obeteenja imaju pravo da u prekrajno postupku podnesu svoj IPZIMOVINSKOPRAVNI ZAHTJEV (radi se o adhezionom ili pridrunom postupku) raspravie se u prekrajnom postupku na prijedlog oteenog (pod uslovom da se zbog toga prekrajni postupak ne odugovlai) i moe se odnositi na naknadu tete, povraaj stvari ili ponitavanje odreenog pravnog posla. Do kada se moe podnijeti prijedlog za ostvarivanje imovinskopravnog zahtjeva - Prijedlog za ostvarivanje imovinskopravnog zahtjeva u prekrajnom postupku moe podnijeti lice koje je ovlaeno da takav zahtjev ostvaruje u parnici, najkasnije do zavretka usmenog pretresa. Kako se postavlja imovinskopravni zahtjev - Prijedlog se moe postaviti usmeno na zapisnik ili posebnim podneskom ili istovremeno u zahtjevu za pokretanje prekrajnog postupka, a ako prijedloga nema, sud ne moe odluivati o imovinskopravnom zahtjevu. Lice ovlaeno na podnoenje imovinskopravnog zahtjeva duno je da u zahtjevu navede na ta se zahtjev tano odnosi (naknada tete, povraaj stvari ili ponitenje pravnog posla) i da podnese dokaze za utvrivanje postojanja i visine tete, odnosno povraajKo odluuje o imovinskopravnom zahtjevu - Ovo lice moe odustati od prijedloga, u kom sluaju e svoj imovinskopravni zahtjev ostvarivati u parninom postupku. O imovinskopravnom zahtjevu odluuje sud svojim rjeenjem o prekraju kojim je izreena novana kazna, odnosno odreena prekrajna sankcija. Upuivanje na parnicu - Ako dokazi izvedeni u prekrajnom postupku ne pruaju pouzdan osnov da se udovolji imovinskopravnom zahtjevu u cjelini ili djelimino, sud e oteenog uputiti da zahtjev, odnosno dio zahtjeva ostvaruje u parnici. Ukoliko je zahtjev za pokretanje prekrajnog postupka rjeenjem suda odbaen ili je prekrajni postupak obustavljen, oteeni e se uputiti da svoj imovinskopravni zahtjev ostvaruje u parnici.

U rjeenju o prekraju odreuje se rok u kome je okrivljeni duan naknaditi priinjenu tetu, odnosno vratiti stvar. Protiv odluke o imovinskopravnom zahtjevu oteeni ima pravo albe.24. DOKAZI I DOKAZNI POSTUPAK

Pojam dokaza ima dva oblika:

Pod pojmom dokaz smatra se dokazni osnov ili dokaz kao injenica, iz kojeg se utvruje postojanje prekraja i odgovornost uinioca.Pod pojmom dokaz podrazumijeva se dokazno sredstvo, odnosno izvor saznanja iz koga se crpe dokazne injenice. Dokaz obuhvata sljedee sledee elemente: predmet dokaza, dokazni osnov i dokazno sredstvo.Dokazi se dijele: neposredne i posredne, potpune i nepotpune, optune i odbrambene, line i stvarne, odnosno materijalne dokaze.

Dokazni postupak je postupak izvoenja dokaza i ini posebnu fazu u prekrajnom postupku. Pod dokaznim postupkom podrazumijeva se faza usmenog pretresa koja slijedi nakon ispitivanja okrivljenog, u kojoj se izvode radnje dokazivanja s ciljem formiranja ubjeenja kod suda o postojanju ili nepostojanju injenica koje mogu uticati na njegovu odluku. Vrste dokaznih sredstava u naem pravu dokazna sredstva odnosno radnje: sasluavanje svjedoka

vjetaenje

ispitivanje okrivljenog

uviaj

rekonstrukcija dogaaja

Sasluavanje svjedoka ili ispitivanje svjedoka je prekrajno procesna radnja koju preduzima sud s ciljem utvrivanja potpunog injeninog stanja, koje je preduslov za donoenje zakonitog rjeenja o prekraju. Tokom ove radnje svjedok iznosi sve injenice koje se utvruju u postupku, a do kojih je doao u postupku vlastitog opaanja ili na osnovu iskaza drugih lica. Svjedok je fiziko lice koje nije okrivljeni kome su poznate odreene injenice ili okolnosti koje se utvruju u postupku, a pozvano je od suda koji vodi postupak da da iskaz o tim injenicama ili okolnostima.

Vjetaenje je procesna radnja, odnosno posebno dokazno sredstvo koje se sastoji u utvrivanju injenica i okolnosti vanih za postupak i davanje miljenja o tim injenicama na osnovu znanja ili vjetina strunih lica, kada opte znanje i struna sprema sudije koji vodi prekrajni postupak za to nije dovoljno. Vjetaenje se odreuje kao dokazno sredstvo i ima dvije faze:

otkrivanje injenica vanih za postupak (nalaz vjetaka)

davanje miljenja o tim injenicama (miljenje vjetaka)

Vjetak je struno lice koje posjeduje odreena znanja i vjetine, a kome je sud naredio da, na osnovu svojih znanja i vjetina, utvrdi i ocijeni pravo relevantne injenice i o tome da svoj nalaz i miljenje.

Okrivljeni je fiziko ili pravno lice protiv koga je pokrenut, odnosno protiv koga se vodi prekrajni postupak zbog osnovane sumnje da je uinilo prekraj. Cilj ispitivanja okrivljenog je utvrivanje injenica bitnih za prekrajni postupak. Ispitivanje okrivljenog u cilju saznanja relevantnih injenica o prekraju i uiniocu prekraja. Ispitivanje okrivljenog vri se po pravilu usmeno uz puno potovanje linosti okrivljenog.

Uviaj je lino i neposredno ulno opaanje sudije koji vodi prekrajni postupak o injenicama vanim za utvrivanje ili odluivanje koje su vezane za konkretan prekraj ili za uinioca prekraja. Uviaj predstavlja jedno od najvanijih dokaznih sredstava i njime se na licu mjesta utvruju i razjanjavaju vane injenice za odluivanje i donoenje rjeenja u prekrajnom postupku. Uviaj je usmjeren na: otkrivanje prekraja, pronalaenje uinioca prekraja te otkrivanje i obezbjeivanje predmeta i tragova prekraja. Predmet uviaja su najee pokretne stvari, a mogu biti i nepokretne stvari.

Rekonstrukcija dogaaja je sredstvo dokazivanja kojim se vri ponavljanje i vjetako izazivanje toka i postupka ve izvrene radnje prekraja. Rekonstrukciju provodi posebna struna ekipa, a prisustvuju joj svjedoci prethodno izrenog uviaja, svjedoci prekraja i okrivljeni. Rekonstrukcija se provodi pod istim uslovima i sa potpuno identinim stanjem, kao u vrijeme izvrenja prekraja, na kraju izvrene rekonstrukcije sainjava se zapisnik, u ijem prilogu su skice, fotografije, spisi i dr materijal.

25. PREKRAJNO PROCESNI SUBJEKTIFizika ili pravna lica koja uestvuju u prekrajnom postupku. Lica koja vre odreenu procesnu funkciju na osnovu koje imaju odreeni fond prava i dunosti, a realizacijom tih prava u prekrajnom postupku ostvaruje se zadatak prekrajnog postupka (pravilno i zakonito rasvjetljenje i razrjeenje prekrajne stvari).

Vrste prekrajno-procesnih subjekata

1) glavni subjekti ije je uee u prekrajnom postupku obavezno (bez kojih se PP ne moe voditi) nadleni sud koji vodi prekrajni postupak,

okrivljenog - nosioca funkcije odbrane,

podnosioca zahtjeva - kao nosioca funkcije optube ili funkcije gonjenja.

2) sporedni subjekti ije uee u prekrajnom postupku nije obavezno (oni koji mogu, ali ne moraju, uestvovati u prekrajnom postupku). Ova kategorija subjekata, ima sporedan ili posredan interes za razrjeenje prekrajne stvari. U ovu kategoriju subjekata spadaju svjedoci, oteeni, vjetaci, tumai, prevodioci, struna lica, zakonski zastupnik, punomonici, organi unutranjih poslova i dr.Podnosilac zahtjeva - Podnosilac zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka jeste:

ovlaeni organ, tuilac ili oteeni. POJAM OVLAENOG ORGANA precizno je definisan zakonom i ovlaenim organom se smatraju:

nadleni policijski ili drugi organi BiH i Ministarstvo unutranjih poslova RS nadleni inspekcijski organi ili

ministarstvo, preduzee ili drugo pravno lice koje ima javna ovlaenja i u iju nadlenost spada direktno ili indirektno sprovoenje zakona ili propisa koji propisuju prekraje.

Dva osnovna zadatka ovlaenog organa:

1) utvrivanje i izricanje prekrajne sankcije izdavanjem PN po postupku i na nain propisan zakonom 2) pokretanje PP protiv okrivljenog podnoenjem zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka nadlenom sudu kada nije mogue izdati PN.

Policijski slubenik moe kratkotrajno liiti slobode lice koje je osumnjieno za poinjeni prekraj, zahtijevati predaju pasoa ili drugog identifikacionog dokumenta od lica koje je okrivljeno za prekraj (pod odreenim, zakonom propisanim uslovima), te ima niz drugih prava. Mnotvo obaveza koje ima podnosilac zahtjeva, odnosno ovlaeni organ, a obaveza prisustvovanja suenju, odnosno usmenom pretresu predstavnika policije ili drugog organa koji je pokrenuo prekrajni postupak je jedna od najznaajnijih.

Podnosioca zahtjeva treba razlikovati od ovlaenog predstavnika podnosioca zahtjeva. Podnosilac zahtjeva ima obavezu uputiti na usmeni pretres svog predstavnika koji je duan pristupiti na usmeni pretres i izloiti sve ono to se zahtjevom za pokretanje prekrajnog postupka stavlja na teret okrivljenom.

OKRIVLJENI je pravno ili fiziko lice protiv koga je pokrenut i vodi se prekrajni postupak. On je, pored suda pred kojim se vodi prekrajni postupak, glavni, odnosno obavezni prekrajno-procesni subjekt i kao takav on je nosilac funkcije odbrane u postupku. Pravo okrivljenog je da podnosi dokaze i stavlja prijedloge, da koristi pravna sredstva predviena zakonom, a posebno pravo na materijalnu i formalnu odbranu. Odbranu okrivljenog obavljaju i sudija za prekraje i drugi organi jer su utvrujui materijalnu istinu duni da ispituju i utvruju injenice koje mu idu u korist, pravo okrivljenog na ispitivanje (organ za prekraje moe donijeti rjeenje bez prethodnog ispitivanja samo ukoliko se rjeenje donosi u skraenom postupku), pravo da prilikom prvog ispitivanja bude upoznat sa prekrajnom stvari koja mu se stavlja na teret, kako bi mogao da ostvari pravo na odbranu za koju mora da ima odgovarajue vrijeme za pripremu, formalnu odbranu vri advokat ili advokatski pripravnik. Okrivljeni daje advokatu punomoje koje ovaj predaje sudu. Obaveze okrivljenog su da je duan da se pojavi pred nadlenim organom, osim u izuzetnim situacijama koje su zakonom pripisane. Prisustvo okrivljenog moe se obezbijediti i prinudnim putem, kao i to da je duan obavijestiti nadleni organ o svakoj promjeni prebivalite, boravita i adrese. Ukoliko se kao okrivljeni pojavi pravno lice ono u prekrajnom postupku uestvuje preko predstavnika. Predstavnik pravnog lica je lice koje je ovlaeno da predstavlja pravno lice na osnovu zakona, akta nadlenog dravnog organa, statuta ili drugog opteg akta. OTEENI je pravno ili fiziko lice koje je pretrpjelo tetu koja je nastala injenjem prekraja, odnosno lice ije je kakvo lino ili imovinsko pravo prekrajem povrijeeno ili ugroeno. Da bi odreeno lice steklo svojstvo oteenog, neophodno je ispunjenje dva uslova: da je izvren prekraj i da je izvrenjem ili injenjem tog prekraja dolo do povrede ili ugroavanja nekog linog ili imovinskog prava tog lica, odnosno da je to lice pretrpjelo tetu.

Prava oteenog su podnoenja zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka, podnoenje dokaza, stavljanje prijedloga i isticanje imovinsko-pravnih zahtjeva za naknadu tete ili povraaj stvari, ima mogunost izjavljivanja albe na rjeenje o prekraju. Oteeni u postupku moe imati zakonskog zastupnika ili punomonika. Zakonski zast. se pojavljuje kada je oteeni maloljetno lice ili lice lieno poslovne sposobnosti.KANJENI je lice koje je konanim prekrajnim nalogom ili pravosnanim rjeenjem o prekraju oglaeno krivim, tj. odgovornim za poinjeni prekraj, bez obzira na to kakva mu je prekrajna sankcija izreena. 26. PREKRAJNI NALOG

Prekrajni postupak se pokree na dva naina:

1) izdavanjem prekrajnog naloga (PN)

2) podnoenjem zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka (ZPP) nadlenom sudu.

Zakon o prekrajima RS kao najznaajniju novinu uvodi koncept ili institut tzv. prekrajnog naloga U kojim situacijama se moe izdati PN?

lan 32. Zakona odreuje u kojim se situacijama moe izdati PN. Prema njemu, ovlaeni organ izdae PN ukoliko ustanovi da je prekraj iz njegove nadlenosti utvren na jedan od sljedeih naina: 1) neposrednim opaanjem od strane ovlaenog lica prilikom inspekcije, nadzora i pregleda, kao i uvida u slubenu evidenciju nadlenog organa,

2) podacima koji su dobijeni ureajima za nadzor ili mjerenje,

3) prilikom inspekcijskog ili dr nadzora, pregledom dokumentacije, prostorija i robe ili na dr zakonit nain4) na osnovu priznanja o izvrenju prekraja od strane okrivljenog pred ovlaenim organom na licu mjesta poinjenja prekraja ili u nekom drugom sudskom ili administrativnom postupku.

Izdavanje PN od strane ovlaenog organa je obavezno, ukoliko su ispunjeni pobrojani uslovi, odnosno ukoliko je ovlaeni organ doao do saznanja o izvrenom prekraju na jedan od vie pobrojanih naina. PN se mogu izdavati samo u sljedeim sluajevima:

1) kada odgovarajui zakon ili drugi propis odreuju fiksnu novanu kaznu (npr. ZOBS 30 KM),

2) kada novana kazna moe biti izraunata korienjem matematike formule (kod pores. i carin. prekraja gdje se kazna utvruje u dvostrukom, petostrukom ili dr iznosu npr. neobra poreza na promet),

3) kada ovlaeni organ odlui da izrekne minimalnu novanu kaznu, odnosno zatitnu mjeru u najkraem trajanju ili zatitnu mjeru oduzimanja predmeta odreenu takvim zakonom ili dr propisom.

Ovlaeni organ moe PN izrei jedinstvenu novanu kaznu i u sluaju kada okrivljeni izvri vie prekraja u sticaju. Ako je jednim rjeenjem za vie prekraja utvreno vie ZM iste vrste za koje je propisano da e se izrei u odreenom trajanju, izrei e se jedinstvena ZM koja mora biti vea od svake pojedinano utvrene ZM, a manja od zbira pojedinano utvrenih ZM. Razliiti ovlaeni organi mogu imati svoj vlastiti obrazac PN, s tim da njegov oblik mora biti odobren od strane Ministarstva pravde Republike Srpske. PN se sastoji od originala i najmanje dvije kopije. Original zadrava ovlaeni organ u svojoj evidenciji, dok se dvije kopije uruuju okrivljenom licu (okrivljeni koji se odlui na sudsko odluivanje, jednu kopiju potpisuje na mjestu predvienom za to i potpisanu kopiju dostavlja sudu, dok mu druga kopija ostaje za njegove potrebe na sudu). PN se moe uruiti na sljedee naine: 1) linim uruenjem (datumom uruenja PN smatra se datum kada je okrivljeni primio PN),

2) uruenjem putem pote (smatra se da je dostavljanje naloga izvreno po proteku pet (5) radnih dana nakon to je ovlaeni organ predao nalog na potu),

3) privrivanjem ili ostavljanjem PN na sigurnom i vidljivom mjestu na motornom vozilu (npr. vjetrobransko staklo), ako je prekraj koji je poinjen vezan za nepropisno parkiranje MV (datum uruenja je datum kada je PN ostavljen na vozilu).

Sadraj i forma prekrajnog naloga detaljno su odreeni zakonom. Obavezno se donosi u pisanoj formi i treba da sadri: naziv (PN), naziv ovlaenog organa koji ga je izdao, ime i svojstvo ovlaenog slubenog lica koje ga je izdalo, jedinstveni broj odreen od strane ovlaenog organa koji je razliit za svaki PN, datum izdavanja, datum uruenja, prekraj koji je poinjen od strane okrivljenog, ako je okrivljeni fiziko lice ime i prezime, adresa, JMB i mjesto zaposlenja fizikog lica (za strance broj pasoa), ako je okrivljeni pravno lice, naziv i sjedite, kao i JIB pravnog lica, injenini opis radnje iz koje proizlazi pravno obiljeje prekraja, vrijeme i mjesto izvrenja prekraja i druge okolnosti potrebne da se prekraj to tanije odredi, utvrenu sankciju, iznos naknade tete i trokove postupka, uputstvo da se novana kazna, tete i trokovi trebaju platiti ili da okrivljeni mora zatraiti sudsko odluivanje o prekrajnom nalogu u roku od osam dana od dana uruenja, uputstvo o nainu plaanja novane kazne, potpis ovlaenog organa.SITUACIJE NAKON PRIJEMA PN 1. prihvatanje odgovornosti za prekraj

Po prijemu PN okrivljeni moe prihvatiti odgovornost za prekraj na dva naina i to tako:

a) to e platiti novanu kaznu i sve druge obaveze koje su odreene PN u roku koji je za plaanje PN predvien (rok 8 dana). Plaanjem novane kazne okrivljeni se odrie prava na prigovor protiv PN, to znai da okrivljeni ne moe kasnije odbijati, odnosno poricati odgovornost ili se aliti na visinu novane kazne, odnosno vrstu prekrajne sankcije ili na visinu trokova postupka.

b) okrivljeni, po prijemu PN moe obavijestiti ovlaeni organ o prihvatanju prekrajne sankcije koja je u PN odreena, ukoliko je u PN takva mogunost izriito data okrivljenom.

2. prihvatanje odgovornosti za prekraj proputanjem

Druga je mogunost koju ima okrivljeni po prijemu PN. Ovdje je rije o situaciji kada je PN uredno dostavljen na jedan od zakonom predvienih naina, a okrivljeni u roku koji je odreen u PN ne prihvati odgovornost za prekraj (ne plati nov kaznu), odnosno ne zatrai odluivanje o predmetu pred sudom. U ovakvoj situaciji PN e postati konaan i izvran jer je okrivljeni prihvatio odgovornost proputanjem, a ovlaeni organ koji je izdao PN e odrediti i dodatnu taksu za naplatu u iznosu od 20 KM. 3. zahtjev za sudsko odluivanje

Trea mogua situacija nastaje kada okrivljeni koji primi PN eli da se o predmetu prekrajnog postupka odluuje pred sudom. U ovoj situaciji okrivljeni mora zatraiti sudsko odluivanje tako to e se potpisati na odreenom mjestu kopije PN, a zatim kopiju PN vratiti sudu, te se nakon toga pojaviti pred sudom na dan i u vrijeme odreeno za usmeni pretres po PN (ako je vrijeme pretresa odreeno od strane ovlaenog organa i suda), odnosno, ako datum nije naveden, onda na dan koji je sud odredio za usmeni pretres. Donoenje odluke o sudskom odluivanju, odnosno teret podnoenja prigovora je na licu koje je primilo PN (u protivnom, novana kazna postaje konana i izvrna). Samo zahtijevanje sudskog odluivanja izlae okrivljenog mogunosti izricanja vee novane kazne (od novane kazne po PN), kao i plaanja sudskih trokova.

Primjena PN prema okrivljenom koji nema prebivalite u BiH - Zakonom je odreena i primjena PN prema okrivljenom koji nema prebivalite u BiH. Takvom licu se nakon uruivanja PN moe ponuditi da plati novanu kaznu u najblioj PS ili u kancelariji nadlenog ovlaenog organa. Ako okrivljeni ne plati novanu kaznu, PN ima ulogu zahtjeva za sudsko odluivanje, odnosno smatra se da je okrivljeni podnio zahtjev za sudsko odluivanje, odnosno rjeavanje, nakon ega e se okrivljeni odmah izvesti pred nadleni sud. Nemogunost izvoenja okrivljenog na sud - Ako nije mogue okrivljenog odmah izvesti pred sud, ovlaeni organ preduzima mjere kojima se obezbjeuje prisustvo okrivljenog na sudu (1. predaja PI ili drugog identif. dokumenta, do pojavljivanja na sudu, ali ne due od 24 asa; 2. polaganje novane garancije u visini maksimalne kazne koja moe biti izreena za poinjeni prekraj, ili 3. lienje slobode lica koje je osumnjieno da je poinilo prekraj i njegovo izvoenje pred sud). Ukoliko okrivljeni ne poloi novanu garanciju u visini maksimalne kazne, na zahtjev suda oduzee mu se paso u skladu s Zakonom o putnim ispravama BiH. 27. ZAHTJEV ZA POKRETANJE PREKRAJNOG POSTUPKAPored prekrajnog naloga kao naina pokretanja prekrajnog postupka, drugi nain koji se primjenjuje kada izdavanje prekrajnog naloga nije mogue predstavlja pokretanje prekrajnog postupka protiv okrivljenog podnoenjem zahtjeva za pokretanje PP nadlenom sudu od strane podnosioca zahtjeva (lan 39. ZOP).

Alternativni nain pokretanja prekrajnog postupka - Ovlaeni organ moe pokrenuti prekrajni postupak na ovaj nain samo kada nije mogue izdati PN.

Konkretizacija naela akuzatornosti nemo iudex sine actore (niko ne moe biti sudija bez tuioca)Prekrajni postupak moe se pokrenuti iskljuivo na osnovu zahtjeva za pokretanje prekrajnog postupka podnosioca zahtjeva, a nikako po slubenoj dunosti od strane suda.

ta je zahtjev za pokretanje prekrajnog postupka?

1. Pravni akt koji proizvodi odreene pravne posljedice, bez koga nema niti moe biti prekrajnog postupka. Prekrajni postupak e se obustaviti ako se utvrdi da je voen bez ZPP ili ako podnosilac zahtjeva odustane od zahtjeva. Zahtjevom za pokretanje prekrajnog postupka ograniava se podruje djelovanja suda, jer se rjeenje o prekraju moe odnositi: samo na lice koje se zahtjevom tereti i

samo na prekraj koji je predmet podnesenog zahtjeva

2. Strogo formalan pravni akt - mora da sadri odreene podatke. Izjednaava se sa znaenjem i sadrinom optunog akta koji se podnosi u krivinom postupku.

3. Podnesak kojim se neko lice (stranka) obraa sudu. Obrazac ZPP propisuje Ministarstvo pravde RS.

Zahtjev za pokretanje prekrajnog postupka mora biti razumljiv i uredan. Nerazumljiv - onaj zahtjev koji nije sainjen na jednom od jezika koji su u slubenoj upotrebi u RS, a neuredan - zahtjev koji se zbog razliitih tehnikih ili drugih nedostataka ne moe proitati. Zahtjev se sainjava u pismenoj formi. Oteeni nema mogunost podnoenja zahtjeva usmeno na zapisnik nadlenom prvostepenom sudu, to je bio sluaj do sada.Koje sve podatke sadri ZPP? - l. 40. stav 1. ZOP propisano je koje sve podatke treba da sadri ZPP: 1. naziv podnosioca zahtjeva,

2. prekraj koji se okrivljenom stavlja na teret, kao i naziv i lan propisa koji propisuje prekraj,

3. u sluaju da se radi o fizikom licu, ime i prezime okrivljenog i, ukoliko je poznata, njegova stalna adresa, njegov JMB, ili za strance broj pasoa, kao i mjesto zaposlenja,

4. ako se radi o pravnom licu, naziv i sjedite, kao i registarski broj okrivljenog pravnog lica,

5. injenini opis radnji koji odreuje pravnu kvalifikaciju prekraja, vrijeme i mjesto izvrenja prekraja i druge okolnosti neophodne za tano odreivanje prekraja,

6. procijenjenu visinu naknade tete i druge trokove,

7. prijedlog dokaza koje treba izvesti (imena i adrese svjedoka, oznaenje spisa koje treba proitati i predmeta koji slue kao dokaz i dr.)

8. potpis i peat podnosioca zahtjeva.

ZPP sadri i naziv nadlenog osnovnog suda kome se zahtjev podnosi, te datum podnoenja zahtjeva. Propisani podaci su minimum koji mora biti sadran u zahtjevu, a ako bi zahtjev sadravao vie podataka nego to je to lanom 40. stav 1. Zakona predvieno, on bi se tretirao ispravnim (previe ne kodi). Zahtjev za pokretanje prekrajnog postupka se podnosi u dvije kopije. Podnosilac zahtjeva jednu kopiju zahtjeva dostavlja sudu, drugu okrivljenom (ili okrivljenim ako ih ima vie), lino ili putem pote. Ova obaveza predstavlja novinu u ZOP, do sada obaveza dostavljanja ZPP okrivljenom bila na sudu,tj prvostepenom organu.

Postupanje suda u sluaju kada je ZPP nepotpun, nerazumljiv ili nije dostavljen u dovoljnom broju primjeraka..Ukoliko je zahtjev nepotpun ili ako podnijeti zahtjev nije dostavljen u dovoljnom broju primjeraka, odnosno ukoliko je zahtjev nerazumljiv, sud e pozvati podnosioca da ga u odreenom roku, a najkasnije u roku od 8 dana, dopuni, odnosno ispravi, ili da dostavi dovoljan broj primjeraka, a ako to podnosilac ne uini - smatrae se da je podnosilac odustao od podnesenog zahtjeva. Ovo je razumljivo - bez svih podataka sud ne moe odluiti o tome da li ima uslova za pokretanje postupka, odnosno ne moe individualizirati kaznu ili donijeti bilo kakvu drugu odluku za ije su donoenje neophodni bar osnovni podaci o prekraju i njegovom uiniocu. Sud e, u pozivu za ispravku, odnosno dopunu ZPP upozoriti podnosioca na posljedice proputanja.

Utvrivanje uslova za pokretanje prekrajnog postupka - Ako je ZPP razumljiv, uredan, potpun i dostavljen u dovoljnom br primjeraka, sudija osnovnog suda pristupa utvrivanju da li postoje uslovi za pokretanje postupka.28. SPORAZUM O SANKCIJI

Zakon o prekrajima (po uzoru na Zakon o krivinom postupku koji u lanu 238. propisuje sporazum o priznanju krivnje) propisuje i tzv. sporazum o sankciji kao posebno znaajnu novinu.

Osnovni cilj instituta pregovaranja o prekrajnoj sankciji jeste pojednostavljenje postupka, odnosno efikasnost i ubrzanje prekrajnog postupka. Sporazum o sankciji - Naime, ovlaeni organ moe, uz ZPP priloiti i dostaviti sudu svoju ponudu okrivljenom da prihvati predloenu sankciju. Ukoliko okrivljeni prihvati predloenu sankciju (novana kazna i/ili zatitne mjere), odnosno ukoliko se ovlaeni organ i okrivljeni sporazumiju o drugoj sankciji (mimo predloene) prije donoenja odluke o prekraju, ovlaeni organ e podnijeti sudu na odobrenje pisani sporazum koji sadri detalje o sankciji, potpisan od strane okrivljenog i ovlaenog predstavnika ovlaenog organa. Sporazumom o sankciji moe se predvidjeti i plaanje novane kazne u ratama (najdue do est mjeseci). Sporazum o sankciji zakljuen izmeu okrivljenog i ovlaenog organa odobrava sud, pod uslovom da on ispunjava predviene zakonske uslove.

29. USMENI PRETRES

Suenje u prekrajnom postupku provodi se na usmenom pretresu koji vodi sudija pojedinac nadlenog osnovnog suda. Usmeni pretres je faza u prekrajnom postupku koju odreuje sudija kada ocijeni da je to potrebno za rasvjetljenje i razrjeenje prekrajne stvari. Usmeni pretres je mogua, ali ne i obavezna faza u prekrajnom postupku. Pod rasvjetljenjem, odnosno razrjeenjem ili razjanjenjem prekrajne stvari podrazumijeva se to potpunije i to detaljnije utvrivanje odlunih injenica koje ima za cilj donoenje pravilne i zakonite odluke.

Zakazivanje usmenog pretresa - poetna faza u kojoj sudija ispituje ispunjenost formalnih uslova za zakazivanje usmenog pretresa. Sudija ispituje blagovremenost ZPP, odnosno da li je zahtjev podnesen u roku koji je odreen zakonom (okrivljeni kome je izdat PP mora zatraiti sudsko odluivanje o PP u roku od osam dana od dana uruenja PP, i to tako to e na odgovarajuem mjestu potpisati jednu kopiju PP i vratiti je nadlenom prvostepenom sudu). Ukoliko prvostepeni sudija utvrdi da ZPP (odnosno, zahtjev za sudsko odluivanje) nije blagovremeno podnesen, donijee rjeenje o odbacivanju zahtjeva. Rjeenje o odbacivanju ZPP prvostepeni sudija e donijeti i ako utvrdi postojanje nekih drugih zakonskih razloga zbog kojih se postupak ne moe pokrenuti ni voditi. Ako je ZPP blagovremeno podnesen, te ako ne postoji neki od zakonskih razloga zbog kojih se postupak ne moe pokrenuti, odnosno voditi, prvostepeni sudija odreuje datum i vrijeme odravanja usmenog pretresa. Datum i vrijeme odravanja usmenog pretresa odreuje sud (izuzetno, vrijeme i mjesto odravanja usmenog pretresa moe biti odreeno prekrajnim nalogom na osnovu dogovora izmeu ovlaenog organa i suda, s tim da se usmeni pretres moe zakazati poslije proteka osam dana od dana izdavanja prekrajnog naloga). Da bi se usmeni pretres uspjeno odvijao, neophodno je da se o njegovom odravanju obavezno obavijeste, odnosno da se na njega pozovu: okrivljeni i podnosilac zahtjeva. Pozivanje ovih lica se vri dostavljanjem pismenog poziva.

Obustavljanje prekrajnog postupka prije poetka usmenog pretresa - Prije poetka usmenog pretresa, okrivljeni moe svojim pismenim prijedlogom zatraiti od suda obustavljanje prekrajnog postupka, ukoliko smatra da postoji neki od zakonskih uslova ili razloga za obustavljanje prekrajnog postupka (l 54. Zakona).

Razlozi za obustavljanje prekrajnog postupka prije poetka usmenog pretresa

1. ako je utvreno da radnja koja se okrivljenom stavlja na teret nije prekraj;

2. ako se utvrdi da sud nije nadlean za odluivanje;

3. ako se utvrdi da je prekrajni postupak voen bez zahtjeva podnosioca zahtjeva;

4. ako se utvrdi da je okrivljeni zbog istog prekraja pravosnano osuen u drugom prekrajnom postupku;

5. utvrdi da je okrivljeni u kriv.postupku pravosnano oglaen krivim za djelo koje obuhvata i obiljeja prekraj

6. ako se utvrdi da okrivljeni ima imunitet;

7. ako se utvrdi da je nastupila zastarjelost za voenje prekrajnog postupka;

8. ako se utvrdi da je okrivljeni u toku prekrajnog postupka umro ili obolio od trajnog duevnog oboljenja;

9. ako se utvrdi da je podnosilac odustao od zahtjeva prije donoenja rjeenja o prekraju;

10. ako nije dokazano da je o