UNIWERSYTET WROCŁAWSKI

INSTYTUT PSYCHOLOGII

Joanna Kiliś

Anna Trzepizur

Aldona Zapotoczna

PRÓBA KONSTRUKCJI POLSKIEGO KWESTIONARIUSZA

OCZEKIWANYCH EFEKTÓW PICIA ALKOHOLU

Raport z badań

Projekt badawczy przygotowany

pod kierunkiem

dra Ryszarda Poprawy

WROCŁAW 2014

2

Spis treści

1. Streszczenie..............................................................................................................3

2. Wprowadzenie.........................................................................................................3

3. Metoda badania........................................................................................................6

3.1. Proces zbierania danych..........................................................................................6

3.2. Zasady zbierania danych.........................................................................................6

3.3. Zasady tworzenia pytań użytych w ankiecie..........................................................7

3.4. Zasady przeprowadzania ankiety............................................................................8

3.5. Zasady formułowania stwierdzeń do kwestionariusza..........................................10

3.6. Proces tworzenia kwestionariusza.........................................................................10

3.7. Liczba stwierdzeń zapożyczonych........................................................................11

4. Opis próby..............................................................................................................11

5. Prezentacja wyników..............................................................................................13

5.1. Liczba stwierdzeń zebranych w ankiecie...............................................................13

6. Mocne i słabe strony badania (krytyka)..................................................................14

7. Wnioski....................................................................................................................15

Bibliografia

O autorach

Aneks nr 1- Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Picia (wersja eksperymentalna)

Aneks nr 2- Instrukcja dla ankietera

Aneks nr 3- wzór ankiety nt. oczekiwanych efektów picia

Streszczenie

Każdy człowiek podejmując decyzję o podjęciu jakiegoś działania kieruje się

pewnymi oczekiwaniami. Nie inaczej dzieje się w przypadku sięgania po alkohol. W

wyniku procesu tworzenia Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Picia Alkoholu można

było zauważyć, że Polacy mają więcej oczekiwań negatywnych względem tego, co

spowoduje u nich alkohol niż oczekiwań pozytywnych, co okazało się być niezgodne z

pierwotnymi oczekiwaniami autorek projektu. Wyniki te mogą stać się przyczyną

kolejnych badań, które będą miały na celu ustalić, dlaczego alkohol, pomimo tego, że

Polacy sięgając po niego spodziewają się głównie nieprzyjemnych efektów, był i nadal jest

nieodłącznym elementem polskiej kultury.

Wynikiem pracy autorek projektu było stworzenie 168 itemowego Kwestionariusza

Oczekiwanych Efektów Picia Alkoholu, który posłuży do dalszych badań na temat tego,

czym kierują się nasi rodacy sięgając po napoje wyskokowe.

Wprowadzenie

Celem niniejszej pracy jest przedstawienie procesu tworzenia polskiego

Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Picia. Poniższe rozdziały stanowią

podsumowanie całego procesu oraz przedstawienie ostatecznej wersji wspomnianego już

kwestionariusza. Praca obejmuje podstawy teoretyczne, do których odwoływały się autorki

podczas planowania konstrukcji ankiet, badających oczekiwane efekty picia alkoholu oraz

podczas tworzenia pozycji kwestionariusza. Następnie opisany został proces gromadzenia i

grupowania danych, służących za podstawę do konstruowania kwestionariusza bliskich

przekonaniom i oczekiwaniom Polaków. W pracy zamieszczone zostały także dane

dotyczące liczby osób ankietowanych i podanych przez nich odpowiedzi. Zatem główną

zmienną zależną w tym badaniu były oczekiwane efekty picia alkoholu. Zmiennymi

4

niezależnymi, a więc takimi, które „mogą mieć wpływ na zachowania osób badanych”1

była płeć i wiek respondentów.

W mniejszej pracy wielokrotnie używane będą sformułowanie „oczekiwanie”, które

należy odróżnić od pojęcia motywu. Przez „oczekiwane efekty picia alkoholu” rozumiemy

subiektywne, pozytywne lub negatywne przewidywania człowieka na temat tego, co może

nastąpić, kiedy sięgnie on po alkohol. Przewidywania te mogą opierać się na

zachowaniach, zdarzeniach, stanach, których doświadczył osobiście bądź też o istnieniu,

których wywnioskował na podstawie obserwacji innych osób pijących alkohol, na

podstawie rozmów z innymi ludźmi oraz poglądów powszechnie podzielanych przez

społeczeństwo. Oczekiwanie nie jest tożsame z motywem, przez który rozumiemy

„motywację wzbudzaną psychologicznie lub społecznie, która, jak się zakłada, jest

przynajmniej częściowo wyuczona”2.

Na podstawie obserwacji życia społecznego i zjawisk w nim zachodzących można

wysnuć wniosek, że mężczyźni piją więcej, z większą częstotliwością niż kobiety i problem

uzależnienia od alkoholu częściej ich dotyczy. Istotnie tak jest, potwierdzają to dane

statystyczne. Aczkolwiek zwykła obserwacja może być niewystarczająca do oceny

rozmiaru zjawiska uzależnienia czy też samego picia wśród ludzi. Dzięki

przeprowadzonym badaniom okazało się, że w ciągu ostatniej dekady znacznie wzrosła

liczba kobiet leczących się z choroby alkoholowej3.

Poza tym na wzorce i style picia wpływa również kultura. Polska zalicza się do

kręgu kultury zachodniej, w której mężczyźni mają większe przyzwolenie na picie, jest ono

bardziej akceptowane niż picie kobiety. Wizerunek pijącej niewiasty jest odbierany bardzo

negatywnie, wręcz potępiany społecznie. Mówiąc o wzorcach używania alkoholu należy

wspomnieć, że występują różnice między kobietami a mężczyznami, aczkolwiek

rzeczywistość zmierza w kierunku coraz większej unifikacji. Biorąc pod uwagę wiek, już

teraz widoczna jest zmiana częstotliwości i intensywności sięgania po używkę na

1 Francuz, P., Mackiewicz, R. (2007). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą- przewodnik po metodologii i

statystyce nie tylko dla psychologów (s. 41), Lublin: KUL. 2 Definicja pochodzi ze strony www. aneksy.pwn.pl.

3 Poprawa R. (2011). Kobiety i mężczyźni wobec ryzyka problemów alkoholowych. W: B. Bartosz (red.),

Wymiary kobiecości i męskości, od psychobiologii do kultury (s.342). Warszawa: Wydawnictwo Psychologii i

Kultury.

5

niekorzyść dziewcząt- pija one częściej i często „do upadłego, zaś w przypadku chłopców

zauważa się nawet niewielki spadek wskaźników częstotliwości i intensywności picia.

W załączniku został zamieszczony ostateczny efekt pracy autorek – ich wkład

w konstrukcję kwestionariusza oraz gotowy Kwestionariusz Oczekiwanych Efektów Picia.

Powstałe narzędzie jest wynikiem połączenia pozycji zagranicznego

kwestionariusza AEQ Brown dotyczącego podobnego zagadnienia oraz odpowiedzi osób z

kręgu kultury polskiej4.

4 Alcohol Expectancy Questionnaire S.A.Brown i in. (1990), w tłumaczeniu R. Poprawy.

6

3. Metoda badania

3.1. Proces zbierania danych.

Do zbierania danych niezbędnych do skonstruowania polskiego odpowiednika

kwestionariusza, którego zadaniem byłoby określenie, jakich efektów spodziewają się nasi

rodacy, kiedy sięgają po alkohol posłużono się specjalnie skonstruowaną do tego celu

ankietą.

Kolejnym krokiem było określenie właściwości grupy, która zostanie poddana

badaniom ankietowym, a której odpowiedzi staną się dla nas materiałem na podstawie,

którego wygenerujemy itemy do „Kwestionariusza Oczekiwanych Efektów Picia

Alkoholu”.

Za grupę docelową zgodnie z pierwotnymi założeniami uznałyśmy Polaków w wieku

powyżej 18 roku życia (badania nie objęły osób młodszych z powodów etyczno-

moralnych). Badani zostali podzieleni na grupy ze względu na wiek oraz płeć, w wyniku

czego powstało 8 różnych grup:

1. Kobiety 18-24

2. Kobiety 25-30

3. Kobiety 31-50

4. Kobiety powyżej 50 roku życia

5. Mężczyźni 18-24

6. Mężczyźni 25-30

7. Mężczyźni 31-50

8. Mężczyźni powyżej 50 roku życia

3.2. Zasady zbierania danych:

Zasady opierały się na przesłankach wynikających z badań nad oczekiwanymi

efektami alkoholu5. Założono, że „oczekiwania alkoholowe” mogą być:

5 Miasto, S. A., Carrey, K. B., Bradizza, C. M., (2003). Społeczna teoria uczenia się. [W]: K. E. Leonard, H.

T. Blane (red.), Picie i alkoholizm w świetle teorii psychologicznych (s. 133- 208). Warszawa: PARPA.

7

- pozytywne lub negatywne

- kobiece i męskie

- różne w różnych grupach wiekowych

- dotyczyć różnych sfer funkcjonowania człowieka: społecznej, psychicznej, fizycznej,

poznawczej i behawioralnej

- odnosić się do bezpośrednich (natychmiastowych), zazwyczaj doraźnych efektów picia

lub/i odległych (odroczonych), zazwyczaj trwałych konsekwencji;

- mogą być niezależne od osobistych doświadczeń (tzn. występować u osób, które jeszcze

nigdy nie piły).

Oczekiwania dotyczące efektów picia mogą się kształtować przez modelowanie

(uczenie się zastępcze). Wchodzi ono w skład szerszej teorii społecznego uczenia się.

Wystarczy sama obserwacja istotnych społecznych modeli zachowań alkoholowych, aby

nabyć pewne schematy zachowań alkoholowych oraz wykształcić w sobie specyficzne

przekonania na temat alkoholu. „Oczekiwania alkoholowe istotnie współdeterminują

motywy i efekty picia oraz określają jego indywidualne schematy”6.

3.3. Zasady tworzenia pytań użytych w ankiecie.

W procesie konstruowania ankiety przyjęto następujące założenia:

- ankieta powinna charakteryzować się jak najmniejszą liczbą pytań.

- pytanie powinno być jak najbardziej ogólne, tak by mogło u pytanego wywołać zjawisko

projekcji.

Pierwsza wersja pytania miała następującą postać:

,„Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz

za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku. Pomyśl o ludziach

młodszych, starszych oraz Twoich rówieśnikach”.

Po przeprowadzeniu próbnych ankiet okazało się jednak, że osoby badane często

zapominały o podaniu niektórych z interesujących nas aspektów (pozytywnych lub

6 Poprawa R., (2006). Analiza wybranych psychospołecznych uwarunkowań stopnia zaangażowania w

używanie alkoholu przez młodzież. W: J. Klebaniuk (red.), Człowiek wobec masowych zjawisk społecznych

(s. 363). Wrocław: ATUT.

8

negatywnych, albo ograniczały swoje wypowiedzi jedynie do jednej grupy wiekowej).

Równocześnie podawanych przykładów było tak wiele, że zdecydowałyśmy się nie

dodawać kolejnych pytań, tak by nie męczyć osoby pytanej i nie tworzyć u niej wrażenia,

że pytamy bez przerwy o to samo (próba zadania pytania, „Jakich efektów możesz

spodziewać się pijąc alkohol" nie sprawdziło się w badanej próbie, gdyż osoby udzielały

odpowiedzi wymijających w stylu: "mam teraz dużo pracy", lub "alkohol kojarzy mi się z

wakacjami").

Pierwotne pytanie podzielono na dwa krótsze:

- „Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które

uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.”

- „Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które

uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi starszych i młodszych od

Ciebie.”

Na podstawie własnych doświadczeń zdecydowałyśmy się również napisać, krótką

instrukcję dla ankieterów, tak by nie powielali błędów, które pojawiły się podczas naszych

badań próbnych, które mogłyby obniżyć wartość odpowiedzi ankietowanych (aneks nr 3).

W wyniku konsultacji z koordynującym projekt zdecydowałyśmy się na ponowną, a

więc trzecią już zmianę wersji pytania. Decyzja nasza poparta była argumentami, że jedno,

ale za to bardziej ogólne pytanie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia projekcji u

pytanych osób, oraz nie odwraca ich uwagi od ich własnych przeżyć, poglądów i

oczekiwań związanych ze spożywaniem alkoholu („ nie pytajmy o osoby starsze, ale

pytajmy osoby starsze”).

Podsumowując, ostateczna wersja pytania, która znalazła się w ankiecie brzmiała:

-„Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za

pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.”

3.4. Zasady przeprowadzania ankiety

Ankiety zostały przeprowadzone za pomocą dwóch strategii: badani udzielali

odpowiedzi na pytania w wyniku interakcji „twarzą w twarz” z ankieterem (w kontakcie

bezpośrednim badani sami wypełniali ankiety lub dyktowali swoje odpowiedzi osobie

9

pytającej) lub za pośrednictwem portali społecznościowych (facebook). Łącznie

przebadano 279 osób.

Końcowym etapem gromadzenia materiału niezbędnego dla wygenerowania itemów

Kwestionariusza było spisanie wszystkich odpowiedzi udzielonych przez ankietowanych

oraz umieszczenie ich w specjalnie stworzonej w tym celu bazie danych w programie

Microsoft Word. Odpowiedzi zostały pogrupowane ze względu na ich pozytywny lub

negatywny wydźwięk oraz z uwzględnieniem cech (wiek i płeć) osoby, która tychże

odpowiedzi udzieliła. Powtarzające się odpowiedzi lub podobnie brzmiące zaliczano

początkowo do bardziej szczegółowych kategorii (np. agresja, towarzyskość itd.), które

później zostały zebrane w grupy o większym stopniu ogólności (np. sfera poznawcza,

społeczna itd.).

Punktem wyjścia do dokonanego podziału były „Rodzaje oczekiwań alkoholowych:

pozytywnych i negatywnych efektów” wg B. Leigh (1999, s. 218).

Tab. 1. Podział oczekiwań i efektów dotyczących picia alkoholu. Kategorie oczekiwań Efekty

Pozytywne Negatywne

Społeczne (social) stanie się bardziej towarzyskim,

mniej nieśmiałym,

bardziej rozmownym,

śmiałym w dziedzinie seksu

wzmożenie agresywności,

utrata kontroli,

głośne, nieznośne, głupie,

niemądre zachowanie Fizyczne (physical) upicie się,

wzrost energii kac,

utrata nieprzytomności,

bycie chorym, ból głowy Emocjonalne

(emotional) zrelaksowanie się,

dobre samopoczucie wzmożenie uczucia złości,

smutku, wstydu, poczucia winny

Negatywne

wzmocnienie

(negative reinforcement)

zapomnienie o problemach,

redukcja napięcia (stresu)

Poznawcze (cognitive) zaburzona ocena sytuacji,

osłabienie czujności i uwagi,

słaba koncentracja uwagi, spadek

zdolności motorycznych Zabawa (fun) dobra zabawa,

sposób na interesujące spędzanie czasu

wolnego,

zmiana świadomości,

przyjemność, zabawa i uczucie szczęścia,

bycie oszołomionym (zakręcony),

pozytywne doznania smakowe

10

Odległe konsekwencje

(consequences) problemy w pracy,

wypadki,

problemy z prawem,

problemy z rodziną lub

przyjaciółmi

Podział autorek został jednak uproszczony ze względu na odmienny cel

formułowania kategorii oczekiwanych efektów picia. Zamiarem autorek było stworzenie

eksperymentalnej wersji kwestionariusza, nie zaś opracowywanie teorii. W związku z

powyższym zdecydowano uprościć podział i ograniczyć kategorie wyłącznie do czterech

sfer: poznawczej, emocjonalnej, społecznej, a także behawioralnej, która nie pojawiła się w

podziale B. Leigh. Uproszczony podział miał za zadanie ułatwić umiejscowienie itemów w

tworzonym kwestionariuszu.

3.5. Zasady formułowania stwierdzeń do kwestionariusza.

Zasady obejmowały zasady zbierania danych, a ponadto sformułowania miały:

- dotyczyć subiektywnie oczekiwanych indywidualnych efektów picia (!), nie zaś

motywów picia.

- mieć formę jasną, komunikatywną, wyrażoną w prostym języku;

- być poprawne gramatycznie;

-występować w 1 os. l. poj. (ja) lub w 3 osobie (on, ona, ono)

- występować w formie męskiej i żeńskiej

- być ułożone naprzemiennie pozytywne z negatywnymi

3.6. Proces tworzenia kwestionariusza

Proces tworzenia kwestionariusza rozpoczęto od stworzenia w Excelu bazy danych, w

której umieszczono wszystkie odpowiedzi osób ankietowanych z podziałem na wypowiedzi

o charakterze pozytywnym oraz negatywnym. Do tworzenia itemów kwestionariusza

zdecydowano się użyć jedynie tych oczekiwań, które pojawiały się u większości badanych

osób.

11

Następnie odpowiedzi zostały przyporządkowane do grup zgodnie z ich

przynależnością do sfery:

emocjonalnej, np. po alkoholu czuję się bardziej pewny/a siebie,

społecznej, np. po kilku kieliszkach łatwiej jest mi rozmawiać z ludźmi, których

dopiero, co poznałem/łam,

poznawczej, np. wypicie alkoholu sprawia, że jestem bardziej ciekawy/a świata,

behawioralnej, np. gdy jestem pijany/a łatwiej mi złamać prawo/ popełnić jakieś

wykroczenie.

3.7. Liczba stwierdzeń zapożyczonych

Na podstawie ankiety udało się stworzyć 168 itemów z czego 103 (61,31%) miało

wydźwięk pozytywny a 65 (38,69%) negatywny. Z tego też powodu nie udało się spełnić

jednego z pierwotnych założeń i ułożyć itemów na przemian zgodnie z ich pozytywną lub

negatywną treścią. W związku z tym przyjęto kolejność: dwa itemy pozytywne, a po nich

występuje jeden item negatywny. Do końcowej wersji kwestionariusza dołączono 29

(17,26% wszystkich itemów kwestionariusza autorskiego) stwierdzeń zaczerpniętych z

AEQ (Alcohol Expectancy Questionnaire) S.A. Brown i współpracowników, które nie

pojawiły się wprawdzie w odpowiedziach ankietowanych, ale istnieją podstawy by sądzić,

że znajdują swoje odzwierciedlenie w oczekiwaniach Polaków (aneks).

4. Opis próby

Na pytanie przeprowadzonej ankiety, (Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy

piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w

Twoim wieku). Odpowiedzi udzieliło łącznie 279 osób polskiego pochodzenia i

mieszkających w Polsce: 136 badanych to mężczyźni (48,75%), natomiast pozostałe 143

osoby to kobiety (51,25%).

12

W przedziale wiekowym od 18-24 lat odpowiedziało 37 mężczyzn (co stanowi

43,02% odpowiedzi udzielonych w tej grupie wiekowej) i 49 kobiet (co wynosi 56,98%

badanych w tej grupie). Łącznie w grupie wiekowej 18-24 odpowiedzi udzieliło 86 osób.

W przedziale 25-30 lat na pytanie z ankiety odpowiedziało również 37 mężczyzn (co

stanowi 58,73% osób w tej grupie) oraz 26 kobiet (co stanowi 41,27% odpowiadających w

tej grupie wiekowej). Łącznie w grupie 25-30 lat odpowiedzi udzieliły 63 osoby.

W wieku od 31-50 lat przebadanych zostało 32 mężczyzn (co wynosi 47,76%

odpowiedzi w tej grupie) i 35 kobiet (co wynosi 52,24% odpowiedzi w tej grupie). Łącznie

w grupie wiekowej 31-50 odpowiedzi udzieliło 67 osób, zaś w przedziale powyżej 50 roku

życia na pytanie odpowiedziało 30 mężczyzn (co wynosi 47,61% badanych w tej grupie

wiekowej) i 33 kobiety (co wynosi 52,39% badanych w tej grupie wiekowej). Ogółem w

grupie wiekowej od 51 roku życia odpowiedzi udzieliły 63 osoby. Wyniki prezentuje tabela

2.

Tab.2. Liczba respondentów.

wiek/ płeć kobiety mężczyźni ogółem

18- 24 49 (56,98%) 37 (43,02%) 86 (30,82%)

25- 30 26 (41,27%) 37 (58,73%) 63 (22,58%)

31- 50 35 (52,24%) 32 (47,76%) 67 (24,01%)

> 50 33 (52,39%) 30 (47,61%) 63 (22,58%)

ogółem 143 (51,25%) 136 (47,75%) 279 (100%)

Źródło: badanie własne.

Średnia wieku dla mężczyzn w grupie wiekowej 18-24 wyniosła 21,96, zaś dla

kobiet w tej samej grupie wyniosła 21,61. Niemal w każdej grupie wiekowej widać

przewagę kobiet, jednak w grupie 25-30 odpowiedzi na pytanie ankiety udzieliło więcej

mężczyzn. Średnia wieku w grupie 25-30 lat dla mężczyzn wyniosła 26,81, natomiast dla

kobiet 26,88. Z kolei w grupie 31-50 lat średnia wieku dla mężczyzn stanowi 40,13, zaś dla

kobiet 41,11. W ostatniej grupie

wiekowej (powyżej 50 roku życia) średnia dla mężczyzn wyniosła 57,63, a dla kobiet

58,42. Ogółem średnia wieku w ankiecie wyniosła 36,82. (tabela 3).

13

Tab. 3. Średnia wieku

Wiek/ Płeć Kobiety Mężczyźni

18- 24 21,61 21,96

25- 30 26,88 26,88

31- 50 41,11 40,13

> 50 58,42 57,63

ogółem 36,82

Źródło: badanie własne.

5. Prezentacja wyników

5.1. Liczba stwierdzeń

Wszyscy respondenci wskazali w ankiecie łącznie 1923 stwierdzenia dotyczące

oczekiwanych efektów picia alkoholu. Przyjmując kryterium płci, kobiety podały łącznie

999 określeń (51,95% wszystkich stwierdzeń), w tym 445 pozytywnych (23,15%

wszystkich stwierdzeń) i 554 negatywnych (28,80%). Mężczyźni wypisali łącznie 924

określeń (48,05% wszystkich stwierdzeń), w tym 426 pozytywnych (22,15%) i 498

negatywnych (25,90%). U kobiet zauważono więcej stwierdzeń zarówno pozytywnych jak i

negatywnych w porównaniu do mężczyzn.

Przyjmując kryterium wieku, w grupie od 18- 24 lat zebrano 682 stwierdzenia

(35,46% wszystkich), w tym 315 pozytywnych (16,38%) i 367 negatywnych (19,08%). W

grupie od 25- 30 lat padły 434 stwierdzenia (22,57%), w tym 193 pozytywne (10,04%) i

241 negatywnych (12,53%). W przedziale wiekowym od 31- 50 lat uzyskano 430 określeń

(22,36%), z czego było 191 pozytywnych (9,93%) i 239 negatywnych (12,43%). W

ostatniej grupie powyżej 50 lat zebrano 377 stwierdzeń (19,61%), w tym 172 pozytywnych

(8,94%) i 205 negatywnych (10,67%). Mimo niewielkich różnic w każdej grupie wiekowej

było więcej wskazań negatywnych, prawdopodobnie ze względu na zmienną aprobaty

społecznej, według których picie przynosi więcej złych niż dobrych efektów. Ogólny

pogląd na temat alkoholu głosi, że ludzie powinni go spożywać w umiarkowanych

ilościach, w przeciwnym razie dojdzie do skutków negatywnych, objawiających się

14

problemami osobistymi, rodzinnymi, społecznymi, prawnymi itd. Wyniki przedstawia

tabela 4.

Tab. 4. Liczba stwierdzeń według płci i wieku.

wiek/ płeć stw. pozytywne stw. negatywne

ogółem kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni

18- 24 187 128 217 150 682 (35,46%)

25- 30 70 123 82 159 434 (22,57%)

31-50 103 88 141 98 430 (22,36%)

> 50 85 87 114 91 377 (19,61%)

ogółem 445 426 554 498 1923 (100%)

Źródło: badanie własne.

6. Mocne i słabe strony badania (krytyka)

Podczas podziału odpowiedzi ankietowanych na kategorie oraz podczas tworzenia

itemów kwestionariusza występował problem przyporządkowania poszczególnych

stwierdzeń do grupy pozytywnych lub negatywnych. Niejednokrotnie zdarzyło się, że

oczekiwanie pozytywne dla jednego ankietowanego stanowiło oczekiwanie negatywne dla

innego, np. zapominanie o problemach było oceniane jako pozytywne lub jako negatywne,

gdy chodziło o ignorowanie problemu i niepodejmowanie działań naprawczych.

Oczekiwania pozytywne i negatywne różniły się również natężeniem i intensywnością,

np. oczekiwania dotyczące wpływu alkoholu na zdrowie były określane jako pozytywne

(lepsze trawienie), jeśli chodzi o niewielkie ilości wypijanego alkoholu, zaś jako negatywne

(marskość wątroby), gdy wiązały się z nadmiernym i zbyt częstym piciem.

Początkowo zakładano, że itemy do kwestionariusza będą tworzone na zasadzie

uzupełniania - stwierdzenia, które nie pojawiły się w ankiecie miały być zaczerpnięte z

innych podobnych tematycznie kwestionariuszy, ale ze względu na ryzyko przesadnego

wydłużenia ilości itemów zrezygnowano z tej intencji i bazowano jedynie na

kwestionariuszu AEQ Brown.

15

Respondenci, mimo instrukcji podanej przez ankietera, nie zawsze w pełni rozumieli

treść pytania i udzielali odpowiedzi niezwiązanych z oczekiwanymi efektami picia, np.

alkohol dodaje smaku potrawom, ciastom albo alkohol przynosi dochód państwu.

Największym problemem, z którym przyszło zmierzyć się autorkom były trudności w

odróżnieniu motywów picia od efektów picia alkoholu. Wielokrotnie również w procesie

generowania itemów, w obawie przed zaktywizowaniem u przyszłych badanych zmiennej

aprobaty społecznej, tworzyły pozycje, które w ich zamierzeniu miały być jak najmniej

zagrażające, a w rzeczywistości były zbyt ogólne lub zawierały w sobie ocenę

wartościującą dane oczekiwanie. Często również łamały jedno z podstawowych założeń

tworzenia itemów i posługiwały się językiem specjalistycznym, psychologicznym, który

nie tylko mógł być niezrozumiały dla badanych, ale też mógł wpłynąć na obniżenie

motywacji do odpowiadania na pozycje kwestionariusza oraz stać się źródłem negatywnych

odczuć.

Mocną stroną badania było zdecydowanie się na tylko jedno pytanie w ankiecie, które

dotyczyło zarówno pozytywnych jak i negatywnych oczekiwań. Większa ilość pytań

mogłaby zniechęcić respondentów do wzięcia udziału w badaniu, a poza tym znacznie

wydłużyłaby czas zbierania danych. Atutem było również rozprowadzanie ankiety kanałem

internetowym (na pocztę mailową, facebooka), co także zmniejszyło koszty i czas badania.

Pomoc innych studentów w przeprowadzeniu ankiety umożliwiła dotarcie do

zróżnicowanych grup, co wpłynęło na uzyskanie odpowiedzi różnorodnych, ponieważ

pochodzących z niejednolitych kręgów.

7. Wnioski

Celem niniejszego projektu badawczego było po pierwsze sporządzenie ankiety

dotyczącej oczekiwanych efektów picia alkoholu wśród kobiet i mężczyzn w

poszczególnych grupach wiekowych. Po drugie na jej podstawie skonstruowano

eksperymentalną wersję kwestionariusza dotyczącego powyższego problemu, który

posłuży za narzędzie pilotażowe do dalszych badań.

16

Zgodnie z przewidywaniami autorów okazało się, że osobom badanym nie jest obcy

temat alkoholu (często ujawniało się to wprost lub nie wprost w odpowiedziach).

Prawdopodobnie respondenci odpowiadali na podstawie doświadczeń związanych z

piciem, co było jednocześnie projekcją pewnych zachowań, np. stylu picia. Założeniem

ankiety było to, że odpowiedzi nie muszą być zależne od doświadczeń badanych, tzn. nie

muszą oni osobiście uczestniczyć w rytuale picia, wystarczy, że mają pewne wyobrażenie,

ukształtowane na bazie obserwacji zachowań społecznych rówieśników i nie tylko.

W wyniku analizy danych dostarczonych przez osoby ankietowane odkryto ciekawe

różnice płciowe w oczekiwaniach efektów picia. Wśród oczekiwań pozytywnych efektów

picia badane kobiety najczęściej wymieniały chęć zwiększenia poczucia własnej wartości,

rozluźnienia się oraz zapomnienia o problemach; mężczyźni natomiast oczekują, że alkohol

zwiększy ich poczucie własnej atrakcyjności i ułatwi im nawiązanie kontaktów z płcią

przeciwną. Najciekawsze różnice widać jednak w oczekiwaniach negatywnych - panie

wymieniają wśród nich agresję i prawdopodobieństwo utraty kontroli nad własnym

zachowaniem; panowie są w swych oczekiwaniach dużo bardziej pragmatyczni -

spodziewają się, że będą musieli wydać dużo pieniędzy na alkohol, a następnego dnia po

jego nadmiernym spożyciu będą znajdować się w stanie niedyspozycji fizycznej, którą

potocznie nazywa się „kacem”. Dane te mogą stać się wstępem do kolejnych badań na

temat różnic płciowych występujących wśród Polaków w odniesieniu do oczekiwanych

efektów spożywania alkoholu oraz zastanowienia się nad ich ewentualnymi przyczynami.

Zadziwiające w badaniu było to, jak precyzyjne mogą być określenia oczekiwanych

efektów picia, bardzo trafnie i często adekwatnie oddające rzeczywistość. Z jednej strony

pojawiło się mnóstwo oryginalnych stwierdzeń, które mogą świadczyć o kreatywności

respondentów, chęci przypodobania się ankieterowi i podniesieniu własnego poczucia

wartości, a z drugiej strony ogromna liczba stwierdzeń była podobna lub nawet taka sama

w treści. Oznacza to, że ludzie mają w dużej mierze zbieżne przekonania czy

doświadczenia związane z piciem alkoholu i co zastanawiające, chętnie się tym dzielą. W

kulturze polskiej alkohol nie jest spostrzegany jako groźna używka. Często jest elementem

wielu zabaw, świąt i uroczystości oraz spotkań towarzyskich, podczas których wypity

alkohol dostarcza podobnych skutków, stąd też oczekiwania Polaków są podobne

(wynikają z podobnych doświadczeń – własnych i obserwowanych). Jeśli zaś mówimy o

17

śmiałości Polaków do odpowiadania na pytania związane z alkoholem, może się to wiązać

z zakorzenionym w naszej kulturze przekonaniem, że picie alkoholu nie jest czymś złym,

podobnie jak jednorazowe upicie się. Częstym powodem do dumy jest też tzw. „mocna

głowa” do picia.

Respondenci chętnie odpowiadali na pytanie i okazywali zaangażowanie. Było ono

tym większe, ponieważ zostali poinformowani o randze badania, które pozwoli

skonstruować kwestionariusz na podstawie właśnie ich stwierdzeń. Ich motywacja mogła

być wyższa z powodu osobistego przyczyniania się do rozwoju badań nad efektami picia

alkoholu. Ważna dla autorów była informacja zwrotna w trakcie i po badaniu ankietą -

badani często dziękowali za możliwość udziału, który sprawił, że sami musieli się

zastanowić nad tym, jak piją i jakie to może przynieść skutki. Pytanie u wielu

sprowokowało introspekcję i refleksję, czego niektórzy byli świadomi.

Dzięki takim sytuacjom jak powyższa warto prowadzić brać pod uwagę odczucia

samych badanych i nie traktować ich jedynie jako maszyny produkujące dane, ale jak

indywidua, które chcą powiedzieć przez narzędzie badawcze coś ważnego.

Bibliografia

Alcohol Expectancy Questionnaire S.A.Brown i in. (1990), w tłumaczeniu R. Poprawy.

Francuz P., Mackiewicz R. (2007). Liczby nie wiedzą, skąd pochodzą- przewodnik po

metodologii i statystyce nie tylko dla psychologów, Lublin: KUL.

Leigh B. C. (1999). Thinking, feeling and drinking: Alcohol expectancies and alcohol use.

W: Peele S., Grant M. (red.) Alcohol and pleasure: A healtf perspective (s. 215- 231).

Philadelphia: Brunner/ Mazel.

Miasto, S. A., Carrey, K. B., Bradizza, C. M., (2003). Społeczna teoria uczenia się. [W]: K.

E. Leonard, H. T. Blane (red.), Picie i alkoholizm w świetle teorii psychologicznych (s.

133- 208). Warszawa: PARPA.

Poprawa R., (2006). Analiza wybranych psychospołecznych uwarunkowań stopnia

zaangażowania w używanie alkoholu przez młodzież. W: J. Klebaniuk (red.), Człowiek

wobec masowych zjawisk społecznych (s. 363). Wrocław: ATUT.

Poprawa, R. (2001). Kobiety i mężczyźni wobec ryzyka problemów alkoholowych. W: B.

Bartosz (red.) Kobiecość i męskość, od psychobiologii do kultury, Warszawa:

Wydawnictwo Psychologii i Kultury.

19

O autorach

Joanna Kiliś- zastępca szefa grupy, wkład pracy: opis próby (liczba respondentów),

wprowadzenie, korekta stylistyczna pracy, streszczenie

Anna Trzepizur- szef grupy, wkład pracy: kontakt z koordynatorem projektu, metodologia

badania, ogólny zarys treści raportu dotyczącego projektu, graficzna forma kwestionariusza

(aneks)

Aldona Zapotoczna- wkład pracy: prezentacja wyników, zbiór wszystkich stwierdzeń

(baza), korekta stylistyczna pracy, wnioski, tabele, przypisy, bibliografia

Wszyscy autorzy pracowali nad skonstruowaniem ankiety, procesem zbierania

danych, przy którym pomagali inni studenci. Pracą wspólną było również formułowanie

itemów do kwestionariusza i korekta merytoryczna

20

Aneks nr 1

Kwestionariusz OEP (Oczekiwanych Efektów Picia)

Wersja eksperymentalna

Płeć: K M Wiek: …………. Data badania ……………………………

Poniższy kwestionariusz zawiera stwierdzenia, które wyrażają oczekiwane efekty

picia alkoholu. Przeczytaj uważnie każde zdanie i odnieś je do Twoich własnych

sądów, uczuć i przekonań, jakie masz teraz wobec alkoholu i jego picia. Jesteśmy

zainteresowani tym, czego Ty oczekujesz od alkoholu, niezależnie od tego, czego mogą

oczekiwać inni.

Kiedy zdania dotyczą picia alkoholu, możesz myśleć o piciu jakiegokolwiek napoju

alkoholowego, np. piwa, wina, wódki, likieru i różnych innych napojów zawierających

alkohol. Nie jest ważne, czy masz aktualnie jakieś doświadczenia z piciem.

Prosimy, abyś odpowiadał zgodnie ze swoimi oczekiwaniami wobec efektów, jakie

może wywołać u Ciebie alkohol. Ważne jest, abyś szczerze odpowiedział na każde pytanie.

Twoje odpowiedzi są anonimowe i poufne7.

Udzielając odpowiedzi wykorzystaj następującą skalę:

1 - zdecydowanie nie zgadzam się

2 - raczej nie zgadzam się

3 - ani się zgadzam ani nie zgadzam

4 - raczej zgadzam się

5 - zdecydowanie zgadzam się

Zakreśl tę cyfrę, która ukazuje, jak bardzo zgadzasz się lub nie zgadzasz

z każdym z poniższych stwierdzeń (zdań):

1 2 3 4 5 1. Po alkoholu czuję się bardziej pewny/a siebie.

1 2 3 4 5 2. Alkohol poprawia mój nastrój i samopoczucie.

7 Instrukcja do kwestionariusza została zaczerpnięta z AEQ S.A. Brown i współpracowników.

21

1 2 3 4 5 3. Kiedy wypiję mam mniejszą ochotę na seks.

1 2 3 4 5 4. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej otwarty/a na ludzi.

1 2 3 4 5 5. W stanie nietrzeźwości narażam się na wypadki, uszkodzenia i

urazy ciała.

1 2 3 4 5 6. Kiedy jestem podchmielony/a częściej przeklinam.

1 2 3 4 5 7. Alkohol sprawia, że staję się bardziej rozluźniony/a.

1 2 3 4 5 8. Alkohol sprawia, że mniej odczuwam stres.

1 2 3 4 5 9. Po paru drinkach łatwiej jest wzniecić awanturę czy bójkę*.

1 2 3 4 5 10. Mając kieliszek w ręce czuje się bardziej pewny/a siebie.

1 2 3 4 5 11. Kiedy piję więcej się śmieję.

1 2 3 4 5 12. Alkohol powoduje, że moje zachowanie jest nieprzewidywalne.

1 2 3 4 5 13. Gdy jestem pijany/a łatwiej mi złamać prawo/ popełnić jakieś

wykroczenie.

1 2 3 4 5 14. Alkohol dobrze smakuje.

1 2 3 4 5 15. Kiedy zaczynam pić, tracę umiar i wypijam więcej niż

zakładałem/am.

1 2 3 4 5 16. Alkohol umożliwia mi wprowadzenie się w dobry nastrój.

1 2 3 4 5 17. Pijąc, staję się mniej krytyczny/a wobec siebie*.

1 2 3 4 5 18. Picie może spowodować pogorszenie relacji z otoczeniem.

1 2 3 4 5 19. Większość alkoholi smakuje okropnie*.

1 2 3 4 5 20. Po alkoholu nie czuję się skrępowany/a rozmawiając z nowo

poznanymi ludźmi.

* Itemy zapożyczone z kwestionariusza AEQ Brown i współpracowników.

22

1 2 3 4 5 21. Spożywanie alkoholu powoduje, że tyję.

1 2 3 4 5 22. Picie pomaga mi czuć się tak, jak tego pragnę*.

1 2 3 4 5 23. Lubię być w stanie lekkiego rauszu.

1 2 3 4 5 24. Picie alkoholu pogarsza kontakty z innymi ludźmi*.

1 2 3 4 5 25. Picie sprawia, że patrzę w przyszłość z większym optymizmem

(widzę ją w jaśniejszych barwach)*.

1 2 3 4 5 26. Kiedy jestem po kilku drinkach mężczyźni/ kobiety chętniej i

częściej mnie podrywają/ flirtują ze mną.

1 2 3 4 5 27. Picie zwiększa moją agresywność.

1 2 3 4 5 28. Alkohol pozwala mi złagodzić ból fizyczny.

1 2 3 4 5 29. Czasami, kiedy piję sam lub z inną osobą, czuję się bardziej

romantycznie i przytulnie*.

1 2 3 4 5 30. Po wypiciu kilku drinków zachowuję się jak osoba mniej

inteligentna.

1 2 3 4 5 31. Alkohol pozwala mi zapomnieć o tym, że muszę żyć w ciągłym

pośpiechu, pozwala mi zwolnić tempo.

1 2 3 4 5 32. Alkohol ułatwia mi bycie spontanicznym.

1 2 3 4 5 33. Po alkoholu robi mi się niedobrze i źle się czuję.

1 2 3 4 5 34. Kiedy wypiję czuję się bardziej atrakcyjny/a fizycznie.

1 2 3 4 5 35. Alkohol pozwala mi odreagować po ciężkim tygodniu/ dniu pacy.

1 2 3 4 5 36. Po wypiciu alkoholu mam wyrzuty sumienia.

1 2 3 4 5 37. Dzięki piciu mam większe poczucie humoru.

1 2 3 4 5 38. Picie alkoholu pozwala mi zaimponować znajomym.

23

1 2 3 4 5 39. Gdy jestem pijany/a zdarza mi się tracić kontrolę nad tym, co

robię.

1 2 3 4 5 40. Kiedy piję czuję, że mogę osiągnąć wszystko.

1 2 3 4 5 41. Picie alkoholu pozwala mi wyzbyć się własnych kompleksów*.

1 2 3 4 5 42. Picie zmniejsza moją motywację do radzenia sobie z problemami.

1 2 3 4 5 43. W stanie upojenia mam trudności z trafną oceną sytuacji.

1 2 3 4 5 44. Alkohol powoduje, że jestem bardziej tolerancyjny/a wobec ludzi,

których nie lubię*.

1 2 3 4 5 45. Po wypiciu, czuję się odważny i bardziej skory/a do walki*.

1 2 3 4 5 46. Kiedy piję, łatwiej jest mi być sobą i robić to, co chcę*.

1 2 3 4 5 47. Myślę, że gdybym pił mniej, nie miałbym/abym tylu przyjaciół.

1 2 3 4 5 48. Alkohol sprawia, że tracę panowanie nad sobą*.

1 2 3 4 5 49. Po spożyciu alkoholu odczuwam mniejsze napięcie mięśni.

1 2 3 4 5 50. Jestem bardziej szczery/a po wypiciu paru drinków.

1 2 3 4 5 51. Pijąc narażam się na ośmieszenie.

1 2 3 4 5 52. Alkohol może korzystnie wpłynąć na moje zdrowie.

1 2 3 4 5 53. Kiedy piję, rzeczywistość nabiera barw.

1 2 3 4 5 54. Następnego dnia po wypiciu alkoholu odczuwam kaca

moralnego.

1 2 3 4 5 55. Po kilku drinkach jestem bardziej spontaniczny/a.

1 2 3 4 5 56. Alkohol dodaje mi wiary w siebie.

1 2 3 4 5 57. Picie alkoholu obniża moją sprawność fizyczną.

24

1 2 3 4 5 58. Kiedy piję życie wydaje mi się zabawniejsze.

1 2 3 4 5 59. Alkohol sprawia, że staję się bardziej zżyty/a z moimi

przyjaciółmi.

1 2 3 4 5 60. Mam wrażenie, że gdy jestem wstawiony/a tracę autorytet w

oczach innych.

1 2 3 4 5 61. Alkohol daje mi odwagę do wyrażania własnych emocji.

1 2 3 4 5 62. Wypicie alkoholu sprawia, że problemy wydają się błahe.

1 2 3 4 5 63. Picie powoduje u mnie wstyd.

1 2 3 4 5 64. Picie pozwala mi rozluźnić się w towarzystwie.

1 2 3 4 5 65. Picie sprawia, że czuję się dobrze*.

1 2 3 4 5 66. Alkohol sprawia, że ignoruję innych.

1 2 3 4 5 67. Jestem bardziej komunikatywny/a i chętny/a do rozmowy, kiedy

wypiję.

1 2 3 4 5 68. Alkohol rozkręca nudne imprezy.

1 2 3 4 5 69. Po wypiciu mam spowolniony refleks.

1 2 3 4 5 70. Po alkoholu łatwiej jest mi wyrazić to, o czym myślę.

1 2 3 4 5 71. Picie alkoholu pozwala mi oderwać się od rzeczywistości.

1 2 3 4 5 72. Obawiam się, że będę się wstydzić swojego zachowania, kiedy za

dużo wypiję.

1 2 3 4 5 73. Po kilku kieliszkach łatwiej mi nawiązać nowe znajomości.

1 2 3 4 5 74. Po alkoholu mam lepsze kontakty z przyjaciółmi.

1 2 3 4 5 75. Kiedy wypiję, mogę powiedzieć więcej niż bym chciał/a.

25

1 2 3 4 5 76. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej śmiały/a w kontaktach z

płcią przeciwną.

1 2 3 4 5 77. Po alkoholu lepiej mi się tańczy.

1 2 3 4 5 78. W trakcie picia pogarsza się moje samopoczucie (np. odczuwam

bóle głowy, nudności).

1 2 3 4 5 79. Piję, aby poczuć się lepiej.

1 2 3 4 5 80. Alkohol umożliwia mi dobrą zabawę.

1 2 3 4 5 81. Picie alkoholu zapewnia mi akceptację grupy.

1 2 3 4 5 82. Gdy jestem nietrzeźwy/a, mam skłonności do ryzykownych i

ekstremalnych zachowań.

1 2 3 4 5 83. Pod wpływem alkoholu łatwiej mi podejmować decyzje.

1 2 3 4 5 84. Alkohol pozwala mi zapomnieć o problemach i zmartwieniach.

1 2 3 4 5 85. Mam wrażenie, że gdy jestem pijany/a tracę szacunek innych

ludzi.

1 2 3 4 5 86. Po wypiciu alkoholu odczuwam błogość.

1 2 3 4 5 87. Picie uwalnia mnie od nudy*.

1 2 3 4 5 88. Alkohol stwarza zagrożenie dla mojego zdrowia*.

1 2 3 4 5 89. Po kilku kieliszkach łatwiej jest mi rozmawiać z ludźmi, których

dopiero co poznałem/am.

1 2 3 4 5 90. Kiedy jestem podchmielony/ona staję się duszą towarzystwa.

1 2 3 4 5 91. Pod wpływem alkoholu mogę skrzywdzić nawet bliską osobę.

1 2 3 4 5 92. Alkohol nasila moje doznania.

1 2 3 4 5 93. Wypicie alkoholu sprawia, że jestem bardziej ciekawy/a świata.

26

1 2 3 4 5 94. Jestem drażliwy/a kiedy wypiję.

1 2 3 4 5 95. Dopiero, gdy uczczę swój sukces pijąc alkohol, czuję, że

zrobiłem/am coś naprawdę dobrze.

1 2 3 4 5 96. Picie alkoholu sprawia, że mam większą ochotę na seks.

1 2 3 4 5 97. Picie powoduje, że zaniedbuję obowiązki rodzinne, domowe.

1 2 3 4 5 98. Picie jest miłe, ponieważ jednoczy ludzi w zabawie*.

1 2 3 4 5 99. Niektóre alkohole dobrze smakują.

1 2 3 4 5 100. Z powodu alkoholu cierpi na tym moje dobre imię.

1 2 3 4 5 101. Alkohol sprawia, że czuję się mniej samotny.

1 2 3 4 5 102. Gdy piję staje się silniejszy.

1 2 3 4 5 103. Kiedy jestem pod wpływem alkoholu staję się nachalny/a.

1 2 3 4 5 104. Kiedy wypiję jest mi łatwiej przekonać innych ludzi do tego, by

zrobili coś dla mnie lub przyznali mi rację.

1 2 3 4 5 105. Picie w nadmiernych ilościach może spowodować, że moi

przyjaciele odsuną się ode mnie lub zerwą ze mną kontakt.

1 2 3 4 5 106. Po paru drinkach jestem mniej pokorny i uległy wobec ludzi z

autorytetem*.

1 2 3 4 5 107. Alkohol sprawia, że czuję się bliżej z innymi ludźmi1.

1 2 3 4 5 108. Po wypiciu paru piw jestem pełen energii.

1 2 3 4 5 109. Gdy jestem pijany/a zdarza mi się tracić kontrolę nad tym, co

mówię.

1 2 3 4 5 110. Po alkoholu czerpię większą przyjemność ze stosunku

seksualnego.

27

1 2 3 4 5 111. Drink, albo dwa, wyzwalają moje ukryte poczucie humoru*.

1 2 3 4 5 112. Po kilku drinkach mam skłonność do brawury.

1 2 3 4 5 113. Picie powoduje, że przebywanie razem z innymi jest bardziej

zabawne*.

1 2 3 4 5 114. Kiedy jest mi zimno, alkohol mnie rozgrzewa*.

1 2 3 4 5 115. Po wypiciu alkoholu staję się wulgarny/a.

1 2 3 4 5 116. Picie pozwala mi złagodzić poczucie winy.

1 2 3 4 5 117. Alkohol sprawia, że staję się bardziej interesujący/a*.

1 2 3 4 5 118. Kiedy jestem pod wpływem alkoholu zdarza mi się zachować

agresywnie.

1 2 3 4 5 119. Kiedy się boję, alkohol zmniejsza mój strach.

1 2 3 4 5 120. Kiedy piję mam skłonność do obrażania, grożenia innym.

1 2 3 4 5 121. Kiedy wypiję łatwiej jest mi znaleźć rozwiązanie z trudnych

sytuacji.

1 2 3 4 5 122. Kiedy wypiję, czuję się bardziej troskliwy/a i otwarty/a na

innych.

1 2 3 4 5 123. Picie sprawia, że zaniedbuję obowiązki w pracy.

1 2 3 4 5 124. Pijąc alkohol czuje się równy/a innym.

1 2 3 4 5 125. Alkohol poprawia mój apetyt i trawienie*.

1 2 3 4 5 126. Po alkoholu mam problemy z zachowaniem równowagi, zataczam

się lub "chodzę zygzakiem".

1 2 3 4 5 127. Kiedy wypiję, czuję się mniej skrępowany/a seksualnie*.

1 2 3 4 5 128. Kiedy piję, czuję się mniej samotny/a i wyobcowany/a*.

28

1 2 3 4 5 129. Kiedy wypiję moje ruchy stają się mniej precyzyjne.

1 2 3 4 5 130. Gdy piję, wzrasta u mnie ochota na zrobienie czegoś

niecodziennego, szalonego.

1 2 3 4 5 131. Picie umożliwia mi integrację z grupą.

1 2 3 4 5 132. Kiedy jestem po alkoholu mam większą odwagę do uprawiania

seksu z przypadkowo spotkaną osobą.

1 2 3 4 5 133. Po kilku drinkach mam bardziej otwarty umysł, staję się bardziej

kreatywny/a, twórczy/a.

1 2 3 4 5 134. Po alkoholu czuję się wolny/a od trosk i zmartwień.

1 2 3 4 5 135. Picie uszczupla moją kieszeń.

1 2 3 4 5 136. Alkohol sprawia, że czuję się jak nowo narodzony/a.

1 2 3 4 5 137. Alkohol zwiększa doznania seksualne.

1 2 3 4 5 138. Jestem impulsywny/a, gdy wypiję.

1 2 3 4 5 139. Picie alkoholu pomaga w załatwieniu pewnych interesów*.

1 2 3 4 5 140. Alkohol sprawia, że staję się innym człowiekiem.

1 2 3 4 5 141. Po spożyciu alkoholu podejmuję nieprzemyślane decyzje.

1 2 3 4 5 142. Alkohol sprawia, że nie muszę być odpowiedzialny za to co robię

i tłumaczyć się*.

1 2 3 4 5 143. Po wypiciu jestem bardziej zadowolony/a z seksu.

1 2 3 4 5 144. Picie alkoholu stwarza problemy w relacjach z innymi ludźmi.

1 2 3 4 5 145. Po wypiciu jestem bardziej romantyczny/a*.

1 2 3 4 5 146. Po wypiciu alkoholu czuję się wolny/a od ograniczeń

społecznych.

29

1 2 3 4 5 147. Jestem nieodpowiedzialny/a po kilku porcjach alkoholu.

1 2 3 4 5 148. Gdy piję czuję się bardziej męski / kobieca.*.

1 2 3 4 5 149. Przez to, że piję, odsuwam się od innych.

1 2 3 4 5 150. Alkohol sprawia, że wolniej myślę.

1 2 3 4 5 151. Alkohol daje mi wolność.

1 2 3 4 5 152. Przez to, że piję, tracę przyjaciół.

1 2 3 4 5 153. Picie pomaga fajnie spędzić czas w gronie przyjaciół.

1 2 3 4 5 154. Po wypiciu alkoholu mam większą odwagę do czynów

niezgodnych z prawem.

1 2 3 4 5 155. Po wypiciu czuję się bardziej pobudzony/a*.

1 2 3 4 5 156. Gdy wypiję, zdarza mi się nie pamiętać co wydarzyło się

poprzedniego dnia.

1 2 3 4 5 157. Po wypiciu alkoholu staję się bardziej otwarty/a na nowe

doznania.

1 2 3 4 5 158. Po wypiciu alkoholu trudniej mi się skoncentrować.

1 2 3 4 5 159. Pijąc alkohol mogę się uzależnić.

1 2 3 4 5 160. Alkohol pomaga mi zasnąć.

1 2 3 4 5 161. Kiedy jestem na rauszu, łatwiej jest mi wszcząć bójkę lub

odpowiedzieć na zaczepki innych osób.

1 2 3 4 5 162. Picie pomaga lepiej zorganizować czas wolny.

1 2 3 4 5 163. Po alkoholu trudniej mi się kontrolować.

1 2 3 4 5 164. Picie zwiększa zażyłość między ludźmi*.

1 2 3 4 5 165. Alkohol powoduje, że jestem pijany/a.

30

1 2 3 4 5 166. Alkohol powoduje przyjemne uczucie upojenia.

1 2 3 4 5 167. Picie pozwala uczcić ważne wydarzenie.

1 2 3 4 5 168. Picie powoduje kłopoty finansowe.

Aneks nr 2- Instrukcja dla ankietera

Instrukcja dla ankietera

Twoim zadaniem jest przeprowadzenie ankiety na temat oczekiwań Polaków wobec alkoholu.

Ankieta powinna być przeprowadzona w postaci rozmowy, w czasie której będziesz zapisywał/a

odpowiedzi osoby badanej. Ponieważ pytania użyte w ankiecie mogą mieć dla niektórych osób

zbyt długą lub skomplikowaną strukturę, mogą one pominąć pewne interesujące nas kwestie.

Dlatego powinieneś/aś w razie potrzeby dopytać osobę badaną o:

a) efekty pozytywne,

b) negatywne,

c) typowe dla osób od niej starszych

d) typowe dla osób od niej młodszych

Pamiętaj, że nie wolno Ci podawać żadnych przykładów, gdyż mogło by to sprawić, że

udzielone odpowiedzi staną się zbyt tendencyjne.

32

Aneks nr 3- Wzór ankiety nt. oczekiwanych efektów picia

Ankieta mierząca oczekiwania Polaków wobec alkoholu

Prowadzimy badania na temat oczekiwanych przez Polaków efektów używania alkoholu.

Zadaniem Pani/Pana będzie udzielenie odpowiedzi na jedno pytanie. Nie ma tu odpowiedzi

dobrych lub złych, ankieta ma na celu poznanie Pani/Pana przekonań i wiedzy. Ankieta ma charakter

anonimowy, a jej wyniki zostaną wykorzystane w celach statystycznych.

Informacje, które uzyskamy od Pana/Pani z pewnością umożliwią nam lepsze zgłębienie

interesującego nas tematu i przyczynią się do postępu w naszych badaniach.

Dziękujemy za pomoc

Pytanie: Jakie efekty/skutki uzyskują ludzie, kiedy piją alkohol? Wskaż te, które uważasz za

pozytywne i negatywne, typowe dla ludzi w Twoim wieku.

Pozytywne:.........................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

Negatywne:.........................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

............................................................................................................................................................

Informacje dotyczące osoby pytanej:

Płeć: a) kobieta b) mężczyzna (zakreśl właściwe)

Wiek : ………… (wpisz ile masz lat)

Podpis badającego: …………………………………….