proefskrif 25 februarie 2010

Die implikasie van die diakonia van Jesus in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie

G J van Wyk

Die implikasie van die diakonia van Jesus in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie

n Eksegetiese studie

G J van Wyk

Th.B., Hons. B.A. (Grieks), ThM.

Proefskrif voorgel ter nakoming van die vereistes vir die graad Philosophiae Doctor in Nuwe Testament aan die Fakulteit Teologie van die Noordwes-

Universiteit

Promotor: Prof. dr. F.P. Viljoen

November 2009

i

BEDANKINGS

Ek loof, dank en aanbid die Here wat my as swak en nietige mens langs die pad nie verbygegaan het nie, asook vir die onmisbare leiding van sy Woord en Heilige Gees. Ek is dankbaar vir gesondheid, krag, wysheid, volharding en dat ek die kruin van Mt Everest kon bereik. Dit was n leerskool met baie ontbering in die voetspore van Hom wat heeltyd voor my uit gestap het en my opgehelp het toe ek nie meer kon nie. Hy het dit vir my voleindig (Ps 138:8) en het my gebede verhoor en die onmoontlike moontlik gemaak. Loof die HERE o my siel ... (Ps 103:1 ev). Uit Hom en deur Hom en tot Hom is alle dinge. Aan Hom behoort die heerlikheid tot in ewigheid! Amen. (Rom 11:36.)

My studieleier Prof. Francois Viljoen wat my deur al hierdie moeilike jare geduldig begelei het. Dankie dat u my gehelp het om soveel akademiese tekortkominge te oorkom. U het my as kundige op die terrein van Evangelienavorsing deur die akademiese stormwaters gelei en my gehelp om hierdie studie te voltooi. Sonder u bekwame leiding, voorbidding en aanmoediging sou dit nie moontlik gewees het nie. Prof. Fika Janse van Rensburg word bedank vir aanmoediging en begeleiding in my voorgraadse en nagraadse jare. U het my genspireer tot verdere navorsing en onder u leiding kon ek my honneurs en Magisterstudie susksesvol voltooi en dit geniet. Dankie vir die lees van hoofstuk 3 en u kommentaar op die sosiohistoriese gedeelte. Ek dink dankbaar terug aan al die professore in Nuwe Testament: wyle prof J Christi Coetzee, prof Bert Floor, prof Gert J C Jordaan, die dosente in Grieks: dr. Ernst Viloen, dr. Jan Botha en prof. Elma Cornelius ea wat my die liefde vir die Griekse taal en die Nuwe Testament geleer het. Ek bedank prof Tjaart van der Walt vir die onuitputlike rykdom wat u vir my en vir navorsers wat nog kom, in u proefskrif oor die koninkryk van God blootgel het. Hierdie proefskrif wil in beskeidenheid voortbou op u baanbrekerswerk op die gebied van Evangelienavorsing.

Ek bedank die professore in Ou Testament: proff. Frans Lion Cachet, Jaap Helberg, Paul Kruger, Herrie van Rooy. Prof Jaap, u navorsing oor die Openbaringsgeskiedenis van die Ou Testament was van onskatbare waarde, veral vir Hoofstuk 4 van hierdie proefskrif. Prof. Paul Kruger word bedank vir die lees van Hoofstuk 4 en die finale saamvoeg van die verskillende dele van die proefskrif. Vir U en u eggenote Helena en u kinders s ek baie dankie vir soveel vriendelikheid, gasvryheid en liefde wat ek van u ontvang het. Baie dankie vir u gebede en bemoedigende gesprekke.

ii

Dr. Flip Buys vir verkennende gesprekke en leiding as aanvanklike hulpstudieleier en u en Hanneke se gasvryheid. As Nuwe-Testamentikus en missioloog het u my tot hierdie studie genspireer. Dit was n groot teleurstelling dat die missiologiese deel van hierdie studie nie kon realiseer nie en dat dit uiteindelik beperk moes word tot die Nuwe Testament.

Die Ferdinand Postma Biblioteek en spesifiek die Interleningsafdeling bedank ek vir professionele en flink diens. Susan Coetzee en Marita Buys word in die besonder bedank. Mev Malie Smit en Gerda van Rooyen in die besonder van die Jan Lion Cachet biblioteek word bedank vir onmisbare hulp oor soveel jare, vir verskeie soektogte na bronne, vir advies, vir die kontrolering van die bibliografie in n baie kort tydsbestek, vir bemoedigende gesprekke en gebede: baie dankie.

Die kerkraad en gemeente van die Gereformeerde Kerk Rustenburg: dankie vir studieverlof oor 22 jaar aan my toegestaan om eers n Honneursgraad, daarna n Magistergraad en die laaste paar jaar om hierdie studie te kon voltooi. Baie dankie dat u geduldig met my was, my aangemoedig het, vir my gebid het en my met soveel liefde omring het. Ons gebede is verhoor. Aan die lidmate van ons eerste twee gemeentes Petrusburg en Boshof s ons ook baie dankie vir meelewing en volgehoue voorbidding en belangstelling. Vier jaar lank het u my ook vir hierdie studie voorberei.

My kollegas in Klassis Rustenburg en Klassis Molopo wat so dikwels vir my ingestaan het, my bemoedig het en vir my gebid het, baie dankie. My wonderlike kollegas; ds. Pieter de Beer vir u koninkryksvisie, inspirerende preke, leiding en groot opoffering. Dit is n voorreg om saam te kan werk; ds. Koos Venter wat n profeet is wat nie genoegsaam erkenning ontvang vir enorme werk onder die noodlydendes nie. Dankie dat u my o oopgemaak het vir so baie hulpeloses langs die pad, vir hartlike samewerking en dat jy my swakhede verdra. Laaste en nie die minste nie, bedank ek my vriend, medewerker en broer in die Here, professor Johannes Smit. Baie dankie vir twee wonderlike jare wat ek so baie by jou kon leer en soveel saam in die gemeente kon aanpak. Jou preke en die hartlike samewerking sal baie gemis word. Baie dankie vir waardevolle advies met hierdie proefskrif.

Die Noordwes-Universiteit word bedank vir n ruim studiebeurs wat ek ontvang het.

Alta Tomasko word van harte bedank vir finansile ondersteuning en voorbidding.

Dawie en Miems Burger wat my, in hulle trauma en hartseer na n motorongeluk en die dood van n moeder, vanuit die hospitaal genspireer het. Met hartseer, verwondering en

iii

vreugde kon ons die grootheid van die Here saam beleef. Die volgende woorde sal my altyd bybly: When the wall seems unclimable, and the ocean uncrossable, and the mountain unmovable, the Lord does the impossible. May the Lord bless you with the unthinkable: Hierdie woorde is so waar en beteken vir my so baie. Baie dankie daarvoor.

Vir my wonderlike vrou Hanlie en pragtige dogters Retha en Anne-marie s ek baie dankie. Wat sou ek sonder julle liefde, gebede en aanmoediging ook tydens hierdie studie gedoen het. Ek is baie lief vir julle.

My ma Gretchen van Wyk, wat so lief vir ons, die kindertjies, die geringstes en die noodlydendes was, maar so vroeg van ons weggeneem is, sal ek nooit vergeet nie. My oorlede pa Theuns van Wyk, met sy liefde vir die Psalms en die Gereformeerde leer en sy wonderlike nalatenskap in die Here sal my altyd bybly. My ma Bettie van Wyk: Ma, baie dankie dat u nie moedeloos geword het toe ons so stout was nie, dat u en pa ons 5 seuns vir die Here grootgemaak het en dat u vir ons n voorbeeld van liefde ook teenoor soveel eensames en noodlydendes is. Ons is baie lief vir Ma. My vier broers Louis, Hendrik, Theunis en Kobie van Wyk en julle gesinne: baie dankie vir soveel liefde en gebede. Nou gaan ons kuier.

Cecilia van der Walt wat die taalversorging van hierdie proefskrif op n voortreflike wyse behartig het vir lang ure se werk en flink diens saam met soveel gebede en woorde van bemoediging, s ek baie dankie. Gene van Wyk wat die taalversorging van die Abstract behartig het, word ook van harte bedank vir hierdie professionele werk.

Gert Jacobus van Wyk

Rustenburg November 2009

iv

Opgedra aan Hom

en aan hulle

v

AFKORTINGS

1. ALGEMEEN

AV33/53 1933/53 Afrikaanse Vertaling van die Bybel

AV83 1983 Afrikaanse Vertaling van die Bybel

LXX Septuaginta

NGB Nederlandse Geloofsbelydenis

2. BOEKE VAN DIE BYBEL

2.1 Ou Testament

Die volgende afkortings word vir die Ou-Testamentiese boeke gebruik:

Genesis Gen Spreuke van Salomo Spr Eksodus Eks Prediker Pred Levitikus Lev Hooglied van Salomo Hoogl Numeri Num Jesaja Jes Deuteronomium Deut Jeremia Jer Josua Jos Klaagliedere van Jeremia Klaagl Rigters Rig Esegil Eseg Rut Rut Danil Dan 1 Samuel 1 Sam Jol Jol 2 Samuel 2 Sam Amos Am 1 Konings 1 Kon Obadja Ob 2 Konings 2 Kon Jona Jona 1 Kronieke 1 Kron Miga Miga 2 Kronieke 2 Kron Nahum Nah Esra Esra Habakuk Hab Nehemia Neh Sefanja Saf Ester Est Haggai Hag Job Job Sagaria Sag Psalms Ps Maleagi Mal

vi

2.2. Nuwe Testament

Die volgende afkortings word vir die Nuwe-Testamentiese boeke gebruik:

Matteus Mat 1 Timoteus 1 Tim

Markus Mark 2 Timoteus 2 Tim

Lukas Luk Titus Tit

Johannes Joh Filemon Filem

Die Handelinge van die Apostels

Hand Hebrers Heb

Romeine Rom Jakobus Jak

1 Korintirs 1 Kor 1 Petrus 1 Pet

2 Korintirs 2 Kor 2 Petrus 2 Pet

Galasirs Gal 1 Johannes 1 Joh

Efesirs Ef 2 Johannes 2 Joh

Filippense Fil 3 Johannes 3 Joh

Kolossense Kol Judas Jud

1 Tessalonisense 1 Tes Die Openbaring aan Johannes

Op

2 Tessalonisense 2 Tes

vii

BEKNOPTE INHOUDSOPGAWE

BEDANKINGS...................................................................................................................... i

AFKORTINGS..................................................................................................................... v

BEKNOPTE INHOUDSOPGAWE ......................................................................................vii

INHOUDSOPGAWE.......................................................................................................... viii

HOOFSTUK 1 INLEIDING................................................................................................... 1

HOOFSTUK 2 STAND VAN NAVORSING OOR DIE IMPLIKASIE VAN DIE DIAKONIA VAN JESUS IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE....................................................................................................... 12

HOOFSTUK 3 DIE SOSIOHISTORIESE EN LITERRE KONTEKS VAN DIE MARKUSEVANGELIE....................................................................................................... 65

HOOFSTUK 4 DIE OPENBARINGSHISTORIESE KONTEKS VAN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN MARKUS 8:27-10:52 ................................................. 118

HOOFSTUK 5 DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 8:2710:52........................................................... 177

HOOFSTUK 6 GEVOLGTREKKING: DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE..................................................................................................... 248

OPSOMMING EN SLEUTELTERME .............................................................................. 259

ABSTRACT AND KEY CONCEPTS................................................................................ 262

BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 265

viii

INHOUDSOPGAWE

BEDANKINGS...................................................................................................................... i

AFKORTINGS..................................................................................................................... v

BEKNOPTE INHOUDSOPGAWE ......................................................................................vii

INHOUDSOPGAWE.......................................................................................................... viii

HOOFSTUK 1 INLEIDING................................................................................................... 1

1.1. ORINTERING .......................................................................................................... 1

1.2. PROBLEEMSTELLING.............................................................................................. 3

1.3. DOELSTELLING EN DOELWITTE ............................................................................ 7

1.4. SENTRALE TEORETIESE ARGUMENT ................................................................... 8

1.5. UITGANGSPUNTE EN METODE VAN ONDERSOEK.............................................. 8

1.5.1. Uitgangspunte ...............................................................................................................8

1.5.1.1. Gereformeerde Skrifbeskouing............................................................................................8

1.5.1.2. Die onmisbare werk van die Heilige Gees...........................................................................9

1.5.2. Metode van ondersoek..................................................................................................9

1.6. HOOFSTUKINDELING ............................................................................................ 10

HOOFSTUK 2 STAND VAN NAVORSING OOR DIE IMPLIKASIE VAN DIE DIAKONIA VAN JESUS IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE....................................................................................................... 12

2.1. INLEIDING ............................................................................................................... 13

2.2. STAND VAN NAVORSING OOR JESUS IN DIE MARKUSEVANGELIE................. 14

2.2.1. William Wrede en die Messiasgeheim ........................................................................14

2.2.1.1. Teologiese konstruksie of historiese openbaring...............................................................14

2.2.1.2. Die Messiasgeheim ...........................................................................................................14

2.2.2. Die Qei`o" a[nhvr-hipotese en die Christologie in die Markusevangelie .......................15

ix

2.2.3. Navorsing oor die Christologiese benamings in die Markusevangelie........................15

2.2.4. Die Christologie van die Markusevangelie vanuit narratiewe benadering: Eenheidsperspektief ....................................................................................................17

2.2.5. Gevolgtrekkings...........................................................................................................18

2.3. DIE STAND VAN NAVORSING OOR JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE ..................................... 19

2.3.1. Die diakoniva van Jesus ...............................................................................................19

2.3.1.1. Die diakon-woordgroep in die Markusevangelie ................................................................20 2.3.1.2. Die diakoniva van Jesus en die Christologie.......................................................................21

2.3.2. Die diakoniva van Jesus in woordverkondiging............................................................22

2.3.2.1. Jesus as Prediker en Profeet.............................................................................................22

2.3.2.2. Jesus as Leraar .................................................................................................................24

2.3.2.3. Die woord evangelie in die Markusevangelie ..................................................................26

2.3.2.4. Die koninkryk van God.......................................................................................................27

2.3.3. Die diakoniva van Jesus in daadverkondiging..............................................................29

2.3.3.1. Mitologiese, Godsdiens-historiese en Vorm-historiese benaderings .................................31

2.3.3.2. n Bybels-teologiese benadering........................................................................................32

2.3.3.3. Redaksie-historiese benadering ........................................................................................32

2.3.3.4. Sosiologiese benaderings..................................................................................................36

2.3.3.5. Literr-kritiese of narratiewe benadering ...........................................................................38

2.3.3.6. Navorsing van Van der Loos en di van Brown.................................................................42

2.3.3.7. Die Heilshistoriese benadering van Ridderbos..................................................................43

2.3.3.8. Openbaringshistoriese benadering....................................................................................44


2.4. DIE STAND VAN NAVORSING OOR DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING VIR DISSIPELSKAP IN DIE MARKUSEVANGELIE....................................................................................... 49

2.4.1. n Betekenisdefinisie van dissipelskap ........................................................................50

2.4.2. Die verband tussen Christologie en dissipelskap........................................................52

2.4.3. Jesus se diakoniva en sy dissipels se diakoniva ..........................................................53

x

2.4.4. Jesus se opstanding en wederkoms het implikasie vir dissipelskap...........................54

2.4.5. Die missionre doel van dissipelskap .........................................................................54

2.4.6. Indiwiduele en gemeenskaplike dissipelskap..............................................................55

2.4.7. Navorsing oor die implikasie van die Christologie vir dissipelskap ten opsigte van die lesers in die Markusevangelie ........................................................................56

2.4.7.1. Die rol van die leser in die Markusevangelie .....................................................................56

2.4.7.2. Die negatiewe uitbeelding van die dissipels ......................................................................57

2.4.8. Die behoefte aan legitieme en inspirerende dissipelskap ...........................................60


2.5. SAMEVATTING ....................................................................................................... 62

HOOFSTUK 3 DIE SOSIOHISTORIESE EN LITERRE KONTEKS VAN DIE MARKUSEVANGELIE....................................................................................................... 65

3.1. INLEIDING ............................................................................................................... 66

3.2. SOSIOHISTORIESE EN SOSIOWETENSKAPLIKE NAVORSING ........................... 67

3.2.1. Die sosiohistoriese en sosiowetenskaplike benaderings ............................................67

3.1.2. Toepassing van die sosiohistoriese benadering .........................................................68

3.3. DIE SOSIOHISTORIESE KONTEKS VAN DIE MARKUSEVANGELIE ................... 69

3.3.1. Inleiding .......................................................................................................................69

3.3.2. Plek van ontstaan........................................................................................................70

3.3.2.1. Inleiding .............................................................................................................................70

3.3.2.2. Rome .................................................................................................................................70

3.3.2.3. Galilea................................................................................................................................72

3.3.2.4. Siri....................................................................................................................................73

3.3.2.5. Gevolgtrekking...................................................................................................................74

3.3.3. Skrywer........................................................................................................................75

3.3.3.1. Inleiding .............................................................................................................................75

3.3.3.2. Markus ...............................................................................................................................75

3.3.3.3. Die waarskynlike stem van Petrus.....................................................................................77

xi

3.3.3.4. n Onbekende Markus........................................................................................................79

3.3.3.5. n Anonieme skrywer .........................................................................................................80

3.3.3.6. Gevolgtrekking...................................................................................................................80

3.3.4. Geadresseerdes..........................................................................................................81

3.3.4.1. Inleiding .............................................................................................................................81

3.3.4.2. Eksterne getuienis .............................................................................................................82

3.3.4.3. Interne getuienis ................................................................................................................85

3.3.4.4. Gevolgtrekking...................................................................................................................86

3.3.5. Datering .......................................................................................................................87

3.3.5.1. In 40 nC .............................................................................................................................88

3.3.5.2. Tussen 50 en 60 nC ..........................................................................................................88

3.3.5.3. Tussen 60 en 70 nC ..........................................................................................................89

3.3.5.4. Na 70 nC............................................................................................................................89

3.3.5.5. Gevolgtrekking...................................................................................................................90

3.3.6. Samevatting.................................................................................................................90

3.4. DIE LITERRE KONTEKS VAN DIE MARKUSEVANGELIE................................... 91

3.4.1. Inleiding .......................................................................................................................91

3.4.2. Genre...........................................................................................................................92

3.4.2.1. Die Markusevangelie as drama of tragedie .......................................................................94

3.4.2.2. Die Markusevangelie as vertelling .....................................................................................95

3.4.2.3. Die Markusevangelie as apokalipties-eskatologiese geskrif..............................................96

3.4.2.4. Die Markusevangelie as Evangelie-biografie.....................................................................98

3.4.2.5. Samevatting.....................................................................................................................101

3.4.3. Struktuur ....................................................................................................................102

3.4.3.1. Die Inleiding van die Markusevangelie ............................................................................102

3.4.3.2. Die nuwe Eksodusmotief en die struktuur van die Markusevangelie...............................104

3.4.3.3. n Struktuurontleding van die Markusevangelie ...............................................................105

3.4.3.4. Gevolgtrekkings ...............................................................................................................107

3.4.4. Doel en Boodskap .....................................................................................................108

3.4.4.1. Inleiding ...........................................................................................................................108

xii

3.4.4.2. Die doel van die Markusevangelie...................................................................................108

3.4.4.3. Die boodskap van die Markusevangelie ..........................................................................111

3.4.4.3.1. Die Christologiese aspek.................................................................................................. 111

3.4.4.3.2. Die dissipelskapmotief...................................................................................................... 112

3.4.4.3.3. Gevolgtrekking ................................................................................................................. 113

3.4.5 Samevatting...............................................................................................................113

3.4.5.1. Genre...............................................................................................................................114

3.4.5.2. Struktuur ..........................................................................................................................114

3.4.5.3. Doel en boodskap............................................................................................................114

3.5 ALGEMENE SAMEVATTING................................................................................. 115

3.5.1. Die sosiohistoriese konteks.......................................................................................115

3.5.2. Die literre konteks....................................................................................................116

HOOFSTUK 4 DIE OPENBARINGSHISTORIESE KONTEKS VAN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN MARKUS 8:27-10:52 ................................................. 118

4.1. DIE OPENBARINGSHISTORIESE KONTEKS VAN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN DIE MARKUSEVANGELIE ............................................. 120

4.1.1. Inleiding .....................................................................................................................120

4.1.2. Die verhouding Ou en Nuwe Testament ...................................................................120

4.1.3. Die koninkryk van God in die Ou en Nuwe Testament ...........................................122

4.1.4. Gevolgtrekking...........................................................................................................122

4.2. DIE OPENBARINGSHISTORIESE KONTEKS VAN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN DIE NUWE TESTAMENT ................................................ 123

4.2.1. Inleiding .....................................................................................................................123

4.2.2. Die koninkryk van God en die Seun van die mens-uitsprake in die Sinoptiese Evangelies ...............................................................................................123

4.2.3. Die Seun van die mens-uitsprake in die Sinoptiese Evangelies.............................124

4.2.4. Die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52 ..........................................125

4.2.5. Die Seun van die mens-uitsprake in die res van die Nuwe Testament ..................126

xiii

4.2.6. Gevolgtrekking...........................................................................................................126

4.3. DIE OPENBARINGSHISTORIESE VERBAND TUSSEN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN MARKUS 8:27-10:52 EN ... EEN SOOS DIE SEUN VAN N MENS IN DANIL 7:13 & 14 ......................................................... 127

4.3.1. Inleiding .....................................................................................................................127

4.3.2. Die koninkryk van God in die Boek Danil en Een soos die Seun van n mens in Danil 7:13 & 14 .........................................................................................128

4.3.2.1. Die koninkryk van God in die Boek Danil ....................................................................128

4.3.2.2. Een soos die Seun van n mens in Danil 7:13 & 14 ....................................................129

4.3.2.3. Die verband tussen die koninkryk van God en Een soos die Seun van n mens in Danil 7:13 & 14 ..........................................................................................................133

4.3.3. Die verband tussen die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52 en Een soos die Seun van n mens in Danil 7:13 & 14.........................................134

4.3.4. Gevolgtrekking...........................................................................................................136

4.4. DIE OPENBARINGSHISTORIESE VERBAND TUSSEN DIE DIENAAR VAN DIE HERE IN JESAJA 40-55 EN DIE SEUN VAN DIE MENS IN MARKUS 8:27-10:52.............................................................................................. 136

4.4.1. Inleiding .....................................................................................................................136

4.4.2. Die openbaringshistoriese verband tussen Jesaja 40-55 en die Markusevangelie .......................................................................................................137

4.4.3. Die koninkryk van God in Jesaja 40-55 ..................................................................138

4.4.4. Die dienaar van die Here in Jesaja 40-55...............................................................140

4.4.5. Die lydende Dienaar in Jesaja 40-55 ......................................................................142

4.4.6. Die lydende Dienaar in die Nuwe Testament..........................................................145

4.4.7. Die lydende Dienaar in die Markusevangelie..........................................................147

4.4.8. Die lydende Dienaar in Jesaja 40-55 en die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52.................................................................................................150

4.5. DIE OPENBARINGSHISTORIESE VERBAND TUSSEN DIE MESSIASFIGUUR IN SAGARIA EN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN MARKUS 8:27-10:52.................................................................... 151

xiv

4.5.1. Inleiding .....................................................................................................................151

4.5.2. Die koninkryk van God in die Boek Sagaria............................................................151

4.5.3. Die Messiasfiguur in die Boek Sagaria......................................................................154

4.5.3.1. Die Hopriester................................................................................................................154

4.5.3.2. My Dienaar Loot ..............................................................................................................155

4.5.3.3. Die Nederige Koning........................................................................................................157

4.5.3.4. Die lydende Herder..........................................................................................................159

4.5.4. Gevolgtrekking...........................................................................................................160

4.6. DIE OPENBARINGSHISTORIESE VERBAND TUSSEN DIE LYDENDE REGVERDIGE IN DIE PSALMS EN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN MARKUS 8:27-10:52.................................................................... 161

4.6.1. Inleiding .....................................................................................................................161

4.6.2. Die Psalms van die lydende regverdige" en die koninkryk van God in die Markusevangelie .......................................................................................................162

4.6.3. Die Psalms van die lydende regverdige in die lydensverhaal van die Markusevangelie .......................................................................................................167

4.6.4. Die lydende regverdige in die Psalms en die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52.................................................................................................169

4.6.5. Gevolgtrekking...........................................................................................................170

4.7. SAMEVATTENDE GEVOLGTREKKINGS ............................................................. 171

4.8.7. SLOTSOM.............................................................................................................. 175

HOOFSTUK 5 DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 8:2710:52........................................................... 177

5.1. INLEIDING ............................................................................................................. 180

5.2. DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 8:27-9:1 ...................................................... 181

5.2.1. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27-33..........................................................................................................181

5.2.1.1. Die belydenis van Petrus .................................................................................................181

xv

5.2.1.2. Die eerste lydens- en opstandingsaankondiging (Mark 8:31)..........................................182

5.2.1.3. Die optrede van Petrus streng afgekeur (Mark 8:32 & 33) ..............................................183

5.2.1.4. Gevolgtrekking..................................................................................................................184

5.2.2. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:34-9:1.........................................................................................................184

5.2.2.1. Sleutelwoorde en struktuurmerkers in Markus 8:34-9:1 ..................................................184

5.2.2.2. Oproep tot navolging (Mark 8:34) ....................................................................................185

5.2.2.2.1. As iemand agter My wil aankom....................................................................................... 185

5.2.2.2.2. Moet hy homself verlon .................................................................................................. 186

5.2.2.2.3. Sy kruis dra ...................................................................................................................... 187

5.2.2.2.4. En My volg........................................................................................................................ 188

5.2.2.2.5. Gevolgtrekking ................................................................................................................. 189

5.2.2.3. Motivering vir die navolging van Jesus in Markus 8:35-38 ..............................................189

5.2.2.3.1. Eerste motivering vir die navolging (Mark 8:35) ............................................................... 189

5.2.2.3.2. Tweede en derde motivering vir die navolging (Mark 8:36 & 37)...................................... 191

5.2.2.3.3. Vierde motivering vir die navolging (Mark 10:38) ............................................................. 193

5.2.2.4. Markus 9:1 as afsluiting van Markus 8:34-9:1 .................................................................194

5.2.2.5. Gevolgtrekking.................................................................................................................195

5.3. DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 9:30-37 ...................................................... 196

5.3.1. Die tweede lydens- en opstandingsaankondiging (Mark 9:31) .................................196

5.3.2. Onbegrip van die dissipels (Mark 9:32-34)................................................................198

5.3.3. Regstellende onderrig (Mark 9:35-37).......................................................................199

5.3.3.1. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 9:35..................................................................................................................................199

5.3.3.2. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 9:36 & 37 .........................................................................................................................201

5.3.4. Gevolgtrekking...........................................................................................................206

5.4. DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 10:32-45 .................................................... 207

xvi

5.4.1. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 10:32-34........................................................................................................207

5.4.1.1. Die onbegrip van die dissipels (Mark 10:32, 35 ev, 41) ...................................................207

5.4.1.2. Die derde lydens- en opstandingsaankondiging (Mark 10:32-34) ...................................208


5.4.2.1. Die versoek van Jakobus en Johannes (Mark 10:35 & 37) .............................................210

5.4.2.2. Jesus se beker en doop (Mark 10:38) .............................................................................212

5.4.2.3. Jakobus en Johannes se beker en doop (Mark 10:39)....................................................215

5.4.2.4. Gevolgtrekking.................................................................................................................215


5.4.3.1. Die onbegrip van die ander 10 dissipels (Mark 10:41).....................................................216

5.4.3.2. Die wreldse praktyk van heers/baasspeel (Mark 10:42) ................................................217

5.4.3.3. Die radikaal verskillende optrede van Jesus se volgelinge (Mark 10:43 & 44)................219

5.4.3.4. Die motivering vir die navolgingsdiens (Mark 10:45) .......................................................223

5.4.3.5. Gevolgtrekking.................................................................................................................227

5.5. DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 10:46-52 ..................................................... 227

5.5.1. Agtergrondskildering..................................................................................................228

5.5.2. Die eensame hulpgeroep van n blinde bedelaar langs die pad (Mark 10:47).........229

5.5.2.1. n Blinde bedelaar ............................................................................................................229

5.5.2.2. Die goeie nuus gehoor.....................................................................................................230

5.5.2.3. Seun van Dawid ontferm U oor my..................................................................................232

5.5.2.4. Die onbegrip van die mense ............................................................................................233

5.5.2.5. Bartimeus hou aan met roep ...........................................................................................234

5.5.2.6. Gevolgtrekking.................................................................................................................235


5.5.3.1. Jesus gaan staan..............................................................................................................236

5.5.3.2. Roep hom! .......................................................................................................................236

xvii

5.5.3.3. Die geloofsreaksie van Bartimeus ...................................................................................237

5.5.3.4. n Belangrike vraag ..........................................................................................................238

5.5.3.5. Die blinde se hartsbegeerte.............................................................................................239

5.5.3.6. Jesus bewerk verlossing..................................................................................................240

5.5.3.7. Navolging van Jesus........................................................................................................241

5.5.3.8. Gevolgtrekking.................................................................................................................243

5.5.4. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27-9:1.........................................................................................................244

5.5.5. Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 9:30-37..........................................................................................................245



HOOFSTUK 6 GEVOLGTREKKING: DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE..................................................................................................... 248

6.1. INLEIDING ............................................................................................................. 248

6.2. DIE STAND VAN NAVORSING TEN OPSIGTE VAN DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE............................................................................................ 249

6.3. DIE RELEVANSIE VAN DIE SOSIOHISTORIESE EN LITERRE KONTEKS VAN DIE MARKUSEVANGELIE VIR DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE............................................................................................ 250

6.4. DIE RELEVANSIE VAN DIE OPENBARINGSHISTORIESE KONTEKS VAN DIE SEUN VAN DIE MENS-UITSPRAKE IN DIE MARKUSEVANGELIE VIR DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE ......................................... 251

6.5. DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN MARKUS 8:2710:52.................................................. 253

xviii

6.6. SENTRALE BEVINDING: DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE ................... 257

OPSOMMING EN SLEUTELTERME .............................................................................. 259

OPSOMMING.................................................................................................................. 259

SLEUTELTERME............................................................................................................ 261

ABSTRACT AND KEY CONCEPTS................................................................................ 262

ABSTRACT ..................................................................................................................... 262

KEY CONCEPTS ............................................................................................................ 264

BIBLIOGRAFIE ............................................................................................................... 265

1

HOOFSTUK 1

INLEIDING

INHOUD

1.1. ORINTERING

1.2. PROBLEEMSTELLING

1.3. DOELSTELLING EN DOELWITTE

1.4. SENTRALE TEORETIESE ARGUMENT

1.5. UITGANGSPUNTE EN METODE VAN ONDERSOEK

1.6. HOOFSTUKINDELING

1.1. ORINTERING

Die implikasie en spesifiek die dissipelskaps- of navolgingsimplikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging is baie belangrik en noodsaaklik vir elke gelowige in die missionre kerk1. Gelowiges is dissipels, dit is navolgers van Jesus. Hulle is nie daar ter wille van hulleself of eie belang nie. Hulle word saam met baie ander mense verlos (Mark 10:45) maar nie om vir hulleself en na binne gerig te lewe nie2. Jesus roep elke volgeling om die evangelie van die koninkryk met woord en daad

1 Alhoewel hierdie proefskrif Nuwe Testamentiese en nie missiologiese studie is nie, word die missionre roeping van elke gelowige en die plaaslike kerk veronderstel / aanvaar (vgl Bosch, 1991:378 ev; Buys, 1991:3; Kritzinger et al.,1994:44. In kerk wat waarlik die soewereine koningsheerskappy van die opgestane Here erken, behoort die missionre motief tot en met die wederkoms van Christus altyd soos goue draad deur die hart van kerkwees te loop, omdat dissipelskap sonder missionre ywer ondenkbaar is (Buys, 1989:149). In die Praktiese Teologie het byvoorbeeld Pretorius en De Klerk (2005:155 ev) die implikasies van nadere Skrifgefundeerde definisie van dissipel en dissipelmaking vir gemeentebou ondersoek en die belangrikheid van oa dissipelskap en dissipelmaking beklemtoon.

2 Na binnegerigte kerk is nie instrument van God se bedoeling nie (Kritzinger et al., 1994:44). Die vernaamste rede waarom mens op aarde leef en waarom die kerk bestaan, is om God te verheerlik. God het die sondige mensdom lief. In sy oneindige liefde vir sondaars is Hy soos vader wie se hart brand van liefde vir sy verlore seun (Luk 15:11 ev). Vir sy dissipels en daarmee ook vir die kerk van alle tye het Jesus ges: Soos die Vader My gestuur het, stuur Ek julle ook (Joh 20:21). Die kerk van Christus is gestuurde kerk wat alle mense moet nooi na die bruiloffees (Mat 22:1 ev) (Buys, 1991:3). Hulle is

2

uit te leef en uit te dra (vgl Buys, 1989:251). Navolging veronderstel diens aan God, medegelowiges en die medemens.

Navolger van Jesus in hierdie wreld te wees, berus volgens die Evangelies, en spesifiek die Markusevangelie, op Jesus se diakoniva op pad na Jerusalem en in die lig van die kruis en die opstanding van die Seun van die mens. Die evangelie van Jesus en die koninkryk van God (Mark 1:1,14,15) vind uitdrukking in Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging aan sondaarmense. In die Markusevangelie ontvang Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging 3 aan noodlydendes en gemarginaliseerdes n besondere klem. Op pad na Jerusalem en sy kruis en opstanding vat Jesus dit raak saam: Want die Seun van die mens 4 het nie gekom om gedien te word nie, maar om te dien en sy lewe te gee as losprys vir baie (OAV; Mark 10:45). Jesus se hele lewe en optrede en spesifiek sy sterwe staan in die teken van opofferende diens (vgl Combrink, 1968:37,165). Hy het gekom ter wille van ander: ter wille van God en sodat so baie mense gered kan word en Hom dan kan navolg.

Hierdie sleuteluitspraak in die Markusevangelie (vgl Den Heyer, 1978b:56) word voorafgegaan deur verskeie dissipelskaps- of navolgingsuitsprake onder andere die volgende uitspraak: maar so moet dit onder julle nie wees nie, maar elkeen wat onder julle groot wil word, moet julle dienaar wees. En elkeen wat onder julle eerste wil word, moet almal se dienskneg wees (OAV; Mark 10:43 & 44). Genoemde uitsprake van Jesus (Mark 10:43-45) kom voor in die sogenaamde sentrale dissipelskaps- of navolgingsgedeelte (8:27-10:52) wat Stanton (2004:48 ev) tipeer as

mense van die pad, Jesus se pad en vir diegene langs die pad. Elke dissipel is n navolger van Jesus en elke navolger is kerk van Jesus saam met medenavolgers van Jesus.

3 In die Markusevangelie beklee die wonderwerke as daadverkondiging n besonder belangrike plek. Die meeste wonderwerke in die Evangelies word in die Markusevangelie beskrywe, waarvan die meeste in die eerste helfte van die Markusevangelie voorkom (vgl Best, 1978:540 ev). Alhoewel die klem in die Markusevangelie sterk op Jesus se lyding val, word Jesus se wonderwerke in die eerste deel eweneens beklemtoon (vgl Engelbrecht, 1983:1).

4 Die Seun van die mens-benaming beklee belangrike plek in die Markusevangelie en veral in die sentrale dissipelskapgedeelte (8:27-10:52). Die verband tussen die Seun van die mens-benaming deur Jesus en Een soos die Seun van mens (OAV) in Danil 7:13 ev word in hoofstuk 4 ondersoek. Jesus se Seun van die mens-uitsprake gee uitdrukking aan sy paradoksale diakoniva in woord- en daadverkondiging. Jesus is die Christus, die Seun van God en die Seun van Dawid. Inderdaad heerlikheidsfiguur, maar meer as dit: Hy is ook die Seun van die mens wat moet ly en daarna opstaan. Die verband tussen die lydende en opgestane Seun van die mens en die lydende Dienaar van Jesaja 53 word in hierdie proefskrif in hoofstuk 4 ondersoek.

3

die pad van Jesus5 in die Markusevangelie. Die pad van Jesus is volgens Jesus en die Markusevangelie ook die pad van sy 12 dissipels, maar dit is ook n geloofspad wat deur al sy ander navolgers gevolg behoort te word. Elkeen wat in Jesus glo, is sy navolger.

Die woorde van Jesus oor die doel van sy koms en sy lewe van diakoniva (Mark 10:45) volg op drie opeenvolgende lydens- en opstandingsaankondigings (8:31; 9:30 ev; 10:32 ev) en daarby aansluitend regstellende onderrig en navolgingsopdragte deur Jesus aan sy dissipels (8:32 ev; 9:33 ev; 10:35 ev), maar ook aan die skare (Mark 8:34 ev). In hierdie uitsprake van Jesus in Markus 8:27-10:52 oor Homself en sy dissipels op pad na Jerusalem en die kruis is dit opvallend watter sentrale plek Jesus aan die diensmotief vir elke dissipel as leiersfiguur, trouens aan al sy navolgers toeken. Die diensmotief speel belangrike rol in Jesus en sy dissipels se woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie en behoort steeds belangrike voorrang onder Christenleiers, trouens in elke navolger se lewe in die plaaslike kerk en in die wreld, te geniet. Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging is dus die grondslag van en motivering vir die verlossing van sondaars en hulle diens as verlostes wat uitdrukking behoort te vind in lewenslange dissipelskap as navolging. Jesus roep al sy volgelinge om met woord- en daadverkondiging uit te reik en God te dien, maar ook hulle medegelowiges en medemens, maar veral die geringstes en randfigure in kerk en samelewing in laasgenoemdes se unieke omstandighede te dien totdat Jesus weer kom (Mark 8:38; 9:35-37; 10:43-45,46,52; 13:26 ev; 14:61, 62).

1.2. PROBLEEMSTELLING

Die twaalf dissipels was bevoorreg om geruime tyd saam met Jesus deur te bring en sy diakoniva in woord- en daadverkondiging te ontvang en te beleef. Ten spyte hiervan het die dissipels as sondige mense en feilbare volgelinge Jesus en sy diakoniva in woord- en daadverkondiging dikwels verkeerd verstaan. Hulle het voor die kruisiging en opstanding nie verstaan waarom Jesus Homself die lydende en dienede Seun van die mens noem en veral waarom Hy moes sterwe nie. Eers na die kruisiging en opstanding van Jesus sou sy dissipels en sy ander navolgers Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging en die implikasie hiervan vir elkeen van sy navolgers beter verstaan.

5 Die pad van Jesus is egter nie beperk tot Markus 8:27-10:52 (die sogenaamd sentrale dissipelskapgedeelte) nie, maar sluit die hele Markusevangelie in waarin Jesus se hele diakoniva en die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging aan die orde kom.

4

Die dissipels het die dinge van die mense in plaas van die dinge van God bedink. Hulle was meer begaan oor hulleself en eie belang as oor die diakoniva van Jesus en hulle navolging van Hom (vgl Mark 8:33; 9:33 ev; 10:35-42). Al het die dissipels reeds in Hom geglo, Jesus eers sy diens volbring. Eers moes die beslissende gebeure van Jesus se kruisiging en opstanding plaasvind (8:31; 9:31; 10:32-35, 45) (vgl Matera, 1986:65). Net soos destyds in die geval van die dissipels verstaan baie Christene steeds nie die verband tussen Jesus se diakoniva wat sy hoogtepunt bereik in sy verlossingswerk aan die kruis en sy opstanding en hulle eie navolging van Hom nie. Baie Christene bedink steeds die dinge van die mense in plaas van die dinge van God. Soveel Christene is steeds nie bereid om Jesus te volg deur God, hulle medegelowiges, hulle medemens en veral die geringstes en noodlydendes in kerk en samelewing in nederigheid selfopofferend te dien nie.

Navorsers verskil oor die funksie wat die dikwels negatiewe voorstelling van die dissipels in die Markusevangelie vervul. Sommige navorsers (Weeden, 1968:145; 1971:99 ev; 163; Tyson, 1961:261 ev) skryf dit aan n polemiese doel toe, terwyl ander navorsers (Best, 1981:11 ev; 1988:51 ev; Kingsbury, 1989b:90 ev) dit weer aan n pastorale doel toeskryf. In hierdie ondersoek word aangetoon dat daar n verband getrek kan word tussen Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging en die dikwels negatiewe voorstelling van die dissipels in die Markusevangelie. Die gebrekkige insig, selfsugtige en sondige gesindheid en optrede van die dissipels word juis vanuit Jesus se volmaakte verlossingswerk as deel van sy diakoniva in woord- en daadverkondiging belig ten einde elke navolger van Jesus se verlossing en diens in die koninkryk van God te beklemtoon. Die negatiewe voorstelling van die dissipels word in die verkondiging in die Markusevangelie gebruik om die geadresseerdes tot positiewe navolging van Jesus aan te spoor. Hierdie boodskap is n die kruis- en opstandingsgebeure steeds van toepassing op die geadresseerdes wat vandag hierdie Evangelie van verlossing en navolging lees en glo. Die weg van Jesus en die weg van sy navolgers word onderskei, maar dit vorm ook n eenheid al verskil die konteks van die geadresseerdes van di van die dissipels.

In soveel plaaslike kerke en in die daaglikse lewe en optrede van talle Christene word die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging geringgeskat, gegnoreer of buite rekening gelaat. Dit het tot gevolg dat die evangelie van die koninkryk nie uitgeleef en uitgedra word aan so baie mense vir wie Jesus sy lewe gegee het nie. Daar word nie uitgereik na soveel verlorenes langs Jesus en sy volgelinge se pad nie. Soveel Christene in plaaslike gemeentes, ook Christenleiers onder andere in die besondere dienste, streef selfhandhawing in plaas van selfverloning na en is glad

5

nie bereid om elkeen hulle eie kruis te dra en so vir Jesus te volg nie. Tussen Christene van verskillende plaaslike kerke en kerkverbande asook teenoor buitestanders / die medemens ontbreek die dienaargesindheid van Jesus dikwels. Daar kan verkeerdelik gedink word dat bekering tot en geloof in God en Jesus sonder navolging as Christelike diens moontlik is. Hierdie verkeerde siening tipeer Hull (2006:41) as Christenskap sonder dissipelskap6. n Verskraling van Christenskap tot bloot vergewing van sondes, n skeiding van regverdigmaking en heiligmaking en n beperking van geloof tot blote verstandgodsdiens in plaas daarvan dat dit n lewenswyse en lewensroeping en lewensdiens is, is n groot gevaar in die kerk (vgl Hull, 2006:41 ev) en die koninkryk van God.

Nie alleen die diakoniva van Jesus in woord- en daadverkondiging en die verlossingsimplikasie daarvan moet ernstig opgeneem word nie, maar ook die navolgingsimplikasie daarvan vir elke navolger en die medemens. Elke navolger moet

6 The church culture in the Global North along with Australia, New Zealand and South Africa has largely accepted the idea of non-discipleship Christianity: People can be Christians without making any effort to submit to and follow Christ (Hull, 2006:41 ev). Die bekende uitspraak van Bonhoeffer (2003:53, 59) oor die implikasie van die Christologie vir dissipelskap en die verband tussen Christologie en dissipelskap verdien vermelding: Christianity without discipleship is always Christianity without Christ. Alhoewel hierdie woorde van Bonhoeffer debatteerbaar is, moet dit in konteks gelees word. Dit bevat n belangrike waarheidselement, naamlik dat die wesenseienskap van die Christelike lewe en dissipelskap is om jou met Jesus te vereenselwig en Hom as gekruisigde wat opgestaan het en weer kom, te volg. Jesus het dissipelskap of navolging in die koninkryk van God gedefinieer as jouself verlon, jou kruis dra en Jesus volg (vgl Mark 8:34 ev par. Mat 16: 24 ev; Luk 9:23 ev; vgl Hull, 2006:107).

Die waarskuwing van Bonhoeffer (1948:47 ev; 2003:53) aan sy medechristene in die Lutherse kerk teen sogenaamd goedkoop genade in plaas van duur genade is ter sake: We as Lutherans have gathered like eagles round the carcass of cheap grace and we have drunk of the poison which has killed the life of following Jesus. Die koste van dissipelskap bring n gewilligheid mee om alles agter te laat en Jesus te volg waar Hy ook al lei. Goedkoop genade is dissipelskap se bitterste vyand, want dit maak n lewe van bekering opsioneel (Hull, 2006:108). Ons moet nooit goedkoop maak wat vir God kosbaar was nie. Dit kan alleen gebeur as die onlosmaaklike verhouding tussen genade en dissipelskap gehandhaaf word (Bonhoeffer, 2003:54 ev). Die volgende uitspraak van Hull (2006:108) verdien vermelding: No timid responses to what cost everything to Christ! Our response should be discipleship our lives, our all (Hull, 2006:108). Hiermee word saamgestem. Die prys van ons en oneindig baie mense se verlossing was geweldig hoog, niks minder nie as Jesus se lewe aan die kruis. Daarom moet die koste van navolging deur elkeen wat in Jesus glo bereken word. Die koste van navolging is geweldig hoog. Bekering tot en geloof in Jesus impliseer dissipelskap of navolging. Jesus eis ons hele lewe vir God en sy diens op.

6

dit uitleef en dit aan medechristene en aan alle mense in fisiese en geestelike nood verkondig. Gebrekkige dissipelskap as navolging kan tot passiwiteit en onbetrokkenheid lei teenoor medechristene en die medemens in fisiese en geestelike of sosiale nood. Dit kan tot gevolg h dat Christene nie begaan is oor die fisiese , geestelike en sosiale nood van die medemens nie, bevooroordeeld teenoor hulle medemens staan in plaas van ontvanklik en gereed staan en betrokke raak, afsydig, agterdogtig, liefdeloos en selfs vyandig staan en dan nie uitreik na almal binne die kerk maar ook buite die kerk wat nog die evangelie moet hoor en gered moet word nie. Jesus het sy dissipels geroep om navolgende dissipels te wees wat weer dissipels moes maak (Mark 1:17) wat elkeen weer navolger van Jesus moes word (8:34 ev). Jesus het gekom om te dien. Deur sy diens verlos Hy sondaarmense, maar Hy doen dit met n doel. Hy maak sy volgelinge bereid om Hom selfopofferend te volg deur te dien (9:33 ev; 10:35 ev). Elkeen wat Hy verlos, ook die geringstes en noodlydende randfigure in die kerk en samelewing maak Hy sy dienende navolgers. Hy roep hulle almal. Hy stuur elkeen om Hom te volg deur met n liefdevolle bewonheid teenoor almal hulle medegelowiges en medemens te dien en so vir Jesus en God self te dien.

In hierdie studie word die onbegrip of geestelike blindheid van die dissipels op pad na die kruis in die lig van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging ondersoek en gevra na die perspektief wat dit vir die geadresseerdes van die Markusevangelie bied. Jesus beklemtoon nie net sy eie selfopofferende diens as Verlosser nie, maar onlosmaaklik daarmee saam en daaruit voortspruitend ook hoedat elkeen van sy volgelinge Hom, die lydende en dienende Seun van die mens moet navolg deur selfopofferende, gehoorsame liefdesdiens. Die antwoord op die dikwels negatiewe voorstelling van die dissipels in die Sinoptiese evangelies en spesifiek in die Markusevangelie word dus in die lig van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging gesoek en die navolgingsimplikasie wat daaruit voortspruit. Die regstellende onderrig of verkondiging van Jesus aan sy dissipels op pad na die kruis en opstanding maak n belangrike deel uit van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging en werp lig op die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie.

In die lig hiervan is die hoofnavorsingsvraag: Wat is die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie? Ten einde hierdie vraag te kan beantwoord word die volgende subprobleemstellings aan die orde gestel:

7

Wat is die stand van navorsing ten opsigte van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie?

Wat is die relevansie van die sosiohistoriese en literre konteks van die Markusevangelie vir die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie?

Wat is die relevansie van die openbaringshistoriese konteks van die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52 vir die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie?

Wat is die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27 10:52?

Wat is die sentrale bevinding ten opsigte van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27 10:52?

1.3. DOELSTELLING EN DOELWITTE

Die doelstelling van hierdie studie is om die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie vas te stel.

Om hierdie doel te bereik word die volgende doelwitte vir hierdie ondersoek gestel:

Om die stand van navorsing ten opsigte van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie te bepaal.

Om die relevansie van die sosiohistoriese en literre konteks vir die vasstelling van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie te bepaal.

Om die relevansie van die openbaringshistoriese konteks van die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52 vir die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging te bepaal.

Om die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27-10:52 te bepaal.

Om die hermeneutiese implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27-10:52 te bepaal.

8

1.4. SENTRALE TEORETIESE ARGUMENT

Die sentrale teoretiese argument van hierdie studie is dat die Markusevangelie, met spesifieke verwysing na die sentrale dissipelskapgedeelte (8:27-10:52), belangrike perspektiewe bied op die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging vir elkeen van Jesus se volgelinge en hoe hulle elkeen in navolging van Jesus aan God en sy koninkryk diensbaar behoort te wees. Hierdie navolgingsdiens sluit ook die uitreik na medechristene en die medemens in hierdie wreld in sodat laasgenoemde gehelp en gered kan word. Soos Jesus sondaarmense op n unieke wyse in woord- en daadverkondiging tot die dood gedien het, behoort elkeen van sy navolgers Hom en mekaar, maar ook hulle medemens, met spesifieke verwysing na die noodlydendes en gemarginaliseerdes, met woord- en daadverkondiging met hulle lewe te dien.

1.5. UITGANGSPUNTE EN METODE VAN ONDERSOEK

1.5.1. Uitgangspunte

Ten aanvang word twee belangrike uitgangspunte, naamlik die gereformeerde Skrifbeskouing en die onmisbare werking van die Heilige Gees, in die uitleg van die Heilige Skrif vir hierdie ondersoek aan die orde gestel. Dit word opgevolg met die metode van ondersoek wat in hierdie proefskrif gevolg word.

1.5.1.1. Gereformeerde Skrifbeskouing

In hierdie studie word uitgegaan van gereformeerde Skrifbeskouing (Jordaan, 1991:14; Janse van Rensburg, 1994:4 ev; Coetzee et al. 1980:17 ev). Wat die teksbeskouing betref, word aanvaar dat die teks self betekenis het. Dit is die verantwoordelikheid van die interpreteerder om deur middel van geldige wetenskaplike metodes en met die uiteensetting van sy of haar vooronderstellings daarna te streef om die boodskap van die teks te formuleer (Janse van Rensburg, 1994:4 ev).

Anders as wat die geval is by Elliott (1990:21), word aanvaar dat die boeke van die Nuwe Testament veel meer is as net die produk van of bydrae tot wordende sosiale wreld (Janse van Rensburg, 2000:574). Hierdie boeke, soos di van die Ou Testament, is organies deur die Heilige Gees genspireer (Janse van Rensburg & Kruger, 2008:35 ev). Die Markusevangelie word ontleed as deel van die Nuwe-Testamentiese kanon wat gesagvol deur God daargestel is (NGB, 2003: art 3-7; vgl Janse van Rensburg, 2000:574). Die boeke van die Bybel, waarvan die Markusevangelie deel uitmaak, word

9

nie as tydgebonde nie, maar as tydgerig beskou, met gesagvolle en rigtinggewende implikasie vir Christene vandag (Coetzee et al., 1980:17). Die unieke karakter van die Markusevangelie as een van die Sinoptiese Evangelies wat in samehang met die Johannesevangelie en die ander boeke in die Ou en Nuwe Testament deel uitmaak van die kanon, word aanvaar.

1.5.1.2. Die onmisbare werk van die Heilige Gees

In die uitleg van die Skrif is die rol van die Heilige Gees deurslaggewend. Die Heilige Gees is die Ingewer en die Uitlegger van die Skrif7.

1.5.2. Metode van ondersoek

Metodologies word hoofsaaklik met die Markusevangelie as oorgelewerde teks binne bepaalde historiese verband of konteks gewerk. Buitebybelse faktore word wel in sekondre sin betrek waar dit lig werp op die teks, maar die primre uitgangspunt is dat die teks van die Markusevangelie as normatiewe teks die deurslag behoort te gee.

In hierdie proefskrif word van die grammaties-historiese metode (Roberts, 1984:64; Deist & Burden, 1983:111 ev) waarby die sosiohistoriese metode (Malherbe, 1983; Stambaugh & Balch, 1986; Garrett, 1992:89 ev; Janse van Rensburg, 2000:564 ev) en openbaringshistoriese metode (Helberg, 1976:1 ev; 1988:1 ev; Van der Walt, 2006:21

7 1. Wie opreg bely dat die hele Skrif deur God ingegee is of dan deur God geadem is (theopneustos, 2 Tim 3:16) en dat die Bybelskrywers deur die Gees gedrywe (hupo pneustos hagiou feromenoi, 2 Pet 1:21) is, moet daarmee nie alleen erken dat die Heilige Gees die Inspirator van die Skrif is nie, maar dat die Gees ook die eintlike en onmisbare Eksegeet van die Skrif is. Di Bybelskrywer is ook di Bybelverklaarder. Die Heilige Gees is di Eksegeet van die Skrif (bv Joh 14:25-26; 16:12-13; Rom 8:5-7; 1 Kor 2:10-16). God laat nie net sy verlossingsdade in die geskiedenis plaasvind nie, maar sorg ook deur sy Gees dat ons betroubare berig daaroor ontvang en deur dieselfde Heilige Gees dat ons ook die berig reg verstaan.

2. Die geheimenisse van God kan alleen reg verstaan word deur mense in soverre hulle genadiglik verlig is deur die Heilige Gees. Dit is die Heilige Gees wat die hart van die mens moet sagmaak, die ore moet deurboor en die o moet oopmaak om die Bybel te verstaan. Die Gees tree in die proses van verstaan van die Bybel op as die eintlike Skrifverklaarder. Daarom vereis egte eksegese en hermeneuse, waarin gepeil word wat die Gees vir die gemeente (en vir die wreld; byvoeging tussen hakies deur G.J. van Wyk) wil s, volle kongenialiteit tussen die eksegeet en die teks voor hom die kongenialiteit van dieselfde Gees wat beide teks en eksegeet dra!

3. In die lig van bogenoemde vereis ware hermeneuse inderdaad biddende hermeneute! (Coetzee et al., 1980:21; vgl Janse van Rensburg & Kruger, 2008:35 ev; 106 ev).

10

ev; Jordaan, 2002) ingesluit is, gebruik gemaak, terwyl die navorsingsresultate van verskillende metodes eklekties toegepas word.

Literatuurstudie word onderneem om die stand van navorsing ten opsigte van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie vas te stel.

Sosiohistoriese en literre studie word onderneem om die relevansie van die sosiohistoriese en literre konteks vas te stel vir die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie.

Openbaringshistoriese studie word onderneem om die relevansie van die Openbaringshistoriese konteks van die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27-10:52 vir die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie vas te stel.

Grammaties-historiese studie word onderneem om die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27-10:52 vas te stel.

Op grond van die navorsingsresultate wat deur middel van die Grammaties-historiese metode uit die Markusevangelie verkry word, word die hermeneutiese implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie bepaal en op die navolging en diens van elke Christen in die plaaslike kerk betrek, ook ten opsigte van so baie mense wat nog van Jesus moet hoor, gehelp en gered moet word en sy navolgers moet wees.

1.6. HOOFSTUKINDELING

Hoofstuk 1: Inleiding.

Hoofstuk 2: Stand van navorsing oor die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie.

Hoofstuk 3: Die sosiohistoriese en literre konteks van die Markusevangelie.

Hoofstuk 4: Die openbaringshistoriese konteks van die Seun van die mens-uitsprake in Markus 8:27 10:52.

Hoofstuk 5: Die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in Markus 8:27 10:52.

11

Hoofstuk 6: Gevolgtrekking: die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie.

12

HOOFSTUK 2 STAND VAN NAVORSING OOR DIE IMPLIKASIE VAN DIE

DIAKONIA VAN JESUS IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE8

INHOUD

2.1. INLEIDING

2.2. DIE STAND VAN NAVORSING OOR JESUS IN DIE MARKUSEVANGELIE

2.2.1. William Wrede en die Messiasgeheim

2.2.2. Die Qei`o" ajnhvr-hipotese en die Christologie in die Markusevangelie

2.2.3. Navorsing oor die Christologiese benamings in die Markusevangelie

2.2.4. Die Christologie van die Markusevangelie vanuit n narratiewe benadering: n Eenheidperspektief.

2.2.5. Gevolgtrekkings

2.3. DIE STAND VAN NAVORSING OOR JESUS SE DIAKONIA IN WOORD- EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE

2.3.1. Die diakoniva van Jesus

2.3.2. Die diakoniva van Jesus in woordverkondiging

2.3.3. Die diakoniva van Jesus in daadverkondiging


2.4. DIE STAND VAN NAVORSING OOR DIE IMPLIKASIE VAN JESUS SE DIAKONIA IN WOORD EN DAADVERKONDIGING IN DIE MARKUSEVANGELIE

2.4.1. n Betekenisdefinisie van dissipel en dissipelskap

2.4.2. Die verband tussen Christologie en dissipelskap

2.4.3. Jesus se diakoniva en sy dissipels se diakoniva

8 Die navorsingsvraag wat in hierdie hoofstuk ondersoek word, is: Wat is die stand van navorsing oor die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie?

13

2.4.4. Jesus se opstanding en wederkoms het implikasie vir sy dissipels

2.4.5. Die missionre doel van dissipelskap

2.4.6. Indiwiduele en gemeenskaplike dissipelskap

2.4.7. Navorsing oor die implikasie van Christologie en dissipelskap vir die lesers in die Markusevangelie

2.4.7.1. Die rol van die leser in die Markusevangelie

2.4.7.2. Die negatiewe uitbeelding van die dissipels

2.4.7.3. Die behoefte aan legitieme en inspirerende dissipelskap


2.5. SAMEVATTING

2.1. INLEIDING

In hierdie hoofstuk word die stand van navorsing ten opsigte van die implikasie van Jesus se diakoniva in woord- en daadverkondiging met spesifieke verwysing na dissipelskap in die Markusevangelie en Markus 8 tot 10 in die besonder ondersoek. Navorsers beskou Christologie en dissipelskap 9 as twee sentrale temas in die Evangelies (Meye, 1968; Freyne, 1968; Best, 1981, 1986; Donahue, 1983; Matera, 1989; Wilkins, 1992; Henderson, 2006). Dissipelskap of navolging is onmoontlik sonder Jesus en sy diakoniva, met spesifieke verwysing na sy versoeningswerk (Duvenage, 1954:9, 12, 14; Van Wyk, 2000:90). Eers word algemene oorsig oor navorsing ten opsigte van Jesus of die Christologie 10 in die Markusevangelie gegee. Dit word opgevolg met n oorsig van navorsing oor die diakoniva van Jesus in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie. Ten slotte word die stand van navorsing ten

9 In hierdie ondersoek word nie bloot op die twaalf dissipels gefokus nie, maar op dissipelskap, aangesien hierdie studie nie net die dissipels nie, maar ook ander volgelinge uit die skares en die sogenaamde minor karakters by navorsing die betrek.

10 In die titel, maar ook in hierdie studie, word grotendeels die benaming Jesus gebruik. Die woord Christologie word in hierdie studie nie beperk tot navorsing oor die benaming Christus of die sogenaamde verkondigde Christus nie; dit word in omvattende sin hanteer en sluit navorsing in oor Jesus Christus soos Hy in die Evangelies en die res van die Nuwe Testament beskryf word. In hierdie studie word veronderstel dat daar nie teenstelling tussen die historiese Jesus en die verkondigde Christus bestaan nie (Viljoen, 2002b:555 ev; 569; Du Toit, 1980b:255 ev; 278; Bauckham, 2006:2 ev).

14

opsigte van die implikasie van die diakoniva van Jesus in woord- en daadverkondiging met spesifieke verwysing na dissipelskap in die Markusevangelie gegee.

2.2. STAND VAN NAVORSING OOR JESUS IN DIE MARKUSEVANGELIE11

In hierdie onderafdeling word die navorsing van Wrede, die Qei`o" ajnhvr-hipotese, navorsing oor die Christologiese titels in die Markusevangelie asook navorsing oor Jesus vanuit eenheidsperspektief van die Markusevangelie vermeld.

2.2.1. William Wrede en die Messiasgeheim

Navorsing oor die Markusevangelie en spesifiek oor die Christologie is ingrypend deur Wrede benvloed (Meye, 1968:125; Kingsbury, 1989a:1; Jacobs, 1994:55; Kingsbury, 1989a:1). Wrede (1963:90 ev) wou die opvatting van sy tyd, dat die Markusevangelie betroubare geskiedenis van die lewe van Jesus aanbied, korrigeer (vgl Vorster, 1980:152). Volgens Wrede (1963:79 ev) is die Markusevangelie nie geskiedenis van Jesus nie; dit bevat teologiese konstruksie van besondere aard. Hierdie teologiese konstruksie waarna Wrede (1963:79 ev) verwys, het te make met die feit dat Jesus, volgens Markus, dit geheim probeer hou het dat Hy die Messias is.

2.2.1.1. Teologiese konstruksie of historiese openbaring

Wrede se verwysing na Markus se sogenaamd teologiese konstruksie beklemtoon dat die skrywer besondere bedoeling met sy Evangelie gehad het. Die historiese aspek van die Markusevangelie is deur Wrede onderbeklemtoon. In sy artikel oor Jesus the Galilean tipeer Vorster (1991a:122) Jesus binne eerste-eeuse historiese konteks. In die lig van hierdie historiese konteks behoort die Markusevangelie in samehang met die spesifieke bedoeling van die skrywer genterpreteer te word.

2.2.1.2. Die Messiasgeheim

Wrede (1963:80) l verband tussen die Messias en die geheimhoudingsmotief in die Markusevangelie. Die geheimhoudingsmotief in die Markusevangelie hou vir Wrede (1963:80) verband met die volgende sake: 1) dat Jesus die Messias of die Seun van God is; 2) dat Jesus se wonderwerke aandui dat Hy die Messias is; 3) dat Jesus se hele

11 Die eerste subnavorsingsvraag wat in hierdie onderdeel ondersoek word, is: Wat is die stand van navorsing oor Jesus in die Markusevangelie?

15

onderrig vir die menigtes heeltemal verborge bly; 4) dat die betekenis van die gelykenisse slegs vir Jesus se dissipels ontsluit word. Vir Wrede (1963:80) is die geheim van Jesus se persoon en sy onderrig ten nouste aan mekaar verbonde. Dat Jesus die Seun van God is, beskou Wrede tereg as die inhoud van Jesus se onderrig. Tussen die geheimhoudingsmotief en die Christologie is n noue verband in die Markusevangelie (Guelich, 1992:521). In navorsing het die sogenaamde Messiasgeheim na aanleiding van Wrede se navorsing indringende aandag geniet (vgl Kingsbury, 1989a:1 ev; Guelich, 1992:521 ev).

2.2.2. Die Qeiò" a[nhvr-hipotese en die Christologie in die Markusevangelie Sommige navorsers het die Christologie in die Markusevangelie vanuit n buitebybelse model, die sogenaamde Qeiò" a[nhvr, probeer verklaar. Aanvanklik is die hipotese uit die geledere van die Godsdiens-historiese skool12 en later vanuit sogenaamd korrektiewe Christologiebeskouing 13 bepleit. Die geldigheid van die Qeiò" a[nhr-beskouing in die bestudering van die Nuwe Testament is deur verskeie navorsers14 bevraagteken en afgewys.

2.2.3. Navorsing oor die Christologiese benamings in die Markusevangelie

Navorsers het gepoog om die Christologie in die Markusevangelie aan die hand van die name wat vir Jesus in die Evangelie gebruik word te rekonstrueer (Dreyer, 2001:389, 397 ev). Aangesien veel meer as bloot Christologiese benamings ter sprake is (Jacobs, 1991:194 ev; 1994:54; Dreyer, 2001:389 ev), word die benamings van Jesus as inherente deel van die teks van die Markusevangelie bestudeer (Vorster, 1980:147; 1991c:40 ev; Kingsbury, 1989a:xiii; Combrink, 2005:34). Van al die benamings wat vir Jesus in die Markusevangelie gebruik word (Vorster, 1991c:41; vgl Taylor, 1987:117;

12 Vgl Wetter (1916:144); Bieler (1935:140 ev); Betz (1968:117) en Bultmann (1979:372).

13 Vgl Weeden (1968:145 ev; 1971:64, 99 ev, 163); Schenke (1969:32, 36 ev, 45); Perrin (1995:130 ev).

14 Schweizer, 1978:390, Kingsbury, 1981:247-249; 1989a:33 ev; Blackburn, 1992:191; Holladay, 1977:241; Vorster, 1980:150. Markus het nie twee Christologie teenoor mekaar afgespeel nie. Markus het eerder die Jesus van die wondervertellinge en die Jesus van die lydensgeskiedenis komplementr gebruik (Vorster, 1980:151).

16

Steichele, 1980:38 ev). verdien Jesus15, Christus16, die Seun van God17, die Seun van die mens18, die Here19 en God20 onder andere vermelding.

15 Die eienaam Jesus kom die meeste (81 keer) in die Markusevangelie voor (Taylor, 1987:117). Alle gegewens in die Evangelie hang op die een of ander manier met hierdie Jesus saam (Vorster, 1991c:41). Jesus word van Markus 1 vers 1 af so aangedui in noue samehang met die name Christus en die Seun van God. Die hele evangelie fokus op die persoon en diakoniva van Jesus in woord- en daadverkondiging aan sondaars.

16 Hierdie belangrike benaming kom alreeds in Mark 1:1 saam met Jesus en die Seun van God in Markus voor. Die ander 6 keer kom die benaming Christus in die tweede helfte (Mark 8:27-16:8) van die Markusevangelie voor. Dit begin by Petrus se Caesarea Filippi-belydenis dat Jesus die Christus is (Hurtado:1992a:111). Anders as by die ander Evangeliste word die benaming Christus in die Markusevangelie bykans geheel en al beperk tot die lydensmateriaal. Dit maak die assosiasie met die dood van Jesus meer emfaties (Hurtado, 1992a:112; Versteeg, 1992:44,57). Navorsers het veral op Mark 1:1; 8:27-33 en 14:61en, 62 gekonsentreer om daardeur aan te toon dat Jesus die Christus is. Jesus se identiteit as die Christus kan dus alleen reg verstaan word in die lig van die kruis. Jesus is die lydende, gekruisigde Christus (Guelich, 1992:519 ev; Kingsbury, 1993:374). Tussen Christus en seun van Dawid is waarskynlik n verband in die Markusevangelie (Kingsbury, 1989a:47 ev).

17 Verskeie navorsers beskou die benaming die Seun van God as die belangrikste benaming in die Christologie van Jesus in die Markusevangelie (Perrin, 1976a:81 ev; Donahue, 1976:71). Vielhauer (1965:210) is van mening dat Seun van God in die sin van koning inderdaad op strategiese plekke (in die begin, middel en einde) van die Evangelie voorkom en daarom as die oorheersende motief beskou moet word. Jesus as die Seun van God word op n paradoksale wyse as die Messias-Koning oftewel die Christus wat moet ly (Donahue, 1976:78 ev; Matera, 1982:60; 1986:51; Steichele, 1980:38, 40, 248 ev, 258, 272; Kingsbury, 1989a:91; Tatum, 1999:59 ev) in die Markusevangelie bekendgemaak.

18 Oor die benaming die Seun van die mens is en word steeds baie navorsing gedoen, selfs in n groter mate as oor die ander benaminge vir Jesus (Tatum, 1999:162). Naas die benaming Jesus word dit die meeste vir en deur Jesus as selfaanduiding in die vier Evangelies gebruik (Versteeg, 1992:44-48; Van der Walt, 1962:32 ev; Morris, 1990: 101; Marshall, 1992:775). Navorsers het nie net op die prominensie van die Seun van die mensuitsprake in die Markusevangelie gewys nie (Ladd, 1977:149 ev, vgl ook Morris, 1990:102; Versteeg, 1992:45; Marshall, 1992:776; Tatum (1999:164 ev), maar ook op die prominensie van die Lydende Seun van die mensuitsprake in die Markusevangelie (Versteeg, 1992:44 ev; Viljoen, 2002a:462) en die verhouding tussen die koninkryk van God en die Seun van die mens (Van der Walt, 1962: 32-87) in die Sinoptiese Evangelies. Vir hierdie studie is dit noodsaaklik om vas te stel watter plek die benaming en die optrede van die Seun van die mens in Jesus se diakoniva ter versoening van sondaars in die Markusevangelie (Mark 8-10) inneem (vgl Mark 10:45).

19 Die woord Here kom sestien keer in die Markusevangelie voor (Donahue, 1982:565). Sommige navorsers beskou die benaming Here vir Jesus as minder prominent in die Markusevangelie (Foerster, 1976: 1093 ev; Donahue, 1982:565; Witherington, 1992:486). Bietenhard (1979:514) beklemtoon dat die

17

2.2.4. Die Christologie van die Markusevangelie vanuit narratiewe benadering: Eenheidsperspektief

In hierdie onderafdeling word navorsing oor die Christologie in die Markusevangelie vanuit narratiewe benadering behandel. Teenoor Redaksiekritiek 21 is sedert die sewentiger jare al hoe meer klem gel op die narratiewe karakter van die Evangelies en gebruik gemaak van Narratiewe analise22 in die bestudering van die Nuwe Testament (Jacobs, 1994:74 ev; Perrin, 1976b:121 ev). Die Evangelies is toenemend in navorsing as eenheid benader (Tannehill, 1979:62). Basiese uitgangspunt van die narratiewe benadering is dat al die materiaal waaruit geskrif bestaan, deur die verteller (Petersen, 1978:105) gefiltreer word. Die verteller se gesigspunt werk deur in die hele geskrif as vertelling. Hieruit volg dat al die gebeure in die verhaal, alle rolspelers en hul funksies asook Jesus se name nou ingespan word om Jesus volgens die Markusevangelie bekend te stel. Die evangelie word van begin tot end gelees om die voorstelling van Jesus volgens Markus vas te stel (Vorster, 1980:126). Die fokus is op die teks self, en nie op die wreld agter die teks nie. Dit kan daartoe lei dat die teks op a-historiese wyse gelees word (Jacobs, 1994:75; vgl Hartin, 1993a:37; Bolt, 2003:2).

In die Markusevangelie val Jesus se identiteit ten nouste saam met sy dood (Tannehill, 1979:87 ev). Die geheim van Jesus se identiteit as kardinale motief in die Christologie

benaming Here inderdaad in die Sinoptiese Evangelies op die aardse Jesus van toepassing gemaak word. By nadere ondersoek blyk dit dat Jesus moontlik sewe keer (en indien die lang slot van Markus in berekening gebring word, nege keer) as Here in Markus genoem word (Mark 1:3; 2:28; 5:19; 7:28; 11:3; 12:36 ev.; 13:35 [16:19 en 20]).

20 God word agt-en-veertig keer in die Markusevangelie gebruik (Donahue, 1982:565), waarvan veertien koninkryk van God-uitsprake (waarvan dertien uit Jesus se eie mond), vyf keer Seun van God (waarvan drie keer uit die mond van demone), een keer in die eerste vers van Markus en een keer in die laaste verwysing na Seun van God deur die centurion. Vier keer verwys Jesus na God as Vader (8:38;11:25;13:32;14:36) en vier keer gebruik Jesus duvnami~ in noue assosiasie met God (9:1;12:24; 13:26; 14:62) terwyl oujranov~ in 11:31 en eujloghtov~ in 14:61 funksioneer as omskrywings of verwysings na God. Donahue (1982:563) toon aan dat Jesus en sy Vader / God en ook die Heilige Gees onlosmaaklik aan mekaar verbonde is. Dit is van belang om Jesus se koms en sy diakoniva in woord- en daadverkondiging in die Markusevangelie in noue samehang met die optrede van en die openbaring oor God te hanteer (vgl Brown, 1984:324 ev).

21 Die Redaksiekritiek het klem gel op die Evangeliste as skrywers en nie bloot as samestellers nie elkeen met sy eie teologiese bedoeling (Jacobs, 1994:75).

22 In sekere sin het die narratiewe benadering uit die Redaksiekritiek voortgekom en dit maak deel uit van die Histories-kritiese metodes.

18

van die Markusevangelie is ook deur Kingsbury (1989a:xiv) beklemtoon. Uit sowel Tannehill as Kingsbury se definisie van die Christologie in die Markusevangelie is dit duidelik dat Jesus die Seun van God is en dat sy identiteit spesifiek verband hou met sy lyde en dood (Jacobs, 1994:78), maar ook die opstanding en wederkoms van Jesus word beklemtoon (Vorster, 1980:151 ev). Die narratiewe benadering slaag daarin om weg te beweeg van eensydige benadering ten opsigte van die Christologie in die Markusevangelie. Navorsing uit die geledere van die Redaksiekritiek het die Christologie grootliks vanuit een faset of net sekere fasette van Markus se voorstelling van Jesus benader. In hierdie opsig bied die narratiewe benadering ruimte vir die verskillende fasette van die voorstelling van Jesus in die Markusevangelie om langs mekaar te staan, elkeen as deel van geheelvoorstelling van Jesus. Die Jesus van Markus se evangelie het inderdaad soos Vorster (1980:151) s, baie gesigte.23 Die eenheidsbenadering ten opsigte van die Markusevangelie is baie belangrik. Vanuit die Markusevangelie as eenheid word in hierdie proefskrif op die Christologie en dissipelskap oftewel die implikasie van die diakoniva van Jesus in woord- en daadverkondiging vir sondaars gefokus, met spesifieke verwysing na Markus 8-10.


2.2.5.1. Wrede beklemtoon die teologiese of kerugmatiese aspek in die Markusevangelie ten koste van die historiese aspek van Jesus se optrede. In hierdie ondersoek word uitgegaan van n Sosiohistoriese en Openbaringshistoriese vertrekpunt as onderdeel van die Grammaties historiese benadering. Die sosiohistoriese- en die openbaringshistoriese aspekte van Jesus se diakoniva asook dissipelskap word ondersoek.

2.2.5.2. Wrede l verband tussen

proefskrif 25 februarie 2010

Documents