lber Oytayl - Gelenekten Gelecee Kitaplar, uygarla yol gsteren klardr. UYARI: www.kitapsevenler.com Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar... Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdeki tm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesine istinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacyla ekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekran vebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc ve OCR (optik karakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdeki e-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllk esasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grme engelli kitap sevenlerin istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir. www.kitapsevenler.com web sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmek ve kitap okuma alkanln pekitirmektir. Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleri abalardan ve yaptklar katklardan tr teekkr ediyorum. Bilgi paylamakla oalr. Yaar MUTLU LGL KANUN: 5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir. Kitab Tarayan ve Dzenleyen Arkadaa ok ok teekkr ederiz. Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grme engellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevinci paylaabilmek tm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp, kitapsevenler@gmail.com Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz. Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalar silmeyiniz. Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz... Teekkrler. Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara. Not sitemizin birde haber gurubu vardr. Bu Bir mail Haber Gurubudur. Grupta veya Web sitemizde yaynlanmasn istediiniz yazlarnz ve e-kitaplar kitapsevenler@gmail.com Adresine gndermeniz gerekmektedir. Grubumuza ye olmak iin kitapsevenler-subscribe@googlegroups.com adresine bo bir mail atn size geri gelen maili aynen yantlamanz yeterli olacaktr. Tavsiye etmiyoruz ama Grubumuzdan memnun kalmazsanz, kitapsevenler-unsubscribe@googlegroups.com adresine bo bir mail gnderip, gelen maili aynen yantlayarak yeliinizi sonlandrabilirsiniz. Daha Fazla Seenek in, grubumuzun ana sayfasn http://groups.google.com.tr/group/kitapsevenler?hl=tr Burada ziyaret edebilirsiniz. sayglarmla. lber Oytayl - Gelenekten Gelecee

PROF. DR. ILBER ORTAYU

indekiler

ikinci Baskya nsz

elmekten Gelecee, 18 yl nce makale ve konferanslanm derlediim bir kitapkt. ounlukla 1980'den nceki dneme

ait makalelerdi. En eskisi 1965 yl sonunda kaleme aldm A. ehov'un "Vanya Day"s zerine bir eletiriydi. Dostum Mustafa Armaan elinizdeki ikinci baskya birka yazm daha ilave etti; Gorki, Ibsen ve demokrasi zerine kaleme alnan bir ka yaz. Itiraf etmeliyim ki, tarih yazclmz rerire o zaman kaleme alm olduum bir yazdan lzumsuz grdm bir paragraf makasladm. 1980'lerin bandaki gen tarihinin ukala uslbuna, 53 yandaki tarihinin tahamml edemeyiini hogrn.

Kukusuz 18 yln getirdii deiiklikler var; bu deiiklikler benden ok lkemizde cereyan etti. ounluun ileri srd gibi 18 ylda Trk toplumunda ahlakszlk artt, ama galiba irfana ve tefekkre yneli de balad. Yedi iklim drt bucaktan, krsal alanlardan gelen genler renmeye, okumaya ve yazmaya baladlar. Trkiye hareketlenen bir toplum oluyor. Byle bir ortamda bu tip risaleler bir sohbet ilevi gryor. Sayn Mustafa Armaan'a bu yayndaki katklan iin teekkr ediyor ve sohbetlerin devamn diliyorum.

llber Ortayl 7

G

nsz

il Yaynevi benden kltr ve edebiyat konularndaki yaz-larm derleyip kendilerine vermemi isteyince biraz dndm.

Bir kere kendi dalmn ayrntlaryla ilgili makalelerim vard ama, kltr ve sanat konularnda yazp konutuklarmn okuyucuyu ne hayr dokunur ki diye dndm. Sonra ie giritim. Baslan veya bir kede kalan eski yazlarm, baz konferansarn ve tartmalarn dosyadaki notlarn ele aldm, zellikle tartma konusu birka konferans bu vesile-i hasene ile kada dktm ve bu derleme ortaya kt. imdi gryorum ki baz konular tartmak gereini duyuyormuum, bu nedenle birka yazy da bu derlerneye soktum.

Bir yerde toplumumuzda yazan izen herkesin, bu gibi tartmal konular zerinde ne dndn yazp ortaya koymas gerek. Eer sanatlarmz hakkndaki deerlendirmelerimizi, kltrel yaammz yorumlaymz ve nerilerimizi yazarak, tartma alkanlna erkenden gese idik, ulusal deerlerimiz hakknda kapal kaplar ardnda karar verilemez, daha geni gruplara hesap vermek gereini duyan yneticiler daha az olumsuz iler yapar ve sorumlu davranmak zorunda kalrlard. En azndan baz yabanc filmler rahat grlr, baz kitaplar rahat okunurdu. Bat kltr rahata ve gerek yzyle bu lkeye girdii gibi, d lkelerde tantlrnaa allan Trk kltr de daha ok gerei yanstrd.

9

H

Eski yazlarmda baz deiiklikler yapmadm deil, ama ilk

baslan yazm (1966 ubat'nda kan bir tiyatro olduu gibi aldm. 17 yl ncesine ait bu yaz dnda dier yazlar hep son bir iki ylda yazld. Bu derlemeyi nerdikleri iin gen yaync arkadalarma ve okunaksz yazm sabrla daktilo ettii iin Erol Minta'a teekkr borluyum.

Derlemedeki yazlar deiik konular ieriyor, ama hepsinde ortak

bir eilim var: kurumlarmz ve sorunlar ele alrken tarihsel kkenierine eilrnee ve tarihsel evrime dikkat etrnee altm. Bunu tarihi olduum iin yapmyorum. Bu konularda dnrken herkesin ayn dnce yntemini uygulamas faydal olur kansndaym. nsann balca zellii, gemiini deerlendirerek, geleceini nceden kestirmeye alan bir yaratk olmasdr.

Trk halk bugn demokratik ve uygar kurumlarn ve kurallarn egemen olduu bir toplum olmak istiyor. Bu doal istek ve hakk hi kimse "Trkler olgunlamad" gerekesiyle kmseyemez. Bir oumuz hakl olarak Trk halknn uzun bir tarihin grkemi, zdrab ve mcadelesi iinde olgunlat kansndayz. 1876'dan beri anayasal dzen iinde yayoruz. 19. yzyln yarsndan beri dil, edebiyat, siyasal hayat zerinde tartyoruz ve niversitemizin naslolmas gerektiini planlyoruz. yldr demokrasiye doru bir deiimin iindeyiz ve urunda sava madmz kim syleyebilir? Geleneimizi bu ynden incelediimizde, gelecekte istediimiz haklar ve zlediimiz hayat iin umutlanmamak elde deil.

Gelenekle gelecei bir arada dnmek ve tartmak, aslnda bu

tartma farkl adan ve farkl yollarla yaplsa da her aydnn alkanldr ve bir yerde grevidir. Gelenei reddetmek kimsenin haddi deil, amma velakin gelenein ne olduunu bilmek ve tarifini doru yapmak artyla ... O zaman gelecein ne olacan biraz daha iyi biliriz, daha dorusu kendimiz kuracamz iin biliriz.

OSMANL

MIRAs

Modernleme ve Doululuk-Batllk ekimesi

ou-Bat kltr kutuplamas bizim toplumumuzda da modernleme ile birlikte balad. "Bizim toplumumuzda da"

diyorum, nk Trkiye, modernlemenin getirdii bu gibi sorunlarla karlaan tek lke olmad gibi, atmann temelinde yatan asl neden Islamlk-Hristiyanlk ayrl da deildir. Pekala Hristiyan Rusya'nn ve Budist Asya'nn da ayn iddetle bu problemi yaadn gryoruz.

Modernleme aslnda, gelimi toplumun zelliklerinin azge-limiler tarafndan alnmas, diye tarif ediliyor. Bu tarif yeterince ak deil. Modernleme varolan deimenin deimesidir. Yani toplum zaten belli bir lde deiedururken ani ve hzl bir deime dnemine girilmesi szkonusudur.

19. yzylda Osmanl toplumundaki kurumsal deimeler, top-lumsal hareketliliklerde niteliksel ve niceliksel bir patlama yaratmtr. Bu patlamay halen birok tarihinin ve dnen adamn gerileme, dalma veya srnrgeleme ve kltrel yozlama ya da "kt batllama" diye adlandrdklann biliyoruz. Bu gibi kserofobik (yabanc dman) deerlendirmelere birok azgelimi lke aydnnda rastlanr. 19. yzylda ortaya kan fikri, daha dorusu duygusal bir tutumdur. Ama tutarl deyimler kullanlarak yaplan bir tarif deildir, hele hele doru bir tehis hi deildir.

13

D

Modernleme denen olay bir toplumda sarsc etkiler yaratr.

O vakte dek yaayan kltr kalplarn ve kurumlar ykar. Bu ykmn ok trajik boyutlara ulat da bilinir. Szn ettiimiz trajik boyutlar bizim modernlememizde bir bakma pek derin olmamtr, yani Reat Nuri'nin Yaprak Dkm'nde serimledii tipteki olay bizde ok yaygn deildi demek istiyorum.

Osmanl Imparatorluu modernlemeye acaba ne zaman balad?

Nevehirli Ibrahim Paa'nn at mhendishaneler ve Baron de Tott'ur Osmanl topusunu slah etmee balamasyla m, yoksa II. Mahmud'un Yenieri Ocan ortadan kaldrmasyla m? Modernleneyi nasl anladrmza bakar bu sorulara verilecek cevap. Bana kalrsa ve ille de bir tarih lazmsa, insanlarn insana layk gvenceyi elde ettikleri 1839 Glhane Ferman'nn okunduu gn derim. Daha ferman torbaya korduu an Islam-Hristiyan toplumunun adetleri, Dou-Bat kltr ve hayat tarzn