Mr.sci. Islam zeqiribiokimistDrejtimi laborant mjeksorBiokimi Mjeksore III

PROTEINAT DHE METABOLIZMI I TYRE

DISA FJAL greq. proteios (i pari) pjes shum t rndsishme t organizmave t gjall prbrsi kryesor i indeve lidhse dhe membranave qelizore prbrs i lkurs, muskulit, tetivave, nervave, gjakut, enzimeve, antitrupave dhe hormoneve acidet nukleinike jan prgjegjse pr vetit trashguese

PROTEINAT DHE METABOLIZMI I TYRE N ushqimin e njeriut proteinat zn vendin kryesor.Proteinat jan prbrsit kryesor t qelizs.Me zbrthimin proteolitik t enzimave (proteaza) krijohen amino acidet t cilat absorbohn nga trakti digjestiv, q shrbejn m pastaj pr sintezn e shum proteinave strukturale n organizm si dhe t molekulave t tjera n organizm si enzimat,hormonet etj.

Procesi tjeter I sintezes se aminoacideve behet nga katabolizmi I proteinave indore ne brendesi te organizmit.Amino acidet e krijuara ne kete menyre kanerol ndretues dhe marrin pjese ne sintezen e proteinave .Duke pasur parasysh dinamiken e dinamiken kimike te proceseve no organizem jane ne drejtepeshim proceset anabolike e katabolike.

Koha e nevojshme q t sintetizohen dhe t zbrthehn sht e ndryshme pr proteina t ndryshme.Prej disa or n disa dit.(psh. Per albumina eshte 20-25 dite.)Zbrthimi i proteinave bhet nn veprimin e proteazave t traktit digjestiv,t cilat mund t jen ekstracelulare q gjnden n gjak dhe lngjet exsrtraceluare.Proteazat intracelulare kryesisht gjnden n lizozome.

Ne baze te vendit aktiv te veprimit ne vargun polipeptid proteazat ndahn n ; egzopeptidaza,I zbrthejn vargjet polipeptide n fund dhe ate aminopeptidazat veprojn n pjesn N-terminale t vargut.Endopeptidazat i zbrthjen proteinat n mes t vargut polipeptid.

Pr dallim prej enzimave t tjera proteazat nuk kan specifitet t lart pr substratin, por veprojn n lidhje t caktuara dhe n strukturn e vargut polipeptidik.Psh :pepsina dhe tripsina kan veprim katalitik n t gjitha proteinat.

Pepsina- krijohet n mukozn e lukthit si pepsinogjen, q n reaksione acidike ose me veprimin e pepsines (autokatalizs) shndrrohet n pepsin aktive.Kimozina- vepron n kazeinn e qumshtit pr tu shndrruar n parakazein .

Shumica e enzimave proteolitike krijohen n qelizat e lukthit apo t pankreasit dhe ate si prekursor inaktiv-ZIMOGJENEZimogjenet kan vargje m t gjata proteinike,dhe pas shkputjes proteolitikte t vargut n vende t caktuara krijohen qendrat aktive enzimatike,gjegjsisht proteazat aktive.Kshtu prej pepsinogjenit krijohet pepsina,tripsinogjenit tripsina etj.

Zbrthimi i tyre fillon n lukth nn veprimin e pepsines.Vazhdon n zorrt e holla nn veprimin e tripsins, e t kimotripsins gjer n peptide. Peptidet e krijuara pastaj nn veprimin katalitik t karboksipeptidazave dhe aminopeptidazave zbrthehen n amino acide.

Amino acidet e lira absorbohen n mukozn e traktit intestinal,kalojn n gjak,e pastaj n organe specifike n t cilat bhet sinteza e proteinave specifike.

Sinteza e proteinave sht nj proces i komplikuar, n t cilin rolin kryesor e kan acidet nukleinike ADN dhe ARN.

Pr 24 or prsoni i rritur sintetizon 400 gr proteina (t njejten sasi edhe e eliminon).Zbrthimi i proteinave me veprimin e enzimave proteolitike bhet gjer n a. acide.A.acidet pjsrisht shfrytzohen pr sintezn e proteinave jo esenciale e pjesrisht katabolohen gjer n produkte prfundimtare katabolike ose nprmjet t produkteve intermediare zbrthehen gjer n CO2 dhe H2O.

Proteazat jan enzima hidrolitike, zbrthejn C-N lidhjet peptide. Enzimat proteolitike

Ndrtimi i proteinave-AminoacidetAmino acidet jane njesia themelore e proteinave.Kan -karbonin asimetrik i cili sht i lidhur pr gr; Amin,karboksil,dhe H e R varegjet.te gjitha amino acidet perbejne N.O.C.H.

Vargu ansor (R)2.Struktura aminoaciedeve dhe peptideve

Dallohen dy forma sterike t aminoacideve: forma L dhe forma D

T katr grupet jan t vendosura si figura me pasqyrn: N formn D jan ne karbohidratetFormn L-gjenden ne proteinat.

Atomi i karbonit, pr t cilin sht i lidhur grupi amin, sht asimetrik, q do t thot se aminoacidet jan komponime optikisht aktive, prve aminoacidit m t thjesht glicines

R R

H C NH2 H2N C H

COOH COOH

D-Amino Acidi L-Amino Acidi

Proteinat jan te perbera nga L- amino acidet

Vetit e prgjithshme t amino acideveAminoacidet kan veti t ndryshme fiziko- kimike: aktiviteti optik. Amfoteriteti. pjesmarrja n reaksionet e ndryshme biokimike, krijimi lidhjes peptidike. Aktiviteti optik- Aminoacidet jan komponime optikisht aktive. -tretshmria- posedojn potencial elektrik .- treten leht n trets polar si H20 dhe etanol -nuk tretn n trets jo polar si eteri dhe benzeni.

Klasifikimi i amino acideve- Klasifikimi struktural bazohet n ndrtimin struktural t vargut ansor te a. acideve (alifatike, ciklike).- Klasifikimi elektrokimik-bazoht n veorit elektrokimike t a. acideve (acidike, bazike, neutrale). - Klasifikimi biologjik, bazohet n rndsin biologjike t amino acideve( esenciale, dhe jo esenciale).

Klasifikimi kimik i amino acideveAmino ac.monoamino monokarboksilike;Glicina,alanina fenilalanina.,valina,leucina,izoleucina,serina,treonina.prolina histidina.

Aminoacidet monoamino dikarboksilike;A. asparginik, aspargina, ac. glutaminik, glutamina.

Aminoacidet qe perbejne sulfur; Cisteina, cistina, metionina.

Amino acidet alifatike;Lizina, hidroksilizina, arginina.

Aminoacidet aromatike;Fenilalanina, tirozina, dijod-tirozina,tiroksina

Amino acidet heterociklike;Triptofani, histidina, prolina,hidroksiprolina.

A. Alifatike Glycina (Gly) (G) acidi a amino acetikAlanina (Ala) (A) acidi a amino propionikValina (Val) (V) acidi a amino iso valerikLeucine (Leu) (L) acidi a amino iso caproikIsoleucina (Ile) (l) acidi a amino B methyl valerik

Hidroksi A.A ato prmbajn OH grup n ann zinxhirit6. Serine (Ser) (S) or aacidi amino hidroksi propionik7. Threonine (Thr) (T) acidi aamino hidroksibutirik

Klasifikimi biologjik i a. acideveAmino ac. esenciale;Arginina, histidina, fenilalanina, treonina, valina, metionina, izoleucina, leucina, triptofani, lizina.

Amino ac.joesenciale;Alanina, cistina, glicina, ac. asparginik, ac. glutaminik, citrulina, tirozina, prolina, hidroksiprolina, serina.

Sipas lidhjes s R- grupeve pr -karbonin,ndahen ne;- polare, q prbjn gr. n vargun ansor dhe nuk jonizohen.Ne mesin e forte alkalin grupi SH I cistenies dhe grupi fenol I tirozines munden te disosiojne e te leshojne protone,formohen amidet e a. acideve acidike dhe humbet veqoria acidike e gr. Karboksil. - jo polare formojn lidhje hidrofobe,kur grupet CH me radikalin gjenden ne mesin ujore dhe paraqitet qrregullim I struktures ujore ,shkeputen lidhjet hidrogjenike. -acidike- bazike.

- polare, q prbjn gr. n vargun ansor dhe nuk jonizohen.

- jo polare formojn lidhje hidrofobe,kur grupet CH me radikalin gjenden ne mesin ujore dhe paraqitet qrregullim I struktures ujore ,shkeputen lidhjet hidrogjenike. -acidike- bazike.

Glicina sht a. acidi m i thjesht , nuk ka atomin asimetrik t karbonit ,prandej sht i rndsishem pr krijimin e strukturave t caktuara si kolagjeni.Alanina-prbn gr. Metil n t cilin mund t zvndsohet nj apo t dy hidrogjenet me mbetje tjeter dhe krijohen a. acidet tjera.

Valina ,leucina, izoleucina kan atomin e karbonit t degzuar.Prolina ka struktur ciklike ,sht amin sekondar A. acidet sekundare shpesh quhen dhe iminoacide.Fenilalanina prbn unazn aromatike,prbn gr. Fenol i cili ka veti t dobta acidike dhe n PH>9 disoson protonin.

Serina perben gr. OH qe mund te hyje ne reaksione te ndryshme dhe te krijon esteret.Treonina posedon dy atome te karbonit asimetrike prandej mundet te paraqitet ne kater forma izomerike.Cisteina perben sulfidril mjafte reaktiv.Lehte mund te dehidrogjenohet dhe te formohen lidhjet S-S.

Mtionina- derivat I homocisteines ,gr. Metil mund te bartet ne metabolizem ne komponime te tjera.Aspargina dhe glutamina gjate hidrolizes se proteinave shkepusin gr. Amid dhe krijohet NH4 dhe ac aspargin.

PEPTIDETProteinat sipas strukturs kimike jan amino acide t lidhura me lidhje peptide. Peptidet sipas struktures kimike jan amide , q me hidroliz krijojn amino acidet.Te peptidet e vrteta t dy komponentet jan amino ac. Nse sht i lidhur edhe ndonj acil , formohen acil-amino acidet.

Peptidet

Sinteza e peptideve Sinteza e peptideve bht ashtu q dervatet e gr. Karboksil lidhn me gr. Amin t ndonj amino ac. ose t peptidit.Te organizmat m t komplikuar shumica e peptideve krijohn me hidroliz proteolitike t vargjeve polipeptide.

PolipeptidetPeptidet n prbrjen e t cilave gjnden m shum se 10 rezidua t a. ac quhn polipeptide.Proteinat prbjn m shum se 100 rezidua ( mbetje) t a. acideve.

N natyr gjnden oligopeptidet q prbhn prej 10 a. acideve, dhe polipeptidet q prbhen prej 10-100 a. acide.Biosnteza e peptideve me rndesi kryhet sipas principit t biosintezs t proteinave.

Peptidet kan funksione t rndsishme fiziologjike. hormonet e indeve t ndryshme, medijatort etj.Si dipeptid me rndsi I cili sht izoluar n muskuj sht karnozina dhe anserina.Glutationi sht nj tripeptid prbhet prej; glutamil-cisteinil-glicins.

Si hormon peptid sht insulina. Sintetizohet sikurse dhe proteinat prej para- proinsulins,q me shkputjen e peptidit terminal krijoht proinsulina.Ekzistojn dhe antibiotiket peptid; si penicilina, biosinteza e t cils fillon prej a. acidit valina dhe cisteina.Garamicidina sht nj peptid ciklik I prbr prej 10 a. acideve.

Sipas tretshmeris proteinat klasifikohen n ; AlbuminaGlobulinaProtaminaHistoneSkleroproteina.

Proteinat globulare ose sferoproteinat-jan t tretshme n uj ose n tretsira kripore, kan form molekulare sferike, por jo t rregullt.N ket gr. bjn pjes; proteinat e gjakut, proteinat e t bardhit t vese, si dhe nj numr i madh i enzimave.

Keratina , e cila sht e patretshme , e fort dhe kimikisht inerte dhe e qndrueshme.Skleroproteinat jan t patretshme n uj , kan struktur fibrilare, dhe shrbejn si elemente mbrojtse.Kan rnditje rregulare t strukturs molekulare.

Ndarja e proteinave sipas treteshmerise

Denatyrimi- Esht karakteristik e rndsishme e proteinave. Me denatyrim kuptojm ndryshimin e strukturs t molekuls proteinike n t ciln molekulat i humbin vetit biologjike (veprimi enzimatik, hormonal).Denatyrimi sht ndryshimi prej gjendjes t organizuar n gjendje t paorganizuar n molekuln proteinike.

Te denatyrimi I proteins ndryshohet struktura e brendshme e molekuls dhe e tr forma e proteins.(ndryshimi i entropis).Esht reaksion endotermik, por mbi temp. kritike ndrrohet n egzotermik.Vargu proteinik hapet, dhe n mes t vargjeve krijohn lidhje t reja sekondare ,e proteinat bhen t patretshme.

Proteinat- sipas funksionit Jan prbrsit struktural t qelizs kan rol katalitik transportues mbrojts rregullator.

Klasifikimi i proteinave sipas struktursT thjeshta-t prbra vetem prej amino - ac.T prbra - prej proteines s thjesht dhe grupit prostetik.

3.Proteidet jan komplekse t ndrtuara prej pjess proteinike dhe joproteinike.Ndahen n;-metaloproteina -lipoproteina-fosfoproteina -nukleoproteina-glikoproteina - kromoproteina.

Lidhjet strukturale t proteinaveStrukturn proteinore e stabilizojn zakonisht dy lidhje t forta; -peptidike- disulfide.Tri lidhje t dobta; - hidrogjenike - hidrofobe - elektrostatike.

Struktura kimike e proteinaveStruktura q bazohet n renditjen e amino acideve n molekulen proteinke., ka t bj me prcaktimin e strukturs primare t proteins. Por , mund t supozohet se nj varg i gjat i atomeve , i cili krijoht me lidhjn e qindra a. acideve n molekul, n hapsir mund t jet n mnyra t ndryshme.Rnditja e vargjeve n hapsir sht konformacioni i vargjeve.

Struktura sekondare e proteins-paraqet pozitn e vargjeve peptide n hapsir ,pra prfshin mnyren e shtrirjes se vargjeve peptidike ( t zgjatura, ose spirale).Shumica e vargjeve peptidike jan n form t spirales, dhe quhet struktura helikoide.Stabiliteti i saj bazohet n lidhjet hidrogjenore. Dhe lidhjet disulfide.

Struktura terciare nnkupton palosjen karakteristike t vargjeve polipeptidike. Me kt struktur shpjegohet mnyra e palosjes dhe prdredhjes s vargut peptidik n molekulen e proteines.Duke u bazuar n kt ekzistojn dy forma t molek.proteinike;lineare dhe sferoide.

N renditje t drejt t vargut veprojn dhe elementet e strukturs sekondare, beta struktura alfa struktura , si dhe struktura helikoide e cila prsritet n numr t caktuar t a. acideve..Prcaktimi hapsinor sht i kushtzuar dhe me veprimin e ndrsjell t amino ac. t vargut lateral.

Lidhjet me t rndsishme t strukturs terciare jan; hidrogjenike, disulfide, jonike, dhe hidrofobe.Proteinat sipas strukturs terciare ndahn n; 1. N proteina te t cilat dominon struktura alfa-helikoidale.

2. proteina n t cilat dominon struktura e tipit t beta-keratins3. proteina n t cilat gjendet alfa-helikoidi dhe i ndar domeni i beta strukturs (alfa+ beta).4. proteinat te t cilat n form t drejt ndrohen fragmentet e alfa heliksit dhe te beta strukturs.

Struktura kuaternare nnkupton agregacionin e shum vargjeve peptidike n molekulen proteinike.Kto vargje jan t prbra prej shum nnjsive q jan t lidhura kryesisht me lidhje disulfide.S-S.Struktura kuaternare e proteinave mund te jet homogjene dhe heterogjene.Si shembull i struktures kuaternare sht struktura e HB. Prbhet prej 4 vargjeve peptidike (2 alfa+2 beta).

Hemi sht gr. Prostetike e saje .N form reverzibile e lidh oksigjenin, dhe kshtu e bart ate ne inde. 2,3- bifosfoglicerati sht produkt intermedijar i glikolizs , gjndet ne prqndrim t lart n eritrocite ,dhe funksioni i tij sht n rregullimin e O2-transportin e tij..

Nse O2 lidhet n Hb. 2,3 bifosfoglicerati lirohet prej molekuls s lidhur te Hb, sepse paraqitn ndryshime strukturale n strukturn hapsinore t saje.Pra te prqndrimi i ult i O2 rritet prqndrimi i 2,3-bifosfogliceratit ne eritrocite.Me uljen e PH me leht lirohet O2.

Mioglobinasht nje prototip proteinik n t cilen mbizotron struktura alfa-helikoide.N prbrje t mioglobines gjnden 154 a. acide, t rnditura n 8 vargje alfa-helikoide.Mioglobina si gr. Prostetik ka hemin, t lidhur me lidhje jo kovalente n mes t paleve alfa-helikoide.Hemi n form reverzibile e lidhe O2, me se shpjegohet dhe roli i saj n muskuj.

Imunoglobulinat- jan tipike t ndrtuara prej beta-strukturs.Lizozima sht protein e prbr prej alfa dhe beta strukturs.Dehidrogjenazat prbhen prej alfa-heliksit dhe beta-struktures.

Metodat pr prcaktimin e proteinave1. Metodat e precipitimit2. elektroforetike3. Kromatografija4.Ultracentrifugimi5. Imunokimike.

Elektroforeza e lir - kryhet n gypin e qelqit te mbushur me pufer , n t cilin jan t zhytura elektrodat. Elektroforeza zonale- Si barts prdoret celuloza acetati, cello-geli poliakrilamid geli ,amidon geli etj.Elektroforeza raket,elektrofokusimi, elektroforeza dydimenzionale.

Metodat kromatografike pr prcaktimin e a. acideveKromatografija absorbuese Kromatografija jonikeKromatografija gel-filtrueseKromatografija e lngt

Metodat imunokimike pr prcaktimin e proteinaveImunodifuzioni radialNefelometria, turbidimetriaImunoelektroforezaElektroimunodifuzioniRIA-metodatEIA-metodat

Balanci azotikPr t ekzaminuar metabolizmin e proteinave ,duhet studiuar balancin azotik.Balanci azotik paraqet diferencn n mes t azotit I cili mirrt n organizm ,dhe sasis s azotit t eliminuar prej organizmit.

Balanci i ekuilibruar -sht nse sasia e azotit q merret me proteina sht e njejt me sasin e liruar t azotit.Balanci pozitiv-sht kur sasia e azotit q merret sht m e madhe se sasia e azotit t eleminuar.Blanci negativ sht nse sasia qe merret me ushqim sht m e vogl se sasia e eliminuar.

Metabolizmi i amino acideveMe veprimin e endopeptidazave dhe t egzopeptidazave n fund mbesin amino acidet. Pjesrisht shrbejn pr sintezn e proteinave t reja n organizm , e nj pjes zbrthehen n metabolizm nprmes t disa proceseve enzimatike deri n produkte prfundimtare si ;NH3, CO2, H2O me rast lirohet nj sasi e energjis.

Amino acidet t cilat transformohen n piruvat quhen amino ac. glikogjene.Amino ac. qe transformohen n acetil CoA quhen a. acide ketogjene. Disa amino ac. mund t jen glukogjene dhe ketogjene.

Te personat klinikisht t shndosh shndrrimi i proteinave sht 1-2%.

Amino acidet t cilat nuk shfrytezohen n biosintezn e proteinave nuk munden t deponohen e as t eliminohen si t tilla.Grupet amine largohn me transaminim ose dezaminim.Grupet karboksile shndrrohen n intermedier amfibolik.

Disa organizma si (peshqit) si produkt prfundimtar t katabolizmit t azotit kan NH4. dhe quhen orga. Amoniatik.Disa te tjera (shpezt) kan ac. Urik si produkt perfundimtar, dhe quhen urikotik.E disa organizma (sisort) ekskretojn uren, dhe quhn ureotik.

Amino acidet katabolohen n disa mnyra;Dekarboksilimit DezaminimitTransaminimit.

DekarboksilimiEsht proces nprmjet t cilit largohet grupi karboksil nga disa amino acide . pas largimit t CO2 nga amino acidi prfitohen aminat biogjene.Aminat e fituara mund t kan veprim t fort fiziologjik.Reaksionet e dekarboksilimit kryhen nga veprimi i dekarboksilazave.Dekarboksilazat si koenzim kan piridoksal fosfatin.

Piridiksal fosfati duke bashkvepruar me a. ac. formon nj komponim intermediar baza e Shiffit.Ky komponim intermrdier leht hidrolizohet n amin biogjene dhe piridoksal fosfat.

Amino acidet q shndrohen n amina biogjeneHistidina------------histaminaTriptofani-----------triptamina---------serotoninaOrnitines ---------putrescinaTirozines -----tiraminaDetoksikohen nn veprimin e oksidazave duke u oksiduar n aldehide prkatse.

Dezaminimi i amino acideve Kuptojm largimin e gr. Amin, nga amino acidi dhe krijimin e NH4.Dezaminimi oksidues- sht proces q kryhet nprmjet t oksidimit.Oksidimi kryhet nn veprimin e disa dehidrogjenazave si FAD-it dhe NAD-it.

1. N fazn e par a. ac me dehidrogjenim kalojn n imino acid.2. imino acidi I fituar me hidroliz formon keto-acidin prkates dhe NH3.Keto-acidet e fituara i nnshtrohen pastaj oksidimit n ciklin citrik.FAD-dehidr. Munden edhe drejtprdrejt ti transportojn hidrogjenet oksigjenit molekular e t formohet H2O2.

Psh. Dezaminimi i ac. Glutaminik kryhet nn veprimin e glut. Dehidr. N mlqi dhe veshka. GLU.DEH. AC.GLUT + NAD--------------AC. IMINO.GLUT.AC. IMINO.GLUT +H2O --------AC. ALFA KETOGLUT.

Nga dezaminimi oksidues I ac. Glut. formohet nj sasi e konsiderueshme e N.Nj pjes shfrytzohet pr sintezen e ures,e pjesa tjeter lirohet si jon amon.

Dezaminimi reduktuesKryhet n prani t dehidrogjenazs q si koenzim ka NADH-H2. dhe kryhet t organizmat anaerobe.Si produkt prfundimtar fitohet ac. i ngopur yndyror.Psh; alanina--- +2H----ac. Propionik..

Dezaminimi hidrolitikGjat ktij procesi amino acidi dezaminohet n prani t ujit.Psh. Alanina + H20 ---> acidi laktik.Acidi asparginik -------->ac fumarik +H20 ac. Malik.

TransaminimiEsht proces t cilin e katalizojn enzimet transaminaza ose aminotransferaza.Me kt proces bht interkonverzioni i gr. Amin nga nj amino acid n keto acid.Piridoksal fosfati sht koenzim I transaminazave dhe sht pjesa kryesore e qendrs aktive.

Alanin transaminaza dhe glutamat transaminaza jan enzima t cilat katalizojn bartjen e gr. Amin prej shum a. ac n piruvat.Transaminazat jan specifike pr disa amino acide dhe keto acide.Transaminazat gjnden n mitokondrie si dhe citoplazm t qelizs.

Piridoksal fosfati ne reaksionin e transaminimit s pari formon nj komponim inermediar (bazn e Schiffit). Me zbrthimin e ktij kompleksi formoht alfa keto ac. Dhe fosfopiridoksamina.

Transporti i amonjakutEdhe pse ekskretohet nprmjet t kriprave t amonit , pjesa m e madhe ekskretohet n form t urs.N mlqi amonjaku shndrrohet shpejt n glutamat, glutamin dhe ure.Ac. Glut. Krijohet nga a. ac dhurues I gr. Amin psh ac. Asparginik. Alanina leucina, nn veprimin e transaminazs specifike.

Glutamina formohet nga acidi glut .dhe NH3 +ATP, nn veprimin e enzimit glu. Sintetaza n mitokondrie t veshkeve.Glutamina pos n veshke mund t sintetizohet dhe n indin trunor.N veshk glut. hidrolizohet nn veprimin e enzimit glutaminaza gjr n NH4 dhe ac. Glutaminik.

SINTEZA E URESRruga kryesore e ekskretimit t azotit prej organizmit t njeriu sht sinteza e ures.Sintetizohet n mlqi, kalon n gjak dhe eliminohet me veshk.Esht produkti prfundimtar I katabolizmit t proteinave.

Reaksionet e ciklit t urs1. sinteza e karbamoil fosfatitSinteza e citrulines, nga a. ac ornitin dhe karbamil- fosfati.Sinteza e arginin- sukcinatitZbrthimi I arginin sukcinatit n arginin dhe ac.fumarik.Zhrthimi i arginines n citozol t melqis n ure dhe a. ac ornitin.

Pr sintezen e 1 mol t ures shpenzohen 3 molek ATP, prej te cilave dy molek shndrrohen ne ADP dhe Pi, dhe 1 molek AMP+PPI.Marrin pjes suksesivisht 5 enzime q katalizojn 5 reaksione , si dhe 6 a. acide.A. ac. Glut. sht si aktivator i enzimeve e te tjerat jan si transportues t atomeve prej t cilave n fund krijohet urea.

Parregullsit metabolike t ciklit t uresMund t paraqiten pr shkak t deficitit t t pes enzimeve. Rregullimi I sintezs s urs varet nga veprimi i karbamil fosfat-sintetazes dheglutamat dehidrogjenazes. Kto enzime e drejtojn azotin prej glutamatit ,dhe a. ac tjera ne karbamil fosfat e prej tij n ure.

Metabolizmi i amino acideve pa radikalin azotik2-oksoacidet t cilat fitohen n organizem kyqen prap n metabolizem.Ato zbrthehen pastaj duke u fituar energjia gjer n CO2, dhe H20.Mund t kyqen prap n organizem pr krijimin e produkteve t nevojshme si karbo hidratet, proteinat ,yndyrerat.

Sinteza e Kreatines dhe KreatininesSintetizohet ne dy etapa;A. arginina+ glicina----- ac .guanidin acetik + ornitina.B. Ac.guanidin acetik + S-adenozil-metionina---- metiltransf--- kreatina=s-adenozil homocisteina.

Acidi urikTe njeriu ac. urik eshte produkti kryesor I katabolizmit te nukleozideve purine adenozines dhe guanozines. Sasia me e madhe e purineve ,qe eliminohet si ac. urik ne urine paraqitet per shkak te degradimit te ac. nukleinike endogjene.

Ju falem nderitMr.sci. Islam zeqiribiokimist