UNIVERSITETI I GJAKOVES “FEHMI AGANI”

FAKULTETI I EDUKIMIT

PROGRAMI FILLOR

PUNIM DIPLOME

ARSIMIMI I NXËNËSVE ME SINDROMEN DOWN

Mentori: Studentja

Prof.ass.dr.Shefqet Mulliqi Rita Pavata

Gjakovë 2017

Faqe 2 of 35

Përmbajtja

Abstrakti ......................................................................................................................................................4

Hyrje ............................................................................................................................................................4

1. Qëllimi i hulumtimit................................................................................................................................5

2. Objektivat e hulumtimit .........................................................................................................................6

3. Hipoteza ...................................................................................................................................................6

4. Metodat dhe teknikat hulumtuese ......................................................................................................... 7

4.1. Teknikat .............................................................................................................................................7

5. Historia.....................................................................................................................................................8

5.1. Si krijohet Sindroma Down................................................................................................................8

5.2. Si e mori këtë emër? ..........................................................................................................................8

5.3. Kush e zbuloi dhe e shpjegoi shkaktarin gjenetik të Sindromes Down? ........................................... 9

6. Ҫka e karakterizon Sindromen Down................................................................................................... 9

6.1. Karakteristikat fizike..........................................................................................................................9

6.2. Problemet shëndetsore .....................................................................................................................10

7. Llojet e Sindromes Down .....................................................................................................................10

8. Nevoja për arsimim gjithëpërfshirës të fëmijëve me Sindromë Down në shkollat tona.................10

9. Krijimi i kushteve nëpër shkolla për nxënësit me sindromë down ..................................................11

9.1. Aftësitë sociale.................................................................................................................................12

9.2. Mbarëvajtja në shkollë .....................................................................................................................12

9.3. Koncetrimi .......................................................................................................................................13

9.4. Pushimi dhe argëtimi .......................................................................................................................13

10. Aftësia e të folurit................................................................................................................................14

10.1. Artikulimi i fjalimit........................................................................................................................14

10.2. Qartësia e bisedës...........................................................................................................................14

10.3. Aktivitete të frymëmarrjes .............................................................................................................14

11. Ndikimi i lojës së përbashkët, fëmijët me Sindrom Down dhe fëmijët tipik .................................15

11.1. Te nxënit përmes të shikuarit dhe të imituarit................................................................................15

11.2. Rëndësia e miqësisë .......................................................................................................................16

11.3. Përfitimet e miqëve me fëmijët me shkallë të ngjajshmë më nevoja të veҫanta ............................16

Faqe 3 of 35

12. Disa nga metodat që ndikojnë tek fëmijët me Sindromën Down....................................................16

13.Hulumtime Empirike .............................................................................................................................17

13.1. Diskusioni .......................................................................................................................................17

13.2. Qëllimi i anketës.............................................................................................................................17

14. Përfundimi ...........................................................................................................................................27

15.Rekomandimet ......................................................................................................................................28

Për shkolla...............................................................................................................................................28

Për prindër ..............................................................................................................................................28

Për institucionet......................................................................................................................................28

16.Literatura: ..............................................................................................................................................29

17. SHTOJCË ................................................................................................................................................30

Pytësori ...................................................................................................................................................30

Faqe 4 of 35

Abstrakti

Qëllimi i këtij hulumtimi është arsimimi i cili ndihmon nxënësit me Sindrom.Në këtë

hulumtim kam marr të dhëna nga shkollat e qytetit ët Pejës.Nevoja për edukim dhe arsimim të

fëmijëve me SindromëDown nuk mund të përjashtohet për shkak të faktorëve të cilët janë ne

vendin tonë.

Gjatë praktikave që kam realizuar në shkolla kam pasur rastin të takoj nxënës me

Sindromin Down të cili në klasëekzistontonin si trup,mesimdhënësit nuk nuk ishin profesional

dhe ata anashkaloheshin prej cdo aktiviteti të shënuar.

Këta fëmijë po hasin vështirësi që nga klasa e parë.Prandaj,ky hulumtim ka ne përbërjen

e tij,nevojën për arsimim gjithë-përfshirës,kyqjen e fëmijëve me Sindromen Down,dhe nevojën e

afrimit të një ambienti të përshatatshem për ta në menyrë që të mund të shpreh potencialin e

plotë.

Fjalët kyce: arsimim,sindrom down,shkolla.

Hyrje

Duke u nisur nga fakti që tashmë ka filluar të aplikohet arsimimi gjithëpërfshirës duhet

ditur që nuk mjafton vetëm në një klasë me nxënës të rregullt të jetë edhe një nxënës me nevoja

të veҫanata,por duhet ditur mënyra se si ti ҫasemi atij fëmije.nëpër shkollat tona ka

Faqe 5 of 35

shumëmësimdhës,por jo të gjithë punojnë në mënyrë profësionale,gjithmnë dukë ju referuar

raportit mësuses-nxënës me nevoja të veҫanta.

Nxënësit me Sindrom Down në Kosovë tashmë janë pjesëmarrës në shkolla,pikërisht aty

ku fëmija merr hapat e parë të arsimimit,mësuësit që nuk janë të përgatitur profesinalisht

arysetohen me faktin qe janë penges në klasë dhe duan shumë vemendje.Ҫdo nxënës ka nevoja të

veҫanta vetëm se tek dikush ato janë më të theksuara,kështu qëna takon neve si mësimdhënës që

tju ndihmojmë dhe t’i bjëjmë të ndjehen të barabartë para shoqërisë.Ne si shoqëri nuk është se

jemi përkrahës ndaj personave me nevoja të veҫanta dhe i friksohemi diqkaje qëështë ndryshe

nga ne.Personat me Sindromen Down tashmë nuk janë të izoluar dhe barrë e shoqërisë siҫ mund

të jëne etiketuar dikur,sot janë pikërisht ata qe po mundohen t’ju ndryshojn mendimin

njerëzve,që mjafton të kenë vetëm pak përkrahje,e pjesën tjetër mund ta arrijnë vet.

Fjalet kyҫe:Sindrom Down,mesimdhënës,shkolla,gjithëpërfshirje.

1. Qëllimi i hulumtimit

Objektivi kryesore i këtij hulumtimi është që të mbështet dhe të tregoj barrierat ndaj

arsimit gjithëpërfshirës në vendin tonë ku janë në pytje nxënësit me nevoja të veҫanta ne këtë

rast nxënësit me Sindrom Down.Qellim i këtij hulumtimi është të tregoj se loja,kreativiteti mund

të shërbejëne funksion të edukimit,arsimimit dhe mesimit gjate gjithë jetës të fëmijëve më

Sindrom Down.

Faqe 6 of 35

2. Objektivat e hulumtimit

Ҫka është Sindromi Down?

Ҫka e karakterizon një person me Sindromen Down?

Si të sillemi me një person që ka Sindromen Down?

Ҫfarë rëndësië ka arsimimi tek fëmijët me Sindromen Down?

A duhet të ketë një fëmije me Sindromen Down lojëra të veҫanta apo gjithëpërfshirëse?

3. Hipoteza

H.1.A ka arsimim të mjaftueshëm që të ndihmojë në zhvillimin psikik të fëmijëve me

Sindromen Down?

H.2.Sa kanë përkrahje nxënësit me Sindromen Down në institucionet arsimore?

Faqe 7 of 35

4. Metodat dhe teknikat hulumtuese

Metodat që më kanë ofruar mundësi që të perfundoj me sukses tezën janë:

Metoda e bashkëbisedimit-kam biseduar me prindër, mëimdhënës,familjar,në mënyrë

qëte marr sa më shume të dhëna per hulumtim.

Metoda përshkruese-kjo metodë më ka ndihmuar të përshkruaj pamjen fizike dhe

karakteristikat e tjera që i posedon një fëmijë me Sindromen Down.

Metoda shpjeguese- është përdorur kur është shpjeguar ҫrregullimi kromozomal,arsyet

si dhe shpjegimin e arsimit.

Metoda statistikore-pasiqë hulumtimi ka të bëjë me personat e prekur me Sindromen

Down, në këtë hulumtim kam përdorur numra duke treguar sa persona ka me këtë

Sindrom,me (%) përqindje kur kam treguar llojet e këtij Sindromi

4.1. Teknikat

Teknikat e hulumtimit që janë përdorur në këtë hulumtim janë vëzhgimi dhe interviztimi.

Vëzhgimi –Gjatë punës praktike kam vëzhguar mënyren se si mesimdhënësit i

trajtojnë dhe si ju ҫasen fëmijëve më Sindrom Down.Gjithashtu kam vizituar

organizatën “Qendra për punë të pavarur” ku kam vëzhguar nga afër punën dhe

kujdesin që u ofrojnë këtyre personave.

Intervista-në këtë hulumtim kam përdorur intervista të cilat i kam zhvilluar me

drejtoreshën e kësaj shkolle dhe me mësimdhënësit të klasave gjithëperfshirësë.

Fjalët kyҫe: metodë,tëknikë.

Faqe 8 of 35

5. Historia

5.1. Si krijohet Sindroma Down

Në trupin e njëriut ҫdo qelizë përmban 46 kromozome, më saktësisht dy palë nga 23

komozome.Veza e cdo femre ka 23 kromozome,po aq edhe cdo sperm e mashkullit.Në

momentin kur bëhet ngjizja dhe sperma fertilizon vezen,atëherë krijohet një qenie e re humane e

cila ka një set të kompletuar kromozomesh.Ne si qenie njerzore dime se jo gjithëqka mund të

shkoj ashtu siҫ duam ne, e sidomos ne jetën ne ҫift e fëmijë,sepse ka raste kur ndodhin

ҫrregullime dhe formohen abnormalitete kromozomale, e një prej tyre është Sindroma Down.

Ky lloj ҫrregullimi ndodhë gjatë ngjizjes, ne vend që të mirret një kromozim 21 nga babai

dhe një kromozom 21 nga nëna,ka edhe një kromozom shtesë që rezulton nga një ndarje

anormale qelizore. Pra në kromozomin e 21-të I bie që të shtohet edhe një kromozom shtesë,që

d.m.th foshnja e lindur në vend që te ketë 46 kromozome ajo ka 47 kromozome,e ai kromozom

shtesë do të jetë i pranishëm në secilën qelizë të foshnjës.

5.2. Si e mori këtë emër?

Në fillim personat me Sindrom quheshin “mongol”.

Psikologu John Londgno Down gjatë punës së tij e ka vërejtur që shumë “pacient” kishin

ngjajshmëri fizike ,kjo ndodhi gjatë vitit 18661.Më pas në vitin 1961,19 ekspert ndërkombtarë

propozuan që most ë përdoret më termi mongol por Sindrom Down,e që nga viti 1965 termi

Sindrom Down u pranua si term universal botëror.

1A Reading and Language Intervention for Children with Down Syndrome (RLI). (2017, May

01). Retrieved June 18, 2017, from https://www.dseinternational.org/en-us/

Faqe 9 of 35

5.3. Kush e zbuloi dhe e shpjegoi shkaktarin gjenetik të Sindromes

Down?

Shkenctari Jerome Lejeun ishte ai që zbuloi numrin e kromozomeve ne trupin e njeriut,e

kështu pastajai arriti ta spjegoj edhe ҫrregullimin gjenetik të kromozmit 21.2

6. Ҫka e karakterizon Sindromen Down

6.1. Karakteristikat fizike

Kanë sy që shtrihen lartë dhe poshtë

Një rrudhë e vetme që shtrihet horizontalisht në pëllmbën e dores

Duar të vogla

Veshë të lëshuar

Qafë të drejtë

Gishti i vogël ka vetëm një përkulje

Hapsirë më e madhe në mes gishtit të madh të këmbës dhe atij të dytë

Shtatë shkurtër

2Hare, F. (2003). The Down's Syndrome Handbook: A Practical Guide for Parents and Carers

(Revised ed.). UK: Random House.

Faqe 10 of 35

6.2. Problemet shëndetsore

Defektet në zemër, të cilat shfaqen në një nga tre me këtë Sindrom

Defekte në traktin digjistiv

Ndonjeherë problem me shikim dhe dëgjim

7. Llojet e Sindromes Down

Foshnja mund të ketë trisomin 21-të ,prezenca e materialit të gjenit shtesë në ҫiftin 21 të

kromozomeve,rreth 95% të njerzëzve të prekur me Sindrom Down kanë trisomin 21-të3

Rreth 4% kanë translokacion,kur kromozomi shtesë 21 shkatrohet bashkohet më një

tjetër.

1% kanë mozaik,ku vetëm disa qeliza kanë trisomin e 21-të.

8. Nevoja për arsimim gjithëpërfshirës të fëmijëve me

SindromëDown në shkollat tona

Sipas arsimimit gjithëpërfshirës zakonisht nënkuptohet pjesëmarrja e plotë në jetën

shoqërore e të gjithë personave,pavarsisht gjinisë,prejardhjes nacionale, fetare, socio ekonomike,

aftësive dhe gjendjes shëndetësore4.

3Cunningham, C. (1996). Families of children ëith Down syndrome. Retrieved June 18, 2017,

from https://ëëë.down-syndrome.org/perspectives/66/

A. (2016). /Pyet nënat kërko pyet. Retrieved June 18, 2017, from http://ëëë.bebaime.com/pyet-

nenat/32290

4

Faqe 11 of 35

Ne të njëjtën kohë kjo do të thotë se shkollat duhet të përshtaten me nevojat arsimore të

fëmijëve,jo për të edukur vetëm ata fëmijë të cilët nuk mund të përshtaten në procesin arsimor

ekzistues.Përfshirja është bazuar në parimin e respektimit të së drejtës për arsimim.

Ҫdo fëmijë ka të drejtë për një arsimim cilësor në përputhje me mundësitë dhe aftësitë e

tyre.Arsimimi gjithëpërfshirës ofron një mundësi për të gjithë fëmijët që të jenë si pjesë e

komunitetit të shkollës dhe kështu të jenë të përgatitur në mënyrë të barabartë që të marrin pjesë

në jetën shoqërore.

Në këtë rast për përfshirjen mendojmë për përfshirjen e fëmijëve më sindromëdown që të

kanë një arsimim i cili nuk duhet të jetë i nënvlerësuar për shkak të gjendjes së tyre.Sipas

arsimimit gjithëperfshirës ne duhet të kuptojmë një sistem arsimor qëështë i hapur për të gjithë

fëmijët,por sidomos për ata që janë të margjinalizuar për shkak të statusit tyre shoqëror i cili në

një farë mënyre ka përjashtuar këtë grup të nxënësve dhe në një farë mënyre nuk ofron përkrahje

adekuate kur janë në pyetje fëmijët me sindromëdown.

9. Krijimi i kushteve nëpër shkolla për nxënësit me

sindromëdown

Kur janë në pyetje kushtet të cilat duhet të krijohen për fëmijët më sindromëdown ne

mund të themi se kushti i parëështë se këta fëmijë duhet të i pranoj duke i larguar nga

paragjykimet që i largojnë nga jeta normale.Kemi raste ku ne shtetet të zhvilluara këta fëmijë

janë duke marr pjesë dhe në shkollat normale dhe me këtë metode ata janë të motivuar dhe kanë

treguar sukseset në mësimet e tyre.

Studimet kanë treguar suksesin për pjesëmarrjen e këtyre nxënësve në shkollat të

rregullta ku kanë dhënë rezultate të lakmueshme në mësime,prandaj këtë përvoje të atyre

shteteve duhet ta marrim dhe ne,dhe në këtë mënyrë edhe ne si ata të mos i përjashtojmënxënësit

Faqe 12 of 35

me nevoja të veҫanta (sindromëdown).5Nëse dëshirojmë të kemi sukses ne shkollë duhet të

fillojmë më intervenim të hershëm dhe ti edukojmë fëmijët në atë mënyre që të mos

anashkalojnë ata fëmijë të cilët kanë nëvojë për shoqerizim.

Fëmijëve me sindromëdown zakonisht i mungojnë aftësitë intelektuale dhe sociale

prandaj familja dhe mesimdhënësit duhet të fokusohet në zhvillimin e aftësive të cilat mund të

kontribojnë në zhvillimin më të shëndetshëm të kësaj kategorië të nxënësve.

9.1. Aftësitë sociale

Megjithëse aftësitë e fëmijëve me sindromëdown janë më të ulta dhe ato edhe brenda

këtyre fëmijëve janë po aq të ndryshme sa edhe në ҫdo grup tjetër të fëmijëve.Vlenë të theksohet

se familja,historia familjare dhe përbërja kromzomale janë përcaktorët kryesor të personalitetit të

fëmijës.Është ide e gabuar kur mendohet se fëmijët me sindromëdown janë të dashur dhe të

dhembshur.Të gjithë fëmijët herë-herë mund të jenë të bezdizshëm,të sillen keq dhe të jenë të

pabindur,prandaj as fëmijët me SindromëDown nuk bëjnë përjashtim.Shokët e klasës gjithashtu

duhet inkurajuar të sillen më këta fëmije në mënyrë të zakonshme si brenda shkollës ashtu edhe

jashtë saj.Pra nëse reagimi i të tjetëve është i përshatatshëm,fëmijët me Sindromin Down do ta

fitojnë besimin,sigurinë,inkurajimin dhe pavarësinë.

9.2. Mbarëvajtja në shkollë

Fëmijët me Sindrom Down mund të mësojnë mjaft sidomos kur theksi vihet në ndërtimin

dhe në ҫmuarjen e besimit.Yjet ose shenjat e arta në fletë si shpërblim për arritjet e

thjeshta,shpeshëerë janë tejet efikase.Nëse sistemi i shpërblimit shfrytëzohet në shtëpi për ta

inkurajuar zhvillimin e një veprimi, një gjë e tillëështë mjaft e përshtatshme të përdoret edhe në

shkollë.

5Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

Faqe 13 of 35

Të gjithë reagojmë ndaj lavdatës dhe vlen të mbahet mend se për fëmijën duhet të flitet

vëtëm mirë kur është buzë dëgjimit.Termi pozitiv fëmija me “nevoja të veҫanta”është më i

preferuar në krahasim më termin femija i hendikepuar.

Komunikimi midis shtëpis dhe shkollës duket se për ҫdo fëmijëështë jetik kjo duhet

ҫmuar. Biseda me këta fëmije nuk do të ketë nivelin e njëjtë me atë të fëmijëve të tjerë.Për këtë

arsye cdo detyrë do të duhet të mësohet ne hapa sa më të vegjël.Gjithashtu edhe në shtëpi mund

të përdoret metoda e njëjtë për detyrat dhe veshmbathjen.

9.3. Koncetrimi

Fëmijët me Sindrom Down shpeshherë për disa aktivitete kanë koncetrim të kufizuar.

Ndryshimi i aktivitetit mund tëjap përgjegje më të mirë.Intervali kohorë i përqëndrimit të

vemendjes së disa fëmijëve me Sindrom Down gjithashtu është i shkurtër.

Inkurajimi gradual i fëmijës për të shpënzuar më shumë kohë në aktivitete e ndihmon

zghatjen e kohës së koncentrimit.

9.4. Pushimi dhe argëtimi

Është folur mjaft për fëmijët e moshës shkollore lidhur me rëndësinë e lojës në periudhën

e pushimeve.Gjatë kësaj kohe atyre duhet tu jepët mundsia të largohen nga ndërtesa dhe

disiplina.Për fëmijët më Sindrom Downkëto pushime nuk mund të jenë gjithmonë ndihmesë dhe

knaqësi pasiqe ata mbeten të izoluar dhe larg nga shkët me të cilët janë të shoqeruar.Kuadri deri

diku mund te jetë ndihmesë që fëmijët me Sindrom Down të përfshihen në lojërat e të tjerëve.Por

mesimdhenësi duhet të bëjë laramani aktivitetesh ku ata femijë të mund të shprehin potencialin e

tyre dhe njekohësisht të jenë më shkër e klasës.

Faqe 14 of 35

10. Aftësia e të folurit

10.1. Artikulimi i fjalimit

Afftësia motorike gojore,lëvizjet gojore,gjuha dhe strukturat tjera të përdorura për

fjalimin

Artikulimi i të folurit tingulli si dhe komunikimi i fjalëve dhe tingujve.

Problem me planifikim sekuens të lëvizjeve

Mësimi i të përdorurit të tingujve në fjalë

Ndëgjim dhe riprodhim i strukturës së tingujve dhe fjalëve

10.2. Qartësia e bisedës

Mund të ketë vëshitrësi të bëjë tinguj të fjalimit

Tonet e ulëta muskulore në gjuhë dhe buzë bëjnë bisedën e tyre jot ë saktë

Më e vogel se mesatarja grupore orale

Më pak hapsirë për gjuhë mund të duket shuume e madhe për gojën që mban fjalimin të

mos procesohet

10.3. Aktivitete të frymëmarrjes

Duke pasur parasysh mardhënuen e drejtpërdrejt midis frymëmarrjes dhe të folurit duhet

përfshihen ushtrime të frymëmarrjes në mënyrë që të arrihet kapaciteti dekuar i frymëmarrjes,

duke pasur parasysh ndikimin jetik që ka në gjithë trupin.

Tekinkën e frymëmarrjes në fillim duhet ta zbatoj mësimdhënësi,terapisti apo prindi në

mënyrë që fëmiju të mësoj përmes vëzhgimit dhe imitimit.

Aktivitetet e frymëmarrjes përmes lojës mund të jenë :

Loja me pompero

Fryerja e qiriut

Fyelli

Faqe 15 of 35

11. Ndikimi i lojës së përbashkët,fëmijët me Sindrom Down

dhe fëmijët tipik

Përfitimet e miqësive dhe aktiviteteve me shokët mund të jenë të ndryshëm për fëmijët

me Sindrom Down në varësi të faktit nëse shoku është në mënyrë tipike në zhvillim apo

gjithashtu ka një paaftësi zhvilluese.

Loja dhe të mësuarit me fëmijët tipik të moshës së njëjtë mund të ofroj përfitime në

aspektin njohës dhe gjuhësor për të inkurajuar sjellje shoqërore sipas moshave6. Duke luajtur me

bashkëmoshatarët me një nivel të ngjajshëm zhvillimor mund të siguroj më shumë lojë

reciprokisht të knaqshme nga mënyra se si luajn dhë aftësitë e komunikimit do të jenë të

ngjajshme prandaj nga një fëmijë tipik do të fitoj të mirat sociale emocionale dhe njohëse.Pra

fëmijët me Sindrom Down mund të kenë nëvojë për dy grupe të ndryshme të miqëve për të marr

përfitime, nga fëmijë tipik dhe nga miqët me Sindromen Down ose me një nivel të gjuhës dhe

vonesa njohëse.

11.1. Te nxënit përmes të shikuarit dhe të imituarit

Fëmijët me Sindrom Down vazhdojnë të dëshmojnë që janë shumë të aftë në situate

sociale dhe ata gjithashtu tregojnë aftësi të mira për të mësuar sit ë sillen në situate shoqërore që

janë të përseritura,ku ata mund të kopjojnë fëmijët e tjerë. Për shembullë shumë fëmijë me

Sindromen Down janë të mirë në mësimin e rutinës për të arritur në arsimimin shkllor për tu

rreshtuar, për tu ulur në tavolina sepse këto veprime janë të përseritura ҫdo ditë dhe ata mund të

imitojnë fëmijët tjerë. Mësimi nga imitimi dhe përsëritja është një forcë që një fëmijë më

Sindromen Down të mësoj veprimet e domosdoshme në arsimin shkllor,veprime të cilat kalojnë

në rutinë.Kjo e shpjegon pse sjellja sociale e shumë adoleshentëve dhe të rriturve me Sindromen

Down shpesh përshtatet me moshën e tyre,pavarsisht nga gjuha e tyre dhe vnesa njohëse.Ata

mesojnë duke shikuar,duke imituar dhe pastaj duke bërë dhe të kuptuarit e tyre të rritet me

pjesmarjen,praktike dhe jo nga shpjegimi.

6Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

Faqe 16 of 35

11.2. Rëndësia e miqësisë

Të promovoj aftësi njohëse dhe social

Për të mësuar së sit ë ndaj gjërat me te tjerët

Për të mësuar të përballoj zhgënjimin apo armiqësinë

Për të mësuar se si duhet mbështetur dhe ndihmuar të tjerët

Për të ndar shqetësimet dhe kënaqësit

Për të kntribuar në vetë-respekt dhe në krijmin e identitetit

11.3. Përfitimet e miqëve me fëmijët me shkallë të ngjajshmë më

nevoja të veҫanta

Të ofroj mundësi për t’u relaksuar dhe komunikim të barabartë

Barazi

Të kuptuarit

Identitet të përbashkët

Pranimi reciprok dhe i vlersuar

Ndihmojnë njëri-tjetrin në mënyrë të përbashkët

12. Disa nga metodat që ndikojnë tek fëmijët me Sindromën

Down

Fëmijët me Sindromen Down sipas ligjit kanë të drejtë të jenë në shkollat e rregullta,

mirpo është sfidë e madhe për mësusës së sit ë punojnë me ta, andaj mësusesit që i kanë këra

fëmijë në klasë duhet të kenë parasysh që të përmbahen këtyre rregullave

Njohja paraprake e këtyre fëmijëve

Jo diferencim

Bashkëpunime të ngushta me kolegët(psikologu,pedagogu,mesimdhensit)

Bashkëpunim me prindërit

Faqe 17 of 35

Mundësisht puna shtesë me mësuesën mbështëtese

Krijimi i portofolies

Perzgjëdhja e mjeteve didaktike mësimore

13.Hulumtime Empirike

13.1. DiskusioniDuke analizuar fëmijët më sindromëdown,ne mund të themi se ata nxënës mund tëkenëaftësitë për shkollim normal dhe në të cilin mund të tregojnë shume sukses.

Në jëtën e përditshme kemi raste ku fëmijët më sindromëdown kanë treguar sukses kurkanë filluar në moshën e re të zhvillojnë intelegjencën e tyre duke nisur nga familja,kopshti,periudha parashkllore e pastaj kanë vazhduar në shkollë të rregulltë dhe kanë arritursuksesin në kreativitetin e tyre.

Në pjesën hulumtuese për tezën e parashtruar ne jemi fokusuar që ti sigurojmë të dhënat dheinformacionet sa më të sakta dhe të trajtojmë në thelb hulumtimin e parashtruar.

Në hulumtim jemi përqendruar të sigurojmë informata të nevojshme nga mësimdhënësit të cilëtmund të kenë më së shumti njohuri për këta fëmijë.

Hulumtimi është zhvilluar nëpër 5 shkolla të regjionit të Pejës ku kemi anketuar mësimdhënës tëcilët kanë ofruar bashkëpunim të jashtëzakonshëm.

13.2. Qëllimi i anketës

Në bazë të literaturës të cilën kemi përdorur ëpër realizimin e këtij punimi kemipërfunduar pjësën teorike. Por qëllimi ynë ka qenë që të pasuriojmësa më shumë këtë punim dhejemi përqendruar në përpilimin e pytësoirt dhe të cilin kemi ofruar mësimdhënësve nëpër shkollapër sigurimin e informacioneve të veҫanata.

Faqe 18 of 35

1. A do të pranonit nxënës me sindromin down në klasën tuaj?

A) Po(61 persona)

B) Jo (4 persona)

C) Nuk e di (11 persona)

Diagrami.1.Mbështëtja e mësimdhënësve për fëmijët me sindrom down në klasat e tyre

Nga 76 anketuarit nëpër 5 shkolla në këtë pyetje sa janë në gjëndjë të mbështësin fëmiëjt mesindromëdown kemi përgjigjjë të ndryshme ku përgjigjja më e lart është positive ku 61 qe I bie80.26% mësimdhënës janë të gatshëm të I pranojn këta fëmijë pastaj 4 qe I bie 5.26% kanëdeklaruar që nuk do I pranonin dhe 11 qe I bie 14,47% që nuk e dinë.

Faqe 19 of 35

2. Aështë sistemi shkollorë në vendin tonë i përshtatshëm për nxënësit me nevoja të

veçanta?

A) Po shumë i përshtatshëm (14 persona)

B) Aspak i përshatshëm (4 persona)

C) Minimalisht i përshtatshëm (58 persona)

Digrami .2.Përshtatshmëria e sistemit shkollorë për fëmijët me sindromëdown

Ne e dimë se në vendin tonë sistemi shkollorë kërkon reformat të cilat mund të ofrojnë kushtemë të mira për të gjithë. Në pyetjen se a është sistemi jonë shkollorë I përshtatshëm për nxënësitme nevoja të veҫanta nga 76 të anketuarit në 5 shkolla 14 qe I bie 18,42% mësimdhënës kanëdeklaruar sëështë shumë I përshatashëm, pastaj 4 qe I bie 5,26% dhe 58 mësimdhënës deklaruanse është minimalisht I përshatashëm që I bie 76,32%

Faqe 20 of 35

3. Cila nga këto kushte është më e nevojshme për arsimimin e fëmijëve me sindrom down?

A) Angazhimi i defektologut (16)

B) Trajnime për mësimdhënësit (41)

C) Implementimi i reformave (19)

Diagrami .3.Cilat kushte duhet pasur për të punuar me fëmijët më sindromëdown

Në këtë pyëtjë nga 76 të ankëtuarit ne 5 shkolla se cka sipas tyre është e nevojshme 16 qe I bie21,05 % mësimdhënës kanë deklaruar angazhimin e defektolgut, pastaj trajnime përmësimdhënësit kanë deklaruar 41 që I bie 53,95% e mësimdhënsve dhe se duhet të bëhëtimplementimi I reformave deklaruan 19 prej tyre që I bie 25,00%

Faqe 21 of 35

4. Për çfarë kanë më shumë nevojë shkollat, që të jenë më të suksesshme në zhvillimin e

programit shkollorë për nxënësit me nevoja të veçanta?

A) Trajnime të vazhdueshme për mësimdhënësit (40)

B) Mjete shtesë dhe ndihmëse për mësim (15)

C) Materiali i përshtatshëm didaktitk (21)

Diagrami.4.Sigurimi i suksesit për nxënësit më nevoja të veҫanta

Për sigurimin e suksesit të shkollave në vendin tonë kur janë në pyetje nxënësit me nevojatë veҫanta 40 mësimdhënës që I bie 52,63% kanë deklaruar se është e nevojshme të mbahentrajnime të vazhdueshme për mësimdhënësit, 15 që I bie 19,74% kanë pohuar se nevojiten mjeteshtesë dhe ndihëmese për mësim ndërsa 21 që I bie 27,63% kanë deklaruar se duhet materiali Ipërshtatshëm didaktik.

Faqe 22 of 35

5. Cili nga këto elemente është motivuesi kryesor për mësimdhënësit që të punojnë me

fëmijët me sindromin down?

A) Ofrimi i pagës shtesë (19)

B) Kushtet më të mira (29)

C) Bashkëpunimi me prindërit (28)

Diagrami.5. Cka ndikon në motivimin e mësusesve që të punojnë më fëmijët mësindromëdown.

Në kohën e sotme kemi disa motivues të cilit mund të ndikojnë në motivimin e mësimdhënësveqë të punojnë më fëmijët më sindromëdown. Në këtë pyetje të anketuarit u përgjegjën ofrimi Ipagës shtesë 19 që bie 25,00% ,kushte më të mira 29 qe I bie 38,16% dhe 28 që I bië 36,84%mësimdhënës pohuan se bashkëpunimi me prindër.

Faqe 23 of 35

6. A janë kushtet e nevojshme për nxënësit me sindromin down në shkollën tuaj?

A) Po (22)

B) Jo (13)

C) Deri diku (41)

Diagrami.6. Posedimi i kushteve për nxënësit më nevoja të veҫanta

Posedimi i kushteve është një nga problemet më tëshpeshta ku janë duke u ballaquarmësimdhënësit. Prandaj në këtë pyetje kemi përgjigje me perqindje më të lartë 53,95% të cilëtjanë deklaruar deri diku,pastaj po kanë pohuar 28,95% dhe jo kanë deklaruar 17,11%

Faqe 24 of 35

7. A keni nxënës me nevoja të veçanta në klasën tuaj?

A) Po (24)

B) Jo (52)

Diagrami.8. Posedimi i femijëve më nevoja të veҫanta në klasë

Nëpër klasa në vendin tonë kemi fëmijët të cilit duhet të ofrohen kushtet të ndryshme ,por nëkëtë rast kue janë në pyetje nxënësit më sindromëdown të anketuarit kanë ofruar përgjigjje tëndryshmë ku 44,44% janë deklaruar jo ndersa 20,51% po.

Faqe 25 of 35

8. A ju jeni nënshtruar trajnimeve për arsimimin e femijëve me nevoja te veçanta?

A) Po (18)

B) Jo (16)

C) Mendojmë në të ardhmen (42)

Diagrami.9. Pjesëmarrja në trajnime të mësimdhësve

Trajnimet të nryshme janë të nevojshme për mësimdhënësit të cilit janë duke punuar me fëmijëttë cilët kanë nevojë për kujdes të veҫntë. Më perfitimin e njohurive mësusesit më lehtë do tëkalojnë vështirësi të cilat mund të paraqiten gjatë procesit të mësimit më fëmijë të cilët kanësindromëdown. Te anketuarit në këtë pyetje janë përgjigjur më 23,68% po,pastaj 21,05% jo dhemendojmë në të ardhmen 55,26%.

Faqe 26 of 35

9. Sipas mendimit tuaj, femijët me sindromin down, a duhet të jenë pjesë të:

A) Shkollës special për nxënësit me nevoja të veçanta (33)

B) Shkollës normale (43)

Diagrami.10. Pjesëmarrja e nxënësve më sindromëdown në shkollë

Shoqëria jonë në të cilin jemi duke jetuar duhet të vetdijësohet dhe të pranon ndryshime të cilatjemi duke u ballafaquar. Por kue janë në pyëtje nxënësit të cilët janë me nevoja të veҫanta siqëështë rasti për fëmijë me sindromëdown pjesëmarrja e tyre në shkollë duhet të jenë tëpranueshmë në atë mënyrë ku ata nuk do të ndjehen për të përjashtuar. Në këtë pyëtje tëanketuarit kanë deklaruar se këta fëmije duhet të jenë pjesë e shkollës special 43,42% dhe56,58% shkollë normale.

Faqe 27 of 35

14. Përfundimi

Duke u bazuar ne tezën e parashtruar “Arsimimi i nxënësve më Sindromen Down” dhe

gjatë përvojës sime me fëmijët me Sindromen Down kemi ardhur në përfundim se loja dhe

metodat profesionale ndikojnë në aftësimin e tyre,por ata mund të humbasin atë aftësi nëse nuk

ju kushtohen rëndësia e duhur,prandaj institucinet shkollore duhet të gjejnë një mënyrë për të

edukuar me sukses të gjithë fëmijët,duke përfshirë edhe ato vëshirësi që hasim.

Ministia e arsimit duhet të ratifikon përshtatjen e kurrikulës e cila është shumë e

rëndësishme kur janë në pyeyje nënësit me Sindrom Down.Përveq kësaj shumë shkolla janë të

pajisura dobët me burime didaktike dhe metodologjike,ku duhet të kemi pasur parasysh faktin se

ka shumë pak burime të veҫanta didaktike dhe metodologjike për të punuar me nxënësit me

nevoja të veҫanta arsimore si qëështë rasti i fëmijëve më Sindrom Down.Shteti ynë duhet të

kujdeset për këta lloje të fëmijëve të cilit në një farë mënyre kërkojnë një kujdes të veҫantë ku

duhet Ministria e Arsimit të ndaj mjetet financiare të cilat do të shpenzohen për krijimin e

kushteve për fëmijët me Sindrom Down.Në vendin tonë kemi një numër të vogël të shkollave në

të cilat mund të ofrohen kushtet për nxënësit më nevoja të veҫanta.

Një numër i vogël i mësusve nëpër shkolla kanë kaluar ose kanë pasur një formë të

trajtimit apo zhvillimit professional në fushën e përfshirjes.Prandaj institucionet shkollore duhet

të kujdesen për përpilimin e projekteve ku përmes seminareve profesionale mesimdhënësit mund

të përfitojnë aftësitë të ndryshme për mësimdhënien e fëmijëve me nevojë të veҫantë siҫ është

rasti tek fëmijët më Sindrom Down.

Pra në të ardhmen presim një bashkëpunim në më shkollë dhe institucioneve jashtë

sektorit të arsimit, për zbatimin e praktikave përfshirëse dhe të ritet kujdesi për fëmijët me

Sindrom Down.

Faqe 28 of 35

15.Rekomandimet

Për shkollaTë aftësojnë mësimdhënësit që të jenësa më të pergatitur që tu dalin ndihmë këtyre

nxënësve.

Për prindër

Të luani, të bisedoni për lojrat dhe akltivitetet e preferuara dhe angazhoni në hobitë që ju

pëlqejn atyre. Lëreni fëmijën tuaj që të jetë në kontakt me fëmijët e tjerë. Këshillojeni dhe

përkraheni që të krijoj shoqëri të barabartë.I jepni mundësi fëmijut tuaj që të angazhohet rreth

punëve të shtëpisë,sepse është e rëndësishmë që ti jepët përgjegjsi,kështu ai,ajo do të zhvillojë

aftësitë për një jetë të pavarur. E njoftni për gjërat e rrezikshmë në shtëpi dhe e njoftoni se si

duhet përdorur pajisjet në mënyrë të sigurt. Mos largoni fëmijët nga dhoma kur vijn mysafirët

përkundrazi takoj me personat e tjerë nuk nuk janë pjesë e famijljes.

Për institucionet

Krijimi I kushteve për këtë kategori

Kompenzimi material

Socializimi I institucionit

Te kuptuarit e aftësisë së kufizuar

Përjashtimi dhe trajtimi jo I barabartë

Rëndësia e vetpërkrahjes në shoqëri

Faqe 29 of 35

16.Literatura:A Reading and Language Intervention for Children ëith Down Syndrome (RLI). (2017, May 01).

Retrieved June 18, 2017, from https://ëëë.dseinternational.org/en-us/

A. (2016). /Pyet nënat kërko pyet. Retrieved June 18, 2017, from http://ëëë.bebaime.com/pyet-

nenat/32290

Cunningham, C. (1996). Families of children ëith Down syndrome. Retrieved June 18, 2017,

from https://ëëë.down-syndrome.org/perspectives/66/

Hare, F. (2003). The Down's Syndrome Handbook: A Practical Guide for Parents and Carers

(Revised ed.). UK: Random House.

Klieëer, C. (1998). Schooling Children ëith Down Syndrome: Toëard an Understanding of

Possibility. Information Analyses; Reports.

Koci, F. (2012). Jonathan Center. Retrieved June 18, 2017, from

http://downsyndromealbania.com/

Levi, D. H. (1992). A Very Special Sister. Florida: Kendall Green

Mulliqi, S. (2012). Edukimi Special. Prishtinë.

Pregnancy, Birth, Babies, Parenting. (2017). Retrieved June 18, 2017, from

http://ëëë.parents.com/

Rengenhart, E. (2010). Sensory processing for parents and professionals. Retrieved June 18,

2017, from http://sensoryprocessing.info/

Shëier, K. M. (1992). Keith Edëards different days. Impact Pub.

Zabeli, N. (2010). Edukimi Inkluziv. Prishtinë.

Faqe 30 of 35

17.SHTOJCËPytësori

Të nderuar ju drejtohem me rrespekt me qëllim të bashkëpunimit në një segment tëhulumtimit të cilit dëshirojmë të bashkëpunojmë për sigurimin e informacioneve të veҫanta përtemë “Arsimimi i nxënësve me Sindromën Down”

Para jush jeni një pytësor i cili përmban nëntë pyetje të cilat i kemi formuluar mebashkëpunim të mentorit. Pyetje të cilat janë në formë të mbyllur ku ne kërkojmë të lexoni mevemendje dhe të rrumbullakoni përgjigjjen cila është sipas mendimit tuaj më e saktë.

Të dhënat të cilat do ti sigurojmë nga ky pytësor do të përdoren vetëm për pjesën empirike tëpunimit të diplomës.

Kërkojmë nga ju që në një kohësa më të shkurtër të ofroni përgjigje.

Shkolla:____________________

Vitët e përvojës së punës:__________________

Gjinia:___________________

Faqe 31 of 35

1. A do të pranonit nxënës me sindromin down në klasën tuaj?

A) Po

B) Jo

C) Nuk e di

2. Aështë sistemi shkollorë në vendin tonë i përshtatshëm për nxënësit me nevoja të

veçanta?

A) Po shumë I përshtatshëm

B) Aspak i përshatshëm

C) Minimalisht I përshtatshëm

3. Cila nga këto kushte është më e nevojshme për arsimimin e fëmijëve me sindrom down?

A) Angazhimi i defektologut

B) Trajnime për mësimdhënësit

C) Implementimi i reformave

4. Për çfarë kanë më shumë nevojë shkollat, që të jenë më të suksesshme në zhvillimin e

programit shkollorë për nxënësit me nevoja të veçanta?

A) Trajnime të vazhdueshme për mësimdhënësit

B) Mjete shtesë dhe ndihmëse për mësim

C) Materiali i përshtatshëm didaktitk

Faqe 32 of 35

5. Cili nga këto elemente është motivuesi kryesor për mësimdhënësit që të punojnë me

fëmijët me sindromin down?

A) Ofrimi i pagës shtesë

B) Kushtet më të mira

C) Bashkëpunimi me prindërit

6. A janë kushtet e nevojshme për nxënësit me sindromin down në shkollën tuaj?

A) Po

B) Jo

C) Deri diku

7. A keni nxënës me nevoja të veçanta në klasën tuaj?

A) Po

B) Jo

8. A ju jeni nënshtruar trajnimeve për arsimimin e femijëve me nevoja te veçanta?

A) Po

B) Jo

C) Mendojmë në të ardhmen

9. Sipas mendimit tuaj, femijët me sindromin down, a duhet të jenë pjesë të:

A) Shkollës special për nxënësit me nevoja të veçanta

B) Shkollës normale

Ju falemnderit.

Faqe 33 of 35

Faqe 34 of 35

Faqe 35 of 35