pytje nga mikroekonomia

7/30/2019 pytje nga mikroekonomia

1/23

1. Cka studion ekonomiksi?Ekonomiksi studion ann ekonomike t jets shoqrore, sjelljen e agjentve ekonomik nshoqri dhe kushtet ekonomike t bashkveprimit t tyre.Ekonomiksi prgjithsisht prcaktohet si shkenca q studion alokimin e burimeve t kufizuarandaj nevojave konkurruese, t pakufizuara.

2. Kush paraqitet si agjent ekonomik?N rolin e agjentve ekonomik ose vendimmarrsve, sikurse quhen ndryshe, paraqitenindividt (ose familjet), firmat dhe qeveria.

3. Si paraqiten individt ose familjet?Individt ose familjet paraqiten si agjent ekonomik para se gjithash n rolin e tyre sizotrues burimesh dhe si konsumator.

4. ka sht firma?Firm quhet do organizat q prodhon mallra ose shrbime.

5. ka prfaqson qeveria?Qeveria (shteti) prfaqson nj agjent ekonomik, pra nj vendimmarrs n fushn ekonomike,n rolin e saj si krijuese dhe mbikqyrse e rregullave t lojs ekonomike, n rolin e saj siprodhuese e drejtprdrejt mallrash dhe shrbimesh, si dhe n t gjitha funksionet e tjeraekonomike q i realizon prmes politikave t saj ndrhyrse n ekonomi.

6. far qllimesh ka qeveria kur ndrhyn n ekonomi?Qeveria me ndrhyrjen e saj n ekonomi ka qllim q prmes politikave t saj qeveritare tsjell n ekuilibr ekonomin e nj vendi; rritjen e prodhimit n kushte t nj aktiviteti tdobt ekonomik apo n uljen e tij n periudhat e inflacionit krcnues.

7. Cilat jan konceptet e Ekonomiksit?Konceptet e Ekonomiksit jan konceptet pasuri dhe mirqnie.

8. ka paraqet pasuria?Pasuria e nj vendi prbhet nga stoku i tij i mallrave dhe shrbimeve dhe arrihet duke brshfrytzimin racional t burimeve ekzistuese n at vend.

9. ka paraqet mirqnia?Mirqnia i referohet knaqsis q nj individ apo shoqria nxjerrin nga konsumi i pasuris.

10. Cilat jan konceptet q lidhen me konceptin e mirqnies?Koncepti i mirqnies lidhet me konceptet efienc dhe drejtsi.

11. ka paraqet efienca?Efienca ka t bj me nxjerrjen e nj dobie ose knaqsie maksimale t mundshme ngaprdorimi i burimeve ekonomike.

12. ka paraqet drejtsia?Drejtsia lidhet me shprndarjen e drejt t mallrave dhe shrbimeve midis grupeve tndryshme shoqrore dhe individve.


2/23

13. A sht e kufizuar sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve?Po, sasia dhe llojshmria e mallrave dhe shrbimeve sht e kufizuar.

14. Cilt jan faktort kryesor q kufizojn sasin e mallrave dhe shrbimeve?Faktort kryesor q ndikojn n kufizimin e mallrave dhe shrbimeve jan: sasia e burimeveekonomike n dispozicion dhe gjendja e teknologjis.

15. N sa grupe kryesore klasifikohen burimet dhe cilat jan ato?Burimet, ose faktort e prodhimit sikurse quhen ndryshe, ndahen n tri grupe kryesore dheato jan: puna, toka dhe kapitali.

16. ka paraqet puna?Puna prfshin aftsin mendore dhe fizike t njerzve pr t punuar.

17. ka paraqet toka?Toka prfshin pasurit natyrore t t gjitha llojeve, si jan toka bujqsore, toka si truallndrtimi, burimet e energjis, burimet minerale dhe i gjith mjedisi fizik q na rrethon.

18. ka paraqet kapitali?Kapitali prbhet nga mallrat e prodhuara me qllim pr t prodhuar mallrat e tjer. Mekapital, nga pikpamja ekonomike, kuptojm vetm kapitalin fizik, jo kapitalin financiar.Elementet kryesore t kapitalit jan pajisjet dhe makinerit, ndrtesat, inventari, etj.

19. Cili sht klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit?Klasifikimi i katrt i faktorve t prodhimit sht aftsia siprmarrse.

20. ka paraqet aftsia siprmarrse?

Aftsia siprmarrse i referohet talentit t veant q kan disa njerz pr organizimin eburimeve t tjera ekonomike, si puna, toka dhe kapitali n procesin e prodhimit t mallravedhe shrbimeve, pr krkimin e mundsive t reja pr biznes si dhe pr zhvillimin e metodavet reja t prodhimit.

101. Shkruaje formuln pr elasticitetin e krkess lidhur me mimin ed?

(q2 q1) (p2 p1) Dq Dp Dq `ped = ------------- / ---------------- = ----- / ----- = ----- x -----

(q2 + q1)/2 (p2 + p1)/2 `q `p Dp `q

102. ka quhet koeficient i elasticitetit?Vlera q merret nga zbatimi i formuls s llogaritjes s elasticitetit quhet koeficient i elasticitetIt. Nseky koeficient sht m i madh se 1, ather krkesa sht elastike dhe nse sht m i vogl se 1,krkesa sht joelastike.

103. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht elastike!Nga figura kuptohet se nse mimi rritet q oft edhe pak mbi nivelin 10, sasia e krkuar bie zero. Pra,ka nj reagim shum t madh nga konsumatort dhe koeficienti i elasticitetit t krkess sht infinit.

104. Vizato dhe shpjego figurn ku krkesa sht plotsisht joelastike!


3/23

Nga figura kuptohet se sasia e krkuar nuk ndryshon me ndryshimin e mimit. Pra, konsumtaort nukreagojn aspak ndaj ndryshimit t mimit. Koeficienti i elasticitetit t krkess sht zero.

105. Cilt jan faktort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess?Fakort q ndikojn n elasticitetin e mimit t krkess, prej nga mund t arrihet nse krkesa shtelastike apo joelastike jan: ekzistenca e t mirave zvendsuese, percaktimi i t mirs, efekti i tardhurave, faktori koh, t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit.

106. ka parqet krkesa pr ekzistencn e t mirave zvendsuese?Krkesa bhet m elastike kur t mirat kan zvendsues t afrt, si psh. krkesa pr transporthekurudhor do t rritet nse rritet shum mimi i transportit automobilistik. Krkesa bhet melastike kur t mirat kan zvendsues t afrt. Pr t mirat q nuk kan zvendsues t afrt,krkesa sht joelastike.

107. ka paraqet prcaktimi i t mirs?Numri dhe afrsia e zvendsuesve varet edhe nga fakti se si i prcaktojm t mirat. Kur prcaktimisht m i prgjithshm, zvendsuesit do t jen m t pakt dhe krkesa do t jet m pak elastike.Psh. krkesa pr ushqime do t jet m pak elastike se krkesa pr mish.

108. ka paraqet efekti i t ardhurave?Kur produkti ka nj mim q paraqet nj pesh t madhe specifike n t ardhurat e konsumatorit,prirja sht q krkesa pr t t jet elastike dhe n t kundrt, krkesa priret t jet joelastike kurmimi i produktit paraqet nj pesh t vogl specifike n t ardhurat e konsumatorit.

109. ka paraqet faktori koh?Pr periudha t shkurta kohe krkesa sht joelastike, ndrsa pr periudha t gjata, ajo pritet t jetelastike. Themi se jemi duke udhtuar nga nj qytet n nj qytet tjetr n nj dit t nxeht vere dhekemi etje t madhe. Gjat rrugs ndodhet vetm nj dyqan, q ka vetm nj lloj pije freskuese me

mim t lart. N kushtet kur nuk mund ta shtyejm n koh realizimin e krkess, do t pranojm tpaguajm pr t shuar etjen. Pra, krkesa n kt moment sht joelastike sepse kemi etje dheshtyrja e saj n koh derisa t arrijm n qytetin tjetr nuk sht nj zvendsues i mir n krahasimme zgjedhjen e br n moment. Por nse krkesa mund t shtyhej n koh deri n qytetin tjetr,mundsit alternative pr t shuar etjen do t shtoheshin, pra krkesa do t ishte m elastike.

110. ka paraqesin t mirat e domosdoshme dhe t mirat e luksit?N t mirat e domosdoshme bjn pjes jo vetm t mirat kryesore pr ekzistenc fizike (ushqimi,kujdesi mjeksor, etj.), por edhe t mirat q prfshihen n minimumin e krkesave pr nj standard tpranueshm jetese. sht e kuptueshme q krkesa pr t mirat e domosdoshme sht joelastike dhepr t mirat e luksit, elastike. Mirpo, kjo ndarje sht relative dhe nuk duhet prdorur si kriter ivetm pr t gjykuar elasticitetin. Psh. krkesa pr vendet m t mira n nj koncert apo n njndeshje futbolli sht joelastike mgjithse ndjekja e ndeshjes s futbollit nuk prfshihet n t mirat edomosdoshme. Krkesa pr t mirat e luksit sht elastike, por kjo gjendje sht relative sepse ka tmira t luksit ku krkesa sht joelastike, psh. krkesa pr vende m t mira n nj koncert (vendet elira jan t kufizuara).Supozojm se qeveria synon t rris t ardhurat nga taksat ndaj duhanit dhe vers. Krkesa prduhan, prderisa nuk ka zvendsues t afrt, mund t gjykohet joelastike. Nj taks ndaj duhanit dot pritet t rris t ardhurat pr qeverin.


4/23

Vera ka m shum zvendsues t afrt e vendosja e nj takse ndaj saj mund t bj q shumkonsumator ta zvendsojn me pije t tjera. Pra, krkesa pr ver sht elastike.

111. Vendosja e takss n vere, ka ndikon n krkes?Vendosja e nj takse ndaj vers mund t ul sasin e krkuar dhe efekti mbi t ardhurat e qeverismund t ishte negativ.

112. ka paraqet elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat?Elasticiteti i krkess lidhur me t ardhurat (ey), mat reagimin ndaj ndryshimit t t ardhurave dheshprehet:

(q2 q1) (y2 y1)ey = ------------ / -------------

(q2 + q1)/2 (y2 + y1)/2

113. ka tregon shenja pozitiv dhe negativ? Vizato figurn!Shenja pozitiv tregon se t ardhurat dhe krkesa jan lidhur n mnyr t drejtprdrejt midis tyre,pra pordukti sht nj e mir normale. Shenja negativ tregon se t ardhurat dhe krkesa jan lidhurn mnyr t zhdrejt, pra pordukti sht nj e mir inferiore.

114. ka paraqet elasticiteti i trthort i krkess?Elasticiteti i trthort, mat reagimin e krkess s konsumatorit pr t mirn A kur kemi nj ndryshimn mimin e t mirs B, q sht e lidhur me t dhe paraqitet:

(q2 q1)A (p2 p1)BeA,B = -------------- / --------------

(q2 + q1)A/2 (p2 + p1)B/2

Nj koeficint pozitiv i elasticitetit t trthort tregon se t mirat jan zvendsuese t njra-tjetrs,kurse nj koeficient negativ tregon se t mirat jan plotsuese.Kur koeficienti i elasticitetit t trthort sht m i madh se 1, t mirat jan shum t lidhura menjra-tjetrn dhe ndryshimi i mimit t njrs prej tyre do t ndikoj shum n krkesn pr t mirntjetr. Kur koeficienti sht m i vogl se 1, t mirat nuk jan shum t lidhura midis tyre dhendryshimi i mimit t njrs prej tyre do t ket nj ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr.Kur koeficienti sht zero, t mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn.

115. ka paraqet elasticiteti i oferts lidhur me mimin?Elasticiteti i oferts lidhur me mimin tregon reagimin e shitsve ndaj nj ndryshimi n mim. Nsereagimi i shitsve sht i madh, themi se oferta sht elastike; nse reagimi i shitsve sht i vogl,themi se oferta sht joelastike. Formula sht:

(q2 q1) (p2 p1)es = -------------- / ------------

(q2 + q1)/2 (p2 + p1)/2

Kur koeficienti sht m i madh se 1, oferta sht elastike; kur sht m i vogl se 1, oferta sht joelastike dhe kur sht i barabart me 1, oferta sht unitare.


5/23

116. Cilt jan faktort q ndikojn n reagimin e shitsve?Faktort q ndikojn n reagimin e shitsve jan: kostoja dhe mundsia e produktit pr tudepozituar, fleksibiliteti i procesit t prodhimit, kostoja e prodhimit t njsive shtes dhe faktori koh.

117. Shenja + ose - e koeficientit t elasticitetit, ka tregon? far lidhje kan?Shenja plus (+) tregon mallra zvendsues ose prdoret pr prodhime normale;Shenja minus (-) tregon mallra plotsues ose prdoret pr prodhime inferiore;Kur eAB > 1, ather t mirat jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t njrsndikon shum n krkesn pr t mirn tjetr;Kur eAB < 1 ather t mirat nuk jan shum t lidhura me njra tjetrn; ndryshimi i mimit t njrsdo t ket ndikim t vogl n krkesn pr t mirn tjetr;Kur eAB = 0 ather mirat nuk kan lidhje me njra tjetrn.

118. ka na ndihmon teoria e zgjedhjes konsumatore?Teoria e zgjedhjes konsumatore na ndihmon pr t kuptuar sjelljen e konsumatorit, pr t shpjeguarpse njerzit bjn kt apo at zgjedhje.

119. Nga ka varet kufizimi monetar individual?Kufizimi monetar individual varet nga e ardhura korrente e konsumatorit, kursimet e mparshme,mundsia pr t marr hua, etj.

120. Pse konsumatort blejn t mira dhe shrbime dhe ka prfaqsojn ato?Konsumatort blejn t mira dhe shrbime pr t plotsuar nevojat e tyre. Prfitimet e marra nga atoblerje prfaqsojn knaqsi.21. Nga ka ndikohet dhe varet zgjedhja konsumatore?Zgjedhja konsumatore ndikohet nga dobia dhe varet nga knaqsia q individt presin t sigurojnnga produkti q blejn.

122. Nga ka prcaktohet zgjedhja konsumatore?Zgjedhja konsumatore prcaktohet nga dobia marxhinale e jo nga dobia totale.

123. ka paraqet ligji i dobis marxhinale rnse?Ligji i dobis marxhinale rnse thot se kur rritet sasia e konsumit t nj t mire, eventualisht, nkushtet kur faktort e tjer nuk ndryshojn, dobia marxhinale e njsis s fundit t konsumuar vjenvazhdimisht duke rn.

124. Si gjendet dobia marxhinale pr 1 t shpenzuar? Supozojm se kemi dy produkte A dhe B. Pr t gjetur dobin marxhinale t secilit produkt, do tprdorim:

Dobia marxhinale e produktit ADobia marxhinale pr 1 t shpenzuar = -------------------------------

mimi i produkit A

125. Cili sht ekuacioni q paraqet se dy produkte blihen n t njejtn sasi?

Dobia marxhinale e A Dobia marxhinale e B----------------------- = -------------------------


6/23

Cmimi i A Cmimi i B

126. Cili ekuacion shpreh rritjen e knaqsis me ndryshimin e sasis s produkteve?

Dobia marxhinale e A Cmimi i A------------------------- = ---------------Dobia marxhinale e B Cmimi i B

127. Paraqite nj shembull t dobis totale dhe dobis marxhinale!Marrim nj dit t nxeht vere dhe nj konsumator q pasi ka lvizur shum sht i etur dhe fillon tpij limonad. Gota e par e limonads i shijon shum, e dyta i shijon por jo sa e para, e kshtu merradh, masa e knaqsis ulet nga gota n got. Konsumatori dshiron q gota e pest t jet efundit. Cdo got shtes do ti sillte vetm knaqsi negative. Nga tabela shihet se konsumatori merr 6njsi dobie nga gota e par e limonads. Nse blen 2 gota, dobia totale (TU) e tij do t bhet 11. Cdogot shtes shton dobin totale ose knaqsin totale. Kolona e dobis marxhinale tregon se do gotshtes e konsumuar e shton gjithnj e m pak dobin totale t tij.

Numri i gotave t limonads Dobia totale (TU) Dobia marxhinale (MU)0 01 6 62 11 53 15 44 18 35 20 2

Pasi q konsumatori duhet t paguaj pr limonadn, ai duhet t sakrifikoj blerje t tjera q mund tbnte n vend t saj. Kjo gatishmri pr t paguar, paraqet koston oportune t asaj gote, dmth.knaqsin q ai do t merrte nse do t shpenzonte kto t holla n mnyra tjera.

128. ka quhet tepric e konsumatorit?Tejkalimi i prfitimit total (shums s dobive marxhinale) ndaj kostove totale (sasi e bler x mim)quhet tepric e konsumatorit.

129. Vizato dhe shpjego figurn e teprics s konsumatorit!N figur paraqitet kurba e krkess (dhe e dobis marxhinale) pr nj produkt. Me mimin 10 prnjsi, do t krkohen 100 njsi. N njsin e 100-t mimi sht i barabart me dobin marxhinale.Nse mimi ulet n 8 pr njsi, blersit do t shpenzojn 1200 pr t bler 150 njsi. N fakt, atamarrin nj prfitim prej 1650 dhe pr pasoj rezulton nj tepric konsumatori prej 450. Gjithsiprfaqja posht kurbs s krkess paraqet dobin totale, ndrsa siprfaqja posht kurbs skrkess por mbi vijn e mimit, paraqet tepricn e konsumatorit.

130. ka quhet e ardhur totale?Sasia e produkteve q konsumatori mund t blej me t ardhurat e tij monetare, ose dobia totale esiguruar nga blerjet e produkteve me kto t ardhura quhet e ardhur totale.

131. ka quhet efekt i t ardhurave?Rritja e sasi s produktit t bler, e shkaktuar nga nj rritje e t ardhurave reale quhet efekt i tardhurave, i cili mund t jet pozitiv ose negativ, n varsi t faktit nse t mirat jan normale apo


7/23

inferiore. Pr t mirat normale, efekti i t ardhurave sht negativ, ndrsa efekti i t ardhurave prnj t mir inferiore sht pozitiv.

132. ka quhet efekt i zvendsimit?Ndryshimi n sasin e bler t produktit, i shkaktuar nga nj ndryshim i mimit relativ, duke mbajturkonstante t ardhurat reale quhet efekt i zvendsimit, i cili ka gjithmon shenj negative, pra shenjt kundrt me shenjn e ndryshimit t mimit.

133. Vizato dhe shpjego kurbn e indiferencs!Themi se kemi produktet x dhe y q i japin konsumatorit t njejtn knaqsi. Pra, konsumatori shtnjsoj i knaqur me 1 njsi x dhe 6 njsi y. Kombinimet e tilla n tabel quhen zon indiference,ndrsa paraqitja grafike quhet kurb indiference.Duke supozuar se konsumatori preferon t ket m shum nga dy produktet, konkludojm sepjerrsia e kurbs s indiferencs sht gjithmon negative.Preferencat e konsumatorit paraqesin ligjin e dobis marxhinale rnse. Kshtu, duke kaluar ngakombinimi A n kombinimin B, konsumatori sht i gatshm t sakrifikoj 3 njsi y pr t marr njsix m shum.

134. Me ka matet vlera relative?Pr t matur vlern relative prdoret koncepti i norms marxhinale t zvendsimit (MRS), q matsasin e nj produkti (produkti y) q blersi sht i gatshm t sakrifikoj ( y), pr t marr nj njsishtes te nj produkt tjetr, x ( x) duke mbajtuur konstante dobin totale. Pra:

deltayMRS = -------

deltax 3N kalimin nga A n B, MRS = ----- = 3, etj.

1

135. ka quhet hart indiference?Nj bashksi kurbash indiference, t paraqitura n t njejtn figur, quhet hart indiference. Secilaprej kurbave n kt hart paraqet nj nivel t ndryshm knaqsie.

136. Vizato dhe shpjego drejtzn e buxhetit!Supozojm se t ardhurat e konsumatorit jan 60 q i shpenzon pr t bler dy produkte x dhe y.Konsumatori mund t zgjedh t blej vetm nga produkti x apo vetm nga produkti y apo edhekombinim t ktyre dy produkteve. Nse i paraqesim kto t dhna n grafik, t gjitha kombinimet emundshme ndodhen mbi drejtz, e cila quhet drejtza e buxhetit.Drejtza e buxhetit mund t zhvendoset n pozicone t ndryshme nn ndikimin e ndryshimit tfaktorve. Nse t ardhurat e konsumatorit rriten, drejtza zhvendoset lart-djathtas (N1M1).

137. ka sht firma?Firma sht nj njsi baz q organizon dhe koordinon faktort e prodhimit, punn, tokn, kapitalindhe aftsit siprmarrse n procesin e prodhimit, dhe t gjitha kto i kombinon pr t prodhuarmallra ose shrbime t ndryshme.

138. Cilat jan problemet kryesore t firmave?Problemet kryesore t firmave jan: far malli apo shrbimi t prodhoj, n far sasie, farteknologjie prodhimi t prdorin, far strukture organizimi dhe drejtimi t zgjedhin, etj.


8/23

139. ka quhen t ardhura totale?T ardhura totale quhen t gjitha t ardhurat q firma siguron nga shitja e mallrave dhe shrbimeveq ajo prodhon.

140. ka quhet kosto totale?Shpenzimet totale q bhen nga firma pr t prodhuar dhe shitur mallra dhe shrbime quhen kostototale.141. ka e prbn fitimin e firms?Diferenca midis t ardhurave totale t firms dhe kostos totale prbn fitimin e firms, i cili mund t jet pozitiv (kur t ardhurat tejkalojn koston) dhe negativ (kur kosto tejkalon t ardhurat).

142. Cilat jan synimet e firms?Synimet e firms jan: maksimizimi i fitimit, rritja e pjesmarrjes n treg, krijimi i imazhit t mir, etj.

143. ka do t thot koordinimi i firms?Supozojm se nj individi ju ka prishur vetura. Pr ta riparuar, ai ose duhet ta oj makinn n njfirm ku riparojn vetura ose duhet koordinuar t gjitha veprimet vet individi. Koordinimi i firmskonsiston n faktin se ai duhet ta oj veturn n firmn ku bhet riparimi. Pasi t riparohet vetura,pronari ia paguan t gjitha shrbimet firms.

144. ka do t thot koordinimi i tregut?Koordinimi i tregut konsiston n faktin se pr ta rregulluar makinn, pronari i saj duhet fillimisht tapajtoj nj mekanik, i cili duhet ti tregoj pronarit t veturs se far shrbime i duhen veturs.Pastaj, pronari i blen pjest e nevojshme dhe gjen nj mekanik tjetr pr ti ndrruar ato.

145. Cilat jan arsyet kryesore q firmat jan m efiente se sa tregjet?Tri arsyet kryesore se firmat jan m efiente se sa tregjet si koordinatore t aktivitetit ekonomik

jan: ulja e kostove t transakcioneve, ekonomizimet e shkalls dhe ekonomizimet e skuadrave tprodhimit.

146. ka jan kostot e transakcioneve?Kostot e transakcioneve jan ato kosto q lidhen me gjetjen e firmave apo individve, t gatshm qt ofrojn mallin apo shrbimin pr t cilin ju jeni t interesuar, me arritjen e marrveshjes prkatse.

147. ka jan ekonomizimet e shkalls?Ekonomizimet e shkalls ekzistojn kur kosto e prodhimit t nj njsie t produktit ulet, nse sasia eprodhimit rritet.

148. ka jan skuadrat e prodhimit?Skuadra e prodhimit sht nj organizim i till i prodhimit, n t cilin nj grup individsh specializohenn detyra t caktuara pr prodhimin e nj produkti apo shrbimi.

149. far lloje e firmave ekzistojn?Firmat mund t ndahen n baz t produktit q prodhojn dhe n baz t kriterit ligjor t organizimitt tyre. N baz t ktij kriteri ekzistojn tri lloje firmash: firmat individuale, firmat me ortak dhekorporatat (shoqrit aksionare).


9/23

150. ka jan firmat individuale?Firm individuale sht ajo pron e nj pronari t vetm dhe drejtohet vetm prej tij. Kjo sht formam e thjesht e firmave. Pronari i firms sht prgjegjs pr mbarvajtjen e firms dhe pr detyrimetq ka ndaj t tjerve. Si firm individuale njihen: restorantet, dyqanet e shitjes, etj.

151. Cilat jan avantazhet e firms individuale?Avantazhet e firms individuale jan: struktuara drejtues e saj sht e thjesht, pronari i firms i merrvet t gjitha vendimet lidhur me firmn, pronari i firms e merr vet fitimin e firms, kjo firm ka pakkrkesa ligjore, lehtsi a pr tu futur dhe pr t dal nga biznesi sht m e madhe, etj.

152. Cilat jan disavantazhet e firms individuale?Disavantazhet e firms individuale jan: prgjegjsia e pakufizuar financiare, investimet jan tkufizuara, etj.

153. ka jan firmat me ortak?Firmat me ortak jan ato firma q krijohen me dy ose m shum pronar. Secili prej tyre bie dakordt kontribuoj me nj pjes t puns dhe kapitalit t tij n firm, t marr nj pjes t fitimit t sajdhe t ket prgjegjsin e vet n humbjet apo detyrimet e firms, madje nj ortak mund t mbajprgjegjsi edhe pr gabimet q mund t bjn ortakt e tjer.

154. Cilat jan avantazhet e firmave me ortak?Avantazhet e firmave me ortak jan: posedon m shum kapital, ka nj pozit m t mir kreditore,ka aftsi drejtuese dhe organizuese m t lart, etj.

155. Cilat jan disavantazhet e firmave me ortak?Disavantazhet e firmave me ortak jan: ka prgjegjsi t pakufizuar financiare, duhet t krkohetplqimi i t gjith ortakve pr nj vendim, prmbajn veprime ligjore t ndrlikuara, kan nj jet tkufizuar n biznes, etj.

156. ka jan korporatat?Korporatat jan nj form e njohur e organizimit t biznesit, kapitali i s cils formohet nprmjetshitjes s aksioneve, prandaj ato shpesh quhen shoqri aksionare.

157. ka sht aksioni?Aksioni sht nj titull pronsie ndaj nj pjese t pasuris s shoqris, nj letr me vler q vrtetonse nj individ ka investuar n shoqri vlern nominale t aksionit dhe se ka t drejtn t marr pjesn fitimin e shoqris, n prputhje me kt vler nominale.

158. N far forme marrin fitimin aksionistt?Aksionistt marrin nj pjes t fitimit t shoqrise aksionare n formn e dividentit.

159. ka ndodh n shoqrit aksionare pa dhe me ofert publike?N shoqrit aksionare pa ofert publike aksionet mbahen privatisht dhe mund t shiten e t blihenvetm me marrveshje t t gjith aksionistve.N shoqrit aksionare me ofert publike, aksionet blihen dhe shiten n tregun e letrave me vler, nburs.

160. Cili sht organi m i lart i nj shoqrie aksionare?


10/23

Organi m i lart i nj shoqrie aksionare sht mbledhja e prgjithshme e aksionistve, e cila vendospr qshtjet kryesore t aktivitetit t saj.161. Ku zgjedhet bordi i drejtorve dhe presidenti?Bordi i drejtorve zgjedhet n mbledhjen e prgjithshme t aksionarve, ndrsa presidenti zgjedhetnga bordi i drejtorve.

162. Sa her taksohen t ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve?T ardhurat e nj mbajtsi t aksioneve taksohen dy her. S pari taksohen duke qen si pjes efitimit total t shoqris dhe s dyti, si pjes e t ardhurave personale t aksionerit. Kjo sht edhenj disavantazh pr shoqrite aksionare.

163. Cilat jan avantazhet e shoqris aksionare?Avantazhet e shoqris aksionare jan: nse fitimi nuk shprndahet n form dividenti, porriinvestohet n biznes ather taksa paguhet nj her, vazhdimsia e biznesit, etj.

164. Si e shtojn kapitalin e vet firmat individuale dhe firmat me ortak?Firmat individuale dhe firmat me ortak e shtojn kapitalin e tyre duke marr hua nga miqt ose ngabanka.

165. Si e shton kapitalin e vet korporata?Korporata mund t shtoj kapitalin nga burimet financiare t jashtme dhe burimet financiare tbrendshme.

166. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme?Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t jashtme jan: shitja eobligacioneve, emetimi i aksioneve dhe marrja e kredive bankare.

167. ka sht shitja e obligacioneve?

Obligacioni sht nj letr me vler q i sjell mbajtsit t tij t ardhura t prvitshme, n baz tprqindjeve fikse t caktuara m par. Nj obligacion prbn nj detyrim afatgjat, 10-15 vjear.Korporata sht e obliguar t paguaj vlern e obligacionit n kohn e caktuar, pamvarsisht se asht n fitim apo jo. Korporata kryen dy lloj pagesash ndaj mbajtsit t obligacionit: a) pagesn einteresit dhe pagesn e vlers nominale t obligacionit.

168. ka sht emetimi i aksioneve?Ekzistojn tre lloje kryesore aksionesh: aksione t zakonshme, aksione t preferuara dhe aksione tkonvertueshme.Aksioni i zakonshm i jep t drejt mbajtsit t tij t jet bashkpronar i korporats, t votoj nmbledhjen e prgjithshme dhe t marr pjes n zgjedhjen e drejtorve. Pronari i aksioneve tzakonshme merr t ardhura n form t dividentit.Aksionet e preferuara i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm interesi fikse dhe nukmund t krkojn ritjen e saj nse korporata ecn mir.Aksionet e konvertueshme gjithashtu i japin t drejt mbajtsit t tij t prfitojn nj norm interesifikse. Por, kta mbajts kan t drejt ti konvertojn kto aksione n nj dat t specifikuar.

169. ka sht marrja e kredive bankare?Marrja e kredive bankare sht nj hua q sigurohet me marrveshje midis korporats dhe banks.


11/23

170. Cilat jan rrugt q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme?Rrugt kryesore q korporata prdor pr t siguruar burime financiare t brendshme jan: pjesa efitimit dhe fondi i amortizimit.

171. ka sht shkrirja?Shkrirja sht marrveshja midis dy apo m shum firmave pr tu bashkuar dhe pr t krijuar njfirm t re.

172. Cilat jan format kryesore t bashkimit t firmave?Format kryesore t bashkimit t firmave jan: bashkimi vertikal (i dy ose m shum firmave qrealizojn stade t ndryshme t procesit t prodhimit), bashkimi horizontal (i dy ose m shumfirmave q prodhojn t njejtin produkt ose shrbim) & bashkimi i firmave, aktivitetet e t cilave nuklidhen drejtprdrejt me njri tjetrin.

173. ka sht kontabiliteti i firms?Kontabiliteti i firms sht burim informacioni pr blersit e mundshm t aksioneve dheobligacioneve t saj q ndihmon drejtuesit e firms pr marrjen e vendimeve dhe pr njohjen eecuris s biznesit dhe vlers s tij.

174. ka sht bilanci i firms?Bilanci i firms paraqet gjendjen financiare t saj n nj moment kohe. Bilanci i firms mund t jetaktiv, ku paraqet mjetet q jan n prdorim t firms dhe pasiv, ku paraqet burimet e ktyremjeteve. Ndrsa diferenca midis aktivit dhe burimeve jo t veta t firms paraqet vlern neto t saj.Parim themelor i bilancit sht barazia e aktivit, e shnuar n ann e majt me pasivin, e shnuar nann e djatht t bilancit.

175. ka sht pasqyra e rezultatit financiar?Pasqyra e rezultatit financiar prmbledh transakcionet e firms gjat nj periudhe kohe t dhn.

176. ka sht prodhimi?Prodhimi sht nj proces me ann e t cilit burimet kthehen n t mira dhe shrbime t ndryshme.

177. ka paraqet funksioni i prodhimit?Funksioni i prodhimit shpreh lidhjen midis sasis s inputeve t prdorura dhe produktit t prodhuar.Analitikisht kjo lidhje jepet nga ekaucioni: Q = f ( K, L),i cili tregon se madhsia e produkit (Q) sht funksion i madhsis s kapitalit t fiksuar ( K) dhevariablit pun (L) t prdorur nga firma me nj gjendje t dhn t teknologjis. Kjo paraqitet edhe ntabeln dhe figurn e mposhtme. Supozojm se nj firm prodhon kpuc dhe pr prodhimin e tyreprdor vetm nj makin. Pra, madhsia e kapitalit sht e fiksuar, kurse puna sht faktor indryshueshm. Kur sasia e puns sht 0, nuk prodhohen asnj pal kpuc, kurse me rritjen e numritt puntorve rritet edhe numri i palve t kpucve t prodhuara. Sasia e produktit e prodhuar ngakombinimi i inputit pun L dhe inputit kapital K quhet produkt total dhe shnohet me Q ose TP.Kurba TP paraqitet n grafik, e cila tregon maksimumin e produktit pr do sasi t inputit pun tprdorur.

178. ka sht produkti marxhinal?Produkti marxhinal i puns sht ndryshimi n produktin total q rezulton nga nj ndryshim me njnjsi t sasis s puns t prdorur, duke mbajtur madhsin e kapitalit konstante. Marrim


12/23

shembullin e kpucve. Nse numri i puntorve rritet nga 2 n 3, produkti total rritet nga 10 n 13pal kpuc. Produkti marxhinal jepet nga formula:

deltaTPMP =-----------

deltaLku deltaTP sht shtesa n produktin total dhe deltaL shtesa n inputin pun. Nga shembulli i siprmkemi:

13 - 10MP =---------- = 3

3 - 2

179. Si llogaritet produkti marxhinal i puns?Produkti marxhinal i puns mund t llogaritet duke matur pjerrsin e tangentes s hequr n piknprkatse t kurbs s produktit total. Raporti i produktit marxhinal mat pjerrsin e kurbs sproduktit total. Psh. kur firma punson 2 puntor, pjerrsia e kurbs s produktit total jepet ngaraporti cg/og=10/2=5. Produkti total arrin n pikn f, t cils i prgjigjen 5 njsi pune. Tangentja ehequr n kt pik t kurbs e ka pjerrsin t barabart me zero. Nse firma pajton njsi puneshtes pas ksaj pike, produkti total bie dhe produkti marxhinal merr vlera negative.

180. Cili tregues njihet prpos treguesit t produktit total & produktit marxhinal?Prpos treguesit t produktit total & marxhinal njihet edhe treguesi i produktit mesatar, q shnohetme AP. Produkti mesatar llogaritet si raport i produktit total me njsi t puns t prdorura. Psh. kurTP=10 & L=2, produkti mesatar do t jet AP=10:2=5. Kjo paraqitet n figur ku produkti mesatarmatet me pjerrsin e drejtzs q del nga origjina & kalon npr pik prkatse t kurbs sproduktit total.Nga figura shohim se produkti mesatar m i lart arrihet n pikprerjen e kurbs s produktit mesatarme at t produktit marxhinal, q i korrespondon piks c n figurn b. Theksojm se kur produktimarxhinal sht m i madh se produkti mesatar, produkti mesatar rritet me shtimin e faktorit

variabl, dhe e kundrta. Por nse produkti marxhinal sht i barabart me produktin mesatar, npikprerjen e kurbave prkatse, produkti mesatar arrin maksimumin e vet.181. ka thot ligji i t ardhurave zbritse?Ligji i t ardhurave zbritse thot se nse ndaj nj sasie t dhn t faktorit t fiksuar shtohen njsi tnjpasnjshme t nj faktori t ndryshueshm t prodhimit, produkti marxhinal dhe ai mesatar ifaktorit t ndryshueshm eventualisht do t bien. Ky ligj vepron vetm n periudha afatshkurtra, kut paktn njri nga faktort e prodhimit sht i fiksuar dhe gjendja e teknologjis sht epandryshueshme.

182. ka paraqesin t ardhurat e shkalls?T ardhurat e shkalls paraqesin reagueshmrin e produktit total kur t gjitha inputet rriten n tnjejtin prpjestim.186. Cilat jan tri rastet e t ardhurave t shkalls?Tri rastet e t ardhurave t shkalls jan: a) t ardhurat konstante t shkalls (rasti kur ndryshimetprpjestimore n t gjith inputet ojn n nj rritje n t njejtin prpjestim n prodhim); b) tardhurat zbritse t shkalls (rasti kur nj rritje prpjestimore n t gjith inputet on n rritje nprpjestim m t vogl n produktin total) dhe c) t ardhurat rritse t shkalls (rasti kur nj rritjeprpjestimore n t gjith inputet on n nj rritje n prpjestim m t madh n nivelin e produktittotal).


13/23

183. Cilat jan periudhat e faktorit koh?Periudhat e faktorit koh jan: periudha momentale, periudha afatshkurtr dhe periudha afatgjat.

184. Vizato dhe shpjego figurn e ndryshimit n teknologji!Me ndryshimet progresive n teknologji bhet e mundur q me t njejtat inpute t sigurohet mshum produkt, ose e njejta sasi prodhimi me m pak inpute.

185. ka paraqet funksioni i prodhimit n periudha afatgjata?Funksioni i prodhimit n periudha afatgjata shpreh lidhjen midis kombinimeve t ndryshme tinputeve dhe madhsis maksimale t produktit q mund t realizohet me kto kombinime, me njgjendje t dhn t teknologjis.

186. ka prfaqson izokuanti?Izokuanti paraqet trsin e kombinimeve t ndryshme t puns dhe kapitalit q japin sasi tbarabarta produkti. Norma sipas s cils kryhet zvendsimi duke mbajtur prodhimin konstant, quhetnorma teknike e zvendsimit (TRS). Izokuantt kan pjerrsi negative, jan konvekse ndaj origjins,etj.

187. ka sht izokosto?Izokosto tregon t gjitha kombinimet e puns dhe t kapitalit q mund t blihen me nj shum parashnga ana e firms.

188. Si jepet pjerrsia e izokuantit dhe izokostos?Pjerrsia e izokuantit jepet nga raporti i produkteve marxhinale t puns dhe kapitalit, ndrsapjerrsia e izokostos jepet nga raporti i mimeve t dy inputeve, pra:MPL PL = MPK PK

189. Si bhet shitja me tender?Shitja n tender bhet kur ofertuesit (apo krkuesit) ofrojn nj mall (apo krkojn shrbime); kjobhet prmes shpalljes publike. Mblidhen ofertat dhe bhet selektimi n baz t mekanizmave tprcaktuar nga ofruesit (krkuesit) q kan br shpalljen. Shpallet fituesi. N rastet kur bhet shitja enj produkti mirret oferta m a lart, kurse n rastet kur nevojiten shrbime mirret oferta m e lir.

190. Cilat jan pasurit e nj vendi?Pasurit e nj vendi jan: pasurit natyrore (toka bujqsore, toka si truall ndrtimi), burimet eenergjis, burimet minerale si dhe kapitali (pajisjet dhe makinerit, ndrtesat, inventari), etj.

191. Nse ka n nj vend rezerva toksore dhe nntoksore a sht vend i zhvilluar?Nj vend sht vend i zhvilluar vetm nse bhet shfrytzimi i atyre rezervave; nse ato rezerva nukshfrytzohen ather ai shtet nuk do t zhvillohet.

192. Nse ka rezerva t ujit a mund t kemi rrym prej saj?Po, edhe prmes hidrocentraleve.

193. ka nnkupton rritje dhe shtim i burimeve?


14/23

Rritja dhe shtimi i burimeve nnkupton termin akumulim kapitali, duke iu referuar jo vetm kapitalitsi i till por edhe kapitalit njerzor.

194. Si quhet grafi q mat nj variabl ekonomik n aksin vertikal dhe kohn n aksin horizontal?Grafik i serive kohore.

195. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin s bashku lart ose posht?Ato paraqesin lidhje t drejt/pozitive.

196. far lidhje paraqesin dy variabla nse lvizin n drejtim t kundrt?Dy variablat q lvizin n drejtim t kundrt shfaqin nj lidhje t zhdrejt/negative.

197. ka paraqet nj vij e drejt?Nj vij e drejt paraqet pjerrsi konstante n t gjitha pikat.

198. ka e bn shkencn shkenc?Shkencn e simbolizon mbledhja e informatave, eksperimentimi, dhe metodologjia pr t ardhur derite shpjegimi i asaj q vrojtohet.

199. ka sht qllimi i shkencs?Qllimi i shkencs n prgjithsi sht q tu prgjigjet pyetjeve q kan t bjn me realitetin. Psh.shkencat shoqrore na lejojn q t parashikojm gjrat si trazirat ekonomike dhe t kuptojm mmir sjelljet e shoqris.

200. ka sht metoda shkencore?Metoda shkencore ofron nj proces objektiv pr t gjetur zgjidhjet e problemeve prmes vzhgimit,hipotezave, testimeve & nxjerrjen e prfundimeve.201. Cili sht objektivi i shkencs?

Objektivi i shkencs sht t arrihet te e vrteta prmes metodave shkencore.

202. ka jan supozimet?Supozimet jan dika q merren si t besueshme pa fakte/prova.

203. ka sht aproksimacioni?Aproksimacioni (latinisht aproximate prafrsi) sht supozim i prafrt me t vrtetn.

204. ka sht e vrteta n shkenc?E vrteta n shkenc sht nj supozim i vrtetuar me metoda shkencore.

205. ka sht Dogma?Dogma sht nj deklarat e avancuar dhe autoritative t nj doktrine religjioze, jo pr tu diskutuarpor pr tu besuar.

206. Testimi i nj modeli ekonomik a krkon krahasimin e parashikimeve te tij kundrejt ngjarjevereale?PO.


15/23

207. Nse parashikimet e nj modeli bien n kundrshtim me faktet prkatse q kan lidhje meqshtjen, si duhet t lidhet fakti i pa vler apo i modifikuar ?I pavler.

208. Nj grafik i serive kohore a mat kohn n boshtin horizontal. PO

209. Nse variabli a ngritt kur variabli b bie dhe a bie kur b ngritt midis a dhe b, far lidhje kan?Kan lidhje negative.

210. Pjerrsia e nj kurbe a sht konstante? JO

211. Kur dshirojm t paraqesim grafikisht lidhjen n mes t tri variabileve, n duhet t mbajm dynga ato konstante ndrsa paraqesin t tretn.Njra duhet t merret konstante e dy tjerat t paraqiten n grafik si variabile.

212. Shoqrit e ndryshme problemet ekonomike i zgjedhin n mnyr t ndryshme, n baz t kujtbhet zgjedhja?N baze t sistemit t mimeve.

213. Faktort e prodhimit klasifikohen n grupe t prgjithshme, burime fizike dhe mendore, ktomendore kush i ka?Kto burime mendore i prfshin faktori njeri (burime njerzore).

214. N do ekonomi n thelb qndron zgjedhja e konfliktit n mes t kujt? Dshirave/nevojave q jan t pakufizuara dhe kapitalit q sht i kufizuar.

215. A sht efikase pr shoqrin t prodhoj mbi Kufirin e Mundsive t Prodhimit? JO1. Sipas cilave parime lidhen faktort e prodhimit n procesin e prodhimit?

Faktort e prodhimit lidhen n procesin e prodhimit sipas parimeve t caktuara teknologjike.

22. ka paraqet teknologjia?Teknologjia i referohet trsis s aftsive dhe njohurive shkencore q lidhen me prdorimin einputeve (faktorve t prodhimit) n procesin e prodhimit.

23. Si lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve?Sasia e burimeve, pra fakorve t prodhimit pr nj ekonomi, n nj koh t dhn sht e kufizuar.Ktej lind dukuria e rrallsis s mallrave dhe shrbimeve.

24. ka shpall ligji i rrallsis?Ligji i rrallsis shpall se mallrat dhe shrbimet jan t rrall, t pamjaftueshm, sepse tpamjaftueshm jan edhe burimet pr prodhimin e tyre sipas nevojave t njerzve pr konsum.25. ka lidhet me ligjin e rrallsis?Me ligjin e rrallsis lidhet domosdoshmria e zgjedhjes midis mallrave dhe shrbimeve q duhenprodhuar. Pra, zgjedhja sht pasoj e rrallsis.

26. Cili sht problemi kryesor ekonomik?Problemi i alokimit t burimeve t kufizuara midis nevojave konkurruese e faktikisht t pakufizuara tshoqris, prbn problemin ekonomik kryesor t do shoqrie.


16/23

27. Cilat jan pyetjet kryesore t problemeve ekonomike?Tri pyetjet kryesore ekonomike jan: far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet.

28. ka studion mikroekonomia?Mikroekonomia merret me studimin e sjelljes s agjentve ekonomik: konsumatorve, firmave tbiznesit si dhe t agjensive qeveritare n masn q veprimtaria e tyre lidhet me alokimin e burimevedhe funksionimin e sektorve t veant t ekonomis. N qendr t studimit t Mikroekonomis pra jan tregjet e mallrave apo shrbimeve t veanta dhe kushtet e ekuilibrit t tyre.

29. Si ilustrohet problemi ekonomik themelor?Problemi ekonomik themelor i nj shoqrie mund t ilustrohet me an t kufirit t mundsive tprodhimit.

30. ka paraqet kufiri i mundsive t prodhimit?Kufiri i mundsive t prodhimit shpreh kombinime t ndryshme t mallrave dhe shrbimeve q mundt prodhoj nj vend gjat nj periudhe t dhn kohe, duke prdorur t gjitha burimet n dispoziciondhe me teknikat m efiente t prodhimit.

31. ka quhet rritje ekonomike?Zgjerimi i qndrueshm i mundsive t prodhimit quhet rritje ekonomike. Rritja ekonomikekushtzohet nga rritja e burimeve, d.m.th. e toks, e kapitalit dhe e puns, ose nga prmirsimi cilsori tyre.

32. ka kuptojm me produktivitet?Me produktivitet kuptojm sasin e produktit t prodhuar pr njsi t inputeve t pdorura.

33. ka kuptojm me efienc ekonomike?

Me efienc ekonomike do t kuptojm at gjendje t ekonomis, n t ciln askush nuk mund trrit mirqnien e tij pa cnuar mirqnien e dikujt tjetr.

34. ka paraqet efienca prodhuese?Efienca prodhuese nnkupton prodhimin e nj sasie t dhn produkti me minimumin e burimeve.

35. ka paraqet efienca alokative?Efienca alokative nnkupton q burimet t jen alokuar n prodhimin e atyre mallrave dheshrbimeve q krkon shoqria.

36. ka paraqet efienca n shprndarje?Efienca n shprndarje nnkupton nj shprndarje t produktit t prodhuar, n t cilnkonsumatort, duke i marr t dhna t ardhurat dhe mimet e tregut, nuk do t dshironin tishpenzonin kto t ardhura n ndonj mnyr tjetr.

37. Paraqite nj shembull t kufirit t mundsive t prodhimit?Supozojm se nj vend prodhon vetm dy mallra, ushqime dhe stofra. N boshtin horizontal shtvendosur sasia e stofrave t prodhuara, ndrsa n boshtin vertikal sasia e ushqimeve. Nse t gjithaburimet e ekonomis do t prdoreshin pr prodhimin e ushqimeve, sasia e ushqimeve t prodhuaran vit do t ishte 15 mij ton, ndrsa sasia e stofrave t prodhuara do t ishte zero.


17/23

Mundsit Stofra (milion ml) Ushqime (mij tone)A 0 15B 1 14.7C 2 14D 3 12E 4 9F 5 0

Nse vendosim t prodhojm 1 milion ml stofra, kjo arrihet vetm duke tranferuar nj pjes tburimeve nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e stofrave. N kt rast, sipas tabels, prodhimi iushqimit do t ulej nga 15 mij ton n 14.7 mij ton.Vija AF, q bashkon pikat ABCDEF dhe t gjitha pikat e ndrmjetme quhet kurba e kufirit t mundsivet prodhimit. Cdo pik q ndodhet brenda vijs s kufirit t mundsive t prodhimit, si sht rasti ipikes M, tregon se burimet nuk prdoren plotsisht dhe quhen pika t padshirueshme. Cdo pik jasht kufirit t mundsive t prodhimit, si sht rasti i pikes N, tregon kombinime t paarritshmeme sasin e dhn t burimeve. Pikat n vijn e mundsive t prodhimit, si jan pikat ABC, etj.,nnkuptojn prdorim maksimal t kapaciteteve prodhuese.

38. Pasqyro nivelin e konsumit dhe investimeve!N periudha afatgjata rritja e prodhimit t mallrave krijon mundsi pr rritjen e konsumit, nprmjetzhvendosjes djathtas t kufirit t mundsive t prodhimit. N figurn A paraqitet niveli i konsumit dheinvestimeve neto t tre vendeve, pr t cilat supozohet se kan t njjtin kufi t mundsive tprodhimit. Vendi 1 prodhon n pikn A1, pra ai nuk kryen asnj investim. Vendi 2 heq dor nga njsasi konsumi pr t siguruar nj nivel investimesh dhe prodhon n pikn A2. Vendi 3 prodhon npikn A3, q paraqet nj nivel m t vogl konsumi pr nj nivel m t lart investimesh.N figurn B paraqitet niveli i konsumit dhe investimeve neto t tre vendeve pas nj periudhe disavjeare. Rritja e kapitalit pr vendin 2 dhe 3 u ka lejuar atyre q t zgjerojn mundsit e prodhimit,duke rritur nivelin e konsumit dhe t investimeve. Vendi 1 ka mbetur n t njjtn kurb t

mundsive t prodhimit dhe nivel konsumi.

39. Si sht tregu n vendet e mbyllura ekonomikisht?N vendet e mbyllura ekonomikisht niveli i konsumit sht i prcaktuar trsisht nga niveli iprodhimit, nuk mund t konsumohet m shum se q prodhohet.

40. Si sht tregu n vendet e hapura ekonomikisht?N vendet e hapura ekonomikisht tregu sht i hapur, konsumatort e atij vendi mund t konsumojnedhe mallra apo shrbime t prodhuara nga vendet tjera.Si prfiton nj vend?Nj vend prfiton duke importuar mallra apo shrbime q prodhohen me kosto t lart brenda venditn shkmbim t mallrave apo shrbimeve q prodhohen me kosto t ult brenda vendit.

42. ka kuptojm me specializim?Me specializim do t kuptojm prqendrimin n prodhim vetm t nj produkti apo t disaprodukteve.

43. ka paraqet kostoja oportune?Rrallsia e burimeve dhe domosdoshmria e zgjedhjes paraqet koston oportune. N rast t burimevet kufizuara njerzit jan t detyruar t zgjedhin midis alternativave t ndryshme; pra zgjedhja


18/23

gjithnj sht e shoqruar me kosto oportune. Si shembulli i ushqimeve e stofrave. Nse jemi nkufirin e mundsive t prodhimit, nuk mund t rritet prodhimi i njrit mall, pa paksuar prodhimin emallit tjetr. Pikrisht sasia pr t ciln hiqet dor paraqet koston oportune t prodhimit.

44. ka shrben pr matjen e kostove oportune?Pr matjen e kostove oportune shrben kurba e kufirit t mundsive t prodhimitRaporti OA/OB tregon se nga sa njsi ushqimesh duhet hequr dor pr t prodhuar nj njsi shtesstofra. Pra, raporti OA/OB, dmth. pjerrsia e drejtzs AB, q shrben si kufi i mundsive tprodhimit, mat koston oportune t prodhimit t nj njsie shtes stofrash. sht e kuptueshme qraporti i anasjellt OB/OA, do t maste koston oportune t prodhimit t nj njsie shtes ushqimesh.

45. ka paraqet norma marxhinale e transformimit (MRT)?N kushtet kur ekonomia prodhon n kufurin e mundsive t saj t prodhimit, psh. t stofrave, do tkrkonte q nj pjes e burimeve t kalonte nga prodhimi i ushqimeve n prodhimin e stofrave. Nkto kushte, vija KMP shrben edhe pr t shprehur normn marxhinale t transformimit (MRT).

46. ka mat pjerrsia e vijs KMP?Pjerrsia e vijs KMP mat koston oportune dhe normn marxhinale t transformimit.

47. ka paraqet ligji i kostove oportune rritse?Sipas ligjit t kostove oportune rritse, pr t prodhuar m shum njsi nga nj mall i caktuar n njperiudh t dhn kohe, shoqria duhet t heq dor nga nj sasi gjithnj e m e madhe mallrash ttjer.

48. ka paraqet rrallsia?Rrallsia shprehet n faktin se pikat jasht KMP nuk mund t arrihen.

49. ka shpreh zgjedhja?

Zgjedhja shprehet n kombinimet e ndryshme n vijn e KMP.

50. Kush prcakton far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet?Qeveria, shteti prcakton se far t prodhohet, si t prodhohet dhe pr k t prodhohet.

51. ka paraqet mekanizmi i tregut?Mekanizimi i tregut paraqet nj metod t alokimit t burimeve, pra t prcaktimit t llojit dhe sasiss mallrave dhe shrbimeve t prodhuara, mnyrs s prodhimit dhe shprndarjes s tyre, duke ubazuar n zgjedhjet individuale t koordinuara prmes tregut.52. ka paraqet tregu?Tregu paraqet nj marrveshje bashkveprimi midis blersve dhe shitsve t nj malli pr prcaktimine mimit dhe sasis s tregtuar t tij.

53. ka jan mimet?Cmimet jan bartse informacioni pr agjentt ekonomik, pruese t sinjaleve t tregut teindividt, firma apo qeveria.

54. ka paraqet ekonomia e tregut?Ekonomia e tregut nnkupton pavarsine e agjentve ekonomik, aftsin e tyre pr t vendosur nmnyr t pavarur mbi veprimtarin e tyre ekonomike.


19/23

55. ka sht ekonomia e tregut t lir?Ekonomit e vendeve q hapen ndaj njra tjetrs lidhur me shkmbimin e mallrave dhe shrbimeveparaqesin ekonomin e tregut t lir.

56. ka e bn mallin n treg konkurrent?Minimizimi i kostove pr prodhimin e atij malli duke prdorur metoda m efiiente pr prodhimin e tije bn konkurrent mallin n treg.

57. Pse jan t rndsishme informatat e shitsve dhe t blersve? Kujt i interesojn ato?Informatat e shitsve dhe blersve jan t rndsishme pr t perfeksionuar parashikimet n lidhjeme mimet dhe sasit e produkteve dhe shrbimeve n treg, pr t cilat tregu shkon n ekuilibr.Kto informata i interesojn subjekteve ekonomike si individve, firmave, qeveris pra agjentveekonomik.

58. Cka paraqet siprmarrja e lir?Siprmarrja e lir nnkupton pronn private mbi faktort e prodhimit.

59. Si dhe ku zgjidhet qshtja se far t prodhohet?Qshtja far t prodhohet zgjidhet n tregun e produkteve, nprmjet votimit t prditshm tkonsumatorve. Kjo varet nga zgjedhjet e konsumtoarve dhe vendimet e prodhuesve.

60. Si zgjidhet qshtja se si t prodhohet?Qshtja si t prodhohet zgjidhet nga konkurrenca midis prodhuesve. 61. Si zgjidhet qshtja se pr k t prodhohet?Qshtja pr k t prodhohet zgjidhet n tregjet e faktorve.

62. Cilat jan synimet kryesore pr ndrhyrjen e qeveris n jetn ekonomike?Qeveria ndrhyn n jetn ekonomike duke ndjekur kryesisht tri synime: rritjen e efiencs, sigurimin edrejtsis n shprndarje dhe stabilizimin e ekonomis.

63. Cka sht ekonomia e przier?Ekonomia e przier sht nj ekonomi tregu, e bazuar n mekanizmin e tregut dhe n pronn privatembi faktort e prodhimit.

64. Cilat jan metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike?Metodat kryesore pr studimin e dukurive ekonomike jan: deduksioni dhe induksioni.

65. ka sht deduksioni dhe induksioni?Deduksioni dhe verifikimi empirik i prfundimeve t nxjerra konsiderohet si metoda m erndsishme q zbatohet nga ekonomistt e sotm.Induksioni fillon me mbledhjen, prpunimin dhe analizn e t dhnave ekonomike dhe vazhdon mezbulimin e lidhjeve dhe nxjerrjen e prfundimeve.

66. Cka jan variablat ekonomike?Variablat ekonomike mund t jen endogjen, kur prcaktohen brenda modelit t zgjedhur, oseekzogjen kur prcaktohen nga faktor q ndodhen jasht modelit.


20/23

67. Ballafaqimi i blersve dhe shitsve n treg, ka prfaqson?Ballafazimi i blersve dhe shitsve n treg, prfaqson nj marrveshje bashkveprimi midis tyre nlidhje me nj mall pr prcaktimin e mimit dhe sasis s atij malli, dhe njherit duke iu prgjigjur tripyetjeve kryesore; 1) pr k t prodhohet, 2) qfar t prodhohet dhe 3) si t prodhohet.

68. ka paraqet krkesa?Krkesa paraqet sasit e nj produkti, q blersit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje tblejn me mime t ndryshme t mundshme gjat nj periudhe kohe t dhn, kur gjith kushtet etjera mbeten t pandryshuara.

69. ka paraqet ligji i krkess?Ligji i krkess shprehet se kur mimet e produkteve ulen, sasia q blersit jan t gatshm dhe ngjendje t blejn rritet dhe kur mimet rriten, sasia e krkuar paksohet, me kusht q faktort e tjert mbeten t pandryshuar.

70. Paraqite nj shembull t kurbs s krkess!Shembulli i krkess pr grur. Nse pr 500, sasia e krkuar sht 9 mij kv n muaj, me uljen emimit n 400, 300, 200 & 1 00, sasia e krkuar rritet n 10, 12, 15 dhe 20 mij kv n muaj. Sasia dhemimi jan n prpjestim t zhdrejt, pra sasia rritet kur mimi ulet, por faktort e tjer mbeten tpandryshuar. Por nse njri nga faktort ndryshon, kurba e krkess zhvendoset dhe kurba e reparaqet nj lidhje t re midis mimit e sasis, si kurbat DD dhe DD.

71. Cilt jan faktort q ndikojn te krkesa?Faktort kryesor q ndikojn n krkes jan: t ardhurat e konsumatorve; mimet e mallrave tlidhur; pritjet e konsumatorve lidhur me t ardhurat dhe mimet; numri i konsumatorve; shijet dhepreferencat e konsumatorve.

72. Cilat jan t mirat normale?T mirat normale jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n t njjtin drejtim me ndryshimin et ardhurave.

73. Cilat jan t mirat inferiore?T mirat inferiore jan ato t mira pr t cilat krkesa ndryshon n drejtim t kundrt me ndryshimine t ardhurave. Mallrat me cilsi t ult jan t mira inferiore.

74. Cilat jan t mirat zvendsuese?T mirat zvendsuese jan ato t mira q prdoren n vend t njri-tjetrit pr t plotsuar njnevoj t kosumatorit, si psh. gruri dhe misri.

75. Cilat jan t mirat plotsuese?T mirat plotsuese jan ato t mira q prdoren s bashku dhe plotsojn njra tjetrn, si psh.automjeti dhe karburanti.

76. Ndryshimi vetm n nj drejtim, ka do t thot pr krkesn?Ndryshimi n mimin e nj malli ndikon n prpjestim t drejt te krkesa pr zvendsuesin e tij. Kurmimi i nj malli rritet, rritet edhe krkesa pr zvendsues.


21/23

77. Ndryshimi n drejtim t kundrt, ka do t thot pr krkesn?Pr mallrat plotsuese, mimi dhe krkesa jan t lidhura n mnyr t zhdrejt. Kur mimi i nj mallirritet, krkesa pr plotsuesit e tij do t ulet.

78. ka sht shija e konsumatorit?Shija e konsumatorit paraqet gatishmrin e tij q t blej apo t paguaj pr nj produkt (t mir) pamarr parasysh mimin e tij.

79. ka paraqet oferta?Oferta paraqet sasit e nj produkti q shitsit jan njkohsisht t gatshm dhe n gjendje t ofrojnpr shitje me mime t ndryshme, gjat nj periudhe t caktuar kohe, kur faktort e tjer nukndryshojn.

80. ka shpreh ligji i oferts?Ligji i oferts thot se shitsit do t ofrojn nj sasi m t madhe pr shitje kur mimet rriten, dhe ekundrta.Me zbritjen e mimeve far bn oferta?Me zbritjen e qmimeve, oferta ulet pra sasia e ofruar pr shitje ulet.

82. Me rritjen e mimeve, far ndodh me ofertn?Me rritjen e qmimeve, oferta rritet pra sasia e ofruar pr shitje rritet.

83. Nse e vendosim kurben e prodhimit n ann e majt, far kemi?Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e majt, kemi zvoglim t prodhimit.

84. Nse kurba sht n ann e djatht, far kemi?Nse kurba e prodhimit vendoset n ann e djatht, kemi rritje t prodhimit rritje ekonomike.

85. Cilt jan faktort q ndikojn te oferta?Faktort q ndikojn te oferta jan: mimet e faktorve t prodhimit; teknologjia e prdorur; mimete mallrave; pritjet e ofruesve dhe numri i ofruesve.

86. ka paraqet pika e ekuilibrit n treg? Vizato figurn!Pika e ekuilibrit n treg paraqet gjendjen ku si blersit ashtu edhe shitsit nuk kan arsye tndryshojn sjelljen e tyre. Sasia e ofruar sht e barabart me sasin e krkuar tregu sht nekuilibr.

87. ka paraqet mimi i ekuilibrit?Cmimi i ekuilibrit paraqet mimin, pr t cilin sasia e krkuar dhe ajo e ofruar jan t barabarta.

88. ka sht disekuilibri?Gjendja e tregut, n t ciln blersit dhe shitsit nuk kan arsye t ndryshojn sjelljen e tyre, praekuilibri i tregut, nuk arrihet menjher. N treg mund t ekzistojn teprica ose mungesa q ushtrojnpresion pr uljen ose ngritjen e mimit. Pr sa koh q vazhdon ky presion, kemi nj gjendjedisekuilibri.

89. Kur ekziston disekuilibri?Disekuibri ekziston kur sasia e krkuar ssht e barabart me sasin e ofruar.


22/23

90. ka sht shitja n ankand?Shitja n ankand paraqet rastin kur krkuesit dhe ofruesit ftohen t bjn t njohur sasin q duan tblejn apo t shesin me nj mim; mimi shkon duke u rritur (zbritur) derisa t barazohet krkesatotale me ofertn totale pra ekuilibri n treg.

91. Cilt jan faktort q ndikojn n zgjatjen e disekuilibrit?Kta faktor jan: imponimi nga qeveria pr mimin dhe sasin, mosrealizimi i planeve t prodhimitdhe gjendja e nj ekuilibri t paqndrueshm.

92. far efekti ka taksa mbi mimin dhe sasin e produktit? Vizato figurn!Nga figura shohim se do ndarje n boshtin vertikal tregon 100, ndrsa do ndarje n boshtinhorizontal tregon 5 mij kv grur. Kurba e krkess nuk ka arsye t ndryshoj. Konsumatort jan tgatshm t paguajn 300 pr 12 mij kv grur. Kurba e oferts zhvendoset lart -majtas.

93. Kush e paguan taksn?Taksa paguhet nga prodhuesi dhe konsumatori. Nse oferta sht m elastike se krkesa, pjesa etakss q paguan konsumatori sht m e madhe, dhe e kundrta.

94. ka sht mimi tavan i benzins, i banesave?Cmimi tavan i benzins/banesave paraqet mimin maksimal t lejueshm pr t cilin vendos qeveria.Marrin shembullin e benzins. N kushte ekuilibri, mimi i benzins do t arrinte 2/litr. Themi seqeveria vendos nj mim tavan prej 1/l. Pr kt mim (q paraqitet nga drejtza FJK) krkesa nukprputhet me ofertn. Konsumatort krkojn m shum benzin, por nuk ka sasi t majftueshme.N kto kushte, zgjidhja e vetme jan triskat. Kurba e krkess zhvendoset nga D n D. Marrimshembullin e qeras s banesave. Supozojm se mimi i ekuilibrit (qeras mujore) sht 700/banes,ndrsa sasia e ekuilibr it 40 mij banesa. Nse vendoset q qeraja t jet 400, ather krkesa do t jet 55 mij. Me rritjen e qeras zhvendoset sistemi lart prgjat kurbs S, q do t nxiste ndrtimin e

banesave t reja.

95. ka sht shitja e benzins me triska?Shitja e benzins me triska paraqet kufizimin e krkess pr konsumatort, pra konsumatort mundt blejn benzin vetm aq sa e kan t prcaktuar prmes triskave kjo ndodh n raste kur shteti kamunges t benzins dhe pr t arritur racionalizimi i situats vendoset furnizimi i konsumatorveprmes triskave.

96. ka sht mimi dysheme i pagave, produkteve bujqsore?Supozojm se paga minimale fiksohet me ligj n FJK. Ekuilibri rezulton n pikn J. Me kt pag, numrii puntorve zvoglohet nga q* n q. Supo zojm se qeveria vendos mime dysheme pr produktetbujqsore. Bujqit ofrojn q produkte, ndrsa konsumatort krkojn q. Pra krijohet nj tepric (q -q). Cmimi dysheme pakson sasin e krkuar dhe rrit sasin e ofruar.

97. ka shpreh elasticiteti?Elasticiteti shpreh shkalln e reagimit t subjekteve ekonomike ndaj ndryshimit t kushteveekonomike t tregut.

98. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t sasis. Shkruaje formuln?


23/23

Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t sasis s krkuar, pjestojm diferencn e sasive tkrkuara (q2 q1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi:

(q2 q1)Prqinda e ndryshimit t sasis = ------------- x 100

( q2 + q1)/2

99. T gjendet pr qind-ja e ndryshimit t mimit. Shkruaje formuln?Pr t llogaritur prqindjen e ndryshimit t mimit t krkuar, pjestojm diferencn e mimeve tkrkuara (p2 p1) me mesataren e dy sasive. Dhe kemi:

(p2 p1)Prqinda e ndryshimit t mimit = ------------- x 100

(p2 + p1)/2

100. Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin, ka paraqet?Elasticiteti i krkess n lidhje me mimin paraqet krkesn elastike apo joelastike varsisht ngandjeshmria e konsumatorit; kur rritet (zvoglohet) mimi, konsumatort mund t jen m shumapo m pak t ndieshm. N fig. A shohim se kur mimi rritet nga 1 n 1,25, sasia e krkuar e tmirs ulet nga 100 n 95 njsi; n fig. B pr t njejtn rritje t mimit, sasia e krkuar e t mirs uletnga 100 n 70 njsi. Pra, shkalla e reagueshmris s konsumatorit sht e ndryshme pr t njejtinndryshim t mimit.

pytje nga mikroekonomia

Documents