Sytuacja finansowa szpitali w Polsce

Edycja 2014

Raport wykonany przez

Część II

5

Przekazujemy w Państwa ręce już czwarty raport

dotyczący rynku medycznego w Polsce, przygoto-

wany przez Magellan S.A. wspólnie z niezależną

agencją badań. Przedstawione w dalszej części zaga-

dnienia stanowią uzupełnienie raportu wydanego

w maju 2014 r., koncentrującego się na procesie

przekształceń szpitali publicznych.

Zagadnienia zaprezentowane w raporcie dotyczyć

będą:

wyników badania opinii publicznej na temat oceny

funkcjonowania służby zdrowia w Polsce,

obrazu przekształceń szpitali publicznych w opinii

publicznej w Polsce,

planowanych dużych i małych inwestycji w szpitalach,

produktów finansowych, z których najczęściej

korzystają szpitale w Polsce.

Dane prezentowane w raporcie w całości pochodzą

z badań rynku przeprowadzonych na zlecenie firmy

Magellan. Badanie opinii publicznej zostało zreali-

zowane w styczniu 2014 r. na reprezentatywnej próbie

dorosłych mieszkańców Polski. Sytuacja w szpitalach

publicznych oraz przekształconych diagnozowana była

w połowie 2013 r. na próbie 140 szpitali (100 SP ZOZ

oraz 40 przekształconych). Badanie ilościowe realizo-

wane metodą wywiadów telefonicznych asystowanych

komputerowo (CATI), oparte o losową próbę szpitali,

zostało uzupełnione o pogłębione wywiady jakościowe

z 5 ekspertami rynku z zakresu systemów ochrony

zdrowia. Do badania zaproszeni zostali m.in.:

Marcin Kautsch – ekspert z Instytutu Zdrowia Pub-

licznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium

Medicum

Wojciech Misiński – ekspert medyczny Centrum im.

Adama Smitha i wykładowca Akademii Ekonomicznej

we Wrocławiu

Krzysztof Macha – ekspert pracodawców RP i wice-

prezes Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali

Prywatnych.

Wprowadzenie

6

Polacy generalnie nie są zadowoleni z działania służby

zdrowia, w opinii zdecydowanej większości badanych

(91%) wymaga ona reorganizacji.

Bardzo źle oceniany jest dostęp do lekarza

specjalisty.

Opinia publiczna pozytywnie ocenia kompetencje

kadry oraz jej nastawienie wobec pacjenta, krytyka

dotyczy działania systemu opieki zdrowotnej.

Większość szpitali opiera inwestycje na pomocy in-

stytucji publicznych. Tylko jedna piąta placówek korzys-

ta przy realizacji inwestycji z finansowania oferowanego

przez banki (21%), co jest pochodną sytuacji rynkowej

i podejścia banków do współpracy ze szpitalami pub-

licznymi.

Polacy nie rozumieją zmian, jakie zachodzą w służbie

zdrowia – większość badanych albo nie zna pojęcia

przekształcenia szpitali publicznych albo rozumie je

opacznie, głównie jako prywatyzacja służby zdrowia

i zniesienie jej publicznego (darmowego) charakteru.

1.

2.

3.

4.

5.

Wyniki badania w telegraficznym skrócie

7

Produkty finansowe, którymi zainteresowane

są SPZOZ w dużej mierze oparte są na pomocy

publicznej (świadczone przez centralne agendy –

BGK lub FOŚ), co może rodzić problemy związane

z wdrażaniem dyrektywy transgranicznej

i związanej z tym zasady konkurencyjności.

Szpitale przekształcone korzystają z szerszej

palety produktów finansowych. Sześciokrotnie

wyższy jest odsetek placówek przekształconych

(20%), które skorzystały z leasingu niż w przypad-

ku SP ZOZ (3%), co jest pochodną „bankowalności”

takich podmiotów, ich szansy na pozyskanie finan-

sowania bankowego.

Podobny odsetek szpitali (średnio 83%), niezależnie

od formy prawnej, w okresie minionych 2-3 lat

szukał dodatkowych źródeł finansowania, także

finansowania zewnętrznego (średnio 49%).

Placówki przekształcone, jako działające w formie pod-

miotów prawa handlowego, znacznie częściej korzystają

z zewnętrznego finansowania. Niemal dwie trzecie z nich

(63%) planuje zaciągnięcie długu na poczet inwestycji, pod-

czas gdy analogiczne plany ma zaledwie co piąty (22%) szpi-

tal publiczny.

6.

7.

8.

9.

8

9

Na początku 2014 r. na zlecenie Spółki Magellan, firma

badawcza PMR zrealizowała badanie opinii publicz-

nej na temat oceny funkcjonowania służby zdrowia

w Polsce. Respondenci zostali poproszeni o ocenę

wybranych zagadnień związanych z korzystaniem

z publicznej opieki zdrowotnej.

Wyniki badania wskazują na dwa odmiennie oceniane

wymiary publicznej służby zdrowia. Podstawowa opie-

ka zdrowotna, podejście do pacjenta czy kompetencje

białego personelu przez większą część badanych oce-

niane są zasadniczo dobrze.

Zastrzeżenia badanych dotyczą poziomu świadczonych

usług medycznych, organizacji publicznej służby

zdrowia oraz przede wszystkim dostępu do lekarza

specjalisty.

O tym, że Polacy mają negatywne zdanie na temat

funkcjonowania służby zdrowia w Polsce najlepiej

świadczy fakt, że niemal wszyscy badani (91%) wyrazili

przekonanie, że wymaga ona reorganizacji.

Służba zdrowia w ocenie pacjenta

NEGATYWNA NEUTRALNA POZYTYWNA

Dostęp do lekarza pierwszego kontaktu

Podejście do pacjenta ze strony personelu medycznego

Kompetencje lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej

Kompetencje lekarzy specjalistów

Poziom świadczonych usług medycznych

Organizacja publicznej służby zdrowia

Dostęp do lekarza specjalisty

Ocena publicznej służby zdrowia w Polsce

62%17%21%

47%31%22%

45%32%23%

44%35%21%

31%38%30%

19%29%52%

18%25%57%

Czy P. zdaniem polska publiczna służba zdrowia wymaga reorganizacji?

5%4%

91%TAK TRUDNO POWIEDZIEĆ NIE

10

Jednym z celów badania była weryfikacja poziomu

wiedzy Polaków na temat procesu przekształceń

szpitali publicznych. Wyniki jasno pokazują, że opinie

na temat procesów, jakie mają miejsce w publicznej

służbie zdrowia, mają słabe umocowanie w faktach

i oparte są w dużej mierze na ogólnych, mało konkret-

nych hasłach, z jakimi badani spotykają się w medial-

nych przekazach z wystąpień politycznych.

Większy odsetek badanych (63%) spotkał się

z określeniem przekształceń, niż z bardziej pejoratyw-

nym w badanym kontekście, hasłem komercja-

lizacji szpitali publicznych, przy czym to, jak badani

rozumieją obydwa pojęcia nie do końca pokrywa się

z rzeczywistością. Hasło prywatyzacja w analizowanym

kontekście kojarzy się raczej ze sprzedażą szpitali pry-

watnym podmiotom, które tylko za opłatą będą leczyć

chorych, niż ze zmianą formy prawnej SP ZOZ w spółkę

działającą w oparciu o reguły rynkowe. Nierzadko bada-

ni wprost deklarowali, że w ich opinii przeprowadzone

zmiany, to w istocie proces, w wyniku którego za opiekę

zdrowotną trzeba będzie płacić z własnej kieszeni.

Przekształcenia, czyli co?

Prywatyzacja szpitali

Stworzenie ze szpitala spółki prawa handlowego

Usprawnienie funkcjonowania szpitala, poprawa sytuacji, zmiana na lepsze

Ukryta prywatyzacja, zło, konieczność płacenia za leczenie 16%

16%

17%

56%

Jak rozumie P. termin przekształcenie szpitala?

Prywatyzacja szpitali

Za leczenie trzeba będzie płacić z własnej kieszeni

Zmiana formy prawnej szpitali (w spółkę prawa handlowego)

Poprawa funkcjonowania szpitala 6%

14%

37%

52%

Jak rozumie P. termin komercjalizacji szpitali publicznych?

Czy spotkał się P. z pojęciem przekształceń szpitali publicznych?

Czy spotkał się P. z pojęciem komercjalizacji szpitali publicznych?

TAK NIE

50%37% 50%63%

11

Przedstawiciele polskich szpitali zdają sobie sprawę

z konieczności rozwijania i modernizowania placówek,

tym bardziej, że większość z nich zlokalizowana jest

w starych obiektach, które nie spełniają europejskich

standardów sanitarnych. Na duże inwestycje, o wartości

przekraczającej 5 mln zł, częściej decydują się przed-

stawiciele szpitali publicznych (40%), co może wynikać

również z tego, że są to przeciętnie większe podmioty

niż szpitale przekształcone.

Obszary, w których planowane są inwestycje są niemal

identyczne w obydwu typach placówek. Duże inwesty-

cje, które mają być realizowane w szpitalach dotyczą

przede wszystkim remontu budynku (wewnątrz oraz na

zewnątrz) oraz rozbudowy placówki o nowe oddziały,

budynki.

Oprócz inwestycji związanych przede wszystkim z dos-

tosowaniem szpitala do wspomnianych standardów,

w niektórych placówkach planowane są inne inwesty-

cje obejmujące prace związane z wprowadzeniem

elektronicznej dokumentacji medycznej, wymianę in-

frastruktury sieciowej czy doposażenie szpitala w nowy

sprzęt komputerowy, medyczny.

Inwestycje w służbie zdrowia

„Myślę, że apetyt po przekształceniu na inwestycje będzie

jeszcze bardziej rósł. Nie wiem nawet czemu nie jest

tak, że te przekształcone nie mają większych oczekiwań

inwestycyjnych. (…) O ile jesteśmy w sytuacji, w której

właścicielem jest samorząd, to samorząd może dołożyć,

a jak jesteśmy w miejscu gdzie jesteśmy spółką kapitałową

to sytuacja jest o wiele bardziej skomplikowana. Tutaj nie

zastanawiałbym się specjalnie nad tym, ponieważ szpitale

z mojego doświadczenia są w stanie wyprodukować każdą

możliwą ilość kosztów inwestycyjnych.”

Ekspert rynku ochrony zdrowia

Czy w najbliższych latach 2013-2014 planują P. duże inwestycje o łącznej wartości powyżej 5 mln zł?

SP ZOZ40% 60%Szpitale

przekształcone31% 69%

TAK NIE

12

Remont wnętrza budynku (korytarze, pokoje)

Rozbudowa szpitala (tworzenie nowego oddziału, budowa nowych budynków)

Zakup nowych komputerów stacjonarnych,przenośnych, tabletów, oprogramowania

Budowa i wyposażenie sal operacyjnych

Poprawa warunków lokalowych, podniesienie standardu wnętrza szpitala

Remont budynku z zewnątrz

Ratownictwo i transport medyczny

Zakup sprzętu medycznego

Zakup nowych łóżek i/lub wyposażenie szpitala w meble

Wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej

Termomodernizacja budynku szpitala

Wymiana infrastruktury sieciowej (internet)

Dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych

W jakich obszarach szpitala będą to inwestycje?

15%

14%

3%

10%

3%

9%

1%

7%

1%

5%

1%

3%

1%

Małe inwestycje, których wartość nie powinna

przekroczyć 1,5 mln zł są planowane w trzech na

cztery zbadanych szpitalach, niezależnie od ich formy

prawnej.

Oprócz często wskazywanych remontów budynków

szpitala (wewnątrz oraz od zewnątrz), mniejsze in-

westycje skupiać będą się raczej na inwestycjach w do-

bra ruchome – sprzęt medyczny, komputerowy (sprzęt

oraz oprogramowanie).

Aby sfinansować inwestycje, szpitale działające

w formie spółki prawa handlowego (przekształcone)

zdecydowanie częściej niż publiczne, na potrzeby

inwestycji planują zaciągnięcie pożyczki w zewnętrznej

instytucji. Niemal dwie trzecie (63%) szpitali

przekształconych planuje zaciągnięcie długu na poczet

inwestycji, podczas gdy analogiczne plany ma zaledwie

co piąty (22%) szpital publiczny.

„W mniejszych placówkach, które mają przychody rzędu 20

milionów, a koszty stałe sięgają 90% budżetu, nie ma wolnych

środków, które można przeznaczać na tworzenie majątku czy

na rozwój.”

Ekspert rynku ochrony zdrowia

13

Czy w najbliższych latach 2013-2014 planują P. małe inwestycje o łącznej wartości do 1,5 mln zł?

Czy planują P. na sfinansowanie inwestycji w latach 2013-2014 zaciągnięcie długu?

SP ZOZ

29%

71%

Szpitaleprzekształcone

30%

70%

SP ZOZ

22%

78%Szpitale

przekształcone

37%

63%

TAK NIE

TAK NIE

Remont wnętrza budynku (korytarze, pokoje)

Zakup sprzętu medycznego

Zakup nowych komputerów, oprogramowania

Remont budynku z zewnątrz

Infrastruktura budynku (ochrona przeciwpożarowa, gospodarka wodno-ściekowa, panele słoneczne)

Budowa, remont lotniska

Rozbudowa szpitala (tworzenie nowego oddziału, budowa nowych budynków)

Wprowadzenie elektronicznej dokumentacji medycznej

Termomodernizacja budynku szpitala

Wymiana infrastruktury sieciowej (internet)

Diagnostyka obrazowa

Budowa i wyposażenie sal operacyjnych

Poprawa warunków lokalowych, podniesienie standardu wnętrza szpitala

Dostosowanie budynku do potrzeb osób niepełnosprawnych

W jakich obszarach szpitala będą to inwestycje?

29%

19%

5%

12%

5%

10%

4%

8%

3%

7%

2%

7%

2%

1%

14

15

W zdecydowanej większości szpitali dyrektorzy

poszukują dodatkowych, poza kontraktem z NFZ, źródeł

finansowania placówek, niezależnie od tego, czy mowa

jest o jednostkach publicznych czy przekształconych.

Istotnym źródłem środków dla szpitali w Polsce są

fundusze unijne - co drugi przedstawiciel szpitala,

w którym szukano zewnętrznego finansowania wskazał

właśnie na środki europejskie jako jego źródło.

Część szpitali świadczy komercyjnie usługi medycz-

ne lub wynajmuje powierzchnie przy szpitalu. Trzeba

jednak przyznać, że realizowane w ten sposób usługi

generują niewielki procent przychodów szpitali.

Względnie popularną praktyką jest zwracanie się

o pomoc finansową do odpowiednich instytucji cen-

tralnych, samorządowych lub bezpośrednio podmio-

tów tworzących.

Dodatkowe źródła finansowania szpitali

28%

40%

14%

18%

Czy w ciągu minionych 2-3 lat poszukiwał P. dodatkowych źródeł finansowania szpitala?

Tak, ale w okresie dłuższym niż 3 lata

Tak, ale w okresie minionych 2-3 lat

Tak, w ciągu ostatnich 2 lat

Nie

16

Środki unijne

W podmiocie tworzącym

W instytucjach samorządowych

Dodatkowe usługi komercyjne

Fundusze Norweskie

U sponsorów

W bankach

Wynajem powierzchni przy szpitalu

Ministerstwo Zdrowia

W specjalistycznych fundacjach

W PFRON

Narodowy/Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

W instytucjach niebankowych

Sprzedaż nieruchomości

Emisja akcji

Gdzie Pan(i) szukał(a) źródeł dodatkowego finansowania?

47%

31%

9%

25%

8%

22%

7%

21%

5%

17%

4%

9%

2%

2%

1%

17

„Do tej pory głównie prowadziliśmy restrukturyzację

finansową, kadrową czy personalną. Nadchodzi era restruk-

turyzacji rynkowej, produktowej. Będziemy musieli umieć

się posunąć i zrezygnować z czegoś na rzecz kogoś z boku

po to, żeby w innym miejscu się umocnić. I to jest absolutna

konieczność - restrukturyzacja.”

Ekspert rynku ochrony zdrowia

Polskie szpitale mają bogate doświadczenie w ko-

rzystaniu z produktów oferowanych na rynku finan-

sowym - trzy czwarte respondentów reprezentujących

szpitale przyznało, że ich placówka korzystała z usług

świadczonych przez instytucje finansowe, nieco częściej

szpitale przekształcone (72%) niż publiczne (64%).

Najczęściej wybieranym produktem są kredyty ban-

kowe (głównie inwestycyjne). Spory odsetek szpi-

tali korzysta z pożyczek oferowanych przez centralne

instytucje (FOŚ, BGK).

Co ciekawe, kontekst pytania ukazuje większy odsetek

szpitali korzystających z oferty instytucji niebanko-

wych (widać zwłaszcza w kategorii finansowanie

zobowiązań), niż w w przypadku pytania o zewnętrzne

finansowanie jednostek. Szpitale przekształcone zde-

cydowanie częściej niż publiczne korzystają z leasingu,

który niesie za sobą korzyści podatkowe.

Największe zainteresowanie wśród badanych wzbu-

dzają rozwiązania skierowane na restrukturyzację szpi-

tali: pożyczki restrukturyzacyjne BGK, FOŚ czy finanso-

wanie długoterminowych inwestycji.

Produkty finansowe wykorzystywane przez szpitale w Polsce

Kredyt bankowy inwestycyjny

Pożyczka z Funduszu Ochrony Środowiska

Inny kredyt bankowy

Pożyczka z podmiotu tworzącego

Pożyczka restrukturyzacyjna z Banku Gospodarstwa Krajowego

Finansowanie zobowiązań

Kredyt bankowy na restrukturyzację zadłużenia

Pożyczki

Rachunek obrotowy

Leasing

Finansowanie długoterminowych inwestycji

19%

17%

14%

12%

16%

14%

3%

12%

12%

3%

1%

25%

20%

23%

18%

13%

5%

3%

13%

8%

20%

3%

Wykorzystywane produkty finansowe

Instytucjebankowe

Instytucjeniebankowe

SP ZOZ Przekształcone

18

O Magellan S.A.

Magellan to niekwestionowany lider rynku finansowania

ochrony zdrowia oraz ekspert w obszarze oceny kondycji

finansowej szpitali. Dostarcza zindywidualizowane usługi

finansowe, które umożliwiają optymalne i efektywne

zarządzanie finansami przez podmioty działające w sek-

torze ochrony zdrowia. Łączy wiedzę i doświadczenie na

rynku medycznym, aby tworzyć innowacyjne i efektywne

rozwiązania finansowe w odpowiedzi na zmiany otoczenia

prawnego i sytuacji rynkowej.

Przez ponad 15 lat działalności Magellan udzielił blisko

6,4 mld PLN finansowania dla sektora ochrony zdrowia.

Współpracuje z ponad 500 szpitalami oraz dostawcami

rynku medycznego, wśród których są międzynarodowe

koncerny farmaceutyczne, korporacje dostarczające

sprzęt medyczny oraz małe i średnie przedsiębiorstwa,

w tym również dostawcy usług outsourcingowych do

szpitali.

Od 2007 roku Magellan S.A. notowany jest na Giełdzie

Papierów Wartościowych.

Spółka Magellan wchodzi w skład międzynarodowej

Grupy Kapitałowej Magellan, prowadzącej działalność

na terenie Czech i Słowacji poprzez spółki zależne -

Magellan Česká republika s.r.o. z siedzibą w Pradze

i Magellan Slovakia s.r.o. z siedzibą w Bratysławie.

W 2014 roku został utworzony Oddział Korporacyjny

Spółki w Hiszpanii z siedzibą w Barcelonie.

W ramach Grupy działa również MEDFinance S.A., która

zajmuje się finansowaniem inwestycji w sektorze służby

zdrowia.

Magellan S.A. Al. J. Piłsudskiego 76 , 90-330 Łódź, tel. 42 272 31 00, fax 42 272 31 01, magellan@magellan.pl, www.magellansa.pl