razem na rzecz bezpieczeŃstwa wprowadzenie do … · im przeciwdziałać, siły zbrojne państw...

RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWAWprowadzenie do zagadnień NATO

S04 | Wstęp

W ciągu ponad półwiecza, jakie minęło od jego powstania, zarówno Sojusz, jak i szerszy świat obrały ścieżki rozwoju, które były niemoż-liwe do przewidzenia dla założycieli NATO. Wobec ciągłej ewolucji środowiska strategicznego wzrasta tempo transfor-macji NATO. Obecnie zajmuje się ono znacznie szerszym niż w przeszło-ści spektrum wyzwań dla bezpieczeń-stwa i musi zapewniać ochronę swojej ludności zarówno na terytorium Sojuszu, jak i poza nim. Zagrożenia, takie jak proliferacja broni masowego rażenia i terroryzm nie znają granic, a to oznacza, że NATO musi być w stanie rozmieścić i utrzymać siły w bardzo odległych miejscach, na przykład w Afganistanie. Równolegle,

NATO rozwija niezbędne środki i zdolności tak, aby w razie potrzeby sprostać nowym wymogom, a także wnosić wkład do międzynarodowych wysiłków ukierunkowanych na poko-nywanie licznych wyzwań. O ile charakter zagrożeń, przed jakimi stają państwa członkowskie oraz metody stosowane przez NATO do ich pokonywania zmieniają się, podstawowe normy współpracy w Sojuszu pozostają zgodne z zasadami Traktatu Waszyngtońskiego. Zasada obrony zbiorowej jest osią traktatu założycielskiego. Pozostaje ona unikalną i trwałą wartością, która spaja państwa członkowskie, zobo-wiązując je do wzajemnej ochrony każdego z nich. NATO zapewnia


polityczno- wojskowe ramy służące do pokonywania wyzwań w dzie-dzinie bezpieczeństwa. Struktura ta spaja interesy Europy i Ameryki Północnej, a jej celem jest budo-wanie zrozumienia i współpracy z pożytkiem dla przyszłych pokoleń.

Sojusz Północnoatlantycki

Wstęp | S05

W niniejszej publikacji wszystkie odwo-łania do byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii są oznakowane gwiazdką (*), co jest odnośnikiem do następującego przypisu: „Turcja uznaje Republikę Macedonii pod jej konstytucyjną nazwą.”

Reagowanie na zmianę

S06 | Reagowanie na zmianę

W 1949 roku ideologiczne tarcia pomiędzy Wschodem i Zachodem wyraźnie nabiera-ły tempa. 12 państw po obu stronach Oceanu Atlantyckiego utworzyło Organizację Sojuszu Północnoatlantyckiego. Podstawowym celem było stworzenie paktu wzajemnej pomocy w celu przeciw-stawienia się zagrożeniu, jakie mogło wynikać z pró-by rozszerzenia przez ZSRR kontroli sprawowanej nad Europą Wschodnią na inne części kontynentu.

Korzenie Sojuszu

1961

Bu

dow

a M

uru

Berli

ński

ego

1949

Podp

isani

e Tra

ktat

u W

aszy

ngto

ński

ego,

4

kwie

tnia

Reagowanie na zmianę | S07

W tym czasie Europa wciąż z trudem podnosiła się ze zniszczeń spowodowanych przez II wojnę świa-tową. Jednak w latach 1947-1952 finansowany przez USA Plan Marshalla zapewnił środki na ustabilizo-wanie systemów gospodarczych Europy Zachodniej. Poprzez podporządkowanie się zasadzie obrony zbiorowej NATO dopełniło to zadanie, pomagając zapewnić bezpieczne warunki do rozwoju demokracji oraz do wzrostu gospodarczego. Jak powiedział ówczesny prezydent USA Harry S. Truman, Plan Marshalla i NATO były „jak dwie połówki orzecha”.

“ Dzięki Sojuszowi Europa Zachodnia i Ameryka Północna osiągnęły bezprecedensowy poziom stabilności ”

Już na początku lat 1950. wydarzenia, których kulminacją był wybuch wojny koreańskiej zdawały się potwierdzać obawy Zachodu związane z ekspansjonistycznymi ambicjami ZSRR. W związku z tym, państwa członkowskie NATO zintensyfikowały swoje wysiłki ukierunkowane na rozwój wojskowych i cywilnych struktur niezbędnych do realizacji ich zobowiązania do wspólnej obrony. Obecność północ-noamerykańskich sił zbrojnych na europejskiej ziemi, wprowadzona na prośbę europejskich rządów, pomagała zniechęcać ZSRR do podejmowania agresji. Co więcej, w miarę czasu rosła liczba państw, które stawały się członkami Sojuszu.

Dzięki Sojuszowi Europa Zachodnia i Ameryka Północna osiągnęły bezprecedensowy poziom stabil-ności, kładąc podstawy pod współpracę i integrację gospodarczą. Na początku lat 90., po zakończeniu zimnej wojny, Sojusz aktywnie przyczynił się do pokonywania podziału Europy na Wschód i Zachód, inicjując stosunki z byłymi wrogami oraz podtrzymując podejście do zagadnień bezpieczeństwa oparte na współpracy.


W czasach zimnej wojny rola i zadanie NATO były jasno określone poprzez istnienie zagrożenia stwa-rzanego przez Związek Radziecki. Na początku lat 90. Układ Warszawski został rozwiązany, a Związek Radziecki upadł. Niektórzy komentatorzy uważali, że w związku ze zniknięciem tradycyjnych przeciwników, usunięta została potrzeba istnienia NATO, a przyszłe wydatki na obronę oraz inwestycje w siły zbrojne mogą być zasadniczo ograniczone.

Zakończenie zimnej wojny

1989

Upa

dek

Mur

u Be

rlińs

kieg

o


Wiele państw członkowskich zaczęło redukować swoje wydatki na obronę – niektóre nawet o 25 pro-cent. Jednak wkrótce okazało się, że chociaż zakończenie zimnej wojny być może odsunęło groźbę inwazji wojskowej, niestabilność w niektórych regionach Europy nawet wzrosła. Wiele konfliktów regio-nalnych, często podsycanych napięciami o charakterze etnicznym, wybuchło w byłej Jugosławii oraz w częściach byłego ZSRR i istniała groźba ich rozszerzenia się.

“ pomagać zachować pokój i stabilność w Europie oraz zapobiegać eskalacji regionalnych napięć ”

W tej sytuacji konieczne były nowe formy współpracy politycznej i wojskowej, które pomogłyby zacho-wać pokój i stabilność w Europie oraz zapobiegłyby eskalacji regionalnych napięć. NATO nawiązało zin-stytucjonalizowane stosunki z byłymi przeciwnikami, stwarzając nowe mechanizmy współpracy. Sojusz przeszedł także potężne reformy wewnętrzne w celu dostosowania struktur i zdolności wojskowych, aby wyposażyć państwa członkowskie do podejmowania zadań, takich jak zarządzanie kryzysowe, misje pokojowe oraz operacje wspierania pokoju, poza gwarantowaniem ich zdolności do wypełniania ich podstawowej roli obronnej. W odpowiedzi na te wyzwania dla bezpieczeństwa, NATO nie tylko pozosta-ło przede wszystkim ściśle zintegrowanym Sojuszem odpowiedzialnym za obronę zbiorową, ale także stało się ośrodkiem współpracy - jednocząc w ramach partnerstwa kulturowo zróżnicowane państwa, ściśle ze sobą współpracujące w dziedzinie bezpieczeństwa.

1995

NAT

O a

ngaż

uje

się w

pi

erw

szą

oper

ację

zarz

ądza

nia

kryz

ysow

ego

© M

OD

UK

9/11


Koncepcja Strategiczna przyjęta na waszyngtońskim szczy-cie Sojuszu w 1999 roku przedstawiła przyszłe zagrożenia jako „wielokierunkowe i często trudne do przewidzenia” oraz poświęciła specjalną uwagę zagrożeniom stwarzanym przez proliferację broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia. Jasno mówiła również o tym, że na interesy bezpieczeństwa Sojuszu mogą wpływać inne zagrożenia o szerszym charakterze, takie jak akty terroryzmu, sabotaż i zorganizowana przestępczość, a także zakłócenia w prze-pływie żywotnych zasobów.

Rozwój wypadków szybko uświadomił wielką zdolność przewidywania państw członkowskich. 11 września 2001 roku terroryści posłużyli się samolotami pasażerskimi, jako bronią masowego rażenia skierowaną na cele w Stanach Zjednoczonych. Szokująca brutalność tych ataków oraz środki wykorzystane do ich przeprowadzenia pokazały podatność otwartych i demokratycznych społeczeństw na nowe formy asymetrycznych działań wojennych. Następnego dnia w akcie solidarności państwa członkow-skie powołały się na artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego – to jest na zapis o obronie zbiorowej – tym samym potwier-dzając, że atak na jedno lub więcej z nich stanowi atak na wszystkich członków Sojuszu.

11 września

NATO po raz pierwszy w historii

powołuje się na artykuł 5.

2001

Zakr

ojon

e na

szer

oką

skal

ę at

aki

na N

owy

Jork

i W

aszy

ngto

n D

.C.


Następnie Sojusz podjął działania wspierające USA. Szybko przeszedł do rozmieszczenia na początku paź-dziernika jednostek pływających we wschodniej części Morza Śródziemnego z zadaniem wchodzenia na pokład i przeszukiwania statków podejrzewanych o działalność terrorystyczną. Działanie to jest dziś kontynuowane, jako operacja Active Endeavour, którą obecnie objęty jest cały basen Morza Śródziemnego. Wśród innych pod-jętych działań było rozmieszczenia przez pojedyncze państwa członkowskie NATO sił zbrojnych w Afganistanie w celu wspierania operacji prowadzonej przez USA przeciwko al-Kaidzie – ugrupowaniu terrorystycznemu odpowiedzialnemu za ataki z 11 września – oraz reżimowi talibów, który zapewniał jej bezpieczne schronienie. Od sierpnia 2003 roku Sojuszu prowadzi misję utrzymania pokoju realizowaną przez Międzynarodowe Siły Wsparcia Bezpieczeństwa (ISAF), która jest kontynuacją wspomnianych działań.

Po atakach z 11 września przyszły następne, skierowane na terytoria innych państw członkowskich, o mniej dramatycznej skali, ale równie wrogim charakterze. Te incydenty oraz kolejne, do których doszło w innych miej-scach, potwierdziły przywódcom NATO znaczenie kilku spostrzeżeń, które rodziły się już od pewnego czasu.

”Strony zgadzają się, że zbrojna napaść na jedną lub więcej z nich w Europie lub Ameryce Północnej będzie uznana za napaść przeciwko nim wszystkim i dlatego zgadzają się, że jeżeli taka zbrojna napaść nastąpi, to każda z nich, w ramach wykonywania prawa do indywidualnej lub zbiorowej samoobrony, uznanego na mocy artykułu 51 Karty Naro-dów Zjednoczonych, udzieli pomocy Stronie lub Stronom napadniętym, podejmując nie-zwłocznie, samodzielnie jak i w porozumieniu z innymi Stronami, działania, jakie uzna za

konieczne, łącznie z użyciem siły zbrojnej, w celu przywrócenia i utrzymania bezpieczeń-stwa obszaru północnoatlantyckiego.

O każdej takiej zbrojnej napaści i o wszyst-kich podjętych w jej wyniku środkach zostanie bezzwłocznie powiadomiona Rada Bezpieczeństwa. Środki takie zostaną zanie-chane, gdy tylko Rada Bezpieczeństwa po-dejmie działania konieczne do przywrócenia i utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.”

Artykuł 5


Po pierwsze, zagrożenia dla społeczności transatlantyckiej w XXI wieku będą miały w coraz większym stopniu charakter asymetryczny i będą częściej sponsorowane przez grupy pod-miotów niebędących państwami niż przez stałe armie państw o charakterze narodowym. Aby im przeciwdziałać, siły zbrojne państw natowskich muszą być bardziej zdolne do rozmieszcze-nia, mobilne i skuteczne. Po drugie, zagrożenia te mogą pochodzić spoza obszaru euro-atlantyckiego. Dlatego też NATO musi stać się sojuszem wspiera-nym globalnymi układami part-nerstwa, z pełną świadomością tego, że zagrożeniom trzeba się przeciwstawiać wszędzie tam, gdzie mogą się one narodzić.Wreszcie, NATO nie może samodzielnie stawiać czoła tym zagrożeniom. Sojusz transatlan-tycki musi przyczyniać się do wypracowywania wszechstron-nych rozwiązań o charakterze

politycznym, gospodarczym i wojskowym dzięki współpracy z organizacjami pozarządowymi i międzynarodowymi, takimi jak ONZ, Unia Europejska oraz Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Jedynie takie podejście umożliwi dotarcie do politycznych i ideologicznych korzeni konfliktu. Uwzględniając te czynniki, przywódcy NATO podjęli analizę działań i funkcjonowania Sojuszu. Zaowocowało to licznymi inicjatywami, do których należą:

“ przyczyniać się do wypracowywania wszechstronnych rozwiązań o charakterze politycznym, gospodarczym i wojskowym ”

stworzenie Sił Odpowiedzi NATO – technologicznie zaawansowa-nych, elastycznych, łatwych do rozmieszczenia, interoperacyjnych i możliwych do utrzymania sił zbroj-nych obejmujących komponenty lądowe, morskie i powietrzne

przyjęcie Wszechstronnych Wytycz-nych Politycznych (Comprehensive Political Guidance), które miały w ramowy sposób naszkicować priorytety strategiczne Sojuszu na następne dziesięć – piętnaście lat

rozszerzenie działań w Afganistanie tak, aby objęły one swoim zasięgiem cały kraj, jak również udzielanie wsparcia poprzez szkolenie sił bezpieczeństwa oraz odbudowę

pomoc udzielana rządowi Iraku poprzez szkolenie irackich sił bezpieczeństwa, jak również wspieranie Unii Afrykańskiej oraz inicjowanie działań przeciwko piratom

podjęcie zinstytucjonalizowanych stosunków z państwami Bliskiego Wschodu w ramach Stambulskiej Inicjatywy Współpracy

Równolegle do tego NATO podej-mowało wysiłki na rzecz integracji euroatlantyckiej poprzez wystoso-wanie zaproszenia do członkostwa w Sojuszu oraz do udziału w jego programach partnerstwa, tak aby pomnażać korzyści płynące z bezpieczeństwa i udostępniać je większej liczbie państw.

zoptymalizowana pod względem efektywności wojskowa struktura dowodzenia

udoskonalenie zdolności w obsza-rach kluczowych dla współcze-snych operacji wojskowych, takich jak strategiczny transport powietrz-ny oraz obserwacja obszarów lądowych z powietrza


Sam

olot

y AW

ACS

zape

wni

ają

obse

rwac

ję z

pow

ietr

za n

a po

trze

by n

ajw

ięks

zych

impr

ez o

raz w

sy

tuac

jach

kry

zyso

wyc

h

© B

oein

g

Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

S14 | Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych

Bezpośrednio po atakach z 11 września Stany Zjednoczone zorganizowały operację Enduring Freedom (Trwała wolność) w celu przeciwstawienia się działaniom terrorystycznym podejmowanym w Afganistanie. Operacja doprowadziła do obalenia represyjnego reżimu talibów. Pojawiły się jednak obawy, że afgańskie siły bezpieczeń-stwa nie będą mogły samodzielnie stabilizować sytuacji w całym kraju. Dlatego też w grudniu 2001 roku zorga-nizowano Konferencję Bońską i zwrócono się do ONZ o zaakceptowanie rozmieszczenia sił zbrojnych, które pomogłyby w szkoleniu i tworzeniu sił bezpieczeństwa. Rezolucja Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych nr 1386 z 20 grudnia 2001 roku zezwoliła na stworze-nie Międzynarodowych Sił Wspierania Bezpieczeństwa (ISAF) oraz ich rozmieszczenie w Kabulu i na okolicznych terenach. W styczniu 2002 roku ISAF i afgański rząd tymczasowy – poprzednik narodowego rządu afgańskiego – wynegocjowały Porozumienie Wojskowo-Techniczne, w którym szczegółowo przedstawiono zadania ISAF.

Afganistan2003

NAT

O p

rzej

muj

e od

pow

iedz

ialn

ość

za IS

AF w

Afg

anist

anie

© M

OD

Can

ada

Kluczowy rozgrywający w sytuacjach kryzysowych | S15

Pierwotnie ISAF nie był siłami zbrojnymi ani NATO, ani ONZ, ale koalicji chętnych państw i był roz-mieszczony z mandatu Rady Bezpieczeństwa NZ. Państwa dobrowolnie zgłaszające swoją gotowość do tego zadania kierowały ISAF w ramach sześciomiesięcznych zmian (początkowo Wielka Brytania, Turcja, Niemcy i Holandia). Misje te wprawdzie osiągały postęp, ale borykały się z brakiem ciągłości do czasu, gdy ostatecznie w sierpniu 2003 roku Sojusz objął dowodzenie strategiczne, kontrolę i koordyna-cję misji, co pozwoliło na stworzenie stałego dowództwa ISAF w Kabulu.

“ ISAF ściśle koordynuje swoje działania z narodowym rządem afgańskim ”

Początkowo mandat ISAF był ograniczony do Kabulu i otaczających terenów, ale stopniowo był rozszerzany i ostatecznie objął całe teryto-rium Afganistanu: w pierwszej kolejności został rozszerzo-ny na północ, następnie na zachód, na południe i na koniec na wschodnią część kraju – najniebezpieczniejszy i najbardziej niestabilny region Afganistanu.

Podstawową rolą ISAF jest wspieranie afgańskiego rządu w rozszerzaniu jego władzy na cały kraj oraz w zaprowadza-niu bezpieczeństwa. W tym celu ISAF pomaga w rozwoju afgańskich sił bezpieczeństwa, organizując szkolenia dla armii i policji; rozpoznaje potrzeby w zakresie odbudowy obiek-tów cywilnych; wspiera rząd w rozbrajaniu nielegalnych ugrupowań zbrojnych oraz angażuje się w zwalczanie narkotyków; a także wspiera działania związane z pomocą humanitarną.

Stara się także zwiększyć współdziałanie pomiędzy podmiotami cywilnymi i wojskowymi oraz wypracowy-wać bardziej systematyczne podejście do współpracy w terenie. Na przykład niektóre Prowincjonalne Zespoły Odbu-dowy (PRT) - małe zgrupowa-

nia pracowników cywilnych i wojskowych, za które odpo-wiada ISAF – pracują w całym kraju, realizując projekty cy-wilne, takie jak budowa szkół i sierocińców, naprawa dróg, likwidacja uzbrojenia, rozmino-wywanie i tym podobne.

ISAF ściśle koordynuje swoje działania z narodowym rzą-dem afgańskim. Na przykład w grudniu 2003 i w styczniu 2004 roku siły ISAF poma-gały władzom afgańskim w zapewnieniu bezpieczeństwa niezbędnego do zwołania Konstytucyjnej Wielkiej Rady (Loya Jirga), która przyjęła konstytucję Afganistanu. We wrześniu 2006 roku ogłosiły „Ramy trwałej współpracy i partnerstwa” (”Framework for Enduring Co-operation and Partnership”), w któ-rych skoncentrowano się na promowaniu reformy systemu obronnego, budowie instytucji obronnych oraz interoperacyj-ności Afgańskiej Armii Narodo-wej z państwami członkow-skimi NATO. Ponadto wysoki przedstawiciel cywilny NATO formułuje polityczne i wojsko-we cele Sojuszu, współpracu-jąc bezpośrednio z afgańskim rządem oraz z innymi organi-zacjami międzynarodowymi, a także utrzymując kontakt z sąsiednimi państwami.


Bezpośrednio po rozpadzie byłej Jugosławii NATO przeprowadziło interwencję zbrojną, aby powstrzymać konflikt w Bośni i Hercegowinie w 1995 roku, w Kosowie (1999 r.) oraz w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii (*) w 2001 roku.

W sierpniu i wrześniu 1995 roku w Bośni i Hercegowinie NATO przeprowadziło operacje powietrzne prze-ciwko siłom zbrojnym Serbów Bośniackich. Ta akcja wspomogła zmianę równowagi sił politycznych w tym regionie i przekonała przywódców Serbów Bośniackich do przyjęcia układu pokojowego wynegocjowanego w Dayton (Ohio). Jednostki pokojowe NATO przybyły do Bośni i Hercegowiny w grudniu 1995 roku jako Siły Implementacyjne (IFOR), których misja została z sukcesem doprowadzona do końca dziesięć lat później, w grudniu 2005 roku. Mandat sił pokojowych został wówczas przekazany Unii Europejskiej.

Bałkany

NATO kierowało dziesięcioletnią

operacją pokojową w Bośni i

Hercegowinie

© M

inis

tère

de

la D

éfen

se d

e la

Bel

giqu

e


“ stworzenie stabilnych warunków dla przyszłego rozwoju Kosowa ”

Interwencja pokojowa w Kosowie nastąpiła po ponad rocznym okresie, w którym narastała przemoc oraz po powtarzających się przypad-kach naruszania przez Belgrad rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ wzywających do zakoń-czenia prowadzonych przez niego represji wobec albańskiej ludności Kosowa. W marcu 1999 roku Sojusz zdecydował się przeprowadzić kampanię powietrzną przeciwko wojsko-wym i paramilitarnym struktu-rom jugosłowiańskiego rządu, który był odpowiedzialny za te represje. Decyzję tę podjęto po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości oraz po ponownym załamaniu się rozmów pokojo-wych, aby przezwyciężyć nie-przejednaną postawę Belgradu.

Kampania powietrzna miała trwać 78 dni i doprowadziła do zakończenia działań zbrojnych przez wszystkie strony konfliktu oraz do wycofania armii jugo-słowiańskiej, policji serbskiej oraz jednostek paramilitar-nych z Kosowa; do zawarcia porozumienia o ustanowieniu w Kosowie obecności wielo-narodowych sił wojskowych; do zawarcia porozumienia o bezwarunkowym i bezpiecznym powrocie uchodźców i przesie-dleńców; a także do zagwaran-towania woli wszystkich stron konfliktu odnośnie do osiągnię-cia porozumienia politycznego w Kosowie.

Mandat dowodzonych przez NATO Sił Kosowskich (KFOR) wynika zarówno z

Porozumienia Wojskowo-Technicznego podpisanego przez NATO oraz dowódców jugosłowiańskich, jak i z rezo-lucji Rady Bezpieczeństwa NZ nr 1244 – obie z czerwca 1999 roku. KFOR-owi powierzono odpowiedzialność za zapo-bieganie wznowieniu aktów przemocy, stwarzanie bezpiecz-nych warunków oraz rozbroje-nie Armii Wyzwolenia Kosowa. Dodatkowo KFOR wspiera międzynarodowe wysiłki hu-manitarne oraz współpracuje z cywilną wielonarodową misją na tym terenie - Tymczasową Misją Administracyjną ONZ w Kosowie (UNMIK) - w celu stworzenia stabilnych warun-ków dla przyszłego rozwoju Kosowa.

Po ogłoszeniu deklaracji niepodległości Kosowa, do którego doszło 17 lutego 2008 roku, NATO potwierdziło, że pozostanie w Kosowie na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa NZ nr 1244. Stanowisko to zostało ponownie wyrażone podczas szczytu przywódców NATO Stanowisko to zostało ponownie wyrażone podczas szczytu przywódców NATO w Strasbourg-Kehl w kwietniu 2009 r. Przywódcy NATO stwierdzili również, że Sojusz nadal w pełni wspiera ustanowienie uzgodnionych wielonarodowych struktur bezpieczeństwa w Kosowie. Z zadowoleniem powitali wdrażanie misji Unii Europejskiej w zakresie praworządności w Kosowie (EULEX) i poczynione dotychczas postępy we wprowadzaniu w życie

istniejących zobowiązań do przestrzegania standardów, zwłaszcza powiązanych z praworządnością, ochroną mniejszości narodowych oraz miejsc historycznych i miejsc kultu, a także zwalczaniem przestępczości i korupcji.


W sierpniu 2001 roku prezydent byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii (*) zwrócił się do NATO o pomoc przy rozbrajaniu grup miejscowych Albańczyków, które mogły destabilizować kraj. NATO wyraziło zgodę, pod warunkiem, że rząd przywróci pewne prawa mniejszościom. Przedstawiciele miejscowej społeczności Albańczyków oraz rządu osiągnęli polityczne poro-zumienie, które zostało wyne-gocjowane przez specjalnych wysłanników różnych organizacji międzynarodowych, w tym NATO, a także wysłannika USA. To otworzyło drzwi do rozmiesz-czenia przez NATO około 3500 żołnierzy w ramach 30-dniowej misji polegającej na dobrowol-nym rozbrajaniu miejscowych Albańczyków.

Na prośbę Skopje oddziały NATO pozostały w kraju zapew-niając ochronę monitorom z Unii Europejskiej i Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie do marca 2003 roku, gdy misja została przejęta przez Unię Europejską. Inicjatywy te pomogły zapobiec konfliktowi oraz przygotować niezbędne podstawy do pojednania i odbu-dowy kraju.

KFOR to obecnie jedyne siły Sojuszu na dużą skalę rozmiesz-czone na Bałkanach, chociaż NATO utrzymuje dowództwa w Sarajewie i Skopje, aby pomóc goszczącym je rządom w zakre-sie reformy systemu obronnego.

W celu wzmocnienia długotrwa-łej stabilności na Zachodnich Bałkanach NATO próbuje integrować państwa tego regionu ze strukturami euroatlantyckimi. Albania i Chorwacja 1 kwietnia 2009 r. stały się członkami NATO, była Jugosłowiańska Republika Macedonii (*) jest kandydatem do członkostwa w NATO, a Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Serbia stały się instytucjonalnymi part-nerami NATO 14 grudnia 2006 roku.

“ W celu wzmocnienia długotrwałej stabilności na Zachodnich Bałkanach NATO próbuje integrować państwa tego regionu ze strukturami euroatlantyckimi. ”


Uruchomiona tuż po atakach z 11 września operacja Active Endeavour jest morską operacją patrolową dowodzoną przez marynarkę wojenną NATO w celu wykrywania, zapobiegania i ochrony przed działalnością terrorystyczną na Morzu Śródziemnym. Jednostki pływające NATO zostały rozmieszczone we wschodniej części tego basenu i zaczęły patrolowanie już 6 października 2001 roku. Wobec jej sukcesu, na początku 2003 roku została ona rozszerzona na Cieśninę Gibraltarską, a następnie – w marcu 2004 roku – na cały basen Morza Śródziemnego.

Chociaż operacja ta jest ograniczona do działań związanych z terroryzmem, przynosi korzystne skutki dla ogólnego bezpieczeństwa handlu i działalności gospodarczej w basenie Morza Śródziemnego.

Basen Morza Śródziemnego

Zatoka AdeńskaRosnąca liczba piratów w Zatoce Adeńskiej oraz przy brzegach Rogu Afryki może podważyć międzynarodowe wysiłki humanitarne w Afryce oraz, w bardziej ogólnym wymiarze, spowodować zakłócenia na istotnych komunikacyjnych i gospodarczych trasach morskich na tym obszarze.

NATO aktywnie pomaga zwiększyć bezpieczeństwo, przeprowadzając na tym terenie operacje przeciwko piratom: Allied Provider (2008), Allied Protector (2009) oraz Ocean Shield (w toku). Rozważana jest możliwość podjęcia długo-terminowych działań przeciwko piratom przy pełnej komplementarności z istotnymi Rezolucjami Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz akcjami przeciwko piratom innych działaczy, w tym Unii Europejskiej.


© E

U

Darfurscy uchodźcy

Pierwszą z misji NATO na kontynencie afrykańskim było wsparcie Misji Unii Afrykańskiej w Sudanie (AMIS).

Od 2003 roku mieszkańcy sudańskiej prowincji Darfur są ofiarami brutalnej wojny domowej. Konflikt ten spowodował kryzys humanitarny i doprowadził do śmierci dziesiątek tysięcy osób oraz skazał miliony na wygnanie. Na prośbę Unii Afrykańskiej (UA) NATO udzielało pomocy AMIS od lipca 2005 roku do zakończenia misji 31 grudnia 2007 roku. Gdy misja znalazła się pod wspól-nym kierownictwem ONZ i UA w styczniu 2008 roku NATO wyraziło swoją gotowość do rozważenia wszelkich kolejnych próśb o wsparcie.

W czerwcu 2007 roku NATO zgodziło się z prośbą ze strony Unii Afrykańskiej o zapewnienie strategicznego transportu powietrznego dla jej żołnierzy na potrzeby misji w Somalii (AMISOM). Kraj ten pozbawiony jest skutecznego rządu od 1991 roku i od lat cierpi z powodu walk skłóconych miejscowych dowódców wojskowych, a także w wyniku głodu i chorób.

NATO wspiera także budowanie potencjału UA z zakresie zdolności niezbędnych do prowadzenia długotrwałych operacji pokojowych, zwłaszcza na potrzeby Afrykańskich Sił Szybkiego Reagowania (Standby African Force) – także na prośbę UA.

W celu zapewnienia maksymalnej synergii i efektywności, pomoc NATO jest ujednolicana i ściśle koordynowana z innymi organizacjami między-narodowymi – zwłaszcza ONZ i Unią Europejską – a także z bilateralnymi partnerami.

Wsparcie dla Unii Afrykańskiej

NATO ma żywotny interes strategiczny w zapewnieniu stabilności Iraku i od 2004 roku wspiera rząd iracki za pośrednictwem natowskiej Misji Szkolenio-wej w Iraku (NTM-I). NATO i Irak zgodziły się także realizować współpracę długoterminową i sformalizowały te stosunki, przyjmując propozycje Ram Strukturalnej Współpracy (Structured Cooperation Framework).

NATO pomaga temu krajowi dbać o własne bezpieczeństwo poprzez szkolenie irackiego personelu wojskowego zarówno w Iraku, jak i poza nim; wspieranie tworzenia krajowych sił bezpieczeństwa oraz koordynowanie dostaw sprzętu oferowanego przez poszczególne państwa członkowskie, a ogólniej, poprzez wspieranie reformy systemu obronnego w Iraku.

Współpraca z Irakiem odbywa się zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeń-stwa nr 1546, w której zwrócono się o pomoc do organizacji międzyna-rodowych i regionalnych, aby sprostać potrzebom mieszkańców Iraku w zakresie bezpieczeństwa i stabilności, a także w odpowiedzi na późniejsze prośby rządu Iraku.

Pomoc dla Iraku


Szersza działalność NATO“ prace Sojuszu odbywają się z daleka od blasku jupiterów ”

Przekazy medialne dotyczące NATO nieuchronnie koncentrują się na dyplomacji prowadzonej na wysokim szczeblu, na szczytach Sojuszu i jego kampaniach wojskowych. Jednak w większości prace Sojuszu odbywają się z daleka od blasku jupiterów. NATO na co dzień zaangażowane jest w szeroki wachlarz projektów, które przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa w Europie. Obejmują one reformę wschodnioeuropejskich sił zbrojnych, tworzenie programów przeszkalania byłych oficerów wojska na potrzeby ich dalszego życia w cywilu oraz pomoc w rozminowywaniu i usuwaniu zapasów przestarzałej amunicji.Poza tym NATO aktywnie koordynuje pomoc humanitarną. W 1999 roku otworzyło Centrum Koordynacji Reagowania w Sytuacjach Kryzysowych (EADRCC NATO), za pośrednictwem którego koordynuje wsparcie w sytuacjach nadzwyczajnych oraz pomoc humanitarną ze strony NATO i państw partnerskich w przypadku

katastrof spowodowanych zarówno przez człowieka, jak i przez siły natury. Na przykład, we wrześniu 2005 roku NATO udzieliło pomocy ofiarom powodzi, która była następstwem huraganu Katrina w Stanach Zjednoczonych. Miesiąc później dewastujące trzęsienie ziemi w Pakistanie spowodowało śmierć 73 tysięcy osób i pozostawiło cztery miliony bez dachu nad głową. Rada Północnoatlantycka zgodziła się na udzielenie pomocy za pośrednictwem EADRCC. W wielu przypadkach EADRCC mobilizowało środki pomocowe dla państw w obszarze euroatlantyckim, które zostały dotknięte powodziami, pożarami lasów lub trzęsieniami ziemi. NATO prowadzi program naukowy, który sponsoruje praktyczną współpracę w kwestiach związanych z bezpieczeństwem w dziedzinie cywilnych nauk ścisłych, ochrony środowiska i technologii. Natowski program Science for Peace and Security (SPS) stara się wypracowywać zalecenia i konkretne

rozwiązania w odniesieniu do bardzo różnorodnych problemów, zawsze dążąc do tego, aby odpowiadać na konkretne potrzeby uczestników. W działaniach tych uczestniczą naukowcy z państw członkowskich NATO, państw partnerskich i zrzeszonych w Dialogu Śródziemnomorskim, co skutecznie przyczynia się do ogólnego bezpieczeństwa poprzez promowanie współpracy, nawiązywania kontaktów i wzmacniania potencjału.

Rozszerzanie partnerstwa

S22 | Rozszerzanie partnerstwa

Partnerzy NATO

Od zakończenia zimnej wojny NATO podejmuje szereg inicjatyw w celu wzmocnienia bezpieczeństwa i stabil-ności poprzez instytucjonalizowanie dialogu, budowy zaufania i współpracy. Nawiązało stosunki z byłymi przeciwnikami, a także z innymi państwami europejskimi, z państwami sąsiadującymi z Europą w regionie Morza Śródziemnego oraz z państwami na Bliskim Wschodzie.

Jednym z pierwszych kroków w tym kierunku było stworzenie w 1991 roku Północnoatlantyckiej Rady Współpracy (NACC). Odkąd jej nazwa została zmieniona na Radę Współpracy Euroatlantyckiej, stała się ona podstawowym forum konsultacji i współpracy pomię-dzy NATO a państwami, które nie są jego członkami w regionie euroatlantyckim.

W 1994 roku NATO wprowadziło inicjatywę Partnerstwo dla Pokoju (PdP). Jest to program mający wspomóc

uczestniczące w nim państwa w restrukturyzacji ich sił zbrojnych tak, aby umożliwić tym siłom odgrywanie właściwej roli w demokratycznych społeczeństwach oraz uczestniczenie w dowodzonych przez NATO operacjach pokojowych. Program oferuje możliwości praktycznej współpracy w wielu różnych dziedzinach, co pozwala członkom Partnerstwa dla Pokoju indywidualnie dostoso-wywać swój udział zgodnie z ich konkretnymi potrzebami i interesami. Skala i wachlarz tych działań są ogromne i obejmują takie dziedziny, jak reforma systemu obron-nego, zarządzanie kryzysowe, planowanie w sytuacjach nadzwyczajnych, współpracę naukową, edukację i szko-lenie, a także bezpieczne niszczenie amunicji oraz broni strzeleckiej i lekkiej.

“ instytucjonalizowanie dialogu, budowy zaufania i współpracy ”

Rozszerzanie partnerstwa | S23

“ Rosja i Ukraina należały do licznej grupy państw, które od samego początku zobowiązały się do partnerskiego współdziałania z NATO ”

Rosja i Ukraina należały do licznej grupy państw, które od samego początku zobo-wiązały się do partnerskiego współdziałania z NATO. W 1997 roku współpraca została przeniesiona na nieco bardziej formalny poziom wraz z podpi-saniem dwustronnych porozu-mień pomiędzy tymi państwami a NATO. Stała Wspólna Rada NATO-Rosja oraz Komisja NATO-Ukraina zostały stwo-rzone z myślą o usprawnieniu regularnych konsultacji i dysku-sji na temat zagadnień bezpie-czeństwa oraz w celu nawiąza-nia praktycznej współpracy w szerokim zakresie spraw. Od tego czasu, w bezpośred-nim następstwie wydarzeń z 11 września, które uwypukliły potrzebę skoordynowanych działań międzynarodowych skierowanych przeciwko nowym zagrożeniom, członkowie NATO i Rosja nawiązali głębszą i bliż-szą współpracę. W 2002 roku stworzyli Radę NATO-Rosja (NRC), której obradom prze-wodniczy sekretarz generalny i w ramach której wszystkie państwa członkowskie uczestni-czą jako równi sobie, a decyzje są podejmowane na zasadzie konsensusu. Instytucja ta zastą-piła dwustronną Stałą Wspólną Radę NATO-Rosja. NRC za kluczowe obszary współpracy

obrała walkę z terroryzmem, zarządzanie kryzysowe i nieroz-przestrzenianie broni maso-wego rażenia. Stosunki NATO-Ukraina roz-wijały się stopniowo przez te lata. Ich ważnym aspektem jest wsparcie udzielane przez NATO i jego poszczególnych członków dla nadal trwających wysiłków reformatorskich na Ukrainie, zwłaszcza w sekto-rze obrony i bezpieczeństwa. Reformy te mają kluczowe znaczenie dla demokratycz-nego rozwoju tego kraju.

Stosunki z Rosją i Ukrainą


Inicjatywa Partnerstwa dla Pokoju została dopełniona w 1995 roku poprzez utworzenie Dialogu Śródziemnomorskiego skupiającego sześć państw: Egipt, Izrael, Jordanię, Mau-retanię, Maroko i Tunezję – w rozszerzonym obszarze śródziemnomorskim. Program, do którego w 2000 roku dołączyła Algieria, ma na celu budowanie dobrych stosunków oraz poprawę wzajemnego zrozumienia z państwami w obszarze śródziemnomor-skim, a także promowanie bezpieczeństwa i stabilności regionu. W roku 2004 Dialog został podniesiony do rangi rzeczywistego partnerstwa w celu promowania większej,

praktycznej współpracy poprzez wpieranie reform sektorów obronnych, współdziałanie w dziedzinie szeroko pojętego bezpieczeń-stwa, podejmowanie środków w celu zwięk-szenia interoperacyjności i tym podobne. Wzmocnione partnerstwo skoncentrowało się również na walce z terroryzmem. Nie-które państwa zaangażowane w Dialogu wysłały kontyngenty na potrzeby operacji pokojowych prowadzonych przez NATO na Bałkanach oraz biorą udział w operacji Active Endeavour.

Dialog Śródziemnomorski“ budowanie dobrych stosunków oraz poprawa wzajemnego zrozumienia z państwami w obszarze śródziemnomorskim ”

Współpraca z państwami Dialogu Śródziemnomor-skiego podczas ćwiczeń NATO


“ Celem inicjatywy jest także promowanie dwustronnej praktycznej współpracy z zainteresowanymi państwami w tym regionie ”

Stambulska Inicjatywa Współpracy

Uruchomienie w 2004 roku Stambulskiej Inicjatywy Współpracy (ICI) wyrażało wolę Sojuszu, aby inicjować kontakty z państwami bli-skowschodnimi, które nie są włączone w Dialog Śródziemnomorski. Celem inicjatywy jest także promowanie dwustronnej praktycznej współpracy z zainteresowanymi państwami w tym regionie w dziedzinach takich, jak walka z terroryzmem, zarządza-nie kryzysowe, planowanie cywilne na wypadek sytuacji nadzwyczajnych oraz kontrola granic. Do chwili obecnej do Inicjatywy przystąpiły Bahrajn, Katar, Kuwejt i Zjednoczone Emiraty Arabskie.


Jako że charakter, skala i pochodzenie zagrożeń dla bezpieczeństwa stają się coraz bardziej nieprzewidywalne, NATO rozszerzyło zakres swoich układów partnerskich. Zaapelowało do globalnych partnerów o pomoc z pokonywaniu globalnych zagrożeń, które ujawniły się już w obecnym stuleciu. Te tak zwane „państwa kontaktowe”, które nie są ani członkami, ani instytucjonalnymi partnerami Sojuszu, to między innymi Japonia, Nowa Zelandia, Australia i Południowa Korea.

NATO zaangażowało się także w kontakty z innymi organizacjami międzynarodowymi, które pełnią komplementarną rolę w promowaniu pokoju i bezpieczeństwa. W kontekście zarządzania kryzysowego NATO współdziała z organizacjami, które mają narzędzia umożliwiające zapewnienie trwałego pokoju poprzez promowanie rozwoju politycznego, gospodarczego i społecznego. Do nich należą ONZ, Unia Europejska, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, a także instytucje, takie jak EUROCONTROL oraz Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża.

Współpraca z globalnymi partnerami oraz innymi organizacjami międzynarodowymi

Wiele tak zwanych państw

kontaktowych, takich jak Nowa Zelandia,

wnosi wkład do ISAF


“ komplementarna rola w promowaniu pokoju i bezpieczeństwa ”Poza i ponad tymi powiązaniami instytucjonalnymi, transatlantyc-kie więzi pomiędzy europejskimi członkami NATO a Stanami Zjednoczonymi nadają szcze-gólny charakter stosunkom Sojuszu z Unią Europejską. Podobnie jak każdy konstruk-tywny związek, kształtowały się one w reakcji na zmienia-jące się warunki zewnętrzne. Bez analizowania historii tych stosunków od zakończenia II wojny światowej, warto jednak podkreślić, że w okresie bezpo-średnio powojennym europej-scy członkowie NATO byli w dużym stopniu uzależnieni od USA zarówno pod względem bezpieczeństwa, jak i rozwoju gospodarczego. W kolejnych latach Europa stała się silniej-sza i bardziej zjednoczona. Na początku lat 90. Unia Europej-ska zaczęła tworzyć wspólną politykę zagraniczną i bezpie-czeństwa, a obecnie stopniowo umacnia pozycję Europy jako bardziej znaczącego podmio-tu w dziedzinie stosunków międzynarodowych. W grudniu

1999 roku Unia Europejska zdecydowała się rozwijać swój potencjał niezbędny do podej-mowania zadań w dziedzinie zarządzania kryzysowego oraz przedsięwzięła kroki w kierun-ku stworzenia wymaganych struktur politycznych i wojsko-wych. To utorowało drogę Unii Europejskiej do przejęcia kilka lat później dwu natowskich misji na Bałkanach.Proces ten został ułatwiony poprzez porozumienia „Berlin plus”, które umożliwiły Unii Eu-ropejskiej dostęp do zasobów i zdolności NATO na potrzeby operacji kierowanych przez UE w przypadkach, gdy NATO, jako całość, nie jest zaangażowane. Jest to obecnie fundamentem współpracy pomiędzy Unią Europejską i NATO, a przyjęte rozwiązania doprowadziły do przekazania Unii natowskiej misji w byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii (*) pod koniec marca 2003 roku oraz w Bośni i Hercegowinie w grudniu 2004 roku.

S28 | Polityka otwartych drzwi

Stosunkowo wcześnie człon-kowie założyciele Sojuszu – Belgia, Kanada, Dania, Francja, Islandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Norwegia, Portugalia i Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone - otworzyły drzwi do członkostwa w Organizacji Grecji i Turcji (1952) oraz Niemcom (1955). Kilka dziesię-cioleci później, w 1982 roku do Sojuszu przystąpiła Hiszpania. Kolejna runda rozszerzenia nastąpiła po zakończeniu zimnej wojny, gdy kilka państw w Europie Środkowej zdecydo-wało, że ich przyszłym inte-resom bezpieczeństwa lepiej przysłuży się członkowstwo w NATO i wyraziły swoją wolę ubiegania się o nie. Trzy byłe państwa partnerskie – Republika Czech, Węgry i Polska – przy-stąpiły do NATO w marcu 1999, co podniosło liczbę jego

członków do 19. Pod koniec marca 2004 roku, w ramach najszerszej rundy rozszerze-nia, kolejnych siedem państw wstąpiło do Sojuszu – Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Ostatnio, w kwietniu 2009 r. roku Albania i Chorwacja stały się członkami. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (*) zostanie również zaproszona do zgłoszenia akcesu do Organizacji, gdy tylko rozwią-zana zostanie kwestia nazwy tego kraju.

Drzwi do NATO pozostają otwarte dla każdego europejskiego kraju, który zechce podjąć zobowiązania i zaangażować się w członkostwo, by przyczynić się do bezpieczeń-stwa obszaru euroatlantyckiego.

Ciągły proces

Polityka otwartych drzwi

Polityka otwartych drzwi | S29

Siedem państw, które przystą-piło do NATO w 2004 roku oraz te, które później poszły w ich ślady korzystały z Planu Działań na rzecz Członkostwa (MAP), który został stworzony w 1999 roku, aby pomóc zaintereso-wanym państwom partnerskim przygotować się do członkostwa w Sojuszu. Plan oferuje pań-stwom aspirującym do człon-kostwa praktyczne doradztwo i ukierunkowaną pomoc. Z kolei, od państw aspirujących ocze-kuje się spełnienia pewnych kluczowych wymogów, w tym funkcjonowania demokratyczne-go systemu politycznego opar-tego na gospodarce rynkowej, właściwego traktowania mniej-szości etnicznych, zobowiązania się do pokojowego rozstrzygania sporów z sąsiadami, zdolności i chęci do wniesienia wojskowego wkładu do Sojuszu, a także zo-bowiązania się do demokratycz-nej kontroli nad siłami zbrojnymi. Uczestnictwo w tym planie nie oferuje żadnych gwarancji przyszłego członkostwa, ale rzeczywiście pomaga państwom

w dostosowywaniu swoich sił zbrojnych oraz w przygotowa-niach do przyjęcia na siebie zobowiązań i zakresu odpowie-dzialności, które przyniosłoby ze sobą członkowstwo w Sojuszu. NATO nie zajmuje się rekrutacją nowych członków, ale państwa natowskie są zobowiązane do rozważania wniosków o człon-kostwo napływających z państw demokratycznych, które podzie-lają wartości Sojuszu i mogłyby przyczynić się do realizacji jego fundamentalnych celów. Rządy NATO jasno stwierdziły, że rozszerzenie Sojuszu nie jest celem samym w sobie, ale środkiem do dalszego rozsze-rzania bezpieczeństwa w sensie geograficznym oraz wzmacnia-nia całości i stabilności Europy. Proces rozszerzenia pomaga uniknąć konfliktów, ponieważ już sama perspektywa członkostwa działa jako zachęta dla państw aspirujących do rozwiązywania sporów z sąsiadami oraz do for-sowania reform i demokracji. Co więcej, nowe państwa powinny nie tylko cieszyć się korzyściami

Plan Działań na rzecz Członkostwa (MAP)

“ zarówno zapewniać, jak i „konsumować” bezpieczeństwo ”

z członkostwa, ale także winny być w stanie przyczyniać się do ogólnego bezpieczeństwa wszystkich państw członkow-skich. Innymi słowy, powinny zarówno zapewniać, jak i „kon-sumować” bezpieczeństwo.

S30 | Nowe zdolności na miarę nowych wyzwań

Wyzwania dla bezpieczeństwa, przed którymi obecnie stają nasze społeczeństwa wymagają sił wyposażonych i ustrukturyzowanych przede wszystkim z uwzględnieniem konieczności pokonywania takich zagrożeń, jak terroryzm, rozprzestrzenianie broni masowego rażenia oraz niestabilność emanująca z upadłych lub upadających państw.

Na początku lat 90. NATO zaczęło już przegląd swoich zdolności wojskowych w celu odchodzenia od statycznych formacji z czasów zimnej wojny na rzecz bardziej mobilnych sił potrzebnych do przepro-wadzania operacji zarządzania kryzysowego. Wydarzenia z 11 wrze-śnia przyspieszyły ten proces. Podczas szczytu Sojuszu w Pradze w 2002 roku przywódcy NATO wprowadzili poważne reformy, które miały drastycznie przekształcić zasoby wojskowe NATO. Określili konkretne dziedziny wymagające poprawy, stworzyli Siły Odpowiedzi NATO oraz udoskonalili strukturę dowodzenia NATO pod kątem jej efektywności, podejmując wysiłek uzyskania lepszej zdolności do reagowania na rozmaite zagrożenia dla bezpieczeństwa zarówno w obszarze euroatlantyckim, jak i poza nim.

“ przywódcy NATO wprowadzili poważne reformy, które miały drastycznie przekształcić zasoby wojskowe NATO ”

Nowe zdolności na miarę nowych zagrożeń

Nowe zdolności na miarę nowych wyzwań | S31

W Pradze określono osiem obszarów, w których występowały niedociągnięcia najpilniej wymagające przezwyciężenia. Był wśród nich strategiczny transport powietrzny i morski, obrona chemiczna, biolo-giczna i radiologiczna oraz obserwacja obszarów lądowych z powietrza. Państwa członkowskie zobo-wiązały się do pozyskania tych zdolności, kluczowych dla umożliwienia Sojuszowi reagowania na nowe zagrożenia. Od szczytu w Pradze NATO bada inne obszary, które wymagają modernizacji, zwłaszcza w kontekście obrony przed terroryzmem.

Celem Sił Odpowiedzi NATO (NRF) jest zapewnienie zdolności do niezwłocznego reagowania na rozmaite typy sytuacji kryzysowych na całym świecie i działania jako siły wyprzedzające, które na późniejszym etapie mogą być wzmocnione przez dodatkowe jednostki. Te siły wielonarodowe są oparte na stanie podstawowym, który może być w razie potrzeby uzupełniony i składają się z komponentów: lądowego, powietrznego, morskiego oraz sił specjalnych, które mogą rozpocząć rozmieszczanie w cią-gu zaledwie 5 dni od ich zawiadomienia oraz utrzymywać swoje działania przez 30 dni lub więcej – pod warunkiem uzupełnienia zasobów.

Elementy NRF były już rozmieszczone w USA po tym, jak huragan Katrina uderzył w Nowy Orlean i okoliczne tereny we wrześniu 2005 roku oraz w Pakistanie, po dewastującym trzęsieniu ziemi, do które-go doszło 8 października tego samego roku.

Poza zdolnością do rozmieszczenia oraz wysoką gotowością bojową, zaletą NRF jest to, że są one skuteczną awangardą transformacji NATO. Szkolą personel do funkcjonowania w bardzo wymagającym środowisku, z wykorzystaniem dopiero rodzących się technologii oraz z kontekście wielonarodowym. Ta jakość szkolenia jest doświadczana przez każdego, kto się przez nie przewinął, co katalizuje zmiany wewnątrz narodowych sił zbrojnych, a także w ramach formacji wielonarodowych.

Unowocześnienie zdolności wojskowych

Siły Odpowiedzi NATO

Racjonalizacja struktury dowodzeniaDostosowując się do warunków postzimnowojennych, NATO zrewidowało swoją strukturę dowodzenia tak, aby wspierać mniejsze, bardziej elastyczne i mobilne siły zbrojne. Radykalnie zmniejszona została liczba dowództw, a - co ważniejsze – zadanie kierowania transformacją NATO powierzono zlokalizowa-nemu w USA Sojuszniczemu Dowództwu Transformacyjnemu (ACT – Allied Command Transformation) – dawniej Sojuszniczemu Dowództwu Atlantyku (Allied Command Atlantic) Zlokalizowane w Europie dowództwo strategiczne obarczono odpowiedzialnością za wszystkie operacje NATO i obecnie nazywa się ono: Dowództwo Sił Sojuszniczych ds. Operacji (ACO).

Optymalizacja wojskowej struktury dowodzenia nadal trwa, a NATO regularnie dokonuje przeglądu tego procesu.

Dynamika Sojuszu

S32 | Dynamika Sojuszu

Jednym z podstawowych czynników decydujących o trwałości Sojuszu jest jego proces podejmowania decyzji oparty na zasadzie konsensusu. To oznacza, że decyzje muszą być jednomyślne. W wyniku tego często przed podjęciem ważnej decyzji niezbędne są przeciągające się konsultacje i dyskusje. Chociaż ten system zewnętrznemu obserwatorowi może się wydawać powolny i niewy-dolny, ma on dwie podstawowe zalety. Po pierwsze, szanowana jest suwerenność i niepodległość każdego z członków. Po drugie, kiedy decyzja zostanie podjęta ma ona pełne poparcie wszystkich państw członkowskich oraz powstaje zobowiązanie z ich strony do jej realizacji.

W niektórych przypadkach brakuje zgody, jak zdarzyło się wiosną 2003 roku, gdy państwa różniły się między sobą w ocenach za-grożenia, jakie stwarzał reżim Saddama Husajna w Iraku. Chociaż różniące się stanowiska poszczególnych państw oznaczają, że członkowie Sojuszu nie zawsze mogą zdecydować się na działa-nie, celem NATO jest ułatwiać konsultacje i dyskusje w ich gronie tak, aby konsensus mógł być osiągany wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

Podejmowanie decyzji na zasadzie konsensusu

Dynamika Sojuszu | S33

Postawowi rozgrywający

Najważniejszymi rozgrywającymi w NATO są same państwa członkowskie, które – jako takie – tworzą Organizację. Są one reprezentowane na każdym szczeblu komitetów. W tym celu w kwaterze NATO w Brukseli każde państwo ma stałego przedstawiciela w randze ambasadora, wpieranego przez narodową delegację składają-cą się z personelu dyplomatycznego oraz dorad-ców ds. obrony, którzy uczestniczą w posiedze-niach komitetów lub zapewniają obecność na posiedzeniach swoich narodowych ekspertów.

Podstawowym organem decyzyjnym NATO jest Rada Północnoatlantycka, która obraduje na szczeblu ambasadorów przynajmniej raz w tygo-dniu. Odbywają się regularne spotkania Rady na szczeblu ministrów spraw zagranicznych, mini-strów obrony oraz – od czasu do czasu – szefów państw i rządów. Rada Północnoatlantycka wspólnie z dwoma organami związanymi z obroną – Komitetem Planowania Obrony i Grupą Planowania Nuklearnego – stoją na czele złożo-nego systemu komitetów. W ramach tego syste-mu Komitet Wojskowy odpowiada za zapewnie-nie tym trzem organom doradztwa wojskowego oraz udziela dowódcom strategicznym wytycz-nych w sprawach wojskowych. Z tego względu, Komitet ma specjalny status najwyższej władzy wojskowej w NATO.

NATO ma sekretarza generalnego, który jest mianowany na okres około czterech lat. Jest on

(lub ona) wysokiej rangi mężem stanu wyspe-cjalizowanym z sprawach międzynarodowych z jednego z państw członkowskich. Sekretarz generalny przewodniczy posiedzeniom Rady Północnoatlantyckiej oraz innych ważnych orga-nów NATO oraz pomaga budować konsensus w gronie państw członkowskich. W zarządzaniu codzienną działalnością Sojuszu, jest on (lub ona) wspierany przez personel międzynarodowy złożony z ekspertów i urzędników ze wszystkich państw członkowskich NATO.

NATO nie ma swoich własnych sił zbrojnych. Większość sił udostępnionych NATO pozostaje pod pełnym dowództwem i kontrolą państw do czasu ich przydzielenia przez państwa członkow-skie do realizacji zadań, które sięgają od obrony zbiorowej po nowe misje, takie jak utrzymywanie pokoju. Jednym słowem, NATO jest forum, które skupia państwa gotowe do zintegrowania swoich sił zbrojnych oraz angażowania ich w okre-ślonym okresie w działania międzynarodowe. Polityczne i wojskowe struktury Sojuszu zapew-niają zaawansowane planowanie niezbędne do umożliwienia siłom zbrojnym poszczególnych państw realizacji tych zadań oraz gwarantują rozwiązania organizacyjne na potrzeby wspólne-go dowodzenia, kontroli, szkolenia i ćwiczeń.

“ Podstawowym organem decyzyjnym NATO jest Rada Północnoatlantycka ”

PrzyszłośćSojusz, który pierwotnie był tworem zimnej wojny, od czasu, gdy usunięty został podział Europy przyjął na siebie nowe, fundamentalne zadania. Otworzył się na Europę Wschodnią, przyjmując nowych członków i tworząc sieć powiązań partnerskich rozciągającą się aż do Azji Środkowej. Zaangażował się także w ope-racje zarządzania kryzysowego, aby powstrzy-mać przemoc powodowaną przez konflikty regionalne i etniczne w Europie, a w ostatnim okresie - poza obszarem euroatlantyckim.

Postzimnowojenny świat okazuje się być bardziej złożonym środowiskiem bezpieczeń-stwa – i ta tendencja zapewne utrzyma się w XXI wieku. Koncepcja Strategiczna Sojuszu, uzgodniona w 1999 roku, przewidziała wiele z tych zagrożeń i wyzwań dla nowych warunków bezpieczeństwa.

Od ataków terrorystycznych z 11 września 2001 roku Sojusz na nowo zogniskował swoje działania tak, aby dostosować się do realiów zagrożeń asymetrycznych. Przyjmuje szersze i bardziej ambitne podejście do zagadnień bez-pieczeństwa poprzez dalsze pogłębienie i roz-szerzenie swoich układów partnerstwa, moder-nizację sił zbrojnych oraz udzielanie pomocy w regionach objętych kryzysem, które są nowe dla Organizacji. Jednym słowem, Sojusz przyspie-sza transformację, aby budować nowe stosunki polityczne oraz rozwijać silniejsze zdolności operacyjne w odpowiedzi na coraz bardziej zglobalizowany świat, który stwarza coraz więk-sze wyzwania, z korzyścią dla obronności oraz pokoju i bezpieczeństwa państw członkowskich.

Przyszłość | S35

NATO Public Diplomacy Division1110 Bruksela – BelgiaWebsite: www.nato.intEmail: [email protected]

NATO Public Diplomacy Division1110 Brussels - BelgiumWebsite: www.nato.intEmail: [email protected]

RAZEM NA RZECZ BEZPIECZEŃSTWA

07/2

010

- P

OL

razem na rzecz bezpieczeŃstwa wprowadzenie do … · im przeciwdziałać, siły zbrojne państw...

Documents