REPUQEV

UDH

UBLIKA E KOVERIA E KOS

MINISTRIMINISTARST

MINISTRY

ZUES

SHK

OSOVS/REPSOVS / VLADIA E ARSIMTTVO ZA OBR

Y OF EDUCAT

S PRAKKUR

Fusha

KENCA

PUBLIKA KOSDA KOSOVA /T, SHKENCSRAZOVANJE, TION, SCIENC

KTIK PRRIKU

a e kurr

AT E N

Mars, 2014

SOVA/ REPU/GOVERNME

S DHE TEKNONAUKU I TE

CE AND TEC

PR ZULS

rikuls

NATYR

BLIC OF KOSENT OF KOSOOLOGJIS

EHNOLOGIJUHNOLOGY

ZBATIM

s

RS

SOVA OVA

U

MIN E

E

REPUQEV

UDH

UBLIKA E KOVERIA E KOS

MINISTRIMINISTARST

MINISTRY

ZUES

SHK

OSOVS/REPSOVS / VLADIA E ARSIMTTVO ZA OBR

Y OF EDUCAT

S PRAKKUR

Fusha

KENCA

PUBLIKA KOSDA KOSOVA /T, SHKENCSRAZOVANJE, TION, SCIENC

KTIK PRRIKU

a e kurr

AT E N

Mars, 2014

SOVA/ REPU/GOVERNME

S DHE TEKNONAUKU I TE

CE AND TEC

PR ZULS

rikuls

NATYR

BLIC OF KOSENT OF KOSOOLOGJIS

EHNOLOGIJUHNOLOGY

ZBATIM

s

RS

SOVA OVA

U

MIN EE

Prgatitur nga:

Rexhep Kastrati, koordinator i fushs Shkencat e natyrs, MASHT Milazim Avdylaj, msimdhns - bashkpuntor pr kurrikula

Koordinuar nga:

Selim Mehmeti, Instituti Pedagogjik i Kosovs

Hajrije Devetaku - Gojani, Instituti Pedagogjik i Kosovs, &

Shqipe Gashi, zyrtare pr kurrikula n MASHT

Lektor:

Bekim Morina, Instituti Pedagogjik i Kosovs

Botimin e mbshteti:

Zyra pr trajnime n MASHT

Dizajni dhe faqosja nga:

Blendi, Prishtin

Prishtin, mars 2014

PRMBAJTJA

Shkurtesat .................................................................................................................................... 6

1. HYRJE ..................................................................................................................................... 7

2. KORNIZA E KURRIKULS S KOSOVS DHE KURRIKULA BRTHAM ZBATIMI N PRAKTIK ........................................................................................... ........................................11 2.1. Arritshmria e qllimeve t arsimit parauniversitar ............................................................... 11 2.2. Parimet e arsimit parauniversitar si referenca t organizimit t puns edukativo-arsimore...14 2.3. Kuptimi dhe funksioni i rezultateve t t nxnit ................................................................... 18 2.3.1. Rezultatet e t nxnit pr shkall kompetenc (RNSH) dhe arritshmria e tyre ............... 18 2.3.2. Rezultatet e t nxnit pr fusha kurrikulare (RNF) dhe prmbajta msimore .................... 19 2.3.3. Rezultatet e t nxnit pr klas n nivel t fushs kurrikulare apo lnds msimore (RNL) brenda shkalls kurrikulare ............................................................................................... 21

3. ASPEKTET METODOLOGJIKE DHE PRAKTIKE T PLANIFIKIMIT DHE T ZBATIMIT T KURRIKULS S RE ...................................................................... ..................................... 27

3.1. Plani msimor ................................................................................................................... 27 3.2. Plani i shkalls kurrikulare ................................................................................................ 29 3.3. Plani vjetor ........................................................................................................................ 31 3.4. Plani dymujor ................................................................................................................... 38 3.5. Plani javor ......................................................................................................................... 44 3.6. Plani i ors msimore ........................................................................................................ 46 3.7. shtjet ndrkurrikulare (shtjet ndrlndore) dhe korrelacioni ndrmjet fushave kurrikulare ............................................................................................................................... 50

4. METODOLOGJIA E MSIMDHNIES, MATERIALET MSIMORE, VLERSIMI DHE INSTRUMENTET E SAJ ............................................................................................................ 51

4.1. Metodologjia e msimdhsnies n funksion t KKK ........................................................ 51 4.2. Materialet msimore (przgjedhja dhe prgatitja e tyre) ................................................... 55 4.3. Aspektet metodologjike dhe praktike t vlersimit ........................................................... 57 4.4. Bashkpunimi i msimdhnsve si domosdoshmri pr zbatim t kurrikuls s re ......... 78

Burimet dhe literatura ................................................................................................................. 80

Shtojcat .................................................................................................................................... 81 Shtojca 1 : Disa folje vepruese pr hartimin e rezultateve t t nxnit dhe kritereve t vlersimit.......82 Shtojca 2 : Modele t planifikimeve t prgatitura nga msimdhnsit..................................................83 Shtojca3 : Pakoja e instrumenteve pr planifikimin msimor ................................................................103

SHKURTESAT

KKK Korniza e Kurrikuls e Arsimit Parauniversitar t Republika s Kosovs

KB Kurrikula Brtham

FK Fush Kurrikulare

SHK Shkall Kurrikulare

RNSH Rezultatet e t nxnit pr shkall kurrikulare Kompetenca

RNF Rezultatet e t nxnit pr fusha kurrikulare

RNL Rezultatet e t nxnit pr lnd msimore

PV Plan Vjetor

PD Plan Ditor

OM Or Msimore

POM Plani i Ors Msimore

TM Teknik Msimore

KSH Kalendari Shkollor

KV Kalendari Vjetor

I. Hyrje

Udhzuesi pr zbatimin e Kurrikuls s re sht doracak, i cili mbshtet implementimin e filozofis s Kornizs s Kurrikuls s Kosovs n praktik. Udhzuesi sht vazhdimsi e dokumenteve kurrikulare, t cilat n mnyr hierarkike e ndihmojn dhe e bjn t zbatueshm njra-tjetrn. MASHT-i, pas Kornizs s Kurrikuls s Kosovs (KKK), ka hartuar Kurrikulat Brtham (KB) pr t vazhduar m pas me hartimin e Udhzuesve praktik pr zbatimin e Kurrikuls sipas fushave t kurrikuls, aktivitet t cilin e ka zhvilluar n bashkpunim me Institutin Pedagogjik t Kosovs.

Udhzuesi ofron (i) informata pr jetsimin e qllimeve t arsimit parauniversitar, pr respektimin parimeve t kurrikuls, kuptimin e zbrthyeshmris t rezultateve t t nxnit pr kompetenca dhe pr fusha kurrikulare t shkalls s tret, katrt, pest dhe gjasht kurrikulare n planifikime msimore; gjithashtu, udhzuesi ofron (ii) aspekte metodologjike dhe praktike t planifikimit dhe zbatimit t kurrikuls n fushn Shkencat natyrore; dhe (iii) aspektet metodologjike dhe praktike t vlersimit t arritjeve t nxnsve. Aspektet metodologjike t planifikimit dhe zbatimit t kurrikuls se re dhe t vlersimit t arritjeve t nxnsve mbshteten n praktikat e suksesshme t shkolls, n modelet e puns s dhjet shkollave prijse 2013/2014 n pilotimin e Kurrikuls s re.

1.1 Rndsia e udhzuesit

Udhzuesi mbshtet zbatimin e KKK-s, respektivisht KB-s pr arsimin mesm t ult dhe t lart. Shembujt e modeleve praktike t planifikimeve msimore t metodologjis s msimdhnies dhe vlersimit ndihmojn ndrlidhjen e kurrikuls me punn msimore q duhet t zhvillohet n shkoll, n baz t autonomis s shkolls t prcaktuar me KKK.

1.2 Qllimi i udhzuesit

Meqense msimdhnsit jan agjentt kryesor t zbatimit t filozofis s KKK-s, udhzuesi ka pr qllim ngritjen profesionale t msimdhnsve pr t kuptuar dhe zbrthyer KKK-n, respektivisht KB-n pr fushn kurrikulare Shkencat natyrore, n planifikime msimore, n strategji e teknika t msimdhnies, t nxnit dhe t vlersimit t arritjeve t nxnsve n qasjen e bazuar n kompetenca.

1.3 Prdorimi i udhzuesit Udhzuesi n fillim prdoret si material trajnues i trajnerve pr t zhvilluar m tej aftsit profesionale t msimdhnsve n zbatimin e KKK-s, respektivisht t KB-s, fushs kurrikulare Shkencat e natyrs. Kurse n t ardhmen llogaritet q ky udhzues krahas me udhzuesit pr prmirsimin e praktikave n klas (MASHT & SWAP, 2012), t`ju shrbej msimdhnsve gjat puns s pavarur n realizimin e kurrikuls s re.

1.4 Rezultatet e pritura nga prdorimi i udhzuesit?

Duka pasur parasysh shtjet q trajtohen n udhzues dhe strategjit q praktikohen gjat trajnimit, pritet q msimdhnsit t arrijn kto rezultate:

T identifikojn qasjet e arritshmris s qllimeve t arsimit; T identifikojn qasjet e respektimit t parimeve n procesin arsimor, duke prfshir

planifikimet, metodologjit dhe vlersimin; T identifikojn elementet e domosdoshme t prbrjes s planifikimeve msimore

pr zbatimin e KB Fushs Shkencat e natyrs; T prezantojn modele t planifikimeve msimore n t cilat prfshihen elementet e

domosdoshme t KB-s;

T prezantojn modele t strategjive t msimdhnies dhe t nxnit duke respektuat parimet e KKK-s, KB-s;

T prezantojn modele t prgatitjes dhe shfrytzimit t materialeve msimore, pr fushn e Shkencat e natyrs dhe lnve Biologji, Kimi dhe Fizik;

T prezantojn strategji, teknika dhe instrumente t vlersimit konform parimeve t kurrikuls;

T prezantojn strategji t bashkpunimit kolegial brenda dhe jasht shkolls, si kurorzim i suksesit t shkolls.

1.5 Organizimi i udhzuesit Udhzuesi prbhet prej katr kapitujve dhe shtojc. N secilin kapitull elaborohen shtje

t cilat i ndihmojn msimdhnsit t kuptojn ecurin e zbrthimit t KKK-s, respektiv