بسم اهللا الرحمن الرحیم

سواد اطالعاتی و جستجوي اطالعات

علیرضا نوروزيکانادا-دکتراي علوم اطالعات و ارتباطات از فرانسه

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نویسنده، پژوهشگر، داور مجالت و سردبیر مجله وب شناسی

anoruzi@gmail.com

سواد اطالعاتیايهکتابخانسواد سواد ریاضی و آمار

ها شبکهسواد ارتباطات، (رسانهسواد)هاي اجتماعی علمیو رسانه

سواد زبان انگلیسی، ، )روش تحقیق(سواد پژوهشی

...

سنتیسواد ايسواد رایانه

کهراهبردهاستوهامهارتازايمجموعهاطالعاتیسوادنیازهايتاسازدمیقادررااطالعاتجستجوگرفرد

.کندبرآوردهوشناساییراخوداطالعاتیمسئلهوموضوعبتواندپژوهشگریکنمونه،عنوانبه

هايکلیدواژهقالبدرراآندهد،تشخیصراخودپژوهشیموتورهايواینترنتدربتواندکند،بیانوبازنماییمناسب

اطالعاتیمنابعنهایت،دروکند،جستجوگوگلمانندجستجواستفادهوارزیابیعلمیاعتباروسندیتلحاظازراشدهبازیابی

.کند

کهراهبردهاستوهامهارتازايمجموعهاطالعاتیسوادنیازهايتاسازدمیقادررااطالعاتجستجوگرفرد

.کندبرآوردهوشناساییراخوداطالعاتیمسئلهوموضوعبتواندپژوهشگریکنمونه،عنوانبه

هايکلیدواژهقالبدرراآندهد،تشخیصراخودپژوهشیموتورهايواینترنتدربتواندکند،بیانوبازنماییمناسب

اطالعاتیمنابعنهایت،دروکند،جستجوگوگلمانندجستجواستفادهوارزیابیعلمیاعتباروسندیتلحاظازراشدهبازیابی

.کند

»بهنیازتشخیصتواناییکهاستفردياطالعاتیباسوادمؤثراستفادهوارزیابی،جایابی،بهتواندمیوداردرااطالعات

»بیاموزدچگونهکهبیاموزدوبپردازدنیازمورداطالعاتاز.)آمریکاکتابدارانانجمن(آغازآنازپیشحتییادبستانازاطالعاتیسوادآموزش.یابدمیادامهدانشگاهپایانتاوشودمیپرسشبرمبتنییادگیري،محورپژوهشآموزش،

هايجلوهازهمهالعمرمادامآموزشومستقلیادگیري.هستندکشورهارسمیآموزشدراطالعاتیسواد

»بهنیازتشخیصتواناییکهاستفردياطالعاتیباسوادمؤثراستفادهوارزیابی،جایابی،بهتواندمیوداردرااطالعات

»بیاموزدچگونهکهبیاموزدوبپردازدنیازمورداطالعاتاز.)آمریکاکتابدارانانجمن(آغازآنازپیشحتییادبستانازاطالعاتیسوادآموزش.یابدمیادامهدانشگاهپایانتاوشودمیپرسشبرمبتنییادگیري،محورپژوهشآموزش،

هايجلوهازهمهالعمرمادامآموزشومستقلیادگیري.هستندکشورهارسمیآموزشدراطالعاتیسواد

رهازگذشتنبدوناطالعاتتاشدهموجباینترنتبنابراین،.می گیردقرارهمگاندسترسدرفیلترينبوداصیلوثباتپایایی،اعتبار،مورددرهاییپرسش

.استمطرحاطالعاتنظیرگوناگونرسانه هايومنابعازاطالعاتاینعالوهبه

دسترسدرگرافیکیکارهايوتصویرصدا،،)نوشته(متنچالش هايباافرادتامی شودموجبموارداینهمه.است.باشندروروبهآنارزیابیواطالعاتفهمدرجدي

رهازگذشتنبدوناطالعاتتاشدهموجباینترنتبنابراین،.می گیردقرارهمگاندسترسدرفیلترينبوداصیلوثباتپایایی،اعتبار،مورددرهاییپرسش

.استمطرحاطالعاتنظیرگوناگونرسانه هايومنابعازاطالعاتاینعالوهبه

دسترسدرگرافیکیکارهايوتصویرصدا،،)نوشته(متنچالش هايباافرادتامی شودموجبموارداینهمه.است.باشندروروبهآنارزیابیواطالعاتفهمدرجدي

دادهتشخیصرااطالعاتارزش،اطالعاتیسوادبافردتواناییاست،نیازمنداطالعاتبهمشکلی،حلبرايوقتیو

محتواياستقادروداشتهراهاآنتحلیلوکردنپیداازاستفادههمچنینکند؛ارزیابیانتقاديدیدبارااطالعاتازومی دهدانجاممهارتباودرستیبهرااطالعاتیمحتواي.داردنیزراکیفیمحتوايایجادتواناییطرفی،

دادهتشخیصرااطالعاتارزش،اطالعاتیسوادبافردتواناییاست،نیازمنداطالعاتبهمشکلی،حلبرايوقتیو

محتواياستقادروداشتهراهاآنتحلیلوکردنپیداازاستفادههمچنینکند؛ارزیابیانتقاديدیدبارااطالعاتازومی دهدانجاممهارتباودرستیبهرااطالعاتیمحتواي.داردنیزراکیفیمحتوايایجادتواناییطرفی،

وابستهاطالعاتفناوريهايمهارتبهاطالعاتیسوادرایانه،تااستقادراطالعاتفناورينظرازباسوادفرد.است

انجامبرايراطالعاتیهايپایگاهوکاربردي،نرم افزارهايوحرفهآموزش،پژوهش،تحصیل،بهمربوطگوناگونامور.گیردکاربهخودشخصیامور

دانشجویان،(شهروندانیداشتنموجبتنهاییبهاطالعاتوجودهاآنکهاینمگرنمی شودمدارپژوهشوآگاه)...پژوهشگران،

کردهکسبرااطالعاتازمؤثراستفادهبرايالزمهايتوانایی.باشندمی کندفراهمرامادام العمریادگیرياساسوپایهاطالعاتیسوادوالزمیادگیريمحیط هايتماموتحصیلیسطوحکلیهبرايو

نحوهفراگیرانتامی شودموجباطالعاتیسواد.استضروريدستخودگرانیادگیريبهوبخشیدهتوسعهراخودجستجوهاي

ازاستهاییتواناییوهاویژگیداراياطالعاتی،باسوادفرد.یابند.کندطیرااطالعاتیسوادکسبمراحلاستقادراواینکهجمله

دانشجویان،(شهروندانیداشتنموجبتنهاییبهاطالعاتوجودهاآنکهاینمگرنمی شودمدارپژوهشوآگاه)...پژوهشگران،

کردهکسبرااطالعاتازمؤثراستفادهبرايالزمهايتوانایی.باشندمی کندفراهمرامادام العمریادگیرياساسوپایهاطالعاتیسوادوالزمیادگیريمحیط هايتماموتحصیلیسطوحکلیهبرايو

نحوهفراگیرانتامی شودموجباطالعاتیسواد.استضروريدستخودگرانیادگیريبهوبخشیدهتوسعهراخودجستجوهاي

ازاستهاییتواناییوهاویژگیداراياطالعاتی،باسوادفرد.یابند.کندطیرااطالعاتیسوادکسبمراحلاستقادراواینکهجمله

Step 1Identify and refine your topic

Step 2Identify your best resources

Over

view

of t

he R

esea

rch

Proc

ess

Over

view

of t

he R

esea

rch

Proc

ess

Step 3Access and search the resources

Step 4Evaluate results and repeat Steps

1 – 3 as needed!

Over

view

of t

he R

esea

rch

Proc

ess

Over

view

of t

he R

esea

rch

Proc

ess

:انتخاب موضوع و عنوان پژوهشResearch Topic

دغدغه پژوهشگر/ عالقه پژوهشگر . 1نو بودن/ بدیع بودن . 2پژوهش پذیر بودن . 3)مبتنی بر نیاز (اهمیت و اولویت اجتماعی و اقتصادي فرهنگی . 4توانایی پژوهشگر. 5)مادي، انسانی، اطالعاتی، تجهیزات(منابع و امکانات . 6به صرفه بودن. 7

قابل قبول بودن . 8

:انتخاب موضوع و عنوان پژوهشResearch Topic

دغدغه پژوهشگر/ عالقه پژوهشگر . 1نو بودن/ بدیع بودن . 2پژوهش پذیر بودن . 3)مبتنی بر نیاز (اهمیت و اولویت اجتماعی و اقتصادي فرهنگی . 4توانایی پژوهشگر. 5)مادي، انسانی، اطالعاتی، تجهیزات(منابع و امکانات . 6به صرفه بودن. 7

قابل قبول بودن . 8

تشخیص نیاز اطالعاتی تشخیص نیاز اطالعاتی

جایابی اطالعاتجایابی اطالعات

ارزیابی اطالعاتارزیابی اطالعاتارزیابی اطالعاتارزیابی اطالعات

استفاده از اطالعات استفاده از اطالعات

استفاده قانونی و اخالقی از اطالعات

:نیاز خود را تشخیص دهیماطالعاتی » چه نوع«و » چه مقدار«الزمه این گام این است که بدانیم به

.نیاز داریم

:نیاز خود را تشخیص دهیماطالعاتی » چه نوع«و » چه مقدار«الزمه این گام این است که بدانیم به

.نیاز داریم

منابع مرجع•هاکتاب•هاي علمیمجله•هاپایان نامه•گزارش تحقیق•هامجموعه مقاالت همایش•نقد و بررسی ها•هاي ثبت اختراعاتپروانه•استانداردها•

منابع مرجع•هاکتاب•هاي علمیمجله•هاپایان نامه•گزارش تحقیق•هامجموعه مقاالت همایش•نقد و بررسی ها•هاي ثبت اختراعاتپروانه•استانداردها•

اسناد و مدارك منتشر شده•آگاهی نامه ها یا خبرنامه ها•بریده جراید•هاجزوه•مواد دیداري و شنیداري•منابع الکترونیکی و دیجیتالی•منابع وبی•

اسناد و مدارك منتشر شده•آگاهی نامه ها یا خبرنامه ها•بریده جراید•هاجزوه•مواد دیداري و شنیداري•منابع الکترونیکی و دیجیتالی•منابع وبی•

انواع مقاله علمی

مقاله دایره المعارفی

مقاله همایش

مقاله علمی پژوهشی انواع

مقاله علمی

مقاله همایش

مقاله علمی مروري

مقاله علمی ترویجی

مقاله علمی پژوهشی

انواع مقاله مجله

هاي مروريمقاله•هاي پژوهشیمقاله•کتابنقد و بررسی•مطالعه موردي•گزارش پیشرفت کار•هاي مفهومیمقاله•نامه به سردبیر•گزارش کوتاه/ مکاتبه کوتاه •

Review Papers

Research Papers

Book Reviews

Case Studies Reports

Work-in-progress Reports

Conceptual Papers

Letter to the editor

Short communication

هاي مروريمقاله•هاي پژوهشیمقاله•کتابنقد و بررسی•مطالعه موردي•گزارش پیشرفت کار•هاي مفهومیمقاله•نامه به سردبیر•گزارش کوتاه/ مکاتبه کوتاه •

Review Papers

Research Papers

Book Reviews

Case Studies Reports

Work-in-progress Reports

Conceptual Papers

Letter to the editor

Short communication

چکیده مقاله

:چکیده ساختاریافته• ،مقدمه و هدفها، مواد و روش،یافته ها،نتیجه گیري

:بدون ساختار یا پاراگرافی•پیوسته بودن مطالب بدون تیتر بندي•

:کلیدواژه ها•

کلمه100-150: چکیده مقاله مجله•

کلمه100-250: چکیده همایش•

:چکیده ساختاریافته• ،مقدمه و هدفها، مواد و روش،یافته ها،نتیجه گیري

:بدون ساختار یا پاراگرافی•پیوسته بودن مطالب بدون تیتر بندي•

:کلیدواژه ها•

کلمه100-150: چکیده مقاله مجله•

کلمه100-250: چکیده همایش•

کتابخانهدرجستجورایانه ايفهرست هايدرجستجواطالعاتیپایگاه هايدرجستجووبدرجستجو

کتابخانهدرجستجورایانه ايفهرست هايدرجستجواطالعاتیپایگاه هايدرجستجووبدرجستجو

library.ut.ac.irlibrary.ut.ac.ir

Magiran

Noormags

SID

IranDoc

علوم انسانی

Magiran

Noormags

SID

IranDoc

علوم انسانی

www.magiran.com

sci.isc.gov.ir

Web of Science

Scopus

Science Direct

ProQuest

DOAJ

Google Scholar

Web of Science

Scopus

Science Direct

ProQuest

DOAJ

Google Scholar

انواع جستجوها

انواع جستجو

هاي ایرانی معتبر و نامعتبرهاي ایرانی معتبر و نامعتبرمجلهمجله

ISCISCهاي ایرانی نمایه شده در هاي ایرانی نمایه شده در مجلهمجله

ISI/ ThomsonISI/ Thomsonهاي خارجی هاي خارجی مجلهمجله

موتورهاي جستجو

فراموتورهاي جستجوراهنماهاي وب

Google Directory

Yahoo Directory

DMOZ

موتورهاي جستجو

فراموتورهاي جستجوراهنماهاي وب

Google Directory

Yahoo Directory

DMOZ

راهنماهاي وب گوگل، یاهو، دیموز، راهنماي...

جستجوموتورهاي گوگل)Google(

گوگل اسکالر)Google scholar(

یاهو)Yahoo(

آلتاویستا)AltaVista(

اسک جیوز)Askjeevs(

راهنماهاي وب گوگل، یاهو، دیموز، راهنماي...

جستجوموتورهاي گوگل)Google(

گوگل اسکالر)Google scholar(

یاهو)Yahoo(

آلتاویستا)AltaVista(

اسک جیوز)Askjeevs(

جستجوفراموتورهايZapmeta

Clusty

Ixquick

Metacrawler

Mamma

وب نامرئی/ وب پنهان

جستجوفراموتورهايZapmeta

Clusty

Ixquick

Metacrawler

Mamma

وب نامرئی/ وب پنهان

MetaMetaSearchSearchEngineEngine

ارزیابی منابع اطالعاتی چاپی ارزیابی صفحه هاي وبارزیابی منابع اطالعاتی چاپی ارزیابی صفحه هاي وب

اعتبار پدید آورهدفصحتجاري بودنعدم سوگیريتناسب موضوعی

اعتبار پدید آورهدفصحتجاري بودنعدم سوگیريتناسب موضوعی

معیارهاي...ودیچیتالی،وبی،چاپی،اطالعاتیمنابعارزیابیبراي:شودگرفتهکاربهتوانندمیزیر

Authority

Currency

Scholarly

Objectivity

Relevancy

Primary vs. Secondary

،پدیدآورندهاعتبار(سندیتاعتبار(،تولیدتاریخ:بودنروزآمدوجدیدجاريپژوهشیوعلمیسوگیريعدمطرفی،بیوبینیواقعمناسبمحتوايمخاطب،بهتوجه(ربط(دومدستیااولدستمنبع

معیارهاي...ودیچیتالی،وبی،چاپی،اطالعاتیمنابعارزیابیبراي:شودگرفتهکاربهتوانندمیزیر

Authority

Currency

Scholarly

Objectivity

Relevancy

Primary vs. Secondary

،پدیدآورندهاعتبار(سندیتاعتبار(،تولیدتاریخ:بودنروزآمدوجدیدجاريپژوهشیوعلمیسوگیريعدمطرفی،بیوبینیواقعمناسبمحتوايمخاطب،بهتوجه(ربط(دومدستیااولدستمنبع

اطالعاتازمناسببهره بردارياطالعاتیمنابعبهاستناداطالعاتازمناسببهره بردارياطالعاتیمنابعبهاستناد

اهمیت استناد دهیاستناددهی درون متنی و برون متنیشیوه هاي استناددهی :

APA

MLA

شیکاگوونکوور

اهمیت استناد دهیاستناددهی درون متنی و برون متنیشیوه هاي استناددهی :

APA

MLA

شیکاگوونکوور

CitationCitationاستناداستناد

،است...والکترونیکی،چاپی،منبعیکبهارجاعاستناد.)نیستاولدستهمیشهمنبعالبته(شودمطمئنخوانندهکهاستاینبراياستناد:اید؛شدهاستفادهمعتبرمنابعازاید؛شدهاستفادهآثارازمنصفانهاست؛شدهگرفتهنظردرمهمجزئیاتهمهاندشدهتفسیردرستیبهآن ها.

،است...والکترونیکی،چاپی،منبعیکبهارجاعاستناد.)نیستاولدستهمیشهمنبعالبته(شودمطمئنخوانندهکهاستاینبراياستناد:اید؛شدهاستفادهمعتبرمنابعازاید؛شدهاستفادهآثارازمنصفانهاست؛شدهگرفتهنظردرمهمجزئیاتهمهاندشدهتفسیردرستیبهآن ها.

هاي استنادشیوهاستناد درون متنی•

در این شیوه، پس از نقل مطلب در متن نوشته، مشخصات کوتاهی از منابع و مآخذ . می آید)نام خانوادگی پدیدآور، سال انتشار)....... (متن.........(

:استناد برون متنی•اعم از پایین صفحه، پایان -در این شیوه، منبع مورد ارجاع در جایی خارج از متن•

. درج می شود- فصل یا انتهاي متن.نام ناشر: محل انتشار. عنوان). سال انتشار(نام خانوادگی پدید آور، نام کوچک•

)44، ص 1390لوین، )....... (متن.........(

استناد درون متنی•در این شیوه، پس از نقل مطلب در متن نوشته، مشخصات کوتاهی از منابع و مآخذ

. می آید)نام خانوادگی پدیدآور، سال انتشار)....... (متن.........(

:استناد برون متنی•اعم از پایین صفحه، پایان -در این شیوه، منبع مورد ارجاع در جایی خارج از متن•

. درج می شود- فصل یا انتهاي متن.نام ناشر: محل انتشار. عنوان). سال انتشار(نام خانوادگی پدید آور، نام کوچک•

مکانیک کوانتومی و طیف سنجی : شیمی فیزیک). 1390. (لوین، ایرا.فاطمی: تهران). علی مقاري و دیگران مترجم(مولکولی

www.bibme.org

www.citationmachine.net

refgen.ricest.ac.ir

the ethical and legal uses ofinformation and its technology

• Can I make a copy of this material?• What are the issues surrounding censorship?• Are there university policies about information

gathering, use or reproduction and dissemination?

پژوهشونگارشدراخالقیاصولرعایت

نسخه برداريحقماديحقوقمعنويحقوق

منصفانهاستفادهادبیسرقتبازگوییونقل قول

نسخه برداريحقماديحقوقمعنويحقوق

منصفانهاستفادهادبیسرقتبازگوییونقل قول

Plagiarism

• Copyright

• Fair Use

• Quoting and paraphrasing

حق نسخه برداري•استفاده منصفانه•نقل و قول و بازگویی•

• Copyright

• Fair Use

• Quoting and paraphrasing

حق نسخه برداري•استفاده منصفانه•نقل و قول و بازگویی•

نقش کتابداران در آموزشاي به پژوهشگراناخالق حرفه

و لزوم آموزش کدهاي پژوهشی

نقش کتابداران در آموزشاي به پژوهشگراناخالق حرفه

و لزوم آموزش کدهاي پژوهشی

/ جعل داده، علمی/سرقت ادبیهاتحریف دادهو سازي داده

علمیوادبیسرقت)Plagiarism(:ها،ایدهتملکوتصاحب.اثرصاحباعتبارونامذکربدوناصطالحاتومفاهیمنتایج،دادهجعلیاسازيداده)Fabrication(:ونتایجودادهساخت

آنهاگزارشوثبتهادادهدستکاريوتحریف)Falsification(:روشدستکاري

کهطوريبهنتایج،وهادادهحذفوتغییریاوابزارکار،انجام.نگرددمشخصشده،ثبتمطلبیکعنوانبهپژوهش

علمیوادبیسرقت)Plagiarism(:ها،ایدهتملکوتصاحب.اثرصاحباعتبارونامذکربدوناصطالحاتومفاهیمنتایج،دادهجعلیاسازيداده)Fabrication(:ونتایجودادهساخت

آنهاگزارشوثبتهادادهدستکاريوتحریف)Falsification(:روشدستکاري

کهطوريبهنتایج،وهادادهحذفوتغییریاوابزارکار،انجام.نگرددمشخصشده،ثبتمطلبیکعنوانبهپژوهش

سرقت ادبی یا علمیسرقت ادبی یا علمیهاياصطالحوها،جملهها،ایدهازاستفادهعلمیوادبیسرقت

دستبردنوعیواقع،دروخودهاياصطالحوایدهعنوانبهدیگران،.استدزديایدهیافکريدستبردهايازوسیعیطیفشاملتواندمیعلمیوادبیسرقت

.باشددیگرانمطالباتفاقیکردنکپیتاآگاهانهمنبعذکروقولنقلعالمتازاستفادهباآشناییعدماثردرگاهی

.آیدمیپیشهاعبارتگرفتن.الف:استبخشدودارايادبی،سرقتکلیطوربهمرجعومنبعازنبردننام.وبعلمی؛مرجعومنبعیکازاندیشهیاو

.استشدهاستفادهکهعلمی

هاياصطالحوها،جملهها،ایدهازاستفادهعلمیوادبیسرقتدستبردنوعیواقع،دروخودهاياصطالحوایدهعنوانبهدیگران،

.استدزديایدهیافکريدستبردهايازوسیعیطیفشاملتواندمیعلمیوادبیسرقت

.باشددیگرانمطالباتفاقیکردنکپیتاآگاهانهمنبعذکروقولنقلعالمتازاستفادهباآشناییعدماثردرگاهی

.آیدمیپیشهاعبارتگرفتن.الف:استبخشدودارايادبی،سرقتکلیطوربهمرجعومنبعازنبردننام.وبعلمی؛مرجعومنبعیکازاندیشهیاو

.استشدهاستفادهکهعلمی

علمی علمی سرقت ادبی وسرقت ادبی ونرم افزارهاي کشف نرم افزارهاي کشف اسناددرعلمیدستبردکشفبرايکههاییوبگاهونرم افزارها

Turnitinمانندمی روندکاربهمتنی , Eve2 , Scan My essay,Safe Assign.بویژهدانشگاه هاوآموزشیمؤسسه هايبیشتردر

از...وآکسفورددانشگاهوبوستوندانشگاهمثلآمریکادرTurnitinمی کننداستفاده.

افزازنرمet-BLASTکلیدومقالهخالصهمقاله،عنوانکه.کندمیبررسیرامقالههايواژه

اسناددرعلمیدستبردکشفبرايکههاییوبگاهونرم افزارهاTurnitinمانندمی روندکاربهمتنی , Eve2 , Scan My essay,

Safe Assign.بویژهدانشگاه هاوآموزشیمؤسسه هايبیشتردراز...وآکسفورددانشگاهوبوستوندانشگاهمثلآمریکادر

Turnitinمی کننداستفاده.افزازنرمet-BLASTکلیدومقالهخالصهمقاله،عنوانکه

.کندمیبررسیرامقالههايواژه

http://www.duplichecker.com/

www.duplichecker.com

::نتیجه گیرينتیجه گیريچرخه سواد اطالعاتی و سواد پژوهشیچرخه سواد اطالعاتی و سواد پژوهشی

پژوهش

سواد پژوهشی سواد اطالعاتی

اطالعات