หวขอวจยดานเวชสารสนเทศในบรบทของประเทศไทย

นพ.นวนรรน ธระอมพรพนธ คณะแพทยศาสตรโรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล

เวชสารสนเทศ (biomedical and health informatics หรอทนยมเรยกกนวา medical informatics ในอดต) เปนสาขาวชาทวาดวยการบรหารจดการขอมลสารสนเทศและระบบสารสนเทศทางการแพทยและสาธารณสข เพอสนบสนนงานตางๆ ดานชวการแพทย (biomedicine) ตงแตการใหบรการทางการแพทยและสาธารณสข การกาหนดนโยบายทางสขภาพและบรหารจดการระบบบรการสขภาพ การศกษาเพอผลตบคลากรทางการแพทยและสาธารณสข การวจยทางชวการแพทยและสาธารณสข ตลอดจนการศกษาคนควาและดแลตนเองของผรบบรการทางการแพทย [1]

ขอมลสารสนเทศ (information) มอยทกหนทกแหงในงานดานชวการแพทย [2] ในการใหบรการทางการแพทย การซกประวต ตรวจรางกาย ทบทวนประวตเกาในเวชระเบยน ตลอดจนการสงตรวจทางหองปฏบตการและรงสวทยา ลวนแลวแตเปนกระบวนการเพอใหไดมาซงขอมลสารสนเทศ เพอประโยชนในการตรวจวนจฉย รกษา พยากรณโรค และใหคาแนะนาแกผปวยทงสน เชนเดยวกน งานเชงนโยบายและการบรหารจดการระบบบรการสขภาพ กเปนงานทตองใชขอมลสารสนเทศจากสถานพยาบาลและจากแหลงขอมลอน มาประกอบการพจารณา แมตวขอมลเพอการบรหารดงกลาวจะมลกษณะทแตกตางไปจากขอมลเพอการบรการทางการแพทยไปพอสมควร แตกถอเปนขอมลสารสนเทศทอยในขอบเขตของสาขาวชานเชนกน นอกจากน การศกษาและวจยทางชวการแพทยกใช “ขอมลสารสนเทศ (information)” ควบคไปกบขอมลทมการแปรสภาพไปส “ความร (knowledge)” แลว เพอสรางความรใหม หรอเพอถายทอดขอมลสารสนเทศและความรเหลานไปยงบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขทจะมบทบาทตางๆ ในระบบสขภาพตอไป

ดวยเหตน สาขาเวชสารสนเทศ จงเปนสาขาวชาทมความสาคญยงตอสขภาวะของผปวย (individual’s health) และของประชากรของสงคมโดยรวม (population’s health) โดยเฉพาะอยางยงในยคปจจบน ทขอมลขาวสารและองคความรทางการแพทยมปรมาณเพมขนมากอยางทวคณ ในขณะทความคาดหวงของผรบบรการและมาตรฐานทางวชาชพ ตลอดจนความสาคญของงานดานการพฒนาคณภาพกสงขนกวาในอดต ภายใตบรบทของประเทศไทยทการขาดแคลนบคลากรทางการแพทยและขอจากดดานงบประมาณ ยงคงเปนความเปนจรงทหลกเลยงไมไดของระบบสขภาพของประเทศ ทงเทคโนโลยสารสนเทศกมความกาวหนาไปมาก และกลายเปนโอกาสทรอใหเราหยบฉวยมาใชเพอใหเกดประโยชนสงสดตอภารกจของเรา

เนองจากขอมลขาวสาร องคความร ความคาดหวง มาตรฐานทางวชาชพ ปญหาอปสรรคของระบบสขภาพ และความกาวหนาของเทคโนโลย รวมทงพฤตกรรมในการใชเทคโนโลยสารสนเทศ มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงจาเปนทจะตองมการพฒนาองคความรดานเวชสารสนเทศอยางตอเนอง นอกจากน เนองจากบรบทของสงคมไทย ระบบสขภาพของไทย และทศนคตและพฤตกรรมของคนไทย มความแตกตางจากบรบทของตางประเทศ [3] การพฒนาองคความรทสอดคลองกบบรบทของประเทศไทย จงมความสาคญเปนอยางมากตอความสาเรจในการบรหารจดการขอมลสารสนเทศโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ เพอประโยชนตอสขภาวะของผปวยและประชากรในสงคม อนจะสงผลดตอระบบสขภาพ และฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศตอไป

เพอเปนจดเรมตนของความพยายามทจะพฒนาองคความรดานเวชสารสนเทศของประเทศ บทความนจงมวตถประสงคเพอนาเสนอหวขอวจยตางๆ ดานเวชสารสนเทศ ในบรบทของประเทศไทย ทยงคงมความจาเปนจะตองมการผลตองคความรหรอหลกฐานทางวทยาศาสตร ซงหวงวาจะใหแนวคดทเปนประโยชนตอนกวจยและผปฏบตงานในสาขาเวชสารสนเทศและสาขาอนทเกยวของ รวมทงกระตนใหเกดการแลกเปลยนเรยนร การเรงผลตงานวจยในหวขอทสาคญๆ และการพจารณาใหการสนบสนนเชงนโยบายและทนวจยของหนวยงานและแหลงทนตางๆ เพอประโยชนของการพฒนางานดานเวชสารสนเทศและการพฒนาระบบสขภาพของประเทศในอนาคต อยางไรกด คงไมมบทความใดทจะสามารถนาเสนอหวขอวจยทงหมดในสาขาวชาหนงไดครบถวนในบทความเดยว หวขอวจยทนาเสนอในบทความน จงเปนเพยงตวอยางของโจทยวจยบางสวนทผเขยนเหนวามความสาคญและยงจาเปนจะตองมการทาการวจยอยางตอเนอง แตมไดหมายความวาหวขอวจยทไมไดกลาวถง จะไมมความสาคญหรอไมควรไดรบการสนบสนนแตอยางใด

หวขอวจยทจะนาเสนอ จะจดแบงหมวดหมตามแขนงวชาของสาขาเวชสารสนเทศทมความสาคญและเปนทสนใจ

สารสนเทศทางคลนก (Clinical Informatics)

แขนงวชาสารสนเทศทางคลนก วาดวยการบรหารจดการขอมลสารสนเทศและระบบสารสนเทศ เพอสนบสนนการใหบรการทางการแพทย (health care delivery) และการดาเนนงานทางคลนก (clinical operations) ของสถานพยาบาลและบคลากรทางการแพทย

หวขอวจยหนงทมความสาคญมากในแขนงวชาน คอ การวจยเพอประเมนผลดและผลเสย (impacts) ของเทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพ (health information technology หรอ health IT) ในดานตางๆ ตงแตคณภาพ (quality) ประสทธภาพ (efficiency) การเขาถงบรการ (accessibility) ความเทาเทยม (equity) หรอมตอนๆ ของการใหบรการทางสขภาพ หวขอวจยน เรยกโดยรวมวา health IT outcome research หรอ health IT evaluation study ซงยงคงมความสาคญมากในปจจบนเพราะจากการทบทวนหลกฐานทางวทยาศาสตรจากงานวจยชนตางๆ (systematic reviews and meta-analyses) [4-24] พบวา แม health IT จะมประโยชนตอการใหบรการในหลายๆ ดานในหลายงานวจย แตประโยชนทเกดขน ไมไดมทกกรณเสมอไป ในงานวจยจานวนไมนอย ไมพบวา health IT สงผลดตอการใหบรการอยางมนยสาคญทางสถต ซงแสดงใหเหนวา หลกฐานทางวทยาศาสตรของประโยชนของ health IT โดยรวม ยงคงสรปไมไดแนชด (inconclusive) และนาจะมปจจยแวดลอมอนๆ เชน คณสมบตของตวเทคโนโลยสารสนเทศเอง กระบวนการตดตง (implementation process) ตลอดจนบรบทระดบบคคล องคกร และสงคม (individual, organizational, and social contexts) มามสวนเกยวของดวย [15,17] สาหรบในบรบทของประเทศไทย ยงคงขาดหลกฐานทางวทยาศาสตรทจะใหขอมลวา health IT ตางๆ สงผลดตอกระบวนการใหบรการหรอไม และอยางไรบาง จงจาเปนทจะตองมการทาการศกษาวจยในประเดนนอยางเรงดวน โดยแยกพจารณาตามชนดและคณสมบตของ health IT (เชน electronic health records, computerized physician order entry, clinical decision support systems หรอ telemedicine) ผลลพธทางคลนก (clinical outcomes) ทเหมาะสม และ clinical settings ตางๆ โดยใชระเบยบวธวจยทเหมาะสมกบโจทยนนๆ

นอกจากน งานวจยบางชนจากตางประเทศ ยงไดคนพบความเสยง (risks) หรอผลอนไมพงประสงค (unintended consequences) จากการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพดวย [25,26] ซงตอกยาถงความสาคญทตองทาการวจยและประเมนคณคาของ health IT มากยงขน ซงรวมถงการวจยทเนนศกษาความเสยงและผลอนไมพงประสงคของการใชงาน health IT โดยตรง โดยเฉพาะในบรบทของประเทศไทย ทพฤตกรรมการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ อาจไดรบผลกระทบจากความเชอ

ทศนคต พฤตกรรม รปแบบการใหบรการ ระบบสขภาพ และปจจยเชงบรบท (contextual factors) อนๆ ทอาจแตกตางจากบรบทของประเทศอนๆ ได เพอใหเราสามารถวางแผนปองกนและแกไขผลกระทบจากความเสยงเหลานอยางเหมาะสมตอไป

งานวจยทางเศรษฐศาสตรสาธารณสข (economic analysis) ททาการวเคราะหและประเมนความคมคาของเทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพ ทงในระดบบคคล องคกร และสงคม ในบรบทของระบบสขภาพของประเทศไทย กมความสาคญมากตอการวางแผนและกาหนดนโยบายเพอสนบสนนการใชงาน และยงคงมความจาเปนทจะตองมการทาวจยในดานน ตวอยางงานวจยและขอถกเถยงทางวชาการในลกษณะน เชน [27-35]

นอกจากการพจารณาผลดและผลเสยจากการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพแลว หวขอวจยทมความสาคญอกหวขอหนง ใหความสาคญกบ “การใชงาน” เทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพ (health IT adoption and use) โดยตรง เพอศกษาวา การใชงานเทคโนโลยสารสนเทศทางสขภาพในระดบบคคล องคกร หรอสงคม มระดบการใชงานมากนอยเพยงใด (state of adoption) มชองวางของการใชงาน (adoption gaps) ในสวนใดบาง และมปจจยใดทมสวนเกยวของกบการใชงาน (adoption factors) ซงงานวจยในลกษณะน เรยกโดยรวมวา health IT adoption research ผเขยนไดทบทวนแนวทางงานวจยในลกษณะนไวแลวใน [36] สาหรบงานวจยดาน health IT adoption studies ในประเทศไทย ไดแก [37-41] ซงแมจะมงานวจยในหวขอวจยนแลวในประเทศไทย แตกยงมความจาเปนทจะตองคอยตดตามและทาการวจยอยางตอเนอง ดงเชนทไดทากนในตางประเทศ [42,43] เพอตดตามความคบหนาและพจารณากาหนดนโยบายเพอสนบสนนตอไป

นอกจากนแลว ความจาเปนและบรบททเกยวของกบการบรหารจดการขอมลสารสนเทศและการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ กมความแตกตางกนไปในแตละวชาชพ จงจาเปนจะตองมงานวจยทเนนตอบโจทยและความจาเปนของวชาชพนนๆ ดวย เชน งานวจยเกยวกบทศนคตและพฤตกรรมทเกยวของกบการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ การพฒนาระบบสารสนเทศ มาตรฐานขอมล หรอการนาขอมลสารสนเทศไปใชงาน ของพยาบาล (ถอเปนหวขอวจยในแขนงวชาสารสนเทศทางการพยาบาลหรอ nursing informatics) ทนตแพทย (ถอเปนหวขอวจยในแขนงวชาทนตสารสนเทศหรอ dental informatics) เภสชกร (เปนสวนหนงของแขนงวชาเภสชสารสนเทศหรอ pharmacoinformatics) รงสแพทยและนกรงสเทคนค (เปนสวนหนงของแขนงวชาสารสนเทศทางรงสวทยาและภาพทางการแพทย (radiology and imaging informatics) พยาธแพทย (pathology informatics) และเวชปฏบตปฐมภม (primary care informatics) เปนตน

สารสนเทศทางสาธารณสข (Public Health Informatics)

แขนงวชาสารสนเทศทางสาธารณสข ใหความสาคญกบการบรหารจดการขอมลสารสนเทศและการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศเพอการกาหนดนโยบายและบรหารงานดานสาธารณสข ตลอดจนการศกษาวจยทเกยวของกบระบบสาธารณสขหรอการวจยทางระบาดวทยา ในสหรฐอเมรกา ไดมการเสนอ “วาระแหงชาต” ดานสารสนเทศทางสาธารณสข [44] ซงถอเปนกรอบแนวคดทนาจะเปนประโยชนในการทาวจยในหวขอนในประเทศไทยได ตวอยางหวขอวจยในแขนงวชาน เชน

การวจยเกยวกบโครงสรางสถาปตยกรรม (architecture) การออกแบบ พฒนา ใชงาน และประเมนผลระบบทะเบยนผปวยเฉพาะโรค (disease registry) ระบบทตดตามแบบแผนทางชวภาพและระบาดวทยา (biosurveillance) การรายงานทางสาธารณสข (public health reporting) หรอการแลกเปลยนขอมลทางสขภาพ (health information exchange)

การวจยเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศทเกยวของกบระบบสาธารณสขบางระบบโดยเฉพาะ เชน สารสนเทศการแพทยฉกเฉนและการบรหารจดการภยพบต (emergency and disaster informatics) เปนตน หรอการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศเพอการบรหารจดการระบบสาธารณสขและการใหบรการทางการแพทย (eHealth)

การวจยทางระบาดวทยา (epidemiologic research) หรอการวจยเกยวกบระบบสาธารณสข (health systems research) ทเนนเกยวกบระบบสารสนเทศหรอขอมลสารสนเทศโดยเฉพาะ

สารสนเทศผรบบรการทางสขภาพ (Consumer Health Informatics)

นอกจากหวขอวจยทตอบโจทยของแขนงวชาตางๆ ในสาขาเวชสารสนเทศทเนนหนกทการใหบรการของบคลากรทางการแพทยและการบรหารจดการระบบสาธารณสขแลว อกหนงแขนงวชาทเปนทสนใจและมความสาคญตอสขภาพของผปวยและสงคมโดยรวม คอ สารสนเทศผรบบรการสขภาพ ซงเนนทการบรหารจดการขอมลสารสนเทศและการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ โดยผรบบรการทางสขภาพเอง ซงมความสาคญมากขนในโลกยคปจจบนทผรบบรการสามารถเขาถงเทคโนโลยสารสนเทศไดงายขน และมความพยายามทจะยดผปวยเปนศนยกลางมากขน ประกอบกบความเปนจรงทวา พฤตกรรมของผปวยเอง มความสาคญไมแพการตรวจรกษาโดยบคลากรทางการแพทย ในหลายๆ โรค โดยเฉพาะโรคเรอรงตางๆ นอกจากน การเปดใหผปวยสามารถเขาถงและบรหารจดการขอมลทางสขภาพของตนไดนน ยงสามารถชวยสงเสรมความตอเนองในการรกษาพยาบาล (continuity of care) เมอมการสงตอหรอเปลยนผใหบรการ และการรกษาพยาบาลในกรณฉกเฉนทขอมลเกยวกบผปวยในสถานพยาบาลมอยจากดไดอกดวย หวขอวจยในแขนงวชาน เชน

การวจยเกยวกบความเชอ ทศนคต พฤตกรรม ความพรอม การเขาถง และการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศและขอมลสารสนเทศทางสขภาพของผรบบรการ ตลอดจนปจจยสวนบคคลทอาจมผลตอการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศ

การวจยทมงเนนการออกแบบและพฒนาระบบสารสนเทศทางการแพทยและสาธารณสขสาหรบผรบบรการโดยเฉพาะ เชน ระบบเวชระเบยนสวนบคคล (personal health records หรอ PHRs) การตดตามสขภาพของผปวยและการดแลตนเองทบาน (patient monitoring and home care) การสอสารระหวางผรบบรการและผใหบรการ (patient-provider communications) การใช social networking tools มาสนบสนนการดแลสขภาพของผปวย การใหบรการทางสขภาพทางไกล (telemedicine and telehealth) เปนตน

การวจยทใหความสาคญกบเทคโนโลยสารสนเทศบางอยางทมโจทยและลกษณะการใชงานโดยเฉพาะเปนพเศษ เชน การใชงานอปกรณเคลอนท (mobile devices) เพอเขาถงขอมลทางการแพทยและสาธารณสข ไมวาจะโดยผรบบรการหรอผใหบรการ ซงนยมเรยกกนวา mobile health หรอ mHealth

การออกแบบ พฒนา และใชงาน Personal Health Records (PHRs) เปนหวขอวจยทไดรบความสนใจมากยงขนในชวง 4-5 ปทผานมา มการตพมพบทความเกยวกบแนวทางการนา PHRs มาใชงาน และหวขอวจยสาคญๆ เกยวกบ PHRs ทนาจะใหแนวคดในการกาหนดหวขอวจยในบรบทของประเทศไทยได [45,46] แตเนองจากทศนคตและพฤตกรรมของผรบบรการทนาจะแตกตางกนไมนอย การทาวจยในบรบทของประเทศไทยยงคงมความสาคญเปนอยางมาก

ชวสารสนเทศ (Bioinformatics)

แขนงวชาชวสารสนเทศ เปนอกหนงแขนงวชาทไดรบความสนใจเปนอยางมาก โดยเฉพาะในบรรดาแพทยและนกวทยาศาสตรการแพทยบางสาขา ภายหลงจากโครงการ Human Genome Project และความกาวหนาทางเทคโนโลยทาง

หองปฏบตการ ทาใหเกดขอมลสารสนเทศรปแบบใหม คอ ขอมลเกยวกบยนและจโนม (genetic and genomic information) จานวนมาก ซงจาเปนจะตองมการจดเกบ วเคราะห และใชงานโดยเทคโนโลยสารสนเทศ ทเหมาะสม นาไปสความสนใจและพฒนาการในสาขาชววทยาเชงคานวณ (computational biology) ซงอาศยหลกการทางคณตยศาสตร สถต และสารสนเทศ มาชวยตอบโจทยทางชววทยา เชน molecular biology, genomics และ proteomics เปนตน

สารสนเทศการวจยทางคลนก (Clinical Research Informatics)

นอกจากน งานดานการวจยทางคลนก (clinical research) ไมวาจะเปน observational studies (เชน cohort, case-control หรอ cross-sectional studies) หรอ experimental studies (เชน clinical trials และ quasi-experimental studies) กจาเปนจะตองมการบรหารจดการขอมลสารสนเทศ และเทคโนโลยสารสนเทศกมความสาคญในงานวจยทางคลนกมากยงขน เพราะขอมลทจาเปนสาหรบการทาวจยทมมากขน ขอมลอเลกทรอนกสในระบบสารสนเทศ (เชน ระบบสารสนเทศโรงพยาบาล) ทสามารถนามาวเคราะหในงานวจยไดอยางสะดวกขน องคความรทางการแพทยทมมากขนและสามารถเขาถงไดโดยงาย ตลอดจนพฒนาการของแขนงวชานทชวยสงเสรมใหมความสนใจในการนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชประโยชนเพอการวจยทางคลนก และเพอการเชอมโยงระหวางความรทางการแพทยจากการวจย และการนาไปใชจรงในเวชปฏบต (translational research) มากยงขน บทความทางวชาการทนาเสนอปญหาอปสรรคและพฒนาการของแขนงวชาน ซงจะชวยใหแนวคดสาหรบการทาวจยในดานน เชน [47]

สารสนเทศเพอการศกษาของบคลากรทางการแพทย (Informatics for Health Professional Education)

การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเพอสนบสนนงานดานการศกษา ซงสามารถเรยกรวมๆ ไดวา education informatics กมความสาคญสาหรบการแพทยและสาธารณสข ทงนเนองจากคณภาพของบณฑตในสาขาวชาทางการแพทยและสาธารณสข ยอมสงผลตอการใหบรการและระบบสาธารณสขโดยรวมของประเทศ ดงนน การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเพอสงเสรมการเรยนการสอน เชน การสอนใชคอมพวเตอรชวย (computer-assisted instructions หรอ CAIs) การพฒนาระบบคลงขอสอบ การใชคอมพวเตอรชวยในการวดและประเมนผลทางการศกษา การนาเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยจดการความร (knowledge management) และเพอใหเขาถงองคความรทางการแพทย (information retrieval) กมความสาคญ และจาเปนจะตองมการทาวจยในดานน โดยเฉพาะงานวจยทรวมมอกบผเชยวชาญดานแพทยศาสตรศกษา (medical education) บรรณารกษศาสตรทางการแพทย (medical library science) วทยาการสารสนเทศ (information science) และการจดการความร (knowledge management) เปนตน

นอกจากน ยงมหวขอวจยดานเวชสารสนเทศทไมไดเกยวของกบแขนงวชาใดของเวชสารสนเทศเปนพเศษแตเกยวของและสามารถนาไปประยกตใชเพอตอบโจทยดานเวชสารสนเทศของแตละแขนงวชาได เชน

งานวจยทศกษากระบวนการออกแบบ วเคราะห พฒนา ตดตงใชงาน และปรบปรงระบบสารสนเทศ (systems implementation and development research) เพอสนบสนนงานดานการแพทยและสาธารณสข ซงถอเปนหวขอวจยทดงองคความรและแนวทางปฏบตทเปนเลศ (best practices) ในสาขาวชาวศวกรรมซอฟตแวร (software engineering) และวชาการคอมพวเตอร (computer science) มาใชเพอตอบโจทยดานเวชสารสนเทศ

งานวจยทเนนเกยวกบตวบคคลและองคกรทนาเทคโนโลยสารสนเทศ ไปใชงานเพอการแพทยและสาธารณสข ตลอดจนกระบวนการบรหารจดการทเกยวของ (เรยกโดยรวมวา people and organizational issues in

informatics หรอ POI) เชน การบรหารการเปลยนแปลง (change management) การบรหารโครงการ (project management) การออกแบบกระบวนการทางานและหนาจอ (workflow and user interface design) การบรหารสารสนเทศในองคกร (organizational IT management) เปนตน ซงมการบรณาการผเชยวชาญจากหลากหลายสาขา เชน จตวทยา (psychology), สงคมวทยา (sociology), มนษยศาสตร (humanities), การจดการ (management/business administration), human factors, usability, human-computer interaction, adoption and diffusion of innovations, cognitive science เปนตน [48]

งานวจยทเกยวของกบประเดนทางจรยธรรม กฎหมาย และผลกระทบทางสงคมของเวชสารสนเทศ การบรหารจดการขอมลสารสนเทศและการใชงานเทคโนโลยสารสนเทศเพอการแพทยและสาธารณสข (เรยกโดยรวมวา ethical, legal, and social issues in informatics หรอ ELSI) ซงจะตองมความรวมมอกบผเชยวชาญดานจรยธรรม (ethics) กฎหมาย (law) สงคมวทยา (sociology) มนษยศาสตร (humanities) การจดการ (management/business administration) และรฐศาสตร (political science) เปนตน

งานวจยทเกยวของกบกระบวนการตดสนใจของมนษยและการชวยการตดสนใจของเทคโนโลยสารสนเทศ เพอตอบโจทยทางการแพทยและสาธารณสข ซงเกยวของกบสาขาวชาประชานศาสตรหรอวทยาการปญญา (cognitive science) ศาสตรดานการตดสนใจ (decision science) วทยาการสารสนเทศ (information science) จตวทยา (psychology) และสงคมวทยา (sociology)

งานวจยดานความปลอดภยและความเปนสวนบคคลของขอมลสารสนเทศทางสขภาพ (health information security and privacy)

งานวจยดานการนาเสนอขอมลสารสนเทศในรปแบบภาพรปแบบตางๆ (visualization) งานวจยดานการทาแบบจาลองของสถานการณจรง (simulation and modeling) เพอประโยชนดานการปรบปรง

พฒนากระบวนการทางาน (operations management) หรอการออกแบบกระบวนการทางานใหม (business process reengineering and redesign)

งานวจยและพฒนาทเกยวของกบการออกแบบ พฒนามาตรฐานของขอมลสารสนเทศสขภาพ (health information standards) ซงรวมถง vocabularies, terminologies, ontologies และมาตรฐานอนๆ ตลอดจนการนามาตรฐานเหลานไปใชงานจรงและประเมนความเหมาะสม

การวจยเพอสนบสนนการนาขอมลทางการแพทยและสาธารณสขมาใชเพอใหเกดประโยชนสงสด ซงรวมถงหวขอวจยทเกยวของกบการแทนความรในระบบสารสนเทศ (knowledge representation) การประมวลผลภาษาธรรมชาต (natural language processing) ซงชวยในการประมวลผลขอมลในรปแบบ text เพอประโยชนในการวเคราะหหรอใชงานอนๆ ตลอดจนหวขอวจยเกยวกบการทาเหมองขอมล (data mining) และการคนพบความร (knowledge discovery) การเรยนรของเครอง (machine learning) และปญญาประดษฐ (artificial intelligence) เพอตอบโจทยทางการแพทยและสาธารณสข เปนตน

จะเหนไดวา โอกาสทางการวจยทเกยวของกบเวชสารสนเทศมมากมาย และผเขยนเชอวายงมหวขอวจยอกมากมายทนาสนใจและไมไดมโอกาสกลาวถงในบทความน ดวยเหตทงานวจยดานเวชสารสนเทศ มความเชอมโยงกบสาขาวชาอนมากมาย และมความจาเปนจะตองอาศยความเชยวชาญจากสาขาอนๆ จานวนมาก งานวจยดานเวชสารสนเทศทจะมประโยชนตอประเทศชาตและสงคมโดยรวม มอยเปนจานวนมาก ในโอกาสน ผเขยนจงขอเชญชวนทานทมพนฐานจากวชาชพทางสขภาพ ทาง

สารสนเทศหรอศาสตรทางเทคนคอน (เชน วศวกรรมศาสตร) ทางการศกษา ทางสงคมศาสตร ทางการจดการ หรอทางอนๆ และมความสนใจงานวจยเพอตอบโจทยทางการแพทยและสาธารณสข ชวยกนทางานวจยในสาขาเวชสารสนเทศน และขอสนบสนนใหมการสนบสนนสงเสรมการทาวจยในสาขาวชานอยางจรงจงและเปนระบบ เนองจากเปนสาขาใหมทยงตองมการพฒนาองคความรอกมาก แตเปนสาขาทมศกยภาพในการสงเสรมสขภาวะของประชาชนและสงคมสงมาก

หมายเหต บางสวนของบทความน ดดแปลงมาจากบทความของผเขยนทปรากฏในรปแบบบลอก (Blog) บนอนเทอรเนตกอนหนา

น ตงแตวนท 13 สงหาคม 2552 (ปรบปรงแกไข 25 สงหาคม 2552) ท http://www.researchers.in.th/blogs/posts/1833

เอกสารอางอง

1. Hersh W. A stimulus to define informatics and health information technology. BMC Med Inform Decis Mak.

2009;9:24.

2. Shortliffe EH. Biomedical informatics in the education of physicians. JAMA. 2010;304(11):1227-8.

3. Theera-Ampornpunt N. Medical informatics: a look from USA to Thailand. In: Ramathibodi’s Fourth

Decade: Best Innovation to Daily Practice; 2009 Feb 10-13; Nonthaburi, Thailand [CD-ROM]. Bangkok

(Thailand): Mahidol University, Faculty of Medicine Ramathibodi Hospital; 2009. 1 CD-ROM: 4 3/4 in.

4. Kaushal R, Shojania KG, Bates DW. Effects of computerized physician order entry and clinical decision

support systems on medication safety: a systematic review. Arch Intern Med. 2003;163(12):1409-16.

5. Chaudhry B, Wang J, Wu S, Maglione M, Mojica W, Roth E, Morton SC, Shekelle PG. Systematic review:

impact of health information technology on quality, efficiency, and costs of medical care. Ann Intern Med.

2006;144(10):742-52.

6. Haynes RB, Walker CJ. Computer-aided quality assurance. A critical appraisal. Arch Intern Med.

1987;147(7):1297-301.

7. Balas EA, Austin SM, Mitchell JA, Ewigman BG, Bopp KD, Brown GD. The clinical value of computerized

information services. A review of 98 randomized clinical trials. Arch Fam Med. 1996;5(5):271-8.

8. Johnston ME, Langton KB, Haynes RB, Mathieu A. Effects of computer-based clinical decision support

systems on clinician performance and patient outcome. A critical appraisal of research. Ann Intern Med.

1994;120(2):135-42.

9. Hunt DL, Haynes RB, Hanna SE, Smith K. Effects of computer-based clinical decision support systems on

physician performance and patient outcomes: a systematic review. JAMA. 1998;280(15):1339-46.

10. Austin SM, Balas EA, Mitchell JA, Ewigman BG. Effect of physician reminders on preventive care: meta-

analysis of randomized clinical trials. Proc Annu Symp Comput Appl Med Care. 1994:121-4.

11. Shea S, DuMouchel W, Bahamonde L. A meta-analysis of 16 randomized controlled trials to evaluate

computer-based clinical reminder systems for preventive care in the ambulatory setting. J Am Med Inform

Assoc. 1996;3(6):399-409.

12. Shiffman RN, Liaw Y, Brandt CA, Corb GJ. Computer-based guideline implementation systems: a systematic

review of functionality and effectiveness. J Am Med Inform Assoc. 1999;6(2):104-14.

13. Shamliyan TA, Duval S, Du J, Kane RL. Just what the doctor ordered. Review of the evidence of the impact

of computerized physician order entry system on medication errors. Health Serv Res. 2008;43(1 Pt 1):32-

53.

14. Garg AX, Adhikari NKJ, McDonald H, Rosas-Arellano MP, Devereaux PJ, Beyene J, Sam J, Haynes RB. Effects

of computerized clinical decision support systems on practitioner performance and patient outcomes: a

systematic review. JAMA. 2005;293(10):1223-38.

15. Delpierre C, Cuzin L, Fillaux J, Alvarez M, Massip P, Lang T. A systematic review of computer-based patient

record systems and quality of care: more randomized clinical trials or a broader approach? Int J Qual

Health Care. 2004;16(5):407-16.

16. Reckmann MH, Westbrook JI, Koh Y, Lo C, Day RO. Does computerized provider order entry reduce

prescribing errors for hospital inpatients? A systematic review. J Am Med Inform Assoc. 2009;16(5):613-23.

17. van Rosse F, Maat B, Rademaker CM, van Vught AJ, Egberts AC, Bollen CW. The effect of computerized

physician order entry on medication prescription errors and clinical outcome in pediatric and intensive

care: a systematic review. Pediatrics. 2009;123(4):1184-90.

18. Hersh WR, Helfand M, Wallace J, Kraemer D, Patterson P, Shapiro S, Greenlick M. Clinical outcomes

resulting from telemedicine interventions: a systematic review. BMC Med Inform Decis Mak. 2001;1:5.

19. Hersh W, Helfand M, Wallace J, Kraemer D, Patterson P, Shapiro S, Greenlick M. A systematic review of the

efficacy of telemedicine for making diagnostic and management decisions. J Telemed Telecare.

2002;8(4):197-209.

20. Hersh WR, Hickam DH, Severance SM, Dana TL, Pyle Krages K, Helfand M. Diagnosis, access and outcomes:

update of a systematic review of telemedicine services. J Telemed Telecare. 2006;12 Suppl 2:S3-31.

21. Blaya JA, Fraser HS, Holt B. E-health technologies show promise in developing countries. Health Aff

(Millwood). 2010;29(2):244-51.

22. Goldzweig CL, Towfigh A, Maglione M, Shekelle PG. Costs and benefits of health information technology:

new trends from the literature. Health Aff (Millwood). 2009;28(2):w282-293.

23. Sintchenko V, Magrabi F, Tipper S. Are we measuring the right end-points? Variables that affect the impact

of computerised decision support on patient outcomes: a systematic review. Med Inform Internet Med.

2007;32(3):225-40.

24. Kawamoto K, Houlihan CA, Balas EA, Lobach DF. Improving clinical practice using clinical decision support

systems: a systematic review of trials to identify features critical to success. BMJ. 2005;330(7494):765.

25. Koppel R, Metlay JP, Cohen A, Abaluck B, Localio AR, Kimmel SE, Strom BL. Role of computerized

physician order entry systems in facilitating medication errors. JAMA. 2005;293(10):1197-203.

26. Ash JS, Berg M, Coiera E. Some unintended consequences of information technology in health care: the

nature of patient care information system-related errors. J Am Med Inform Assoc. 2004;11(2):104-12.

27. Parente ST, Dunbar JL. Is health information technology investment related to the financial performance

of US hospitals? An exploratory analysis. Int J Healthc Technol Manag. 2001;3(1):48-58.

28. Borzekowski R. Measuring the cost impact of hospital information systems: 1987-1994. J Health Econ.

2009;28(5):939-49.

29. Himmelstein DU, Wright A, Woolhandler S. Hospital computing and the costs and quality of care: a

national study. Am J Med. 2010;123(1):40-6.

30. Wang SJ, Middleton B, Prosser LA, Bardon CG, Spurr CD, Carchidi PJ, Kittler AF, Goldszer RC, Fairchild DG,

Sussman AJ, Kuperman GJ, Bates DW. A cost-benefit analysis of electronic medical records in primary care.

Am J Med. 2003;114(5):397-403.

31. Hillestad R, Bigelow J, Bower A, Girosi F, Meili R, Scoville R, Taylor R. Can electronic medical record

systems transform health care? Potential health benefits, savings, and costs. Health Aff (Millwood).

2005;24(5):1103-17.

32. Walker J, Pan E, Johnston D, Adler-Milstein J, Bates DW, Middleton B. The value of health care information

exchange and interoperability. Health Aff (Millwood). 2005;Suppl Web Exclusives:W5-10-W5-18.

33. Sidorov J. It ain’t necessarily so: the electronic health record and the unlikely prospect of reducing health

care costs. Health Aff (Millwood). 2006;25(4):1079-85.

34. Himmelstein DU, Woolhandler S. Hope and hype: predicting the impact of electronic medical records.

Health Aff (Millwood). 2005;24(5):1121-3.

35. Kumar S, Bauer K. The business case for implementing electronic health records in primary care settings in

the United States. J Revenue Pricing Manag. 2011;10(2):119-31.

36. Theera-Ampornpunt N. Measurement of health information technology adoption: a review of the

literature and instrument development [master’s Plan B project]. Minneapolis (MN): University of

Minnesota; 2009. 165 p.

37. กฤษณ พงศพรฬห, สญญา ศรรตนะ. การสารวจการใชระบบสารสนเทศแบบคอมพวเตอรในโรงพยาบาลในประเทศไทย.

วารสารวชาการสาธารณสข. 2005;14(5):830-9.

38. Kijsanayotin B, Speedie S. Are health centers in Thailand ready for health information technology? : a

national survey. AMIA Annu Symp Proc. 2006:424-8.

39. Kijsanayotin B, Pannarunothai S, Speedie S. Penetration and adoption of health information technology (IT)

in Thailand’s community health centers (CHCs): a national survey. Stud Health Technol Inform.

2007;129(Pt 2):1154-8.

40. Kijsanayotin B, Pannarunothai S, Speedie SM. Factors influencing health information technology adoption

in Thailand’s community health centers: applying the UTAUT model. Int J Med Inform. 2009;78(6):404-16.

41. Theera-Ampornpunt N. Thai hospitals’ adoption of information technology: a theory development and

nationwide survey [dissertation]. Minneapolis (MN): University of Minnesota; 2011. 376 p.

42. Jha AK, DesRoches CM, Campbell EG, Donelan K, Rao SR, Ferris TG, Shields A, Rosenbaum S, Blumenthal

D. Use of electronic health records in U.S. hospitals. N Engl J Med. 2009;360(16):1628-38.

43. Jha AK, DesRoches CM, Kralovec PD, Joshi MS. A progress report on electronic health records in U.S.

hospitals. Health Aff (Millwood). 2010;29(10):1951-7.

44. Yasnoff WA, Overhage JM, Humphreys BL, LaVenture M. A national agenda for public health informatics:

summarized recommendations from the 2001 AMIA Spring Congress. J Am Med Inform Assoc.

2001;8(6):535–45.

45. Tang PC, Ash JS, Bates DW, Overhage JM, Sands DZ. Personal health records: definitions, benefits, and

strategies for overcoming barriers to adoption. J Am Med Inform Assoc. 2006;13(2):121-6.

46. Kaelber DC, Jha AK, Johnston D, Middleton B, Bates DW. A research agenda for personal health records

(PHRs). J Am Med Inform Assoc. 2008;15(6):729-36.

47. Payne PR, Johnson SB, Starren JB, Tilson HH, Dowdy D. Breaking the translational barriers: the value of

integrating biomedical informatics and translational research. J Investig Med. 2005;53(4):192-200.

48. People and organizational issues | AMIA [Internet]. Bethesda (MD): American Medical Informatics

Association; c2012 [cited 2012 Jan 3]. [about 1 screen]. Available from:

http://www.amia.org/programs/working-groups/people-and-organizational-issues