school good governance 5

“ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü” òºñëèéí òîâ÷ ìýäýýëýë

“ЕБС-дад боловсролын хуулийн хэрэгжилтийг дэмжих, удирдлага, хяналтын тогтолцоог сайжруулах нь” тºсºлд хамрагдаж буй 16 сургуулийн хооронд туршлага солилцох аялал зохион байгуулагдлаа. Аялалд сургуулиудын захирал, нийгмийн ажилтан, сургалтын менежер, багш, эцэг эхийн тºлºлººл оролцож 2008-2010 онд тºслийн хүрээнд хийсэн ажлаа дүгнэж, сургуулийн сайн засаглалыг хºгжүүлэх, хүмүүжлийн эерэг аргыг хэрэглэх, хүүхэд, эцэг эхийн оролцоог нэмэгдүүлэх талаар олсон амжилт, туршлагаа хуваалцсан юм. 9 сарын 26-29 нд нийслэлийн 11 сургуулийн тºлººлºгчид Дорнод аймгийн 8,11,12 дугаар сургууль болон Цагаан овоо сумын сургуульд, 10 сарын 5-6 нд Дорнодын сургуулиудын тºлººлºгчид Чингэлтэй дүүргийн 24, 39 дүгээр сургууль, Хан-Уул дүүргийн 114, 60 дугаар сургуулиудад айлчиллаа. Аялалд оролцогчдоос онцлон сайшааж, бусад сургуульд түгээн дэлгэрүүлэх нь зүйтэй гэж үзсэн сайн туршлагыг тоймлон танилцуулж байна. Үүнд:

• Дорнод аймгийн 8-р сургууль: “Хүүхэд бүрийг тэгш оролцуулан хºгжүүлэх” бодлоготой; Эцэг эх хичээлд сууж багш нарт үнэлгээ хийдэг; Сурагчдын зºвлºл сургуулийн удирдлагад завсарлагааг уртасгах хүсэлт тавьж шийдвэрлүүлсэн.

• Дорнод аймгийн 11-р сургууль: Эцэг эхийн зºвлºл нь “ Хүүхдийн

ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÑÀÉÍ ÇÀÑÀÃËÀË“ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü” òºñëèéí òîâ÷ ìýäýýëýë

2010 îíû 12 äóãààð ñàð Äóãààð 05

ÀËÜ ÑÓÐÃÓÓËÜÄ ßÌÀÐ ÑÀÉÍ ÒÓÐØËÀÃÀ ÁÀÉÍÀ ÂÝ?

хүмүүжил гэр бүлээс эхэлдэг “ уриан дор зан харилцаа, хүмүүжлийн эерэг аргын талаарх ном, материал судалж ººрсдийн хүчээр гарын авлага боловсруулан эцэг эхчүүдэд сургалт зохион байгуулж байна; Анги бүр эцэг эхтэйгээ хэрхэн хамтарч байгаа тухай ºнгºт тайлан бэлтгэсэн.

• Дорнод аймгийн 12-р сургууль: Бусад бүх сургуулиас түрүүлж хамгийн анх Сургуулийн номыг (сургуулийн бодлого, журмын эмхэтгэл) хэвлэн бэлтгэсэн; Багш нар эцэг эхэд зориулж хүмүүжлийн эерэг аргаар сургалт зохион байгуулдаг; Эцэг эх ººрсдийн үйл ажиллагааг сайн сурталчилдаг.

• Цагаан овоо сумын сургууль: Иргэний хяналтын баг, Эцэг эхийн зºвлºл идэвхитэй ажиллаж сурагч, эцэг эхээс ирсэн санал хүсэлтийг цаг алдалгүй шийдвэрлүүлж шуурхай хариу ºгдºг.

• ХÓД-ийн 114-р сургууль: ªрºº байрны хомсдолтой ч сурагч, эцэг эх, багш нартаа ажиллах таатай орчныг бүрдүүлж чадсан; Багш нараас “Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” туршилт-судалгаанд хамрагдсан багш нар хүмүүжлийн эерэг аргыг бусаддаа сурталчлан таниулж байгаа.

• ХÓД-ийн 60 -р сургууль: Òуршилт- судалгаанд хамрагдсан

багш нар туршлагаа түгээж улмаар ºдºр бүрийг эерэг харилцааг хэвшүүлэхээр зохион байгуулсан.

• ЧД-ийн 24-р сургууль: Багш, сурагчиддаа таатай орчныг бүрдүүлж цайны цаг, дууны цаг зэрэг санаачлагыг үүсгэн завсарлагааг үр дүнтэй ºнгºрүүлдэг; Эрэгтэй эмэгтэй манлайлагч сурагчдыг адил дэмждэг; Эцэг эхийн зºвлºл тогтмол, тогтвортой ажиллаж сургуулийн чухал хамтрагч болсон.

• ЧД-ийн 39-р сургууль: Судалгаанд хамрагдсан багш нар ººрсдийн сурсан мэдсэнээ амжилттай үргэлжлүүлж байгаа, бага ангийн багш нар сурагчдын бүтээлээр ангиа чимэглэдэг; багш бүр хурал, уулзалтаар багшид ºгºх 1000 зºвлºгººг танилцуулдаг.

Аялалын хаалтын арга хэмжээн дээр Японы хилийн чинад дахь хамтын ажиллагааны байгууллагын сайн дурын ажилтан-багш нар байгалийн ухааны болон биеийн тамирын үзүүлэн хичээл сонирхуулав. Багш Дайко Мацумото биеийн жин, агаар болон усны шинж чанарын тухай, Чиэми Кишимото урт богино дээсээр үсрэх тухай энгийн материалаар, сурагчдын оролцуулан хэрхэн хичээл зааж болохыг багш нарыг оролцуулан хийж үзүүлсэнийг сурагчдын идэвхийг дээшлүүлэх өгөөжтэй сайн арга хэмээн Туршлага солилцох яалалд оролцсон багш нар өндрөөр үнэлэв.


Эöýã ýõèéí зºâëºëүүä ººðñäèéí үéë àæèëëàãààíä үíýëãýý õèéâ

Сургуулиудын Эцэг эхийн зºвлºлийн гишүүд, нийгмийн ажилтнууд оролцсон уулзалт Улаанбаатар хот, Дорнод аймагт тус тус зохион байгуулагдлаа. Эцэг эхийн зºвлºлүүд ººрсдийн ºнººгийн чадавхиа үнэлж цаашид анхааран ажиллах үйл ажиллагааны тºлºвлºгººг боловсруулав.

Эцэг эхийн зºвлºлийн чадавхийн үнэлгээнд бид тусгай аргачлал боловсруулж хэрэглэсэн юм. Энэ аргачлалаар аливаа байгууллагын хºгжлийн түвшинг Анхан шатаас - Үлгэр жишээ хүртэл 5 зэрэглэлээр 1-100 оноо ºгч Үйл ажиллагаа, Бүтэц зохион байгуулалт, Санхүү тºсºв гэх 3 хүрээнд үнэлдэг юм. Оноогоор гурвалжин график үүсгэн харьцааг гаргаж дутагдалтай байгаа хүрээнд юуг анхааран ажиллах тºлºвлºгººг боловсруулахад тохиромжтой байдаг.

Үнэлгээгээр тºслийн ихэнх сургуулийн Эцэг эхийн зºвлºл хºгжиж байгаа түвшинд байлаа. Үнэлгээнд тулгуурлан сургуулиудын Эцэг эхийн зºвлºлүүд ººрсдийн үйл ажиллагаагаа чанартай зохион байгуулж, бүтцээ шинэчлэн, санхүүгийн тогтвортой эх үүсвэр олох, тайлагнахад анхаарах, ººрсдийн санаачлагаар тºслийн нэрэмжит нэг үйл ажиллагаа зохион байгуулах, хүүхдэд зориулсан сургуулийн аюулгүй байдлын зургийг

зохиох, Улаанбаатар болон Дорноддоо сургуулиуд хоорондоо туршлага судлах аялалыг зохион байгуулахаар боллоо. Мºн энэ уулзалтын үеэр тºслийн багаас Япон болон тºсºлд хамрагдаж буй манай сургуулиудын туршлагад үндэслэн боловсруулсан “Сургуулийн эцэг эхийн зºвлºл. Удирдамж, аргачлал”-ыг танилцуулж ЭЭЗ-дэд гарын авлага болгон түгээсэн учир зºвлºлийн гишүүд тºдийгүй бүх эцэг эхчүүд уншиж танилцах боломжтой.

Ñóðàã÷äûí зºâëºëèéí ÷àäàâõèéã үíýëýõ, òºëºâëºãºº бîëîâñðóóëàõ óóëзàëò

2010 оны 10 дугаар сард Улаанбаатар болон Дорнодод зохион байгуулсан энэ уулзалтад сургуулиудын Сурагчдын зºвлºлийн гишүүд, хариуцсан багш, нийгмийн ажилтнууд оролцлоо. Сурагчид Бахархал, Сайн туршлага, Алдаа сургамж, Нººц боломж, Анхаарах зүйлс гэх үзүүлэн танилцуулга бэлтгэж туршлагаа хуваалцав.

Үнэлгээндээ үндэслэн сургууль тус бүрийн СЗ ººрсдийн үйл ажиллагааны тºлºвлºгººг шинэчлэн баталж 2010-2011 оны хичээлийн жилд “Сурагчийн нэг ºдºр”-ийг хамтран хийх, туршлага солилцох аялалыг зохион байгуулах, сургууль хоорондын мэдээлэл харилцаатай байхаар шийдвэрлэв. Мºн “Сургуулийн аюулгүй байдлын зураг” боловсруулахад сурагчид гол оролцогч байхаа илэрхийлэв.

Энэ номын агуулгыг танилцуулахын ялдамд сургууль тус бүр дээрээ хүн бүр Сургуулийн номыг уншин танилцаж, ººрийн болон бусдын эрх, үүрэг, сургуулийн үйл ажиллагааны талаар мэдлэг, мэдээлэлтэй байж хамтын хариуцлага, сайн засаглалыг хºгжүүлэхийг тºслийн баг уриалж байна. Сургуулийн номонд “Зºв зан тºлºвийн бодлого”, “Гомдол гаргах журам”, “Сурагчийн дүрэм”-ийн загварыг шинээр боловсруулж оруулсан нь сургуулийн харилцаанд оролцогчдын ёс зүй, харилцааг эерэг болгох, гомдлыг журмын дагуу шийдвэрлэхэд ач холбогдлоо ºгнº гэдэгт бид итгэж байна.

Сургуулиудад мºрдºх дүрэм, журмыг багцалж нэтгэсэн “Сургуулийн ном” хэрэгтэй байгаа нь ºнгºрсºн оны судалгаагаар тогтоогдсон билээ. Сургууль бүр хуулийн хүрээнд цогц, бүтцийн хувьд ижил, дүрэм журмын номтой болсоноор

сургуулийн харилцаанд оролцогчдын эрх, үүрэг, хариуцлага бүх талуудад тодорхой болж, тэдний хоорондын харилцааны хэм хэмжээ ч мºн тодорхой, цэгцтэй болно гэж тºслийн баг тºдийгүй сургуулийн уд и рд л а г у уд ү з с э н юм . И й н х ү ү “ Су р г у ул и й н ном”-ын эхний загварыг 8 дугаар сарын 24-нд зохион байгуулагдсан сургуулийн удирдлагуудын семинар дээр хэлэлцүүлэв. Эхэн шатны энэ хэлэлцүүлгээс гарсан санаа оноог тусгаж сургууль тус бүр дахин шүүн хэлэлцээд саналаа тºслийн багт ирүүлэв. “Сургуулийн ном”-ыг мºн ХУД, ЧД-ийн Боловсролын хэлтсийн дарга нар, МХЕГ-ын боловсролын хяналтын улсын байцаагч нар уншиж танилцан саналаа ºгсºн юм. “Сургуулийн ном”-ын боловсруулалтад хамтран

ажилласан 60-р сургуулийн захирал Д.Ариунаа, БХАН-ийн мэргэжилтнүүд болон тус номыг хамгийн түрүүнд ººрийн загварт оруулж бусад сургуульд үлгэр дуурайлал үзүүлсэн Дорнод аймгийн 12 дугаар сургуульд талархал илэрхийлж байна.

Ñóðãóóëèéí íîì


Ñургуулийн орчинд эрх нь зөрчигдсөн хүүхдэд үр дүнтэй эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх аргачлал боловсруулах, туршин сайжруулах чиглэлээр манай төсөл ХÝ¯Т-тэй хамтран Хууль эрх зүйн туслалцаа үзүүлэх баг бүрдүүлэн ажиллаж байна. Тус багаас боловсруулж буй “Ñургуулийн орчинд хүүхдийн эрхийн зөрчлийг шийдвэрлэх аргачлал”-ын н хэсгээс:

ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÎÐ×ÈÍÄ Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ЭÐÕÈÉÍ ÇªÐ×ËÈÉÃ ØÈÉÄÂЭÐËЭÕ ÍÜ

Хүүхдийн эсрэг хүчирхийллийн хамгийн түгээмэл хэлбэр болох бие махбод, сэтгэл санааны шийтгэлийг Монгол Улсын Үндсэн хууль /1992/, Боловсролын тухай хууль/ 2006 оны нэмэлт ººрчлºтººр/ тус тус хориглосон билээ. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 16.13-д “Хэнд боловч, эрүү шүүлт тулгаж, хүнлэг бус, хэрцгий хандаж, нэр төрийг нь доромжилж болохгүй” гэж заасан бол Боловсролын тухай хуулийн 44.3-т: “Багш нь сурагчийн бие махбодид халдах, тэдэнд сэтгэл санааны дарамт үзүүлэх, хувийн нууцыг задруулахыг хориглоно”, 48.2.6-д: “суралцагчийн бие махбодид халдсан, сэтгэл санааны дарамт үзүүлсэн, мөнгө өгөх, ном, бүтээгдэхүүн худалдаж авахыг тулгасан, тэдний хувийн нууцыг задруулсан, хуульд заагаагүй төлбөр, хураамж авсан багшийг 10000-3000 төгрөгөөр, албан тушаалтныг 40000-60000 төгрөгөөр торгох”-оор заасан байна. Мºн НҮБ-ын Хүүхдийн эрхийн тухай Êонвенц, 8-р Ерºнхий зºвлºмж зэрэгт: “Бие махбодын шийтгэл гэж ямар нэгэн хэмжээгээр, хамгийн хөнгөн төдий ч бай өвтгөх, таагүй мэдрэмж төрүүлэх зорилгоор биеийн хүч хэрэглэсэн шийтгэлийг хэлнэ... Түүнчлэн үүнд: хүүхдийг өшиглөх, сэгсрэх, шидэх, түлхэх, чимхэх, чих, үснээс нь зулгаах, эвгүй байдалд хүчээр байлгах... зэрэг үйлдэл хамаарна... Бие махбодын шийтгэл нь ямагт хүүхдийг гутаан доромжилсон үйлдэл байдаг ба эдгээр нь Í¯Б-ын Конвенцийн үзэл санаанд үл нийцнэ” гэж заасан бий.

Хүүхдийн эрхийн зºрчилд нºлººлж буй олон хүчин зүйлийн нэг бол сургуулийн орчинд зºрчлийг шийдвэрлэх үр нºлººтэй аргачлал дутагдаж байгаа явдал юм. Иймд, сургуулийн орчин дахь хүүхдийн эрхийн зºрчлийг хурдан шуурхай илрүүлэх, зºрчлийг үр нºлººтэй хянан шийдвэрлэх арга замыг боловсронгуй болгох шаардлагатай байна.

ÍЭÃ. Õүүõäèéí ýðõèéí зºð÷ëèéí ãàäààä бà äîòîîä õÿíàëòХүүхдийн эрхийн зºрчлийг шийдвэрлэх ажил нь зºрчлийг

шийдвэрлэх үр нºлººтэй арга, хувилбарыг сонгохоос эхэлнэ. Нºгºº талаар сургуулийн орчинд /харилцаанд/ хүүхдийн эрхийг хамгаалах үүргийг сургуулийн захирал, сургуулийн зºвлºл, багш, ажилтан, эцэг, эх харилцан адил хүлээдэг. Æишээ нь: сургуулийн багш хүүхдийн эрхийг зºрчвºл дан ганц багш хариуцлага хүлээх бус шууд бус замаар энэхүү зºрчлийг бий болгоход сургуулийн захирал, сургуулийн зºвлºл, эцэг, эх ч бас гэм буруутай байдаг учир хариуцлага хүлээх ёстой.

Иймд хүүхдийн эрхийн зºрчлийг шийдвэрлэх аливаа хувилбарыг сонгохдоо нэн түрүүнд тухайн хувилбар нь хүүхдийн эрх, ашиг сонирхолд хохирол учруулахгүй байх, үүрэг хүлээгч талуудын оролцоог хангах гэсэн зарчмыг баримтлах шаардлагатай. Боловсролын тухай хуульд заасны дагуу багшийн боловсролын хууль зºрчсºн “гэм буруутай” үйлдлийг дараахь эрх бүхий албан тушаалтнууд шалгаж буюу нотолж, хариуцлага оногдуулах үүрэг хүлээсэн байдаг. Боловсролын хяналтыг хэрэгжүүлж буй чиг үүргээр нь шалгуур болговол, ãàäààä, äîòîîä хяналт хэрэгжүүлэгч гэж ангилж болно.Ãадаад хяналтыг хэрэгжүүлэгчид:

1. Боловсролын улсын байцаагч2. Сумын Засаг дарга3. Øүүгч

Дотоод хяналтыг хэрэгжүүлэгч:1. Сургуулийн захирал

Ãàäààä õÿíàëòûí äàâóó òàë:• Хараат бус буюу сонирхлын зºрчилгүй ажиллаж, шийдвэр

гаргах магадлал ºндºр;• Хуулийн заалтууд тодорхой “торгох, багшлах эрхийг хасах”

Ãàäààä õÿíàëòûí ñóë òàë:• Эдгээр субьект нь сургуулийн орчинд ºдºр тутам

ажилладаггүй • Øийтгэл уян хатан бус хатуу тогтоогдсон бºгººд торгох, эсхүл

багшлах эрх хасах гэсэн хоёр шийтгэлтэй • Øийтгэлийн үр нºлººтэй хэлбэрүүд байхгүй. Багшийн эрхийг

хасах нь хатуу шийтгэл. Òийм учраас хэргийн нºхцºл байдлыг сайтар шалгаагүйгээс сайн багшаа сургууль алдаж болно. Энэ нь эсрэгээр сургуулийн зүгээс болон бусад этгээдээс хүүхдийн эрх ашигт сºрºг нºлºº үзүүлэх магадлалтай. Мºн түүнчлэн багш, хүүхэд хоёрын хооронд үл ойлголцол бий болгох магадлалтай

• Зºвхºн багшийг яллах буюу шийтгэхэд чиглэгдсэн. ªºрººр хэлбэл, багш, хүүхэд хоёр эвлэрэх боломж хуульчлагдаагүй.

¯¿íýýñ ¿çýõýä õ¿¿õäèéí ýðõèéí çºð÷ëººñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ, ýðò øàòàíä íü èëð¿¿ëýõ, òàñëàí çîãñîîõîä äîòîîä õÿíàëò ÷óõàë ¿¿ðýãòýé. Èéìä äîòîîä õÿíàëòûã áîëîâñðîíãóé áîëãîæ, ýðõ ¿¿ðãýý õýðýãæ¿¿ëýõ ìåõàíèçìûã òîäîðõîéëñîí ¿ð ä¿íòýé àðãà÷ëàëûã áîëîâñðóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéíà.

ÕÎ¨Ð. Ñóðãóóëèéí îð÷èí äàõü õүүõäèéí ýðõèéí зºð÷ëèéã øèéäâýðëýõ àðãà÷ëàëûí зîðèëãî

• Хүүхдийн эрхийн зºрчлийг бууруулах, урьдчилан сэргийлэх

• Хариуцлагын үр нºлººтэй хэлбэрийг бий болгох• Хүүхдийн эрхийн зºрчлийг шийдвэрлэхэд хэрэглэгдэх

“сайн жишиг” болохуйц хувилбар бий болгох• Хүүхдэд ээлтэй сургуулийн орчинг бий болгоход

дэмжлэг үзүүлэх

ÃÓÐÀÂ. Õүүõäèéí ýðõèéí зºð÷ëèéã øèéäâýðëýõ үå øàòóóä 1. Õүүõäèéí ýðõèéí зºð÷ëèéã èëðүүëýõ, ìýäýýëýõ үå øàò

Хүүхдийн эрхийн зºрчлийг хүн бүр мэдээлэх үүрэгтэй ба үүнээс гадна:

• Хүүхэд эрхээ зөрчигдсэн гэж үзвэл өөрөө болон эцэг, эх, асран хамгаалагч, харгалзан дэмжигч, бусад иргэн, байгууллагаар уламжлан эрхээ хамгаалуулахаар сургуулийн захирал, нийгмийн ажилтанд гомдол гаргах

• Ñургуулийн захирал, нийгмийн ажилтан нь ажил үүргийн дагуу зөрчлийг илрүүлэх

2. Çºð÷ëèéã øàëãàõ, бàðèìòæóóëàõ үå øàòЗºрчлийг шалгахдаа Ñургуулийн захирал, нийгмийн ажилтан дараахь нºхцºл байдлыг заавал тогтооно. Үүнд:

• Çөрчил хэзээ, хаана гарсан• Çөрчлийг хэн үйлдсэн /эсэх• Çөрчлийн шалтгаан

Çºð÷ëèéã øàëãàõ үéë àæèëëàãàà: • Хохирогч хүүхэд, түүний эцэг, эх, асран

хамгаалагчтай уулзах, ярилцах, • Çөрчлийг мэдээлэгч буþу гэрчтэй уулзах, ярилцах• Çөрчлийн аþулын хэр хэмжээг тогтоох зорилгоор

мэргэжилтнээс дүгнэлт гаргуулах• Çөрчил үйлдэгч, хохирогч хүүхэд хо¸рыг хамт

байлцуулж, асуулт асуухгүй байх арга хэмжээ авах3. Çºð÷ëèéã øèéäâýðëýõ үå øàò

• Зºрчил хор уршиг багатай бол сургуулийн захирал багшид сануулах, багш, хүүхэд, эцэг, эхийг эвлэрүүлэх арга хэмжээ авна

• Зºрчил ноцтой бол эрх бүхий байгууллагад гомдлыг шилжүүлж, шийдвэрлүүлнэ.

Ñóðãóóëèéí îð÷èíä ãàðñàí õүүõäèéí ýðõèéí зºð÷ëèéã øèéäâýðëýõ àðãà зàì

Çºð÷èë 1. Зºрчлийг мэдээлэх 2. Зºрчлийг бүртгэх 3. Зºрчлийг шалгах

ХүүхэдЭцэг, эх, асран хамгаалагч Харгалзан дэмжигчХүүхдийн эрхийн хуульчСайн дурын этгээд

Нийгмийн ажилтан

Сургуулийн захиралСургуулийн зºвлºл

6. Урьдчилсан сонсгол

4. Сургуулийн хүрээнд шийдвэрлэх

5.Салбарын хүрээнд шийдвэрлэха/ МХЕГб/ Дүүргийн Боловсролын газарв/ БСØУЯ

8. Øүүхэд гомдол гаргах

7. Багш, ажилтанд зохих хариуцлага хүлээлгэх

9. Гомдолыг шалгах 10. Øүүх хуралдаан 11. Хариуцлага хүлээлгэх


ÒÀÍÛ ÌЭÄËЭÃÈÉÍ ÑÀÍÄ

Áèäíèé õ¿¿õäýä þó õýðýãòýé âý?

Õ¿¿õäýä ýýëòýé õóóëü

ýðõç¿éí îð÷èí Õ¿¿õäýä ýýëòýé

áîëîâñðîëûí îð÷èí

×àíàðòàé íèéãìèéí õàëàìæ

Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë

Ñóðãóóëü, ãýð á¿ëèéí ýåðýã

õ¿ì¿¿æèëÕ¿¿õäýä

ýýëòýé ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿éë÷èëãýý

Õ¿¿õäèéí ººðèéí óäèðäëàãûí

áàéãóóëëàãûí õºãæèë

Íèéãìèéí àæëûí ¿éë÷èëãýý

Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë ãýæ þó âý?

Ñóðãóóëèéí ñàéí

çàñàãëàë

Õàìòûí õàðèóöëàãà

Õàìòûí õàðèóöëàãà

Á¿õ òàëûí

îðîëöîî

Зºâшèëöºëä òóëãóóðëàñàí шèéäâýðëýë¯éë

àæèëëàãààíû èë òîä áàéäàë

¨ñ ç¿éòýé õàìòûí

àæèëëàãàà

Øóäàðãà

Õóóëü ¸ñûã ñàõèñàí

“Боловсролын нийгмийн ажилтан” гэж суралцагч, эцэг эх болон багшийн харилцаа, тэдний нийгмийн асуудлаар үнэлгээ хийх, ганцаарчилсан болон бүлэгт чиглэсэн мэрэгжлийн зºвлºгºº ºгºх замаар нийгмийн сºрºг үзэгдлээс хүүхдийг урьдчилан сэргийлэх, тэдний тºлºвшил, хамтын ажиллагаанд дэмжлэг үзүүлдэг мэргэжилтэн мºн.

Монгол Óлсын Боловсролын тухай хууль (3.1.12

Хүүхдэд ээлтэй орчин бүрдүүлэхэд нºлººлºх Хүүхэд хамгаалал,аюулгүй байдлыг хангахад

чиглэсэн үйлчилгээ үзүүлэх Хүүхдийн оролцоог нэмэгдүүлэх Сургууль-гэр бүл-олон нийт-тºрийн ба тºрийн бус

байгууллагын хамтын ажиллагааг хºгжүүлэх

Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòàí ãýæ õýí áý?

Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòíû ¿¿ðýã þó âý?

Суралцагчдад тулгарсан хэрэгцээг мэдэрч, мэргэжлийн үнэт зүйлсийн дагуу шүүн тунгаах

Суралцагчдын нºхцºл байдлыг хүний хºгжил, ялгаатай байдал, нийгмийн тогтолцоо, түүний зүй тогтлын талаарх мэдлэгтээ тулгуурлан ойлгож таних

Мэргэжлийн олон талт ур чадвараа ашиглан суралцагчдад шаардлагатай тусламж үйлчилгээг хүргэх

Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòàí ÿàæ àæèëëàõ ¸ñòîé âý?

ÌЭÄÐЭÕАСУУДАëХЭðЭГЦЭЭ ҮНЭÒ ЗҮéëС

ÕÈÉÕҮéëЧИëГЭЭУð ЧАДâАð

ÁÎÄÎÕНªХЦªë БАéДëÛН ҮНЭëГЭЭ

ÒªëªâëªХ ҮНЭëГЭЭÌЭÄËЭÃ


ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÍÎÌÛÍ ÀÃÓÓËÃÀ

Ñóðãóóëèéí äóóÝðõýì çîðèëãîÑóðãóóëèéí çîðèëãî çîðèëòÑóðãóóëèéí á¿òýö

I. ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÇªÂËªË, ÝÖÝÃ ÝÕÈÉÍ ÇªÂËªË/ÕÎËÁÎÎ 1.1 Ñóðãóóëèéí çºâëºëèéí ýðõ ç¿éí ñòàòóñ 1.2 Ñóðãóóëèéí çºâëºëèéã òºëººëºë1.3 Ñóðãóóëèéí çºâëºëèéí äàðãà, ãèø¿¿äèéí ÷èã ¿¿ðýã 1.4 Ñóðãóóëèéí çºâëºëèéí íàðèéí áè÷èã /îðîí òîîíû

áóñ çºâëºë1.5 Ñóðãóóëèéí çºâëºëèéí óóëçàëò, õýëýëöýõ àñóóäàë1.6 Ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷1.7 Ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷èéí ýðõ, ¿¿ðýã1.8 Ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîî (ÝÝÇ/ÝÝÕ)1.9 Ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîîíû á¿òýö1.10 Ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîîíû ÷èã ¿¿ðýã1.11 Ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîîíû ¿éë àæèëëàãààíû

÷èãëýë1.12 Ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîî ñóðãóóëüòàé õàìòðàí

àæèëëàõ1.13 Ýöýã ýõ, àñðàí õàìãààëàã÷ ºðãºäºë, ãîìäîë ãàðãàõ

II. ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ Ã¯ÉÖÝÒÃÝÕ ÓÄÈÐÄËÀÃÀ2.1 Çàõèðëûí ýðõ, ¿¿ðýã, õàðèóöëàãà2.2 Çàõèðëûí ÷èã ¿¿ðýã2.3 Çàõèðëûí àæëûí áàéðàíä òàâèãäàõ øààðäëàãà2.4 Çàõèðëûã òîìèëîõ ÷ºëººëºõ2.5 Çàõèðëûí õàðèëöàõ ñóáüåêò2.6 Àæëàà òàéëàãíàõ2.7 Çàõèðëûí àæëûã ¿íýëýõ, ä¿ãíýõ

III. ÁÀÃØ, ÀÆÈËÒÀÍ3.1. Áàãø, àæèëòíûã àæèëä øàëãàðóóëæ àâàõ òóõàé3.2. Áàãø àæèëòíû àæëûí áàéðíû òîäîðõîéëîëò3.3. Õºäºëìºðèéí ãýðýý 3.4. Áàãø íàðûí öàëèí, õàíãàìæ 3.5. Áàãø íàðûí íýìýãäýë õºëñ 3.6. Áàãøèéí àæëûí ¿íýëãýý3.7. Áàãø, àæèëòíóóäûí ñóðãàëò áîëîí ìýðãýæèë

äýýøë¿¿ëýõ 3.8. Áàãø, àæèëòíóóäûí ýð¿¿ë ìýíä, àþóëã¿é áàéäàë 3.9. Áàãø íàðûí àæëûí öàã 3.10. Öàëèíòàé, öàëèíã¿é áîëîí ºâ÷íèé ÷ºëºº 3.11. Ýýëæèéí àìðàëò 3.12. Õàìòûí ãýðýý 3.13. Õºäºëìºðèéí ñàõèëãà áàòûí çºð÷ëèéí àðãà õýìæýý 3.14. Õºäºëìºðèéí ãýðýýã äóóñãàâàð áîëãîõ áîëîí

öóöëàõ ¿íäýñëýë3.16. Áàãø, àæèëëàãñàä ãîìäîë ãàðãàõ 3.17. Áàãøèéí ¸ñ ç¿é3.18. Áýëýã ñýëò3.19. Áèå ìàõáîäèéí øèéòãýë 3.20. ªì÷èéí õàðèëöàà

IY. ÑÓÐÀËÖÀÃ×4.1 Ñóðàëöàã÷èéí ýðõ áà ¿¿ðýã 4.2 Ñóðàã÷èéí çºâëºë4.3 Ñóðãóóëüä ýëñ¿¿ëýõ æóðàì4.4 Àíãè äýâøèõ, àíãè àëãàñàõ, ñóðãóóëü òºãñºõ,

õè÷ýýëýýñ ò¿ð ÷ºëººëºãäºõ áà ñóðàã÷äûí èðö 4.5 Ñóðàëöàã÷èéí ¿íýëãýý4.6 Øèëäýã ñóðàã÷4.7 Ñóðàëöàã÷èéí õàðèóöëàãà4.8 Ñóðàëöàã÷èéí òîäîðõîéëîëò (õóâèéí õýðýã)4.9 Ñóðàëöàã÷èéí ìýäýýëýë, òåõíîëîãèéí õýðýãëýý 4.10 Ñóðàã÷èéí ¸ñ ç¿é4.11 Çºâ çàí òºëºâèéí áîäëîãî4.12 Ýð¿¿ë ìýíäèéí ¿çëýã, òýìäýãëýë áà âàêöèíæóóëàëò4.13 Îñîë ãýìòýë, àíõíû òóñëàìæ 4.14 Îíöãîé áàéäëûí òºëºâëºãºº4.15 Õè÷ýýëýýñ ãàäóóðõ ¿éë àæèëëàãàà4.16 Ñîíèí õýâëýëèéí çàõèàëãà

Y. ÑÓÐÃÀËÒÛÍ ¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀ5.1. Ñóðãàëòûí ¿éë àæèëëàãààíû ñóóðü çàð÷ìóóä5.2. Ñóðãóóëèéí á¿òýö5.3. Ñóðãàëöàõ õè÷ýýë5.4 Ñóðãàëòûí õºòºëáºð 5.5. Õè÷ýýëèéí òºëºâëºëò5.6. Àíãè ä¿¿ðãýëò 5.7. Çààâàð, çºâëºãºº ºãºõ5.8. Ýð¿¿ë ìýíäèéí áîëîâñðîë5.9. Õºãæëèéí áýðõøýýëòýé õ¿¿õäèéã ñóðãàõ 5.10.Äàâòëàãà, ñîíãîí ñóðàëöàõ õè÷ýýë 5.11.Ñóðàëöàã÷èéã ¿íýëýõ, ä¿ãíýõ5.12.Ñóðãàëòûí àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëò

YI. ÑÀÍÕ¯¯ 6.1 Ñóðãóóëèéí òºñâèéí òºëºâëºëò, õóâààðèëàëò6.2 Ñóðãóóëèéí òºñâèéí òîãòîëöîî 6.3 Ìºíãºí ã¿éëãýý õèéõ 6.4 Ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí 6.5 ªºðèéí ¿éë àæèëëàãààíààñ îëñîí îðëîãî6.6 Ñóðãóóëü õºãæ¿¿ëýõ ñàí6.7 Ñàíõ¿¿ãèéí ìåíåæìåíò 6.8 Àóäèò, ñàíõ¿¿ãèéí õÿíàëò øàëãàëò6.9 ªì÷, õºðºíãèéí á¿ðòãýë6.10 Õóäàëäàí àâàëò

“ЕБС-иудад боловсролын хуулийн хэрэгжилтийг дэмжих, удирдлага, хяналтын тогтолцоог сайжруулах нь” тºсºлд оролцож байгаа 16 сургууль тус бүр дээр Иргэний Хяналтын баг ажиллаж, “ХҮҮХДИéН САéН САéХНÛ Òªëªª” санал хүсэлтийн хайрцгийг сургууль тус бүр дээр байрлуулж багш, сурагч, эцэг эхчүүдээс санал авч байна. 9-р сарын 1-ээс 10-р сарын 30 ны хооронд нийслэлийн 11 сургуулийн саналын хайрцгаар нийт 341 санал ирсэн байна. Үүнд:

×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí ñóðãóóëèóä íèéò 304 ñàíàë: 72-р сургууль 76 санал49-р сургууль 206 санал 39-р сургууль 0 санал 37-р сургууль 14 санал 24-р сургууль 9 санал 23-р сургууль 1 санал Эдгээр санал болон шийдвэрлэсэн байдалд дүгнэлт хийхэд: 1. Зарим сургуулийн хайрцагт огт санал ирээгүй байгаа нь анхаарал татаж байна. ИХБ-ын

үйл ажиллагаа муу байна уу эсхүл ерººсºº “асуудалгүй” сургууль уу гэдэг нь тодорхойгүй байна. Äүãíýëò: Эдгээр сургуулийн ИХБ үйл ажиллагаагаа идэвхжүүлэх нь зүйтэй. Сургуулийн

удирдлага ч мºн үүнд дүгнэлт хийж анхаарч ажиллавал зохистой. 2. Сурагчдын үгийг сонсох, авúяас чадварыг хºгжүүлж дугуйлан секцэд хамруулах,

сурагчдын дүрэмт хувцасны талаар ярилцах, багш, сурагч, хамт олондоо талархал илэрхийлсэн ерºнхий саналууд зонхилох хувийг эзэлж байна.

Äүãíýëò: Санал, хүсэлт тодорхой байх нь сургуулийн ºмнº тулгарч буй гол асуудлуудыг ил тод болгож, хариуцлагыг ºндºржүүлэхэд тустай гэдгийг багш, ажилтан, сурагч, эцэг эхчүүдэд ойлгуулан сурталчлах нь зүйтэй.

3. Òодорхой саналт хүсэлт авч тэдгээрийг зºв сайн шийдвэрлэсэн сургуулиуд ч байна. Үүнд: зарим багш нарын зан харьцааны талаарх санал гомдлыг Багшийн ёс зүйн зºвлºлтэй хамтран шуурхай шийдвэрлэсэн, сургуулийн 00-ийн ºрººний тохижилт үйлчилгээг сайжруулсан, үдийн цайны чанарыг шалгасан, хоолны үнийг бууруулах асуудлаар тогоочтой зºвшилцсºн, хичээлийг кабинетээр оруулдаг болсон, сурагчдын хүсэлтээр “формгүй” 1 ºдºртэй болгосон зэргээр тодорхой ахицтай ажлууд хийгдсэн байна.

Äүãíýëò: Асуудал тодорхой, шударга байхын хэрээр шийдвэрлэх явц нь түргэн, үр дүнтэй болж байна. Цаашид, ирсэн саналуудыг холбогдох хүмүүст нь шуурхай хүргэж оновчтой шийдвэрлүүлэх, буцаан мэдээлэхэд анхаарч ажиллах хэрэгтэй.

4. 10 сарын эхээр зарим сургуулиуд дээр секц дугуйлан эхлээгүй, сургуулийн орчинд чºлººт цагаа зºв ºнгºрººх газаргүй, анги кабинетын хүрэлцээ, тохижилт муу байгаа талаар сурагчид гомдол гаргажээ.

Çºâëºìæ: Сургуулийн хэмжээнд шийдвэрлэж болохуйц асуудлыг ИХБ, Сурагчдын зºвлºл, Эцэг эхийн зºвлºл/холбоотой хамтран сургуулийн удирдлага, Багшийн ёс зүйн зºвлºл, Захирлын дэргэдэх зºвлºлд тавьж шуурхай шийдвэрлүүлэх. Дүүргийн эсхүл яамны хэмжээнд шийдвэрлэх асуудлыг Сургуулийн Зºвлºлд тавьж цааш нь уламжлуулах, шийдвэрлүүлэхэд нºлººлж ажиллах.

Манай сургуулийн эцэг эхчүүд ºнгºрсºн хичээлийн жилээс сургуулийн үйл ажиллагаанд оролцох оролцоо нэмэгдсэн нь илт мэдрэгдэж байна.Хамгийн сүүлийн жишээ бол ºмнºх хичээлийн жилийн 11-р сард хийсэн нийт эцэг эхийн хуралд 120-оод хүн ирж байсан бол энэ хичээлийн жилийн ээлжит эцэг эхийн хуралд давхардсан тоогоор 482 эцэг эхчүүд ирсэн нь нийт суралцагчдын эцэг эхийн 82.2 хувь юм. Энэ тоо тºвийн зарим сургуулийн хувьд чамлалттай

байж магадгүй ч хºдºº сумдын сургуулиудын хувьд рекорд нь байх.Эцэг эхчүүдийн оролцоо ингэж эрс нэмэгдсэн нь манай сургууль дээр хэрэгжиж буй

Хүүхдийг Ивээх Сангийн тºслийн үр дүн гэж үзэж байна. Энэ тºслийн хүрээнд Эцэг эхийн зºвлºлийг шинэчлэн байгуулж, тºслийн зүгээс чадваржуулах сургалтуудыг хийж, зºвлºлийн гишүүд Ангийн эцэг эхийн зºвлºл болон бусад эцэг эхчүүдэд мэдээллийг цаг тухай бүрд нь хүргэж байснаар эцэг эхийн идэвх оролцоо нэмэгдсэн болов уу.

Мºн нэг талаар АУбагш нартай хамтран ажилласны үр дүн гарч байна. ªнгºрсºн хичээлийн жилээс /2009-2010/ эхэлж БНАжилтан багш нарын анги удирдсаны нэмэгдэл олгох журмыг хэлэлцэхдээ сард нэг удаа эцэг эх, асран хамгаалагчдын дунд заавал сургалт эсвэл уралдаан тэмцээн зохион байгуулж байх тухай оруулж ºгсºн нь анги удирдсан багш нар эцэг эхчүүдтэй улам сайн хамтарч ажиллах нºхцºлийг нь бүрдүүлж ºгсºн болов уу гэж бодож байна.

Б.БàòæàðãàëДорнод аймгийн Цагаан Овоо сумын сургуулийн нийгмийн ажилтан

“Õ¯¯ÕÄÈÉÍ ÑÀÉÍ ÑÀÉÕÍÛ ÒªËªª”“Хүүхдийн сайн сайхны төлөө” хайрцгаар ирсэн санал хүсэлт, тэдгээрийг шийдвэрлсэн байдлын тухай МÓБИÑ-ийн Íийгмийн ажлын тэнхэмийн ахлах багш Х.Өлзийтунгалаг, ЧД-ийн сургуулиудын ИХБ-ийн ахлагч Б.Ýрдэнэцэцэг нар танилцуулж байна.

Õàí-Уóë ä¿¿ðãèéí ñóðãóóëèóä íèéò 35 ñàíàë:15-р сургууль 15 санал26-р сургууль 0 санал41-р сургууль 20 санал 60-р сургууль 0 санал14-р сургууль 0 санал


“ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà,

õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü” òºñºë (2008-2011)

¯ÉË ÀÆÈËËÀÃÀÀÍÛ ÒÎÂ×ÎÎÍ2010 îíû 12 äóãààð ñàð

ÕУУËÜ, ¨Ñ Ç¯ÉÃ ÝÐÕÝÌËÝÑÝÍ, Õ¯Ì¯¯ÆËÈÉÍ ÝÅÐÝÃ ÀÐÃÛÃ ÄÝÝÄËÝÑÝÍ,

Õ¯¯ÕÄÝÄ ÝÝËÒÝÉ, ÕÀÌÒÛÍ ÕÀÐÈУÖËÀÃÀÒÀÉ ÎÐ×ÈÍ Б¯ÐÄ¯¯ËÝÕÈÉÍ ÒªËªª

ìàíàé òºñºëòýé õàìòðàí àæèëëàæ áóé ñóðãóóëèóä:

23-р сургууль









Чойбалсан сумын сургууль

Цагаан овоо сумын сургууль

ÕÓÄ-èéí ñóðãóóëèóä:






Äîðíîä àéìãèéíñóðãóóëèóä:

×Ä-èéí ñóðãóóëèóä:

Òºñëèéí çîðèëãî: Монгол Óлсын Боловсролын тухай хуульд орсон нэмэлт өөрчлөлтийн хэрэгжилтийг дэмжиж, сургуулийн удирдлага, хяналтын тогтолцоог

сайжруулснаар суралцагчийн бие махбодид халдах, хуульд заагаагүй төлбөр хураамж авах, ялгаварлан гадуурхах байдлыг үлэмж бууруулахад төслийн зорилго оршино.

Òºñëººñ õ¿ëýýãäýæ áóé ¿ð ä¿í: Ñургууль дээр хууль, ¸с зүйг эрхэмлэсэн, хүүхдэд ээлтэй, хамтын хариуцлагатай орчин бүрдэнэ. Багш нар хүүхэдтэй ажиллах эерэг арга барилд суралцана. Ñургуулийн үйл ажиллагаанд эцэг эх, хүүхдүүд идэвхтэй оролцоно. МХЕÃ-аас боловсролын салбарт тавих хяналтын арга, механизм сайжирна. Ñуралцагчийн бие махбодид халдах, зөвшөөрөгдөөгүй төлбөр, хураамж авах, ялгаварлан үзэх явдлыг хуулиар хориглосон тухай олон нийтийн

мэдлэг, мэдээлэл нэмэгдэнэ. Хууль зөрчсөнөөс үүсэх хариуцлагын тогтолцоо бодитой ажиллана.





Чойбалсан сумын сургууль

Цагаан овоо сумын сургууль

Áîëîâñðóóëñàí бîäëîãûí бàðèìò:1. Гомдол гаргах журам 2. Зºв зан тºлºвийн бодлого 3. “Сургуулийн ном” сургууль бүрийн дагаж мºрдºх дүрэм, журмын багц 4. Сургуулийн эцэг эхийн зºвлºл/холбооны удирдамж 5. Сургуулийн орчин дахь хүүхдийн эрхийн зºрчлийн тохиолдолд эрх зүйн туслалцаа

үзүүлэх загвар6. Сургуулийн сайн засаглалыг дэмжих Иргэний Хяналтын Багийн удирдамж

Ñóðãàëò, ñåìèíàð, õýëýëöүүëýã: 1. “Хуулийг сахин биелүүлдэг сургуулийн сайн засаглал” сургуулийн удирдлагын

семинар (3 удаа) 2. “Боловсролын хуульд орсон нэмэлт ººрчлºлт” багш нарт зориулсан сургалт (16

сургууль: 560 багш) 3. “Сургуулийн сайн засаглалыг бэхжүүлэхэд мэргэжлийн хяналт шалгалтын үр

нºлºº” боловсролын мэргэжлийн хяналтын арга, механизмыг сайжруулахад дэмжлэг үзүүлэх сургалт (2 удаа)

4. “Сургуулийн Зºвлºлийн чиг үүрэг ба практик байдал” семинар (Сургуулийн Зºвлºлийн гишүүд, нийслэлийн 11 сургуулийн тºлººлºл нийт 30 хүн)

1. Хүмүүжлийн эерэг аргын сургалт (16 сургууль: 580 багш) 2. “Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” (11 сургууль:

55 багш)3. ÒББ-ийн чиглүүлэгч нар бэлтгэх сургалт (ÒББ, сургуулийн нийгмийн ажилтнууд

нийт 24 хүн) 4. Сургуулийн эцэг эхийн зºвлºл, сурагчын зºвлºлийн чадавхи бэхжүүлэх сургалт

(16 сургууль: 320 эцэг эх, 340 сурагч) 5. “Хүүхдийн дээд ашиг сонирхолын тºлºº хууль үйлчлэх нь” хуульч, сэтгүүлчдийн

хамтарсан семинар (хуульч, ºмгººлºгч, хүүхдийн байцаагч, сэтгүүлч нийт 25 хүн) 6. “Сургуулийн орчин дахь хүүхдийн эрхийн зºрчлийг бууруулах нь” хуульчдад

зориулсан сургалт (хуульч, ºмгººлºгч 15 хүн) 7. “Сургуулийн сайн засаглал ба иргэний хяналт” семинар (3 удаа, 16 сургуулийн

ИХБ-дын гишүүд) Êàìïàíèò àæèë: “Бие биенээ хүндэлж эерэг харилцааг бий болгоё!” аян (16 сургууль: Эерэг харилцааны

мод, “Зºв зан тºлºвийн бодлого”) “ЭЭЗ/СЗ-ийн үйл ажиллагааны туршлага судлах яан” (Дорнод аймгийн 8,11,12-р

ба Цагаан овоо сумын сургууль, ЧД-ийн 24, 39 дүгээр сургууль, ХУД-ийн 114, 60 -р сургуулиуд)

Õýâëýí íèéòëýñýí íîì, ãàðûí àâëàãà, ìýäýýëýë1. “Ерºнхий боловсролын сургуудьд суралцагчдын бие махбодид халдах, хуульд

заагаагүй тºлбºр хураамж авах, ялгаварлан гадуурхалтын байдал” суурь судалгааны тайлан

2. “Багшийн дэвтэр” 3. “Боловсролын хуулийн нэмэлт ººрчлºлтийн хэрэгжилтийн талаархи сургуулийн

удирдах ажилтан, багш нарт зориулсан гарын авлага”4. Æоан Дюррант, “ªдºр тутам хэрэглэх хүмүүжлийн эерэг арга” 5. “Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” туршилт

судалгааны тайлан ба зºвлºмж 6. Бага, дунд боловсролын байгууллага, суралцагчдын талаархи эрх зүйн баримт

бичгийн эмхэтгэл7. Сургуулийн эцэг эхийн холбоо. Удирдамж, аргачлал8. Боловсролын тухай хуулийн 44.3 заалтын сурталчилгаа Зурагт хуудас9. Боловсролын тухай хуулийн 44.3 заалтын сурталчилгаа Òелевизийн ролик10. “Сургуулийн сайн засаглал” мэдээллийн сонин 5 дугаар

Õàìòðàã÷ бàéãóóëëàãóóä: МХЕГ-ын ЭМБСØУХ МУИС-ийн Хууль зүйн сургууль МУБИС-ийн Сурган, сэтгэл судлал, нийгмийн ажлын тэнхим ЧД, ХУД ба Дорнод аймгийн Боловсрол, соёлын хэлтсүүд Боловсролын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг Хүчирхийллийн эсрэг үндэсний тºв Боловсролын хүрээлэн Иргэний боловсролын тºв Сургуулийн нийгмийн ажилтны нйигэмлэг

Òåõíèê òóñëàëöàà: 16 сургуулийн ЭЭЗ, СªУЗ-дэд:комьпютер, олон үйлдэлт принтер, ширээ сандал,

номын тавиур Сургууль тус бүрт: 150,000 тºгрºгийн үнэ бүхий ном, гарын авлага МХЕГ-ын ЭМБСØУ-ны хэлтэсд: 5 компьютер, олон үйлдэлт принтер 3 ширхэг ЧД ба ХУД-ийн Бололсролын хэлтэсд: тус бүр 1 компьютер, олон үйлдэлт принтер

1 ширхэг

Íýãä¿ãýýð ñàð

Õî¸ðäóãààðñàð

Ãóðàâäóãààðñàð

Äºðºâä¿ãýýð ñàð

Òàâäóãààð ñàð

Çóðãààäóãààðñàð

Äîëäóãààðñàð

Íàéìäóãààð ñàð

Åñä¿ãýýðñàð

Àðàâäóãààðñàð

Àðâàííýãä¿ãýýðñàð

Àðâàíõî¸ðäóãààðñàð

Äà

1

1 1

1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

Ìÿ

Ëõ

Ï¿

Áà

Áÿ

Íÿ

Äà

Ìÿ

Ëõ

Ï¿

Áà

Áÿ

Íÿ

Äà

Ìÿ

Ëõ

Ï¿

Áà

Áÿ

Íÿ

Äà

Ìÿ

Ëõ

Ï¿

Áà

Áÿ

Íÿ

Äà

Ìÿ

Ëõ

Ï¿

Áà

Áÿ

Íÿ

Äà

Ìÿ

Ñóäàëãààíû àæèë:1. “Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóäüä ñóðàëöàã÷äûí áèå ìàõáîäèä

õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð õóðààìæ àâàõ, ÿëãàâàðëàíãàäóóðõàëòûí áàéäàë” ñóóðü ñóäàëãàà (16 ñóðãóóëü: 1044 ñóðàã÷,120 áàãø, 48 ýöýã ýõ, 16 çàõèðàë)

2. Ñóðãóóëèéí áîäëîãûí áàðèìò áè÷ãèéí ñóäàëãàà (16 ñóðãóóëü)3. “Õ¿ì¿¿æëèéí ýåðýã àðãûã àíãè òàíõèìä ¿ð ä¿íòýé íýâòð¿¿ëýõ íü”

òóðøèëò-ñóäàëãàà (5 ñóðãóóëü: 30 áàãø, 1480 ñóðàã÷)4. “Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë áà îðîëöîî” ñàíàë àñóóëãà (16 ñóðãóóëü:

455 ñóðàã÷, 307 ýöýã ýõ, 305 áàãø)

Áîëîâñðóóëñàí áîäëîãûí áàðèìò:1. Ãîìäîë ãàðãàõ æóðàì2. Çºâ çàí òºëºâèéí áîäëîãî3. “Ñóðãóóëèéí íîì” ñóðãóóëü á¿ðèéí äàãàæ ìºðäºõ ä¿ðýì, æóðìûí áàãö4. Ñóðãóóëèéí ýöýã ýõèéí çºâëºë/õîëáîîíû óäèðäàìæ5. Ñóðãóóëèéí îð÷èí äàõü õ¿¿õäèéí ýðõèéí çºð÷ëèéí òîõèîëäîëä

ýðõ ç¿éí òóñëàëöàà ¿ç¿¿ëýõ çàãâàð6. Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàëûã äýìæèõ Èðãýíèé Õÿíàëòûí Áàãèéí

óäèðäàìæ

Ñóðãàëò, ñåìèíàð, õýëýëö¿¿ëýã: 1. “Õóóëèéã ñàõèí áèåë¿¿ëäýã ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë”

ñóðãóóëèéí óäèðäëàãûí ñåìèíàð (3 óäàà)2. “Áîëîâñðîëûí õóóëüä îðñîí íýìýëò ººð÷ëºëò” áàãø íàðò

çîðèóëñàí ñóðãàëò (16 ñóðãóóëü: 560 áàãø)3. “Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàëûã áýõæ¿¿ëýõýä ìýðãýæëèéí

õÿíàëò øàëãàëòûí ¿ð íºëºº” áîëîâñðîëûí ìýðãýæëèéíõÿíàëòûí àðãà, ìåõàíèçìûã ñàéæðóóëàõàä äýìæëýã ¿ç¿¿ëýõñóðãàëò (2 óäàà)

4. “Ñóðãóóëèéí Çºâëºëèéí ÷èã ¿¿ðýã áà ïðàêòèê áàéäàë”ñåìèíàð (Ñóðãóóëèéí Çºâëºëèéí ãèø¿¿ä, íèéñëýëèéí 11ñóðãóóëèéí òºëººëºë íèéò 30 õ¿í)

5. Õ¿ì¿¿æëèéí ýåðýã àðãûí ñóðãàëò (16 ñóðãóóëü: 580 áàãø)6. “Õ¿ì¿¿æëèéí ýåðýã àðãûã àíãè òàíõèìä ¿ð ä¿íòýé íýâòð¿¿ëýõ

íü” (11 ñóðãóóëü: 55 áàãø)7. ÒÁÁ-èéí ÷èãë¿¿ëýã÷ íàð áýëòãýõ ñóðãàëò (ÒÁÁ, ñóðãóóëèéí

íèéãìèéí àæèëòíóóä íèéò 24 õ¿í)8. Ñóðãóóëèéí ýöýã ýõèéí çºâëºë, ñóðàã÷ûí çºâëºëèéí ÷àäàâõè

áýõæ¿¿ëýõ ñóðãàëò (16 ñóðãóóëü: 320 ýöýã ýõ, 340 ñóðàã÷)

9. “Õ¿¿õäèéí äýýä àøèã ñîíèðõîëûí òºëºº õóóëü ¿éë÷ëýõ íü”õóóëü÷, ñýòã¿¿ë÷äèéí õàìòàðñàí ñåìèíàð (õóóëü÷, ºìãººëºã÷,õ¿¿õäèéí áàéöààã÷, ñýòã¿¿ë÷ íèéò 25 õ¿í)

10. “Ñóðãóóëèéí îð÷èí äàõü õ¿¿õäèéí ýðõèéí çºð÷ëèéãáóóðóóëàõ íü” õóóëü÷äàä çîðèóëñàí ñóðãàëò (õóóëü÷,ºìãººëºã÷ 15 õ¿í)

11. “Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë áà èðãýíèé õÿíàëò” ñåìèíàð(3óäàà, 16 ñóðãóóëèéí ÈÕÁ-äûí ãèø¿¿ä)

Êàìïàíèò àæèë:- “Áèå áèåíýý õ¿íäýëæ ýåðýã õàðèëöààã áèé áîëãî¸!” àÿí

(16 ñóðãóóëü: Ýåðýã õàðèëöààíû ìîä, “Çºâ çàí òºëºâèéíáîäëîãî”)

- “ÝÝÇ/ÑÇ-èéí ¿éë àæèëëàãààíû òóðøëàãà ñóäëàõ ÿàí”(Äîðíîä àéìãèéí 8,11,12-ð áà Öàãààí îâîî ñóìûíñóðãóóëü, ×Ä-èéí 24, 39 ä¿ãýýð ñóðãóóëü, ÕÓÄ-èéí 114,60 -ð ñóðãóóëèóä)

Õýâëýí íèéòëýñýí íîì, ãàðûí àâëàãà, ìýäýýëýë1. “Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóäüä ñóðàëöàã÷äûí áèå ìàõáîäèä

õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð õóðààìæ àâàõ, ÿëãàâàðëàíãàäóóðõàëòûí áàéäàë” ñóóðü ñóäàëãààíû òàéëàí

2. “Áàãøèéí äýâòýð”3. “Áîëîâñðîëûí õóóëèéí íýìýëò ººð÷ëºëòèéí õýðýãæèëòèéí òàëààðõè

ñóðãóóëèéí óäèðäàõ àæèëòàí, áàãø íàðò çîðèóëñàí ãàðûí àâëàãà”4. Æîàí Äþððàíò, “ªäºð òóòàì õýðýãëýõ õ¿ì¿¿æëèéí ýåðýã àðãà”5. “Õ¿ì¿¿æëèéí ýåðýã àðãûã àíãè òàíõèìä ¿ð ä¿íòýé íýâòð¿¿ëýõ íü”

òóðøèëò ñóäàëãààíû òàéëàí áà çºâëºìæ6. Áàãà, äóíä áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãà, ñóðàëöàã÷äûí òàëààðõè ýðõ

ç¿éí áàðèìò áè÷ãèéí ýìõýòãýë7. Ñóðãóóëèéí ýöýã ýõèéí õîëáîî. Óäèðäàìæ, àðãà÷ëàë8. Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí 44.3 çààëòûí ñóðòàë÷èëãàà Çóðàãò

õóóäàñ9. Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí 44.3 çààëòûí ñóðòàë÷èëãàà Òåëåâèçèéí

ðîëèê10. “Ñóðãóóëèéí ñàéí çàñàãëàë” ìýäýýëëèéí ñîíèí 5 äóãààð

Õàìòðàã÷ áàéãóóëëàãóóä:- ÌÕÅÃ-ûí ÝÌÁÑØÓÕ- ÌÓÈÑ-èéí Õóóëü ç¿éí ñóðãóóëü- ÌÓÁÈÑ-èéí Ñóðãàí, ñýòãýë ñóäëàë, íèéãìèéí àæëûí òýíõèì- ×Ä, ÕÓÄ áà Äîðíîä àéìãèéí Áîëîâñðîë, ñî¸ëûí õýëòñ¿¿ä- Áîëîâñðîëûí õàìòûí àæèëëàãààíû íèéãýìëýã- Õ¿÷èðõèéëëèéí ýñðýã ¿íäýñíèé òºâ- Áîëîâñðîëûí õ¿ðýýëýí- Èðãýíèé áîëîâñðîëûí òºâ- Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòíû íéèãýìëýã

Òåõíèê òóñëàëöàà:- 16 ñóðãóóëèéí ÝÝÇ, ÑªÓÇ-äýä:êîìüïþòåð, îëîí ¿éëäýëò

ïðèíòåð, øèðýý ñàíäàë, íîìûí òàâèóð- Ñóðãóóëü òóñ á¿ðò: 150,000òºãðºãèéí ¿íý á¿õèé íîì, ãàðûí

àâëàãà- ÌÕÅÃ-ûí ÝÌÁÑØÓ-íû õýëòýñä: 5 êîìïüþòåð, îëîí ¿éëäýëò

ïðèíòåð 3 øèðõýã- ×Ä áà ÕÓÄ-èéí Áîëîëñðîëûí õýëòýñä: òóñ á¿ð 1 êîìïüþòåð,

îëîí ¿éëäýëò ïðèíòåð 1 øèðõýã

Õ¿¿õäèéã Èâýýõ Ñàí íü ßïîíû Îëîí óëñûí õàìòûí àæèëëàãààíû áàéãóóëëàãà (JICA)-òàé õàìòðàí “ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü” òºñëèéã 2008 îíû 10 äóãààð ñàðààñ 2011 îíû 09 ä¿ãýýð ñàð õ¿ðòýë 3 æèëèéí õóãàöààíä Íèéñëýëèéí×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí 72, 49, 37, 39, 23, 24 ä¿ãýýð ñóðãóóëü, Õàí-Óóë ä¿¿ðãèéí 26, 114, 60, 41, 15 äóãààð ñóðãóóëü, Äîðíîä àéìãèéí 8,11,12 äóãààð ñóðãóóëü áîëîí ×îéáàëñàí, Öàãààí-Îâîî ñóìûí ñóðãóóëü äýýð ýíý òºñëèéã õýðýãæ¿¿ëæ áàéíà.

Åðºíõèé áîëîâñðîëûí ñóðãóóëüä ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä àëèâàà õýëáýðýýð õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõ, õ¿¿õäèéã ÿëãàâàðëàí ¿çýõ çýðýã íü õ¿¿õäèéí ýðõèéã íîöòîéãîîð çºð÷èæ áóé àñóóäàë þì.

Áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûã õ¿¿õäèéí ýðõèéã äýýäýëñýí ýýëòýé îð÷èí áîëãîõîä ÷èãë¿¿ëæ, ýðõ ç¿éí îð÷íûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ òàëààðõ íºëººëëèéí àÿíûã Õ¿¿õäèéã Èâýýõ Ñàíãààñ ÿâóóëñàí áèëýý.

¯¿íèé ¿ð ä¿íä 2006 îíû 12 äóãààð ñàðä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ, òýäýíä ñýòãýë ñàíààíû äàðàìò ¿ç¿¿ëýõ, ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõûã õîðèãëîñîí çààëò á¿õèé íýìýëò ººð÷ëºëò îðñîí þì.

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèàð

2009 îíû 4 ä¿ãýýð ñàð Äóãààð: 01

õîðèãëîñîí òýäãýýð ¿éëäýë ñóðãóóëèóäàä îðøñîîð áàéãàà òàëààð ñóäàëãààíû ä¿í ºã¿¿ëæ áàéãàà áà ¿¿íèéã áàãàñãàõ, ¿ã¿é áîëãîõûí òóëä áîëîâñðîëûí õóóëüä îðñîí íýìýëò, ººð÷ëºëòèéí õýðýãæèëòèéã õàíãàõ ÿâäàë íýí ÷óõàë þì.

Õóóëü çºð÷ñºí ¿éëäýë îðøèí áàéãààãûí íýã øàëòãààí áîë áîëîâñðîëûí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà, çîõèîí áàéãóóëàëòàä õóóëü äýýäëýõ ¸ñ òºäèéëýí ñàéí áèø áàéãàà ÿâäàë, íºãººòýéã¿¿ð ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà, áàãø, ýöýã ýõ, îëîí íèéò áîëîâñðîëûí õóóëèéí íýìýëò ººð÷ëºëòèéí òàëààð ìýäýýëýë äóòìàã áàéãààòàé õîëáîîòîé þì.

Ìºí ò¿¿í÷ëýí, ñóðãóóëèéã óäèðäàõ ¿éë õýðýãò ýöýã ýõ, îëîí íèéòèéí îðîëöîî áàãà áàéãàà íü óäèðäëàãà, ìåíåæìåíòèéí ¿éë àæèëëàãààíû õàðààò áóñ, èë òîä áàéäàë, õÿíàëòûí ¿éë àæèëëàãààíä ñºðºã íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéíà.

Òºðººñ õÿíàëò òàâèõ ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãà áîëîõ Ìýðãýæëèéí Õÿíàëòûí Åðºíõèé Ãàçàðò (ÌÕÅÃ) Ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí õÿíàëòûí àëáà àæèëëàäàã áºãººä òóñ àëáàíû õóóëü, òîãòîîìæèéí õýðýãæèëòýä õÿíàëò, øàëãàëò õèéõ ÷àäàâõè, àðãà ìåõàíèçìûã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ, óëìààð õÿíàëò, øàëãàëòûí ¿ð ä¿í íü ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà, ìåíåæìåíòýä áîäèòîéãîîð íºëººëäºã áàéõ íü ÷óõàë þì.

Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä îðñîí íýìýëò, ººð÷ëºëòèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèæ, ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëñíààð ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõ, ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ áàéäëûã ¿ëýìæ áóóðóóëàõàä ýíýõ¿¿ òºñëèéí çîðèëãî îðøèíî.

Òºñëººð äàðààõü 6 çîðèëòûã äýâø¿¿ëýí àæèëëàæ áàéíà.

1) ÅÁÑ-ûí áàãø íàð Áîëîâñðîëûí

òóõàé õóóëèíä îðñîí íýìýëò, ººð÷ëºëò¿¿äèéí òàëààð ñàéòàð ìýääýã áîëñíîîð ñóðãóóëü õóóëü äýýäëýõ ¸ñûã ýðõýìëýäýã áîëîõ.

2) Áàãø íàð õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ýåðýã àðãà áàðèëä ñóðàëöàõ.

3) Ýöýã ýõ, õ¿¿õä¿¿ä ñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààíä èäýâõèòýé îðîëöäîã áîëîõ.

4) ÌÕÅÃ-ûí ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí àñóóäàë õàðèóöñàí àëáàíû ñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààíä õÿíàëò òàâüäàã àðãà, ìåõàíèçì ñàéæèðàõ.

5) Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëüä îðñîí ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõ, ÿëãàâàðëàí ¿çýõ ÿâäëûã õîðèãëîñîí íýìýëò, ººð÷ëºëòèéí òàëààð îëîí íèéò ìýääýã áîëîõ.

6) Õóóëü çºð÷èãäñíèé óëìààñ ¿¿ñýõ õàðèóöëàãûí òîãòîëöîî áîäèòîéãîîð àæèëëàõ.

Ýíý á¿õíèé ¿ð ä¿íä ÅÁÑ-èóäàä õ¿¿õäèéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ, õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõ, õ¿¿õäèéã àëèâàà õýëáýðýýð ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ ÿâäàë ¿ã¿é áîëæ, õóóëü çºð÷ñºí òèéì ¿éëäýë ãàðàõ àâààñ õóóëèéí õàðèóöëàãà õ¿ëýýõã¿é ¿ëääýã ïðàêòèê ººð÷ëºãäºíº õýìýýí ¿çñýí.

ßïîíû Õ¿¿õäèéã Èâýýõ Ñàíãèéí òºñëèéí áàãòàé

•ÌÕÅÃ-ûí ýð¿¿ë ìýíä, áîëîâñðîëûí õÿíàëòûí óëñûí àëáà ò¿íøëýí àæèëëàæ,

•Íèéñëýëèéí Áîëîâñðîëûí Ãàçàð, ×èíãýëòýé, Õàí-óóë ä¿¿ðãèéí Áîëîâñðîëûí Õýëòýñ,

•Èðãýíèé íèéãìèéí áàéãóóëëàãààñ Áîëîâñðîëûí Õàìòûí Àæèëëàãààíû Íèéãýìëýã, Ñóðãóóëèéí Íèéãìèéí Àæèëòíû Íèéãýìëýã, Èðãýíèé Áîëîâñðîëûí Òºâ, Íýýëòòýé Àêàäåìè ãýñýí áàéãóóëëàãóóä òºñëèéí ¿éë àæèëëàãààíû õýðýãæèëòýä àðãà ç¿éí çºâëºãºº ºã÷, õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

ÒªÑËÈÉÍ ÒÀÍÈËÖÓÓËÃÀ

ÑÓÐÃÓÓËÈÉÍ ÑÀÉÍ ÇÀÑÀÃËÀË"ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü" òºñëèéí òîâ÷ ìýäýýëýë

2010 îíû 5 äóãààð ñàð

Çºâ õàíäëàãûí òºëººõ ýíýõ¿¿ àÿí

òºñºëä õàìðàãäàæ áóé 16 ñóðãóóëü äýýð

2010 îíû 4 ä¿ãýýð ñàðä íýãýí çýðýã

ºðíºëºº. Ñóðãàëòûí îð÷èíä õ¿¿õäèéí

áèå ìàõáîäèä ¿ë õàëäàõ, ñýòãýë

ñàíààíû äàðàìò ýñ ¿ç¿¿ëýõ, ¿ë

ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ , õóóëüä

çààãààã¿é òºëáºð õóðààìæ ¿ë àâàõ -

õàìòûí õàðèóöëàãà á¿õèé ýåðýã

õàðèëöààã õºãæ¿¿ëýõýä òóñ íýìýð

áîëîõ çîðèëãî á¿õèé òóñ àÿíûã

ñóðãóóëü òóñ á¿ð äýýð Ñóðàã÷äûí

Çºâëºë¿¿ä óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëñàí

þì. Òýä ñóðãóóëèíéõàà íèéò áàãø,

à æ è ë ò à í , ñ ó ð à ã ÷ , ý ö ý ã ý õ ý ý ñ

õàðèëöààíû òóõàé ñàíàëûã àâñàí

áàéíà. Ýäãýýð ñàíàëóóäààñ á¿ðäñýí

“Ýåðýã õàðèëöààíû ìîä” àíãè òàíõèì

á¿ðò öýöýãëýæ çàðèì áóðãóóëü äýýð

áàãø íàðûí, àæèëòíóóäûí, ýöýã

ýõèéí ìîä òóñãàéëàí óðãàæ, õ¿í á¿ðò

õàëóóí äóëààí ñýòãýë òºðæ áàéëàà.

Õàëóóí äóëààí îð÷íûã á¿ðä¿¿ëñýí

ý ä ã ý ý ð ø è ä ý ò ì î ä î î ¿ ç ¿ ¿ ë ý í

òàíèóëàõûí çýðýãöýý ñóðàã÷èä ýåðýã

õàðèëöààíû òóõàé ø¿ëýã, ýññý

áè÷ëýãèéí óðàëäààí, ÀÑÊ áîëîí ÀÕÀ

òýìöýýí, ç¿éð ¿ã öóãëóóëæ òàéëáàðëàõ

çýðýã ñîíèðõîëòîé ¿éë àæèëëàãàà

îëíûã çîõèîí áàéãóóëñàí áàéíà. Àÿíä

îðîëöîãñäûã òºëººëæ íèéñëýëèéí 11

ñóðãóóëèéí Ñóðàã÷äûí çºâëºë¿¿ä,

íèéãìèéí àæèëòíóóä 2010 îíû 5

ñàðûí 6-íû ºäºð Ìîíãîë-ßïîí òºâ

äýýð öóãëàæ ¿éë àæèëëàãààíûõàà

òàéëàíã òàíèëöóóëñàí þì. Ýíý àÿíä

ìàíàé òºñºëä õàìðàãäàæ áóé á¿õ

ñóðãóóëèóä, òýäãýýðèéí áàãø íàð,

ñóðàã÷èä, àæèëòíóóä, ò¿¿í÷ëýí ýöýã

ýõ÷¿¿ä èäýâõòýé, ñàíàà÷ëàãàòàé,

îðîëöñîíä Òºñëèéí õàìò îëîí

òàëàðõàæ áóéãàà ýíý äàøðàìä äàõèí

èëýðõèéëæ áàéíà. Àÿíûã á¿òýýë÷ýýð

õîøóó÷ëàí ìàíëàéëñàí Õàí Óóë

ä¿¿ðãèéí 60 äóãààð ñóðãóóëü,

×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí 24 ä¿ãýýð

ñóðãóóëèéí õàìò îëîí äàâõàð áàÿð

õ¿ðãýå!Ýíý àÿíûã ºðí¿¿ëñíýýð òºñëèéí

ñóðãóóëèóäûí íèéò àæèëòàí, áàãø,

ñóðàã÷, ýöýã ýõ Áîëîâñðîëûí òóõàé

õóóëèéí íýìýëò ººð÷ëºëò áóþó

ñóðàã÷èéí ýñðýã áèå ìàõáîä, ñýòãýë

ñàíààíû øèéòãýë õýðýãëýõèéã

õîðèãëîñîí çààëòûí ¿çýë ñàíààã èë¿¿

ñàéí îéëãîõûí çýðýãöýý õ¿í á¿ðèéí

íýð òºð, àæèë õºäºëìºð, ñóðëàãàä

õ ¿ í ä ý ò ã ý ë ò ý é õ à í ä à õ õ à ì ò û í

îðîëöîîíä òóëãóóðëàñàí Ýåðýã

õàðèëöààíû áîäëîãî áîëîâñðóóëàõ

íýãýí ÷óõàë øèéäýëä õ¿ðñýí íü ýíý

àÿíû áàñ íýãýí òîì îëîëò áîëëîî.

“Áèå áèåíýý õ¿íäýëæ ýåðýã õàðèëöààã òºëºâø¿¿ëüå!”24-ð ñóðãóóëü: "Ýåðýã õàðèëöàà áîë áèä á¿õíèé

îéëãîëöîëûí ¿íäýñ ñóóðü, àìæèëòûí ýõ ¿¿ñâýð"

Òºñëèéí çîðèëãî:

Áîëîâñðîëûí õóóëüä îðñîí íýìýëò,

ººð÷ëºëòèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèæ

ñóðãóóëèéí óäèðäëàãà, õÿíàëòûí

ò î ã ò î ë ö î î ã ñ à é æ ð ó ó ë ñ í à à ð

ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ,

õóóëüä çààãààã¿é òºëáºð, õóðààìæ àâàõ,

ÿëãàâàðëàí ãàäóóðõàõ áàéäëûã ¿ëýìæ

áóóðóóëíà.

Òºñºëä õàìðàãäàæ áóé ñóðãóóëèóä:

Íèéñëýëèéí ×èíãýëòýé ä¿¿ðãèéí 23,

24, 39, 37, 49, 72 äóãààð ñóðãóóëü, Õàí-

Óóë ä¿¿ðãèéí 1 5, 41, 60, 114, 26 äóãààð

ñóðãóóëü, Äîðíîä àéìãèéí 8, 11, 12

äóãààð ñóðãóóëü, ×îéáàëñàí, Öàãààí-

îâîî ñóìûí ñóðãóóëü

Ò º ñ º ë õ à ì ò ð à í õ ý ð ý ã æ ¿ ¿ ë ý ã ÷

áàéãóóëëàãóóä:

• Ìýðãýæëèéí Õÿíàëòûí Åðºíõèé

Ãàçðûí Áîëîâñðîë, Ñî¸ë, Øèíæëýõ

óõààíû Õÿíàëòûí õýëòýñ

• Íèéñëýëèéí Áîëîâñðîëûí Ãàçàð,

×èíãýëòýé áîëîí Õàí-Óóë ä¿¿ðãèéí

Áîëîâñðîëûí õýëòýñ, Äîðíîä

àéìãèéí Áîëîâñðîë Ñî¸ëûí Ãàçàð

• Íýýëòòýé àêàäåìè, Áîëîâñðîëûí

õàìòûí àæèëëàãààíû íèéãýìëýã,

Ñóðãóóëèéí íèéãìèéí àæèëòíû

íèéãýìëýã, Èðãýíèé áîëîâñðîëûí

òºâ áîëîí áóñàä ìýðãýæëèéí ÒÁÁ-

óóäòàé õàìòðàí àæèëëàæ áàéíà.

Òºñëèéí çîðèëò:

Ñóðãóóëü äýýð õóóëü, ¸ñ ç¿éã

ýðõýìëýñýí, õ¿¿õäýä ýýëòýé, õàìòûí

õàðèóöëàãàòàé îð÷èí á¿ðäýíý.

Áàãø íàð õ¿¿õýäòýé àæèëëàõ ýåðýã

àðãà áàðèëä ñóðàëöàíà.

Ñóðãóóëèéí ¿éë àæèëëàãààíä ýöýã

ýõ, õ¿¿õä¿¿ä èäýâõòýé îðîëöîíî.

ÌÕÅÃ-ààñ áîëîâñðîëûí ñàëáàðò

òàâèõ õÿíàëòûí àðãà, ìåõàíèçì

ñàéæèðíà.

Ñóðàëöàã÷èéí áèå ìàõáîäèä õàëäàõ,

çºâøººðºãäººã¿é òºëáºð, õóðààìæ

àâàõ, ÿëãàâàðëàí ¿çýõ ÿâäëûã

õóóëèàð õîðèãëîñîí òóõàé îëîí

í è é ò è é í ì ý ä ë ý ã , ì ý ä ý ý ë ý ë

íýìýãäýíý.

Õ ó ó ë ü ç º ð ÷ ñ º í º º ñ ¿ ¿ ñ ý õ

õàðèóöëàãûí òîãòîëöîî áîäèòîé

àæèëëàíà.

“ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé

õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ,

óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã

ñàéæðóóëàõ íü” òºñºë

(2008-2011)

äýýëýë"ÅÁÑ-èóäàä Áîëîâñðîëûí òóõàé õóóëèéí õýðýãæèëòèéã äýìæèõ, óäèðäëàãà, õÿíàëòûí òîãòîëöîîã ñàéæðóóëàõ íü" òºñëèéí òîâ÷ ìýäýýëýë

Äóãààð 04 2011

Calendar


Òºслийн үйл ажиллагааны явцыг танилцуулах, тусгайлан багш нарт зориулсан “ªдºр тутам хэрэглэх хүмүүжлийн эерэг арга” номыг түгээх, 30 багш оролцож 5 сар үргэлжилсэн “Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” туршилт-судалгааны үр дүн, дүгнэлтийн талаар мэдээлэл ºгºх ажлыг 16 сургууль дээр 2010 оны 9-10 сард Улаанбаатар хот, Дорнод аймагт зохион байгуулав.

ЭËЭÃÑЭÃ ÕÀÐÈËÖÀÀÍÛ ÃÀËÛÃ ÁÀÄÐÀÀÑÀÍ ЭÃЭË ÀËÕÌÓÓÄ ÁÓÞÓ ÒÓÐØÈËÒ-ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ ßÂÖÛÍ ÒÓÕÀÉ

“Хүмүүжлийн эерэг аргы анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” туршилт-судалгаанд 30 багш оролцож, эдгээр багш нарын даасан болон хичээл ордог ангийн нийт 1480 (давхардсан тоогоор) сурагчаас асуулга авч дүгнэсэн билээ. Тус туршилт-судалгааны ажлыг МÓБИÑ-ийн Ñэтгэл судлалын тэнхимийн эрхлэгч О.Мягмар удирдсан бөгөөд түүний бичсэн нийтлэлээс хэсэгчлэн авч та бүхэнд толилуулж байна (Íийтлэлийг бүрэн эхээр нь Өнөөдөр сонины 2010-11-19 өдрийн дугаараас уншина уу).

... Багш нар шавь нартаа халуун дулаан сэтгэлээр хандаж, тэдэнд тодорхой удирдамж заавар ºгºхийн зэрэгцээ ººрсдºº нºхºрсºг дулаан орчинд, маш тодорхой удирдамж зааврын дагуу ажиллаж эхэлсэн. Þуны ºмнº багш нар маань болохгүй бүхний шалтгийг бусдаас хайх бус, шавиа буруутгах бус харин ººрийгºº цэгнэн үзэж, алдаа оноогоо дэнслэхээс ажлаа эхэлсэн юм. Үүнийгээ бид “элэгсэг харилцааны галыг бадраасан эгэл алхмууд” гэж нэрлэсэн бºгººд эдгээр нь: ººðèéãºº òàíèõ, ººðèéãºº ººð÷ëºõ àðãóóäàä ñóðàëöàõ, õèéõ ººð÷ëºëòºº øàâü íàðòàà ìýäýýëýõ, ñºðºã õýâøëýý õÿçãààðëàõ áà áóóðóóëàõ, õèéæ áàéãàà ººð÷ëºëòèéíõºº àëäàà îíîîã ýðãýö¿¿ëýõ, áèé áîëæ áàéãàà ýåðýã õýâøëýý áýõëýõ, õèéñýí ººð÷ëºëòºº õýòèéí çîðèëãîòîéãîî õîëáîõ çýðýã àëõìóóä áàéëàà.

Бид туршилт-судалгааны явцад хүмүүжлийн эерэг аргын талаар яриад зогсоогүй, түүнийг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэхэд чиглэсэн практик алхмуудыг хийхэд онцгой анхаарсан билээ. Хүмүүжлийн эерэг аргыг үр дүнтэй хэрэглэхэд чухам юу саад болж байна вэ? гэдгийг шүүн тунгааж үзэхэд багш нарын ажлын орчин, ачаалал, зарим эцэг эхийн зүгээс үр хүүхэддээ хандах цалгар наазгай байдал, буруу үлгэр, зарим багшид тогтсон сºрºг хэвшил зэрэг олон хүчин зүйлүүдийн талаар эрэгцүүлэн ярилцсаны эцэст бид “ªºрчлºлтийг ººрсдººсºº эхэлье” гэсэн шийдэлд нэгэн дуугаар хүрсэн нь ажлын бүтээлч үр дүнд гүнзгий нºлººлсºн. Багш нар ººртºº дүгнэлт хийж, алдаа оноогоо дэнсэлж, сургууль ангидаа олон зүйлийг ººдрºг сайхнаар ººрчилж чадах юм байна гэх итгэлийг олж авсан нь бидний хийсэн туршилт судалгааны ажлын нэн чухал ололт байлаа. Багш нарын харилцаа хандлагад гарсан маш сайхан ººрчлºлтүүдийн илрэл болгож дараах хоёр эссэг уншигч танаа толилуулúя.

ªºðèéíõºº õàðèëöàà õàíäëàãûí òàëààð бè бîäîæ бàéâ óó? (Íèéñëýëèéí -ð ñóðãóóëèéí бàãø Á.Ë.) Ýнэ асуултыг яагаад би өөрөөсөө асуух болов гэвэл яахын аргагүй энэхүү сургалтын өгөөж гэлтэй. Өөрийнхөө бусадтай харилцах харилцааг зөв залах нь л миний ажилд ач тусаа өгч байна. Óчир нь би гэдэг хүн “Би бол багш”, “Би шавь нартаа эрдэм мэдлэгээ харамгүй түгээн дэлгэрүүлэгч” гэдэгт бүрэн итгэдэг ч өөрийн бусадтай харилцах харилцаа, хандлагадаа хэзээ ч хяналт тавьдаггүй байж. Ãэнэт би “Өдөр шөнөөр солигдов уу” гэлтэй өөрчлөлтийг өөрөөсөө эхлэх их аяндаа орж өмнө нь ойлголцож чаддаггүй байсан нэгэнтэй эвлэрч чадсандаа баяртай байгаагаа та бүхэнтэй хуваалцаж байгаадаа баяртай байна. Өөрөө л өөрчлөгдөж чадвал бусдыг ч өөрчилж чадна гэдэгт бүрэн итгэлтэй байна.

“Áàãø íü òà íàðò òóñëàõûã õè÷ýýæ бàéíà” (Íèéñëýëèéí ...ð ñóðãóóëèéí бàãø Î-Э.) Багш сурагчдын хоорондын харилцаа үнэхээр чухал гэдэг нь мэдэгдэж байна. Би нэг өдөр ангидаа ороод “Багш нь та нарт туслахыг хичээж байна, та нар надад туслаарай” гэж хүүхдүүддээ хэлсэн. Багш бид нараас тусламж хүсч бас биднийг дэмжих гэж хичээж байна шүү гэх шиг шавь нар маань бие бие рүүгээ харж, элэгсэгээр толгой дохицгоож байлаа. Ердийн энэ өгүүлбэр ийм их хүчтэй

гэдгийг би өөрөө ч төсөөлөөгүй байсан. Тэр өдрөөс хойш шавь нар маань баяртайгаар хичээлээ хийж, хичээлээс гадуурх зүйлийг ч надаас асуудаг болсон. Миний сэтгэл санаа таагүй үед тэд “Багш аа, та хичээгээрэй, бид тохиролцсон ¸соороо танд сануулж байна шүү” гэх þм уу эсвэл зүгээр л “Багш аа, та сануулаарай гэсэн шүү?” гэдэг байв. Бид ингэж л бие биендээ туслах болсон þм. Хичээлээ таслаад байгаа хүүхдүүддээ би илүү анхаарал хандуулах болсон. Íэг хүүхэд маш өвөрмөц хувцаслаж ирдгийг ажиглаад би түүнд “Чи сүүлийн үеийн загвараар хувцаслаж байгаа þм уу, чамд их зохих þм” гэж хэллээ. Тэгтэл тэр хүүхэд баярлаад багш намайг анхаардаг þм байна, бас миний миний сонирхлыг ойлгодог þм байна гэх шиг ихэд таашаалтай хандаж байсан...

Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэхэд чиглэсэн таван сарын энэ туршилт-судалгаа зºвхºн багш нарт ийнхүү нºлººлººд зогсоогүй, суралцагчдын зүгээс багшдаа хандах хандлагад нэн чухал ººрчлºлтүүдийг мºн авчирсан юм. Эдгээр ººрчлºлтийн зарим дүнгээс танилцуулая.

Õүñíýãò 1. Бага ангийн хүүхдээс багшдаа хандах хандлагыг илтгэсэн зарим үзүүлэлтүүд

Ñóäàëãààíû зàðèì àñóóëòóóä

Ñóäëóóëàã÷äûí ºãñºí õàðèó %-èàð

Òуршилт-судалгааны ºмнº

Òуршилт-судалгаа дууссаны дараа

Òанай багш тусалдаг уу? 93 98Чи ангидаа байх дуртай юу? 87 97Òанай багш байнга инээмсэглэж байдаг уу? 85 97

Багшийгаа ээжтэйгээ адилхан гэж боддог уу? 87 89

Багшаасаа айдаг уу? 70,6 93Багшдаа нууцаа хэлэх үү? 50 83Багш чинь ойгодог уу? 61 84Багш чинь дэмждэг үү? 48,8 84

Äèàãðàìì 1. ЕБС-ийн дунд ангийн сурагчдын “Багшдаа хандах хандлага”-ыг судалсан судалгааны дүн (%-иар)

Ñóäàëãààíä íèéò 176 ñóðàã÷ õàìðàãäñàíмагадлан тогтоох судалгаа туршилтын дараах судалгаа

46,5

89.2

61.6

84.6

48.8

82.3

52.2 57.346.5

66.4

дэвтрээмартахад хэлж

ойлгуулах

багш ойлгодог

багш дэмждэг

ººр ангид шилжихгүй

багшаасаа айдаггүй

Анги танхимд ºдºр тутам явагдаж байгаа харилцааг хэмжих гол гол үзүүлэлтүүд ºсч гарсан нь дээрх хүснэгтээс харагдаж байна. Энэ бол туршилт судалгаанд хамрагдсан багш нар ºдºр тутмын багшлах үйл ажиллагаандаа хүмүүжлийн эерэг аргуудыг үр дүнтэй хэрэглэж чадсаны илрэл юм.

... 2010-2011 оны хичээлийн жил эхэлснээс хойш хүмүүжлийн эерэг аргын талаар сургалт явуулж ºгнº үү? Энэ талаар явуулсан туршилт-судалгааныхаа үр дүнгээс хуваалцана уу? гэсэн хүсэлт Японы Хүүхдийг Ивээн Санд болон туршилт-судалгааг явуулсан багийн хамт олонд удаа дараа ирсээр байгаа нь энэ асуудалд манай багш, сурган хүмүүжүүлэгчид ихээхэн ач холбогдол ºгч байгаагийн илрэл юм. Японы Хүүхдийг Ивээх Сангийн “ЕБС-иудад боловсролын хуулийн хэрэгжилтийг дэмжих, удирдлага, хяналтын тогтолцоог сайжруулах нь“ тºслийн багийнхан уг туршилт-судалгааг энэ хичээлийн жилд үргэжлүүлэн нийслэлийн 15, 41, 26, 37, 72, 24 дүгээр сургуулиуд болон Дорнод аймгийн 8, 11, 12, Чойбалсан, Цагаан-Овоо сумдын сургуулиудын 55 багшийг хамруулах таатай боломжийг олгож монголын боловсролын салбарт оюуны үнэтэй хувь нэмэр оруулж байгаад тус туршилт-судалгааг удирдсан, оролцсон, оролцох гэж буй бүх багш нарын нэрийн ºмнººс гүн талархал илэрхийлье.

“Хүмүүжлийн эерэг аргыг анги танхимд үр дүнтэй нэвтрүүлэх нь” туршилт-судалгааны ажлын багийн зөвлөх МÓБИÑ-ийн

Ñэтгэл судлалын тэнхимийн эрхлэгч О.Мягмар

school good governance 5

Documents