October

Issue II

Uighur School Gazette

سان—2

ئۇيغۇر تىىل مەكتىپى گېزىىت

ئوكتەبرى

هەظىرگە تەارلىغۇچىالردىن

ئاهىالر ۋە وئماق بالىالر، >>صەبىلەر صاداصى<< گېزىتىوىڭ ئىللىوجى -ئەصشاالممۇ ئەلەلۇم ھۆرمەتلىك ئاتا

قولغا ئالغىوىڭالرغا خوظالمىز. صاهىوى ئىچىدە: ۇئغۇر مەم تەپ وئقۇغۇچىلىرى قاتواظقان بالىالر بارىمى پائالىىتى، دېوىموى ۈئگىوىمەن، بۇ صاهوىڭ

ۇئغۇر جۇغراپىەصى ۋە تارىخى دەۋىرلىرى، تەمشىللەر، داهاالر دۇرداهىلىرى، ظەرقى تۈرمىشتاهوىڭ -ماقالتارىخىدىلى بىر ظەخشوىڭ قىشقىچە تەرجىمھالى، ۇئغۇر مەم تىپ ى وئقۇتقۇچىشى پەرىزات خاهىموىڭ قىشقىچە

تۇهۇظتۇرۇلىطى، بالىالر وئۇهلىرى، ۋە قىشقىچە بىر ھىلاە ھۇزۇرۇڭالرغا صۇهىلىدۇ.

ھەممىڭالرهىڭ گېزىتىمىزهى اقتۇرۇپ وئقۇظىڭالرهى چىن دىلىمىزدىن ۈئمىد قىلىمىز.گېزىتوى هەظىرگە تەارلىغۇچىالر: ئابىدە ظەمشىدىن،پاتىمە ظەمشىدىن، زۆھرە ظەمشىدىن، مىوەۋۋەر ئابدۇلال،

ۇئغۇر ئابدۇلال، مەصتۈرە ئالىم ۋە رۇقىە قاصىم.

پىلىرلىرىڭالر بولشا تۆۋەهدىلى ئېلخەت ئادىرصىغا خەت ئەۋەتشەڭالر بولىدۇ: —تەملىپ If you have any comments or suggestions, please email them to:

sebiylersadasi@gmail.com

ھېىتىڭالرغا مۇبارەك بولشۇن!!

11

تېپىطماق

جاۋابالر1 . چۈمۈلە

2 . ئاروپىالن

ۇمۇر مەن هېمىوى وئالۋاتىمەن؟

ئەپەهدىم ئاغىوىشىگە:

هېمىوى صەن مۆڭلۈڭدە>>

وئالۋاتقان بولشاڭ، مەن ظۇهى

تاپىمەن<<_ دەپتۇ.هىمە وئالۋاتىمەن ۇئهداق بولشا مەن ظۇ تاپتا>>

صەن دەپ باقە<<_ دەپتۇ ئاغىوىشى.

مېوىڭ هىمە صەن ظۇ تاپتا 'ئەپەهدىم>> وئالۋاتقاهلىقىموى

تاپالمادۇ<< _دەپ

وئالۋاتىشەن دەپتۇ ئەپەهدى.

هىمەدىگەن بىچچارە ھە!

ماظىوا صوقۇچېتىپتۇ!

هىمە ئىض ۈز بەرگەهدۇر؟ هىمەدىگەن جىق ئادەمبۇ، ھېچوىمىوى مۆرەلمەي

ھەجەپ ئىچىم صىقىلىپ مەتتا!

توغرا!ئامال

تاپتىم!

پوش! پوش! مەن ارىالهغۇچىوىڭ توغقىوى!

ھاۋ!

ھاۋ!

Oh poor thing!

A car accident! I wonder what happened? Why’s there so many people, I can’ see anything and it’s so frustrating!

Right!

I have a solution!

Move! Move! I am a

relative of the injured!

The injured dog

. ئاق ەردە قازان قاوادۇ؟1

. بىر قۇظۇق بار دان ىمەدۇ،2 چاواپ بەرصەم هان ىمەدۇ؟

10

بالىالر بارىمىمۈهى، -29 ئاوىڭ،-10 ىلى،-2011

جەهۇبىي ئاۋصترالىىدە ۆئتلۈزۈلگەن، 'ئاز صاهلىق مىللەتلەر بالىالر بارىمى'

-هىڭ پاراتتىن ۆئتۈش ۋە صەهئەتهۇمۇرلىرىوى مۆرصىتىض پائالىىتىگە

ۇئغۇر مەم تەپ وئقۇغۇچىلىرىمۇ قاتواظتى. بۇ پائالىەت جەهۇبىي

ئاۋصترالىىدە ھەر ىلى ۆئتلۈزۈلىدىغان بولۇپ، ھەر مىللەت خەلقىوىڭ ۆئزىوىڭ

مېچەك ۋە صەهئەت مەدەهىىتىوى -مىىممۆپلىگەن مىللەتلەرگە توهۇتىدىغان

اخطى بىر پۇرصەتتۇر.ۇئغۇر مەم تەپ وئقۇغۇچىلىرى بۇ ىلىمۇ

ئاها ۋە وئقۇتقۇچىالرهىڭ -ئاتاېتەمچىلىلىدە بۇ پائالىەتلە

قاتوىطىپ، تاماظىبىوالرهىڭ قىزغىن ئالقىطىغا ئېرىطتى. ڧىلورە چەهەظۇڧ

بالىالر بارىمى توغرىلىق مۇهداق دېدى: 'مېوىڭچە بۇ ھەربىر مىللەتوىڭ ۆئزىوىڭ

ۇئصۇل ۋە مىىم _مېچەك مەدەهىىتىوى توهۇظتۇرىدىغان، ئاۋصترالىىوىڭ قاهداق

مىللەتلەردىن تەظلىن تاپقاهلىقىوى مۆرصىتىپ بېرىدىغان ئەڭ اخطى

پۇرصەت'! بالىالر ۆئزلىرىوىڭ مىللىچە مىىملىرى

بىلەن باظقىچە چىرالىق بولۇپ مەتلەن بولۇپ بەمال روھلۇق مۆرۈهەتتى. پاراتتىن

ۆئتلەهدە 10:45ۆئتۈش صائەت

باظالهدى. پائالىەتلە جەهۇبى ئاۋصترالىە مائارىپ مىوىشتىرى ھەم

باظقا مېھماهالرمۇ قاتواظقان بولۇپ، پائالىەت مېھماهالرهى توهۇظتۇرۇش ھەم

ظۇالرهىڭ تەبرىك صۆزلىرى بىلەن

رەصمىي باظالهدى.ظەرقىي تۈرمىشتان ئاۋصترالىە

جەمئىىتىوىڭ رەئىشى ئابدۇلغاڧۇر مۆمىن ئەپەهدى زىارىتىمىزهى قوبۇل

قىلىپ، بۇ پائالىەت ھەققىدە مۇهداق دېدى: 'ۇئغۇر مەم تەپ وئقۇغۇچىلىرىمىز

ھەرىلى بۇ پائالىەتلە ئام تىپلىق بىلەن قاتوىطىپ مېلىۋاتقان بولۇپ بۇ ىللىق

بالىالر بارىمى ۈئچۈن ۆئزلىرىوىڭ رەڭدار مېچەملىرى بىلەن -مىللىي مىىم

ۇئغۇرالرهىڭ ئەهئەهىۋى ۇئصۇلىوى ەهە بىر قېتىم ئاۋصترالىىدىلى ھەر مىللەت

خەلقىگە توهۇظتۇرماقچى.' ۇئغۇر مەم تەپ وئقۇغۇچىلىرى بىرىوچى

بولۇپ هومۇر مۆرصەتتى. وئقۇغۇچىلىرىمىز ۆئزلىرىوىڭ ظوخ

ھەرىلەتلىرى بىلەن'هورۇز هاخطىشى' غا ۇئصۇل وئواپ تاماظىبىوالرهى ھەران

ىللىق وئقۇغۇچىلىرى -1قالدۇرغان بولشا ۆئزلىرىوىڭ چۈچۈك تىللىرى بىلەن،

صىوىپ تەربىىچىشى ئابىدە مۇئەللىموىڭ ېتەمچىلىلىدە 'بوپ

قالماڭالر چېلەتلە' دېگەن ظېئىرهى

دېلالماتشىە قىلىپ تاماظىبىوالرهىڭ

قىزغىن ئالقىطىغائالقىطىغا ئېرىطتى. وئقۇغۇچىلىرىمىزدىن مروران قۇربان

پائالىەت توغرىلىق مۇهداق دېدى: 'بۈگۈن مەن بەك خۇظال. ۇئصۇلىمىزدا

بىر ئاز ئېزىپ مېتىطلەر بولغان بولشىمۇ، لېلىن ئاخىرىدا اخطى بولدى

ھەم تاماظىبىوالرهىڭ قىزغىن ئالقىطىغا

ئېرىطتى.'ۇئغۇر تىلى مەم تىپ ى ۋەمىلى زۇلڧىە

ئابدۇلال بۇ مۈهدىلى پائالىەت توغرىلىق مۇهۇالرهى دېدى: ' بۈگۈهلى پائالىەتتە

وئقۇغۇچىلىرىمىز ۇئصۇلوى ظۇهداق چىرالىق وئوىدى ھەم ' بوپ قالماڭالر

چېلەتلە' دېگەن ظېئىرهىمۇ ظۇهداق اخطى دېلالماتشىە قىلدى. مەهچە

ھەممەلەن چوقۇم وئماق بالىالرهىڭ

وئرۇهلىغان هومۇرلىرىدىن ھۇزۇرالهدى.'غا ېقىن 29بۇ ىللىق بالىالر بارىمى

مىچىك ۋە ھەر -مەم تەپوىڭ، چوڭمىللەت خەلقىوىڭ

ھەرخىن صەهئەت هومۇرلىرىوى مۆرصىتىطى

بىلەن مۆڭۈللۈك

داۋامالظتى

1

Last week, on Saturday the 29th of October, the Uighur Language School participated in the Ethnic Schools’ Chil-dren’s Day Parade and Perfor-mances. This event, organized by the Ethnic School Board, has been held every year, in order to show Adelaide the many cultures of the partici-pating schools.

“I think it’s a great way for...everyone to show off their clothes...their cultural perfor-mances, and...yeah just to intro-duce to all of Australia what Aus-tralia’s made up of,” said Flora Chenisheff, mother two children who attend the Uighur Language School.

The event was organized into two parts; the March (parade), which began at Hindmarsh Square and ended at the Adelaide Entertain-ment Centre, and the perfor-mances.

There was a bit of concern about the weather during the day be-fore the March, as it was raining just a bit before nine. However, when the parade started at 10:20 am, the skies were clear of clouds. Many Uyghur children had fun

walking in their traditional Uyghur costumes, as people stopped to see what was going on.

The Uyghur Language School ar-rived at the Entertainment Centre at about 10:45am, ready to per-form. In the words of the East Tur-kistan Association of Australia’s President, Mr. Momin. “Our stu-dents will be perform-ing...traditional Uyghur dance (and) song….”

The Uyghur Language School was the first?/second?/third? School to perform. We at Sebiyler Sadasi were able to get a comment from the students who performed after the performance.

“(The dance was) good,” said Chroran Kurban, 11, one of the dancers, “...with a few mistakes it went really good; they didn’t, like, see it.”

“We had a bit of (a) disaster in the morning,” laughed Uyghur Lan-guage School representative Zulfi-ya Abdulla, “...but everything worked out fine, and the girls danced beautifully,”

The younger children also had a chance to perform, reciting the poem Bolpqalmanglar Chiketke (Don’t Become a Cricket).

“The poem was really good too,” added Mrs. Abdulla, “I think eve-rybody enjoyed it.”

Overall, it was a fun-filled day where people of all ages and eth-nicities enjoyed the differences in each others’ cultures.

2

مەمە چامغۇر .1 پەتىوگان .2

تەرخەمەك .3 ظوخال .4 چامغۇر .5

1. Potato

2. Eggplant

3. Cucumber

4. Tomato

5. Turnip

صەۋزە .6 ېششىۋىلەك .7

باقىلە .8 مۇچ .9

مەرەپطە .10

6. Carrot

7. Cabbage

8. Snow peas

9. Capsicum

10. Coriander

صۈز تېپىض

س ك ش و خ ال ژ د ب م

ك ە و ە ھ س گ ڧ ا ن

ە ۋ ك ت ر خ ۆ ق ك ە

ل ز ڭ ە ۋ ە ى م ل گ

ى ە ۇ ر چ ل پ ن ۈ ن

ۋ پ ي خ ە ا ئ ش غ ى

ى ە ت ە ر چ م ا ە ت

س ا ۆ م خ گ ڧ غ ز ە

ې د ال ە ج ڭ ر ۋ ۇ پ

ي پ و ك ۇ م ۇ چ چ ر

. بالىالر دۆگىلەك بولۇپ ئالدىغا قاراپ 1

وئلتۇرۇظىدۇ.. ئارىدىن بىرى تۇرۇپ بىر اغلىقوى ئارقىشقغا 2

تۇتۇپ دۆگىلەموى ئالىوىدۇ. ۇئ اغلىقوى ۆئزى خالىغان بىر بالىوىڭ 3

مەوىگە تاظالدۇ.. ۇئ ەهە بىر ئالىوىپ مەلگىچە ھېلىقى باال: 4

تۇۇپ قالشا: مەوىدىلى اغلىقوى ئېلىپ، —دۈگىلەموى ئالىوىپ ۈگۈرۈپ وئۇهوى

داۋامالظتۇرىدۇ.تۇماي قالشا: اغلىق تاظلىغان باال ئالىوىپ —

مېلىپ، اغلىق بىلەن ھېلىقى بالىوى ۇئرۇپ، دۈگىلەموى بىر هەچچە ئاالهدۇرىدۇ. ئاهدىن،

ھېلىقى باال ۇئصۇل وئواپ بېرىدۇ. ظۇهىڭدىن مېىن وئۇن ەهە ۇقىرقىدەك 5

داۋامالظتۇرۇلىدۇ.

1. Everyone sits in a circle, facing inwards.

2. One person gets up and goes around

the circle with a handkerchief behind his

back.

3. He then places the hanky discreetly be-

hind a person of his choice.

4. If by the time he comes around full circle the

person with the hanky behind him:

— notices: he takes the hanky from behind

him and chases the person who placed it around

the circle until he’s caught

— doesn’t notice: the one who placed it

takes the hanky and hits the person with it, then

chases him around, and then the loser has to

perform a dance

5. After that, the game is restarted.

وئۇن وئوالى!

9

ئىشمى:پەرىزات غەرەت

ئاۋىشتىرالىەگە:ىلى-2008 ئادا مەلگەن.-9

ۇئغۇر مەم تەپتە ئېطلەۋاتقىلى:

ېرىم ىن بولدى. 2

بۇرۇهقى وئقۇتقۇچىلىق

صەۋىەصى: ىلى ظەرقىي تۈرمىشتان -1987

ۇئغۇر وئهۋىرصتىتىوىڭ ۇئغۇر تىلى ئەدەبىات ڧامۇلتىتىوى

ىلدىن -2009پۈتتۈرگەن. باظالپ ۇئغۇر مەم تەپوىڭ چوڭ صىوىپىدىلى بالىالرغا

دەرس بېرىۋاتىدۇ.

بالىالرغا ھازىرغىچە ۈئگەتلەن

هەرصىلەر: ېرىم ىلدىن بېرى، بالىالرغا 2

ۇئغۇرچە وئقۇش، ېزىض، ۇئغۇرالرهىڭ قىشقىچە تارىخى،

تارىختىلى ئاتاقلىق مىطىلەر، مەصىلەن: ئابدۇخالىق ۇئغۇر،

لۇتپۇلال مۇتەللىپ، صادىر

وئقۇتقۇچىالر مۇهبىرى ۈئچىوجى ىللىق

پالۋان قاتارلىق ظائىر، ازغۇچىلرىمىزهىڭ تەرجىمھالىي

ۋە ۇئالرهىڭ ۋەمىللىك خارام تىرلىك ظېئىر ئەصەرلىرىوى

-توهۇظتۇرۇش، ۇئغۇر ۆئرپمېچەملىرهى -ئادەت، مېىم

توهۇظتۇرۇش بىلەن

ظۇغۇللۇهغان.

مەلگۈصىدىلى ېڭى پىالهالر:بۇ چوڭ صىوىپتىلى

وئقۇغۇچىالرهىڭ مۆپىوچىشى مۇظۇ ئاۋىشتىرالىەدە تۇغۇلغان

بولغاچقا بەزىدە ۇئغۇر تىلىدا هورمال پاراڭلىطالىشىمۇ، ەهىال ۇئغۇرچە صۈپەت صۆزلىرىوىڭ،

تەمشىللىرىوىڭ -ماقالمەهىلىرىوى مۇمەممەل

چۈظەهمەصلىك ئەھۋاللىرى مۆپ. ۇئغۇرچە مۇمەممەل

وئقۇش قورالى بولمىغان ئەھۋال

ئاصتىدا پەرىزات مۇئەللىم -توردىن، ھەرخىن گېزىت

ژورهال، مىتاپالردىن ئىزدىوىپ ۆئزى ۋەتەهدىن مۇظۇ

بالىالرهىڭ صەۋىەصىگە ماس مېلىدىغان مىتاپالرهى

ئەمەلگۈزۈپ بۇ صىوىپتىلى وئخطىمىغان صەۋىەدىلى

بالىالرهىڭ ۇئغۇرچىوى تېخىمۇ اخطى ۆئزلەظتۈرظى ۈئچۈن

ئىزدەهمەم تە.

8

ئ ال الھ وى ڭ مەۋج ۇت لى قى و ى

قاهداق بىلەلەمىز؟

ئ ال الھ وى ڭ مەۋج ۇت لى قى و ى ئەقلىمىزهى ئىطلىتىض، ئەتراپىمىزهى مۆزىتى ض، ۆئص ۈم ل ۈم لەر، ھ ا ۋاه الر، ەر ۋە ئ اص م اه وى ڭ ق اه داق ارى تى ل غ اه لى قى و ى تەپەم ل ۇر قى لى ض،

ق ۇرئ ان ’ ظ ۇه داق ال

ه ى وئق ۇش ‘ مەرى م

ئارقىلىق بىلەلەمىز.

بى ز وئق ۇغ ان ھەر ق اه داق بى ر مى ت اب وى ڭ بى ر ئ اپ ت ۇرى ب ار. ھەر ق اه داق بى و اهى ڭ بىوامارى بار. گۈزەل بىر رەص ى م ۇئص ت ا بى ر رەص ش ام وى ڭ ئەص ى رى دۇر. بى ر دوص تى مى ز بى زگە مەم تى ۋى مى زهى ڭ ۆئزلى لى دى ن مە داه غ ا

مەل گەه لى لى و ى ئ ې ت ش ا ه ې مە دەش ى ز؟ ب ۇ ج اۋاب بى مەهە ب ول غ اچ ق ا م ۈل گى ڭى ز م ې لى دۇ،

ظۇهداق ئەمەصمۇ؟

)دى وى م و ى ۇئ غ ۇر -ۆئگى وى مەن

تەرجىمە مەرمىزى(

د ې و ى م و ى ۈئ گ ى و ى م ە ن

ىتەمشىللىر-ماقال ۇئغۇر خەلق

خەلق، -ۋەتەن ۇرت توغرىشىدا-ئەل

،ۆئز ئېلىڭوىڭ هېوىوى ە

غېمىوى ە. مۈهدۈز -مىچە

4

بىشمىلالھ

تۇهجى صۆزۈم ئالالھ تۇر. ئىمان تولغان قەلبىمگە.

ھەر ئاخطىمى اتقاهدا، ھەر ئەتىگەن قوپقاهدا،

دەمەن ھامان بىشمىلالھ.

ئىطلەهدە رىزقىموى، -ەپ وئقۇغاهدا مىتابوى،

ۆئگەهگەهدە دەرصىموى، باظلىغاهدا وئۇهوى،

دەمەن ھامان بىشمىلالھ.

بىشمىلالھ دېىض بىلەن، ۈزلىوىمەن ئالالھقا،

قۇۋۋەت مېلەر قەلبىمگە، ئالالھ تۇتار قولۇمدىن،

بىشمىلالھوى

چۈظۈرمەمەن دىلىمدىن.

ۇئغۇر -)دىوىموى ۆئگىوىمەن

تەرجىمە مەرمىزى(

Translation:

How do we know Allah (s.w.t.) ex-ists?

We know this through our ability to think and to ob-serve, by noticing our environment and the animals, by considering how

the earth and skies were created, and by reading the holy Quran.

Every book we read has an author. Every building has its archi-tect. A masterpiece has its artist. If some-one said that your school just appeared there by itself, what would you think?

You’d laugh at them, because that’s just silly isn’t it?

Excerpt from: “Dinimni Üginiman—Uyghur Terjime Merkizi”

ئاها ۇرتۇڭ ئامان بولشا،

روھىڭ صامان بولماس.-رەڭگى

ئەلگە قوظۇلشاڭ ئەر بولىشەن، ئەلدىن ئارىلشاڭ ەر بولىشەن.

-' ۇئغۇر خەلق ماقال مەهبە:هاملىق مىتاب. تەمشىللىرى'

3

ئىلىموىڭ ھىممىتى، ئىلىم ئېگىلىرىوىڭ ھۆرمىتى ۋە

مىتى بىلىمشىزلىلوىڭ پاال

توغرىشىدا

وئغلۇم، صېوىڭ قەدىرلىك ئېھ

مۆزۈڭ ئېچىلىپ، ئەقلىڭگە مېلىپ قىلىدىغان بىرىوجى

ئىطىڭ ۆئزۈڭوىڭ ئادەم ئىلەهلىلىڭوى توهۇظتۇر.

ئىوشان دۇهاغا تۆرىلىپ پەقەت ۆئزىوىڭ ئادەم ئىلەهلىلىوى

ھېس قىلغاهدىن باظالپال مەدەهىەتلە قەدەم —پەن

قوغان. ئادەملەرهىڭ ھەممىشى ئەصلىي بۈۈك بولىدۇ. پەقەت

بىرىدىن ئارىپ —ۇئالرهى بىرتۇرىدىغان بىرال پەرق بار. ۇئ

بىلىم. بىلىملىك —بولشىمۇئادەم ھەرقاچان، ھەممە ەردە

ۇئلۇغ ۋە بۈۈك صاهىلىدۇ.

داهاالر دۇرداهىلىرى بىلىمشىزلەر خار ۋە ئېتىبارصىز

بولىدۇ. هاداهلىقوىڭ ىلتىزى ظۇهچىلىك ۋەھطىلى، ۇئ

مەت مەهبەصىدىن وقىلىض، ھاالصۇ ئىچىدۇ. بىلىم ئىوشاهوى

ۈمشەملىللە، بۈۈملۈملە ەتلۈزىدۇ؛ ۈمشەملىك،

گۈزەللىلوىڭ دۈظمىوىمۇ بىلىمشىزلىل تۇر. صەن ۆئزۈڭ

تۆۋەن وئرۇهدا بولشاڭمۇ باظقىالر بىلەن وئخطاظال بىر ئىوشان

ئىلەهلىلىڭوى تولۇق چۈظىوىطىڭ مېرەك،

—دەۋرداظلىرىڭدىن ئەقىنپاراصەتتە تۆۋەن تۇرۇش

هۇمۇصلۇق ئىض. صەن ۈمشىلىطوى، ئادەمدەك اظاظوى بىلىطىڭ مېرەك. بۇهىڭ بىردىوبىر

ولى بىلىموى قەدىرلەش، وئقۇظوى ۇئلۇغالش، ۋە بۇ ولدا

جان پىدا قىلىض. پەقەت مۇظۇال صېوى ۇئلۇغلۇق ظۆھرىتى بىلەن

مۇماپاتالدۇ.

بىلىموى بۈۈك بىن، 152

وئقۇظوى ۇئلۇغ،ۈمشەلتۇر قۇلوىمۇ بۇ ئىللى

تولۇق.

ئادەم بالىلىرى ھەممە 1958

ئەصلىي بۈۈك،خىللىوىپ بولۇر مۆپ بىلىملە

تۈزۈك.

داۋامى بار..

تاھىر ارمۇھەممەت تۇغلۇقوىڭ 'وئغلۇم،

ئالدىڭغا قارا' دىگەن مىتابىدىن ئېلىودى.

Translation:

Oh my son, the first thought that should be brought forth to your mind since the time you open your eyes is the fact that you are human. Since people were placed on this earth, this reali-zation of their humanity was the first step towards estab-lishing education and creating culture. People are in actuality, great. There is only one thing that separates one person

from another, and that is knowledge. A knowledgeable person can always, in any place, be considered wonder-ful and great. People without knowledge become worthless and despised. The roots of ig-norance is so wicked, it’s source of water is from de-struction and death. Knowledge allows people to attain nobleness and great-ness; the enemy of nobility and beauty is the absence of

knowledge. Even if you have a lower status, you must fully understand that you are a person, just like everybody else. To have a lower educa-tion than your peers is shame-ful. You have to know ad-vancement, and how to live as a human. In order to do this, you must respect knowledge, study well, and dedicate your life to this path. Only this will reward you with a good repu-tation.

4

(956—889) صۇلتان صۇتۇق بۇغراخان

صۇلتان صۇتۇق بۇغراخان )ئابدۇللەرىم(لىشىوىڭ بەظىوچى قاراخاهىالر صۇال

ىلىدىن، -942ئەۋالد خاهى بولۇپ، ۇئ ىلىغىچە تەخىتتە وئلتۇرغان. -956

صۇتۇق بۇغراخان دەۋرىدە ۇئغۇرالر ئىشالم دىوىغا مىرگەهدىن

مېىن، ۇئغۇر ئىشالم مەدەهىىتى ۋە ئەدەبىاتى

مىشلىشىز دەرىجىدە

گۈللەهگەن.

ۇئغۇرچە >>مەهبە: مىتابتىن ئېلىودى هاملىق<< وئقۇظلۇق

Sultan Sutuq Boghra-khan

(Abdulkarim) was the 5th generation

head of state of the Karakhan Khan-

ate. He ruled from the year 942 to 956

AD. It was during his time that Islam

came to Eastern Turkistan, and after-

wards, the Uyghur’s Islamic

culture and education flour-

ished to an indescribable

level.

Excerpt from the book

“Uyghur Oqushluq”

ھىلاە ئېتىپ بەر! تۈللە بىلەن ئېطەك

بىر تۈللە ۈگۈرۈپ مېلىۋېتىپ، تۇۇقشىزال چوڭ قۇر ئازگالغا چۈظۈپ مېتىپتۇ، ھەر قاهچە قىلىپمۇ چىقالماپتۇ، قاهداق قىلىطوى بىلمەي وئلتۇرغاهدا، بىر ئېطەك صۇ ئىزدەپ ۈرۈپ ھېلىقى ئازگالوىڭ

:ېوىغا مەپتۇ ۋە ئازگالدىلى تۈللىوى مۆرۈپ، ۇئهىڭدىن دەپ صوراپىتۇ. -ھەي تۈللىۋاي، بۇ ەردە هېمە قىلىۋاتىشەن؟

بۇ مەڭ داالدا ۇئصشۇزلۇق ۋە ئىششىقتىن -دەپتۇ تۈللە، -ۋاي هېمىشىوى صوراشەن،ۆئلەي دەپ قالدىم. بۇ ەر بەك صالقىن ئىلەن ھەم صۈپشۈزۈك صۇ بار ئىلەن،

راھەتلىوىپ دەم ئېلىۋاتىمەن.بۇهى ئاڭلىغان ئېطەك، مەهمۇ صۇ ئىچىپ صالقىوالپ راھەتلىوەچۇ، دەپ وئالپ

ئازگالغا چۈظۈپتۇ. ئاران تۇرغان تۈللە ظۇ ھامان بىر صەمرەپ ئېطەموىڭ ۈئصتىگە دە، ەهە بىر صەمرەپ ئازگالدىن مەڭ داالغا چىقىپ –مىوىپتۇ

مېتىپ قاپتۇ. ئېطەك ئازگالوىڭ ئىچىدىن چىقالماي قاپتۇ.

"الغاهچىغا ئىطەهشەڭ، بېطىڭغا باال تاپىشەن" دېگەن ماقال

ظۇهىڭدىن قالغاهىلەن.

7

ۇئغۇرالرهىڭ تارىخى دەۋرلىرى

ۇئغۇرالرهىڭ ئاها ماماهى بولۇپ، ۇئغۇرالر ۆئز تارىخىدا: ظەرقىي تۈرمىشتان ئەلمىشاقتىن بېرى

ئېتىپ ظەرقىي تۈرمىشتان ۇقۇرداۆئتۈلگەهدەك مۇصتەقىن، ئەرمىن، ئازاد

-1949دۆلەتلەرهى قۇرغان. ظەرقىي تۈرمىشتان -20ئاوىڭ -10ىلى

مۈهى جوڭگۇ ھامىمىىتى تەرىپىدىن ئىطغال قىلىوغان بولۇپ، بۈگۈهگىچە جوڭگۇهىڭ مۇصتەملىلە ۆئللىشى

بولۇپ مەلمەم تە.

هاملىق<< ۇئغۇرچە وئقۇظلۇق>>مەهبە: مىتابتىن ئېلىودى

As seen above, Eastern Turkistan has estab-

lished independent, free, and sovereign na-

tions in the past. On the 20th of October

1949, Eastern Turki-

stan was taken over

by China, and to this

day is still considered

an autonomous re-

gion of it.

Excerpt from the book “Uyghurche

Oqushluq”

:ھون دۆلىتى :مۆم تۈرك دۆلىتى :ۇئغۇر وئرخۇن قاغاهلىقى

دۆلىتى: ۇئغۇر قاراخاهىالر :ۇئغۇر ئېدىقۇت دۆلىتى

:ۇئغۇر مەڭشۇ دۆلىتى:ۇئغۇر صەئىدىە دۆلىتى :خوتەن ئىشالم دۆلىتى

جومھۇرىىتى: ظەرقىي تۈرمىشتان ئىشالم جومھۇرىىتى: ظەرقىي تۈرمىشتان

216 BCE <— 240 BCE

744 CE <— 551 CE

845 CE <— 745 CE

1212 CE <— 85 CE

1335 CE <— 85 CE

1036 CE <— 870 CE

1678 CE <— 1504 CE

1933 CE <— 1932 CE

1937 CE <— 1933 CE

1949 CE <— 1944 CE

(Hun)

(Kok Turk)

(Uyghur Orhan)

(Uyghur Karakhaniylar)

(Uyghur Edikut)

(Uyghur Kangsu)

(Uyghur Saidiya)

(Hotan Islamic Nation)

(Eastern Turkestan Islamic Party)

(Republic of Eastern Turkestan)

From ancient times, Eastern Turkistan has been the homeland of Uyghurs. Many different govern-ments were developed, including:

6

6

ظەرقىي تۈرمىشتاهوىڭ ەر مەداهى ۋە جۇغراپىەلىك وئرهى

ئاصىا قۇرۇقلۇقىوىڭ -ظەرقىي تۈرمىشتان اۋروپا

وئتتۇرا قىشمىغا جاالهغان.

چېگرالىرى:جوڭگۇ - مۇڭغۇلىە - روصىە - قازاقىشتان - قىرغىزىشتان - تاجىلىشتان - ئاڧغاهىشتان - پامىشتان - تىبەت - ھىودىشتان -

ەر مەداهى: مىڭ مۋادىرات مىلومىتىر 828مىلۇن 1

ظەرقىي تۈرمىشتاهوىڭ ظەرقىي اقىشى بىلەن

مىلومېتىر 2000غەربىي اقىشىوىڭ ئارىلىقى

جەهۇبىي اقىشى بىلەن ظىمالىي اقىشىوىڭ مىلومېتىر 1600ئارىلىقىدىلى ئەڭ مەڭ مۇصاپە

مېلىدۇ.

ظەرقىي تۈرمىشتان ەر مەداهىوىڭ چوڭلۇقى دىن ئارتۇق دۆلەت 200جەھەتتە دۇهادىلى

وئرۇهدا تۇرىدۇ. -20ئىچىدە

ظەرقىي تۈرمىشتاهدىلى

ئېگىز تاغالر:ئالتاي - پامىر - قاراقۇم - ئالتۇهتاغ - —تەڭرى تېغى -

ظەرقىي تۈرمىشتاهوى جەهۇبىي ۋە ظىمالىي

تۈرمىشتان دەپ ئىللىگە ئارىپ

تۇرىدۇ.

ظەرقىي تۈرمىشتاهوىڭ جۇغراپىەلىك وئرهى قەدىمدىن تارتىپ خەلقئارا بىلەن بولغان

صىاصىي، ئىقتىشادىي ۋە مەدەهىي ئاالقىدە مۇھىم رول وئواپ مەلگەن. مەظھۇر >>ىپەك

ولى<< بۇهىڭ تارىخى دەلىلى.

Eastern Turkistan is located in the centre of Eurasia

Bordering Countries:

China

Mongolia

Russia

Kazakhstan

Kirgizstan

Tajikistan

Afghanistan

Pakistan

Tibet

India

Area: 1,828,000 km2

Eastern Turkistan is 2000 km from east to west, and 1600 km from north to south.

Out of around 200 countries, Eastern Turki-stan is the 20th biggest one in the world

Our

Mountains:

Altay

Pamir

Karakum

Altun Tagh

Tangri Tagh—

this mountain divides

Eastern Turkistan into

east and west

هاملىق<< ۇئغۇرچە وئقۇظلۇق>>مەهبە: مىتابتىن ئېلىودى

The geographical location of Eastern Turki-

stan has been pivotal in matters of politics,

trade, and culture since ancient times. The

famous Silk Road is evidence of this history.

5