semaforet (sinjalet ne infrastrukture)
TRANSCRIPT
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Kapitulli i X
Tema :
S e m a f o r e t (Sinjalet ne infrastrukture)
Pergjithesime Po te levizjen per sherbim transporti si nje rryme fluidi (ajri/lengu), dhe
infrastrukturen si nje labirinth tubash, me pike fillimi, mbarimi, si dhe interseksione te
ndryshme, ku neper kete sistem tubash kalon fluidi ne fjale. Eshte e kuptueshme qe per
kontrollin ose komandimin e rastit, te vendosen disa elemente konstruktive, te cilet
disiplinojne kalimin e fluidit neper nje, ose disa tuba te vecante, ose te lidhur ne njefare
sistemi. Keshtu me kete lloj perfytyrimi qe ne po krijojme, mund ta njehsojme levizjen
kaotike neper infrastrukture, te perdoruesave te mjeteve (shofere transporti mallrash, ose
pasagjeresh, ose qytetare perdorues te mjeteve private, te cilet levizin neper
infrastrukturen ekzistuese, per te realizuar nje cvendosje nga nje pozicion ne nje tjeter). Ne
q. se vazhdojme te krahasojme situacionin e mesiper, ne llidhje me nje fluid vleresohen
parametrat cilesor te tij si:, temperaturat dhe vetit e fizike te tij, vizkoziteti, pasha
specifike, shpejtesia etj. Te cilat vleresojne levizjen e fluidit ne keto tubacione. Ne nje
sistem transporti levizja e perdoruesave te infrastruktures ne nje intinerar mund te
vleresohet nga disa parametra ose karkateristikat e fluksit te perdoruesave, te cilat mund
te grupojme 3 faktore qe influencojne direkt per kete fenomen, ose levizje. Mjeti-drejtuesi-
ambjenti, te tre keto grupime jane elmente perberes dhe influencues ne cdo lloj levizje
mjetesh ne te gjithe infrastrukturen.
Mjeti Konceptohet me vetite e tij si tipodimensioni, shpetjetsia maksimale,
acelerimi, rruga e frenimit etj.
Drejtuesi Konceptohet si element me temperament ose ne kohe udhetimi (keta
jane faktore qe influencojne ne sjellljen e mjetit ne rruge)
Ambjenti Konceptohet ne tipodimensionet e karkateristikat e rruges, klima, shi
mjergull etj. Duhet te theksojme se rezultatet jane te ndryshme per kohe naten me shi e
diten ne diell
Ne figure e meposhteme jepen dy raste te interpretimit te fluksit me shpejtesine ne
perberie te tij ne nje levizje me mejte mikse (e perbere nga mjete me tipodimensione te
ndryshme) dhe ne n je levizje me mejte te nje tipi, (ai tip veture).
1
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Grafiku qe tregon varesine e dendesise dhe shpejtesise ne funksion te llojit te mjeteve
Eshte verejtur eksperimentalisht ne kushte te njejta te dendesise se mjeteve, per nje
levizjeje me nje korsi ne kushte optimale (gjeresi rruge mbi 3.6m distanca e bandazhit ose
bordures se rruges mbi 1.8m levizja e vetem mjete te llojit tip vaturave drejtimi I levizjes ne
nje kahe), me dhe pa prezence te parakalimit, fluksi dhe dendesia kane nje varesi, ne te
cilen rritja e fluksit e ul pak dendesine, per faktin e rritjes se veshtiresise se realizimit te nje
parakalimi. Ne figuren e meposhteme jepet ky interpretim
Figura qe tregon varesine e dendesise dhe fluksit ne prezencen e parakalimeve
Po eksperimetalisht eshte verejtur qe shpejtesia mesatare e udhetimit ne nje intinerar
kane nje varesi hiperbolike me tendenca te kunderta si e tille arrijne qe te nderpriten dhe
formojne ate qe quhet pika e ekujlibrit te levizjes ne kete intenerare. Kjo pike eshte shume
rendesishme te percaktohet, pasi tregon teorikisht shpejtesine optimale te levizjes ne nje
intenerar. Ne figuren e meposhteme jepet grafikisht ky moment
2
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Grafiku qe tregon piken e ekujlibrit te shpejtesise me dendesine dhe fluksin per nje intenerar
Parametrat per vleresimet e krahasimet ne levizjen e nje sasie mejtesh ne nje intinerar
jane:
F [m/h] Fluksi (nunuri I mjeteve qe levizin ne nje intenerar ne njesine e kohes)
K[m/km] Dendesia (numuri I mjeteveqe levizin ne njesine e intenerarit )
Vu [km/h] Shpejtesia e udhetimit ( shpejtesia e levizjes se mejtit ne nje intinerar)
Vt [km/h] Shpejtesia e mesatare ( shpejtesia mesatare e levizjes se mejtit ne nje intinerar)
I [m/h] Intesiteti I fluksit (vleresimi I sasise se mejteve te nje fluksi ne fraksion te kohes)
Intesiteti ii nje levizjeje eshte ngarkesa nje fraksionin e kohes qe mund te jepet ne varesi te
fluksit I (intesiteti)= F (fluksi)x 60/x(intevali I kohes) {m/sek}
Ne prezantimin ose vleresimin e nje intinerarit jemi te interesuar te shikojme ate edhe me
elemente te tjere te levizjes se mejteve. Ne krahasimin e mesiper, themi qe te disiplinohet
rryma e fluidit vendosen paisje saracineska valvola etj te cilat disiplinojne kete levizje, po
keshtu edhe per nje levizje te organizuar nje nje sistem transporti, vendosen disa
elemente konstruktive te cilat disiplinojne kete levizje. Elementi kryesor I disiplinimit te
levizjen ne transportin automobilistik ne nje infrastrukture rrugore jane abelat detyruese,
ndaluese, paralajmeruese, informuese, impjante semaforik dhe rrethrrotullime. Tabealt
jane vleresime, ose pika statike te perhereshme ato disiplinojne levizjen konforme
konceptit te tyre, ndersa Impjanti semafor eshte nje konsrtuksaion kompleks me detyre
kohore qe do te thote ne funksion te kohe ai disiplinon levizjen e fluksit. Rreth rrotullime
eshte nje impjant kryqezime me vleresime optiamale te levizjes.
3
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Keshtu mund te permendim rregullat e levizjes neper rruge, ose infrastrukturen rrugore si
parakalimet, ndricimet, parkimet etj. Per nje kryqezim ne nje infrastrukture te caktuar,
rregullimi i levizjes ne te realizohet per nje nivel sigurie vazhdimesie te levizjes, per drejtime
te ndryshme, nepermjet impjantit semaforik, i cili ngjason me nje sistem saracinaskash
automatike qe kamandojne kete kryqezim. Ne kete leksion po permendim kete lloj
impjanti semafor, si me i perhapuri dhe kryesori ne nje infrastrukture transporti.
Rregullimi i trafikut me ndihmen e semaforit
Impjantet semaforike bejne pjese ne grupin e sinjaleve te infrastruktures, te cilat
funksionojne me tension elektrik dhe kane per qellim disiplinimin e trafikut neper pika, ose
vende ku jane prezent ndrushimet e drejtimeve (neper vende speciale, kryqezime me
kalime kembesore, kalimtare).
Si nje element me detyra te vecana dhe ne vende, ose pika te vecantate te trafikut, ka
mundesi te sinkronizoje nje levizje me te mire te trafikut, per faktin e koncentrimit te tij
duke ndalur ose lejuar nje, ose disa drejtime rruge. Kjo mbi bazen e vleresimit te trafikut ne
c’do drejtim, ne nje pik nyje, kryqezim per mjetet qe hyjne dhe dalin.
Nga pikpamja logjike e funksionimit, impjantet semaforike mund ti dallojme :
- Sinjal me cikel fiks.
- Sinjal komplet i orjentuar nga trafiku
- Sinjal gjysem i orjentuar nga trafikut
- Sinjal me kontroll elektronik, i centralizuar, me cikel varjabel, sipas trafikut.
Ne menyre skematike tregohen ne grafiket e meposhtem. Te gjitha llojet e semaforeve te
permendura, perfaqesohen nga prezenca e dritave ne dy gjendje ndezur ose fikur,
brenda te njejtit informacion. Semafori ka 3 drita, Kuqe/portokali/jeshile, ne ndonje
informacion, mund te jene edhe me shume se 3 drita, por ne te gjitha rastet jane vetem 3
lloje ngjyrash Kuqe/portokali/jeshile, te cilat duhet te rrespektohen nga te gjihe pa
perjashtim. Drita Jeshile mund te bashkeveproje me shiqete drejtuese, kur jep informacion
me te specifikuar, per rastet e nje drejtimi te komplikuar (me shume se 2)
4
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
5
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
* Kushtet per instalimin e nje impjanti semaforik
* Tipet e impjanteve semaforike
* Kapaciteti i nje kryqezimi te semaforizuar
* Metoda te ndryshme per vleresimin e pikes se ngopjes se trafikut
* Niveli i sherbimeve te kryqezimit te nje semafori
Kushtet per instalimin e nje impjanti semaforik
Jane vlerat e fluksit te trafikut, si dhe dimensionet gjeometrike te nje kryqezimi, qe e bejne
te mundur instalimin e impjantin semaforik. Te qithe semaforet marrin ne konsiderate
kohen mesatare te pritjes dhe gjatesine mesatare te bishtit te kolones, qe jane prezent ne
kryqezimin pa impjant semafori. Por qe te merret vendimi per vendosjen e nje semafori
duhet te shikohen si dhe te kenaqen te oakten njera nga karakteristikat si:
Fluksiminimal i trafikut
Per te evidentuar kohen e qendrimit ne nje impjant semaforik, shikohet ose vleresohet
ngarkesa, apo sic do ta permindim shpesh trafiku i rruges. Para se te vendoset ose jo, nje
impjant semaforik ne rruge, duhet te sigurohemi per nje trafik ose ngarkese, te
mjaftueshme per 8 oret kryesore te dites. (2 ore te pikut te mengjesit 2 ore te pikut te
drekes dhe 2 ore te pikut te darkes, ose 2 ore te cfardoshme te mengjesit dhe 2 ore te
qfardoshme te darkes).
Tabela A kushti i pare
Numuri i korsive necdo drejtim Fluksi total mbi dy
Fluksi orar mbi njeren ndarje me te ngarkuar
Rruge kryesore Rruge sekondare drejtimet e rruges kryesore te rruges sekondare1 1 600 150>=2 1 600 150>=2 >=2 600 2001 >=2 500 200
Vleresimet e nje trafiku me ngarkese ne rrugen kryesore, ose sekondare, nuk duhen te
jene me te vogla se ato qe jepen nga tabela A vlerat e se ciles mund te jene te
zvogluaar 70% n.q. se 15 % e mjeteve levizin me shpejtesi me te madhe se 64 km/ore ose
semafori ndodhet ne nje qender banimi e izoluar me me pak se 10 000 banore.
Pushimi ne Fluks
Ne rastet kur ne rruget kryesore duam te kalojme ne rruge sekondare, sipas nje
probabiliteti ne lidhje me levizjen/drejtimin kryesore. Fluksi minimal qe justifikon vendosjen
e semaforit jepet ne tabelen B vlerat zvogelohen me masen 75% kur kemi nje trafik te
shpejte dhe qendrat e vogla (sic eshte arsyetuar edhe ne rastin e mesiperm).
6
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Tabela B kushti i dyte
Numuri i korsive necdo drejtim Fluksi total mbi dy
Fluksi orar mbi njeren ndarje me te ngarkuar
Rruge kryesore Rruge sekondare drejtimet e rruges kryesore te rruges sekondare1 1 750 75>=2 1 900 75>=2 >=2 900 1001 >=2 750 100
Prezenca e kalimtareve /kembesoreve
Semafori mund te instalohet edhe ne vendkalimet e kembesoreve. Per te vleresuar kete
fakt eshte Tabela C e cila jep referencat e fluksit minimal orar te kalimit te kembesoreve,
edhe kjo tabele i referohet 8 oreve kryesore te dites (sic eshte arsyetuar edhe ne pikat e
mesiperme). Vlerat zvoglohen deri ne masen 70% per nje ngarkese minimale te trafikut
ose per qendra te vogla banimi.
Tabela C kushti i trete .
Fluksi total/orar i mjeteve ne te dy ndarjet e rruges kryesore Fluksi/orar i kembesoreve qe duan te kalojne . Piku
maksimalme vije ndarese pa vije ndarese1000 600 150
Prezenca e kalimtareve prene shkollave
Prane c’do shkolle jane te parashikuar impjante semaforike, te cilet, ne total te
intervaleve sherbejne per te nderthurur fluksin e mjeteve me levizjen e nxenesve. Ndodh
shpesh qe funksionimi i impjantit eshte i organizuar, ose i akorduar nga shkolla, (mund te
urdherohet nga shkolla, te funksionoje me diferencim kohe, duke favorizuar ne pikun e
levizjes se nxenesve, keta te fundit).
Rrezikshmeria
Prezenca e nje impjanti semaforik, eshte e domosdoshme edhe ne vendet me
rrezikshmeri perplasje, kur ekzistojne pamje te kufizuar, ne mbikalime/nenkalime.
Keto ishin elementet qe justifikojne vendosjen e nje impjanti semaforik, por ne pergjithesi, eshte e
justifikushme vendosja e tyre, kur kemi te pakten afersisht 800 mjete/ore per dite te zakonshme,
dhe ne oren e pikut. Sot vendosja e semaforeve, nuk eshte me kushte levizje, por detyre e
komuniteteve, te cilat per cdo lloj infrastrukture, e kerkojne kete element, per te treguar shkallen e
sigurise, e te mirmbajtjes se infrastruktures.
7
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Tipet e impjanteve semaforike
Tipet e impjanteve jane te ndryshme, sipas standarteve te vendeve ku ata funksionojne,
percaktojne edhe tipo dimnsionin, si dhe menyren e vendosjes se tyre,.(kjo do te ekzistoje
per faktin se ekzistojne dallime te tilla ne rregullat e qarkullimit, deri ne krahun e levizjes,
por keto nuk jane elemente problemore te ketij leksioni, pasi kane te bejne me vlera
standarte apo norma te cilat gradualisht me zhvillimin e madh te levizjes se njerzve do te
vijne dhe do te unifikohen me kalimin e kohes, sipas vecorive te komuniteteve dhe
niveleve te tyre).
Te gjitha impjantet jane te paisura me nje qark te tensionit te punes 220V me llampa 40-
100W si dhe nga qarku elektronik i komandimit me oren elektronike, me tension pune 6/12
V Te gjitha impjantet jane parashikuar te kene nderhyrje nga jashte, ne menyre mekanike
(per faktin e prezences se difekteve ose te komandimit te detyruar ne rastet e
jashtezakonshme, per keto te fundit eshte e detyrueshme komandimi pre njesive te
piolicise-rrugore). Impjantet punojne 24/24 ore, por ka edhe impjante qe punojne
zakonisht per 18 oret e dites per te cilet ka levizje kryesore, nga ora 6 deri 24, per oret e
tjera ne te cilat impjanti eshte jasht detyres, duhet qe vazhdimisht te cfaqet njehereshi,
ne te gjitha drejtimet e impjantit, drita portokalli, ne formen e lajmerimit te prezences se
rrezikshmerise (kete e rrealizon truri elekttronik i impjantit).
Logjika e nje sinkronizimi elektronik te punes se impjantit (puna e trurit elektronik te
impjantit), qendron ne ate qe, nje mjet me shpejtesine e lejuar duhet te kaloje, ose i gjen
te hapura ose i shfaqet drita jeshile tek te gjitha kryqezimet e rradhes, ne nje drejtim, ose
rruge. (pra kalon pa pengesa), Kjo kur eshte ne nje kahe drejtimi, qe konceptohet si rruga
me perparsi kalimi. Ne figuren e meposhteme.po skematizojme nje logjike te tille.
Semaforet kane nje logjike te operuarit ne kontrollimin e fluksit te levizjes neper semafor
duke i vleresuar me te njejten fluks kalimi ose duke realizuar disproporcione te rastit.
Grafikisht eshte dhene me poshte ky koncept
8
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Kapaciteti i nje impjanti semaforik
Kapacetet i nje impjanti semaforik, tek nje kryqezim semaforik, quhet numuri maksimal qe
mund te futen ne kete kryqezim ne njesine e kohes (ore). Per kapacitetin e plote te nje
semafori, duhet te behet mbledhja e kapaciteteve te drejtimeve te ndryshme. Kuptohet
qe kapaciteti jep numurin maksimal te mjeteve qe kalojne ne kohen e plote te drites
jeshile ne kryqezim (ne ciklin semaforik) per njesine e kohes, ore.
Metoda angleze per vleresimin e kapacitetit
Metoda angleze, ka vlere kur kapaciteti C ≈ F fluksin. Kjo metode propozon qe te behet
vleresimi i nivelit te sherbimit, ne funksion te rraporit F (fluksi) me S (koeficentin e ngopjes).
Me nivel sherbimi do te kuptojme bashkesine e kushteve me te cilat realizohet levizja e
vazhduar normale dhe me shkalle sigurie, Kjo kuptohet ne funksion te disa parametrave
relative gjeometrike te kryqezimit, si dhe karakteristikave te fluksit, te cilat merren ne
konsiderate, nepermjet koeficentin e ngopjes S. Metoda Angleze perfundon ne zgjedhjen
e nivelit te sherbimit, ne funksion te rraportit te fluksit F me Kapacitein C ku:
S=(Nr.automjet)/(ore drit jeshile) quhet koefiqenti i ngopjes
C=(Nr.automjet)/(ore) quhet kapaciteti.
C [numuri i automjeteve/ore}=S{nunuri i automjeteve/ore drite jeshile] x orejeshile/ore
Mbi koeficentin e ngopjes S ndikojne :
9
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
a gjeresia e korsise
b perberja e fluksit te makinave
c perqindja e makinave qe kthehen djathtas dhe atyre qe kthehen majtas
d pjerresia e rruges
e prezenca e makinave te parkuarane zonen e kryqezimit.
d prezenca e kembesoreve
g vendodhja e kryqezimit ne lidhje me zonat urbane
* Ne fillim vleresohet koeficenti i ngopje S, sipas vleresimit te gjeresise se rruges. Ne
kushte ideale (vetem per vetura, pa prezencen e parkimeve, 0% pjerresi e rruges, pa
prezencen e kembesore ne kryqezim) koeficenti i ngopjes S shprehet:
S=525 L (*) ku
L gjeresia e korsise ne m., pranohet (5.5<L<18.5) m
Vlerat e (*) te zvogluara ne 6% japin koeficentin e ngopjes S ne oret jo te pikut.
Per rastet e gjeresise L< 5.18 m koeficenti i ngopjes S percaktohet nga tabela D
Tabela DJep koeficentine ngopies S ne funksion te gjeresise se rruges L (kur kjo eshte me e vogel se 5.18mGjeresia L m 3.05 3.35 3.66 3.97 4.27 4.57 4.88 5.18Koeficenti i ngopies S [n.autom/ore drit jeshile]
1850 1875 1900 1950 2075 2250 2475 2700
* Per te marre ne konsiderate ne koefiqentin e ngopjes S, perberjen e fluksit te
mjeteve (pasi ne tabele nuk jane te pranishme karakteristikat gjeometriko-dinamike)
behet konvertimi i tyre ne nje tip mjeti (tip veture). Vlerat e koeficenteve konvertues,
merren ne tabelen E keshtu fluksi global i konvertuar/ekujvalentuar eshte:
Fek = F( a+1.75ap+2.25ab+2.5at+0.33am+0.20ac) ` ku :
a,ap,ab,at,am,ac jane ne % dhe perfaqesojne llojet e mjeteve qe jane prezent ne
kryqezim. Dhe jepen ne tabelen E
me k1 =F/Fek<1 = 1/(a+1.75ap+2.25ab+2.5at+0.33am+0.20ac) perfaqeson rraportin e flukit
teorik me atete ekujvalent
Tabela E koeficentet e ekujvalentimit te mjeteve per llogaritjen e fluksit me metoden Anglze
Autovetura a 1Mjete transporti te mesme ete medha ap 1.75Autobuza ab 2.25Trame at 2.5
10
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
Motorcikleta te ndryshme am 0.33Bicikleta ac 0.20
* Per te marre ne konsiderate ne koeficentin e ngopjes S, perqindjen e mjeteve qe
kthehen majtas ose djathtas kur levizja eshte e njekoheshme (jane te dyja drejtimet e
mundeshme ), pranojme koeficentin k2 i cili ben vleresimin per mjetet qe kthehen nga e
majta ose nga e djathta, konkretisht
k2 =1/(a+am1.75+ad1.25) ku :
a,am,ad, jene % e levizjeve ne trafik respektivisht rejt, majtas, djathtas
* Per te marre ne konsiderate ne koeficentin e ngopjes S, prezen e pendences ne
kryqezim, duhet te vleresohet koeficenti i ngopjes S me zvoglim ± 3% per cdo ± 1%
pjerresi. Kur kemi ngjitje (-) per zbritje (+).
* Per te marre ne konsiderate mjetet e parkuara prezent ne kryqezim (anash
pergjate tij), gjeresine e korsise e zvoglojme ne masen :
∆L= 1.65-[0.9(D-7.5)/V] ne m. ku :
D- distanca e mjetit te parkuar prezent ne kryqezim, ne metraV-kohezgjatja e drites jeshile ne sekonda.
N.q. se D<7.5 m zvoglimi pranohet konstant 1.65m ∆L =L-1.65 m
* Kur kemi kalime kembesoresh prezent ne kryqezimin tone, koeficenti i ngopies S i
kryqezimit llogaritet +20%,
* Ne varesi te zones urbane te qytetit ose te infrastruktures, ku ndodhet kryqezimi
yne, koeficenti i ngopjes shumezohet sipas tabeles F
Tabela F Koeficenti korigjues per koeficentit te ngopjes S, i llogaritur me metoden Angleze ne varesi te pozicionit ne qytetZONA VLERA E KORIGJIMIT TE KOEFCENTIT.Rrezidenciale 1Tregtare Urbane 0.9784Industruale 0.9189Qender tregetare 0.8541
* Kapaciteti i kryqezimit sic e thame edhe me siper perben nje shume te
kapaciteteve te drejtimeve te ndryshme dhe eshte i komplikuar per tu llogaritur por mund
te llogaritet ne baze te koeficentit te ngopjes te korigjuar, ne fonksion te kohes se drites
jeshile ne nje cikel konkretisht:
C=Skor *m ku
11
PROJEKTIMI I SISTEMEVE TE TRANSPORTIT
m=ciklit e akohezgjatj
cikel ne jeshile drite efektive kohaper nje cikel konstant
m=ore
cikel ne jeshile drite efektive kohaper nje cikel jo konstant
mbas kesaj percaktojme nivelin e sherbimit ne tab G.
Tabela G
Parametrat per dallimin e nivelit te sherbimit ne kryqezim
Niveli i sherbimit Rraporti fluks/koeficentin e ngopjes
Faktori i ngarkeses Vonesat mesatare ne oret e pikut
A 0.00-0.7 0.00 -B 0.7-0.8 0.0-0.1 30C 0.8-0.9 0.1-0.3D 0.9-.095 0.3-0.7 30-360E 0.95-1 0.7-1F - >360
12