Seminarski rad

1. UVOD

Tuzla se nalazi na jugoistočnim obroncima planine Majevica, na prosječnoj nadmorkoj visini od 239 metara. Po popisu iz 1991. godine općina Tuzla je imala 131.618 stanovnika, a zauzima površinu od 303 km2. U pisanim izvorima Tuzla se prvi put spominje u djelu «De administrando imperio» vizantijskog cara i historičara Konstantina Porfirogenita iz sredine 10. stoljeća, kada se grad naziva Salines a šira oblast Soli.

Današnje ime grada potiče od Turske riječi TUZ koja u prevodu znači so. U starom dijelu grada Tuzle sačuvani su neki sakralni objekti koji spadaju u grupu najvrijednijih kulturno historijskih spomenika kao što su: Turalibegova ili Poljska džamija, Hadži-Hasanova ili Čaršijska džamija, Džindžić džamija, Behram-Begova, Atik ili Šarena džamija, Djevojačka ili Jalska džamija, Portal Behram-begove medrese, Pravoslavna crkva, Eparhijski dvor Kapela zadužbina porodice Jovanović. Na lokalitetu stare čaršije na Kapiji nalazi se spomen obilježje poginulim građanima Tuzle 1995 godine. Tada je život izgubilo 72 mladih ljudi.

U centralnom dijelu grada smještene su i brojne kulturne institucije: Narodno pozorište Tuzla (najstarije pozorište u BiH 1898.), Historijski arhiv, Narodna i univerzitetska biblioteka, Behram begova biblioteka, Međunarodna galerija prtreta Ismet Mujezinović, Muzej istočne Bosne, Zavod za zaštitu kulturno-historijskog nasljeđa, Bosanski kulturni centar, Muzej solarstva itd.

Brojni objekti i lokaliteti kulturno historijskog nasljeđa svjedoče o bogatoj prošlosti grada i to Memorijalni kompleks Slana banja - Trnovac, Solni bunari, Spomenik rudarima u kreki, Bijela džamija i Barutana u Gornjoj Tuzl, Lederove sklupturske cjeline - Leda, most sa kipovima, Disko bol i Alegorije, Partizansko groblje itd.

Dio historije predstavlja i prva bolnica u Tuzli - Hastahana - otvorena 1874. godine. Danas Tuzla ima moderno opremljen Univerzitetsko klinički centar u kome se primjenjuju najnovija dostignuća savremene medicine. Nadomak gradskog naselja Solina, lociran je višeslojni kulturni lokalitet “Gradovrh” koji objedinjuje materijalne ostatke od prahistorije - bronze, pa do srednjovjekovnog Franjevačkog samostana.

1

Seminarski rad

U Tuzli su brojni sportski tereni gdje dominiraju Kulturno - sportski centar “Mejdan”, sportski centar “Partizan”, stadion Tušanj, teniski tereni na Slanoj banji i bezbroj objekata i terena za sport i rekreaciju.

Posebnu pozornost svakako zavređuje Tuzlanska “Panonika”,  Panonsko jezero koje se nalazi u samom centru grada na lokalitetu slanih bunara. Površina jezera je 11.000 m2, a dubina do 1,8 m. Sastav vode je 4/5 obične vode i 1/5 slanice.

2

Seminarski rad

2. GEOGRAFSKI POLOZAJ

Površina Općine Tuzla 30235 ha ili 303 km². Nadmorska visina 231m/nm. Tuzla je sa sjeverozapada okružena planinskim vijencem Majevica (Medvednik 843 m²), sa jugozapada planinama Ozren, Konjuh i Javornik.

Područje Tuzle svrstava se u periopanansku oblast tj. kontaktnu zonu Dinarida Panonske nizije. Kotlinasto područje nalazi se na južnoj strani grebena Majevice i odvojenog grebena prema Obodnici. Sastoji se pretežno od dugih poprečnih potočnih dolina i kosa koje se završavaju u dolini rijeke Jale. Teren je blago nagnut prema jugu.

Susjedne Općine Tuzli su sa sjeverne i sjeveroistočne strane Srebrenik i Lopare, sa jugoistočne Kalesija, sa južne Živinice i sa zapadne Lukavac.

Tuzla ima odlike umjereno kontinentalne klime. Određene specifičnosti izazvane su lokalnim reljefom, općim položajem u odnosu na dominantne regije u okolini (bosanski planinski centralni masiv s jedne, i Panonska nizija s druge strane), vazdušnim strujanjima tropskih i polarnih vazdušnih masa i ciklonskim aktivnostima.

Generalne odlike klime odnose se na jasnu iz izraženost sva četiri godišnja doba, relativnu vlažnost i oblačnost, na maksimum padavina u toplijem dijelu godine, i minimum krajem zime.

Srednja godišnja temperatura u posljednjih pola vijeka je 10,1 stepen C. Najhladniji mjesec je januar sa prosječnom temperaturom od 0,6 stepeni, a najtopliji jul sa 19,4. U ovom nizu najviša temperatura je izmjerena u augustu 1971. i iznosila je +38,4 stepeni, a najniža od –25,8 stepeni u januaru 1963.

Prosječan broj dana u godini s negativnim temperaturama, odnosno mrazom je 91, a godišnje, a godišnje ima 20 dana kada temperatura prelazi 30 stepeni. Sa temperaturom većom od 25 stepeni je 80 dana u godini.

Dnevnih perioda s kišom je 135, s pljuskom 19, s grmljavinom 37, s pojavom magle 69, sa snijegom i sa snježnim pokrivačem 52 (maximalna visina snježnog pokrivača izmjerena u februaru 1984. god 97 cm).

3

Seminarski rad

Godišnje je prosječno 127 oblačnih i 63 vedra dana. Prosječna količina padavina iznosi 908.6 l/m², vlažnost zraka 79%, a atmosferski pritisak 980,2 hPa.

Klimatski faktori su povoljni, jer ih karakterizira pretežna normalnost meteoroloških parametara, i manji uticaj temperaturnih inverzija.

4

Seminarski rad

topo

5

Seminarski rad

3. GEOLOSKA GRADA TERENA

Geoloska karta predstavlja graficki prikaz geoloske grade jednog dijela terena.ona pruza podatke o rasporedu litoloski i hronoloski razlicitih jedinica, o njihovim prostornim odnosima ( sklop ) i o hronologiji geoloskih desavanja na terenu.

Proucavanjem geoloskih karata mogu se objasniti modifikacije procesa i reljefa u funkciji geoloske grade – litoloskog sastava i sklopa terena.

Šire tuzlansko područje većim dijelom je izgrađeno od geološki mlađih sedimenata (neogen), značajnih s ekonomskog stanovišta (ugalj, kamena so, kvarcni pijesak i dr).

Tuzlanski basen i njegov obod su smjesteni u dijelu Unutrasnjih Dinarida koji je bio izlozen intenzivnim kretanjima i promjenama jos od formiranja Ttetisa, tj.raspada paleokontinenta Godvana,a narocito od dogera,kada je zapocelo talozenje dijabaz-roznackih tvorevina. Zbog toga se odlikuje izrazito facijalnom raznovrsnoscu i vrlo slozenom strukturom.

Sedimentne , magmatske i metamorfne tvorevine predmetnog basena i njegovog oboda pripadaju razlicitim strukturnim etazama. One odrzavaju sustinu slozenih procesa kroz koje su ovi tereni prosli u okviru Alpijskog orogenog ciklusa od samog njegovog pocetka.

6

Seminarski rad

4. TEKTONIKA

Tektonska struktura basena je dosta dobro proucena. Ovo se narocito odnosi na njegov dio istocno od Tinje i Sikulja u mojem se nalaze lezista lignita i halita,te pojave nafte i mineralnih i termalnih voda.

Globalna struktura basena je profukt slozenih tektonskih procesa u Unutrasnjim Dinaridima, posebno potenciranim podilazenjem Africke pod Euroazijsku plocu. Rezultat tog globalnog procesa u ovom dijelu Unutrasnjih Dinarida je stvaranje sprecko-kozaracke dislokacije u cijoj zoni je formirana paleodepresija labilnog dna. U njoj su se kroz citav tercijar,deponovali razni sedimenti, od kredno-paleogenih i eocenskih fliseva do najmladih pliokvartarnih molasa i aluvijuma.

Globalna kretanja su ulovila i stvaranju basena, to je dovodilo do velikih promjena u strukturi neogenih sedimenata i konacno, do sadasnjeg stanja. Tj. sve vece naboren i vece ralomne strukture izdizane i vracane u pravac i z kojeg je dolazio potisak. Sto je dovelo do ubiranja naslaga i dovodenje njihovih sjevernoistocnih krila u subvertikalni polozaj ( Sikulje, Moluhe i dr.)

7

Seminarski rad

8

Seminarski rad

5. GEOMORFOLOSKA KARTA

Geomorfoloska karta predstavlja graficki prikaz geomorfoloskih odnosa na jednom dijelu Zemljine povrsine. Na topografskoj osnovi odredene razmjere, utvrdenim znacima, slovno – brojcanim simbolima, srafurama i bojama. Prikazuje se veza reljefa sa geoloskom gradom, oblici reljefa, njegova geneza i evolucija i njihovi velicinski parametri.

Geomorfoloska karta mora sadrzavati pet kategorija podataka, a to su:

- Podaci o geoloskoj gradi terena- Morfogenetski podaci- Morfografski podaci- Morfometrijski podaci i - Morfohronoloski podaci

Hronoloski gledano podrucje Tuzle pripada qvartaru,tj.tacnije holocenu (Q4),sto se vidi na karti koju smo prilozili. Sa litoloskog aspekta posmatrano podrucje se sastoji od grubih klastita tj.pjescara i finih tj.glinaca. Zbog lakse analize,crni pravougaonik na geomorfoloskoj karti oznacava posmatrano podrucje.

U genetskom pogledu veci dio posmatranog podrucja pripada fluvio-denudacionom tipu reljefa, takoder jedan mali dio pripada i fluvio-akumulativnom obliku reljefa.

Daljom analizom geomorfoloske karte, takoder uocavamo razvoda (grebene) i to uski zaobljeni,zatim akumulativne oblike,u ovom slucaju to su veci urvinski jezici.

Takoder vidimo i prisustvo dolinskih oblika,tj,uske doline ravnog dna,i simetricna dolina

9

Seminarski rad

Geomorfološka karta područja Tuzle (isječk)

10

Seminarski rad

11

Seminarski rad

5.1. MORFOGENETSKI PODACI

Geneza oblika u reljefu se definise prema procesu u kome su nastali. Morfogenetski tipovi reljefa su izdvojeni prema procesu nastanka, kao sto su endogeni (tektonski, vulkanski, seizmicki) i egzogeni (erozioni, akumulacioni).

Genetski tipovi reljefa na geomorfoloskoj karti prikazuju se odredenom bojom i prikazuju se arealno. Ukoliko su razliciti oblici u okviru jednog genetskog tipa i oznacavaju se nijansama boje datog genetskog tipa. Erozioni oblici su svjetlije boje a akomulacioni tamnije.

Na Tuzlanskom podrucju to su egzogeni i to fluvio-denudacioni oblici.

5.2. MORFOGRAFSKI PODACI

Na geomorfoloskoj karti se morfografski podaci prikazuju uslovnim znacima, koji se konstruisu tako da imaju izgled oblika kojeg predstavljaju i to u crno bijeloj tehnici, dok se za endogeni tektogeni reljef morfoloski znaci predstavljaju crvenom bojom, a opisno prikazuje razvoj, polozaj, velicina i medusobni odnosi pojedinih oblika. Identifikacija pripadnosti posmatranog oblika odredenom genetskom tipu, se vrsi na osnovu uslovnih znakova na geomorfoloskoj karti.

Posmatrajuci podrucje Tuzlanksog kantona, tj. oznaceno podrucje na geomorfoloskoj karti (isjecku), ne nailazimo na egdogene procese,ves samo na egzogene procese i to fluvio-denudacioni oblici,i takoder na fluvio –akumulativne oblike.

5.3. MORFOMETRIJSKI PODACI

Ovi podacu su prikazani kotama i izohipsama sa topografske karte koja nam sluzi kao podloga za geomorfolosku kartu. Parametri koji su od posebnog znacaja za reljef i njegove oblike koji se prikazuju na geomorfoloskoj karti su : nagib padine, vertikalna rascanjenost, sirina, duzina, visina ili dubina pojedinih oblika.

12

Seminarski rad

5.4. MORFOHRONOLOSKI PODACI

Ovi podaci pokazuju vrijeme nastanka pojedinih morfoloskih oblika, odnosno geolosku starost utvdenu na osnovu superpozicije morfoloskih oblika.Morfohronoloski podaci se prikazuju slovno – brojcanim simbolima, crne boje ili se prikazuju u boji genetskog tipa reljefa koga oznacavaju, pri cemu slovo oznacava geohronoloski period, a broj kao indeks slova, dio tog vremenskog perioda.

Na nasoj karti je oznaka Q4, sto znaci da podrucje morfohronoloski pripada kvartaru, tacnije holocenu.

13

Seminarski rad

6. ANALIZA DRENAZNOG SISTEMA-

Predstavlja skup svih kanala, kojima stalno ili povremeno tece voda,predstavlja drenaznu mrezu jednog podrucja. Termin obuhvata oblike fluvijalnog i prouvijalnog procesa. Njihovo povezivanje je neophodno, bujicne vode koje formiraju jaruge, najcesce se ulivaju u stalne vodotoke.

Znaci, drenazni sitem predstavlja skup svih prirodnih kanala kojima stalno ili povremeno tece voda, a koji se povezuju u jedinstven vodotok.

Osnovnu mrežu vodotoka čini rijeka Jala sa svojim pritokama, od kojih su najveće Solina i Joševica, te Požarnička rijeka, Grabov i Mramorski potok.

Jala izvire na području Majevice, na lokalitetu ravni liještak, na nadmorskoj visini od 700 m. Ukupna dužina glavnog toka od izvorišta do ušća u Spreču iznosi 37 km.

Sl.2.Rijeka Jala

14

Seminarski rad

7. ZAKLJUCAK

Bez obzira na to, da smo u toku pisanja ovog rada imali malih problema prilikom nabavke podataka i literature. Ipak u ovom kratkom radu, pokusali smo vam prikazati u kratkim crtama neke geomorfoloske karakteristike podrucja Tuzle i okoline. Takoder i o geoloskoj podlozi posmatranog podrucja, i o nekim geografskim karakteristikama Tuzle.

Ipak se nadamo da ce citaoci ovog rada dobiti nova saznanja o podrucju Tuzle i njene okoline.

15

Seminarski rad

-LITERATURA-

- Amir Barakovic: Primjenjena geomorfologija (pisana predavanja za postdiplomski studij,2007 godine).

- www.geologija.ba

www.NONA.NET.com

- Topografska karta opcine Tuzla- Geomorfoloska karta - Geoloska karta

16

Seminarski rad

17