seminarski aldina fit.doc

SADRAJUVOD

1. Banjaluka berza Banja Luka Stock Exhange

1.1. Profil berze

3

1.2. Strategija berze

6

1.3. Trini segmenti na Banjalukoj berzi

8

1.4. Naini trgovanja na Banjalukoj berzi

102. Analiza poslovanja Banjaluke berze.2.1. Statistiki podaci za prvo polugodite 2012 i 2013 god

13

2.2. Ostvareni promet na Banjalukoj berzi

232.3. Aktuelni lanovi berze

253. Indeksi Banjaluke berze

3.1. BIRS

26

3.2. FIRS

29

3.3. ERS10

29

3.4. GIRS

31

3.5. MIRS

33

3.6. RSFIN

35ZAKLJUAKLITERATURA

UVODU ovom seminarskom radu obradjivana je Banjaluka berza vrijednosnih papira. U ovom seminarskom radu cemo se upoznat sa glavnim informacijama o berzi, strategiji berze, trinim segmentima na ovoj berzi, nainima trgovanja.Biti e prikazani i statistiki podaci o ostvarenom prometu na berzi za period prvog polugodita 2012. I 2013 godine godine, aktuelni lanovi berze te svi berzanski indeksi Banjaluke berze.U prvom dijelu je predstavljen profil berze. U okviru profila navedeni su ime, sjedite, zatitni znak berze, svrha osnivanja, djelatnosti koje obavlja, poslovi u okviru tih djelatnosti, organi upravljanja berze (skuprina, upravni odbor, nadzorni odbor, direktor), strategija berze (misija, vizija, strateki ciljevi, prioritetni strateki ciljevi, unapreenje likvidnosti trita, poboljanje ponude hartija od vrijednosti, meunarodna promocija domaeg trita kapitala), trini segmenti (slobodno i slubeno berzansko trite), te naini trgovanja na Banjalukoj berzi (kontinuirani i aukcijski metod).U drugom dijelu je objanjeno ko sve moe biti i postati lanom Banjaluke berze, te koji su to uslovi koji se trebaju ispuniti da bi se postao clan Banjalucke berze.U treem dijelu sam se bazirala na indexe Banjaluke berze, ima ih est. To su: BIRS, FIRS, ERS10, GIRS, MIRS i RSFIN. Tri su najbitnija indeksa to su BIRS, FIRS i ERS10.za svaki indeks prikazani su opti uslovi koji emitenti moraju ispuniti da bi njihove dionice bile uvrtene u pojedine indekse, zatim struktura svakog indeksa pojedinano, formula za iraunavanja i objanjenje formule svakog indeksa. Za indekse GIRS, MIRS i RSFIN prikazani su i grafici sa vrijednostima indeksa u periodu od 1. januara 2007. do 31. oktobra 2007. godine.1. BANJALUKA BERZA BANJA LUKA STOCK EXHANGE1.1. Profil berzeBerza predstavlja organizovan prostor na kome se kupuje i prodaje roba, novac, hartije od vrijednosti i finansijski derivati. Razlika izmeu berze i sajma nalazi se u injenicama: mjesta trgovanja, predmeta trgovanja, naina trgovanja i uesnicima u procesu trgovanja.

Berza posluje pod firmom: BANJALUKA BERZA HARTIJA OD VRIJEDNOSTI akcionarsko drutvo Banja Luka.Berza posluje pod skraenim imenom: Banjaluka berza a.d. Banja Luka. Engleski prevod naziva glasi: Banja Luka Stock Exchange (BLSE). Sjedite berze je u Banja Luci, ulica Petra Koia bb. Berza ima svoj zatitni znak, ig, peat i tambilj koji sadri ime i sjedite. Oblik, deponovanje i upotrebu zatitnog znaka, iga, peata i tambilja berze odreuje Upravni odbor berze.

Berza je osnovana s ciljem da:

unaprijedi, olaka i regulie promet hartija od vrijednosti,

obezbijedi, izgradi i unaprijedi pravine principe trgovine na berzi,

javnost redovno informie o aktivnostima na berzi.

Organizovano trgovanje na berzi i obezbjeenje uslova za povezivanje ponude i potranje hartija od vrijednosti blie se regulie odredbama Statuta, Pravilima berze, i drugim optim aktima berze. lanovi berze, usvajanjem Statuta, preuzimaju obavezu potovanja svih pravila koje propiu organi berze i prihvataju nadlenost organa berze za donoenje odluka o njihovim pravima u vezi sa lanstvom na berzi i poslovanjem na njoj.

Berza je osnovana Ugovorom o osnivanju broj: 1/01 od dana 09.05.2001. godine, i upisuje se kao akcionarsko drutvo u registar kod Osnovnog suda u Banja Luci.

Berza obavlja slijedee djelatnosti:

1. Poslovanje finansijskog trita,

2. Izdavanje knjiga, broura i drugih publikacija,

3. Izdavanje novina,

4. Izdavanje asopisa i slinih periodinih izdanja. Berza obavlja svoju djelatnost na podruju Republike Srpske.

U okviru djelatnosti berza obavlja slijedee poslove:

a) prima na listing hartije od vrijednosti kojima se trguje na Berzi,

b) povezuje ponudu i potranju hartija od vrijednosti,

c) obezbjeuje uslove za trgovinu hartijama od vrijednosti na Berzi,

d) evidentira poslove kupoprodaje hartija od vrijednosti zakljuenih na Berzi,

e) obavjetava Centralni registar - odjeljenje kliring i saldiranje o transakcijama zakljuenim na Berzi,

f) utvruje kamatne stope, kurseve, odnosno cijene hartija od vrijednosti postignute u trgovini na Berzi,

g) javno objavljuje kursnu listu hartija od vrijednosti kojima se trguje na Berzi, berzanski indeks, kao i druge informacije i podatke znaajne za rad Berze,

h) spreava zloupotrebe i neizvravanje preuzetih obaveza,

i) izdaje publikacije u vezi sa radom Berze.

Berza se osniva kao zatvoreno akcionarsko drutvo. Berzu osniva najmanje pet (5) berzanskih posrednika za poslovanje sa hartijama od vrijednosti. Osnovni kapital berze iznosi 2.660.000,00 KM i podijeljen je na 2.660 redovnih akcija nominalne vrijednosti 1.000,00 KM koje glase na ime.Na sticanje akcija berze primjenjuje se ogranienja iz Zakona o tritu hartija od vrijednosti.

Komisija za hartije od vrijednosti RS daje saglasnost na odreena sticanja akcija berze u skladu sa Zakona o tritu hartija od vrijednosti.Akcije se izdaju u nematerijalizovanom obliku i registruju se u Centralnom registru. Vlasniku akcije pripadaju prava i obaveze u skladu sa zakonom i Statutom. Berza ili lice koje ona ovlasti vodi knjigu akcionara. U odnosima prema berzi akcionar je ono lice koje je upisano u knjigu akcionara.Organi berze su:

Skuptina,

Upravni odbor,

Nadzorni odbor (sa ovlatenjima odbora za reviziju u smislu Zakona o privrednim drutvima) Odbor za reviziju, Direktor.Skuptinu ine akcionari berze. Svaki akcionar ima u Skuptini jednog zastupnika.

Skuptina:a) donosi Statut berze i usvaja njegove izmjene,b) usvaja finansijske izvjetaje, kao i izvjetaje Upravnog odbora i nezavisnog revizora u vezi sa finansijskim izvjetajima,

c) odluuje o raspodjeli dobiti i pokriu gubitka,

d) odluuje o poveanju i smanjenju osnovnog kapitala,

e) bira i razrjeava lanove Upravnog i Nadzornog odbora - Odbora za reviziju, te odluuje o politici naknada i nagradama lanovima Upravnog i Nadzornog odbora - Odbora za reviziju,f) bira i razrjeava nezavisnog revizora,

g) odluuje o promjeni prava vezanih za pojedine klase i vrste akcija,

h) odluuje o zastupanju u postupcima pred sudom protiv lanova Upravnog odbora i direktora,

i) odluuje o statusnim promjenama, promjeni pravne forme u drugu formu privrednog drutva,

j) odluuje o sticanju i raspolaganju imovinom velike vrijednosti, u skladu sa zakonom kojim se ureuje osnivanje i poslovanje privrednih drutava,

k) odluuje o prestanku drutva,

l) odluuje o izdacima po osnovu nagraivanja lanova Upravnog odbora i Nadzornog odbora - Odbora za reviziju

m) odluuje o pitanjima iz djelokruga Upravnog odbora, na njegov zahtjev,

n) donosi Poslovnik o svom radu,

o) odluuje o drugim pitanjima utvrenim zakonom i Statutom.Skuptina donosi odluke o pojedinim pitanjima iz svoje nadlenosti potrebnom veinom glasova kako je predvieno odredbama Zakona o preduzeima.Upravni odbor ima pet lanova koje bira i razrjeava Skuptina, na osnovu prethodno provedenog javnog konkursa.

Upravni odbor:

a) upravlja razvojem berze i strategijom i nadzire direktora i administraciju strune slube berze,b) saziva sjednice Skuptine i utvruje prijedlog dnevnog reda,

a) utvruje prijedloge odluka za Skuptinu i kontrolie njihovo provoenje,

b) stara se o pripremi godinjih finansijskih izvjetaja i izvjetaja o poslovanju i poslovne politike,c) usvaja periodine finansijske izvjetaje i izvjetaje o poslovanju,

d) utvruje poslovni plan berze,e) predlae nain raspodjele dobiti koju berza ostvari,

f) bira predsjednika Upravnog odbora iz reda svojih lanova,

g) bira i razrjeava direktora, odobrava uslove ugovora koje berza zakljuuje s njim i utvruje naknade direktoru,h) daje smjernice direktoru za sprovoenje poslovnog plana i ostvarivanje poslovne politike,

i) donosi Poslovnik o svom radu,

j) donosi Pravila berze, usvaja njihove izmjene i donosi druge opte akte koje ne donosi Skuptina,k) donosi odluku o poveanju osnovnog kapitala za visinu odobrenog (povlatenog) kapitala,

l) donosi odluku o prijemu novih lanova berze,

m) donosi odluku o iskljuenju lana berze, pod uslovima i na nain odreen Pravilima berze,n) donosi odluku o visini pristupne i godinje lanarine i tarifa naknada i drugih trokova i doprinosa,o) brine se o nesmetanom radu berze,p) donosi odluku o privremenom zaustavljanju rada berze u skladu sa Pravilima berze,q) organizuje i nadzire poslovanje na berzi u skladu sa aktima berze i preduzima odgovarajue mjere u sluaju njihovog krenja,r) imenuje lanove Komisije za kotaciju hartija od vrijednosti na berzu (u daljem tekstu: Komisija za kotaciju),s) donosi odluku povodom prigovora protiv odluka Komisije za kotaciju, t) donosi odluku o podacima koji predstavljaju poslovnu tajnu,u) donosi odluku o drugim pitanjima koja ne spadaju u nadlenost drugih organa berze ili za koja ga ovlasti Skuptina. Nadzorni odbor ima tri lana, predsjednika i dva lana koje bira i razrjeava Skuptina, na osnovu prethodno provedenog javnog konkursa. Izbor Nadzornog odbora vri se na isti nain kao i izbor lanova Upravnog odbora.Nadzorni odbor:a) izvjetava Skuptinu o usklaenosti poslovanja berze sa zakonskim i drugim regulatornim zahtjevima,

b) pregleda periodine i godinje finansijske izvjetaje i utvruje da li su sainjeni u skladu sa propisima,

c) utvruje da li se poslovne knjige i drugi dokumenti berze vode u skladu sa propisima,

d) izvjetava Skuptinu o raunovodstvu, izvjetajima i finansijskom poslovanju berze,

e) izjanjava se o prijedlogu odluke o raspodjeli dobiti koju usvaja Skuptina,

f) razmatra izvjetaje nezavisnog revizora,g) podnosi Skuptini izvjetaj o rezultatima nadzora,

h) izvjetava Upravni odbor o realizaciji preporuka po izvjetajima o reviziji,

i) predlae Skuptini izbor nezavisnog revizora,

j) donosi Poslovnik o svom radu,

k) obavlja i druge poslove u skladu sa zakonom i Statutom.

Direktor organizuje i vodi poslovanje berze, zastupa berzu, stara se o zakonitosti rada berze i odgovara za zakonitost njenog rada.U izvravanju svojih zadataka direktor berze:

a) predlae osnove poslovne politike berze,

b) predlae program rada berze i preduzima mjere za njegovo sprovoenje,

c) izvrava odluke Skuptine, Upravnog i Nadzornog odbora,

d) imenuje i razrjeava radnike sa posebnim ovlatenjima i odgovornostima,

e) odluuje o prijemu i rasporeivanju radnika i prestanku radnog odnosa,

f) podnosi Skuptini izvjetaj o rezultatima poslovanja berze najmanje jednom godinje, a Upravnom odboru tromjeseno,

g) utvruje prijedloge akata koje donosi Upravni odbor,

h) obavlja i druge poslove utvrene zakonom, ovim Statutom i drugim aktima berze, kao i poslove koje mu odredi ili na njega prenese Upravni odbor berze,

i) izdaje berzanskom posredniku / brokeru lana Berze dozvolu za trgovanje na Berzi,

j) donosi odluku o iskljuenju berzanskog posrednika / brokera lana berze iz trgovanja na berzi.Direktor zastupa i potpisuje Berzu, a u njegovoj odsutnosti lice koje on pismeno ovlasti.

lanovi berze mogu biti berzanski posrednici koji ispunjavaju uslove propisane zakonom, Statutom i Pravilima berze.

Upravni odbor posebnom odlukom regulie prijem lana i njegova ovlaenja. Nain prijema i prestanak lanstva, prava, obaveze i odgovornosti po osnovu lanstva i druga bitna pitanja utvruju se Pravilima berze, u skladu sa vaeim propisima.

Berza je osnovana na neodreeno vrijeme i prestaje sa radom pod uslovima odreenim zakonom i Statutom.

1.2. Strategija berzeMisija Obezbjeivanje pouzdanog i efikasnog servisa za trgovanje na tritu kapitala Republike Srpske

Aktivan pristup u predlaganju i radu na reformskim projektima koji su neophodni za razvoj trita kapitala

Unapreenje investicione kulture u drutvu

Promocija investicionih mogunosti na tritu kapitala Republike Srpske

VizijaPostati efikasan i moderan servis investitora koji je integrisan u regionalno trite kapitala.

Strateki ciljeviU prethodnih desetak godina stvoreni su dobra infrastruktura i regulatorni okvir trita kapitala Republike Srpske. Razvoj trita zasnivao se prvenstveno na konceptu masovne privatizacije dravnog kapitala u preduzeima. Globalna ekonomska i finansijska kriza je naglasila slabosti tek uspostavljenog trita kapitala, manifestujui se kroz velike padove cijena akcija i prometa. Kriza je istovremeno ponudila i nove prilike za razvoj trita kapitala. Nove mogunosti proizlaze iz velike potrebe privrednih subjekta za novim kapitalom, koja je uslovljena njihovom neadekvatnom strukturom finansiranja. Budui razvoj Banjaluke berze zasnivae se na korienju novonastalih okolnosti na finansijskom tritu za promovisanje trita kapitala kao dominatnog izvora finansiranja. Koncept razvoja zasnivae se na unapreenju infrastrukture trita kapitala te aktivnom pristupu u stvaranju povoljnog okruenja za razvoj trita kapitala u Republici Srpskoj.

Prioritetni strateki ciljeviBanjaluke berze su: Unapreenje likvidnosti trita

Poboljanje ponude hartija od vrijednosti

Unapreenje efikasnosti berzanskog sistema trgovanja

Podrka razvoju primarnog trita

Meunarodna promocija domaeg trita kapitala i privlaenje stranih investitora

Sistemski pristup edukaciji

Partnerski odnos sa institucijama trita kapitala i listiranim kompanijama.

Unapreenje likvidnosti tritarealizovae se kroz:

stimulisanje podravaoca likvidnosti,

podrku reformi penzijskog sistema,

podrku razvoju industrije investicionih fondova,

meunarodnu promociju investicionih mogunosti na tritu kapitala Republike Srpske,

povezivanje sa tritima kapitala u regiji.

Poboljanje ponude hartija od vrijednostirealizovae se kroz:

promociju dobrih praksi korporativnog upravljanja i kontinuirano praenje njihove implementacije,

podrku korporatizaciji preduzea u veinskom dravnom vlasnitvu,

unapreenje segmentacije trita berze s jaim akcentom na potovanje principa dobrog korporativnog upravljanja,

promociju modela privatizacije dravnog kapitala koji pospjeuju razvoj trita kapitala,

stvaranje preduslova za kreiranje novih vrsta hartija od vrijednosti.

Meunarodna promocija domaeg trita kapitalarealizovae se kroz:

meunarodne investicione konferencije u saradnji sa regionalnim berzama,

unapreenje web portala,

saradnju sa regionalnim berzama (distribucija podataka, zajedniki indeksi, promocija i marketing),

unapreenje sadraja sa domaeg trita kapitala koji se distrubuiu putem vodeih svjetskih vendora.

1.3. Trini segmenti na Banjalukoj berziHartije od vrijednosti na Banjalukoj berzi uvrtavaju se na sljedea organizovana trita:

slubeno berzansko trite i

slobodno trite.

Slubeno berzansko trite se sastoji od sljedeih trita:

vodee trite akcija - lista A,

standardno trite akcija - lista B,

poetno trite akcija - lista C,

trite akcija zatvorenih investicionih fondova,

trite udjela otvorenih investicionih fondova,

trite obveznica,

trite ostalih hartija od vrijednosti.

Slobodno trite se sastoji od sljedeih trita:

akcija,

akcija zatvorenih investicionih fondova,

udjela otvorenih investicionih fondova,

obveznica,

paketa akcija,

ostalih hartija od vrijednosti.

Slubeno berzansko triteHartije od vrijednosti se mogu uvrstiti na slubeno berzansko trite ako ispunjavaju sljedeeopte uslove:

da su u cjelini uplaene,

da su neogranieno prenosive, i

da su emitovane u nematerijalizovanom obliku.

Uslovi za uvrtenje na vodee trite akcija - lista A:

Akcije se uvrtavaju na listu A, ako su, pored optih uslova, ispunjeni i posebni uslovi:

Uslovi za uvrtenje na standardno trite akcija - lista B:

Akcije se uvrtavaju na listu B, ako su, pored optih uslova, ispunjeni i posebni uslovi:

Uslovi za uvrtenje na poetno trite akcija - lista C:

Na poetno trite - lista C uvrtavaju se akcije koje ne ispunjavaju uslove ili su prestale da ispunjavaju uslove za standardno ili vodee trite. Akcije se uvrtavaju na listu C, ako su, pored optih uslova, ispunjeni i posebni uslovi:

Pored navedenih uslova, emitent koji podnosi zahtjev za uvrtavanje akcija na listu A mora ispuniti i sljedee uslove:

da postoji internet stranica emitenta na kojem su dostupne informacije o emitentu i na engleskom jeziku,

da se akcijama emitenta u posljednjih 6 mjeseci trgovalo najmanje 30% dana trgovanja uz dnevni prosjek od 5.000 KM,

da emitent prema revidiranom finansijskom izvjetaju nije kontinuirano ostvarivao gubitak u posljednje tri godine.

Uslovi za uvrtenje akcija investicionih fondova:

Akcije zatvorenih investicionih fondova, odnosno udjeli otvorenih investicionih fondova, mogu biti uvrtene na slubeno berzansko trite ako su ispunjeni opti uslovi za uvrtenje.

Uslovi za uvrtenje obveznica:

Obveznice se mogu uvrstiti na slubeno berzansko trite, ako su, pored optih uslova, ispunjeni i posebni uslovi:

Obveznice iji je emitent Bosna i Hercegovina, Republika Srpska, Federacija BiH, Brko Distrikt BiH ili su za njih dali garanciju ili saglasnost za njihovo emitovanje, uvrtavaju se na slubeno berzansko trite.

.1.4. Naini trgovanja

Trgovanje na Banjalukoj berzi se odvija preko berzanskih posrednika, lanova berze. Koristi se elektronski sistem trgovanja razvijenna Ljubljanskoj berzi. lanovi berze mogu biti preduzea za poslovanje sa hartijama od vrijednosti i banke sa sjeditem u Republici Srpskoj. lanovi berze ne moraju biti akcionari berze. Na Banjalukoj Berzi se trguje kontinuiranom metodom i metodom periodinih aukcija sa preovlaujuom cijenom. Trguje se pet puta sedmino: ponedjeljak, utorak, srijeda, etvrtak i petak.

Kontinuirani metodtrgovanja

Kontinuiranom metodom se trguje akcijama emitenata na berzanskoj kotaciji. Kontinuiranom metodom trgovanja trguje se i akcijama sa slobodnog trita koje ispunjavaju kriterijume likvidnosti.

Kriterijumi likvidnosti su:

vrijednost trgovanja (KM) sa hartijom od vrijednosti podijeljena sa brojem moguih dana trgovanja vea ili jednaka 1.000 KM,

broj transakcija sa hartijom od vrijednosti podijeljen sa brojem moguih dana trgovanja vei ili jednak od 3 i

broj dana trgovanja hartijom od vrijednosti podijeljen sa brojem moguih dana trgovanja vei ili jednak od 0,50

Broj moguih dana trgovanja mora biti vei od 30. Kriterijumi likvidnosti se izraunavaju uzimajui podatke za period od prethodnih est (6) mjeseci u odnosu na dan kada se vri njihovo izraunavanje. Akcije sa slobodnog trita koje ispunjavaju kriterijume likvidnosti na dan 01.03.2013. su:

Oznaka HOVNaziv emitentaBroj dana trgovanja /broj moguih dana trgovanjaBroj transakcija /broj moguih dana trgovanjaProsjeandnevni promet

---------------------

Trgovanje je podjeljeno u tri faze:

faza prije otvaranje trita (od 8:30 do 09:30+"random time")

otvoreno trite (od 09:30+"random time" do 13:00)

zatvaranje trita (13:00)

Prekinute aukcije traju od 15 do 20 minuta. Dnevno fluktuiranje cijena je ogranieno na 20%. Dinamike granice su na3%.

Otvarajua cijena se rauna prema sljedeem algoritmu:

koliinski najvei obim prometa,

minimalni ostatak,

ako ostatak postoji na stranikupovine uzima se najvia cijena, a ako je na straniprodaje uzima se najnia cijena,

prosjena cijena izmeu dve selektirane cijene po prethodnim kriterijumima.

Aukcijski metod trgovanja

Aukcijskim metodom se trguje akcijama emitenata na slobodnom tritu koje ne ispunjavaju kriterijume likvidnosti.

Trgovanje je podjeljeno u tri faze:

u periodu od 08:30 do 12:00 +"random time"(nasumino izabran broj od 0 do 120 sekundi) dozvoljen je unos, promjena, zadravanje, oslobaanje i povlaenje prodajnih i kupovnih naloga u BST.

u 12:00 + "random time" otvaranje trita.

Otvarajua cijena se formira na osnovu sljedeih kriterijuma:

koliinski najvei obim prometa,

minimalni ostatak,

ako ostatak postoji na stranikupovine uzima se najvia cijena, a ako je na straniprodaje uzima se najnia cijena,

prosjena cijena izmeu dve selektirane cijene po prethodnim kriterijumima.

Dozvoljen je unos sljedeih tipova naloga:

limitirani nalozi

nalozi sa dodatnim uslovima koliine izvrenja (nalog sve ili nita, nalog sa miniminalnom koliinom svih zakljuenih poslova)

nalozi sa dodatnim uslovima vremena izvrenja (dnevni, do odreenog datuma, otvoreni)

Prekinute aukcije traju 60 minuta. Dinamike granice su na3%.

Specifinost blok transakcije je u sljedeem:

Najmanja vrijednost jedne kupoprodajne transakcije iznosi 500.000 KM;

Vrijednost transakcije mora biti najmanje 500.000 KM prema poslednjem objavljenom slubenom jedinstvenom kursu na Banjalukoj berzi i kursu iz posla sa blokom;

Lica koja uestvuju u blok transakciji moraju meusobno zakljuiti kupoprodajni ugovor o predmetnim akcijama prije prijave transakcije na Banjalukoj berzi;

Blok transakcija se prijavljuje na Banjalukoj berzi, meutim cijena po kojoj se prijavljuje ova transakcija ne utie na pravila formiranja cijene na Banjalukoj berzi;

Trea lica ne mogu kupovati HOV iz blok transakcije niti uticati na cijenu po kojoj ce se ona zakljuiti;

Prenos vlasnitva nad akcijama odvija se u Centralnom registru HOV nakon to berzanski posrednik dostavi potrebnu dokumentaciju o izvrenoj blok transakciji;

2. ANALIZA POSLOVANJA BANJALUKE BERZE

2.1. Statistika za prvo polugodite 2012.god.Cjelokupan promet na Banjalukoj berzi odvija se putem berzanskih posrednika, lanova berze. Prema Zakonu o tritu hartija od vrijednosti, lanovi berze mogu biti samo berzanski posrednici koji ispunjavaju uslove za lanstvo utvrene pravilima berze. Berza prima u lanstvo berzanskog posrednika koji podnese zahtjev za lanstvo i koji ispunjava sljedee uslove:

a) da ima dozvolu Komisije za obavljanje poslova sa hartijama od vrijednosti,

b) da ispunjava druge uslove koje propie berza.

lan berze sa posebnim ovlaenjima u izuzetnim sluajevima moe biti:

a) Centralni registar, u vezi sa poslovima obrauna i poravnanja, u skladu sa propisima Komisije i aktima berze,

b) Centralna Banka Bosne i Hercegovine, Ministarstvo finansija i Trezora Bosne i Hercegovine i Ministarstvo finansija Republike Srpske, u vezi sa poslovima emisije hartija od vrijednosti Bosne i Hercegovine i Republike Srpske.

Berzanski posrednici koji su imali status lana Berze u 2012. godini su:

1. Advantis Broker ad Banja Luka,

2. Balkan Investment Bank ad Banja Luka,

3. Bobar Banka ad Bijeljina.

4. Eurobroker ad Banja Luka.

5. Fima International ad Banja Luka,

6. Hypo Alpe-Adria-Bank ad Banja Luka,

7. Monet Broker ad Banja Luka,

8. Nova Banka ad Banja Luka,

9. Pavlovi International Bank Ad Slobomir, Bijaljina,

10. Raiffeisen Capital ad Banja Luka,

11. Unicredit Bank ad Banja Luka i

12. Zepter Broker ad Banja Luka2.2. Ostvareni promet na Banjalukoj berzi

Ukupan promet na Banjalukoj berzi (ukljuujui blok poslove, prijavljene poslove po osnovu preuzimanja, aukcije za pakete akcija, obveznice i javne ponude) u prvom polugoditu 2012. godine iznosio je 102.485.397KM.Tabela 1. Ukupno ostvareni promet na Banjalukoj berzi u prvom polugoditu 2012.

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfOd ukupnog prometa u prvom polugoditu 2012. godine, 16,32% ini redovan promet akcijama a 13,47% redovan promet obveznicama. Promet kroz aukcije za paket akcija ini svega 2,32% ukupnog prometa na Banjalukoj berzi 22), dok je promet kroz javnu ponudu akcija znaajno ostao na veoma niskom nivou od 0,39% od ukupnog prometa u 2012. godini. Promet kroz blok poslove u 2012. godini je iznosio 5,56% ukupnog prometa i ima tendenciju smanjenja u odnosu na prethodnu godinu. Promet obveznica kroz javnu ponudu u strukturi ukupnog prometa zadrao je visoko uee (32,46%). Novina na tritu hartija od vrijednosti je i javna ponuda trezorskih zapisa koji ine 26,05% ukupnog prometa. Promet kroz preuzimanje je ostao nizak kao i prethodne godine i ini svega 3,43% ukupnog prometa.Tabela 2. Promet, broj transakcija i kapitalizacija u prvom polugoditu 2012. godine

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfSlika 1.Ukupni promet na Banjalukoj berzi u prvom polugoditu 2012. godini, ostvaren po mjesecima.

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfKao to je ve reeno u prethodnom dijelu ovog izvjetaja, na oscilacije ukupno ostvarenog prometa na Banjalukoj berzi po mjesecima u toku 2012. godine znaajno su uticale javne ponude obveznica i javne ponude trezorskih zapisa u prometu u 2011. godine.

Redovan promet na Banjalukoj berzi u 2012. godini (akcije i obveznice) iznosio je 30.527.647 KM. Tokom 118 dana redovnog trgovanja ukupno je zakljueno 12.531 transakcija. U prosjeku, zakljueno je 106 transakcija po danu trgovanja.

Prosjean redovan dnevni promet (akcije i obveznice) u 2012. godini je iznosio 258.709 KM, a prosjena vrijednost pojedinane transakcije je iznosila 2.436 KM.

Najvei redovan promet u 2012. godini je ostvaren akcijama emitenata koji su uvrteni na slubeno berzansko trite - lista B (38%), zatim akcijama na slobodnom berzanskom tritu (32%), akcijama na slubenom berzanskom tritu - segmen kotacija IF-ova (30%).Slika 2. Struktura redovnog prometa akcijama u 2012. godini po segmentima trita

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfU redovnom prometu obveznicama u 2012. godini ostvareno je 13.806,102KM to je inilo 13,47% ukupnog prometa.Tabela 3. Promet, broj transakcija i trina kapitalizacija u prvom polugoditu 2013. godine

Redovan promet na Banjalukoj berzi u prvom polugodiu 2013. godini (izuzimajui blok poslove, prijavljene poslove po osnovu preuzimanja, javne ponude i aukcije za pakete akcija i obveznica) iznosio je 62.040.364 KM, to predstavlja 60,4% ostvarenog redovnog prometa u prethodnoj godini. U redovnom trgovanju ukupno je zakljueno 15.781 transakcija.

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e2_sr-Latn-CS.pdfSlika 3: Struktura redovnog prometa po segmentima trita u prvom polugoditu 2013. godine

Najvei redovan promet u prvom polugoditu 2013. godine je ostvaren akcijamaemitenata koji su uvrteni na slubeno berzansko trite - lista B (39%), zatim akcijama na zatvorenih investicionih fondova (35%), te akcijama na slobodnom tritu (23%) dok je ostvareni redovni promet na listi C slubenog trita bio zanemarljivo mali (3%). U redovnom prometu obveznicama u prvom polugoditu 2013. godine ostvareno je 39.923.341 KM, to ini 64% redovonog a 20% ukupnog prometa ostvarenog na Banjalukoj berzi.Slika 4: Struktura ukupnog prometa u Republici Srpskoj u prvom polugoditu 2013. godine

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf

U strukturi ukupnog prometa u 2013. godini dominiraju trezorski zapisa koji suprometovani putem javne ponude ali i u sekundarnom redovnom prometu, sa ueem od 60,16% u odnosu na ukupno ostvareni promet. Od ukupnog prometa u prvom polugoditu 2013. godine 9,56% ini redovan promet akcijama, a 19,87% redovan promet obveznicama to predstavlja pad u odnosu na 2012. godinu (24,82% redovan promet akcijama i 32,14% obveznicama). Javne ponude trezorski zapisa ine ak 58,71% ukupnog prometa ostvarenog na Banjalukoj berzi.U redovnom prometu obveznicama u 2012. godini ostvareno je 13.806,102KM to je inilo 13,47% ukupnog prometa.Tabela 4. Ukupan promet na Banjalukoj berzi u periodu 2009. - jun 2013. Godina

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfNa osnovu podataka iz prethodne tabele moe se vidjeti da u 2013. godini nije bilo znaajnijih promjena redovnog prometa akcijama, dok je u prvoj polovini vrijednost blok poslova sa akcijama skoro dostigla vrijednost iz prethodne godine. S druge strane, u ovoj godini dolo je do znaajnog relativnog poveanja redovnog prometa obveznicama, kao i odravanja stabilne javne ponude trezorskih zapisa ija vrijednost u prvoj polovini 2013. godine je vea nego promet u prethodnoj godini.U strukturi ukupnog prometa u 2013. godini dominiraju trezorski zapisa koji su prometovani putem javne ponude ali i u sekundarnom redovnom prometu, sa ueem od 60,16% u odnosu na ukupno ostvareni promet. Od ukupnog prometa u prvom polugoditu 2013. godine 9,56% ini redovan promet akcijama, a 19,87% redovan promet obveznicama to predstavlja pad u odnosu na 2012. godinu (24,82% redovan promet akcijama i 32,14% obveznicama). Tabela 5. Broj hartija od vrijednosti izlistanih na Banjalukoj berzi na dan 30. jun 2013. godine, po segmentima trita.Od ukupno 797 listiranih hartija od vrijednosti, u statusu trgovanja bilo je 537 hartija od vrijednosti. Na dan 30.06.2013. godine bilo je suspendovano 260 hartija od vrijednosti, i to 259 akcija preduzea u postupku steaja ili likvidacije odnosno preduzea koja nisu u propisanim rokovima dostavile finansijski izvjetaj i jedna obveznica na slobodnom tritu. Tabela5;Izvor http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e2_sr-Latn-CS.pdf

Tabela 6. Deset hartija od vrijednosti kojima je najvie trgovano na Banjalukoj berzi u prvom polugoditu 2013. godine

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfSlika 5: Uee redovnog prometa top deset akcija u redovnom prometu na Banjalukoj berzi u prvom polugoditu 2013. Godine.

Izvor: http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdfTabela 7. Ukupan promet po lanovima Banjaluke berze u prvom polugoditu 2013. Godine.Tri lana berze sa ostvarenim najveim ukupnim prometom u prvom polugodiu 2013. godine su: 1. Unicredit Bank a.d. Banja Luka - Unicredit broker (10,85%) 2. Raiffeisen Capital a.d. Banja Luka (10,81%%)

3. Advantis broker a.d. Banja Luka (7,61%) Uee berzanskih posrednika u redovnom prometu, koji iskljuuje blok poslove, poslove preuzimanja, javne ponude i aukcije za paket akcija, je izmjenjeno u odnosu na ukupan promet, a razlog tome je veliko uee blok poslova i preuzimanje akcionarskih drutava u ukupnim transakcijama pojedinih berzanskih posrednika.

Izvor: http://www.blberza.com/Pages/members.aspx

2.3. Aktuelni lanovi Banjaluke berze

Aktuelni lanovi Banjaluke berze prikazani su u tabeli koja slijedi:

Izvor: http://www.blberza.com/Pages/members.aspxTabela 8. Redovan promet po lanovima Berze u prvom polugoditu 2013. godine (iskljuuje blok poslove, preuzimanja, aukcije za paket akcija, javne ponude)

3. INDEKSI BANJALUKE BERZEPostoji vie indeksa BLSE.1. BIRS (berzanski indeks Republike Srpske)2. FIRS (indeks investicionih fondova Republike Srpske)3. ERS10 (indeks preduzea Elektroprivrede Republike Srpske)4. GIRS (indeks graevinskog sektora Republike Srpske)

5. MIRS (indeks metalskog sektora Republike Srpske)6. RSFIN (indeks finansijskog sektora Republike Srpske)Tri najznaajnija berzanska indeksa su:

a) BIRS (berzanski indeks Republike Srpske)

b) FIRS (indeks investicionih fondova Republike Srpske)

c) ERS10 (indeks preduzea Elektroprivrede Republike Srpske)

3.1. BIRS

BIRS je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u BIRS-u odreeno trinom kapitalizacijom tog emitenta. U trinu kapitalizaciju ulaze redovne akcije koje su u vlasnitvu javnosti (free float). U broj akcija u vlasnitvu javnosti ne uraunavaju se akcije u vlasnitvu akcionara koji imaju preko 10%, osim investicionih fondova i kastodi rauna.

Maksimalno uee pojedinog emitenta u BIRS-u na dan formiranja i revizije je ogranieno na 25%.

BIRS je cjenovni (price index) i ne ukljuuje isplatu dividende u novcu.

Izvor: Banjaluka berza, Statistika januar-Decembar 2012, Indeksi Banjaluke berzeDa bi dionice emitenta bile uvrtene u BIRS moraju da se ispune sljdei opti uslovi:

Dionice moraju biti uvrtene na berzansko trite najkrae 6 mjeseci

Trina kapitalizacija dionica mora biti vea od prosjene trine kapitalizacije na BLSE

Dioniar sa najveim brojem dionica ne moe da posjeduje vie od 90% od ukupnog broja dionica

Dionice koje su uvrtene na berzansku kotaciju BLSE imaju prioritet pri ulasku dionica u sastav BIRS-a.

Opti uslovi za uvrtavanje akcija u sastav BIRS-a su utvreni tako da BIRS u najveoj mjeri pokazuje ukupno kretanje cijena akcija na tritu Banjaluke berze.

Nakon ispunjenja optih uslova za uvrtavanje, akcije moraju ispuniti kriterijume za uvrtavanje akcija u sastav BIRS-a koji su predstavljeni u tabeli. Kriterijumi su formirani sa ciljem da u sastavu BIRS-a budu akcije emitenata koje e na najbolji nain odraavati kretanje cijena na tritu Banjaluke berze.

Akcije koje ispunjavaju uslove za slubeno berzansko trite Banjaluke berze, mogu da imaju prioritet pri ulasku akcija u sastav BIRS-a;

Trina kapitalizacija predstavlja prvi kriterijum kojim se osigurava da u BIRS budu uvrtene akcije emitenata sa veom trinom kapitalizacijom. 2

Bazni period za izbor akcija koji ulaze u BIRS, pri formiranju i reviziji BIRS-a je estomjeseni period koji zavrava zadnjeg dana mjeseca koji prethodi formiranju/reviziji BIRS-a.Tabela 9: Kriterijumi za uvrtavanje akcija u sastav BIRS-a

Izvor:http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdfTabela 10. Struktura berzanskog indeksa BIRS

Izvor: Banjaluka berza, Statistika januar-Decembar 2012, Indeksi Banjaluke berzeFormula za izraunavanje je:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj emitenata uvrtenih u BIRS;

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije BIRS-a;

T = trenutak prije poetka raunanja BIRS-a po novom sastavu;

pi,t

= cijena akcije emitenta i na dan t;

pi,0 = bazna cijena akcije emitenta i (cijena na dan formiranja/revizije BIRS-a);

q i,R = prilagoeni broj akcija emitenta i; pri raunanju trine kapitalizacije uzima

se prilagoeni broj akcija zbog broja akcija u vlasnitvu javnosti i

prilagoavanja uea akcija u sastavu BIRS-a;

CT

= korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta BIRS-a;

3.2. FIRSFIRS Indeks je cjenovni (price indeks) i ne ukljuuje dividende. FIRS Indeks je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u indeksu odreeno trinom kapitalizacijom tog investicionog fonda.

Izvor: Banjaluka berza, Statistika januar-Decembar 2012, Indeksi Banjaluke berzeTabela 11. Struktura berzanskog indeksa FIRSIzvor: Banjaluka berza, Statistika januar-Decembar 2012, Indeksi Banjaluke berzeSastav FIRS indeksa:

1. U FIRS mogu biti uvrtene akcije investicionih fondova u skladu sa uslovima za uvrtenje akcija u FIRS. Broj investicionih fondova ije akcije ulaze u sastav FIRS-a zavisi od broja investicionih fondova ije su akcije uvrtene na slubeno berzansko trite i ispunjenju uslova za uvrtenje akcija u FIRS.

2. Od 1.8.2004. godine u sastav FIRS uvrtene su akcije 13 investicinih fondova.

Formula za izraunavanje:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj investicionih fondova ije su akcije uvrtene u FIRS ;

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije indeksa;

T = trenutak prije poetka kalkulacije indeksa po novom sastavu;

p t,i

= trenutna cijena akcije investicionog fonda i na dan t;

pi,0 = bazna cijena akcije investicionog fonda i (cijena na dan formiranja

indeksa);

q i,R = broj akcija investicionog fonda i;

CT= korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta indeksa;Uslovi za uvrtenje akcija u sastav FIRS-a su sljedei:

1. da su akcije investicionog fonda uvrtene na slubeno berzansko trite najkrae 6 mjeseci;

2. da postoji trina cijena akcija investicionog fonda najmanje mjesec dana prije uvrtenja akcija fonda u FIRS-u;

3.3. ERS10ERS10 je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u ERS10 odreeno trinom kapitalizacijom tog emitenta.

ERS10 je cjenovni (price index) i ne ukljuuje isplatu dividende u novcu.

Izvor: Banjaluka berza, Statistika januar-Decembar 2012, Indeksi Banjaluke berzeTabela 12. Struktura berzanskog indeksa ERS10

Izvor: http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19711/files/ERS10%20-%20metodologija.pdfSastav indeksa preduzea Elektroprivrede Republike Srpske (ERS10):

a) U ERS10 mogu biti uvrtene akcije preduzea iz sistema Elektroprivrede Republike Srpske koje se bave proizvodnjom i distribucijom Elektrine energije.

b) U ERS10 je uvrteno 10 preduzea, od ega 5 preduzea za distribuciju elektrine energije, 3 hidroelektrane i 2 rudnika i termoelektrane.

Formula za izraunavanje je:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj emitenata uvrtenih u ERS10 (10);

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije ERS10;

T = trenutak prije poetka raunanja ERS10 po novom sastavu;

p t,i

= prosjena cijena akcije emitenta i na dan t;

pi,0 = bazna cijena akcije emitenta i (cijena na dan formiranja/revizije ERS10);

q i,R = broj akcija emitenta i;

C T = korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta ERS103.4. GIRSGIRS je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u GIRS-u odreeno trinom kapitalizacijom tog emitenta. U izraun trine kapitalizacije ulaze redovne akcije koje su u vlasnitvu javnosti (free float). Pri izraunu broja akcija u javnosti ne uraunavaju se akcije u vlasnitvu akcionara koji imaju preko 10%, osim investicionih fondova i kastodi rauna.

GIRS je cjenovni (price index) i ne ukljuuje isplatu dividende u novcu.Maksimalno uee pojedinog emitenta u GIRS-u ili vie eimitenata koja su povezana lica na dan formiranja i revizije je ogranieno na 20%.Sastav indeksa graevinskog sektora Republike Srpske (GIRS):

1. U GIRS mogu biti uvrtene akcije emitenata na Banjalukoj berzi iz graevinskog sektora.

2. Komisija za formiranje i reviziju indeksa graevinskog sektora Republike Srpske (GIRS) odluuje o sastavu GIRS-a.

3. U GIRS je od 1.1.2007. godine uvrteno 17 emitenata

Tabela 13. Struktura berzanskog indeksa GIRS

Izvor: http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdfFormula za izraunavanje je:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj emitenata uvrtenih u GIRS;

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije GIRS-a;

T = trenutak prije poetka raunanja GIRS-a po novom sastavu;

p t,i = prosjena cijena akcije emitenta i na dan t;

pi,0 = bazna cijena akcije emitenta i (cijena na dan formiranja/revizije GIRS);


C T = korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta GIRS-a;

Grafik 1. Vrijednost GIRS-a od 1.januara 2007. do 31.10.2007. godine

Izvor: http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9040/files/MIRS%20-%20metodologija.pdf3.5. MIRSMIRS je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u MIRS-u odreeno trinom kapitalizacijom tog emitenta. U izraun trine kapitalizacije ulaze redovne akcije koje su u vlasnitvu javnosti (free float). Pri izraunu broja akcija u javnosti ne uraunavaju se akcije u vlasnitvu akcionara koji imaju preko 10%, osim investicionih fondova i kastodi rauna.

MIRS je cjenovni (price index) i ne ukljuuje isplatu dividende u novcu. Maksimalno uee pojedinog emitenta u MIRS-u ili vie eimitenata koja su povezana lica na dan formiranja i revizije je ogranieno na 20%.Sastav indeksa metalskog sektora Republike Srpske (MIRS)

1. U MIRS mogu biti uvrtene akcije emitenata na Banjalukoj berzi iz metalskog sektora.

2. Komisija za formiranje i reviziju indeksa metalskog sektora Republike Srpske (MIRS) odluuje o sastavu MIRS-a.

3. U MIRS je od 1.1.2007. godine uvrteno 7 emitenata.

Tabela 11. Struktura berzanskog indeksa MIRS

Izvor: http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9040/files/MIRS%20-%20metodologija.pdfFormula za izraunavanje je:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj emitenata uvrtenih u MIRS (7);

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije MIRS-a;

T = trenutak prije poetka raunanja MIRS-a po novom sastavu;


pi,0 = bazna cijena akcije emitenta i (cijena na dan formiranja/revizije MIRS);


C T = korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta MIRS-a.3.6. RSFINRS FIN je teinski indeks, to znai da je uee pojedinih akcija u RS FIN-u odreeno trinom kapitalizacijom tog emitenta. U izraun trine kapitalizacije ulaze redovne akcije koje su u vlasnitvu javnosti (free float). Pri izraunu broja akcija u javnosti ne uraunavaju se akcije u vlasnitvu akcionara koji imaju preko 10%, osim investicionih fondova i kastodi rauna.

RS FIN je cjenovni (price index) i ne ukljuuje isplatu dividende u novcu. Maksimalno uee pojedinog emitenta u RS FIN-u ili vie eimitenata koja su povezana lica na dan formiranja i revizije je ogranieno na 20%.Sastav indeksa finansijskog sektora Republike Srpske (RS FIN)

1. U RS FIN mogu biti uvrtene akcije emitenata na Banjalukoj berzi iz finansijskog sektora, izuzimajui akcije investicionih fondova.

2. Komisija za formiranje i reviziju indeksa finansijskog sektora Republike Srpske (RS FIN) odluuje o sastavu RS FIN-a.

3. U RS FIN je od 1.1.2007. godine uvrteno sedam emitenata, od ega pet banaka i dvije osiguravajue kue.

Tabela 14. Struktura berzanskog indeksa RSFIN

Izvor:http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9039/files/RS%20FIN%20%20metodologija.pdf

Formula za izraunavanje je:

gdje je:

i = 1, ..., n;

n = broj emitenata uvrtenih u RS FIN (7);

t = dan trgovanja;

R = dan formiranja ili revizije RS FIN-a;

T = trenutak prije poetka raunanja RS FIN-a po novom sastavu;


pi,0 = bazna cijena akcije emitenta i (cijena na dan formiranja/revizije RS FIN);


C T = korekcioni faktor za osiguranje kontinuiteta RS FIN-a.Grafik 3. Vrijednost RS FIN-a od 1.januara 2007. do 31.10.2007. godine

Izvor:http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9039/files/RS%20FIN%20%20metodologija.pdf

ZAKLJUAK

Na kraju ovog seminarskog rada moe se izvesti zakljuak da Banjaluka berza ima veoma vanu vanu ulogu na tritu kapitala, kako u Bosni i Hercegovini tako i u regionu sa ostalim berzama iz okruenja. Berze su sloene i veoma vane finansijske institucije bez kojih je nezamisliv finansijski sistem razvijenih trinih ekonomija, ali sve vie i privreda zemalja u razvoju i tranziciji. One omoguavaju trgovinu hartijama od vrijednosti, novcem, robama u raznim dijelovima svijeta tako da predmet trgovine nije fiziki prisutan za vrijeme transakcije. Razvoj raunarskih mrea omoguuje da se trguje sa drugih kontinenata tako da je lokacija sjedita berze sve manje bitna. Berze kao institucije imaju veliki uticaj na razvoj cjelokupne privrede.

Na Banjalukoj berzi se svakodnevno trguje hartijama od vrijednosti razliitih emitenata i ostvaruje promet ija je statistika prethodno izloena u radu.Na kretanje cijena i prometa na Banjalukoj berzi dominantan uticaj nije imala svjetska ekonomska kriza. Uzroci krize trita kapitala Republike Srpske su interne prirode i strukturnog tipa. Poznato je da su od aprila 2007. godine kretanja na Banjalukoj berzi izrazito negativnog karaktera. Kao poreenje, navodi se injenica da je najpoznatiji svjetski berzanski indeks, Dow Jones, poeo slabiti od sredine 2008. godine. Indeksi lokalnih berzi, u prvom redu Zagrebake i Beogradske berze, pod uticajem svjetske krize poeli su slabiti, takoe, sredinom 2008. godine. Za poreenje, cijene hartija od vrijednosti na Banjalukoj berzi su tano na onom nivou na kom su bile na samom poetku trgovanja na Banjalukoj berzi, od prije 5 i vie godina, odnosno, od pada 2007. godine oporavka nije bilo.Zato se ne moe zakljuiti da je kriza na Banjalukoj berzi nastala kao posljedica globalne ekonomske krize. Prava istina jeste da je krah domae berze uzrokovan brojnim korporativnim aferama, a u prvom redu avanturama Vlade RS na projektima privatizacije naftne industrije RS i izgradnje drugog bloka u Rudniku i termoelektrani Gacko. Upravo ti projekti su doveli do velikih lomova na domaem tritu kapitala, jer je aktuelna vlast obeala ekonomski prosperitet, milionske investicije i otvaranje hiljada radnih mjesta, sa krajnjim nultim ili negativnim efektom. Investitori su povjerovali ovim obeanjima, i na osnovu njih bazirali svoje investicione odlukena Banjalukoj berzi, to je rezultovalo milionskim gubicima desetina hiljada ulagaa i vlasnika akcija iz privatizacije. Ovakvim inom su domai investitori oteeni, a strani trajno otjerani, jer je poruka ove vlasti bila da imovinska prava nisu trajna kategorija u Republici Srpskoj. Pogaeni su zakoni, imovinska prava ugroena i opstanak trita kapitala kao pretpostavke zdrave trine ekonomije doveden pod znak pitanja. I na kraju treba napomenuti da berze kao institucije imaju veliki uticaj na razvoj cjelokupne privrede.

LITERATURA

Knjige:

1. Omerhodi S., Finansijska trita i institucije, Harfo-graf, Tuzla, 2008.

2. Vunjak N., Kovaevi Lj., Finansijska trita i berze, Ekonomski fakultete Subotica, Beograd, 2009.

Izvori sa interneta:

1. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9039/files/RS%20FIN%20%20metodologija.pdf

2. http://www.blberza.com/Pages/docview.aspx?page=sp53. http://www.blberza.com/Pages/docview.aspx?page=sp64. http://www.eurobroker.ba/index.php/sr/blok-poslovi.html

5. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf6. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf7. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19709/files/FIRS%20-%20metodologija.pdf8. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19711/files/ERS10%20-%20metodologija.pdf9. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdf10. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9040/files/MIRS%20-%20metodologija.pdf

11. http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9039/files/RS%20FIN%20%20metodologija.pdf12. http://www.blberza.com/Pages/DocView.aspx?Id=20059

Vunjak N., Kovaevi Lj., Finansijska trita i berze, Ekonomski fakultete Subotica, Beograd, 2009., str. 275.

http://www.blberza.com/Pages/DocView.aspx?Id=20059

http://www.blberza.com/Pages/DocView.aspx?Id=20059

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Pages/docview.aspx?page=sp5" http://www.blberza.com/Pages/docview.aspx?page=sp5



Vunjak N., Kovaevi Lj., Finansijska trita i berze, Ekonomski fakultete Subotica, Beograd, 2009., str. 447.

http://www.eurobroker.ba/index.php/sr/blok-poslovi.html

HYPERLINK "http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf" http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf



http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e2_sr-Latn-CS.pdf



http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e2_sr-Latn-CS.pdf

: HYPERLINK "http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf" http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf

Izvor: HYPERLINK "http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf" http://www.secrs.gov.ba/Documents/Izvjestaji/9a21a1d1-40b5-47b4-a003-02377623b2e1_sr-Latn-CS.pdf

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Pages/members.aspx" http://www.blberza.com/Pages/members.aspx

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf

Omerhodi S., Finansijska trita i institucije, Harfo-graf, Tuzla, 2008., str. 323.

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19710/files/Metodologija_BIRS_20_05_11.pdf

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19709/files/FIRS%20-%20metodologija.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19709/files/FIRS%20-%20metodologija.pdf

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19711/files/ERS10%20-%20metodologija.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/19711/files/ERS10%20-%20metodologija.pdf

Omerhodi S., Finansijska trita i institucije, Harfo-graf, Tuzla, 2008., str.329.

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdf

HYPERLINK "http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdf" http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9041/files/GIRS%20-%20metodologija.pdf

http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9040/files/MIRS%20-%20metodologija.pdf

http://www.blberza.com/Cms2FileCache/files/cms2/docver/9039/files/RS%20FIN%20%20metodologija.pdf

114