seminarski ep

8/8/2019 SEMINARSKI EP

1/15

Univerzitet u TravnikuFakultet za privrednu i tehniku logistiku Travnik

SEMINARSKI RAD

Predmet: Ekonomika preduzea

Tema: Ekonomija sredstava (stalna i obrtna sredstva)

Mentor: Student: prof.dr Ibrahim Jusufrani Pilav Amar


2/15

ass. Minela Kikanovi Br. indeksa: 22/08-l

SADRAJ:

UVOD..........................................................................................................

...2

1.STALNA SREDSTVA.........................................................................2

1.1. Stalna sredstva u obliku stvari.............................................................3

1.2.Stalna sredstva u obliku prava i dugoronih razgranienja..................4

1.3.Amortizacija stalnih sredstava.............................................................6

1.3.1.Vremenski sistem amortizacije.........................................................71.3.2.Funkcionalni sistem amortizacije.....................................................8

1.3.3.Kombinovani sistem amortizacije.....................................................9

2.OBRTNA SAREDSTVA.......................................................................9

2.1.Obrtna sredstva u obliku stvari..........................................................11

2.2.Obrtna sredstva u obliku prava i kratkoronih razgranienja............112.3.Obrtna sredstva u obliku novca.........................................................12

ZAKLJUAK..........................................................................................13

LITERATURA.........................................................................................14

2


3/15

UVOD

Prema svojoj ekonomskoj funkciji u procesu reprodukcije razlikujemo stalna i

obrtna sredstva.

1. Stalna sredstva veinom sredstva za rad

2. Obrtna sredstva veinom predmeti rada

1.STALNA SREDSTVA

Stalna sredstva su sredstva koja se koriste dui vremenski period, a najmanje

godinu dana kao posrednici izmeu rada i predmeta rada u procesu

reprodukcije.Stalna sredstva cijelom upotrebnom supstancom uestvuju u procesu

rada, ali samo alokvotni dio svoje vrijednosti prenose na gotove proizvode ili usluge u

obliku amortizacije. Ona se ne troe u punom iznosu u jednom procesu reprodukcije;

njihovo troenje i reprodukovanje odvija se postepeno kroz vie sukcesivnih

procesareprodukcije.Vrlo su heterogena i njihova struktura je razliita u svakom

preduzeu, a ona zavisi, prije svega, od djelatnosti preduzea, vrste i veliine

preduzea, stepena tehnike opremljenosti, stepena razvoja proizvodnih snaga u

djelatnosti i grani i sl.

Karakteristike stalnih sredstava:

1. Koriste se dui vremenski period, a najmanje godinu dana

2. Cijelom svojom upotrebnom supstancom ulaze u proces proizvodnje

3. Ne troe se odjednom, nego postepeno u vie procesa reprodukcije

4. Njihovo troenje predstavlja prenoenje vrijednosti na proizvode

Oblici stalnih sredstava:

3


4/15

Stalna sredstva u obliku stvari

Posjeduju fiziku supstancu, opipljiv oblik

Stalna sredstva u obliku prava i dugoronih razgranienja

Nematerijalna su; dugorona vijek trajanja dui od jedne godine

1.1.Stalna sredstva u obliku stvari

Stalna sredstva u obliku stvari su:

Graevinski objekti: zgrade, saobraajni objekti, hidrograevinski objekti,

rudnici,

Oprema: maine, ureaji, instalacije, krupni alat i inventar, transportna sredstva,

Zemljite: za poljoprivredne i industrijske svrhe,

ume i dugogodinji zasadi i

Osnovno stado.

Zemljite predstavlja sredstvo samo onda kada slui u privredne svrhe bilo da se

koristi za lokaciju preduzea, ili da je opti, osnovni predmet rada na kojem se

obavlja proces proizvodnje (poljoprivredno zemljite).

Graevinski objekti su razne vrste zgrada (pogonske, skladine, upravne),

hidrograevinski objekti, saobraajni objekti, objekti za prenos elektrine energije,

rudarski radovi i dubinska buenja.

Oprema predstavlja najvaniju stavku u strukturi stalnih sredstava, posebno kod

proizvodnih preduzea. To su sredstva za rad kojima radnici djeluju na predmete rada

u cilju dobijanja gotovih proizvoda. Ovdje ubrajamo: maine, ureaje, instalacije,

transportna sredstva, labaratorijsku opremu, instrumente i alate, inventar i namjetaj,

kompjutere i drugu opremu.ume obuhvataju umske pojaseve, ukrasne nasade, plantane ume i prirodne

ume.

Dugogodinji zasadi i osnovno stado pojavljuju se kao stalna sredstva u upotrebi

kod poljoprivrednih preduzea. Ovdje ubrajamo: vonjake, vinograde, proizvodnu i

radnu stoku i stoni podmladak.

4


5/15

Prema ekonomskoj funkciji u procesu reprodukcije stalna sredstva u obliku stvari

se dijele na:

stalna sredstva u upotrebi,

stalna sredstva u pripremi, i

stalna sredstva van upotrebe.

Stalna sredstva u upotrebi su stvari koje su u momentu posmatranja sposobne za

upotrebu.

Stalna sredstva u pripremi su u fazi pribavljanja, izgradnje i osposobljavanja za

upotrebu. Karakteristino za ovu grupu sredstava je da se ona ne mogu odmah

upotrijebiti, ve se moraju prethodno ugraditi, odnosno instalirati pa da u odreenom

momentu ponu funkcionisati kao stalno sredstvo. Ovdje spadaju: nedovrene zgrade,

investiciono ulaganje u toku i sl.

Stalna sredstva van upotrebe su sredstva koja su nekada bila u upotrebi bez

perspektive daljeg koritenja. Ova se sredstva preduzea, obino, rashoduju ili

prodaju.

5

Stalna sredstva u obliku

stvari

Graevinski objekti oprema

ume Dugogodinji zasadi

Osnovno stado


6/15

1.2.Stalna sredstva u obliku prava i dugoronih razgranienja

Stalna sredstva u obliku prava i dugoronih razgranienja su:

Materijalna prava (patent, licenca, uzorak...),

Osnivaka ulaganja,

Goodwill,

Uea (u kapitalu drugih preduzea,

Potraivanja u vezi sa pribavljanjem stalnih sredstava,

Potraivanje po osnovu dugoronih plasmana,

Upisani a neuplaeni kapital, i

Ostala dugorona razgranienja.

Materijalnim pravima koja ine stalna sredstva smatraju se: pravo na patent,

licencu, pravo na model, ig, pravo na uzorak, pravo na koritenje proizvodno

tehnike dokumentacije, lizing i sl.

Osnivaka ulaganja predstavljaju sva ulaganja koja su u vezi sa izgradnjom

preduzea, npr.ulaganje u razna istraivanja, izrada studija, izrada investiciono

tehnike dokumentacije, kolovanje kadrova i dr.

Goodwillpredstavlja razliku izmeu trine vrijednosti preduzea i vrijednosti

koju ima po knjigama.

Potraivanje iz stalnih sredstava su avansi dati izvoaima graevinskih radova

ili proizvoaima opreme. Ovdje je preudzee avansom po osnovu investiranja

unaprijed platilo odreeni iznos novca za izgradnju zgrade ili kupovinu maine.

Pod ueem se smatraju oslovni udjeli preduzea u neka druga preduzea u cilju

sticanja uticaja na poslovanje tih lica.U potraivanja po osnovu dugoronih plasmana, ubrajamo po raznim osnovama

plasmane, participacije koje su due od godinu dana.

Upisani a neuplaeni kapitalse odnosi na vrijednosti upisanih dionica koje nisu

uplaene.

6


7/15

U ostala dugorona razgranienja ubrajamo: razvojna istraivanja, ulaganja za

istraivanja i otkrivanje rudnog i mineralnog blaga.

Preduzee evidentira sve vrste stalnih sredstava koje ima na raspolaganju.

1.3.AMORTIZACIJA STALNIH SREDSTAVA

Pod amortizacijom podrazumijevamo postepeno prenoenje vrijednosti stalnih

sredstava na gotove proizvode ili usluge. Gledano sa ekonomskog aspekta,

amortizacija je vrijednosni izraz troenja stalnih sredstava.

Amortizacijom stalnih sredstava obezbjeuje se integritet tih sredstava i kontinuitet

reprodukcije sredstava.Zadaci amortizacije su:

da odrazi troenje stalnih sredstava i smanjivanje njihove vrijednosti,

slui kao sredstvo za odreivanje dijela vrijednosti stalnih sredstava koji je

preao na proizvod ili usluge, i

slui kao sredstvo da se osigura mogunost obnavljanja odnosno zamjene

dotrajalih stalnih sredstava.

Stalna sredstva u obliku stvari troe se u procesu reprodukcije te se ona moraju

amortizovati. Meutim, neka stalna sredstva u obliku stvari ne podlijeu obavezi

amortizacije, kao: zemljite, stalna sredstva u pripremi, javni putevi, tuneli, mostovi,

ume i sl.

Stalna sredstva u obliku prava sa aspekta amortizacije dijelimo na sredstva koja se

amortizuju, i to: materijalna prava, osnivaka ulaganja i goodwill. S druge strane, u

stalna sredstva u obliku prava, koja se ne amortizuju spadaju: upisani a neuplaeni

kapital, uea i potraivanja.

Osnovica za obraun amortizacije moe biti: nabavna, revalorizovana i

reprodukciona vrijednost stalnih sredstava. Pored toga potrebno je poznavati stopu

amortizacije. Stalna sredstva u toku svog vijeka koritenja prenijela su cijelu

vrijednost, tj. 100% svoju vrijednost na proizvode. Prenoenje vrijednosti stalnih

7


8/15

sredstava raunski se izraava kao stopa amortizacije. Stopa amortizacije je procenat

istroenosti stalnog sredstva. Ona se izraunava na bazi vijeka trajanja stalnog

sredstva i obratno, ako znamo stopu, moe se izraunati vijek trajanja sredstva.

U teoriji i praksi postoje slijedei sistemi obrauna amortizacije stalnih sredstava i

to:

1. vremenski sistem

2. funkcionalni sistem

3. kombinovani sistem

1.3.1. Vremenski sistem amortizacije

Vremenski sistem amortizacije kao bazu za obraun uzima vrijeme, tj. vijek trajanjastalnih sredstava. Kod ovog sistema razlikujemo slijedee metode obrauna:

a). metod ravnomijerne ili konstantne amortizacije

b). metod progresivne amortizacije

c). metod degresivne amortizacije

1.3.1.1.Metod ravnomijerne ili konstantne amortizacije

Sutina ove metode je da je amortizacija ravnomijerno rasporeena u konstantne

veliine, uz jednake stope amortizacije na period trajanja stalnog sredstva.

Prednost ove metode ogleda se u jednostavnom izraunavanju amortizacionih

iznosa koji su linearni u cijelom amortizcionom periodu, kao i mogunost planiranja i

jednostavnog voenja evidencije.

Nedostatci ove metode su njena linearnost, obzirom da se stalna sredstva ne troe

linearno, jer njihova sposobnost i funkcionalnost nije uvijek ista.

1.3.1.2.Metod progresivne amortizacije

8


9/15

Metod progresivne amortizacije podrazumijeva da iznos amortizacije u periodu

koritenja stalnog sredstva progresivno raste. Preduzee, obino, donosi odluku da

obraunava stalna sredstva po ovoj metodi kada je tek formirano ili tek nabavljeno

novo sredstvo. Naime, poto su sredstva nova, radnici nisu dovoljno upueni u nain

koritenja tih sredstava, sredstva se ne koriste punim kapacitetom iz nedovoljne

razraenosti ili neusklaenosti postojeih kapaciteta ili sredstava se nedovoljno

koriste jer preduzee nije dovoljno osvojilo trite, pa ih u tom periodu treba manje

amortizovati.

Kod ove metode razlikujemo obraun amortizacije pomou razliite stope na istu

osnovu i metod dijelova.

1.3.1.3.Metod degresivne amortizacijePrema ovoj metodi, obraun amortizacije, u prvim godinama koritenja stalnog

sredstva amortizacija je najvea, a svake naredne godine njen iznos se smanjuje, tj.

ima degresiju. Razlozi za ovako kretanje amortizacije su suprotni progresivnom

kretanju amortizacije. Pristalice ove metode smatraju da su u poetku vijeka

koritenja stalna sredstva najsposobnija, da daju najveen efekte, pa u tom periodu

treba da se najvie amortizuju. Kasnije, maine su esto na opravci i ne rade, pa treba

smanjivati amortizaciju u tim periodima.

Kod ove metode, stope amortizacije opadaju i ne smiju bitimanje od propisanih

stopa u Nomenklaturi sredstva za amortizaciju. Smanjivanjem stopa amortizacije,

smanjuje se godinji iznos amortizacije, ali u toku vijeka trajanja stalno sredstvo se

amortizuje u cjelini.

1.3.2. Funkcionalni sistem amortizacije

Funkcionalni sistem obrauna amortizacije za osnovu uzima uinak (obavljen

zadatak ili izvrenu funkciju) koju je ostvarilo stalno sredstvo. Primjenom

funkcionalnog sistema obraunata amortizacija se pribliava stvarno prenijetoj

9


10/15

vrijednosti stalnog sredstva na nove proizvode, a to doprinosi i realnom utvrivanju

dobiti u preduzeu.

Naime, sada iznos amortizacije zavisi od upotrebe stalnog sredstva, a obraunata

amortizacija izraava realno utroenu vrijednost sredstva u procesu reprodukcije.

Otpisivanje se vri srazmjerno upotrebi sredstava. Ovaj sistem obrauna amortizacije

primjenjuje se za stalna sredstva kod kojih je mogue utvrditi zavisnost izmeu

troenja i intenziteta upotrebe, npr. kamioni, lokomative, avionski motori, rudarski

radovi, patenti, licence i dr.

1.3.3. Kombinovani sistem

Kombinovani sistem je takav sistem kod kojeg se pri obraunu amortizacijestalnih sredstava kombinuju metode vremenskog i funkcionalnog sistema. Cilj

primjene ovog sistema je da se to realnije obrauna amortizacija stalnih sredstava.

Svakako, koji e se sistem i metod koristiti pri obraunu amortizacije preduzea,

odreuje, u optem aktu, kao i rokove obrauna amortizacije, godinje stope, metod

obrauna koji je najee uslovljen primjenom i koritenjem stalnog sredstva.

2.OBRTNA SREDSTVA

Obrtna sredstva su sredstva koja preduzee nabavlja s ciljem da ih odmah utroi u

procesu reprodukcije. Stalna sredstva ne bi mogla funkcionisati ukoliko preduzee

nema obrtnih sredstava. Osnovna karakterisitka obrtnih sredstava je njihovo

jednokratno troenje. Obrtna sredstva cijelu svoju vrijednost prenose na gotove

proizvode ili usluge odjednom to je razlika u odnosu na stalna sredstva. Obrtna

sredstva su vrlo heterogena i po strukturi vrlo razliita, zavisno od vrste djelatnosti

preduzea, tipa proizvodnje, veliine preduzea i slino.

Obrtna sredstva u procesu reprodukcije permanentno mijenjaju svoj oblik, tj.

prvobitno su u obliku novca te prelaze u sirovine, nove proizvode, zatim se umjesto

10


11/15

realizovanih proizvoda javljaju se potraivanja, te ponovo novac to pokazuje kruno

kretanje kapitala, to se moe pretstaviti na slijedei nain:

N---R---P---R`---N`

Transformacijom iz jednog oblika u drugi, obrtna sredstva ne gube svoju vrijednost,

ve je prenose na drugi oblik.

Za obrtna sredstva karakterisitan je obrt.Broj koji pokazuje koliko su se obrtna

sredstva obrnula u toku jedne godine naziva se koeficijent obrta. Koeficijent obrta

obrtnih sredstava vei je od jedan. Trajanje obrta je vrijeme za koje e se izvriti

jedan obrt, tj. cjelokupna transformacija obrtnih sredstava.

Obrtna sredstva u preduzeu mogu biti:

Optimalna visina obrtnih sredstava

11


12/15

Optimalna visina obrtnih sredstava je ona koja uz najmanje trokove osigurava

nesmetano odvijanje reprodukcije.

Visina obrtnih sredstava treba da bude u skladu sa planiranim zadacima

preduzea.

U preduzeu moe da postoji: viak, manjak ili optimalna visina obrtnih sredstava

2.1.Obrtna sredstva u obliku stvari

Obuhvataju slijedee:

Materijal u irem smislu (osnovni materijal, pomoni, potronji, poluproizvodi,

dijelovi, gorivo i mazivo, sitan inventar, ambalaa, auto gume);

Proizvodnja u irem smislu (nedovrena proizvodnja, vlastiti poluproizvodi i

dijelovi namijenjeni daljoj proizvodnji, otpaci koji se mogu upotrijebiti u

proizvodnji);

Gotovi proizvodi;

Roba su stvari obrtnih sredstava koje je preduzee nabavilo i namijenilo prodaji;

Obrtna sredstva u obliku stvari mogu biti:

Na zalihi, tj. obrtna sredstva na skladitu;

U pripremi, tj. obrtna sredstva u obliku materijala, sitnog

inventara koji je na doradi, obradi ili manipulaciji, poluproizvodi, i dijelovi

namijenjeni daljoj proizvodnji;

U upotrebi, to je proizvodnja u toku i sitan alat u upotrebi;

Na putu, to su stvari kupljene od dobavljaa koje nisu jo dole

u preduzee, stvari koje su izale iz skladita a jo ih kupac nije preuzeo.

2.2.Obrtna sredstva u obliku prava i kratkoronih razgranienja

U obrtna sredstva u obliku prava i kratkoronih razgranienja ubrajamo:

12


13/15

Kratkorone plasmane u vrijednosne papire, kao blagajniki zapisi, ekovi,

mjenice i slino

Tekua potraivanja, kao potraivanje od kupaca, potraivanja po osnovu datih

kredita do godinu dana;

Kratkorona ulaganja u vlastite dionice, kao dinoce preduzea koje su otkupljene

na tritu;

Kratkorona potraivanja po osnovu participacije, kao ulaganja sredstava u druga

preduzea za obavljanje zajednikih poslova u periodu do godinu dana, avansi

dobavljaima za obrtna sredstva, tekua potraivanja iz komisione i konsignacione

prodaje i slino.

2.3.Obrtna sredstva u obliku novca

Obrtna sredstva u preduzeu u obliku novca su:

Novac u blagajni;

Novac na iro tekuem raunu;

Devize na deviznom raunu;

Akreditivi;

Novac na izdvojenim raunima za tekue potrebe.

13


14/15

ZAKLJUAK

Stala imovina se u literaturi esto susree pod nazivom trajna imovina,

postreojenska imovina, a povremeno se izjednaava sa osnovnim sredstvima. Stala

imovina, kako i sam termin implicira ima namjenu da bude dugorono upotrebljivanau poslovne svrhe Prema tome, stalnom imovinom se ne smatra imovina namijenjena

prodaji, ma u kom obliku ona bila (zemljite, zgrade, i sl.).

Veoma je vano pravilo procijeniti obrtna sredstva za normalno poslovanje i

funkcionisanje preduzea. Nedovoljna obrtna sredstva prouzrokuju zastoje i

poremeaje u proizvodnji, a to se odraava na reallizaciju poslovnog rezultata,

odnosno profita. Na primjer, ako preduzee nema dovoljno obrtnih sredstava za

nabavku sirovina, to e prouzrokovati privremeni zastoj proizvodnje, dok se sredstva

ne obezbijede bilo naplatom potraivanja od kupaca, kreditom od banke ili na drugi

nain. Slino je ako preduzee nema sredstava za isplatu plata radnicima i slino.

Masa obrtnih sredstava moe biti pravilno odmjerena, a da preduzee ima potekoa

sa obezbjeivanjem sredstava z normalno odvijanje procesa proizvodnje.

14


15/15

LITERATURA:

Prof.dr. Mladen Ivani,Principi ekonomije, Ekonomski fakultet Banja Luka, 2004.

Prof.dr. Ilija Samardi, Raunovodstvo, Beogradska poslovna kola, 2005.

Prof.dr. Nenad Vunjak, Poslovne finansije, Ekonomski fakultet Subotica, 2008.

.Berberovi, M.unji-Beus, Ekonomika preduzea, EF Sarajevo, 2005.

Prof.dr. Mehmed Jahi, Finansijsko raunovodstvo, Zavod za raunovodstvo i

reviziju Federacije Bosne i Hercegovine, Sarajevo 2003.

15

seminarski ep

Documents