PRAVNI FAKULTET UNIVERZITETA U SARAJEVU

SEMINARSKI RADCrkva i drava u Franakoj

AUTOR: Sanin Bukva Sarajevo, 2015.

SADRAJ

Uvod3Nastanak i razvoj Franake4Drutvena i privredna struktura6Crkva Franake7Drava u Franakoj9Kralj9Narodna skuptina11Sabor velikaa (Placitum generale)12Vojno i upravno ustrojstvo13Zakljuak16Literatura17

Uvod

U ovom seminarskom radu u u to kraim moguim i jasnijim crtama rei prvo o nastanku Franake, a zatim i o nastanku prava u njoj kao i detaljno opisivanje Franake crkve i dravnog ureenja. Videete da je ona nastala na poslije pada Rimskog carstva i na njegovim ostacima. Franaka je stalno mijenjala svoju veliinu u zavisnosti od mogunosti vladara i pripika koje su bile za vreme njegove vladavine. Broj vladara je bio veliki i svako od njih zauzima odreeno mesto i odreene zasluge za razvoj Franake. Pravo se razvijalo postepeno od obiaja, preko obiajnog prava do osnovih zakona koji su slini dananjim.

Nastanak i razvoj Franake

Odokar, voa germanskih plemena, 476. godine n.e je zbacio sa zapadnorimskog prestola zadnjeg rimskog cara Romula Augustusa (augustus - cari). Od pada Rima poinje trajanje srednjeg vijeka. Pad Rima je rezultat velike krize rimskog drutva i najezde varvara.Franci su najprije naseljeni na teritoriji Rimske imperije, imali su status pomone vojske, koja je imala obavezu da brani granice od napada druguh naroda, tzv. Federati (saveznici). Brojne varvarske drave su nastale na razvalinama Rimskog carstva. Franci i Burgunduni stvaraju svoje drave u Galiji, Bavarci u reciji i Noriku, Vizigoti u oblasti dananje June Francuske i paniji, Vandali u Severnoj Africi, Germani u Italiji i Sasi u Britaniji.Oblik dravnog ureenja zapadnoevropskih drava u periodu od V doIX vijeka, naziva se germanska monarhija. U Galiji, posle velikog broja sukoba izmeu germanskih plemena i njihovih vojskovoa, uzdie se voa Salijskih Franaka Hlodoveh Klodovik. Uspijeva da se svim Francima, u drugoj polovini V vijeka, nametne kao vladar, kralj. On je 486. godine izvojevao pobedu nad ostacima rimske vojske kod Susona, ova godina se uzima kao poetak historije Franake. Za vrijeme vladavine Klodovika i njegovih nasljednika poinju da se zapisuju plemenski obiaji, a kralj uz vojnu dobija i sudsku i zakonodavnu vlast.Poslije smrti Klodovika, Franako kraljevstvo se dijeli meu njegovim sinovima. Njegovi sinovi zajedno ratuju, nekih destak godina, i zajedno ire granice kraljevstva.Samo je jedan njegov sin, Hlotar, preivio ratove i on je proirio Franaku istino od Rajne i pokorio svojoj vlasti: Alemane, Tirnaane i Bavarce. Poslije njegove smrti sinovi dijele dravu, ali meu njima i plemenima aristokratije izbija dvanestogodinji rat. Aristokratija iz ovog rata izlazi ojaana. Sve ovo predhodilo je podjelio Franake na tri dijela sa sjeditima u Parizu, Mecu i Orleanu.Poslije mnogobrojnih i dugogodinjih ratova kralj Hlotar II donosi Edictum Clotarii (Vjena konstitucija), kojim i formalno pristaje na odreena ogranienja svoje vlasti: upravnike grofovija e imenovati iz reda lioklnih plemia, da e grof obavljati sve dravne poslove na teritoriji grofovije, itd.Poslije Hlorta, vladaju jo neki potomci dinastije Merovinga. Poslednji kralj iz dinastije Merovinga bio je Pipin Mali sa kojim se zavrava merovinki period franake historije. Dinastiju Merovinga smjenjuje dinastija Arnulfinga koja kasnije mjenja svoj naziv u dinastiju Karolinga po svom najistaknutijem kralju Karlu Velikom. Sa Pipinom Malim zapoinje karolonki period Franake. Pipina Malog nasleuje njegov sin Karl Veliki (768.814.) pod ijom e vladavinom Franaka biti u zenitu moi. Karl provaljuje u Italiju rui Langobardsku dravu i uzima njenu krunu. Vlast Karla Velikog prihvataju sve oblasti Franake, on svom zvanju pridaje kralj po milosti bojoj. On pokorava Sase, zatim Longobarde, zatim Bavarce. Sa svojom vojskom prelazi Pirineje, potiskuje Arape i svoje granice pomera do reke Ebra. Pokorava Srednju Evrpou, rui dravu Avara 799. godine, i svoje pretenzije usmjerava ka slovenskim plemenima u Poljskoj i Panoniji. On je zagospodario dravom koja je pokrivala skoro itavo podruije Zapadne i Srednje Evrope.Papa na Boi 800. godine krunie Karla Velikog za rimskog cara, sa titulom Imperator Romanum gubernans imperium. Karl nije prihvatio titulu Imperator Romanum, jer bi time povrijedio tradicionalna oseanja Franaka. Odnosi izmeu Vizantije i Franake su rjeeni Ahenskim mirom 812. godine. Karla nasljeuje njegov sin Ludvig Poboni, za vrijeme njegove vladavine dolazi do osipanja moi Franake drave.Franaka je trajala sve do 843. godine, kada su unuci Karla Veikog, Verdenskim sporazumom podjelili Carstvo na tri dijela. Ludvigu Njemakom pripale su zemlje istono od Rajne (naseljene Germanima), Karlo elavi je dobio zapadne (francuske) zemlje (naseljene preteno galorimljanima), a Lotaru, koji je dobio titulu cara, pripadala je uska oblast od Severnog mora do Rima (Latoringija).Verdensku ugovor je u stvarnosti oznaavao kraj postojanja Franake kao jedinstvene drave. Zapadnofranako podruje dalje e se razvijati kao Francuska, istono franako kao Njemaka. Krunisanjem Otona I za cara Svetog Rimskog Njemakog Carstva 962. godine, tradicija karolinkog Carstva formalno je preneta na njemake vladare. Francuska je od svoje prethodnice zadrala ime.[footnoteRef:1] [1: FRANAKA DRAVA - PETAR MILIEVI - BEOGRAD - 1981 GODINE (str. 81.)]

Drutvena i privredna struktura

Stanovnitvo Franake se moe podjeliti na slobodno sanovnitvo koje su inili franaki osvajai, poljoprvreda im je bilo glavno zanimanje, a pleme osnovni oblik drutvene organizacije, i robovi, koji su direktno nasiljem stavljani pod vlast krupnih zemljoposjednika ili nastanjivanjem slobodnih seljaka na tuem zemljitu koje im je privremeno dato na uivanje uz odreene obaveze u korist zemljoposjednika. Slobodni franaki seljaci su nastanjeni u seoskim optinama koje se nazivaju marke. Sitni zemljoposjednik je svoju zemlju ustupao krupnom zemljoposjedniku i odmah je dobijao nazad, ali sada samo sa pravom dravine. Ovako su zemljoposjednici uveavali svoje posjede, i ovakvo uveanje se naziva prekarijum. Tako se od vlasnika postajao dralac zemljinog posjeda.Komplekse kraljevske zemlje franaki vladari davali su u dravninu vazalima, uz uslov da ovi vre vojnu slubu, takav posjed je nazvan beneficijom. Osim slobodnog stanovnitva i robova, postojali su i koloni oni koji obrauju zemlju, da bi kasnije postali zakupci zemlje, i konano kolon postaje rob zemlje.Postojao je i sloj poluslobodnog stanovnitva, lita, a vjerovatno vode porijeklo od germanskih plemena, koje su Franci osvojili, ali im nisu nametnuli ropski status.Drutvenu strukturu u pokorenim galorimskim krajevima, inila su tri neravnopravna sloja: rimski veleposjednici, slobodni zemljoposjednici i vlasnici imanja (vjerovatno nekadanji koloni). Krajem IX veka plemenski poredak je potpuno iezao, a drutvo se jasno izdiferenciralo na tri neravnopravna sloja: oratores(koji mole), belatores(koji ratuju), laboratores(koji rade). Geneza drutvene strukture Franake odvijala se od rodovske aristokratije do vojne aristokratije.Franaka tek u VIII vijeku postaje hrianska zemlja. Crkva smatra da papa nije zastupnik samo svetog Petra ve i samog Hrista.Feudalizacija Franake dobija ire razmjere u vrijeme Karla Velikog. Slobodno stanovnitvo je bilo povezano vazalnim odnosima.Karl elavi jednom svojom kapitularijom iz 847. propisuje da svako mora biti neiji vazal. Ovom odredbom slobodni ljudi predaju svoju linost svom feudalcu i obavezuje se na vojnu slubu ili neku drugu dunost. A kao protivinidbu dobijaju beneficijum, u dravninu. Grubo uzevi franaku drutvenu strukturu dijelimo na glavna neravnopravna sloja: neposredni proizvoai (slobodni seljaci, koloni i robovi), i sloj uivalaca prinosa sa zemlje, pre svih vojska i svetenstvo.Franaka je bila potpuno vojnika drava, kada je o drutvenoj strukturi rije i potpuno seljaka zemlja, kada se radi o njenoj privrednoj strukturi, jer je municipalna organizacija iz Starog Rima sasvim isezla.

Crkva Franake

Sudbina Crkve u Galiji ista je kao i sudbina stanovnitva; sredinom 5. st. crkvena organizacija posve je propala zbog provala franaka i Alamana. Na podruju Austrazije samo su neke biskupije uspostavljene tokom 6. st. dok ih je veina uspostavljena u 7. st. Prava se kristijanizacija Franaka odvija tokom 8. st. kada se taj proces iri i na podruja preko Rajne gdje nadbiskup Austrazije sveti Bonifacije postaje apostol germanskim plemenima. Predfranaki metropolitanski sustav crkvene organizacije koliko se odrao i u junoj Galiji tokom 7. st. se i tamo raspada i zamijenjen je dijecezanskim sustavom, to govori o slaboj irini i hijerarhiji unutar crkvene organizacije. Tek Karlo veliki obnavlja metropolitanski sustav. Dok su merovinki kraljevi ostavljali odreenu samostalnost crkvi, Karlovii je imovinski podvrgavaju (Karlo Martel), a potom (Pipin Mali i Karlman) je ele uvrstiti, ojaati, ali i podvrgnuti svojoj vlasti i to na nain to kraljeve odredbe ureuju i crkvena pitanja. To dolazi do izraaja i u nainu izbora biskupa. Za Merovinga biskupe biraju vjernici i kler, a kralj potvruje izbor; Karlo Martel sam imenuje biskupe, ak i bez obaziranja na kanonsko pravom, a Pipin Mali i Karlo ponajee biskupe imenuju sasvim samostalno. Tek Ljudevit poboni se naelo odrie samostalnog imenovanja biskupa. Kraljevi su biskupe imenovali pukom dodjelom biskupskog tapa. Kako su sveenici osloboeni vojne obveze, slobodan je ovjek za ulazak u sveeniki stale trebao kraljevo, tj. grofovo odobrenje, a neslobodan gospodarevo. Tako je i taj utjecaj pri imenovanju biskupa crkvenu organizaciju inio vrlo ovisnom o dravi. Crkvene provincije nisu imale nikakvu vezu s dravnim jedinicama. Crkvene sinode, kao najviu crkvenu vlast u provinciji sazivali su kraljevi, te se odravaju redovito kad i dravni sabori. Zakljuci crkvenih sabora su obvezni za narod tek kada ih potvrdi kralj.

Po kanonskom pravu katedralna crkva je vlasnik crkvene imovine u biskupiji. Ta apstraktna pravna osoba i cjelovitost njezine imovine bila je strana barbarskoj konkretnosti, za koju je svaka crkva samostalna imovina i pripada samo onome na ijoj je zemlji, te on tom crkvom i njezinim slubama raspolae kao i sa ostalom svojom imovinom. Tako crkve i slube u njima postaju predmet privatnog disponiranja to dovodi do privatizacije, germanizacije i decentralizacije crkve. Tek Karlo veliki poetkom 9. st. nastoji da biskupi steknu utjecaj na imenovanje osoblja u svojoj biskupiji, dakako da je to bio tek pokuaj. Sa irenjem beneficijarnog sustava pojedinci dodjeljuju crkve i njihove slube kao beneficij, a to crkva prihvaa, jer tako crkvene slube stjeu samostalnost i imovinsku sigurnost[footnoteRef:2]. [2: FRANAKA DRAVA - PETAR MILIEVI - BEOGRAD - 1981 GODINE (str. 91.)]

Potkraj 9. st. crkvene su slube vrsta beneficija, oblik feuda, iako crkva uzalud naglaava da su to beneficiji bez komendacije (vazaliteta). Crkve i samostani na kraljevim domenama su kraljevi, a kasnije se razvija shvaanje da su kraljeve sve stolne crkve i samostani; ti e postati i osnova kraljeva prava da dodjeljuje ove kao beneficij. Duhovno-ideoloka snaga i utjecaj crkve raste s prodiranjem kranstva u narodnu svijest, te s raslojavanjem i odalaenjem vojnog sloja od naroda, tj. njegovim uzdizanjem kao posebnog stalea. Crkva u tom odnosu odaje privid da je na strani potlaene klase. Najjai i najraniji utjecaj crkva ima u junoj Galiji jer je tamo ona prisutna ve u predfranako doba. Tokom 7. i 8. st. ta posebnost crkvenog ideolokog utjecaja u junim pokrajinama slabi i zato (pored arapskog osvajanja) to sjever postepeno gubi plemensku koheziju, a jug je uvelike poprimio utjecaj sjevera (tokom 8. st.) preko sjevernih beneficijara koji su dobili i crkvene zemlje u tim krajevima.Drava u Franakoj

Kralj

Franaka drava je zapoela kao pobjeda franakog plemena kojeg vodi plemenski vojskovoa u ija su udarna snaga ratnici plemena. Ve tu imamo odnos izmeu vlasti te kralja, plemenske vojske i plemena. Kralj je izabrani plemenski voa; izbor je ogranien na kraljevski rod, jer kraljevske zasluge postaju zasluge kraljevskog roda. Sposobnost e pokazati koji od najbliih lanova kraljevskog roda e biti kralj. Kralj ne odreuje nasljednika, svi njegovi potomci nakon njegove smrti postaju kraljevi i stjeu dio njegove imovine. Zato kraljevstvo Franaka ima vie kraljeva, koji onda ratovima pokazuju svoje sposobnosti. Te borbe postaju sredstvo dokazivanja sposobnosti i zadobivanja vlasti u cijelom kraljevstvu. Kralj nema neogranienu vlast, on vlada po obiajima svoga plemena i pomou plemena. Plemenski obiaj priznaje i zasluge drugih franakih rodova, rodovske, odnosno vojne aristokracije, koja postaje i upravna aristokracija. Pored kraljevskog roda postoje i aristokratski rodovi koji s pokuajem uzdizanja kralja postaju branitelji franake tradicije, te postiu da kralj pismeno te obiaje prizna Ediktom Klotara II. 614. god. Aristokratski rodovi postaju posrednikom izmeu kralja i plemena, tako da za kralja aristokracija postaje narod, a za narod aristokracija je kralj. Od 7. st. elevacijom vojska (aristokracija) na prijestolje uzdie jednog iz kraljevskog roda bez obzira na jednakost ostalih lanova kraljevskog roda. Tako izbor, usporedo s nasljeivanjem postaje osnova kraljevske vlasti.Za franake kraljeve kao i za obine ljude vrijede nasljedna pravila Salijskog, odnosno Ribuarskog zakona, tj. vladar je za svoje potomke otac kao i svaki drugi, njegova imovina je ostavina ni po emu razliita od ostavine bilo kojeg Franka. Ta imovina je oblik obiteljskog partimonija. Borba izmeu naela nasljea i izbora nastavlja se i tokom 10. st. te na kraju u Francuskoj prevladava naelo nasljea, a u Njemakoj naelo izbora. Smatralo se da elevacija, tj. in kojim se zavrava izbor od naroda, tj. velikaa jedini konstitutivni i dravno-pravno znaajan inilac, tj. elevacija je osnova legitimiteta kraljevske vlasti. samo legitimni kralj ima vlast, bannus. Banus je pravo narediti ili zabraniti pod prijetnjom kazne. Kraljeve zapovijedi ne mogu biti suprotne narodnom obiajnom pravu, one moraju biti na opu korist. Kraljevski banus mogao se odnositi na pojedine, vremenski i prostorno odreene odnose, tj. imao je svojstvo upravnog akta, pa takav banus zovemo upravni. Ukoliko je kraljeva naredba imala openitiju prirodu, tj. svojstvo opeg pravnog pravila, prava, onda je to bio naredbodavni banus. Njime je kralj mogao regulirati nove, obiajem neureene odnose, ali donekle i one koje je obiaj ve normirao. Kralju banus pripada kao sredstvo zatite mira, slui da se pojedinim osobama ili stvarima prui posebna zatita. Postoje i prirodni zatitnici, to su staratelji. Ta starateljska vlast i zatita zove se mundeburdium. Starateljska vlast pripada ocu nad enom i djecom, odnosno rodu i plemenu nad svojim pripadnicima. Ali, postoje i oni koji su bez plemensko-rodovske i obiteljske zatite: klerici, hodoasnici, idovi, ljudi bez rodovskih srodnika, udovice i siroad ili bilo koji drugi slobodni ovjek. Za njih je kralj neto poput plemenskog starjeine kao opi jamac pravde i zatitnik, on nad njima ima mundeburdium regis. Postoje 2 vrste kraljeve zatite. Jedna je opa, dana putem ope naredbe, a druga je posebna, privatna, tj. ugovorena osobno putem simbolinog ina tzv. commendatio. Ova posljednja zatita je osnova vazaliteta. Opa zatita je davala tieniku pravo da zahtijeva da se njegov spor konano rjeava pred kraljevim sudom. Moemo rei da je osnova sve kraljevske vlasti ugovor, tj. pristanak podanika. Stvara se obiaj da kraljevi u vie navrata trae (ponavljaju) prisegu podanike, Karlu Velikom podanici priseu 3 puta, a njegovim nasljednicima i vie. Povreda prisege je pravna osnova kraljeva prava da kanjava podanike. Osnovno naelo u pogledu kraljeve imovine jest da ne postoji razlika izmeu kraljeve privatne i dravne imovine. Kralju je kao voi i ratniku pripadao najvei i najbolji dio ratnog plijena. To je razlog da su rimske carske domene u najveem dijelu pripale kralju. Zemlja, odnosno prirodi sa kraljevskih domena su osnova imovinske moi franakih kraljeva. Ostali kraljevi prihodi su znatno nesigurniji. To su: godinji darovi koje podanici uglavnom velikai daju pri godinjim skuptinama, kralju pripadaju globe ili njihov dio za povrede kraljevih tienika, kralju su pripadale carine, odnosno sajmine pristojbe na robu namijenjenu prodaji, tributi pokorenih te ratni plijen, i najzad obveza podanika da ugoste i omogue dalje putovanje kralju kao i svima koji imaju kraljevo pismo.Sveukupno osoblje koje je stalno kralju na raspolaganju ini dvor, odnosno osoblje se zove palatini, domestici pa i comitatus. Najbitniji dio dvora je trustis regia, tj. kraljeva garda. Njima na elu u ratu je kralj, a od 7. st. majordom. Za Karlovia nestaje majordoma pa sam kralj vodi gardu koja je sada regrutirana kao kraljevi vazali, beneficijari. Kad Franaka ima vie kraljeva, svaki ima svoj dvor. Najvaniji dvorsku slubenik je upravitelj cijelog dvorskog kuanstva kojeg u romaniziranim krajevima zovu maiordomus. On je ne samo upravitelj dvora, nego i kraljevske vojske, predsjeda kraljevskom sudu (od 8. st.), on je bitan u izobru kralja. Najprije majordoma postavlja kralj, ali od 7. st. on je izabranik plemstva. Od kraja 7. st. ast majordoma nasljedno pripada domu Arnulf, kasnije Karlovi. Uz majordoma je vaan slubenik i comes palatii, tj. grof dvora, a njegova bitna sluba je voenje kraljevog suda, te s tim u vezi i svih kraljevskih naredbodavnih i normativnih poslova. Ovu slubu najee su obavljali klerici. Vaan slubenik je i comes stabuli, tj. grof konjice, maral. On je pod nadzorom majordoma, sljedei vani dvorski inovnik je rizniar. Dvorskom kancelarijom upravlja referendar koji redigira i kraljevim peatnim prstenom ovjerava sve kraljeve isprave. Meu dvorjane bi trebalo uvrstiti i arhikapelana, tj. predstojnika dvorske kapele i dvorskog sveenstva. Uz kralja bitni organi vlasti su narodna skuptina i sabor velikaa.

Narodna skuptina

Franaki ratnici svakog proljea u oujku se sastaju i ta skuptina se zove Campus Martius. Na tim skupovima odluuju kuda u ratni pohod. Skuptinu ine svi Franci, svi za rat sposobni mukarci. Uz konjanike ostali vojnici su pjeaci. Kasnije kada je vojska postala vie konjanika njezini pokretni su bri, te se od 755. skuptina odrava u svibnju i zove se Campus Maius. Te skuptine su po svojoj prirodi prije mjesto saopenja negoli donoenja odluke. Odluke skuptine mogle su biti razliitog sadraja: vojne, normativne, sudske, izbor itd. Ljudevit poboni prestaje sazivati ove skuptine. Do 9. st. i druga germanska plemena (Alamani, Bavarci, Triniani, Saksonci, Langobardi itd.) odravaju svoje plemenske skuptine pod predsjedanjem svojim plemenskih vojvoda. Zbog prirode prava i sudstva do 10. st. odravanje tih skuptina je nuno, ne toliko zbog plemena, ve zbog same drave. Sabor velikaa (Placitum generale)

Ova skuptina odrava se u proljee. Na saboru velikaa sudjeluju velikai cijelog kraljevstva (kasnije i crkveni) i oni se odravaju redovito jo u vrijeme Karla Velikog; za Ljudevita pobonog sabor velikaa se sastaje dosta neredovito (zbog ratova izmeu kralja i sinova). Sabor velikaa raspravlja o svim pitanjima koja se tiu vlasti i drave i ve tada (pogotovo za slabih kraljeva) sve vie postaje oblik ogranienja kraljeve vlasti. irenjem Franake sve je vie smanjena mogunost dolaska velikaa iz udaljenih krajeva, te je skupina velikaa suena na franako pleme iz Austrazije i Neustrije. Pored ove skuptine sastaje se i manji sabor dvorskog i oblinjeg plemstva. Ovaj skuptina je esto skup kraljevih pouzdanika, odrava se na jesen i uglavnom je zbrajanje ljetnih ratnih pohoda i predvianje za sljedee proljee. Obje se skuptine odravaju i katkad kombiniraju sa crkvenim saborom. I crkveni sabor saziva kralj, a na njemu vijeaju samo biskupi. esto se navodi da po ustavu, obiajima saborima velikaa ne pripada pravo predlaganja, odnosno da kralj nije bio duan pitati sabor za savjet. Zbiljska uloga savjeta plemstva moe biti ocjenjena samo ako ju se promatra u odnosu prema vojnoj moi i prema tome koliko kralj vojskom gospodari. Iz sabora dvorskog plemstva razvit e se curia regis kao skup dravnog plemstva.

Vojno i upravno ustrojstvo

U temelju uprave i sudstva je pleme i vojska, a razliitost u pogledu plemenske organizacije ima za posljedicu razlike u upravi i sudstvu. Uprava postoji skoro jedino kao vojna uprava, a s vremenom preuzima i sudske nadlenosti. Vojska (uprava) i sudstvo u Franakoj uvelike su razliiti u germanskim i romanskim krajevima. U germanskim su oni plemenski, a u romanskim uglavnom teritorijalno-rimski. Razlike izmeu romanskih i germanskih krajeva su takve da je to vidljivo i u nazivu za sline upravne i sudske organe. Najvee teritorijalne jedinice su vojvodine, ali cijela Franaka nikada nije bila podijeljena na vojvodine. Vojvoda, dux je upravitelj vojvodine, a to znai vojni zapovjednik i voa vojske vojvodine. Vojvodine su bile razliite i po veliini i po svojoj prirodi. Nekada (rijetko) su to teritorijalne jedinice, ali najee su to vojne jedinice koje se podudaraju sa plemenima (tirinka, alamanska, vapska, bavarska, ribuarska, britska, saksonska, itd. vojvodina). Plemenskim vojvodinama upravljaju nasljedne plemenske vojvode, one imaju svoje narodne skuptine, svoje plemstvo i sabor velikaa, svoje plemensko pravo, a nii slubenici su zavisni od plemenskog vojvode koji je i zapovjednik vojske svoje vojvodine. To je osnova samostalnosti vojvodina, i to u tolikom stupnju da ugroava jedini oblik jedinstva Franake, vojno jedinstvo. inilo se da je Karlo veliki dokinuo samostalnost plemenskih vojvodina, a ipak kasnije, krajem 9. st. naroito u germanskim krajevima, ponovo se javljaju plemenske vojvodine. Manje jedinice od vojvodina su grofovije. Krajem 8. st. bilo ih je oko 700. Grofovija je vojna jedinica, ali u romanskim krajevima grof obavlja i upravne i sudske poslove koje u grofovijama gdje se odrala plemenska organizacija grof ne obavlja. Ta razlika poinje nestajati krajem 8. st. Grof je izvritelj svih kraljevih (odnosno vojvodinih) nadlenosti na podruju grofovije. Slabljenjem plemenske veze i nadlenosti jaa dravna, a to znai i grofova nadlenost. Kraljevi nastoje u grofovijama stvoriti subjekte koji bi izmicali grofovoj nadlenosti i bili oblik neprestane kraljeve prisutnosti u grofoviji. Sredstvo toga postaju ne samo upravitelji kraljevih domena nego i kraljevi vazali i biskupi koji su bili neposredno podloni kralju, a ne grofu. Kraljevi za grofove imenuju lanove svoje pratnje, a oni su zapravo stranci u grofoviji. Stoga ve od 7. st. (edikt Klotara II. od 614. god.) grofove moraju imenovati iz kruga lokalnih monika. Kao oblik plae grof dobiva beneficij, a to je esto neka od kraljevih domena. Grofovska sluba od 9. st. postaje nasljedna tako da cijela grofovija postaje oblik vlastelinstva, tj. oblik feuda koji pripada obitelji kao patrimonij i na kome oni vre poslove vlasti. S time se stvara razlika izmeu vlastelinstva, tj. feuda u kojem ovlatenik ima banus i niih feuda u kojima ovlatenik ima samo pravo na dae od neposrednih proizvoaa. Da bi nadzirali grofove Karlovii alju svoje pomonike, missi dominici (dvorski izaslanici). Obino idu 2 missa, jedan koji nadzire svjetovne , a drugi (obino biskup) duhovne kraljeve slubenike i vazale. Missi pri tom obiu i susjedne grofovije, te se to podruje njihova nadzora poinje zvati missatica. Rad missa je ureen i posebnim kraljevim uredbama, to su capitularia missorum. Da bi na putu bili sigurni imaju vojnu pratnju koja im slui i za to da neposlune grofove i orujem pokore. [footnoteRef:3] [3: HISTORIJSKA ENCIKLOPEDIJA - ZAGREB - 2000 GODINE (str. 11)]

Missi su rad grofova preispitivali tako to su sazivali skuptine naroda, tu su iznosili ne samo kraljeve odluke, nego i sasluavali narodne pritube protiv grofova, pa i dijelili pravdu (oblik kraljeva suda u provinciji). U missima treba vidjeti poetka putujuih sudaca. Sluba missa kasnije nestaje zbog otpora lokalnog plemstva. Grof kao kraljev slubenik i sam ima pravo banusa; on ubire onaj dio novanih globa koji pripada kralju, a dio, oko 1/3 pripada njemu. Grofovi graninih grofovija imaju viu vojnu vlast, pa ih zovu markgrofovi. U 7. st. u nekim (romanskim) grofovijama postoji grofov zamjenik vicecomes, a u 9. st. imaju ga sve grofovije.Najnia organizaciona jedinica je centena (u germanskim krajevima) ili vicaria (u romanskim krajevima), u grofoviji ih ima od 3 do 8. U germanskim krajevima centene su rodovske jedinice (sela), a vicariae su uvelike teritorijalne jedinice. I jedna i druga su uglavnom oblik sudskih jedinica i oblik narodnog sudovanja. To su podruja istog pravnog obiaja (plemenskog ili teritorijalnog), koga narod zna i prema kome sudi. Glavni organ je skup svih slobodnih mukaraca toga podruja, a oni su i vojnici, thing, mallus. Mjesto i vrijeme sastajanja je obiajno (6 do 9 puta godinje) iako postoje i izvanredna sastajanja tog skupa.

Skuptina ima svog predsjedatelja, centenara, tj. vicara, a nazivaju ga i thunginus.;ini se da je sve njih birao narod. Skuptina pri svkom suzenju bira od prisutnih 7 koji poznaju obiaje i koji imaju ugled estitih ljudi, te koji e biti nepristrani u sporovima koji su predmet odluivanja. Ovih 7 rachinburga su kao vrsta ivog kodeksa koji trebaju narod uputiti u obiaje , da predloe presudu koju e skuptina donijeti, a proglasit e ju predsjedatelj skupa, thuningus. I ovdje nije bilo ujednaenosti. Gdje je prisutnija plemenska organizacija (Alamani, Bavarci, Saksonci, Firiz itd.) ona zadrava svoje plemenske posebnosti do 9. st. Slabljenjem plemenske veze sudska organizacija poprima sve vie prostorno-obiajna, ali i dravno-upravna obiljeja. Jer pretpostavka narodnog sudovanja je sudjelovanje naroda u njemu. [footnoteRef:4] [4: HISTORIJSKA ENCIKLOPEDIJA - ZAGREB - 2000 GODINE (str. 15)]

Zakljuak

Kao to ste mogli primjetiti razvoj Franake i njenog prava nije bio nimalo lak, brz i jednostavan. Polo je mnogo godina i mnogo vladara kako bi nastalo to to danas imamo. Od nekadanje Franake mi sada imamo Francusku dravu kao jednu od njenih potomaka. Kroz crkvenu i dravnu organizaciju Franake drave jasno se moe vidjeti karakter tadanjeg vremena kao i znaaj za razvijanje dalje historije.

Literatura

- FRANAKA DRAVA - PETAR MILIEVI - BEOGRAD - 1981 GODINE- HISTORIJSKA ENCIKLOPEDIJA - ZAGREB - 2000 GODINE- WIKIPEDIJA- GOOGLE.BA

14