seminarski socijalna ispitivanje stavova i misljenja

Univerzitet Istočno Sarajevo Filozofski fakultet Pale Odsjek za psihologiju

Seminarski rad iz Socijalne psihologije

ISPITIVANJE STAVOVA I MIŠLJENJA UČENIKA PRVOG RAZREDA SREDNJE ŠKOLE O DISKRIMINACIJI U ŠKOLI

Mentor: Student:

**************** *******

Februar 2009. godine

Seminarski rad Socijalna psihologija

SADRŽAJ

1. UVOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

1.1. Zašto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

1.2. Stavovi diskriminacije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

1.3. O stavovima uopšte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

2. PRISTUP PROBLEMU ISTRAŽIVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.1. Predmet istraživanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.2. Ciljevi istraživanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.3. Hipoteze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

2.4. Varijable . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3. METODE ISTRAŽIVANJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3.1. Instrumenti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3.2. Uzorak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3.3. Postupak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

3.4. Obrada podataka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4. REZULTATI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

4.1. Opšti podaci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

4.2. Stavovi učenika srednje škole o prisustvu diskriminacije u školi . . . . . . . . . 11

4.3. Zadovoljstvo stvarima i pojavama vezanim za školu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

4.4. Spremnost učenika da se angažuju u eliminisanju diskriminacije . . . . . . . . 12

5. DISKUSIJA I ZAKLJUČAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6. LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

PRILOG – Upitnik za ispitivanje stavova i mišljenja o diskriminaciji u školi

1


1. UVOD

1.1. Zašto?

Ne možemo a da se ne zapitamo kako čitava situacija u kojoj se trenutno nalazi Bosna i Hercegovina pred vratima Evropske Unije u kombinaciji sa istorijskim nasljeđem, utiče na socijalnu percepciju i odnose kod mladih, i da li je moguć ikakav napredak u međuetničkim odnosima kad je u pitanju poslijeratna Bosna i Herzegovina.

Ispitivanje stavova učenika prvog razreda srednje škole tj. djece rođene 1993. godine, kao generacije odrasle u ratu i poslijeratnom okruženju o prisustvu diskriminacije u njihovom neposrednom okruženju, ali i utvrđivanje intenziteta njihovih stavova, da li su oni umjereni, ekstremni ili neutralni bi trebao biti jedan od osnovnih prioriteta ako ne i osnovni, jer bi obrazovanje i vaspitanje trebalo da priprema mlade ljude za život u multikulturalnom društvu u duhu ljudskih prava i pripadništva BiH kao njihovoj političkoj zajednici, u skladu s principima jednakosti i demokratije.

Sam fenomen diskriminacije je veoma složen, i nije lako sagledati sve njegove uzroke i posljedice. Neki od bitnih faktora koji se trebaju uzeti u obzir u ovom istraživanju su lični faktori kao što su crte ličnosti, stavovi motivacija, ali i organizacioni faktori kao što su vrsta škole, regionalna pripadnost, nacionalna struktura učenika, o čemu će više riječi biti nešto kasnije.

1.2. Stavovi diskriminacije

Pod stavovima diskriminacije podrazumijevaju se intenzivno negativni i obezvrijeđujući stereotipi koji su predispozicija za diskriminatorsko, neprijateljsko ponašanje, nejednako tretiranje ili uskraćivanje prava pripadnicima drugih nacionalnih grupacija.

1.3. O stavovima uopšte

Socijalni psiholozi definišu stav kao trajno, pozitivno ili negativno vrednovanje ljudi, objekata ili ideja.

Prema Olportu (1935) stav je trajna mentalna odnosno neuralna spremnost stečena na osnovu iskustva koja vrši direktivni ili dinamički uticaj na reagovanje pojedinca na

2


objekte i situacije sa kojima dolazi u dodir. Ova definicija, koja se smatra najcjelovitijom, upućuje na sljedeće osobine stava:Trajnost – jednom formiran stav je otporan na promjene odnosno relativno je stabilan i nepromjenjiv u vremenu, iako se pod uticajem novih iskustava može promijeniti.Psihofiziolološka osnova – strukturu stava čine (a) kognitivni elementi: percepcije objekta stava, saznanja o objektu stava, vrednovanje objekta stava i (b) emocionalni elementi: pozitivne emocije prema objektu stava, kada se objekt stava doživljava kao ugodan i privlačan ili negativne emocije prema objektu stava, kada se objekt stava doživljava kao neugodan i odbojan, sa pripadajućim fiziološkim procesima. Spremnost na ponašanje – stavovi pojedinca postoje kao dispozicija za ponašanje koja se može ostvariti u određenoj situaciji; stavovi “spavaju” dok pojedinac djeluje automatski, po uhodanom scenariju, bez potrebe da se na njih poziva; takav način funkcioniranja je adaptivan jer oslobađa čovjekove kognitivne i tjelesne kapacitete od stalnih napora. U novim situacijama ponašanje je manje automatsko - tamo gdje nema poznatog scenarija, pojedinac se poziva na svoje stavove prije nego što djeluje.Stečenost – stavovi se formiraju putem iskustva u procesu socijalizacije koji traje cijeli život, bilo u neposrednom kontaktu sa objektom stava, bilo posredno, u interakciji sa socijalnom okolinom; budući da su stečeni, mogu se mijenajati.Usmjerenost prema objektima stava – koji mogu biti pojedinci ili socijalne grupe (npr. stav prema roditeljima, stav prema nekoj etničkoj zajednici), socijalne pojave (npr. stav prema smrtnoj kazni), događaji (npr. stav prema spuštanju ispitnog vozila na Mars), fizički predmeti (npr. stav prema novom modelu automobila), apstraktni pojmovi (npr. stav prema slobodi).

Iz svega dosad navedenog proizlazi da stav predstavlja integraciju tri komponente: afektivna (emocionalna) – pozitivan ili negativan emocionalni odnos prema objektu stava, bihevioralna (konativna, akciona) – motivacija za ponašanjem u skladu sa stavom odn. spremnost za akciju prema objektu stava, bilo da ga se podrži, pomogne ili zaštiti, ili da ga se izbjegava, onemogući ili napadne, kognitivna – objektivna znanja ili subjektivna uvjerenja o objektu stava.

Stavovi se mogu podjeliti prema više kriterijuma. Prema jednom se mogu podjeliti na lične koji su karakteristični samo za određenog pojedinca, i socijalne, koji su zajednički za veći broj osoba. Prema tome na koju se vrstu sadržaja odnose djele se na: psihičke, ekonomske i estetske. Stavovi se mogu razlikovati i s obzirom na njihovu logičku zasnovanost, pa se kao vrsta stavova izdvajaju predrasude. Predrasude su stavovi koji su logički neosnovani, teško se mjenjaju i po pravilu praćeni su intenzivnim emocijama.

Možemo razlikovati dvije grupe ličnih momenata važnih za formiranje stavova: aktuelnu motivaciju pojedinca gdje formiranje stavova zavisi u velikoj mjeri od toga

3


koliko oni doprinose zadovoljenju želja i trajne karakteristike ličnosti, koje uključuju konzervativno shvatanje, nezadovoljstvo sobom, sumljičavost i neprijateljsko raspoloženje prema drugima.

Značaj stava u životu pojedinca potvrđuju njegove mnogobrojne funkcije, kao npr.: oblikovanje što potpunijeg saznanja o sebi i okolini, pri čemu stavovi služe aktivnu percepciju, interpretaciju i evaluaciju vanjskog svijeta i pogotovo za uspostavljanje ravnoteže ili uklanjanje neravnoteže u tom saznanju, postizanje ciljeva, radi čega se formiraju i održavaju takvi stavovi koji su instrumentalni za zadovoljavanje različitih potreba, uključujući i socijalne potrebe kao što su prihvaćenost u grupi, osiguranje grupne podrške i socijalni prestiž, odbrambena zaštita ličnosti, npr. negativan stav prema nekoj osobi ili grupi služi očuvanju ili povećanju samopoštovanja, pa utvrđivanje stavova pojedinaca i grupa ima značajnu praktičnu vrijednost.

Stavovi su hipotetički konstrukti i ne možemo ih direktno mjeriti, već o njima zaključujemo posredno, na osnovu verbalnih reakcija ispitanika. Iako se afektivna komponenta stava može utvrditi fiziološki, praćenjem reakcija simpatičkog nervnog sistema, bihevioiralna komponenta opažanjem manifestnog ponašanja, a kognitivna komponenta ispitivanjem znanja i uvjerenja o objektu stava ili ispitivanjem percepcije objekta stava, većina ispitivanja stavova se koristi skalama stavova, kao što su Thurstoneova skala (1928), Likertova skala (1932) i Bogardusova skala (1925) u kojima se o stavu ispitanika zaključuje na osnovu njihovih verbalnih iskaza. Skale za mjerenje stavova pretežno zahvaćaju afektivnu ili kognitivnu komponentu, a vrlo rijetko bihevioralnu komponentu.

Ostrom je (1969) koristeći sve tri navedene verbalne skale potvrdio trokomponentni model stava. Najprije je konstruisao Thurstoneovu, Likertovu i Guttmanovu skalu (Bogardusova skala je njena podvrsta) stavova prema crkvi. Nakon toga su tvrdnje pojedinih skala kategorisane od strane sudaca s obzirom na to da li se pretežno odnose na afekt, kogniciju ili ponašanje. Potom su skale primjenjene na grupi od 189 ispitanika kao jedinstveni upitnik. Korelirajući odgovore ispitanika autor je dobio sljedeći nalaz u prilog trokomponentnoj strukturi stava: korelacija između mjera iste komponente stava koje su mjere dobivene na tri skale su više od korelacija mjera triju komponenti stava koje su mjere dobivene na istoj skali. To znači da pojedine komponente doista “pokrivaju” različiti sadržaj stava.

Ovo istraživanje je odličan primjer utvrđivanja tipa teorijske odnosno konstruktne valjanosti koja se naziva konvergentno-diskriminantna valjanost, koju je moguće utvrditi kada za dva ili više hipotetička konstrukta postoje mjere dobijene putem dvije ili više različitih metoda. Konvergentno-diskriminantna valjanost je utvrđena kada rezultati mjerenja istog konstrukta dobijeni različitim metodama međusobno visoko

4


koreliraju, a istovremeno rezultati mjerenja različitih konstrukata istom metodom međusobno niže koreliraju ili uopće ne koreliraju. Budući da se drugi dio spomenutog naziva valjanosti ne smije brkati sa pojmom diskriminativna valjanost, za ovu vrstu valjanosti bolji bi bio naziv konvergentno-divergentna valjanost.

Primjera radi, u našem slučaju – rezultati mjerenja “afektivne komponente stava” dobiveni različitim metodama – tvrdnjama Thurstoneove skale, Likertove skale i Guttmanove skale međusobno visoko koreliraju, dok istovremeno rezultati mjerenja triju konstrukata “afektivne komponente stava”, “kognitivne komponente stava” i “bihevioralne komponente stava” dobijeni istom metodom, npr. Thurstoneovom skalom, međusobno niže koreliraju. Kako se sva tri konstrukta odnose na mjerenje stavova, korelacije među njima su ipak visoke i iznose prosječno otprilike 0,6 za Thurstoneovu skalu, 0,8 za Likertovu skalu i 0,5 za Guttmanovu skalu.

Iako je time trokomponentni model stava potvrđen, preostaje sljedeći prigovor: model a priori pretpostavlja da stav simultano uzrokuje afektivne, kognitivne i bihevioralne efekte, premda afekt, kognicija ili ponašanje mogu biti uzroci stava, zajednički ili čak međusobno nezavisni uzroci. Naprimjer, učeći vožnju bicikla stičem pozitivan stav prema toj aktivnosti, ili čitajući neki stručni časopis, čiji je sadržaj za mene profesionalno relevantan (npr. Psychology Today, Harvard Business Review...) stičem pozitivan stav prema njemu.

Dimenzije stavova predstavljaju razlike između stavova prema istom objektu, a razlikujemo sljedeće: direkcija-da li je stav pozitivan ili negativan, složenost-količina i vrsta saznanja, emocija i tendencija ka akciji uključenih u stav, ekstremnost-stepen pristajanja uz neki stav, usklađenost-kad su tri komponente koje čine stav iste valence, sve + ili sve -, dosljednost-u kojoj se mjeri stavovi primjenjuju na sve slučajeve gdje ih je moguće primjeniti, snaga stava-manifestuje se u otpornosti stava prema podacima koji su suprotni stavu u njihovoj otpornosti prema mjenjanju, i otvorenost-koja se ogleda u spremnosti da se stav manifestuje tj. ispolji.

2. PRISTUP PROBLEMU ISTRAŽIVANJA

5


2.1. Predmet istraživanja

Kao što je već navedeno, predmet ovog istraživanja je međupolna razlika u stavovima učenika prvog razreda srednje škole prema raznim oblicima diskriminacije.

2.2. Ciljevi istraživanja

Cilj istraživanja je prvenstveno empirijski: pomoću ranije ustanovljenih metoda i tehnika ustanoviti i analizirati stavove učenika prvog razreda srednje škole prema različitim oblicima diskriminacije s obzirom na pol. Ovaj opšti cilj konkretizovan je kroz nekoliko posebnih ciljeva i zadataka, odnosno pitanja na koja treba odgovoriti kroz ovo istraživanje: Koliko učenici srednje škole primjećuju prisustvo diskriminacije u školi? Koliko su zadovoljni stvarima i pojavama vezanim za školu? Koliko su spremni da se angažuju kako bi se eliminisali svi oblici diskriminacije u školi?

2.3. Hipoteze

Ne postoji statistički značajna razlika u stavovima učenika prvog razreda srednje škole o prisustvu diskriminacije u školi s obzirom na njihov pol.

Učenici uopšteno imaju negativan stav prema pojavama vezanim za školu.

Ne postoji statistički značajna razlika u spremnosti učenika prvog razreda srednje škole da se angažuju da bi se otklonili svi oblici diskriminacije s obzirom na njihov pol.

2.4. Varijable

ZAVISNA: Stavovi učenika o efektima diskriminacije u školi koji su operacionalizovani preko 45 ajtema.NEZAVISNA: Pol ispitanika

3. METODE ISTRAŽIVANJA

6


3.1. Instrumenti

Za prikupljanje podataka u ovom istraživanju korišten je upitnik Likertovog tipa (petostepeni), konstruisan od strane studenata treće godine za potrebe ovog istraživanja i sastoji se od pet skala za ispitivanje stavova sa 45 ajtema. Ispitanici su odgovarali tako što su zaokruživali stepen tvrdnje koji im najviše odgovara. Prva dva stepena na na skali označavaju nivoe ne slaganja/nezadovoljstva/nespremnosti, treći neodlučnost u stavu, a četvrti i peti nivo slaganja/zadovoljstva/spremnosti sa određenom tvrdnjom. Pored već pomenutog upitnika korišten je i upitnik o opštim demografskim podacima kao što su: pol, razred, uspjeh u školi, stepen obrazovanja roditelja, materijalna situacija porodice, nacionalnost, religioznost.

3.2. Uzorak

Istraživanje je sprovedeno na uzorku od 142 ispitanika, učenika prvog razreda srednje škole “28. juni” u Istočnom Novom Sarajevu, dok je u finalno razmatranje ušlo 140 ispitanika, 88 (62.86%) pripadnika muškog pola i 52 (37.14%) pripadnice ženskog pola.

3.3. Postupak

Ispitivanje je izvedeno u novembru 2008. godine. Svim ispitanicima je naglašeno da će se dobijeni rezultati koristiti isključivo u naučne svrhe i da je ispitivanje anonimno i dobrovoljno, odnosno da onaj koji ne želi da radi ima puno pravo da odbije učešće u istraživanju. Ispitanici su instrumente popunjavali sami, a samo popunjavanje upitnika je trajalo otprilike koliko i jedan školski čas, tj. 45 minuta.

3.4. Obrada podataka

Metodom t-testa za velike nezavisne uzorke utvrđene su razlike u stavovima prema prisustvu diskriminacije u školi po nezavisnoj varijabli pola. Dio podataka prikupljenih istraživanjem obraden je metodom univarijatne (frekvencijske) analize, te je tako omogućen uvid u zadovoljstvo pojavama vezanim za školu. Za utvrđivanje razlika među stavovima na svaku tvrdnju posebno upotrebljen je hi-kvadrat test.

7


Razlike između aritmetičkih sredina, neki računi korelacije itd., mogu se primijeniti samo na kvantitatiune brojčane podatke, koji su ili normalno raspoređeni ili bar simetrično raspoređeni. Međutim, ako su podaci kvalitatiuni ili ako im distribucija značajno odstupa od normalne, onda se velik broj do sada opisanih postupaka (osim računa proporcija, nekih koeficijenata korelacije ne mogu upotrijebiti, nego se većinom upotrebljava postupak nazvan χ2-test. Već u početku treba naglasiti da se hi-kvadrat test računa samo s frekuencijama, pa, prema tome, nije dopušteno u račun unositi nikakve mjerne jedinice. Osnovni podaci istraživanja dakako mogu biti i mjerene vrijednosti, ali u hi-kvadrat unose se samo njihove frekvencije. Hi-kvadrat test je vrlo praktičan test, koji može pogotovo poslužiti onda kad želimo utvrditi da li neke dobivene (opažene) frekvencije odstupaju od frekvencija koje bismo očekivali pod određenom hipotezom. On je test utoliko sličan računu korelacije, jer i kod hi-kvadrat testa katkada tražimo postoji li povezanost između dvije varijable, ali i u tim slučajevima postoji bitna razlika izmedu računa korelacije i hi-kvadrat testa, jer nam račun korelacije pokazuje stepen povezanosti između dvije varijable, dok nam hi-kvadrat test pokazuje vjerovatnost povezanosti.

8


4. REZULTATI I ANALIZA

4.1. Opšti podaci

Podaci dobijeni opštim upitnikom predstavljeni su u sljedećih nekoliko tabela i grafikona:

Tabela 1: Pol

Frekvencija Procenat Kumulativni Procenat

Muški 88 62.86 62.86

Ženski 52 37.14 100.0

Ukupno 140 100.0

Slika 1: Pol ispitanika

Tabela 2: Najveći dio djetinjstva proveo/la si?


Na selu 16 11.43 11.43

U malom mjestu 75 53.57 65.0

U gradu 49 35.0 100.0

Ukupno 140 100.0

9

37.14%

62.86%

Muški

Ženski


Tabela 3: Materijalno stanje porodice


Prilično bogata 17 12.14 12.14

Ni bogata ni siromašna 123 87.86 100.0

Prilično siromašna 0 0 100.0

Ukupno 140 100.0

Tabela 4: Da li si religiozan


Da 126 90.0 90.0

Ne 3 2.14 92.14

Nisam siguran 11 7.86 100.0

Ukupno 140 100.0

Tabela 5: Najveći broj učenika u školi su


Srbi 140 100.0 100.0

Hrvati 0 0 100.0

Bošnjaci 0 0 100.0

Ukupno 140 100.0

10


4.2. Stavovi učenika prvog razreda srednje škole o prisustvu diskriminacije u školi

Za dokazivanje prve hipoteze korišćen je t-test za velike nezavisne uzorke, i dobijeni su sljedeći rezultati. Razlika među aritmetičkim sredinama iznosi t= 0.047, df=138, p < 0.05 što nam govori da ne postoji statistička značajnost u u stavovima učenika prvog razreda srednje škole o prisustvu diskriminacije u školi s obzirom na njihov pol, a to možemo tvrditi sa izvjesnošću od 95%. Pri tome je M=31.47, a SD=12.031 za učenike muškog pola, a M=31.56 i SD=9.151 za učenike ženskog pola.

Hipoteza koja je navedena u uvodu ''da ne postoji statistički značajna razlika u

stavovima učenika prvog razreda srednje škole o prisustvu diskriminacije u školi s obzirom na

njihov pol '' se prihvata jer dobijeni podaci to potvrđuju.

4.3. Zadovoljstvo stvarima i pojavama vezanim za školu

Što se tiče druge pretpostavke, da učenici uopšteno imaju negativan stav prema pojavama vezanim za školu, ne možemo je smatrati opravdanom, možemo reći da oni zajedno zauzimaju neutralan ili pozitivan stav prema stvarima i pojavama vezanim za školu. Ukoliko uporedimo frekvencije odgovora djevojčica i dječaka, vidjet ćemo da djevojčice u svemu imaju pozitivniji stav od dječaka osim u tvrdnji o zadovoljstvu drugovima.

Koliko si zadovoljan navedenim stvarima i pojavama?

T v r d nj e

Stepen zadovoljstva dječaci (%)

Stepen zadovoljstva djevojčice (%)

χ2 test

1-2 3 4-5 1-2 3 4-5

Opštom situacijom u školi 14.77 36.36 48.86 5.77 46.15 48.08 4.431

Drugovima

2.27 12.50 85.23 13.46 30.77 55.77

17.679*

P<0.05

Nastavnicima 18.18 30.68 51.14 9.62 48.08 42.31 5.460

Rezultatima koje postižeš u školi 11.36 40.91 47.73 7.69 53.85 38.46

4.164

Svojim životom uopšte 5.68 11.36 82.95 7.69 19.23 73.08 2.867

Uvažavanjem Tvog mišljenja u školi 18.18 29.55 52.27 15.38 26.92 57.69

2.603

11


Koliko si zadovoljan navedenim stvarima i pojavama?

T v r d nj eStepen zadovoljstva ukupno (%)

1-2 3 4-5

Opštom situacijom u školi 11.43 40.00 48.57

Drugovima 6.43 19.29 74.29

Nastavnicima 15.00 37.14 47.86

Rezultatima koje postižeš u školi 10.00 45.71 44.29

Svojim životom uopšte 6.43 14.29 79.29

Uvažavanjem Tvog mišljenja u školi 17.14 28.57 54.29

Hipoteza koja je navedena u uvodu ''da učenici uopšteno imaju negativan stav prema

pojavama vezanim za školu '' se ne prihvata jer dobijeni podaci potvrđuju suprotno.

4.4. Spremnost učenika da se angažuju kako bi se eliminisali svi oblici diskriminacije

Što se tiče treće pretpostavke da nema statistički značajne razlike u spremnosti učenika da se angažuju kako bi se eliminisali svi oblici diskriminacije nailazimo na interesantne rezultate. 51.92% djevojaka je sasvim spremno da upozori onoga ko vrši diskriminaciju na njene negativne efekte, dok je samo 27.27% dječaka sasvim spremno na takvo angažovanje. Izraženo u procentima, dječaci imaju neutralan stav prema spremnosti na angažovanje, dok je samo 17.31% djevojčica izrazilo neutralan stav prema tome.

Što se tiče spremnosti na druženje sa osobama druge nacionalne pripadnosti, polu, mjestu rođenja itd. Ohrabruje činjenica da 55.68% dječaka i 76.92% djevojčica izražava pozitivan stav i spremnost na druženje sa na druženje sa osobama druge nacionalne pripadnosti, pola ili mjesta rođenja. Iako se procenat onih koji su odgovorili da uglavnom ili uopšte nisu spremni da se druže sa osobama druge nacionalne pripadnosti, pola ili mjesta rođenja čini mali, 19.32% dječaka i 15.38% djevojčica, ipak zabrinjava činjenica da svaki peti učenik i svaka šesta učenica imaju takav stav.

12


Koliko si spreman da se angažuješ kako bi se eliminisali svi oblici diskriminacije u školi?

T v r d nj eStepen spremnosti dječaci (%) Stepen spremnosti djevojčice (%) χ2 test

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

Učešće u akcijama informisanja javnosti o postojanju diskriminacije.

18.18 5.68 45.45 5.68 25.00 13.46 1.92 40.38 15.38 28.855.210

P>0.05

Da upozoriš onoga ko vrši diskriminaciju na njene negativne efekte.

14.77 3.41 39.77 14.77 27.27 11.54 3.85 17.31 15.38 51.9210.978*

P<0.05

Da se družiš sa osobama koji su drugačiji od tebe (po nacionalnoj pripadnosti, polu, mjestu rođenja itd).

14.77 4.55 25.00 18.18 37.50 13.46 1.92 7.69 11.54 65.3812.169*

P<0.05

Kako bi se imao bolji uvid u različite stavove ispitanika analizirana je svaka tvrdnja posebno: procenat odgovora koji označava različit stepen spremnosti na angažovanje i razlika između dječaka i djevojčica u odgovorima (hi-kvadrat), gdje je zvjezdicom označen nivo značajnosti p<0.05, tako da možemo zaključiti da postoji statistički značajna razlika u konotivnoj komponenti stava prema diskriminaciji.

Hipoteza koja je navedena u uvodu ''da ne postoji statistički značajna razlika u

spremnosti učenika prvog razreda srednje škole da se angažuju da bi se otklonili svi oblici

diskriminacije s obzirom na njihov pol'' se ne prihvata jer dobijeni podaci potvrđuju da

postoji.

13


5. DISKUSIJA I ZAKLJUČAK

Ovim istraživanjem stavova učenika prvog razreda srednje škole prema diskriminaciji uspjelo se utvrditi:

a. Da nema značajne razlike u posmatranim stavovima o prisustvu diskriminacije učenika i učenica prvog razreda srednje škole po polu.

b. Da svi učenici uopšteno imaju pozitivan stav prema stvarima i pojavama vezanim za školu.

c. Da djevojčice imaju izrazito pozitivniji stav nego dječaci prema spremnosti na angažovanje u otklanjanju svih oblika diskriminacije, ali i spremnosti na druženje sa osobama koji su drugačiji od njih (po nacionalnoj pripadnosti, polu, mjestu rođenja itd).

Iz ovako postavljenih pojedinačnih zaključaka moguće je izvesti i opšti zaključak da i učenici i učenice imaju formiran sistem uvjerenja i stavova o negativnim posljedicama koje može imati diskriminacija na nacionalnoj osnovi, kao ozbiljan društveni problem. Kao i velika većina djece, i ovi ispitanici žive i pohađaju školu u gotovo jednonacionalnom okruženju, što donekle objašnjava podatak da 67.14% ispitanih smatra da nema diskriminacije u njihovoj školi.

Na osnovu ovih nalaza, trebali bi se dublje analizirati uzroci za izrazito negativne stavove učenika muškog pola i nasuprot njima, pozitivne stavove učenica ženskog pola kada je u pitanju spremnost na angažovanje koje bi vodilo otklanjanju svih oblika diskriminacije. Da li su u pitanju razlike nastale kao posljedica različitog vaspitanja muške i ženske djece u našem društvu ili je možda nešto drugo u pitanju.

S obzirom na to da je uzorak u ovom istraživanju neprobabilistički (prigodan), rezultate ne možemo generalizovati na cijelu populaciju. Ali ipak možemo sugerisati da bi trebalo da bude što više istraživanja na ovu temu, na temu diskriminacije uopšte, da bi se identifikovali pravi uzroci, jer se Bosna i Hercegovina nalazi pred procesom globalizacije kada će se morati obavezati na poštovanje svih ljudskih prava i sloboda, odbacivanje svake vrste osuda pojedinca i grupe, kao i protivljenje diskriminaciji po svakom osnovu.

14


6. LITERATURA

Dunđerović, R. (2004). Psihologija menadžmenta. Fakultet za menadžment, Novi Sad. Đorđević, D. (1994). Razvojna psihologija. Beograd, Dečje novine.Đurić, Đ. (1980). Psihološka struktura etničkih stavova mladih. Novi Sad, OC “Vukan Jovanović”.Rot, N. (1994). Osnovi Socijalne psihologije. Beograd, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva.Save the Children (2008). Diskriminacija djece u bosanskohercegovačkoj školi. Naučna studija.Wright, S.C. and Taylor D.M. (2003). The Social Psychology of Cultural Diversity: Social Steroetyping, Prejudice, and Discrimination. U: M.A. Hogg and J. Cooper The Sage Handbook of Social Psychology. London, Sage.

15

seminarski socijalna ispitivanje stavova i misljenja

Documents