··ıUUUSLARIR.ASll\SEMPOZfuMff; '-,..-""-,---~'-,.~ A, ~, -~ ~-''

:fir--·-üiJEJ;M_~RKEZ~tiiR YASAM"

1

-424-

AHİLİKTE ASKERLİK ŞUURU; KAYSERİ VE HA V ALISINDE VATANDAŞLIKTAN ÇıKARIILAN ASKER KAÇAKLARI ,..

Doç. Dr. Durdu Mehmet BURAK*

Özet

Bu çalışmamızda Ahilikte askerlik şuurunun, vazifesinin ve sorumluluğunun nasıl yerine getirildiği incelenmiştir. Ahilerin sadece ülkemizin ekonomik ve kültürel örgütlenınesini değil, aynı zamanda Ortaçağ Avrupa'sının Şövalye

Tarikatlan gibi dini ve askeri bir örgütlenıneyi de beraberinde gerçekleştirdiklerini gördük. Bu bağlaında medeni cesaretlerinin ve morallerinin en üst seviyede olduğunu ve gerektiğinde ülke için canlarını seve seve vereceklerini tespit ve tetkik ettik. Ahiliğe kabul edilen ınüride, bir profesyonel asker gibi, kendini savunmasını, ateşli silah kulianınastnı, liecerisini ve yeteneğinin seçkin uzmanlar tarafından da sürekli olarak geliştirilerek kazandırıldığını öğrendik.

Ayrıca Milli Mücadele döneminde silahaltına almak için askerlik çağına gelen Kayseri ve havalisindeki asker adaylarına resmi olarak yetkililer tarafından tebligat yapılmıştır. Bu resmi tebligata ne yazık ki asker ada ylarını~ çoğu- itibar etmedikleri gibi cevap dahi verıneınişlerdir. Adayların tamamı ülkemizin Türk vatandaşı ve Türk kimliğini taşıınaktadırlaı;. Ülkenin ihtiyaç duyduğu hassas bir dönemde adı geçen gençler maalesef devletin resmi çağrısına cevap vermeyerek, ülke savunmasını da tehlikeye düşürınüşlerdir. Daha sonra yapılan araştırınalar sonucunda bu kişilerin yurtdışına kaçtıkları tespit edilmiştir.

Asker kaçaklarının bu soruınsuz davranışlarının sebebi araştırma konumuz olmuştur. Araştırınaınızda asker kaçaklarının ikamet ettikleri yerlerin adresleri, sicil kayıtları, nuınaralarıyla birlikte arşiv belgeleri ışığı altında en ince detayına kadar incelenerek tespit edilmiştir. Daha sonra bu vatan hainlerinin soy kütüğüne inilerek neden askerden kaçtıkları sorusuna cevap aranınıştır. Nihayet asker kaçaklarının ınenşelerinin Türk olmadıklan ve dolayısıyla Türk ordusuna hizmetten hicap duyduklan kanaatine vanlınıştıt. Sonuçta 18 Temmuz 1932 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin aldığı kararla ve Cumhurbaşkanının onayı ile asker kaçaklarının tamamı Türk vatandaşlığından çıkartılmış ve böylece konu ıkapanınıştır.

* Doç. Dr. Ahi Evran Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Öğretim Üyesi, Kırşehir.

-425-

Anahtar Kelimeler: Ahi, Askeri, Asker Kaçaklan, Milli Mücadele, Vatandaşlık

_Military Awareness in Akhism and The Military Deserters of The Kayseri Region

Abstract

In this study, we tried to search about the awareness in Akhism, and how the dutfes and responsibility were fulfılled by the Akhi comınunities. Akhi is not only our country's economic and cultural organization, it is alsa similar to medieval Europe, such as the Knight of religious sects, alsa demonstrated and formed the military organization as well. In addition to the above mentioned duties they alsa keep their moral at most, civil courage of their lives and they are alsa ready to spend the ir life for the sake of their country defense. Akhism accepted disciple, as a professional soldier, and alsa try i ts best to teach his self defense, the art of using fırearms, which is developed by the experts and alsa learned skills and gained the necessary ability of ruling as well.

A huge number of military candidates have been invited to join to the army in Kayseri region during the National Struggle by the military authorities. However the most of the military candidates of young people di d not respond to the offıcial call of the Turkish Army Authorities. It is a very pity that all of the candidates are bearing Turkish identification as well as Turkish citizenship. During the sensitive period of the Country's defense the above mentioned deserters did not care the written invitatiort. At the en d of the intensive research, it has been reported that the deserters run away to the abroad.

The irresponsible attitudes of the deserters and its reasons are the subject of our research. The residence addresses, registers record with the street numbers have been determined of the deserters after the investigation a considerable number of arehive documents. Why the deserters fled this country is ,the question to be answered frankly. After searching a number of considerable official documents we found out that the place of origin of the deserters are not Turkish. And therefore they were aslıamed of serving in Turkish army due to their inferiority complex of their ancestors. At last the Grand National Assembly of Turkey decided to remove the deserter's citizenship on July 18, 1932 with the approval of the Turkish President.

Key Words: Ahi, Military, Deserters, the National Strllggle, Citizenship

-426-

Ahiler yalnızca ekonomik örgütlenmeyi değil, dini-askeri bir örgütlenmeyi de gerçekleş~irmişlerdir. Anadolu'da süratle yayılan, köylerde ve uç bölgelerde büyük nüfuzasahip olan bu teşkilat, Anadolu'da özellikle de XIII. Yüzyılda devlet otoritesinin zayıftadığı bir dönemde, şehir hayatında sadece iktisadi değil, aynı zamanda siyasi yönden de önemli katkılarda bulunmuştur.

Anadolu'nun Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında önemli rol üstlenen Ahilik teşkilatı askerlik görevini de yerine getirmekteydi. Çünkü ahiler cihat ülküsüne sahip olmaları nedeniyle önemli askeri vasıfları da taşımaktaydılar. Devlet asli görevi olan Fetihle uğraşırken, içerideki asayişi ve güvenliği ahiler temin etmişlerdir663 •

Bu teşkilatın çatısı altına giren esnaf ve sanatkarlar, mesleki, dini, ahlaki eğitimden ayrı olarak, askeri eğitim de görmüşlerdir. Örgüte kabul edilen müride, bir profesyonel asker ka:dar kendini savunmayı, silah kullanma sanatı da öğretilirdi664 • Savaş zammilarında teşkilat halinde savaşlara da katılan ahiler,

. 665 bellerinde kama ve hançer taşırlardı .

\

Ahiler yurt savunmasında da görev üstlendikleri için her zaman aktif sportif faaliyetlere de büyük önem vermişledir. Bu sebeple ahi teşkilatında sppr eğitiminin ayrı bir yeri ve önemi vardı666• '

Çırak ve kalfaların eğitimleri süresince mesleki ve ahlaki açıdan olgunlaşmalarına çalışılırken, kalfalar kılıç kullanmak, ata binmek, ok atmak gibi sportif manada askeri eğitime tabi tutulurdu. Bütün bu eğitimleri başarı ile tamamlayan kalfa, ustalığa yükselrnek için sınava girerdi. Diğer bir deyişle, kalfanın usta olabilmesi için devrin sporlarını da başarılı bir şekilde ircaa etmesi gerekirdi667

•

663 Erken, Veysi; Bir Sivil Örgütlenme Modeli Ahilik, Berikan Yayınevi, Ankara, 2008, s. 112.

664 Çağatay, Neşet; Ahilik Nedir, Kültür Bakanlığı Yayınlan, Ankara, 1990,s.47 ,64.1

665 Bayram, Mikail; Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya 1991, s.130,132. 1

666 Karaköse, Hasan; Ortaçağ Tarihi ve Uygarlığı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004, 198.

667 Özbay Güven, "Geleneksel Okçuluk ve Güreş Spanında Ahiliğin Etkileri", II. Uluslar arası Ahilik Sempozyumu Bildirileri, (13-15 Ekim 1999 Kırşehir), Kültür Bakanlığı yayınlan, Ankara 1999, s. 157-188.

-427-

Ahilere askerlik bilgisi, bazı özellikleri üzerinde taşıyan kişilerce verilirdi. Bu dersleri verecek kişide Ahi görmek, şeyh görmek, bir adayı eğitip yetiştirmiş olmak gibi deneyimler aranırdı668 • Ahi ve şeyh gözetiminde eğitim almayanlar bu alanda öğretmen olamazlardı. Bu da Ahilerin eğitime ve deneyime ne ölçüde değer verdiklerini göstermektedir669

•

Ahilikte olduğu gibi bir milletin gelişmesini sağlayan en önemli kaynak, milll hedeflerine uygun olarak yetiştirdiği faziletli insanlardır. Bu sebeple, bütün milletierin gelecek nesillerini iyi veya kötü yetiştirilmesi o milletierin kaderini tayin eder670

. Dolayısıyla eğitim, her demokratik ülkenin yürütmek mecburiyetinde olduğu temel hedeflerin başında gelir. Her millet, tarihinden, sosyal ve kültürel geçmişinden ders alarak, ekonomik, siyası, askeri teknolojik gelişmeleri takip edebilecek şekilde kendi özüne uygun bir eğitim politikasını geliştirmek ve buna göre kurduğu sistemi işletmek zorundadır671 •

Milletler sosyal, ekonomik ve kültürel gelişmelerine paralel olarak eğitim sistemlerini de değiştirmek ve geliştirmek mecburiyetindedirler. Bunu yapamadıkları takdirde, kalkınmanın en önemli vasıtası olarak kabul edilen eğitim, o ülkeler için bunalımın ve problemierin merkez üssü olur672

•

Milli Mücadele

Milli Mücadele, Birinci Dünya Savaşı 'ndan yenik çıkan Osmanlı

İmparatorluğu'nu İtilaf Devletlerinin (İngiltere, Fransa, Rusya, İtalya, Yunanistan) işgali sonucunda Misak-ı Mill! sınırları içinde mevcut olan ülke topraklarını, birlik ve bütünlüğünü korumak için yedi cephede verdiği siyasi ve askeri mücadelenin genel adıdır. Milll Mücadele 19 Mayıs 1919 yılında başlayıp,1922 yılına kadar

668 Çağatay, a.g.e. s. 80.

669 Köksal, M. Fatih; Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir Valiliği Kültür Hizmeti, Yayın No: 5, Kırşehir, 2006, s. 89.

670 Davison, Rederic H. ;The Impact of The West on the Otoman Empire 1774-1923, Austin Texas, 1990, s. 173-175.

671 Nişancı, Abdullah; Milli Eğitim Mese1e1erimiz, Yeni Asya Yayınlan, Sosyal Bilimler Serisi, No. 7, İstanbul, 1981, s.38.

672Akyüz, Yahya; "Atatürk ve 1921 Kongresi", Cumhuriyet Döneminde Eğitim (CDE), İstanbul, 1983, s.45. '

l' }'

-428-

devam etm~ştir673 • İsmet İnönü'nün başkanlığında, ı ı Ekim ı 922' de imzalanan Mudanya Mütarekesi ile fıilen,-24 Temmuz ı 923 'te imzalanan Lozan Antlasması · ile resmen sona ermiş ve bu anlaşma ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin tapusu alınmıştır674 •

Milli Mücadelede Genel Durum

Osmanlı İmparatorluğu, 29 Ekim 1914 günü Almanya, Avusturya­Macaristan ve Bulgaristan'ın yanında 1. Dünya Savaşı'na girmiş, dört yılı aşan ve üç kıtanın çeşitli cephelerinde sürdürülen kanlı çarpışmalar, Osmanlı'nın kesin yenilgisi ve 30 Ekim 1918 günü imzalanan Mondros Mütarekesi ile sonuçlanmıştır675 •

Savaşın Osm~nlı ~leyhine sonuçlanması, Osmanlı düzenine yeni unsurlar getirmiş ve değişik bir oıi):am hazırlamıştı. Artık başka ülkelerde imparatorluk için çarpışmak, büyüklüğünü- ve değerini kaybetmişti. Uzun yıllardan beri anlamı kalmamış olan uzak sefeiler, 1. Dünya Savaşı ile tam ~ir kargaşaya yol açmıştı. Bu kargaşa Anadolu'nun kapılarına kadar dayanmıştı. .

Türk halkı, 1. Dünya Savaşı'nda, hiçbir savaşta olmaC4ğı kadar çok yıpranmıştı. Halk arasında "seferberlik" olarak anılan bu savaş, Osmanlı'nın genel bir seferberlikle giriştiği, modem anlamdaki ilk savaştı. Bu nedenle savaşın her türlü meşakkatini bütün millet çekmişti. Yine btı_nedenle ilk defa savaş bezginliği, savaşa karşı nefret, çok yaygın ve ortak bir duygu haline gelmişti676• Kudretli Enver Paşa ve güçlü ekibi, savaşın baş sorumlusu görüldüğü için tüm subaylar ittihatçı sayılıyor ve halk arasında tehlikeli bir subay düşmanlığı duygusu yerleşiyordu.

Cephelerden yayılan bozgun havası, doğal yollar dışında ayrıca kaçaklarla da Anadolu içlerine kadar yayılmıştı. Ülke çapında 300 bini aşan asker kaçağının önemli bir kısmı, bütün Anadolu'da eşkıyalık yaparak zaten sarsılmış olan devlet

673 Eroğlu, Hamza; Türk İnkılap Tarihi, M.E. B., İstanbul, 1982, s.20.

674 Yalçın, E. Semih; Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Siyasal kitapevi, Ankara, 2004, s. 45.

675 Burak, Durdu Mehmet; Birinci Dünya Savaşı'nda Türk-İngiliz İlişkileri, Babil Yayınlan, Ankara, 2004, s, 22.

676 http://www. belgeler.comlblg/ar5/milli-mucadele.1 0.09.211

-429-

otoritesini zaafa uğratıyordu. Anavatanın savunulması başlayınca, elbette bunlarla da mücadele etmek kaçınılmaz hale gelmişti677•

Türk Kurtuluş Savaşı, 1. Dünya Savaşı'nın devamı olan çarpışmalar şeklinde görülmekle beraber, önemli ayrıcalıklar göstermekte ve tarihi akışı değiştiren sonuçlara yönelmektedir.

1. Dünya Savaşı'na Osmanlı Devleti katıldığı ve sonuçlarına katlandığı

halde; Kurtuluş Savaşı, Anadolu'nun kıt imkanları ile Osmanlı Hükümetine rağmen ve çoğu zaman düşmanlada birlikte Osmanlı hükümetine de karşı yürütülen bir mücadeledir678

• Kurtuluş Savaşı süresince Anadolu'da atılan her başarılı adım, kazanılan her savaş, yeni bir devletin temellerinin atılmasını sağlamlaştımken, Altı asırlık Osmanlı İmparatorluğu'nun temelleri kökünden sarsılmış ve telafısi mümkün olamayan çok derin yaralar açmıştır679 •

Kurtuluş Savaşı 'nı, 1. Dünya Savaşı sonu barış düzenini kuran ve Türkiye Cumhuriyeti 'nin temellerini hazırlayan Mücadele Dönemi olarak aldığımızda, bu mücadelenin başlangıç tarihini de Mustafa Kemal Paşa'nın; planlı, programlı, azimli ve bilinçli bir Mücadele amacıyla Samsun'da Anadolu toprağına ayak bastığı 19 Mayıs 1919 olarak kabul etmek gerekmektedir680

• Geleceğin komutan ve yöneticilerinin işgal altındaki İstanbul' da tasarladıkları mücadele, Samsun' dan sonra koşulların elverdiği ölçüde yava.ş yavaş su yüzüne çıkarılacak, kısa bir süre sonra açığa vurulacak ve mücadelenin lokomotifi durumundaki kişiler, daha işin başında isyancı sayılarak idama mahkfun edilmişlerdir681 •

TopyekUn bir savaş olan bu Kurtuluş Savaşı'nda eli silah tutan her Türk vatandaşı Milll hudutları düşman istilasından kurtarmak ve yeni bir devlet kurmak için seferber olmuştur. Kutsal vatan topraklarını büyük sömürgeci devletlerin istilasından kurtarmak yine Türk milletinin ve Türk vatandaşlığını taşıyan,

677Burak, Durdu Mehmet; Enver Paşa'nın Hayatı ve İngiliz Belgelerindeki Düğün Raporu, Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 13, No 1, Kastamonu, 2005, s.28. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: Yer No 030.18.0 1.02.38.60.16, Tarih 04.9.1933.

678 Gökbilgin, Tayyip; Milli Mücadele Başlarken, C.1, Ankara, 1959, s.101.

679 Turan; Refık; Atatürk İlkeleri ve İnkılilp Tarihi, Gazi Kitabevi, Ankara, 2005, s. 58. 680 Şahingöz, Mehmet; "Milli Mücadele Dönemi Türk Basınında Wilson Prensipleri",Atatürk

Araştırma dergisi, Cilt XII, Temmuz 1996, No. 35, s. 357-358. i

681 Eski, Mustafa; Atatürk'ün Kastamonu Gezisi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002, s.38. l'

f

-430-

ozuınseyen, benimseyen fedakar vatan eviatiarına tevdii ettikleri görülmüştür.

Ancak Türk vatandaşı olan ve bu ülkenin içinde en iyi koşullarda yaşayan bazı unsurlar ülkemizin acil olarak hlzmetine ihtiyaç duyduğu bir dönemde ne yazık ki bu hizmeti yerine getirmekten imtina etmişlerdir. Halbuki her ülkenin kendine mahsus olan bir anayasası vardır. Anayasaya göre vatandaşlık kavramı o ülkenin kanunlarında belirtilen hak ve ödevlerini tanımlar. Dolayısıyla vatandaşın

devletine, milletine karşı· ödevlerinin yanında birde temel hakları vardır. Bu haklardan bazıları, siyasi haklar, sosyal haklar, ekonomik haklar olarak bilinir. Ayrıca birde vatandaşların devletine karşı görevleri vardır. Bunlardan bazıları, vergi vermek, askerlik yapmak, seçme ve seçilme hakkı gibi682

•

Devlet, Milli Mücadele döneminde askerlik çağına gelen Türk vatandaşlarını silahaltına almak için resmi olarak tebligatta bulunduğu Kayseri ve havalİsindeki asker namzetlerinin tamamı devletin çağrısına itibar etmemişlerdir. Başbakanlık Devlet Arşivleri belg'elerirtde asker namzetlerinin açık adresleri, isimleri, künyeleri, ikametgah adresleri, kimlik bilgileri en ince detayına kadar açıklığa kavuşturulmuştur. Asker' namzetlerinin hiçbiri terepdüde mahal vermeyecek şekilde isim, mahalle, bölge, hane numarasıyla · birlikte özgeçmişleri si cil kayıtlarına titizlikle işlenıniştir. Ekteki belgelerde ve a.yrıca (tablq-1 ,2) d~ adları belirtilen kişilerin ömründe bir defaya mahsus olmak üzere vata'ni görevlerini yerine getirmelerine ihtiyaç duyulmuştur. Mevcut belgelerde zikredildiği gibi hizmetine ihtiyaç duyulan askerlik çağına ·gelen namzetler, devletin resmi göreve katılma çağrısına cevap vermernişlerdir. Böylece vefasızlıklarını bir kez daha ortaya koyan bu kaçakların tamamı, ülkemizde iyi şartlarda çok lüks bir hayat sürdürmesine rağmen ülkeye hizmet etmeyerek, yasal ve mecburi görevlerini yerine getirmeyerek yurtdışına kaçtıkları yine arşiv belgeleri ışığında aydınlatılmıştır683 •

Milli Mücadele'nin başarıyla sonuçlarimasından sonra, sistemli bir şekilde çalışan Türk bürokrasisi ve devlet adamları süratli bir şekilde asker kaçaklarının bu fiitursuzca davranışlarını sineye çekmemiştir. Asker kaçaklarının, yani Ermeni kökenli Türk vatandaşlarının üzerine gidilerek ülke çapındaki asker kaçaklarının tamamını düzenlenen yeni bir kanun maddesiyle vatandaşlıktan çıkartılmış böylece

1 682 Doğan, İsmail; Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Haklan, Pegem A Yayıcılık, Ankara, 2004, s.35, 683Tablo 1-2. (Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: Yer No 030.18.01.02.38.60.16, Tarili

04.9.1933.Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: Yer No 030.18.01.02.30.53.15, Tarih 18.7.1932.

-431-

bu ülkenin ihtiyaç duyduğu, milll ve manevi değerlere sahip çıkan, vatanperver, çalışkan, fedakar gerçek Türk vatandaşlarının değeri bir kez daha bu arşiv

belgeleriyle teyit edilmiştir.

Tarafsız bir araştırmacı olarak amacımız gerçekleri ortaya koymaktır.

Ülkenin her tarafı itilaf devletleri tarafından işgal edilmiş ve daha sonra da kendi ararlarında pay edilmiştir. Milli Mücadele'de seferberlik ilan edilmiş, şuurlu Türk vatandaşı ve eli silah tutan herkes cephede görev almak için yarışmıştır684 . Hatta yurtdışındaki soydaşlarımız, kader birliği yaptığımız dostlarımız, ülkemizin seferberlik ilan ettiği dönemde çok sayıda Türk ve Müslüman kökenli Azeri, Türkistanlı, Özbek ve daha birçok ülkenin insanları gönüllü olarak Türk cephelerinde canını siper ederek kahramanca çarpışmıştır. Türkistanlı bazı önemli şahsiyetlerden Hacı Yoldaş, Sait Türkistanlı, Bomhacı Mehmet Sait ve çok sayıda Özbekli kardeşlerimizin fedakar hizmetleri Milll Mücadelede efsaneleşmiş ve Milli Mücadelenin kazanılmasında ve başarıyla sonuçlanmasında üstün hizmetleri Gazi Mustafa Kemal Paşa tarafından da takdir le karşılanmıştır685 •

Vatandaşlık Yurttaşlık olarak da bilinir, kişiler ile devlet arasında anayasa ve yasalarla tanımlanmış karşılıklı hak ve ödevlere dayanan hukuki bağdır686•

j- """""Vatandaşlık genel olarak doğumla ya da sonradan kazanılır. Vatandaşlığın ~azanılmasında "nesep" ya da "doğum, yeri" esaslarından hareket edilir. Doğumla kazanılan vatiı:ndaşlık doğum anından başlayarak geçerli sayılır. Vatandaşlığın sonradan kazanılması evlenme evlat edinme, yetkili makam kararı arazi terki ya da ilhakı, göçmenlik, ahali mübadelesi gibi nedenlere dayanır. Bu yollardan biriyle kazanılan vatandaşlık, kazanıldığı andan başlayarak geçerlidir; geriye etkili olmaz687

• Vatandaşlığın kaybı ise çeşitli durumlarda ortaya çıkar ve buna ilişkin düzenlemeler ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir.

Türk hukuk sisteminde vatandaşlık yasa, yetkili makam kararı ya da seçme yoluyla kazanılır. Vatandaşlığın yasa yoluyla kazanılması nesep, doğum yeri ve

684 Akbıyık, Yaşar; "Milli Mücadele" Türkler, Yeni Türkiye Yayınlan, Aııkara, 2002, s. 195.

685 Şahingöz, Mehmet; Türkiye ve Türkistan İlişkileri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, C.l, Aııkara, 1999, s. 579-588.

686 Doğan, İsmail; Doğan, İsmail; Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Hakları, Pegem A Yayıcılık, Aııkara,2004,s. 18.

687 1982 tarihli T.C. Anayasası, Madde 66.

-432-

evlenme nedenlerinden bitine dayanır. Türk anadan doğan ya da Türk babadan olan çocuklar Türk vatandaşıdır. Yab?ncı anadan evlilik dışında, doğan çocuklar nesep bağıyla bir Türk vatandaşına oağlanırlarsa, doğumlanndan başlayarak Türk vatandaşı sayılırlar688 •

Türkiye'de doğan ve vatandaşlığını ana babasından doğumla kazanamayan çocuklar, doğumlarından başlayarak Türk vatandaşı olurlar. Bir Türk'le evlenen yabancı kadın Türk vatandaşlığına geçmek istediğini bildirir, vatansız kalır ya da evlenmekle eski vatandaşlığını kaybederse kendiliğinden Türk vatandaşlığını kazanır. Vatandaşlığın yetkili makam kararıyla kazanılması, Bakanlar kurulu kararıyla vatandaşlığa alma yoluyla gerçekleşir. Vatandaşlığın seçme yoluyla kazanılması, Türk vatandaşlığını kaybeden küçükler ve kadınlar için söz konusudur. Ana ya da babalarına bağlı olarak vatandaşlıklarını kaybeden küçükler, reşit olmalarından başlayçırak bir yıl içinde Türk vatandaşlığını seçebilitler. Evlenmeyle Türk v~tand_aşlığından ayrılan kadınlar da evliliklerinin sona ermesinden başlayarak üç yıl içinde Türk vatandaşlığına dönebilirler689

•

Türk hukuk sisteminde vatandaşlığın kaybı de~işik durumlar için farklı biçimlerde düzenlenmiştir. Bir yabancıyla evlenen Türk kadını, kocasının

vatandaşlığını seçerse Tüik vatandaşlığını kaybeder. Temyiz gücüne \sahip ve reşit Türk vatandaşları, muvazzaf askerlik hizmetini yapmış olmak ya da yapmış sayılmak, herhangi bir nedenle yabancı devlet vatandaşlığını kazanmış olmak ya da başka bir devlet vatandaşlığını kazanacağına ilişkin inandıncı belirtiler bulunmak koşuluğuyla bakanlar kurulundan gerekli izni alarak Türk vatandaşlığından çıkabilirler. Bu yoldan vatandaşlıktan çıkma, eşin vatandaşlığını etkilemez. Buna karşılık küçük çocuklar, belli durumlarda vatandaşlıktan çıkan ana ya da babalarıyla birlikte Türk vatandaşlığını kaybederler. 1981 'de )'apılan bir yasa değişikliğiyle Türk hukukuna çifte vatandaşlık uygulaması da getirilmiştir. Bu düzenlemeye göre yabancı bir devletin vatandaşlığını kazanan kişiler Türk vatandaşlığını da koruyabilirler. "İzin almaksızın kendi istekleriyle yabancı bir devlet vatandaşlığını kazananlar ve Türkiye'nin çıkarlarına aykırı olarak yabancı bir devletin hizmetinde bulunanlar, askerlik görevini çeşitli nedenlerle yerine getİrmeyenler, yurtdışında oturup 5 yıldan fazla bir süre kendilerini Türk

688 Kıncal, Remzi Yavuz; Vatandaşlık Bilgisi, Mikro Basım, Yayıncılık, Dağıtım, Ankara, 2004, s. 126.

689 Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun numarası: 5901, Kabul tarihi 29.05.2009, Resmi Gazete: Tarih: 12/6/2009 Sayı: 27256.

-433-

konsolosluklarına tescil ettirıneyenler ve yurtdışında devletin iç güvenliğini bozucu eylemlerde bulunanlar, bakanlar kurulunun verdiği vatandaşlığını kaybettirıne kararıyla Türk vatandaşlığından çıkmış sayılırlar". Vatandaşlığı kaybettirıne kararı eş ve çocukları etkilemez, gerektiğinde ilgilinin malları tasfiye edilebilir. Yurtdışında bulunan bir Türk vatandaşının Türkiye aleyhinde etkinlikler göstermesi, bu etkinliklerden dolayı hakkında ceza kovuşturınasıyapılamaması ve Türkiye'ye dönme çağrısına uymaması durumda vatandaşlıktan çıkarına yoluna gidilir. Eş ve çocukları etkilemeyen vatandaşlıktan çıkarına kararı ilgili kişi hakkında ise malların tasfiyesi, Türkiye'ye koşullu gelebilme ve vatandaşlığa yeniden alınınama gibi sonuçlar doğurur.

Türk vatandaşlığını kaybeden kişiler kayıp tarihinden başlayarak yabancı muamelesine tabi tutulurlar. İkamet, gayrimenkul edinme, miras ve çalışma gibi konularda ancak Türk yasalarının yabancılara tanıdığı haklardan yararlanabilirler690

•

Vatansız kişilerin statüleri, çalışma koşuları ve toplumsal durumlarına ilişkin hukuksal düzenlemeler ve bu konularda alınacak önlemler, birleşmiş milletierin düzenlediği bir konferansta kabul edilen vatansız kişilerin statüsüne ilişkin sözleşme ile (Eylül1954) belirlenmiştir. Gene birleşmiş milletierin düzenlediği bir konferansta kabul edilen vatansızlığın azaltılması konusunda sözleşmede (Ağustos 1961) ise vatansızlık durumunun ortadan kaldırılmasında özellikle kişinin doğumu ve yerleşmek amacıyla oturduğu yer gibi esasların göz önünde bulundurulması ilkesi benirnsenmiştir691 •

Bu sözİeşmelerin ikisini de henüz onaylamamış olan Türkiye, vatansızlar hakkında ikametgah, ikametgahın bulunmadığı durumlarda sürekli mesken, o da yoksa dava tarihinde vatansızın bulunduğu devlet hukukunu uygulamaktadır. Türk vatandaşlığını bırakmış ya da Türk vatandaşlığından çıkarılmış bir kimse başka bir devletin uyrukluğunu kazanınazsa vatansız olur692

.

AskereAlma

Mi111 mücadele döneminde askere alma, zorunlu askerlik de denir, bir ülkenin silahlı kuvvetlerinde hizmet için zorunlu asker yazırnı, geçmişi Mısır' da

690 Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun numarası: 5901, Kabul tarihi 29.05.2009, Resmi Gazete: Tarih: 12/6/2009 Sayı: 27256.

691 Türk Vatandaşlığı Kanunu.

692 Türk Vatandaşlığı Kanunu.

-434-

eski Krallık (İ.Ö. 2700) dönemine değin iner. Ama gerek eski çağlarda gerek günümüzde, 'belirli yaşlar arasıl!da bedensel açıdan yeterli herkesi kapsayan genel bir askere alına örneği pek az gorülınüştür. Alışılagelmiş uygulama, toptan savaş durumunda bile seçmeye dayalı hizınettir693 •

ı 7. ve 18. yüzyıllarda Prusya, İsviçre, Rusya ve öteki Avrupa ülkelerinde değişik askere alına biçimleri kullanılınaktaydı. Bütün ulusu kapsayan askere alına sistemi ilk kez Fransız Devrimi'ni izleyen savaşlar sırasında Fransız Cumhuriyeti tarafından oluşturuldu ve Napolyon 'un 1803 'te iınparator olmasından sonra kurulmuştu. Napolyon'un 18ı5 yenilgisiyle kesintiye uğradıysa da, birkaç yıl sonra bazı sınırlaınalarla yeniden kuruldu.

Prusya, 1807-13 arasında Avrupa uluslarına örnek olan bir askere alına

sistemi geliştirdi '

1870-ı 871 Fransız-~lınan Savaşı 'nda Fransa 'nın az sayıdaki profesyonel askeı;den oluşan sürekli ordusunun karşısına, silahaltındaki askerlerin yanında çok sayıda yedekle beslenmiş büyük bir orduyla çıktılar694 . \

Fransa 1871 'deki yenilgiden sonra ciddi bir biçimde zoq:ınlu askerlik sistemine döndü. 1872 'de genel askerlik hizmetine ilişkin yeni bir yas'a çıkarıldıysa da, herkese eşit olarak uygulanmadı. Genel4e servet sahibi kişiler, bir yıllık gönüllü hizmetle askerlik sorumluluğundan kurtuldular; doktor, papaz gibi meslek sahipleriyle bazı devlet memurları askerlikten muaf tutuldular. Alınanya'da olduğu gibi burada da sürekli ordu, alt sınıflardan insanlarla dalduruldu ve topluında daha iyi konuında bulunanlar yedeklerin çoğuuluğunu oluşturdu.

19. yüzyılda aceınilere dayalı askere alına si~teıni, bütün Avrupa' da, hatta zorla asker top lama sınırına varan bir sistemin bulunduğu Rusya' da bile yaygınlaştı. Daha önceleri Rusya' da kaçma fırsatı bulamayıp yakalananlara yaşam boyu askerlik yaptın ldı. 1860 'ta hizmet süresi ı 5 yıla indirildi. Askere alınanların çoğu bir daha ailelerini göremiyordu. 1918 'de yeni Sovyet hükümeti ordusu kurulurken, üç aylığına gönüllü asker alıınına başlandı. Bu sistemde asker sayısı gittikçe azaldı, 306 bin kişiye kadar düştü. Bunun üzerine yeniden zorunlu

693 İslam Ansiklopedisi, "Asker Maddesi" Türkiye Diyanet Vakfı Yayınlan, İstanbul, 1988, Cilt 3, s. 488,-491; AnaBrittanica, "Askere Alma" 1994, cilt. 3, s.157.

694 Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi" Ordu Maddesi", İstanbul, 1988, Cilt 33, s. 357-366.

-435-

askerliğe geçildi. 1920'de Sovyet silahlı kuvvetleri 5.500.000 kişi gibi olağanüstü bir sayıya ulaştı.

ABD'de askere alma, İç Savaş (1861-65) sırasında hem Güney'de, hem de Kuzey'de uygulandı. Ama bu, daha çok gönüllü askerliği özendiren bir etken oldu ve savaş bitiminde kaldırıldı. I. Dünya Savaşı'na değin de uygulanmadı695 •

I. Dünya Savaşı öncesinde kara Avmpa'sı bir ordugaha dönüşmüş

bulunuyordu. Barış döneminde zomnlu askerlik hizmetinin uygulanmadığı ülkeler yalnızca İngiltere ve ABD idi. Bu ülkelerde geleneksel olarak küçük gönüllü ordular bulunuyordu. Ayrıca denizci bir devlet olan İngiltere, deniz kuvvetlerine daha çok önem vermekteydi. İngiltere'de barış döneminde zomnlu askerliğe Mayıs 1939'da başlandı ve 1960'a değin sürdürüldükten sonra gönüllü yazılma sistemine geçilerek uygulamada kitle ordusu düşüncesinden vazgeçildi.

Japonya'da babadan oğla geçen askerlik, 1873 'te yerini zonmlu askerliğe bıraktı. Seçkinci saımırai (savaşçı) geleneğinin sürınesine karşın, kitle ordusunun temelinde yatan anlayış, Avmpa ülkelerinde olduğundan daha kökltı biçimde benimsendi. Japonya'da askerlik hizmeti genel değil, seçmeliydi ve her yıl yaklaşık 150 bin yeni asker eğitiliyordu. İki yıl için silahaltına alınanlara orduya katılmanın onurlu bir iş olduğu aşılanmaktaydı.

II. Dünya Savaşı'ndan sonra hemen bütün uluslar, zorunlu askerliğin belirli biçimini uygulamaya başladılar. 1948'den sonra İsrail, 11949'dan sonra da Çin halk Cumhuriyeti erkeklerin yanı sıra kadınları da askere aldı. II. Dünya Savaşı 'ndan sonra silahsızlandırılan ve ordusu dağıtılan Almanya federal Cumhuriyeti de 1956'da yeniden zorunlu askerliğe geçti. Sovyetler Birliği'nde, okullardaki belirli saatlerde görülen askerlik eğitiminden oluşan bir zorunlu askerlik sistemi vardır696 •

Tümüyle gönüllü bir askerlik hizmeti oluştuıma programı çerçevesinde barış döneminde askere almanın 1973 'te kaldırıldığı ABD' de, .-ileride gerektiğinde

askerlik yaptınlmak üzere, 1980 'de yeniden asker yazımına başlanmıştır.

695 Öztuna; Yılmaz; Büyük Türkiye Tarihi (Orduy-ı Humayun), Ötüken Yayınevi, 9. Cilt, İstanbul, 1983, s. 270-272.

696 Öztürk, Cemi!; Türk Tarihi ve Kültürü, Pegem A yayınları, Ankara ... ~004,s.253. \'

f

-436-

Zorunlu askerliğin ı 9. yüzyıla değin süren başka bir biçimi de, bedence sağlam, ama isteksiz kişilerin şiddete dayalı kaba yöntemler kullanılarak ordu ya da donanma hizmetine alınmasıdır. !3atıda "zorla asker toplama" (impressments) denen bu yöntemle "asker toplayıcılan" kurban olarak daha çok alt sınıflardan kişileri, serserileri, hatta mahkUmlan seçerlerdi. Gözü peklikte gönüllülerden aşağı kalmayan bu askerler, gene de katı ve acımasız bir disiplin altında tutulurdu. ı9.

yüzyıl başlarında İngiliz kaÇakları aramak bahanesiyle ABD gemilerini durduran Kraliyet deniz Kuvvetleri'nin sık sık, Amerikan uyruğuna geçmiş kişileri zorla askere almaları, ı8ı2 Savaşı'na yol açan sorunlardan biri olmuştur.

Zorunu askerliğin etkili hale gelmesiyle birlikte, dinsel, felsefi ya da siyasal gerekçelerle vicdanen askerlik hizmeti yapmaya karşı olanlar da çıkmıştır. Zamanla genel bir akım haline gelen bu anlayış, ı6. yüzyılda Avrupa'nın çeşitli yerlerinde Menohitlerin, ı 7. ~ıldft İngiltere' de Quaker mezhebinin ve ı 8. yüzyilda Rusya'da Brethren kilisesi ile Dukaborlann bir öğretisi haline gelmiştir. Bazı

yerlerde vergi karşılığında ~skerlik hizmetinden bağışık tutulan bu kişiler, genelde yasaları çiğnedikleri gerekÇesiyle hükümetlerden baskı görmüşlerdir. 20. yüzyılda kamuoyunun giderek bu soruna sahip çıkmasıyla, bazı ülkelerde inancı gereği askerliğe karşı olanlara, . bedel olarak belirli kamu hizmetlerinde ,görev yerıne yoluna gidilmiştir. Örneğin · ı949 tarihli Almanya Federal ··cumhuriyeti Anayasası'nın ı2.maddesine, inancı gereği silahlı askerlik hizmeti yapmayı reddedenterin askeri hastaneler, ordu ikmal merkezleri ve bürolarda yedek hizmette kullanılmalarını öngören bir hüküm konmuştur; Bu alanda en ileri adımlar atılmıştır.

Türkiye'de askere alma, ayrı dönemlerde değişik biçimlerde uygulanmıştır. Kurulduğu günden beri, Batı'daki çağdaş devletlerden farklı olarak sürekli bir orduya sahip olan Osmanlı Devleti'nde Yeniçeri· Ocağı'nın kaldırılmasından (ı826) önce ordunun önemli bir bölümünü eyalet askerlerinden tımarlı sİpahiler ile kapıkulu askerlerinden yeniçeriler oluştururdu697 • Tımarlı sİpahiler yalnızca savaş döneminde orduya katılırlardı. Maaşlı olan yeniçeriler ise ordunun sürekli askerleriydi ve devşirme sistemiyle Acemi Ocağı'na oradan da Yeniçeri Ocağı'na alınırlardı. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılmasından sonra süresiz askere alma uygulaması başladı698 • Askere alma işiyle görevli memurların istenen sayıya

697 Lewis, Bemard; Modem Türkiye'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996, s. 82.

698 Çadırcı, Musa; "Yenileşme Sürecinde Osmanlı Ordusu", Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayın! an, Ankara, 2002, Cilt 13, s. 804-811.

-437-

ulaşana kadar halk arasından asker seçmesi yönetimine dayanan bu uygulama ı843'e değin sürdü. 6 Eylül ı843'te çıkanlan bir kanunnameyle kura usulüyle askere alma başlatıldı. Erler beş yıllık askerlikten sonra yedi yıl da redif (terhis edilerek ihtiyata geçirilen kura askeri) sınıfında hizmet veriyor ve yılda bir ay eğitim yapıyorlardı. Bu kanunnameyle, askerlik bütün imparatorluk halkı için bir yükümlülük olarak kabul ediidiyse de bütünüyle uygulanamadı. Asıl uygulanmasına Ocak ı 84 7' de başlanan kura sistemine göre üst üste beş yıl kurada çıkmayanlar muvazzafhizmetten bağışık tutulur ve redife alınırdı. Muinsiz (askere alındığında ailesine bakacak kimsesi bulunmayan) olanlarla hatip, imam gibi meslek sahipleri ise askere alınmazlardı. ı869'da çıkarılan başka bir kanunnameyle askerlik süresi 20 yıla (20-40 yaş arası) çıkarıldı. Bunun altı yılı nizamiye, altı yılı redif ve sekiz yılı koruyan koruyucu olarak ayrılmıştı. Altı yıllık nizamiyenin dört yılı orduda, iki yılı ha ihtiyatta geçecekti. ı886'da, kura sistemindeki sakıncalar göz önünde tutularak askere almada yükümlülük sistemi getirildi699

• Askerlik süresi gene 20 yıldı ve bazı memurlar da askerlikten bağışık tutulmuştu. Ama yükümlülük yaşını doldurmadığı halde bedence sağlam olanlar ve başka nedenlerle askerlik hizmeti dışında kalanlar, ı 8-36 yaş arasında bulunmaları koşuluyla, gönüllü olarak askere alınıyorlardı. ı 886 kanunnamesiyle kendi yerine para karşılığında askere başka birini gönderme biçimindeki eski uygulama (bedel-i şahsi) 1886'daki kanunnameyle yerilli para ödeyerek muvazzaf askerlik görevinden ayrı tutulma ya da muvazzaflık süresini kısalttırma biçimindeki bir uygulamaya (bedel-i nakdi) bıraktı. Osmanlı devletinde gayrimüslirtı halk askere gitmez, devletin kendisini korumasına karşılık cizye denen genel bir vergi verirdi700

• ı856'da cizye kaldırıldı, ı86ı 'de gayrimüslimlerin askere alınması kabul edildi. Ama bu hiçbir zaman uygulanamadı. Bunun karşılığında gayrimüslimler iane-i askeriye adıyla belli bir para ödeyerek askerlik yükümlülüğünden bağışık tutuldular. Sonraları bunun adı bedel-i askeriye oldu. Ayrıca, İstanbul ve Girit halkı da askere alınmazdı. ı9ı6'da çıkan bir kanunnameyle, hanedan üyeleri dışında, Osmanlı uyruğu olan her erkek için askerlik yükümlülüğü kabul edildi. On sekiz yaşını dolduran her erkek askere alınırdı ve 45 yaşına değin de asker sayılırdı. Bugün de Türkiye Cumhuriyetinde askere almada yükümlülük sistemi uygulanmaktadır.

2ı Haziran ı927 tarihli ve 1 ı ll sayılı Askerlik Kanunu'nun 2. maddesine göre askerlik çağı, her erkeğin yirmi yaşına girdiği yılın ocak ayının ı. gününden

699 Öztuna, Yılmaz; Büyük Türkiye Tarihi (Orduy-ı Humayun), Ötüken Yayınevi, 9. Cilt, İstanbul, 1983, s. 277-285.

700 Lewis, a.g.e., s. 85.

-438-

başlayarak 46 yaşına girdiği yılın ocak ayının 1. gününde bitmek üzere, en az 26 yıl sürer701

• ErbaŞ ve erler için muvgzzaflık hizmet süresi 18 aydır. Yükseköğrenim görmüş yükümlülerden kurayla belirlenenler 8 ay erlik, geri kalanlarda 16 ay yedek subaylık yaparlar. 1908'lerde yapılan değişiklikle askerlik çağının süresi 20 yıla indirilmiş, 1992 başında ise askerlik süresinin kısaltılmasıyla ilgili çalışmalar

başlamıştır702 •

Yasa gönüllü askerliği de kabul etmiştir (m.11 ). Buna göre ancak deniz ve jandanna sınıflarıyla astsubaylık için gönüllü asker alınır. Gönüllü olarak kabul edilmek için 18 yaşını tamamlamış olmak gerekir. 1980'den sonra, yasanın ek 1. maddesiyle bir de bedelli askerlik uygulaması başlamıştır.

Türk Silahlı Kuvvetleri'nin vazifesi Anayasa ve yasalarla belirlenmiş olup, 2000'li yıllarda Türk Silahlı Kuvvetleri, yeni güvenlik sorunlarına ve kı-izlere uygun şekilde reaksiyon g?stennek, belirsizliklere karşı hazır olmak, iç ve dış tehdit ve riskiere karşı ülkenin güvenliğini sağlamaktır.

Bu bağlamda Türk Silahlı Kuvvetleri değişik görevleri ifa edebilecektir. Bunlardan çok rollü elastiki birliklerin teşkil edilmesin6, sayısal fazlalık yerine gelişmiş teknoloji ürünü silah ve sistemlere sahip olunmasına, bu silah ve sistemlerin etkinliğini artıracak komuta-kontrol, erken ihbar ikaz, elektronik harp, gelişmiş mühimmat, her hava şaıilarmda harekat imkan ve kabiliyeti gibi kuvvet çarpanianna sahip olunmasına önem ve öncelik verilmektedir.

Küresel ve bölgesel dengelerin henüz _tam olarak oluşmadığı içinde bulunduğumuz politik ve askeri ortamda, bölgemizde ve dünyada barış ve İstilcı-ara katkıda bulunmanın yanı sıra, iç ve dış tehditlere karşı ülke savunmasını sağlayacak Türk Silahlı Kuvvetleri'nin, yeniden yapılandırılmasında mevcu kabiliyederin idame edilmesi ve geliştirilmesi hedef1enmektedir.

TSK yeniden yapılanma faaliyetlerini, soğuk savaş sonrası oluşan yeni politik-asker! stratejik ortam, Türkiye'nin güvenliğine yönelik iç ve dış tehdit, Anayasa ve yasaların kendisine verdiği görevler çerçevesinde sürdürmektedir703

•

;o ı ina~, Afet; Askerlik Vazifesi, Devlet Matbaası, İstanbul, 1930, s. 38.

;oz Türkler Ansiklopedisi, "Askerlik Vazifesi Maddesi", Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, Cilt 13, s. 913. AnaBrittanica, "Askere Alma" 1994, ci lt. 3, s. 156.

703 http://www.tsk.tr/ 29.08.2011

-439-

Sonuç

Türk milleti tarihin ilk devirlerinden itibaren orduya önem vermiş, milletin her ferdi kendisini askedikle yükümlü kılmıştır. Yurtta ve dünyada barışın Türk ordusunun gücüyle gerçekleşebileceğille inanmıştır. Bu yüzden her Türk kendisini ordunun bir parçası saymıştır.

Ahilik teşkilatında asker! geleneği ribat geleneğinden geçmiş olduğu tahmin edihp.ektedir. Ahilik teşkilatından önce devletin güvenliği için sınır boylarında

oluşturulan ribatlar (sınır devriyeleri) asker! vazife ifa ettiiderinden dolayı askeri eğitimi sürekli yapmaktaydılar. Bugünkü modem askeri eğitiminde olduğu gibi ahi birlikleri de her asker! teşkilat gibi silah kullanma, haberleşme, destek ve ilcmal hizmetleri, doğal olaylara hazırlıklı olma, açlığa, susuzluğa dayanma gibi iyi bir asker olmayı hedefleyen bütün elzem ve hayatı davranışların kazandırılması

esasına dayanınaktadır704 •

Ahilik teşkilatındaki asker! eğitim ve donanım, zaviyenin hizmet bölgesine göre şekillenmekle beraber, genel eğitim metotları aynı idi. Ahilik teşkilatının, asker! eğitim yeri olduğu ve orduya destek sağladığı, merasimlerde ortaya çıkan Ahi alaylarından da anlaşılmaktadır705 • Ahiler her zaman vatan savurunasına destek veımişler ve hiçbir zaman bu vatanİ görevinden geri kalmamışlardır. Ahiler ülkemizde bulunan her bireye, gerek ahlaki, gerekse idari olarak, asker! vazife aşkı ile örnek ve destek olmuşlardır. ·

Yüce Türk milletinin azimli, kararlı, liyakatli ve üstün vazife aşkına sahip devlet memurları, amirleri, askerleri, komutanları hiçbir özveriden kaçınmayarak bugünkü modem sistemin, bilgisayarın, intemetin, teknolojinin, lazer yazıcılarının olmadığı bir dönemde çok ciddi çalışmalar neticesinde Türkiye çapında asker kaçaklarımn tamamının adreslerini hatasız olarak birebir tespit etmiştir. Daha sonra tespit edilen bu asker kaçaklarını yasal yollarla çağrıda bulunmuş ve çağrıya cevap vermeyenierin tamamını hukukun üstünlük ilkesine uyularak Bakanlar Kurulu kararıyla Cumhurbaşkanının onayı ile kaçakların, vatan hainlerinin tamamının vatandaşlığı elinden alınmıştır. Daha sonra da taşınmaz malları devletin hazinesine devredilmiş tir.

70~ Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi "Ahilik Maddesi", İstanbul, 1988, Cilt 1, s. 540-543.

705 Akyüz, Yahya; Türk Eğitim Tarihi, (Anadolu Öğretmen Liseleri İçj.n Ders Kitabı), Ankara, 2000,s.42. '

l' }"

-440-

Tarih boyunca Türk devletlerinin ordulannda tam bir disiplin hakim olmuş, devlet başkanlarına ve komutal!lara büyük saygı gösterilmiştir. Onların sarsılmaz otoritesi sayesinde sayısız zaferter kazanılmıştır. Bugün huzur, güven ve barış içerisinde hayatımızı idame ettirebiliyorsak; bunu önce yüce Türk milletinin ordusuna, gazilerine, şehitlerine, isimsiz kahramanlarına, komutanlanna, şuurlu halkına ve devletine borçluyuz.

Kaynakça

Akbıyık, Yaşar; "Milli Mücadele" Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002.

Akyüz, Yahya; "Atatürk ve 1921 Kongresi", Cumhuriyet Döneminde Eğitim (CDE), İstanbul, 1983.

Akyüz, Yahy~>Türk Eğitim Tarihi, (Anadolu Öğretmen Liseleri İçin Ders Kitabı), Ankara, 2000. ·

AnaBrittanica, Genel Kültür Ansiklopedisi, Ana \Yayıncılık, İstanbul, 1994, cilt. 3.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon Kodu: Yer No 030.18.Öl.02.38~60.16, Tarih 04.9.1933

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, Fon· Kodu: Yer No 030.18.01.02.30.53.15, Tarih 18.7.1932

Bayram, Mikail; Ahi Evren ve Ahi Teşkilatının Kuruluşu, Konya, ı 99 ı.

Burak, Durdu Mehmet; "Enver Paşa 'nın Hayatı ve İngiliz Belgelerindeki Düğün Raporu", Gazi Üniversitesi Kastamonu Eğit~m Fakültesi Dergisi, Cilt ı3, No ı, Kastamonu, 2005.

Burak, Durdu Mehmet; Birinci Dünya Savaşı 'nda Türk-İngiliz ilişkileri, Babil Yayınları, Ankara, 2004.

Çadırcı, Musa; "Y enileşme Sürecinde Osmanlı Ordusu", Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002

Çağatay, Neşet; Ahiliğin Orta çağ Anadolu Toplumuna Etkileri, 1. Uluslararası, Ahilik

1 Kültürü, Sempozyum Bildiril eri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, ı 996.

Çağatay, Neşet, Bir Türk Kuntmu Olarak Ahilik, Ankara Üniversitesi, ilahiyat Fakültesi Yayınları, No. ı23, Ankara, ı974.

-441-

Çağatay, Neşet; Ahilik Nedir, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1990.

Davison; Roderic H.; The lmpact of the West on the Otoman Empire 1774-1923, Austin Texas, 1990.

Doğan, İsmail; Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Hakları, Pegem A Yayıcılık, Ankara, 2004.

Erken, Veysi; Bir Sivil Örgütlenme Modeli Ahilik Berikan Yayınevi, Ankara, 2008.

1

Eroğlu, Hamza; Türk İnialap Tarihi, M.E. B., İstanbul, 1982.

Eski, Mustafa; Atatürk'ün Kastamonu Gezisi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.

Gökbilgin, Tayyip; Milli Mücadele Başlarken, C.1, Ankara, 1959.

Güllülü, Sabahattin; Ahi Birlikleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 1977.

Hasan, Ümit, "Osmanlı/ık Öncesinde Türklerin Kültür Kökenierine Bir Bakış" Türkiye Tarihi, (yay. Yön. Sina Akşin), C.I, Cem Yayınları, İstanbul, 1990.

İnan, Afet; Askerlik Vazifesi, Devlet Matbaası, İstanbul, 1930, s. 38.

İslam Ansiklopedisi, "Asker Maddesi" Türkiye Di yan et Vakfı Yayınları, İstanbul, 1988.

Karaköse, Hasan; Ortaçağ Tarihi ve Uygarlığı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara, 2004.

Kaşgarlı, Mahmut; Divanu Lugati 't-Türk, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara, 1986.

Kafesoğlu, İbrahim; Selçuklu Tarihi, MEB. Yayınları, İstanbul, 1992.

Köksal, M. Fatih; Ahi Evran ve Ahi/ik, Kırşehir Valiliği Kültür Hizmeti, Yayın No: 5, Kırşehir, 2006.

Lewis, Bernard; Modern Türkzve 'nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996.

Nişancı Abdullah; Milli Eğitim Meselelerimiz, Yeni Asya Yayınları, Sosyal Bilimler serisi, No. 7, İstanbul, 1981.

Öztuna, Yılmaz; Biiyük Türkiye Tarihi, Ötüken Yayınevi, 9. Cilt, İstanbul, 1983.

-442-

Öztürk, Cemi!; Türk Tarihi ve Kültürü, Pegem A yayınları, Ankara, 2004.

Şahingöz, Mehmet; Türkiy~ ve Türkistan İlişkileri, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Dr. Himmet Biray Özel Sayısı, C.l, Ankara, 1999.

Şahingöz, Mehmet; "Milli Mücadele Dönemi Türk Basınında Wilson Prensipleri", Atatürk Araştırma dergisi, cilt XII, Temmuz 1996, No. 35.

Şimşek, Muhittin; -Toplam Kalite Yöntemi İle Ahilik Teşkilatının Karşılaştırılması; Hayat Yayıncılık, İstanbul, 2002.

Turan, Osman; Selçuklular Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, Boğaziçi Yayınları, İstanbul1993.

Turan, Osman; Selçuklular ve İslamiyet, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul, 1971.

'" Turan; Refik; Atatiirlt-İlkeleri ve İnkzlap Tarihi, Gazi kitapevi, Ankara, 2005. Türkler Ansiklopedisi, "Askerlik Vazifesi Maddesi", Yeni Türkiye

Y ayıriları, Ankara, 2002 \ Türk Vatandaşlığı Kanunu, Kanun numarası: 5901, Kabul tarihi 29.05.2009. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi "Ahilik Madde,si", İstanbul,

1988. . ,_

Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi" Ordu Maddesi", İstanbul, 1988. Yalçın, E. Semih; Türk İnkzlap Tarihi ve Atatürk İlkeleri; Siyasal kitapevi,

Ankara, 2004.

http://www.tsk.tr/ 29.08.2011.

http://www.belgeler.com/blg/ar5/Milli-mucadele.l 0.09.20 ll

BELGELER

T. C. BAŞVEKA!..ET

Muamelllt Müdürlüjtij ş.,ı,..,.

s..p. '17/ j' f!,

-443-

KARARNAME

11iıı.i .limcade:teye i§tirak etmiyerek Türkiye haricinde kalan v

§:imdiye kad:a;r:- da avde:t.-et.I:Emi§·-bulunan ... ım l:'but listede isim:ter:i-yaz.:ı.

(53) §alla= I04I numaralı kan=a tevf"ikan T!l:rk va tanda§lığ:ı.ndan çık

rıl.maü=:ı.; Dahiliye Vekil.et:inin I3/7/932 tarih ve 41:45/6036 numaraı

tezkeresi:te yapılan teklifi üzerine İcra Vekilieri Heyetinin IB/7/9

tarihli içtima=da tasvip ve kabul oıunrnu§tur •

IB/7/932

RE İS İ c ::llı:HtıR

Bş..V. Da. V.

~ Mf.. V.

G.t.v. Zr.V.

,.f~~ .. ı :ı.s .1 o:ı ·Lj_._o_.2:._· _··.L.I::::3..:.0__.j_5:...3::::........ı.__ı5_.)

ır. c. BAŞ'IE.!CALET·

.,UAioiEI..AT IIOt>ORl.OCO

-'··t--s.., 'P-1'&'~~

-444-

KARARNAME.

T. C. Bl'.ŞBAKANLIK

CUMHURİYET A"RŞ:VJ

1.1i.ııi. savaşa ke.tı1reayaxk Türkiye hudutları h.ari.cinde lt:a.ıi

ve 24 temmuz I923 ten 3I mayıs 927 tar~~e kadar da meoıeketıer

dönmemi.ş o1a_-rı :i;L_~~~~_l.~s_-:t_~_de ~~_ıarı yı::zı!.ı 60 kiyin:ln ~~!-~-~a~_a . _ i i kanuna göre ~tir k va to.nd.;~ıı.;çın.d.an ç:ı.kar:ı.ımaıar.:ı.; Dahi.ı.i.ye Ve}<:i11 .

ı ğinin 24/8/933 tar~h ve 55I6/Iô66 sayııı tezkords~ üzerine Icra Vi-ki11eri. Heyetince 4/9/933 te ka~uı oıunmu~t~r.

4/9/933

1

ı~~~ 1 . . . ! Ha- V.. Ya. V~ V ..

f~~~

Bıı- v. Ad. V.

.1i . lı:.. V. V. S. L M. V.

1 :~ /lf1ciA ı.

G. LV. Zr. V.

r.· ~ -

. -~:

-445-

Tabio-l

NÜFUS ..ı:r.ı Emniyet Beyann KÜTÜGÜN- 3' İşleri Şube bağlı

DOGD siciLi DEKİ S: Müdürlüğü Kons~

BABASI ANASI UGU NUFUSTA t:O n ün Tahriı :.. İSMi YER KAYlTLI § Tarih

isMi isMi VE OLDUGU c.. Şube Tarih N uma (") r:n = TARİH MAHALLE -· > cı; c veNr. t"' ...:: = >ol "'l '< 1 > "' ..,

!3 Le on Ohannes Eva Kayseri Kayseri Şuturban - - - 29 16486-3 Baklayan Baklayan 1295 Mahallesi 28

Hane

84 Le on Ağop Sürpuhi Adana Adana S isli 323 Vuku 97 32 16673-: Bızdıkyan Bızdıkyan 1304 Mahallesi 4 at

Hane defter i

24 Kiğork V içen Kara Filomen Ankara Ankara His ar 12 126 - 40 16559-: Kara Ağop AğopOğlu 1292 Ağniya Oğlu Mahallesi 28

Hane

)72 DrKegork Artin Marise Kayseri Kayseri: Tas 48 15 Kahire Şube: !.B. 2 Kahire Erriıeni Katalik

Varteryan Varteryan 1298 Mahallesi 5 14.6.932 tarih 29 Nisaı numaralı Hane ve 3465/1407 ve

no 283/144

)72 Varteryan Hacı Ha ci Kayseri Kayseri: Tas 48 15 Kah ir e Şube: !.B. 2 Kah i re Ermeni Katalik

Murat Maryarn 1282 Mahallesi 5 14.6.932 tarih 29 Nisaı numaralı Hane ve 3465/1407 ve

no 283/144

-446-

TABL0-2

.qı EMNiYET BEYANNAM NÜFU

...... İŞ LERİ BAG LI :::

s ::2. UMUM BULUNDU( siCİLİ KÜTÜ co MÜDÜRL KONSOLOl

BABASI ANASI DOGDUG NUFUSTA GÜN- c:: ÜGÜ-NÜN TAHRİRA1 ı:-

İSMİ U YER VE KAYlTLI DEKİ c:: TARİH İSMi İSMİ TARİH OLDUGU z

ŞUBE NUMARA S o MAHALLE c:: TARİH (j m ~' t=• ;ı. c:: VE -< ,...,

"'1 -< NUMARA ;ı. t"'l

SI " Şehnaz Ağop Gülsine Kırşehir Kır§ehir lO 17 Paris Şube 4.B.B. Paris Babikyan babikyan Ermeni Kuş 14.5. 933

Kosta\. . 1292 Dili Mahallesi tarih ve 12.1. 933 taı

34 Numaralı 2379/704 No. No. Hane

\

Takoş Kivork Virguna Ankara Ankara: Hisar 25 6 Hal ep Şube: I.A. Halep Demircioğlu Demircia Demircioğl 1318 Fukara

•,

' ğlu u Mahallesi 176 23.2\m 19.5.933 t

Numaralı tarih ve 446/178 No. Hane

2100

Vahan Ohan Mığırdaç Filorise Yozgat Yozgat: Saray 20 55 Köstence Şube: I.A. Köstence Güllüyan Güllüyan Filor Köyü içi

n ah iye 120 18.1.933 14.9.932 tarih Numaralı tarih ve Hane 1906/202 no.

3921144 no.

Horen Kirkor Takahi Adana 1317 Seyhan: 23 13 Kah i re ı. A. Kahire Dedeyan Dedeyan Dedeyan Adana Çukur 3 22.1.933

Mescit 24 Mayıs 19 Ermeni 4651183 No. 2183/113 No. Mahallesi 24 Numaralı

Hane

ı ı