sheria ya taasisi za kazi, 2004

7/27/2019 SHERIA YA TAASISI ZA KAZI, 2004

1/39

1

_______

SURA YA 300

____

SHERIA YA TAASISI ZA KAZI

SHERIA KUU

MPANGILIO WA VIFUNGU

SEHEMU YA I

VIFUNGU VYA AWALI

Kifungu Jina

1. Jina fupi na kuanza kutumika kwake.

2. Tafsiri

SEHEMU YA II

BARAZA LINALOSHUGHULIKIA MASUALA YA KAZI,

UCHUMI NA JAMII

3. Kuanzishwa kwa Baraza

4. Muundo wa Baraza

5. Kazi na Mamlaka ya Baraza

6. Muda wa kushika cheo na masharti ya uanachama

7. Kuondolewa kwa mjumbe na kujaza nafasi

8. Kamati za Baraza

9. Mikutano ya Baraza

10. Usimamizi wa Baraza

11. Taarifa ya mwaka ya Baraza


2/39

2

SEHEMU YA III

TUME YA UPATANISHI NA USULUHISHI

12. Kuanzishwa kwa Tume

13. Uhuru na hadhi ya Tume

14. Kazi za Tume

15. Mamlaka ya Tume

16. Muundo wa Tume

17. Muda na Masharti ya Utumishi wa Makamishna

18. Mkurugenzi wa Tume

19. Wapatanishi na wasuluhishi

20. Mamlaka ya wapatanishi na wasuluhishi.

21. Viapo.

22. Wafanyakazi wa Tume.

23. Usimamizi wa fedha za Tume.

24. Mahesabu na Ukaguzi.

25. Mamlaka ya Kuingia Mikataba.

26. Kukasimisha madaraka ya Makamishna.

27. Ukomo wa uwajibikaji na ukomo wa ufichuzi.

28. Taarifa ya Mwaka ya Tume

SEHEMU IVKAMATI YA HUDUMA ZA MSINGI

29. Uanzishwaji wa Kamati ya Huduma za Msingi.

30. Kazi za Kamati ya Huduma za Msingi.

31. Uteuzi wa Kamati ya Huduma za Msingi.

32. Taarifa ya Mwaka ya Tume

33. Usimamizi wa Kamati ya Huduma za Msingi.


3/39

3

SEHEMU YA V

BODI YA UJIRA

34. Tafsiri.

35. Uteuzi wa Bodi ya Ujira.

36. Kazi na Mamlaka ya Bodi ya Ujira.

37. Uchunguzi.

38. Taarifa ya Bodi ya Ujira.

39. Kuweka amri ya ujira.

40. Kipindi cha Utendaji Kazi wa amri ya ujira

41. Matokeo ya Kisheria ya amri ya ujira.

42. Usimamizi wa Bodi ya Ujira.

SEHEMU VIUSIMAMIZI WA KAZI NA UKAGUZI

43. Uteuzi wa Kamishna wa Kazi na Maafisa wengine.44. Kukasimisha Madaraka.45. Mamlaka ya Afisa wa Kazi46. Amri tekelezi.47. Pingamizi dhidi ya amri tekelezi48. Rufaa dhidi ya amri ya Kamishna wa Kazi49. Makosa dhidi ya Maafisa wa Kazi.

SEHEMU YA VIIMAHAKAMA YA KAZI

50. Uanzishwaji na muundo wa Mahakama ya Kazi.51. Mamlaka ya Mahakama ya Kazi.52. Madaraka ya Mahakama ya Kazi.53. Washauri wa Mahakama.54. Msajili na Kaimu Msajili wa Mahakama ya Kazi55. Kanuni na Mahakama ya Kazi56. Uwakilishi kwenye Mahakama ya Kazi57. Rufaa dhidi ya Uamuzi wa Mahakama ya Kazi.58. Marejeo ya suala la kisheria kwenye Mahakama ya Rufaa.


4/39

4

SEHEMU YA VIII

MASWALA YA JUMLA

59. Usiri.60. Uzito wa kuthibitisha kosa.61. Dhanifu ya nani ni mwajiriwa.62. Miongozo63. Makosa.64. Adhabu65. Kanuni.66. Vifungu vya akiba na mpito.

_______JEDWALI

_______

Sheria kwa ajili ya kuanzishwa kwa Taasisi za Kazi kuainisha kazi,

mamlaka na wajibu, na kuainisha mambo mengine yanayofanana

na hayo.

[1/02/2005]

[TS Na. 14 La

2005]

Sheria No. 8 ya 2006.

SEHEMU YA I

VIFUNGU VYA AWALI

Jina fupi 1. Sheria hii Itaitwa Sheria ya Taasisi za Kazi, ya Mwaka 2004 na itaanza

kutumika katika tarehe itakayoainishwa na Waziri kwenye notisiitakayochapishwa kwenye Gazeti la Serikali.

Tafsiri Isipokuwa pale muktadha unavyokusudia vinginevyo, Sheria hii-

Tume| maana yake Tume ya Upatanishi na Usuluhishi iliyoanzishwa

kwa mujibu wa Kifungu cha 12;


5/39

5

Baraza maana yake Baraza la Jamii, Kazi na Uchumi lililoanzishwa

kwa mujibu wa kifungu cha 3;

Sura ya 366 ELRA maana yake Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini;

Kamishna wa Kazi maana yake Kamishna wa Kazi aliyeteuliwa kwa

mujibu wa masharti ya kifungu cha 43(1) na endapo Kamishna wa

Kazi hayupo, basi Naibu Kamishna wa Kazi;

Mahakama ya Kazi Maana yake Mahakama Kuu Kitengo cha Kazi

kama kilivyoanzishwa kwa mujibu wa kifungu cha 50;

Sheria za Kazi zinajumuisha Sheria hii na sheria zingine zozote ambazo

Waziri anawajibika nazo;

Afisa Kazi maana yake ni afisa wa kazi kama ilivyoainishwa na

kifungu cha 43(3) na inajumuisha Kamishna wa Kazi au Naibu

Kamishna wa Kazi;

Waziri kwa mujibu wa kifungu cha 34(a), maana yake ni Waziri

mwenye dhamana ya mambo ya kazi;

Katibu Mkuu isipokuwa pale itakavyoelezwa vinginevyo ndani ya

sheria hii, Katibu wa Wizara yenye dhamana ya mambo ya kazi;

Msajili wa Mahakama ya Kazi maana yake ni Msajiri aliyeteuliwa kwa

mujibu wa kifungu cha 54;

Msajili wa Vyama maana yake ni Msajiri aliyeteuliwa kwa mujibu wa

masharti ya kifungu cha 43(3) na endapo Msajiri hayupo, basi

Naibu Msajiri aliyeteuliwa kwa mujibu wa kifungu kidogo cha

(2);

Sekta maana yake ni shughuli au huduma au sehemu ya shughuli au

huduma.


6/39

6

SEHEMU YA II

BARAZA LINALOSHUGHULIKIA MASUALA YA KAZI, UCHUMI NA JAMII

Kuanzishwa

kwa Baraza3. Kutakuwa na Baraza linaloshughulikia masuala ya Kazi, Uchumi na

Jamii;

Muundo waBaraza na kazi

zake

4-(1) Baraza litakuwa na wajumbe wafuatao watakaoteuliwa na Waziri

kwa mujibu wa kifungu hiki.

(a) Mwenyekiti ambaye hatakuwa-

(i) mjumbe,afisa au mwajiriwa wa chama cha

wafanyakazi, chama cha waajiri au shirikisho; au

(ii) mwajiriwa wa utumishi wa umma ndani ya serikali ya

Jamhuri ya Muungano;

(b) Wajumbe wengine kumi na sita ni-

(i) Katibu Mkuu na wajumbe wengine watatu

watakaowakilisha maslahi ya serikali;

(ii) wajumbe wanne watakaowakilisha maslahi ya

waajiri;

(iii) wajumbe wanne watakaowakilisha maslahi ya

waajiriwa;

(iv) wajumbe wanne watakaoteuliwa kwa kuzingatia

utaalamu wao katika masuala ya kazi, uchumi na

uuandaaji wa sera za kijamii;

(2) Kabla ya uteuzi wa wajumbe wa Baraza, Waziri atatoa notisi kwa

maandishi ya kualika mapendekezo kutoka-

(a) Vyama vya wafanyakazi na mashirikisho ya vyamavya wafanyakazi, yaliyosajiliwa endapo mjumbe atatakiwa

kuwawakilisha wafanyakazi au


7/39

7

(b) Vyama vya waajiri na mashirikisho ya vyama

vya waajiri, endapo mjumbe atatakiwakuwawakilisha waajiri;

(c ) Wale wajumbe wa wa Baraza wanaowakilisha maslahi

ya waajiri na wafanyakazi kwa mujibu wa kifungu

kidogo cha (1) (b)(iv);

(3) Kwa idhini ya Waziri, Baraza linaweza kuwashirikisha

wajumbe wengine ili kulisaidia katika utendaji kazi, ingawa wajumbe hao

hawatapiga kura kwenye mikutano ya Baraza.

Kazi na

Mamlaka ya

Baraza

5-(1) Kazi za Baraza zitakuwa ni-

(a)Kuishauri serikali kupitia Wizara katika mambo yafuatayo-

(i) hatua za kuhamasisha ukuaji wa uchumi na usawa

katika jamii;

(ii) sera za kijamii na uchumi;

(iii) mabadiliko yoyote ya msingi katika sera za Kijamii na

kiuchumi kabla ya kuwasilishwa kwenye Baraza la Mawaziri;

(iv) kuhamasisha uratibu sera kwenye masuala ya kikazi,

kiuchumi na kijamii;

(b) Kumshauri Waziri kuhusu-

(i) sera ya taifa ya soko la ajira;(ii) mapendekezo yoyote ya sheria ya kazi kabla

hayajawasilishwa kwenye Baraza la Mawaziri;

(iii) kuzuia na kupunguza upungufu wa ajira;(iv) suala lolote lililoainishwa na Shirika la Kazi la Dunia;(v) suala lolote lililoainishwa na vyama vya kitaifa au


8/39

8

kimataifa ambavyo Tanzania ni mwanachama;

(vi) kanuni za utendaji bora wa kazi;(vii)kukusanya na kujumuisha habari na takwimu kuhusu

usimamizi wa sheria za kazi;

(viii)suala lolote la ajira lililopelekwa kwenye Baraza naWaziri au Baraza linadhani kuwa linafaa ili kufikia

malengo ya sheria za kazi;

(c)kuhakikisha waajiri na wafanyakazi kila upande unapendekeza;

(i) Washauri kwa ajili ya uteuzi wa baraza la washauri wa

mahakama kama ilivyoainishwa katika kifungu cha 53;

(ii)watu kwa ajili ya uteuzi wa wajumbe wa chomo cha

utawala cha Tume kwa mujibu wa kifungu cha 16;

(iii) watu kwa ajili ya uteuzi wa wajumbe wa Kamati ya

Huduma za Msingi kwa mujibu wa kifungu cha 29;(d)kupitia na kuchanganua masuala ya kijamii na kiuchumi;(e)kwenda sambamba na maendeleo ya kimataifa katika sera za

kijamii na kiuchumi;

(f) kutathimini ufanisi wa sheria na sera zinazoathiri sera yakijamii na kiuchumi;

(g)Kufanya kazi kwa kushirikiana na wizara mbalimbali, vyombovilivyoanzishwa kisheria mikakati na vyombo vingine au

Taasisi zisizo za kiserikali zinazojihusisha na uundaji na

utekelezaji wa sera za kazi, kijamii na kiuchumi;

(2) Katika utekelezaji wa kazi zake, Baraza linaweza-

(a) kufanya uchunguzi kadri itakavyolazimu;(b) Kufanya utafiti wa sera za kazi, kijamii na kiuchumi;

(3) Baraza linaweza kuamua kuandaa kanuni zake ili kutekeleza

utendaji wa kazi.

Uteuzi namasharti yauanachama

6.-(1) Mjumbe wa Baraza-

(a)atateuliwa kwa kipindi cha miaka mitatu; na(b)anaweza kuteuliwa tena baada ya kumaliza muda wake.

(2) Mjumbe wa Baraza atalipwa posho kwa ajili ya mikutano, usafiri

na kujikimu kwa kiwango kitakachopangwa na Waziri kwa mapendekezo

ya Katibu Mkuu baada ya kushauriana na Katibu Mkuu Menejimenti ya

Utumishi wa Umma.


9/39

9

Kuondolewa

kwa wajumbena kujaza

nafasi

7.-(1) Waziri atamuondoa mjumbe kutoka kwenye wadhifa huo endapo

mjumbe-

(a) amejiuzulu kwa maandishi na amewasilisha barua yakujiuzulu kwa Katibu Mkuu;

(b) hawakilishi tena maslahi kama alivyoteuliwa kwa mujibuwa kifungu cha 5(1)(b)(i),(ii) au(iii);

Ikizingatiwa kuwa, kuondolewa kwa mjumbe kwa sababu hii

kutafanyika endapo ameombwa na wawakilishwaji ambao yeye

anawakilisha maslahi yao;

(c) amefanya kosa kubwa la utopvu wa nidhamu kuhusiana nautendaji kazi kama mjumbe;

(d) hawezi kutekeleza majukumu yake kama mjumbe (kwasababu ya ugonjwa au sababu nyinginezo);

(e) hajahudhuria vikao vitatu vya Baraza bila ya kuwa naruhusa au sababu maalum;

(f) ametangazwa kuwa amefilisika; au(g) ametiwa hatiani kwa kosa la jinai na kuhukumiwa kifungo

bila ya kuwa na mbadala wa kulipa faini.

(2) Inapotokea nafasi iliyowazi kwenye Baraza, Waziri atamteua

mjumbe ili kujaza nafasi kwa muda uliobaki na anapofanya uteuzi huo

atalazimika kufuata masharti yaliyoainishwa katika kifungu cha 4.

Kamati za

Baraza8.-(1) Katika kutekeleza majukumu yake, Baraza laweza-

(a) kuunda kamati kwa ajili ya kufanya kazi maalumu zaBaraza; na

(b) Kwa mujibu wa idhini ya Waziri, kugawa majukumuyoyote ya kazi zake kwenye kamati kwa masharti kama

litakayoona yanafaa;

(2) Kamati iliyoteuliwa na Baraza-

(a) itakuwa na watu watatu;(b) itakuwa na angalau wajumbe wake watatu; na(c) inaweza kuhusisha idadi yoyote ya wajumbe wa kamati

zingine, ingawa wajumbe hao hawatapiga kura kwenye

vikao vya kamati ikiwa kamati hiyo imegawiwa

majukumu ya kutekeleza kwa mujibu wa kifungu kidogo

cha (1)(b)

(3)Kazi yoyote itakayofanywa na kamati kwa mujibu wa kifunguitatambuliwa kama kazi iliyofanywa na Baraza.


10/39

10

Mikutano ya

Baraza9.-(1) Mwenyekiti ataitisha-

(a) angalau mikutano mitatu ya Baraza ndani ya mwaka wakalenda;

(b) mikutano ya Baraza kwa mujibu wa kanuni zake; na(c) mkutano maalumu cha Baraza-

(i) kwa ombi la ushawishi la maandishi la wajumbewanne; au

(ii) Kwa ombi la Waziri.(2) Mwenyekiti akiwepo ataongoza mikutano yote ya Baraza.

(3)Ikitokea mwenyekiti hayupo, wajumbe wanaweza kumchagua

mwenyekiti miongoni mwao ili kuongoza kikao.

(4)Wingi wa wajumbe wa Baraza wataunda akidi pale tu

kutakapokuwepo na angalau mjumbe mmoja anayewakilisha maslahi yawafuatao-

(a) serikali;(b) waajiri; na(c) wafanyakazi

(5) Maamuzi ya wajumbe wengi wa Baraza waliopo kwenye kikao

utakuwa ndio uamuzi wa Baraza.

(6) ikitokea kura zimelingana, mjumbe anayeongoza mkutano atakuwa

na kura ya turufu itakayongezwa kwa upande wa wajumbe ili kukata

shauri.

(7) Baraza litalazimika kutunza kumbukumbu za vikao vyake.

Usimamizi wa

Baraza10.-(1) Katibu Mkuu-

(a) atawateua watumishi waliopo wa Wizara kuwa wajumbewa sekretarieti ya Baraza ili kutekeleza utendaji kazi; na

(b) anaweza kumteua afisa kutoka Wizarani kuwa Katibu waBaraza.

(2) Baraza linaweza kuingia katika mkataba na watu wengine ili

kusaidia utendaji kazi wake-

(a) baada ya kushauriana na Katibu Mkuu; na(b) kupata kibali cha Katibu Mkuu kuhusiana na masharti ya

mkataba.


11/39

11

Taarifa ya

mwaka yaBaraza

11. Baraza litawasilisha Taarifa ya mwaka ya shughuli zake kila mwaka

wa kalenda kwa Waziri kabla ya tarehe thelathini ya Juni ya mwaka

unaofuata.

SEHEMU YA III

TUME YA UPATANISHI NA UAMUZI

kuanzishwakwa Tume

12. Kutakuwa na Tume ya Upatanishi na Uamuzi.

Uhuru naHadhi ya Tume

13.-(1) Tume itakuwa-

(a) idara huru ya Serikali;(b) haitadhibitiwa au kuwajibika kwa mtu yeyote au mamlaka

yoyote katika utendaji wake wa kazi; na(c) haitajihusisha na chama chochote cha siasa, wafanyakazi,

waajiri, shirikisho la vyama vya wafanyakazi au waajiri.

(2) Serikali, mamlaka za umma na vyama vingine vilivyosajiriwa na

mashirikisho vitatoa ushirikiano ili kusaidia utekelezaji wa vipengele vya

kifungu kidogo cha (1).

(3) Kwa kuzingatia masharti ya sheria hii, sheria yoyote inayohusiana

na idara ya umma itatumiwa na Tume na ofisi yoyote iliyoanzishwa chini

ya Tume itakuwa ni ofisi ya umma.

Kazi za Tume 14.-(1) Kazi za Tume zitakuwa-

(a) kupatanisha mgogoro wowote ulioletwa mbele yake kwamujibu wa sheria yeyote ya kazi;(b) kuamua mgogoro wo wote ulioletwa kwa uamuzi kama-

(i) sheria ya kazi inahitaji mgogoro utatuliwe kwauamuzi;

(ii) wahusika wa mgogoro wamekubaliana mgogoroutatuliwe kwa uamuzi;

Sura ya 366 (iii) Mahakama ya Kazi imepeleka mgogoro kwenye Tumeili utatuliwe kwa usuluishi kwa mujibu wa kifungu cha

94(3)(a)(ii) cha Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini;Sura ya 366 (c)kuwezesha uanzishwaji wa jukwaa la ushiriki wa wafanyakazi,

kama ikibidi kufanya hivyo kwa mujibu wa kifungu cha 72 cha

Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini;(2) Tume inaweza-


12/39

12

(a) kwa maombi, kushauri na kutoa mafunzo kuhusiana nakuzuia na au kutatua migogoro kwa waajiriwa, waajiri,

vyama vilivyosajiliwa na mashirikisho;(b) kujitolea kupatanisha migogoro ambayo haijaletwa mbele

yake;

(c) kuendesha na kusimamia uchaguzi au kura za chama chawafanyakazi au waajiri kama-

(i) imetakiwa kufanya hivyo na Mahakama ya Kazi; au(ii) kwa maombi ya chama husika.

Mamlaka ya

Tume15.-(1) Katika utendaji kazi wake, Tume inaweza-

(a) kuteua mkurugenzi, wapatanishi na wasuluishi;(b)kuwaagiza wapatanishi au wasuluishi kupatanisha na kuamuamgogoro kwa mujibu wa sheria za kazi yoyote;(c)kuanzisha ofisi katika maeneo na ngazi za kiutawala kadiri

itakavyoamua;(d)kuanzisha vitengo vya Tume na kuvipa majukumu

maalumu;

(e)kuandaa kanuni ili kusimamia-(i) utawala wa ndani ya Tume;(ii) taratibu na mwenendo wa kuendesha upatanishi

wa migogoro;

(iii) taratibu na mwenendo wa kuendesha usuluishi wamigogoro;

(iv) taratibu na mwenendo wa Kamati ya Hudumaza muhimu;(f) kuchapisha miongozo;(g) kuchapisha kanuni za maadili kwa ajili ya wapatanishi na

wasuluhishi.

(2) Tume, kwa notisi kwenye Gazeti la Serikali, itachapisha kanuni au

miongozo kama ilivyoainishwa chini ya kifungu kidogo cha (1) (e) na (f).

Muundo waTume

16.-(1) Tume itakuwa na-

(a)Mwenyekiti, ambaye hatatakiwi kuwa-(i) mjumbe, afisa au mwajiriwa wa chama cha

wafanyakazi, chama cha waajiri au shirikisho; au


13/39

13

(ii) mfanyakazi katika sekta ya umma;(b)makamishna wengine sita.

(2) Mwenyekiti atateuliwa kutoka miongoni mwa watu wenye elimu nauzoefu na aliyejihusisha sana na masuala ya kikazi.

(3) Rais atamteua-

(a)Mwenyekiti, kutoka katika orodha ya watu watatuwaliopendekezwa na Baraza;

(b)makamishna wawili waliopendekezwa na wajumbe wa Barazakuwakilisha maslahi ya wafanyakazi;

(c)makamishna wawili waliopendekezwa na wajumbe wa Barazakuwakilisha maslahi ya waajiri;

(d)makamishna wawili kuiwakilisha Serikali;(4) Uteuzi ulioainishwa kwenye kifungu kidogo cha (3) utafanywa kwa

mapendekezo ya Waziri baada ya kushauriana na Baraza.

Muda na

Masharti yautumishi wa

Makamishna

17.-(1) Kamishna atashika madaraka hayo kwa muda wa kipindi cha

miaka mitatu na anaweza kuteuliwa tena baada ya kipindi cha kwanza

kuisha.

(2) Ofisi ya Kamishna itakuwa si ya kudumu na kamishna hatalipwa

mshahara bali atalipwa posho kwa jiri ya kuhudhuria mikutano, kusafiri

na kujikimu kwa kiasi ambacho kitapangwa na Waziri kwa mapendekezo

ya Katibu Mkuu baada ya kushauriana na Katibu Mkuu, Menejimenti ya

Utumishi wa Umma.

(3)Ofisi ya Kamishna itakuwa wazi endapo Kamishna

(a)atajiuzulu;(b)ataondolewa ofisini kwa mujibu wa kifungu kidogo cha

(4).

(4) Rais, kwa mapendekezo ya Waziri atamwondoa Kamishna kwenye

ofisi ikiwa Kamishna-

(a) hawakilishi maslahi yaliyopelekea yeye kuteuliwa kwamujibu wa kifungu cha 16(3);

Ikizingatiwa kuwa, kuondolewa kwa Kamishna kwa sababu hii

kutafanyika endapo ameombwa na wawakilishwaji ambao

Kamishna anawakilisha maslahi yao;

(b) amefanya kosa kubwa la utovu wa nidhamu linalohusianana utendaji kazi wa kamishna;


14/39

14

(c) hawezi kutekeleza majukumu ya kamishna (kwa sababu yaugonjwa au sababu nyinginezo);

(d) hajahudhuria mfululizo vikao mitatu vya Tume bila ruhusaau sababu ya msingi;

(e) ametangazwa kuwa amefilisika; au(f) amekutwa na hatia ya kosa la jinai na kuhukumiwa kifungo


(5)Waziri atashauriana na Baraza kabla ya kupendekeza kwa Rais

kuondolewa kwa kamishna ofisini.

(6) Wakati wo wote ofisi ya Kamishna inapokuwa wazi, Rais,

atalazimika kuteua kamishna kujaza nafasi kwa kipindi kilichobaki na

wakati akifanya uteuzi huo atazingatia masharti yaliyoainishwa chini ya

kifungu cha 16(3).

Mkurugenzi wa

Tume18.-(1)Atateuliwa Mkurugenzi na Naibu Mkurugenzi wa Tume.

(2)Tume baada ya kushauriana na Waziri, itamteua Mkurugenzi naNaibu Mkurugenzi miongoni mwa watu wenye elimu, ujuzi na uzoefu

katika masuala ya uhusiano kazini na kuzuia na au kutatua migogoro.

(3) Mkurugenzi atakuwa ndiye mtendaji mkuu wa Tume na

atawajibika kwa mujibu wa maelekezo na usimamizi wa Tume.

(a) atawajibika kufanya maamuzi yanayohusiana na sera za Tumena shughuli za kila siku za kiutawala na usimamizi wa

mambo ya Tume;

(b) atatekeleza majukumu yake kwa mujibu wa sheria zozote zakazi au majukumu yaliyokasimishwa kwa mkurugenzi naTume;

Sura ya 366 (c)anaweza kupatanisha au kusuluisha mgogoro uliopo mbele yaTume kwa mujibu wa Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini.

(4) Isipokuwa kwa jambo lolote maalumu ambalo Tume itakielekeza

vinginevyo kwa maandishi, Mkurugenzi atahudhuria mikutano ya Tume

ila hatapiga kura.

(5) Mkurugenzi kwa kushauriana na Tume anaweza kukasimisha

majukumu yake yoyote au ya Tume kwa mpatanishi, msuluishi au

mfanyakazi.

(6) Bila kuathiri masharti ya Sheria hii, Mkurugenzi anaweza

kupeleka Mahakama ya Kazi mgogoro wo wote uliopo mbele ya Tume

kwa ajiri ya uamuzi kama inafaa kufanya hivyo kwa maslahi ya umma.


15/39

15

Wapatanishi na

Waamuzi19. (1) Tume itawateua wapatanishi na wasuluishi wengi kadiri

itakavyoona inafaa kufanya kazi za Tume.

(2) Tume inaweza kuteua wapatanishi na wasuluishi aidha wa mudawote au wa muda mfupi na kwa masharti itakayopanga, kwa kushauriana

na Ofisi ya Menejimenti ya Utumishi wa Umma.

(3) Wakati wa kuteua mpatanishi, Tume itazingatia uundwaji wa

Tume huru na ya kitaaluma.

(4) Tume itaandaa kanuni za maadili kwa wapatanishi na wasuluishi

na kuhakikisha wanazifuata katika utendaji kazi wao.

(5) Tume itawajibika kusimamia na kuadabisha wapatanishi na

wasuluishi ili mradi usimamizi na uadibishaji hautaingilia uhuru wa

mpatanishi au msuluishi dhidi ya mgogoro wo wote.

(6) Tume inaweza kumuondoa mpatanishi au msuluishi ofisini

endapo-

(a)amefanya utovu mkubwa wa nidhamu kuhusiana na kazi zampatanishi au muamuzi;

(b)amekosa uwezo wa kutekeleza majukumu kama mpatanishiau muamuzi;

(c)amevunja kanuni za maadili kwa mujibu wa kifungu kidogocha (4).

Sura ya 366(7) Sheria hii au Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini haitazuia-

(a)mtu kuteuliwa kuwa mpatanishi na msuluishi chini ya kifunguhiki;

(b)mtu huyo kupewa jukumu la kufanya kazi zote kamampatanishi au msuluishi katika mgogoro.

(8)Majukumu kwa mujibu wa kifungu kidogo cha 7(b) yatafanyika pale

tu kutakapokuwepo na kanuni na miongozo imetolewa ili kusimamia

utekelezaji wa majukumu hayo kwa mtu huyo.

Mamlaka ya

wapatanishi na

wasuluishiSheria na. 8 ya

2006

20.- (1) Wapatanishi na waamuzi walioteuliwa kwa mujibu wa sheria hii

wanaweza-

(a)Kumuita mtu yeyote kumhoji au kuhudhuria siku yakusikilizwa kwa upatanishi au uamuzi kama mpatanishi au

msuluishi anadhani uwepo wa mtu huyo utasaidia utatuzi wa

mgogoro;


16/39

16

(b)Kumuita mbele ya mpatanishi au msuluishi mtu yeyoteambaye anasadikiwa kuwa anamiliki au anashikilia kitabu cho

chochote, nyaraka au kitu husika kwa utatuzi wa mgogorokwa ajili ya kuhojiwa na kutoa kitabu, nyaraka au kitu hicho

halisia;

(c)kulisha kiapo au kumthibitisha kusema ukweli kutoka kwamtu yeyote aliyeitwa kutoa ushahidi; na

(d)kumhoji mtu yeyote kuhusu suala lolote muhimu kuhusiana namgogoro.

(2) Ada ya ushahidi kwa mtu anayeitwa kutoa ushahidi mbele ya

mpatanishi au msuluishi kwa mujibu wa kifungu hiki italipwa na upande

unaomwita shahidi.

(3) Ikiwa shahidi ameitwa na Tume yenyewe, gharama za shahidi

zitalipwa na Mkurugenzi wa Tume.

(4) Bila kujali masharti ya kifungu kidogo (2), kwenye baadhi ya kesi,Kamishna anaweza kuamuru gharama za shahidi zilipwe na Mkurugenzi

wa Tume.

(5) Mtu yeyote, ambaye anafanya au anaacha kufanya jambo lolote

liloainishwa kwenye aya (a) mpaka (i) za kifungu hiki kidogo, anafanya

kosa la kuidharau Tume:

(a) ikiwa mtu ameitwa mbele ya mpatanishi au msuluishiakashindwa kufika mahali, tarehe na muda uliopangwa

kwenye samansi bila sababu ya msingi;

(b)ikiwa baada ya kufika kwa mujibu wa samansi mtu huyoakashindwa kusubiri mpaka aruhusiwe na mpatanishi au

msuluishi;

(c)endapo atakataa kula kiapo au kuthibitisha kuwa atasemaukweli kama shahidi anapotakiwa kufanya hivyo na

mpatanishi au msuluishi;

(d)kwa kukataa kujibu swali lolote kikamilifu au kufikia kiwangocha uelewa au imani ya mtu huyo, isipokuwa pale ambapo

sheria haimruhusu kufanya hivyo;

(e)endapo mtu, bila kuwa na sababu ya msingi, anakataa kutoakitabu, nyaraka au kitu kilichoainishwa kwenye samansi;

(f) endapo mtu huyo anamzuia mpatanishi au msuluishi kufanyakazi yoyote aliyopewa na au kwa mujibu wa sheria yoyote ya

kazi;


17/39

17

(g)ikiwa mtu huyo anatukana, anabeza au anamdharaumpatanishi au msuluishi, au anamdhulumu au anashinikiza

mwenendo wa shauri vinginevyo au anahisia vibaya uamuziwa mpatanishi au msuluishi;

(h)kwa makusudi anaingilia mwenendo wa upatanishi au uamuziau utovu wa nidhamu wa namna ye yote wakati wa mienendo

hiyo;

(i) kwa kufanya jambo lolote mbele ya Tume, ambalo endapojambo kama hilo likifanywa mbele ya mahakama ya sheria

lingekuwa ni dharau kwa mahakama.

Viapo 21. Kamishna, Mkurgenzi, Mpatanishi na Msuluishi atakula kiapo cha

kutekeleza ipasavyo majukumu kama ilivyoainishwa kwenye jedwali

ndani ya Sheria hii kabla ya kuanza kutekeleza majukumu ya ofisi.

Wafanyakazi

wa Tume22.(1) Mkurugenzi anaweza kuteua wafanyakazi baada ya kushauriana

na Tume.

(2) Tume baada ya kushauriana na ofisi ya Menejimenti ya Utumishi

wa Umma itaamua malipo ya wafanyakazi.

(3) Mkurugenzi atawajibika kwa kusimamia na kuadabisha

wafanyakazi.

Usimamizi wafedha za Tume

23.-(1) Pesa na rasilimali za Tume zitahusisha-

(a) pesa zilizotengwa na Bunge;(b) michango, misaada na urithi kadiri Tume itakavyopokea

bila kuathiri uhuru wake;(c) pesa nyingine au mali zinazotokana na Tume-

(i) chini ya sheria ye yote; au(ii) kwa namna nyingine yoyote katika utendaji wake

wa kazi.

(2)Tume itawajibika kwa Bunge katika mapato na matumizi yake.

(3) Mwaka wa fedha wa Tume unaanza tarehe 1 Julai kila mwaka na

kuisha tarehe 30 Juni ya mwaka unafuata.

(4) Katika kila mwaka, kwa muda utakaopangwa na Waziri, Tume

itawasilisha bajeti yake ya mwaka unaofuata pamoja na makadirio ya

mapato na matumizi ya Tume na kiasi cha pesa kilichopendekezwa

bungeni.

(5) Uandaaji wa makadirio kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (4)

Tume itazingatia ushauri wa Waziri na Waziri wa Fedha.


18/39

18

(6) Waziri atalazimika, baada ya kupokea bajeti ya mwaka

kuiwasilisha bungeni.

Hesabu na

ukaguzi24.-(1) Tume-

(a) itatunza vitabu vya mahesaabu ya fedha na kumbukumbuza mapato, matumizi, mali na madeni;

(b) itachukua tahadhari kuhakikisha kuwa rasilimali za Tumezinatunzwa na kutumiwa vizuri na kwa ufanisi mkubwa;

Sura ya 348 (c) itaandaa makadirio ya pesa kwa mujibu wa Sheria yaUsimamizi wa Fedha za Umma ya 2001.

(d) itaandaa mahesabu ya mwaka katika shughuli zake zotekwa mujibu wa taratibu za kihasabu zilizokubalika.

(2) Taarifa ya mahesabu ya Tume yatakaguliwa na Mdhibiti na

Mkaguzi Mkuu wa hesabu za serikali kwa kila mwaka wa fedha.

(3) Baada ya ukaguzi, Mdhibiti na Mkaguzi Mkuu wa hesabu za

serikali atathibitisha taarifa ya mahesabu ya Tume na kuiwasilishakwenye Tume.

Mamlaka ya

kuingiakwenye

Mkataba

25.-(1) Tume inaweza kuingia kwenye mkataba na mtu yeyote ili-

(a)kufanya kazi kwa ajili ya Tume; na(b)kufanya kazi ye yote kwa niaba ya Tume.

(2) Mtu yeyote ambaye ameingia mkataba na Tume atawajibika kwa

matakwa yanayoitaka Tume kuwa huru chini ya kifungu cha 13.

Kukasimisha

Mamlaka yaTume

26.-(1) Tume kwa maandishi inaweza kukasimisha madaraka, isipokuwa

madaraka au kazi zilizoainishwa hapa chini, kwa mjumbe ye yote wa

Tume, mkurugenzi, kamati ya Tume, mpatanishi au msuluishi

aliyeteuliwa kwa masharti ya kifungu cha 19.

(2) Madaraka ambayo Tume haitayakasimisha ni-

(a) kumteua mkurugenzi;(b) kuteua mpatanishi na msuluishi kwa mujibu wa kifungu cha

19;

(c) kupitisha bajeti ya mwaka au bajeti ya ziada kwa ajili yakuiwasilisha kwa Waziri kwa mujibu wa kifungu cha 23;

(3) Tume inaweza kuweka masharti kwenye kukasimu na kubadili aukufuta kukasimu kwa muda wowote.


19/39

19

(4) Tume inaweza kubadili au kuondoa uamuzi wowote uliofanywa na

mtu aliyekasimishwa madaraka kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (1).

Ukomo wa

Uwajibikaji na

Utoaji waTaarifa

27.-(1) Tume itawajibika kwa hasara yoyote aliyoipata mtu yeyote kwa

kufanya au kutofanya kitu Fulani kwa nia njema ili kutekeleza majukumu

ya Tume.

(2)Tume haiwezi kutoa kwa mtu ye yote au kwa mahakama ye yote

taarifa au nyaraka iliyopatikana kwa misingi ya usiri au bila kuathirika

wakati wa upatanishi.

(3) Katika sehemu hii, Tume ni pamoja na Tume, Kamishna na mtu

yeyote aliyeajiriwa, aliyeteuliwa au mwenye mkataba na Tume.

Taarifa ya

Mwaka ya

Tume

28.-(1) Ndani ya miezi sita baada ya mwisho wa mwaka wa fedha, Tume

itaandaa na kuwasilisha Bungeni kupitia kwa Waziri Taarifa ya Mwaka

kwa mujibu wa mwaka huo itakayokuwa na-(a) nakala ya taarifa ya ukaguzi wa mahesabu ya Tume;(b) taarifa ya mkaguzi ya mahesabu hayo;(c) taarifa ya utendaji wa Tume; na(d) taarifa nyinginezo ambazo Waziri anaweza kuhitaji.

(2) Waziri atawasilisha taarifa Bungeni mapema iwezekanavyo.

SEHEMU YA IV

KAMATI YA HUDUMA MUHIMU

Uanzishwaji

wa Kamati yaHuduma

muhimu

29. Kutakuwa na Kamati ya Huduma muhimu ndani ya Tume

Kazi za Kamati

ya Hudumamuhimu.

Sura ya 366

30. Kazi za Kamati ya Huduma muhimu zitakuwa ni-

(a) kuanisha huduma za msingi kwa mujibu wa kifungcha 76(3) cha Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini; na

(b) kuamua mgogoro wenye kutambua na au kutotambuakama mfanyakazi au mwajiri anahusika na huduma za

muhimu zilizoainishwa.

Uteuzi wakamati ya

huduma zamsingi

31.-(1) Waziri baada ya kushauriana na Baraza-

(a)atateua wajumbe watano walio na ufahamu na uzoefu washeria za kazi na mahusiano ya kazi kama wajumbe wa

Kamati ya Huduma muhimu.


20/39

20

(b)atateua mjumbe mmoja kuwa mwenyekiti wa kamati.(2) Mwenyekiti pamoja na wajumbe wa Kamati za Huduma muhimu

(a)watateuliwa kwa kipindi cha miaka mitatu; na(b)Wanaweza kuteuliwa tena baada ya kumaliza kipindi cha

kwanza.

(3) Waziri baada ya kupata mapendekezo kutoka kwa Katibu Mkuu

anaweza akaamua posho za wajumbe wa Kamati ya Huduma za Msingi

pale wanapoudhuria vikao, safari na mahitaji ya kujikimu.

(4)Katibu Mkuu atashauriana na Katibu Mkuu Menejimenti ya

Utumishi wa Umma kabla ya kutoa mapendekezo, kama ilivyoainishwa

kwenye kifungu kidogo cha tatu (3)

(5)Waziri atamuondoa mjumbe madaraka hayo ikiwa;

(a)amejiuzulu kwa maandishi na kuwasilisha barua yake kwaKatibu Mkuu;

(b)ana kosa kubwa la utovu wa nidhamu linaloendana na utendajiwa majukumu kama mjumbe.

(c)hawezi kutenda kazi kama mjumbe (labda kwa sababu yaugonjwa au sababu nyingine yoyote ile); au

(d)hakuudhuria kwa mfulilizo vikao vitatu vya Kamati yaHuduma muhimu bila ya kuwa na ruhusa au sababu ya msingi;

(e)ametangazwa kuwa amefilisika;(f) ametiwa hatiani kwa kosa la jinai na kuhukumiwa kifungo


(6)Nafasi yoyote itakayoachwa wazi kwenye baraza la huduma muhimu,

Waziri atateua mjumbe kujaza nafasi hiyo ili kumalizia muda uliobaki na

uteuzi huu utazingatia vigezo vyote vilivyoainishwa kwenye kifungu

kidogo (1).

Mamlaka

kamati yahuduma muhimu

32.-(1) Kamati ya Huduma muhimu inaweza-

(a)kumuita mtu yeyote kwenye shauri na kumhoji iwapo kamatiitaona ni vyema kuwa uwepo wa mtu huyo utasaidia utendaji

kazi wake;

(b)kumuita mtu yeyote ambaye anaaminiwa kuwa anamiliki auanamamlaka na kitabu chochote, nyaraka au kitu chochote

husika kwa ajiri ya utendaji kazi, kufka mbele ya kamati ili

kuulizwa na kutoa kitabu,nyaraka au kitu chochote.

(c)kusimamia kiapo au kukiri, kutoka kwa mtu yeyote aliyeitwakutoa ushahidi; na


21/39

21

(d)Kumhoji mtu yeyote kwa suala lolote lile linalohusu utendajikazi.

(2)Bila kujali matakwa ya kifungu cha kwanza (1) mtu yeyotehatatakiwa kujibu swali lolote au kutoa maelezo, kitabu, nyaraka au kitu

chochote ikiwa kama kuna sababu za kisheria za yeye kutofanya hivyo.

(3)Tume italazimika kulipia gharama za mashahidi watakaoitwa na

kufika mbele ya mpatanishi au msuluhishi kwa mujibu wa jambo husika

kulingana na kifungu hiki.

Usimamizi wa

kamati za

hudumamuhimu

33-(1) Kamati ya Huduma muhimu inaweza ikaweka kanuni kwa ajili ya

uendeshaji vikao.

(2) Tume itatumia wafanyakazi waliopo kuunda sekretarieti yaKamati ya Huduma muhimu ili kusaidia utendaji kazi.

SEHEMU YA V

BODI YA UJIRA

Tafsiri 34.Kwa mujibu wa kifungu hiki, Waziri maana yake ni-

(a) Waziri anayehusika na maswala ya utumishi wa umma iwapokwa mujibu wa vifungu hivi vitatumika kwenye sekta kwa

ujumla au sehemu ya utumishi wa umma;au

(b)Waziri anayehusika na masuala ya ajira bila kujali sektayoyote.

Uteuzi wa Bodiya Ujira

35.-(1) Waziri anaweza kuteua Bodi ya Ujira juu ya sekta ili kuchunguza

malipo na mapatano na masharti ya ajira kwa kila sekta na eneo na

italazimika kutoa taarifa za utafiti na mapendekezo kwa Waziri.

(2)Waziri atalazimika kuchapisha notisi kwenye Gazeti la Serikali

kuainisha-

(a) majina ya watu walioteuliwa kama wajumbe wa Bodi yaUjira;

(b)mambo ya kuzingatia kwenye uchunguzi , kama-(i) sekta na eneo linalotakiwa kuchunguzwa;(ii)

aina na matabaka ya wajiriwawatakaochunguzwa


22/39

22

(iii) mambo ya kuchunguzwa;na(c) Mwaliko kwa umma ili kuleta maandishi yao ndani

ya kipindi kitachokuwakimeainishwa kwenye notisi.Sheria Na. 8 ya

2006(3) Bodi ya ujira itakua na wajumbe wafuatao ambao watateuliwa na

Waziri-

(a) mwenyekiti;(b)wajumbe wawili watakaoteuliwa na wajumbe wa Baraza

ambao watawakilisha maslahi ya waajiriwa;

(c)wajumbe wawili watakaoteuliwa na wajumbe wa Barazaambao watawakilisha maslahi ya waajiri;

(d)wajumbe wawili watakaopendekezwa na Baraza kuwakilishamaslai ya serikali;

(e)Mjumbe mmoja atakaeteuliwa na Waziri kwa mujibu wataaluma yake;

(4) Mjumbe wa Bodi ya Ujira atashikilia madaraka hayo mpaka pale-

(a)Waziri atakapoifuta Bodi ya Ujira;(b)Waziri atakapomuondoa kwamujibu wa kifungu kidogo cha

(5)

(5)Waziri-

(a)anaweza kumuondoa mjumbe kwenye nafasi hii kwa mudawowote;

(b)atalazimika kumuondoa mjumbe kwenye nafasi hii ikiwa-(i) amejiuzulu kwa maandishi na amewasilisha barua ya

kujiuzulu kwa Katibu Mkuu;(ii) ana kosa kubwa la utovu wa nidhamu linalohusu na

utendaji kazi kama mjumbe.

(iii) hawezi kutekeleza majukumu yake kama mjumbe (labdakwa sababu za ugonjwa au sababu nyingine yoyote);

(iv) hakuhudhuria kwa mfulilizo vikao vitatu vya Bodi yaUjira bila ya kuwa na ruhusa au sababu ya msingi;

(v) ametangazwa kuwa amefilisika;(vi) ametiwa hatiani kwa kosa la jinai na kuhukumiwa

kifungo bila ya kuwa na mbadala wa kulipa faini.

(6) Kwa nafasi yoyote itakayoachwa wazi kwenye Bodi ya Ujira,

Waziri atateua mjumbe ili kujaza nafasi hiyo kwa mujibu wa kufungu

kidogo cha (2) na (3).


23/39

23

(7) Waziri baada ya kupata mapendekezo kutoka kwa Katibu Mkuu

anaweza akaamua posho ya mjumbe wa Bodi ya Ujira anayopaswa

kulipwa ahudhuriapo mkutano.(8) Katibu Mkuu atalazimika kushauriana na Katibu Mkuu

Menejiment ya Utumishi wa Umma kabla ya kufanya mapendekezo

yaliyoainishwa katika kifungu kidogo cha (7).

Kazi na

mamlaka ya

Bodi ya Ujira

36.-(1) Kazi za Bodi ya Ujira zitakuwa kwa mujibu wa hadidu za rejea

kama vile-

(a)kufanya uchunguzi dhidi ya malipo duni na masharti mengineya ajira;

(b)kuhamasisha makubaliano ya pamoja kati ya vyama vyawafanyakazi vilivyosajiliwa, waajiri na vyama vya waajiri

vilivyosajiliwa;

(c)Kuandaa na kupeleka mapendekezo kwa Waziri dhidi yamalipo ya kima cha chini na masharti ya ajira.

(2) Wakati wa utekelezaji wa majukumu yake kulingana na hadidu za

rejea, Bodi ya Ujira, inaweza-

(a)kumhoji mtu yeyote ili kupata taarifa zilizo sawia nauchunguzi wowote husika;

(b)kuhitaji kwa maandishi mtu yeyote kutoa taarifa,kitabu,nyaraka au kitu chochote halisia dhidi ya uchunguzi;

(c)kuandaa mikutano ya hadhara;(d)

kusaidia majadiliano dhidi ya malipo ya kima cha chini namasharti ya ajira kati ya vyama vya wafanyakazi

vlivyosajiriwa, waajiri na vyama vya waajiri vilivyosajiriwa

kwenye sekta;

(3)Itakuwa ni kosa kukataa kutoa majibu ya swali lolote au taarifa

yoyote,kitabu, nyaraka au kitu chochote bila ya kuwa na sababu zozote za

kisheria;

(4) Kwa maombi ya Bodi ya Ujira, Tume italazimika kutoa msuluhishi

ili kusaidia majadiliano kwa mujibu wa kifungu kidogo (2)(d)

Uchunguzi 37. Katika uchunguzi, Bodi ya Ujira italazimika kuzingatia yafuatayo-

(a) Ibara ya 22 na 23 ya Katiba ya Jamuhuriya Muungano waTanzania;


24/39

24

(b)mkataba wowote ulioridhiwa au mapendekezo ya Shirika laWafanyakazi Duniani, hata kama Tanzania siyo mdau wa

mkataba huo;(c)mawasilisho yote na taarifa zingine zote zitawasilishwa kwenye

Bodi;

(d)na mambo mengine sawia yote ikiwemo-(i) uwezo wa waajiri kuendesha biashara zao vizuri(ii) utekelezaji kazi wa shughuli za kibiashara za kati, ndogo

na ndogo sana;

(iii) biashara mpya;(iv) gharama za kuishi;(v) kupunguza umaskini;(vi) kiwango cha chini cha kujikimu;(vii)malipo na makubaliano na masharti ya ajira kwa waajiriwa

wa sekta ya Jumuia ya Afrika Mashariki.

(viii)makubaliano yoyote ya pamoja ya malipo na mapatano namasharti ya ajira kwenye sekta.

(ix) tukio la sharti lolote la ajira lililopendekezwa kwa ajira yawakati huo au uuandaaji wa ajira;

(x) jambo lolote husika;Taarifa ya Bodiya Ujira

38.-(1) Baada ya uchunguzi kukamilika na baada ya kupitia mawasilisho

yote, Bodi ya Ujira italazimika kuaandaa taarifa na kuiwasilisha kwa

Waziri, taarifa ambayo itakuwa na-

(a)utafiti wa Bodi;(b)mapendekezo yake kwenye-

(i) ujira wa kima cha chini katika sekta na eneo;(ii) makubaliano na masharti yoyote ya ajira kwa mujibu wa

eneo au sekta, ikiwemo utofauti wowote wa masharti ya

msingi ya ajira kama ilivyoainishwa kwenye kifungu cha

9 cha sheria ya Ajira na Mahusiano kazini.Sura ya 366 (2) Ikiwa katika matokeo yoyote ya usaidizi wa Bodi ya Ujira,

vyama vya wafanyakazi, vyama vya wajiri vilivyosajiliwa na waajiri

kwenye sekta wataadhimia makubaliano ya pamoja kwenye mambo

yaliyoainishwa kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (1) (b), Bodi-

(a) italazimika kupendekeza ongezeko la muda wa mkataba kwawajiri na wajiriwa wote kwenye sekta na eneo ikiwa wahusikawa mkataba ni wawakilishi toshelevu wa wajiri na wajiriwa

kwenye sekta na eneo; au


25/39

25

(b)inaweza kupendekeza ongezeko la muda wa mkataba auvifungu vya mkataba kwa wajiri wote kwenye sekta na eneo

ikiwa wahusika wa mkataba si wawakilishi toshelevu wawajiri na wajiriwa kwenye sekta na eneo.

(3) Kama mjumbe wa Bodi ya Ujira hatakubaliana na taarifa ya Bodi

au sehemu yake yoyote ile, atalazimika kuwasilisha taarifa ndogo ambayo

itaambatana na taarifa ya Bodi.

Utoaji wa amriya ujira

39.-(1) Baada ya kukubaliana na mapendekezo ya taarifa ya Bodi ya Ujira

iliyoteuliwa kwa mujibu wa kifungu cha 35, waziri anaweza kutoa amri ya

ujira inayobainisha kima cha chini cha ujira na masharti mengine ya kazi

kwa waajiriwa kwa sekta yoyote na eneo la uchumi-

(a)kwa mujibu wa mapendekezo;(b)kwa notisi kwenye Gazeti la Serikali; na(c)kutumika kuanzia tarehe iliyoanishwa kenye Gazeti la Serikali.

(2 ) Amri ya ujira inaweza, kuhusu sekta na eneo-

(a) ikaweka malipo ya kima cha chini;(b)ikatoa marekebisho ya kima cha chini cha malipo;(c) ikaweka makubaliano na masharti ya chini ya ajira ikiwemo

utofauti wowote wa masharti ya msingi ya ajira kama

ilivyoainishwa kwenye kwenye kifungu cha 13 cha Sheria ya

Ajira na Mahusiano Kazini.Cap. 366Sura ya 366

(d)ikarekibisha kadiri zitakavyojitokeza, kazi ndogo, kazi zanyumbani na kazi za mikataba;

(e) ikaweka viwango vya chini vya afya kwenye makazi kwawajiriwa watakaokaa kwenye maeneo ya mwajiri;

(f) ikaainisha masharti ya chini kwa wanafunzi;(g)ikarekebisha maeneo ya mafunzo na elimu;(h)ikarekebisha jambo lolote lile linlohusiana na malipo au

makubaliano na masharti ya ajira.

(3) Kifungu chochote cha amri ya ujira kinaweza kutumika kwa wote au

baadhi ya waajiri na wafanyakazi kwenye sekta na eneo husika.

(4) Ikiwa Waziri hatakubaliana na mapendekezo ya Bodi ya Ujira

anaweza kuyarudisha mapendekezo hayo kwenye Bodi ili kupitiwa tena

hali akiwa ametanabaisha mambo asiyokubaliana nayo.


26/39

26

(5) Ikiwa Waziri hatatoa amri ya ujira ndani ya siku sitini baada ya

kupokea taarifa ya Bodi au aamue kutotoa amri ya ujira kulingana na

mapendekezo ya Bodi ya Ujira , Waziri atalazimika ndani ya siku kumina nne kuwasilisha taarifa na mapendekezo Bungeni, na kama

itawezekana analazimika kuambatanisha sababu zilizopelekea kutotoa

amri hiyo-

(a)baada ya uamuzi, ikiwa Bunge linaendelea na kikao;(b)kama Bunge haliendelei na kikao, baada ya kuanza kikao

kinachofuata cha Bunge;

(6) Kila mwajiri analazimika kuwajulisha wafanyakazi kima cha

chini cha ujira kilichopitishwa kwa kuweka notisi sehemu za kazi au kwa

njia yoyote ile ambayo ni thabiti.

Muda wa amri

ya ujira

40.-(1) Vifungu vya amri ya ujira vitatumika mpaka-

(a)vitakaposimamishwa au kubatilishwa na Waziri kwa mujibu wakifungu kidogo cha (2)

(b)vitakaporekebishwa au kutanguliwa na amri mpya ya ujira; au(c)Kutanguliwa na makubaliano ya pamoja

(2) Waziri, baada ya kushauriana na Bodi ya Ujira na wahusika wa amri

ya ujira, anaweza akasimamisha au akabatilisha mambo yote au sehemu

tu ya amri kwa kuchapisha notisi kwenye Gazeti la Serikali.

Matokeo yakisheria ya

amri ya ujira

41.-(1) Amri ya ujira itatumika kwa wote waajiri na wafanyakazi kama

ilivyobainishwa kwenye notisi.

Sura ya 366 (2) ikiwa kuna jambo linadhibitiwa na sehemu ya III ya Sheria yaAjira na Mhusiano Kazini,pia linadhibitiwa na amri ya ujira, vifungu

vilivyoko kwenye amri ya ujira vitatumika.

(3) Mfanyakazi yeyote atakayelipwa ujira chini ya kima kilichowekwa

anaweza akafanya maombi kwenye mahakama ya Wilaya au ya Hakimu

Mkazi ili kurudishiwa kiasi chote ambacho alikuwa hajalipwa.

Usimamizi waBodi ya Ujira

42.-(1) Kamishna wa kazi-

(a) atalazimika kuwatumia wafanyakazi wa Wizara waliopo ilikusaidia utendaji kazi wa Bodi ya Ujira.

(b)anaweza kumteua afisa kwenye Wizara kuwa Katibu wa Bodiya Ujira.(2) Bodi ya Ujira inaweza kuingia mkataba na mtu ili kusaidia

utendaji kazi;


27/39

27

(a)baada ya kushauriana na Kamishna wa kazi;na(b)kwa uthibitisho wa Katibu Mkuu kuhusu masharti ya

kimkataba ya ajira;

SEHEMU YA VI

USIMAMIZI WA KAZI NA UKAGUZI

Uteuzi waKamishna wa

kazi na

maaofisawengine.

43.-(1) Rais atalazimika kumteua Kamishna wa Kazi na Naibu Kamishna

wa Kazi, ambao watakuwa na wajibu wa kusimamia sheria za kazi.

(2) Waziri atalazimika kumteua Msajili wa Vyama na Naibu Msajiri

ambao watakuwa na wajibu wa kusimamia kanuni za vyama vya

wafanyakazi, vyama vya waajiri na mashirikisho kwa mujibu wa sehemuya VI ya Sheria ya Ajira na Mahusiano Kazini.

Sura ya 366 (3) Waziri atalazimika kumteua Kamishna wa Kazi Msaidizi ili

kuongoza kitengo cha mahusiano kazini, ukaguzi kazini na mfuko wa

jamii.

(4) Kutakuwa na maafisa wa kazi wengi ilazimikavyo ili kusimamia

utekelezaji wa sheria za kazi.

Kakasimu 44.-(1) Kamishna wa Kazi, kwa maandishi anaweza kukasimisha kwa

Naibu Kamishna wa Kazi, Kamishna wa Kazi Msaidizi au Afisa Kazi,

majukumu au wajibu wowote wa kikamishna.

(2) Msajili wa Vyama, kwa maandishi, anaweza kukasimisha kwa

Naibu Msajiri mamlaka, majukumu au wajibu wowote wa usajili.(3) Kamishna wa Kazi au Msajili wa Vyama kama itakavyonekana

inafaa, anaweza-

(a)kuambatanisha masharti kwenye kukasimu na anawezakuyarekebisha au kuyatengua muda wowote;

(b)Kubadilisha au kufuta maamuzi yaliyopitishwa na mtualiyekasimishwa kwa mujibu wa kifungu kidogo (1) au (2)

Mamlaka ya

afisa kazi45.-(1) Kwa madhumuni ya usimamizi wa sheria za kazi, afisa kazi

anaweza-

(a)kwa muda wowote unaofaa akaingia eneo lolote akiwa na chetihusika chenye kumhalalisha na-


28/39

28

(i) kuhitaji eneo au sehemu yake isifanyiwe usumbufu wakatiwa ukaguzi itakapolazimu kufanya upekuzi;

(ii) akafanya upekuzi na kutathimini taarifa yoyote,kitabu,nyaraka au kitu chochote halisia;

(iii) kamata, kutoa nakala ya taarifa yoyote,kitabu,nyaraka aukitu chochote halisia;

(iv) kuchukua sampuli ya kitu chochote alichokikuta;(v) kuchukua vipimo, masomo,rekodi au picha; na(vi) kumuhoji mtu yeyeote aliye kwenye eneo hilo;

(b)amrisha, kwenye fomu teuzi kwa mtu yeyote kuja mbele yakekwa tarehe elekezi, muda na sehemu na kumhoji;

(c)kuhitaji mtu yeyote ambaye ana mamlaka juu ya taarifayoyote,kitabu,nyaraka au kitu chochote halisia kutoa na

kuelezea uingizwaji wa taarifa,kitabu,nyaraka au wa hicho kituhalisia;

(d)kutathmini,kutoa nakala au kukamata kitabu chochote,nyarakaau kitu chochote kilichotolewa kwa mujibu wa aya (c);

(e)kuchukua sampuli ya kitu chochote kilichotolewa kwa mujibuwa aya (c);

(f) kutoa maelekezo kuhusu notisi zitakavyotakiwa kuwekwa kwamujibu wa sheria hii;

(g)kumuomba askari wa jeshi la polisi kumsaidia kutekelezamadaraka yake kama ilivyoainishwa na hiki kifungu kidogo;

(h)kumuomba mtu yeyote kumsaidia kama mtafsiri au vinginevyokwa utekelezaji wa madaraka yake kama ilivyoainishwa na hiki

kifungu kidogo; na

(i) Kufungua mashtaka katika Mahakama ya Hakimu Mkazi au yaWilaya na kushtaki kwa niaba ya Kamishna wa Kazi pale tu

kunapokuwa na uvunjifu wa sheria za kazi.

Amri tekelezi 46-(1) Afisa wa kazi akiamini kuwa na sababu za msingi kwamba mwajiri

hakutekeleza matakwa ya vifungu vya sheria ya kazi anaweza kutoa amri

tekelezi kwenye fomu ya agizo-

(2) Afisa kazi atalazimika kuwasilisha amri tekelezi kwa-

(a)mwajiri;(b)kwa wajumbe wa chama chochote cha wafanyakazi

kilichosajiliwa ambao wajumbe wake ni kati ya wafanyakaziwataaoathiriwa na amri hii;

(c)kila mwajiriwa atakayeathiriwa na amri hiyo.


29/39

29

(3) Kitendo cha Kutowalisha amri hii kwa watu kama ilivyoainishwa

kwenye kifungu kidogo cha (2) (b) hakitaibatilisha amri.

(4) Mwajiri atalazimika kubandika nakala ya amri kwa kila eneo lakazi lillotajwa kwenye amri hiyo ili wafanyakazi wanaoathiriwa na amri

hiyo waweze kuipata.

(5) Mwajiri atalazimika kutimiza matakwa ya amri tekelezi iliyotolewa

kwa mujibu wa kifungu kidogo (1) kulingana na muda ulioainishwa

kwenye amri hiyo.

(6) Kamishna wa kazi atapeleka maombi kwenye Mahakama ya Kazi

ili kutekeleza amri tekelezi ikiwa kama mwajiri hajaitekeleza na hajatoa

pingamizi lolote dhidi ya amri hiyo kwa mujibu wa kifungu cha 47(1).

Pingamizi dhidi

ya amritekelezi

47-(1) Mwajiri anaweza akapinga kwa maandishi amri tekelezi

iliyotolewa kwa mujibu wa kifungu cha 46 ndani ya siku 30 tangukupokelewa kwa amri hiyo.

(2) Mwajiri atalazimika-

(a)kuwasilisha pingamizi kwa Kamishna wa kazi;(b)kuwasilisha nakala ya pingamizi kwa chama chochote cha

wafanyakazi kilichosajiliwa kwa wajumbe husika kati ya

waajiriwa.

(c)Kubandika nakala ya pingamizi kwa kila sehemu ambayo nirahisi kwa wafanyakazi wanaoathiriwa na amri hiyo kuipata.

(3) Kamishna wa kazi, kwa sababu za msingi, anaweza akapuuza

pingamizi lililocheleweshwa kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (1)

(4) Baada ya kuzingatia mawasilisho yoyote ya mwajiri,wafanyakazi

au chama chochote cha wafanyakazi kilichosajiliwa, kamishna wa kazi-

(a) anaweza kuthibitisha, kubadilisha au kufuta amri;(b)atalazimika kubainisha kipindi ambacho mwajiri anapaswa

kufuata dhidi ya uthibitisho wowote au mabadiliko ya amri;

(5) Kamishna wa kazi atagawa nakala ya amri iliyotolewa kwa mujibu

wa kifungu kidogo cha (4) kwa-

(a) mwajiri(b)chama chochote cha wafanyakazi kilichosajiliwa ambao

wajumbe wake ni kati ya wafanyakzi wanaoathiriwa na amri

hiyo;na

(c)Wafanyakazi wanaoathiriwa na amri hiyo;


30/39

30

(6) Kitendo cha kutowasilisha nakala za amri hiyo kwa watu husika

kama ilivyoainishwa kwenye kifungu kidogo cha (5)(b)na(c)

hakitabatilisha amri hiyo.(7) Kama Kamishna wa kazi atathibitisha au atabadilisha amri

iliyopitishwa kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (4) mwajiri atalazimika

kuitekeleza amri hiyo kwa kipindi kitakachokuwa kimebainishwa na amri

hiyo.

(8) Kamishna wa kazi atapeleka maombi kwenye Mahakama ya Kazi ili

kutekeleza amri tekelezi ikiwa kama mwajiri hajaitekeleza na hajakata

rufaa kwa mujibu wa kifungu cha 48.

Rufaa dhidi ya

amri ya

Kamishna wakazi

48.-(1) Mwajiri anaweza kukataa rufaa kwenye Mahakama ya Kazi dhidi

ya uamuzi wa Kamishna wa kazi ndani ya siku 30 tangu kupokelewa kwa

amri hiyo.

(2) Kwa maombi ya mwajiri Mahakama ya Kazi kulingana namakubaliano na masharti inaweza ikasimamsisha amri ya Kamishna wa

Kazi mpaka pale amri ya mwisho ya Mahakama ya Kazi au rufaa yoyote

dhidi ya maamuzi ya Mahakama ya Kazi.

(3) Mahakama ya Kazi kwa sababu za msingi, inaweza ikapuuza rufaa

yoyote iliyoletwa baada ya siku 30 kuisha.

(4) Mahakama ya Kazi inaweza ikathibitisha, ikabadilisha au ikafuta

amri, na amri liliyothibitishwa, iliyobadilishwa au kufutwa italazimu

kuainisha kipindi ambacho mwajiri anapaswa kufuata amri

iliyothibitishwa au iliyobadilishwa.

Makosa dhidiya maafisa wa

kazi

49-(1) Kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (2) mtu yeyote atakayetenda

lolote kati ya haya yafuatayo atakuwa na hatia ya kutenda kosa-

(a) kukinza au kumzuia afisa kazi kutekeleza utendaji kazi auanapotumia mamlaka ya kiafisa;

(b) kukataa au kushindwa kujibu, bila ya sababu za msingi swalilolote alilohoji afisa wa kazi kwa mujibu wa kifungu cha

45(1)(a)(vi) au (1)(c);

(c)kukataa au kushindwa kuitikia wito kwa mujibu wa kifungucha 45(1)(b)

(d)kukataa au kushindwa kutoa taarifa yoyote, kitabu, nyaraka aukitu halisia baada ya kuhitajika kufanya hivyo kwa mujibu wa

kifungu cha 45(1)(c)(e)kwa utashi kutoa taarifa za uongo au kumdanganya afisa kazi;


31/39

31

(f) kukataa au kushindwa kutii ombi lolote halali la kisheria auamri halali ya afisa wa kazi au mtu yeyeote yule anayatekeleza

majukumu kwa mujibu wa sheria hii, au sheria yoyote ile yakazi.

(g)kwa uongo kudai kuwa yeye ni Afisa Kazi.(2) Haitakuwa kosa kukataa kujibu swali au kutoa taarifa yoyote,

kitabu, nyaraka au kitu halisia ikiwa kuna sababu za kisheria za kutofanya

hivyo.

SEHEMU YA VII

MAHAKAMA YA KAZI

Uanzishwaji na

muundo waMahakama yaKazi

50.-(1) Kitaanzishwa kitengo cha Kazi cha Mahakama Kuu.

(2)Kitengo cha Kazi cha Mahakama Kuu kitakuwa na-Sheria na. 8 ya2006

(a) idadi ya majaji kama Jaji Mkuu atakavyoona inalazimu,ambapo Jaji Mkuu atamteua mmoja wao kuwa Jaji

Mfawidhi

(b)majopo mawili ya washauri wa mahakama walioteuliwa kwamujibu wa kifungu cha 53

(3) Kitengo cha Kazi cha Mahakama Kuu kitakaa na Jaji pamoja na

angalau washauri wawili wa mahakama walioteuliwa na Jaji anaeendesha

shauri hilo kutoka kwenye jopo lililoteuliwa kwa mujibu wa kifungu

kidogo cha (2)(b) cha kifungu hiki, ingawa sio lazima kwa Jaji kukaa na

wazee wa mahakama-

(a)kwenye mashauri ya maombi;(b)kama wahusika wa shauri watakubaliana;au(c)kama kuna ulazima wa kuamua shauri kwa uharaka zaidi.

. (4) Uamuzi wa Mahakama ya Kazi utafikiwa pale tu baada ya

kuzingatia mawazo ya washauri wa Mahakama kama yapo. Iwapo kama

Jaji hatakubaliana na mawazo yao, atalazimiaka kutoa sababu za msingi.

(5) Hakuna Mwenendo wa shauri katika Kitengo cha Kazi

Mahakama Kuu hautakuwa batili kwasababu-

(a)uteuzi wa washauri wa mahakama ulikuwa na dosari;(b)mwanzoni mahakama ilianza kusikiliza shauri bila ya kuwa na

washauri wa mahakama;


32/39

32

(i) mshauri wa mahakama hawezi kuendelea na shauri

(ii) Jaji amemwondoa mshauri wa mahakama kwenye shaurikwa maslahi ya utendaji haki.

(6) Jaji Mkuu anaweza akaondoa malipo ya ufunguzi wa shauri,

malipo ya gharama na riba kwenye Mahakama ya kazi ya aina yoyote ile

kwa kila mgogoro wa kikazi ulioletwa mbele yake.

Mamlaka ya

mahakama ya

kaziSheria na. 8 ya

2008

51. Kwa mujibu wa katiba na sheria za kazi, Mahakama ya Kazi ina

mamlaka ya pekee katika kutoa uamuzi kwa shauri lolote linalaotokana na

sheria ya kazi na ajira za aina yoyote zinazotokana na sheria za kawaida

zilizoandikwa ya sheria madhara, dhima ya mwakilishi au uvunjifu wa

mkataba ndani ya mamlaka ya Mahakama Kuu.

uwezo wa

makakama ya

kaziSheria na.8 ya

2006

52.-(1) katika utekelezaji wa utendaji kazi zake Mahakama ya Kazi

itakuwa na mamlaka yote ya Mahakama Kuu katika kutoa hukumu, amri

na uamuzi ambao ni sawia na mahakama inaweza kuzingatia-

(a)kuendeleza makusanyo ya juu ya mitaji ya ndani ili kuongezana kukuza kiwango cha uchumi na kutoa nafasi nyingi za ajira;

(b)kuendeleza na kupanua kiwango cha ajira;(c)kuendeleza malipo ambayo ni matokeo ya mipango, au malipo

mengine ya motisha, ambayo yatawashawishi wafanyakazi

kuongeza bidii ili kuongeza kiwango cha uzalishaji;

(d)kuzuia ongezeko la ujira kwa wafanyakazi ili wasiathiriwekinyume na ongezeko la bei lisilokuwa na msingi au ulazima;

(e)kutunza na kuhamasisha hali ya ushindani wa bidhaa za ndanikwenye soko la ndani pia na masoko ya nje;

(f) kuanzisha na kuendeleza utofauti thabiti wa tuzo kati yavitengo tofauti ya ujuzi na viwango vya uwajibikaji;

(g)ndani ya Jamhuri ya Muungano kuleta ulinganifu wa biasharana ulinganifu wa malipo;

(h)kuhakikisha serikali inakuwa na uwezo endelevu wa kufadhilimipango ya maendeleo na matumizi ya mara kwa mara

kwenye sekta ya umma;

(i) kudumisha uhusiano usio na upendeleo baina ya sektambalimbali za jamii; au


33/39

33

(j)jambo lolote la kisayansi au kijamii lenye umuhimu mkubwaambalo mahakama inaona kuna ulazima wa kulizingatia;

(2) Kwa mujibu wa maelezo ya kifungu kidogo cha (1) kwa maombiya upande wowote na baada ya kusikilizwa pande hizo au kwa maamuzi

yake yenyewe bila ya notisi hiyo, Mahakama ya Kazi inaweza kwa hatua

yoyote kuhamisha shauri lilioletwa mbele yake na yote yanayongojea

uamuzi, kusikilizwa au kuondolewa;

Ikizingatiwa kwamba mwafaka haujafikiwa na Mahakama ya Kazi

yenye mamlaka ya peke yake kwenye migogoro inayotokana na sheria za

kazi kwenda kwenye mahakama nyingine yenye mamlaka zaidi.

(3) Shauri lolote litakalohamishwa kwa mujibu wa kifungu kidogo cha

(2), mahakama yenye mamlaka ya zaidi italazimika kulisikiza upya au

kuanzia pale lilipoishia kabla ya kuhamishwa.

washauri waMahakama

Sheria Na. 8 ya

2006

53.-(1) Jopo la washauri wa mahakama kama ilivyoainishwa kwenyekifungu cha 50 (2)(b) litakaa kama ifuatavyo-

(a) jopo la waajiri lililotokakana na orodha ya majina yawajumbe walioteuliwa na Baraza ili kuwakilisha maslahi ya

waajiri;na

(b)jopo la wafanyakazi lililotoakana na orodha ya majina yawajumbe walioteuliwa na Baraza ili kuwakilisha maslahi ya

wafanyakazi.

(2) Jaji Mkazi anaweza kumuondoa mtu kutoka kwenye jopo la

washauri wa mahakama;

(a) ikiwa mtu huyo amejiuzulu kwa maandishi na amewasilishabarua yake ya kujiuzulu kwa Msajiri wa Mahakama ya Kazi.

(b)kwa kosa la utovu wa nidhamu kinyume na maadili yawashauri wa mahakama;

(c) kwa kutokuwa na uwezo wa kutekeleza majukumu kamawashauri wa mahakama (kwasababu za ugonjwa au sababu

zingine)

(d)ikiwa mtu huyo hatahudhuria mashauri bila ya kuwa na ruhusaya Jaji.

(e)kama mtu huyo ametangazwa kuwa amefilisika(f) ikiwa mtu huyo ametiwa hatiani kwa kosa la jinai na

kuhukumiwa kifungo.


34/39

34

Msajiri wa

Mahakama yakazi

Sheria Na. 8 ya2006

54.-(1) Kutakuwa na Msajili wa Mahakama ya Kazi ambaye atateuliwa na

Jaji Mkuu na atakuwa Afisa Mtendaji Mkuu wa Mahakama ya Kazi

ambaye kwa mujibu wa sheria hii atawajibika kwa Jaji Mfawidhi.

(2) Kutakuwa na Manaibu Wasajili kwa idadi itakayotathiminiwa na

kuteuliwa na Jaji Mkuu.

Kanuni za

Mahakama ya

Kazi

55.-(1) Jaji Mkuu, baada ya kushauriana na Waziri, ataandaa kanuni ili

kusimamia utendaji na mwenendo wa mashauri ya Mahakama ya Kazi.

(2) kanuni zitatolewa kwenye notisi na kuchapishwa kwenye Gazeti

la Serikali.

Uwakilishi

kwenyemahakama yakazi

56.Kwa kila mwenendo wa shauri mbele ya Mahakama ya Kazi mhusika

katika shauri atasimama mwenyewe au atawakilishwa na-

(a)afisa wa chama cha wafanyakazi kilichosajiliwa au chama chawaajiri;

(b)mwakilishi binafsi wa mhusika kulingana na uchaguzi wake;au

(c)wakiliRufaa dhidi ya

maamuzi ya

mahakama yakazi

57. Mhusika yeyote kwenye mwenendo wa mashauri ya Mahakama ya

Kazi anaweza kukata rufaa dhidi ya maamuzi ya mahakama kwenye

Mahakama ya Rufaa ya Tanzania kwa suala la kisheria tu.

Hadidu za rejea

za kamishna wa

Kazi kwenyeMahakama ya

Kazi naMahakama ya

Rufaa ya

Tanzania.

58. Kamishna wa kazi anaweza-

(1)kupeleka suala lolote la kisheria mbali ya suala la kisherialililorejewa kwenye kifungu kidogo cha (2) kwenye

Mahakama ya Kazi;

(2)kupeleka suala la kisheria kwenye Mahakama ya Rufaa ikiwa-(a)kama kuna utofauti wa maamuzi kwenye Mahakama

ya Kazi juu ya suala lile lile la kisheria;na

(b)wahusika wa shauri katika maamuzi hayo hawajakatarufaa.


35/39

35

(3)Kamishna wa Kazi atalazimika kuwasilisha rejeo lolote kwamujibu wa kifungu kidogo cha (1) na (2) kwenye Baraza.

(4)Shirikisho au Chama chochote kilichosajiliwa ambacho kinamaslahi kwenye rejeo lolote kwa mujibu wa kifungu kidogo

cha (1) au cha (2) kinaweza kuiomba mahakama ambapo rejeo

zimeelekezwa ili kujumuishwa kama mhusika kwenye

mwenendo wa shauri.

SEHEMU YA VIII

MASUALA YA UMLA

Usiri 59.-(1) Kwa mujibu wa kifungu kidogo cha (2) itakuwa ni kosa kwa mtu

yeyote kutoa taarifa yoyote inayohusiana na usimamizi wa fedha aumambo ya kibiashara ya mtu mwingine ikiwa taarifa hiyo ilipatikana

kutokana na utendaji kazi au utekelezaji wa mamlaka yoyote

yaliyoainishwa na sheria hii.

(2) Kifungu kidogo cha (1) hakitatumika ikiwa taarifa iliyotolewa

ilizingatia matakwa ya sheria hii-

(a) ili kumuwezesha mtu kutenda kazi zake au kutumia mamlakayaliyoainishwana sheria hii;

(b) kwa mujibu wa sheria yoyote;(c)kwa lengo la uongozi yakinifu kwa mujibu wa sheria hii;(d)kwaajili ya usimamizi wa haki

Uzito wauthibitishaji

kosa

60.-(1) Kwa kila shitaka lolote linalohusiana na uvunjifu wa sheria yoyote

ile ya ajira itamlazimu mwajiri-

(a)athibitishe kumbukumbu alizonazo ni halali na sahihi;(b)aliyeshindwa kutunza kumbukumbu zinazotakiwa kwa mujibu

wa sheria yoyote ya ajira athibitishe dhidi ya kifungu

chochote cha sheria hizo.

(2) Katika mwenendo wowote wa madai yanayohusiana na uvunjifu washeria ya ajira-

(a)mtu anayedai kuwa haki au ulinzi ulioainishwa na sheriayoyote ya ajira kuwa umevunjwa atalazimika kuthibisha

ukweli huo ili kudhihirisha uvunjifu, isipokuwa tu palevifungu vya kifungu kidogo cha (1) (b) vitakapotumika; na


36/39

36

(b) mhusika anayeshutumiwa dhidi ya uvunjifu huo atalazimikakuthibitisha kuwa mwenendo mzima haukusababisha uvunjifu.

Udhanifu kwa

nani ni

mfanyakazi.

61. Kwa mujibu wa sheria ya ajira, mtu ambaye anafanya kazi au anatoa

huduma kwa mtu yeyote anadhaniwa, mpaka itakapothibitishwa

vinginevyo, kuwa ni mfanyakazi, bila kujali aina ya mkataba, ikiwa moja

ya au zaidi ya vigezo vifuatavyo vitakuwepo;

(a)namna ya mtu anavyofanya kazi iko chini ya uangalizi aumaelekezo ya mtu mwingine;

(b)saa ya kazi ya mtu yako chini ya uangalizi au maelekezo yamtu mwingine;

(c) labda ikiwa kuna mtu anafanya kazi kwenye chama mtu huyoni sehemu ya chama hicho;

(d)mtu anayefanya kazi kwa mwingine kwa wastani wa saaangalau 45 kwa mwezi kwa kipindi cha miezi mitatu iliyopita;

(e)mtu ni tegemezi kiuchumi kwa mtu mwingine ambayeanafanya kazi au anatoa huduma;

(f) mtu amepewa vifaa vya biashara au dhana za kazi na mtumwingine; au

(g)mtu anafanya kazi au anatoa huduma kwa mtu moja tu.Miongozo 62.-(1) Waziri baada ya kushauriana na Baraza, anaweza-

(a)kutoa miongozo kwa usimamizi yakinifu wa sheria hii;(b)kubadilisha au kurejesha mwongozo mwingine;

(2)Mwongozo wowote au mabadiliko yoyote dhidi ya , au marejesho

ya, sheria au mwongozo italazimu kuchapishwa kwenye Gazeti la

Serikali;

(3) Mtu yeyote anayetafsiri au anayetumia sheria hii atalazimika

kuzingatia mwongozo wowote uliochapishwa kwa mujibu wa kifungu

hiki.

(4) Mtu asipozingatia mwongozo, huyo lazima atoe sababu za

kuthibitisha uhalali wa kutozingatia.

Makosa

Sheria Na.8 ya

2006

63.-(1) Itakuwa ni kosa kuvunja masharti yaliyoainishwa kwenye vifungu

vya 36, 49, 59, au kifungu chochote au kanuni zilizoandaliwa kwa mujibu

wa sheria hii.

(2)Itakuwa ni kosa-


37/39

37

(a)kujaribu kumshawishi isivyopaswa mtu anayetekelezautendaji kazi kwa mujibu wa sheria hii au sheria nyingine

yoyote ya ajira.(b)kupata au jaribu kupata nyaraka yoyote kwa njia ya

udanganyifu, ulaghai, au kwa kuwasilisha au kutoa uongo au

nyaraka za kughushi.

(c)kujidai kuwa ni mtu yeyote aliyeteuliwa kwa mujibu wa sheriahii au sheria nyingine yoyote ya ajira;

(d)kutoa taarifa za uongo huku akijua taarifa hizo ni za uongo;(e)kuficha au kumzuia mtu yeyote kutekeleza majukumu kwa

mujibu wa sheria hii au sheria yeyote ya ajira;

(f) kushindwa kutii au kwa makusudi akaenenda kinyume na amriyoyote ya kisheria au maelekezo yaliyotolewa au yaliyotokana

na Mahakama ya Kazi au kwa mujibu wa sheria hii.

Adhabu 64.-(1) Mahakama ya Wilaya inayojumuisha Mahakama ya Hakimu

Mkazi itakuwa na mamlaka ya kutoa adhabu kwa kosa lolote liloainishwa

na sheria hii.

(2) Mtu yeyote aliyekutwa na hatia dhidi ya makosa yaliyoainishwa

chini ya kifungu cha 63(1) atawajibika-

(a)kulipa fidia isiyozidi shilingi milioni tano;(b)kufungwa kwa kipindi kisichopungua miezi mitatu;(c)kulipia fidia na kifungo;

(3)Mtu yeyote aliyekutwa na hatia dhidi ya makosa yaliyoainishwa

chini ya kifungu kidogo cha (2) cha kifungu cha 63 atawajibika-

(a)kulipia fidia isiyozidi shilingi milioni kumi;(b)kufungwa kwa kipindi cha miezi sita;(c)kulipia fidia na kifungo;

Kanuni 65.-(1) Waziri baada ya kushauriana na Baraza, anaweza kuandaa kanuni

na fomu za maagizo kwa lengo la uangalifu au kutekeleza kanuni na

vifungu vya sheria hii.

(2) Bila kuathiri sheria kwa ujumla wa mamlaka yaliyotolewa kwa

mujibu wa kifungu kidogo cha (1) cha kifungu hiki, Waziri anaweza

kuandaa kanuni za au kwa ajili ya yote au lolote kati ya haya-

(a)maagizo ya mambo yote yaliobainishwa na sheria hii;(b)uchunguzi wa Baraza;(c)

taratibu za kumteua mjumbe wa Baraza ili kuwakilishamaslahi ya mwajiri na wafanyakazi.

(d)kusimamia uanzishwaji na mwenendo wa Kamati za Baraza;


38/39

38

(e)kuteua na kufuta Bodi za Ujira;(f) kusimamia uchunguzi, mikutano ya hadhara na kusaidia

majadiliano ya Bodi ya Ujira;(g)taratibu za kusimamisha, kufuta, kurekebisha au kusimamisha

Amri ya ujira;

(h)kusimamia mamlaka ya afisa kazi dhidi ya utekelezaji wauchunguzi na mashtaka;

(i) kusimamia utoaji wa amri tekelezi na mapingamizi dhidi yaamri hizo;

(j) kusimamia uondoshwaji wa wajumbe, Makamishna,Wapatanishi na Wasuluhishi kutoka kwenye nyadhifa zao;

(k)kusimamia ripoti za mwaka za Baraza na za Tume.Vifungu vya

akiba na mpitoSura ya 366

66.-(1) Kwa mujibu wa kifungu hiki sheria zilizofutwa maana yake ni

sheria zilizofutwa kwa mujibu wa kifungu cha 103 cha Sheria ya Ajira naMahusiano Kazini.

(2) Kamishna wa Kazi, Msajili wa Vyama vya Wafanyakazi, Kaimu

Msajili wa Vyama vya wafanyakazi na Maafisa wa Kazi walioteuliwa chini

ya sheria zilizofutwa watahesabika kuwa wameteuliwa chini ya Sheria hii

kama Msajili wa vyama, Kaimu Msajili wa vyama na maafisa wa kazi.


39/39

______

JEDWALI

_________

KIAPO CHA OFISI

(Kwa mujibu wa kifungu cha 21)

KIAPO CHA MAKAMISHNAMimi,..baada ya kuteuliwa kuwa Kamishna wa Tume ya

Upatanishi na usuluishi , naapa/nathibitisha kuwa nitatekeleza majukumu yangu bila ya

upendeleo na kwa aina yoyote ile, sitafichua taarifa zitakazokuja kwangu bila ya idhini ya

Tume au Mahakama ya Kazi.

MUNGU NISAIDIE

Ameapa/amethibitisha mbele yangu leo.siku ya 20

..

Rais

KIAPO KWA MKURUGENZI, MPATANISHI NA MUAMUZI

Mimi,..baada ya kuteuliwa kuwa

Mkurugenzi/Mpatanishi/Msuluishi wa Tume ya Upatanishi na Usuluishi, naapa/nathibitisha

kuwa nitatekeleza majukumu yangu bila ya upendeleo na kwa aina yoyote ile, sitafichua taarifa

zitakazokuja kwangu bila ya idhini ya Tume au Mahakama ya Kazi.

MUNGU NISAIDIE

Ameapa/amethibitisha mbele yangu leo.siku ya 20

..

Jaji wa Mahakama Kuu

___________________

sheria ya taasisi za kazi, 2004

Documents