Narządy specjalne:skórapłuconerka

Powłoki skórne

Powłoki skórne =skóra + tkanka podskórna + twory skórne

(gruczoły, włosy, paznokcie)

Funkcje:• ochrona• termoregulacja• gospodarka wodno-jonowa• funkcja zmysłowa• synteza witaminy D

Warstwy skóry:• naskórek (nabłonek)• skóra wła ściwa (tkanka ł ączna zbita)--------------------------------------------• tkanka podskórna= tkanka tłuszczowa + tkanka

łączna wiotka

n

sw

tp

Naskórek to nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaci ejący,zawieraj ący 4 typy komórek

Główna populacja komórek, keratynocyty, migruj ą od podstawy naskórka dojego powierzchni, przekształcaj ąc się po drodze w martwe płytki keratynowe(rogowacenie). Ten proces jest skoordynowany, co pr owadzi do wyodr ębnieniasię w naskórku warstw odpowiadaj ących kolejnym etapom rogowacenia

warstwa zrogowaciała

warstwa jasna

warstwa ziarnista

warstwa kolczysta

warstwa podstawna

W warstwie podstawnej keratynocytynamna Ŝają się (odnowa naskórka)

W warstwie kolczystej keratynocyty s ąpoł ączone krótkimi wypustkami zaopatrzonymi w desmosomyi zawieraj ą liczne filamenty keratynowe

W warstwie ziarnistej keratynocytywytwarzaj ą kilka typów ziarn- ziarna F (bez błony)- ziarna L (bez błony)- keratynosomy (bogate w lipidy)

W warstwie jasnej keratynocytyobumieraj ą, w ich cytoplazmiegromadz ą się liczne p ęczki filamentówkeratynowych, a błona komórkowaulega pogrubieniu

W warstwie zrogowaciałej keratynocytyprzekształcaj ą się w martwe, sztywnepłytki zawieraj ące szkielet z filamentówkeratynowych i grub ą, zmodyfikowan ąbłon ę komórkow ą (otoczk ę rogow ą)

• zlokalizowane w warstwie podstawnej• syntetyzuj ą melanin ę w melanosomach• przekazuj ą ziarna melaniny s ąsiednim keratynocytom

• melanina chroni Ŝywe komórki naskórkaprzed szkodliwym wpływem promieniowania UV

Melanocyty

Komórki Langerhansa

• w warstwie kolczystej• mają długie „dendrytyczne”wypustki

• zawieraj ą ziarna Birbecka• naleŜą do komórek prezentuj ących antygen

Komórki Merkla

• zlokalizowane w warstwie podstawnej• zawieraj ą drobne ziarenka• kontaktuj ą się z zakończniami nerwowymi• są mechanoreceptorami

Gruczoły skóry• gruczoły potowe• gruczoły zapachowe• gruczoły łojowe• gruczoły mlekowe

Gruczoł potowy

• odcinek wydzielniczy:- walcowate komórki wydzielnicze (jasnei ciemne), merokrynowysposób wydzielania (= egzocytoza)

- komórki mioepitelialne- blaszka podstawna

• przewód: nabłonek dwuwarstwowy sze ścienny

• ujście: spiralny kanałw naskórku

Wydzielina: woda, jony(Na, Cl), niewielka ilo śćbiałek

Gruczoł zapachowy

• odcinek wydzielniczy: walcowate/sze ściennekomórki wydzielnicze,merokrynowy + apokrynowysposób wydzielania (odrywaniesię fragmentów szczytowejcytoplazmy z wydzielin ą)

• przewód: nabłonek jednowarstwowy sze ścienny, połączony z korzeniem włosa

Wydzielina: lipidy, kwasytłuszczowe, białka

Gruczoł łojowy• odcinek wydzielniczy: wielowarstwowy układkomórek produkuj ących wydzielin ę (lipidy), a następnie degeneruj ących i rozpadaj ącychsię (holokrynowy sposób wydzielania)

• krótki przewód (nabłonek wielowarstwowypłaski) poł ączony z korzeniem włosa

Płuca

Pęcherzyki płucneteren wymiany gazowej

Ściany p ęcherzyków (przegrody mi ędzypęcherzykowe) zawieraj ą liczne naczynia włosowate i s ą wyścielone przez dwa typy komórek nabłonkowych (pneumocytów)

bariera powietrze-krew naczynia

włosowate

Pneumocyty typu I s ą bardzo spłaszczone i wchodz ą w skład bariery powietrze-krew odpowiedzialnej za wymian ę gazow ą

pneumocyt typu I

Warstwy barierypowietrze-krew:

• cytoplazma pneumocytutypu I

• zespolone blaszkipodstawne pneumocytui naczynia włosowatego

• cytoplazma komórkiśródbłonkowej

Pneumocyty typu IIto komórki wydzielnicze;

wydzielaj ą surfaktant- substancj ę lipidowo-białkow ą, która obni Ŝanapięcie powierzchniowepęcherzyków i utrzymujeich dro Ŝność

UKUKUKUKŁADADADAD

MOCZOWYMOCZOWYMOCZOWYMOCZOWY

Ogólna budowa nerki• kora

- labirynt- promienie rdzenne

• rdzeń- zewnętrzny- wewnętrzny

Nefron

Odcinki:

1. Ciałko nerkowe

2. Kanalik proksymalny• część kręta• część prosta

3. Kanalik po średni

4. Kanalik dystalny• część prosta• część kręta

Pętla Henlego:proste odcinki nefronu

Ciałko nerkowe• kłębuszek nerkowy(pętle naczy ńwłosowatych)

• torebka Bowmana(blaszka zewn ętrzna,blaszka wewn ętrznazbudowana z podocytów)

* biegun naczyniowy* biegun moczowy

Funkcja: ultrafiltracja(filtracja osocza krwido przestrzeni torebkiBowmana)

Bariera filtracyjnaciałka nerkowego:

• (1) cytoplazma komórekśródbłonkowych (z okienkami)

• (2) zespolone blaszki podstawne

śródbłonka i podocytów• (3) szczeliny filtracyjne pomi ędzy wypustkami podocytów (zatrzymuj ącząsteczki > 70 kDa)

Przez barier ę przechodz ą:• woda, jony• substancje niskocz ąsteczkoweglukoza, aminokwasy,związki azotowe

• białka niskocz ąsteczkowe(np. albuminy)

(1)(2)

(3)

Błony śluzowei ściany wewnętrznychprzewodów organizmu - przykłady

Błona śluzowa(warstwa wyścielającawewnętrzne powierzchnieprzewodów organizmu)

• nabłonek

• blaszka wła ściwa

---------------------------

Błona pod śluzowa(nie zawsze obecna)

----------------------Błona mi ęśniowa----------------------Zewnętrzna warstwa włóknista

Blaszka właściwa:tkanka ł ączna wiotka, naczynia krwiono śne, włókna nerwowe, małe gruczoły

Błona podśluzowa:j.w., umo Ŝliwia ruchomo ść blaszki wła ściwejwzgl ędem podło Ŝa

UKUKUKUKŁAD AD AD AD

ODDECHOWYODDECHOWYODDECHOWYODDECHOWY

• drogi oddechowe- jama nosowa- jama gardłowa- krtań- tchawica- drzewo oskrzelowe(oskrzela i oskrzeliki)

• pęcherzyki płucne(wymiana gazowa)

jama nosowa

jama gardłowa

krtań

tchawica

Nabłonek dróg oddechowych- nabłonek wielorz ędowy z migawkami

• komórki z migawkami• komórki kubkowe

Funkcja nabłonka dróg oddechowych: samooczyszczanie dróg oddechowych

Tchawica

• błona śluzowa• błona podśluzowa

z gruczołami tchawiczymi• „podkowy” chrz ęstnepołączone włóknamikolagenowymi

Drzewo oskrzelowe

• oskrzela główne• oskrzela• oskrzeliki• oskrzeliki oddechowe

Oskrzela główne maj ątaką samą budow ę ścianyjak tchawica

Oskrzela

• błona śluzowa• warstwa mięśni gładkich• błona podśluzowa z gruczołami• płytki chrz ęstne

mięśnie gładkie

Oskrzeliki

• brak chrząstki, brak błonypodśluzowej i gruczołów

• nabłonek wielorzędowy →→→→nabłonek jednowarstwowywalcowaty →→→→ sześcienny

Warstwy ściany:• błona śluzowa• warstwa mięśni gładkich• warstwa włóknista

Oskrzeliki oddechowe

ściana nieci ągła, w cz ęściutworzona przez p ęcherzykipłucne gruczoły wargowe

Błona śluzowa jamy ustnej:• nabłonek wielowarstwowypłaski nierogowaciej ący

• blaszka wła ściwa i błonapodśluzowa zawiera małegruczoły ślinowe

• zrąb wargi – mi ęsień okręŜny ust

czerwie ń wargowa

błona śluzowa

skóra

Warga

Przewódpokarmowy

Język

brodawkiokolone

brodawkiliściaste

brodawki grzybowate

migdałekjęzykowy

otwórślepy

brodawki nitkowate

Rdzeń:mięśnie szkieletowe

Powierzchnia dolna:sploty Ŝylne

Powierzchnia górna:brodawki (uwypuklenia, błony śluzowej), brakbłony pod śluzowej

Brodawki mechaniczne:• nitkowate

Brodawki zmysłowe(z kubkami smakowymi):• grzybowate• liściaste• okolone

Brodawki nitkowate• ostro zako ńczone• zrogowaciałe

brodawka wtórna brodawka pierwotna

Brodawka grzybowata• charakterystyczny kształt• niezrogowaciała• nieliczne kubki smakowe

Brodawki li ściaste• kształt fałdów• 3 regularne brodawki wtórne• liczne kubki smakowe

kubki smakowe

Brodawka okolona• duŜa• otoczona gł ębokim rowkiem• liczne brodawki wtórne• liczne kubki smakowe

kubkismakowe

Gruczoły j ęzykowe tylne (von Ebnera)• złoŜone gruczoły surowicze• produkuj ą lipazę rozkładaj ącą tłuszcze• opłukuj ą powierzchnie kubków smak.

Warstwy cewypokarmowej:

1. Błona śluzowa• nabłonek• blaszka wła ściwa• mięśniówka błony śluzowej(muscularis mucosae)

2. Błona pod śluzowa

3. Błona mi ęśniowa• warstwa okr ęŜna• warstwa podłu Ŝna

4. Błona zewn ętrzna(włóknista lub surowicza)

Naczynia krwionośne

bl. właściwa

nabłonek

gruczoł

mięśniówka grudka chłonnabł. śluzowej

błonapodśluzowa

błona surowicza błona mięśniowawarstwa podłuŜna

warstwa okręŜna

nabłonek

blaszka właściwa z gruczołami

mięśniówka błony śluzowejbłona podśluzowa

błona mięśniowa

Przełyk

• nabłonek wielowarstwowy płaski• śluzowe gruczoły przełykowe w blaszce wła ściwej i błonie pod śluzowej• błona mi ęśniowa: mi ęśnie szkieletowe przechodz ącew gładkie

(1)

(2)

(3)

śołądek• wpust• trzon/dno• odźwiernik

Ogólna budowa histologicznabłony śluzowej:

- nabłonek jednowarstwowy walcowaty wpukla si ę tworz ąc dołeczki Ŝołądkowe

• wysokie, jasne walcowate komórki –produkuj ą śluz chroni ący błon ę śluzow ąprzed działaniem soku Ŝołądkowego

- blaszka wła ściwa - gruczoły Ŝołądkowe(m.in. komórki okładzinowe produkuj ące kwas solny)

Błona śluzowa jelita cienkiego dzieli si ęna dwa pi ętra:• górne: kosmki jelitowe• dolne: krypty (gruczoły) jelitowe

Jednowarstwowy walcowatynabłonek jelitowy pokrywaj ący kosmkiwpukla si ę tworz ąc krypty. Zbudowanyjest z kilku typów komórek:• enterocyty• komórki kubkowe• komórki dokrewne• komórki niezró Ŝnicowane (tylko w kryptach)• komórki Panetha (tylko w kryptach)

Enterocyty

• wysokie walcowate• brzeŜek szczoteczkowy• liczne organelle

Funkcja:

• wchłaniaj ą produktytrawienia i przekazuj ą jedo naczy ń krwiono śnychi limfatycznych

Jelito grube

• brak kosmków• głębokie, regularne krypty• bardzo du Ŝo komórek kubkowych• brak komorek Panetha• zewnętrzna warstwa mi ęśniówkipodzielona na trzy ta śmy

Jelito grube wchłania wod ęi wydziela śluz

Moczowód

• błona śluzowa- nabłonek przej ściowydróg moczowych

- blaszka wła ściwa(bez gruczołów)

• błona mi ęśniowa• błona włóknista

Drogi moczowe

• kielichy i miedniczki nerkowe• moczowód• pęcherz moczowy• cewka moczowa

Pęcherz moczowy

• błona śluzowa- nabłonek przej ściowydróg moczowych

- blaszka wła ściwa• gruba warstwa mi ęśniowa• warstwa włóknistalub surowicza

Nabłonek przej ściowy: wielowarstwowyz komórkami baldaszowatymi na powierzchni

Funkcja: ochrona ściany dróg moczowych,adaptacja do zmieniaj ącej si ę powierzchni

Adaptacja ściany p ęcherza moczowego do zmiennej pojemno ścipusty pełny

A. Wygładzanie fałdówbłony śluzowej i reorientacjapęczków mi ęśniowych

B. Rozci ągnięcie nabłonkaprzejściowego (zmniejszenieliczby warstw i spłaszczeniekomórek baldaszkowatych)

C. Zwiększenie powierzchniprzyszczytowej błonykomórkowej komórekbaldaszkowatych