บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก

โดย นายวฑฒชา เครอเนยม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2560

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก

โดย นายวฑฒชา เครอเนยม

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2560

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

SOUNDSCAPE COMPOSITION: SPIRIT OF PRANG-KOO

By

MR. Wutticha KUANIUM

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Master of Music (Music Research and Development)

Graduate School, Silpakorn University Academic Year 2017

Copyright of Graduate School, Silpakorn University

หวขอ บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก โดย วฑฒชา เครอเนยม สาขาวชา สงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต อาจารยทปรกษาหลก ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ไดรบพจารณาอนมตใหเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรดรยางคศาสตรมหาบณฑต

คณบดบณฑตวทยาลย (รองศาสตราจารย ดร.จไรรตน นนทานช)

พจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร. เอกราช เจรญนตย ) อาจารยทปรกษาหลก (ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล ) ผทรงคณวฒภายนอก (ดร. รจภาส ภธนญนฤภทร )

ง

บทคดยอภาษาไทย

58701329 : สงคตวจยและพฒนา แผน ก แบบ ก 2 ระดบปรญญามหาบณฑต ค าส าคญ : ซาวดสเคป, เอคเพอรเมนทล, ซนทสส, มวสคคงเครต

นาย วฑฒชา เครอเนยม: บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : ผชวยศาสตราจารย ดร. ศกดศร วงศธราดล

"จตวญญาณแหงปรางคก" เปนบทประพนธทเลาประวตศาสตรความเปนมาของวด

ปรางคก จงหวดชยภม โดยจ าลองเหตการณทางเสยงดวยเทคนคการประพนธแบบซาวนสเคปและซาวนดไซน โดยบทประพนธแบงเปนสามชวงเวลา ไดแก ชวงอดต ชวงปจจบน และการคาดคะเนชวงอนาคต เพอศกษาเรองราวความเปนมาของสถานทวดปรางคกในชวงเวลาตาง ๆ ผานการไดยนและรสก

ผวจยไดแรงบนดาลใจในการสรางผลงานมาจากการรบรการไดยนของมนษยในการไดยนความถเสยงในลกษณะตาง ๆ ณ พนทสภาพแวดลอมทหลากหลายจากแหลงก าเนดธรรมชาต ผวจยจงบนทกเสยงตาง ๆ ทเกดจากธรรมชาตเหลานนมาจดวางเรยบเรยงเพอจ าลองเหตการณทางเสยงสภาพแวดลอม และใชสอสารเลาเรองราวผานทางเสยงใหผฟงไดเกดการรบรและรสกรวมไปกบเสยงแวดลอมใหมทถกจดวางและสอสารผานทางการจดวางเสยงในรปแบบบทประพนธ "จตวญญาณแหงปรางคก"

จ

บทคดยอภาษาองกฤษ

58701329 : Major (Music Research and Development) Keyword : Soundscape, Experimental, Synthesis, Music Concrete

MR. WUTTICHA KUANIUM : SOUNDSCAPE COMPOSITION: SPIRIT OF PRANG-KOO THESIS ADVISOR : ASSISTANT PROFESSOR DR. SAKSRI VONGTARADON

“The Spirit of Prang-Koo” is the music composition that describes Prang-Koo, the old temple located in Chaiyaphum province. The story of Prang-Koo is narrated in the form of “Sound” by using soundscape and sound design composition techniques. The research is divided into 3 parts; Past, Present and Future expectation, in order to hearing and feeling the story in details.

The researcher is inspired by the human’s perceptions; hearing together with various frequencies of the sound. The natural sound from many sources were recorded, arranged and edited in order to simulate the environment of Prang-Koo. The audiences will perceive, sense and merge themselves with new environment that was communicated by music composition “The Spirit of Prang-Koo”

ฉ

กตตกรรมประก าศ

กตตกรรมประกาศ

ผลงานบทประพนธชนนส าเรจลลวงไปไดดวยด เนองจากผประพนธไดรบความชวยเหลอ เอาใจใสเปนอยางด โดยเฉพาะอาจารยทปรกษาและกรรมการทงสองทาน คอ ผศ. ดร. ศกดศร วงศธราดล ผศ. ดร. เอกราช เจรญนตย และดร. รจภาส ภธนญนฤภทร ในการแนะน า ตรวจแกไข ใหขอเสนอแนะ ตดตามความกาวหนาในการด าเนนงาน ผประพนธรสกซาบซงในความกรณา และขอขอบพระคณเปนอยางสงไว ณ โอกาศน

ขอขอบคณผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ ทสละเวลาในกาตรวจแกไขขอบกพรองของตวเลมและบทประพนธ ตรวจทานความถกตองของภาษา และใหแนวคดตาง ๆ ทมประโยชน

วฑฒชา เครอเนยม

สารบญ

หนา

บทคดยอภาษาไทย ............................................................................................................................ ง

บทคดยอภาษาองกฤษ ...................................................................................................................... จ

กตตกรรมประกาศ ............................................................................................................................ ฉ

สารบญ .............................................................................................................................................. ช

บทท 1 ............................................................................................................................................... 1

บทน า ................................................................................................................................................. 1

ทมาและความส าคญ ..................................................................................................................... 1

วตถประสงคของงานวจย ............................................................................................................. 2

สมมตฐานของการศกษา ............................................................................................................... 2

ขอบเขตของการศกษา .................................................................................................................. 3

วธการด าเนนงาน .......................................................................................................................... 4

นยามค าศพทเฉพาะ ...................................................................................................................... 5

บทท 2 ............................................................................................................................................... 6

เอกสารงานวจยทเกยวของ ................................................................................................................ 6

1.ปรางคกในมตทางวฒนธรรม .................................................................................................... 7

1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง ........................................... 7

1.2 ดานสถาปตยกรรม .......................................................................................................... 9

1.3 มตทางดานศลปะ ........................................................................................................... 11

1.4 การแพรขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย ................................................. 13

2.เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง ......................................................................................... 14

2.1 Experimental ............................................................................................................... 14

ซ

2.2 การศกษางาน John Cage ............................................................................................. 15

2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน ........................................................................................ 17

3. Electroacoustic .................................................................................................................... 18

3.1 ตนก าเนด Electroacoustic .......................................................................................... 18

3.2 Musique Concrète ..................................................................................................... 19

3.3 Acousmatic ................................................................................................................. 20

3.4 Synthesis และ Computer Music .............................................................................. 21

3.4.1 การบนทกเสยง (Record) .................................................................................. 21

3.4.2 การสงเคราะหเสยง (Synthesis) ........................................................................ 22

3.4.3 ขนตอนการท างานแสดงผล (Process) .............................................................. 26

Arpeggiators and Sequencers ............................................................................................... 26

Harmonic Content .................................................................................................................. 27

Sound Component ................................................................................................................. 28

Equal Loudness Curve ........................................................................................................... 29

3.5 ซาวดสเคป (Soundscapes) ......................................................................................... 29

4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 - 20 ............................................................. 30

4.1 ลกษณะจงหวะแบบออตรา (Time Notation) .............................................................. 30

4.2 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)........................................................................... 31

4.3 มนมอล มวสค (Minimal Music) .................................................................................. 32

บทท 3 ............................................................................................................................................. 34

วเคราะหบทประพนธเพลง จตวณญาณแหงปรางคก ...................................................................... 34

ชวงท 1 อดต (Past) .................................................................................................................... 34

การสรางสรรคบทประพนธ................................................................................................. 34

ฌ

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต (Past) ............................................................................. 34

การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช ............................................................................................. 40

ชวงท 2 ปจจบน (Present) ......................................................................................................... 44

การสรางสรรคบทประพนธ ........................................................................................................ 44

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน (Present) .................................................................. 45

การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช ............................................................................................. 50

การสรางสรรคบทประพนธ ........................................................................................................ 52

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future) .................................................................... 52

บทท 4 ............................................................................................................................................. 57

การจดวางต าแหนงของทศทางการเกดเหตการณเสยงของบทประพนธ ......................................... 57

บทท 5 ............................................................................................................................................. 59

บทสรป ............................................................................................................................................ 59

อภปรายผล .................................................................................................................................. 59

ภาคผนวก ........................................................................................................................................ 60

บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก .......................................................................... 60

รายการอางอง .................................................................................................................................. 64

ประวตผเขยน .................................................................................................................................. 66

บทท 1

บทน า

ทมาและความส าคญ

ศลปะ ประเพณตาง ๆ ในอดตลวนมพนฐานมาจากความเชอของมนษยซงตามความหมายทางดานมานษยวทยาแลวนน ถกเรยกรวมเปนค าวา “วฒนธรรม” ซงวฒนธรรมนนลวนแสดงในเหนถงความคดความเชอ ความเปนมา และความส าคญ อาจกลาวไดรวม ๆ วาเปนสงทถกสรางและกอเกดกลายเปนอารยธรรมอยางหนง ดงเชน ขนบธรรมเนยมประเพณไทยตาง ๆ ทมความส าคญตอการด ารงชวต และอยคกบคนไทยมาเปนเวลายาวนาน แตทวาวฒนธรรมนนกมชวงเวลาจ ากดในการด ารงอย ดวยเงอนไขทางกายภาพ ยกตวอยางเชน โบราณสถาน โบราณวตถ ทถกท าลายลงดวยสงแวดลอมรอบ ๆ สลายไปตามกาลเวลาและถกแทนทดวยเทคโนโลยแขนงใหมในแตละพนทแทน

จากทไดกลาวไปนน วฒนธรรมสามารถเสอมถอยไดตามกาลเวลา รากเหงาของวฒนธรรมทก าลงจะเลอนหายไปตามกาลเวลา ผวจยเลงเหนถงความส าคญของวฒนธรรมจงมความอยากทจะอนรกษ ศลปะวฒนธรรม และไดหยบยกโบราณสถานทางวฒนธรรม ณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม ซงเปนโบราณสถานทถกสรางขนในสมยขอม และยงเปนโบราณสถานส าคญประจ าจงหวดชยภม รวมถงเปนสญลกษณ แหลงทองเทยวประจ าจงหวดชยภม และเปนพนททผวจยมความเกยวของดวยมาตงแตเดก โบราณสถานดงกลาวถกสรางขนเมอประมาณ 837 กอนยคของพระเจาชยวรมนท 7 โดยเปนกษตรยองคสดทายของอาณาจกรขอมโบราณ (ประเทศกมพชาในปจจบน) ซงเปนยคทเฟองฟดานศลปะและวฒนธรรม (วรรณวภา สเนตตา, 2548c) เชน เมองนครวด นครธม ไดถกสรางขนในยคดงกลาวอกดวย (สรศกด จนทรวฒนกล , 2552) ดวยกนศลาแลง (Laterite) คอ หนชนดหนงทมแรเหลกปนอย เมอขดขนมาใหม ๆ จะเปยกชน ตดแตงงาย เพอใชในการสรางอโรคยาศาลา (พลาดศย สทธธญกจ, 2555) ส าหรบเปนศาลารกษาโรค ผวจยจงไดน าประวตในสถานทนมาสรางเรองราวการน าเสนอและเรยนร ประวตตศาสตรทก าลงเลอนหายผานทางรปแบบสอทางเสยง ณ พนท เวลา (Soundscape คอ เสยงทผสมผสานจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตวเรา หรอหากจะกลาวคอเสยงทเกดขนในสงแวดลอมรอบ ๆ ตวทกเสยง เชน เสยงจากธรรมชาต เสยงจากการกระท าของมนษย เสยงเครองจกรตาง ๆ เสยงสตว หรอแมกระทงเสยงซาวนดไซน เสยงดนตร ทก ๆ เสยงทเกดขนในสภาพแวดลอมหนง ๆ หรอแมกระทงเสยงรบกวน (Noise) กคอ Soundscape ทงสน)(Katrin, 2554)

2

ดงทกลาวมาขางตน การน าเสนอและการเรยนรประวตศาสตรนอกจากการอานตามหนงสอประวตศาสตรและยงไดถกน ามาประยกตในเชงสอศลปะ เชน ภาพวาด ภาพยนตร ละครเวทตาง ๆ อาจมการแตงเตมเสรมแตงใหดสนกและเปนสอบนเทงมากขน งานทกชนทกลาวไปนนลวนมภาพเคลอนไหวและเสยงประกอบเพอใหเกดความรสกรวม ผวจยมความสนใจทางดานเสยงและงานทางดาน Soundscape จงไดเกดความคดน าเรองรางประวตศาสตร และหยบยกเสยงจากการบนทก (Recording) ในสถานทจรง เสยงสมภาษณ เสยงบรรยากาศ (Ambience) รวมไปถงการออกแบบเสยงบดเบอนไปในรปแบบเสยง (Sound Design) ใหเกดเสยงแบบใหม ๆ มาจดวางเรยบเรยง (Composition) ผสมรวมกบการเรยบเรยงดนตร “ดนตรยงสมพนธกบชวตคนตงแตเกดจนตาย ในทวทกหนทกแหงของโลกมทงดนตรทเปนทงดนตรพธกรรมและไมใชพธกรรม” น าเสยงพนถนมาเลาเรองราวประวตศาสตรผานทางเหตการณเสยง พนท เวลา จ าลองเรองราว เหตการณเส ยงในสถานทวดปรางคก จงหวดชยภม เพอใหผฟงไดเรยนรเรองราวประวตศาสตรผานเพยงการฟง และปลกสรางจนตนาการภาพสถานทนนอยางไมถกจจ ากดการมองเหน

วตถประสงคของงานวจย

1. สรางบทประพนธแบบซาวดสเคป จ าลองเสยง ณ พนทเวลาหนง เพอเลาเรองราวผานทางเสยง

2. เพอเรยนรเรองราวทางประวตศาสตรความเปนมา ความเชอมโยง การขยายอทธพลระหวางอาณาจกรเขมรมาทางตะวนออกเชยงเหนอของไทย

3. ทดลองเปลยนการรบรดวยการมองเหน เปนหลกมาเปนการฟงและการเรยนร เกดจนตนาการภาพตาง ๆ เหลานนดวยการน าของเสยงแทน

สมมตฐานของการศกษา

ผวจยไดเหนความส าคญของการเรยนรจากเสยงเหนอแทนการเรยนรจากการมองเหน เพราะวาการมองเหนจะถกจ ากดดวยสงทเหนอยตรงหนา และการเรยนรประวตศาสตรในสถานทเกาแกและเหตการณส าคญทเกดขนมาแลวนน ไมสามารถมองเหนและรสกรวมไดเลย นอกจากการศกษาประวตศาสตรจากการอาน ผวจยจงน ารปแบบการเรยนรจ าลองเหตการณ สถานท

3

และประวตศาสตรความเปนมา สอน าดวยเสยง อาจจะมความส าคญทสดทท าใหมนษยเกดศกยภาพในการรบรและเรยนรเรองราวตาง ๆ อยางสมบรณทสด

ขอบเขตของการศกษา

1. ขอบเขตของสถานท

ผวจยไดเลอกพนทสถาปตยกรรมโบราณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม โดยมเหตผลดงน

1.1 เปนสถานทส าคญทางประวตศาสตรของจงหวดชยภม

1.2 มเรองราวทางประวตศาสตรตงแตยคเขมรโบราณเชอมโยงมาจนถงวฒนธรรมทางภาคอสานในปจจบน

2. ขอบเขตของดนตรซาวดสเคป

ผวจยไดศกษาเกยวกบการสรางผลงานซาวดสเคปไวดงน

2.1 ดนตร พนท และเวลา

2.2 การจ าลองสถานทดวยเสยง

2.3 Experimental Music โดย John Cage

2.4 Soundscape Composition

3. ขอบเขตของพนฐานซนธซส

3.1 รปแบบของแหลงก าเนดเสยง

3.2 เอฟเฟคชนด Reverb, Delay

4

วธการด าเนนงาน

ขนตอนการเกบขอมล

ผวจยไดลงพนท วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม เพอทจะบนทกเสยงและหาขอมล ดงน

1. บนทกเสยงพนท ณ บรเวณวดปรางคก ณ ชวงเวลาตาง ๆ

2. สอบถามความเปนมา ความเชอของประวตวดปรางคกจากผคนบรเวณโดยรอบ

3. ศกษาดนตรซาวดสเคป

4. ศกษาพนฐานซนธสส

ขนด าเนนงาน

ผวจยไดลงพนทบนทกเสยงสถานทวดปรางคก ณ ชวงเวลาตางกน และสบคนขอมลจากชมชนบรเวณโดยรอบ เรองเลาจากบรรพบรษรนสรน และประวตความเปนมาของวดจากหอสมดอ าเภอเมองชยภม ก าหนดขอบเขตของการจ าลองเสยงสถานท ก าหนดชองเวลา การสอสารในบทประพนธ จ าลองชวงเวลาเหตการณการเลาเรองทางเสยงออกเปน 3 ชวงเวลา คอ เสยง ณ ชวงเวลาอดต ปจจบน และอนาคต ดงน

ชวงแรกอดต ประวตศาสตรความเปนมาชวงยคกอสรางพระเจาชยวรมนท 7 (พ.ศ. 1724 – 1762) สรางเพอประกอบพธกรรมทางศาสนา ความเชอ ประกอบพธกรรมการรกษาโรคภยไขเจบ

ชวงทสองปจจบน การเปลยนผานของยคสมย ความเชอทงมงายถกเปลยนผานเปนประเพณ วฒนธรรม และงานประเพณของคน ณ ยคปจจบน การบดเบอนความเชอ การเลอนหายของความจรงในอดต

ชวงเวลาอนาคต สมมตฐานสงทอาจเกดขนเมอการถกบดเบอนทางประวตศาสตรทผานตรงมาจากอดต ปจจบน เทคโนโลยทมาแทนทและการหกลางความเชอ จนไปถงการลมสลายไมมอย

5

นยามค าศพทเฉพาะ

1. Soundscape หมายถง เสยงและองคประกอบทงหมดในพนทในชวงเวลาหนง

2. Experimental Music หมายถง ดนตรทดลองทไมไดก าหนดชวงเวลาทจะเกดขนของเสยง

3. Synthesis หมายถง สงเคราะห การสงเคราะห หรอเสยงสงเคราะห

4. Minimal Music หมายถง ดนตรทเรมจากโนตจดทนอยททสด ท าซ าวนซ า และคอย ๆ ขยายออก

5. Musique Concrète หมายถง ดนตรไฟฟาทมตนฉบบเสยงมาจากธรรมาชาตน ามาดดแปลง

6. Time Notation หมายถง การบนทกหรอการก าหนดชวงเวลาของโนตดวยเวลาจรง

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. สรางบทประพนธผสมกบรปแบบการจดวางเสยงในทศทางใหม

2. ทดลองศกษาความเปนไปไดในการฟงและรบรจนตนาการรปลกษณเหตการณไดอยางชดเจน

3. ศกษาความถ การบดเบอน และการสรางรปแบบการเกดเสยงตาง ๆ

4. เรยนรประวตศาสตรและวฒนธรรมทก าลงจะเลอนหายผานทางบทประพนธ

6

บทท 2

เอกสารงานวจยทเกยวของ

ผวจยไดศกษาและรวบรวม รวมถงสบคนเอกสารงานจากแหลงขอมลตาง ๆ และก าหนดการทบทวนวรรณกรรมไว ดงน

1. ปรางคกในมตทางวฒนธรรม

1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง

1.2 ดานสถาปตยกรรม

1.3 มตในดานศลปะ

1.4 การแผขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย

1.5 มตดานสงคม

2. เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง

2.1 Experimental

2.2 การศกษางานของ John Cage

2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน

3. Electro Acoustic

3.1 ตนก าเนด Electro Acoustic

3.2 Musique Concrète

3.3 Acousmatic

3.4 Synthesis and Computer Music

3.5 ซาวดสเคป (Soundscape)

7

4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 – 20

4.1 ลกษณะจงหวะแบบอตรา (Time Notation)

4.2 ทฤษฎของเสยงในการจดวางล าโพง

4.3 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)

4.4 มนมล มวสค (Minimal Music)

1.ปรางคกในมตทางวฒนธรรม

“ปรางคก” หรอ “ก” เปนศาสนสถานโบราณซงเปนทรจกแหงหนงในประเทศกมพชา แตกอนทปรางคกจะเปนทรจกและถกเรยกแบบในปจจบน ผวจยไดศกษาในสวนของประวตทมากอนหนา ซงมความสมพนธเกยวเนองกนทางประวตศาสตร โดยจะเรมตนตงแตสมย “พระเจาชยวรมนท 7” กษตรยผสรางนครธม ทงนเพอปพนฐานความเขาใจและความเชอมโยงระหวางประวตศาสตรกบศาสนสถานแหงน

1.1 ประวตปรางคก ความหมายของค า จดประสงคในการสราง

พระเจาชยวนมนท 7 กษตรยแหงราชอาณาจกรเขมร ทรงเปนพระโฮรสของ “พระนางจฑามณ” กบ “พระเจาธรณนทวรมนท 2” กษตรยผปกครองราชอาณาจกรเขมร พระเจาชยวรมนท 7 ทรงประสตในชวงป พ.ศ. 1668 หรอพทธศตวรรษท 18 ในชวงระยะเวลาระหวางการปกครองของพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ผเปนพระราชบดานน ชวงเวลาดงกลาวอาณาจกรเขมรเกดความวนวายทงภายในและภายนอกราชส านก อนเนองมาจากปจจยภายนอก ไดแก การท าศกสงครามกบอาณาจกรปามรวมกบพระราชบดาหลายครง โดยภายหลงจากการสนพระชานมของพระราชบดา “พระเจาโศวรมนท 2” ผเปนพระญาตไดทรงขนครองราชยแทนเทานน สาเหตของการลมสลายของราชบลลงกมาจากความไมมนคงในพระราชอ านาจ (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ท าใหการปกครองอาณาจกรเขมรสนคลอนสดทายจากความไมมนคงทางการปกครองไดน ามาสการถกลอบปลงพระชนมและชงราชบลลงกโดยกลมกบฏ ซงเปนขนนางในราชส านกนนเอง

8

แมวาอาณาจกรเขมรจะถกยดครองโดยพวกกบฏ เจาชายวรมนกมไดทรงยอทอยงทรงออกท าสงครามขบไลพวกอาณาจกรปามทเขามาครอบครองราชยส านกเขมรยาวนานรวม 15 ป รวมไปถงทรงท าสงครามกบอาณาจกรปามอกหลายครง ซงในเวลาตอมาผนวกกบขณะเดยวกน การปกครองภายในอาณาจกรปามเองเกดความสนคลอน มการแยงชงราชบลลงกกนขน ท าใหในทายทสดนน เจาชายวรมนชนะเหนออาณาจกรปาม ทรงปราบดาภเษกตนขนเปนกษตรยตอจากพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ผเปนพระราชบดา

เมอพระเจาชยวรมนท 7 ทรงปราบดาภเษกตนขนเปนกษตรยแหงราชอาณาจกรเขมรโดยสมบรณแลวนน วงราวป พ.ศ. 1724 (วรรณวภา สเนตตา, 2548b) ไดทรงบรณะและสรางราชธานขนใหม (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) เหตผลเนองมาจากความเสยหายทเกดขนระหวางศกสงครามจากเมองพระนคร โดยทรงสราง “นครธม” ทบลงบนนครเดม โดย “ธม” มความหมายวาใหญ ดงนนนครธมจงมความหมายวา “นครอนกวางใหญ” ดวยเหตประการน นครธมจงถกสรางซอนทบอยบนรองรอยของอาณาจกรเกา แตทวาวางผงเมอง ซมประต และคน าใหม ควบคไปกบการสรางศาสนสถานตาม “พทธศาสนามหายาน” (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) จ านวนมากทงภายในเมองและบรเวณโดยรอบนอกก าแพงเมอง ในประเดนการสรางศาสนสถานพทธศาสนามหายานรอบบรเวณเมองนน มความเกยวพนกบการอปถมภศาสนาของพระเจาชยวรมนท 7 โดยตรง มการพบหลกฐานส าคญในราวชวงทพระเจาชยวรมนท 7 ทรงครองราชยนน พทธศาสนานกายมหายานเฟองฟ สบเนองจากรากเหงาตนตระกลของพระองคเอง อนไดแก ราชวงศ “มหธรประ” ททรงสบเชอสาย โดยสนนษฐานวาราชวงศมหธรประ อาจเปนจดเรมตนของการน าศาสนาพทธมหายานใหเขามามบทบาทในราชส านกเขมรอยางแทจรง มหธรประไดตงราชวงศและการปกครองเมองพระนคร ชวงราวพทธศตวรรษท 17 – 18 จากหลกฐานทางประวตศาสตรพบวาตนตระกลราชวงศมหธรประอนนน (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ไดแก พระเจาชยวรมนท 6 ซงเปนผกอตงอาณาจกรเขมร รวมไปถงจากจารกโคนยายหอมซงตรงกบสมยพระเจาชยวรมนท 6 ไดกลาวถงประดษฐสถานของพทธศาสนา รวมถงบรรดาพระราชวงศจ านวนมากทหนมาเคารพนบถอพทธศาสนามหายาน (วรรภภา สเนตตา, 2548)

แตกอนการขนครองราชยของ “พระเจาชยวมนท 2” (พระราชบดาของพระเจาชยวรมนท 7) แมวาอาณาจกเขมรจะไดเปลยนการนบถอศาสนากลบมาเปนฮนดลทธไวษณพนกายอกครง แตในทางกลบกนในรชกาลของพระเจาธรณนทรวรมนท 2 ไดกลบมาทรงอปถมภพทธศาสนามหายานอกครง ซงในการนบถอและการเปลยนศาสนาภายในราชส านกไมไดเปนเพยงเหตผลสวนตว แตยงเปนเรองของการถวงดลอ านาจการปกครองของพวกพราหมณในราชส านก

9

ทมบทบาทตอการปกครองอาณาจกรของกษตรยไมตางจากศาสนาฮนด ดงนนเมอพทธศาสนามหายานเขามามบทบาทในราชส านกเตมตวในสมยพระเจาชยวรมนท 7 พระองคจงทรงสรางศาสนสถานขนเปนจ านวนมากจากความศรทธาและคตความเชอตามแบบพทธศาสนามหายาน สงผลใหพระองคทรงบรจาคทานและบ าเพญกศล ดวยการสราง “ธรรมศาลา” (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) หรอทพกคนเดนทาง 121 แหง ตามเสนทางโบราณจากศนยกลางเมองพระนครไปยงเมองตาง ๆ โดยรอบนครธม สรางเพอจดประสงคเพอเปนทพกส าหรบผคนทเดนทางแสวงบญตามเสนทางจากตวเมองนครธมไปยงดนแดนทางทศตะวนออก

“อโรคยาศาล” เปนอกหนงศาสนสถาน ทถกสรางขนจากอทธพลของการเปลยนแปลงระบบศาสนาในครงน พบหลกฐานจากจารกปราสาทพระขรรค วาการสรางอโรคยาศาลของพระองคเปนหนงในการบ าเพญกศลทางดานสาธารณสขตามความเชอทางศาสนา นอกเหนอไปจากนนเหตผลในการสรางยงไดเกยวพนกบ “โรคเรอน” ซงเปนโรคระบาดรายแรงทเกดขน คราชวตประชาชนและพระบรมวงศานวงศ

ดงนนทมาของชอปรางคก จงมาจากความหมายของอโรคยาศาล ในภายหลงรชสมยของพระเจาชยวรมนท 7 ซงมกลมชนเขาไปตงถนฐานใหม ท าการฟนฟและอาศยในพนทบรเวณรอบอโรคยาศาล ตอมาอโรคยาศาลจงถกเรยกกนในภาษาทองถนวา “ปรางคก” หรอ “ก” ซงในปจจบนพบปรางคกจ านวนกวา 30 แหง ทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

1.2 ดานสถาปตยกรรม

การเปลยนแปลงของอทธพลพทธศาสนามหายาน สงผลทางมตดานสถาปตยกรรมในการสรางเมองนครธมโดยตรง นครธมถกสรางโดยยดตามหลกการวางผงเมองเชนเดยวกบพระนคร แตทวาถกตงซอนทบอยบนเมองพระนครเดมเยองไปทางทศใต รอบตวเมองนนประดวยคน าลอมรอบ มซมประตเปนทางเขาเมองทงสทศเพอใหเกดความสะดวก ภายในก าแพงเมองเตมไปดวยศาสนสถานสรางอทศแดบรรพชล

ผลจากการเปลยนแปลงระบบศาสนาครงน นครธมจงถกสรางใหมลกษณะเลยนแบบจกรวาลโดยม “ปราสาทบายน” เปนศนยกลางของจกรวาล แทนความเชอเกยวกบโลกและสวรรคตาม รวมไปถงการสรางนครใหมความเกยวพนกบคตการบชารตนตรยมหายาน หรอการบชาพระพทธเจา พระโพธสตวอวโลกเตศวร และนางปรชญาปารมตา ซงทงสามมความหมายไดรบการเคารพรวมไปถงเปนตวแทนของพทธบารม ธรรมบารม และปญญาบารม และมจดมงหมาย

10

เพอเปนศนยกลางการเคารพบชาสงสด เพราะฉะนนบรเวณรอบปราสาทบายน จงรายลอมไปดวยศาสนสถาน อโรคยาศาลทอยรอบบรเวณตวเมอง จงเปรยบสเมอนสถานทรกษาโรคแผนโบราณทงทางกายและทางใจ ทมอทธพลมาจากการเคารพบชาพระพทธเจา ไมไดเปนเพยงสถานทใชรกษาโรคทางกาย แตยงเปนศนยรวมของความศรทธาของคนทอาศยอยบรเวณโดยรอบ

ภาพท 1 ภาพผงเมองนครธม

ภาพท 2 ภาพปราสาทนครวด

11

ภายในอโรคยาศาล ประดษฐานรปเคารพบชาประกอบดวย “พระศรสรยไวโรจนจนทรโรจ” และ “พระศรจนทรไวโรจนโรหณศะ” เปนสญลกษณและเปนตวแทนของผรกษาโรค ถกเคารพนบถอกนในดานการปดเปาโรคภยไขเจบความทกขโศก

ปรางคก จดเปนหนงในศาสนสถานภายในบรเวณอโรคยาศาล ปรางคกมลกษณะเปนอาคารทรงปราสาทขนาดเลก กอดวยอฐศลาแลง มองคประกอบบางสวนทท ามาจากหนทราย ตวปราสาทนนตงอยตรงศนยกลาง โดยหนหนาไปทางทศตะวนออก ลอมรอบดวยก าแพง มซมประตเปนทางเขาเพยงทางเดยว มสระน าซงกอดวยหนทรายหรอหนศลาแลง ลอมรอบภายนอกก าแพง ภายในตวอาคารประกอบไปดวยรปเคารพบชา

ภาพท 3 แผนผงภาพจ าลอง ปรางคก

1.3 มตทางดานศลปะ

ศาสนาพทธมหายานมอทธพลตอการแสดงออกทางศลปกรรมอยางชดเจนโดยฉพาะการเขามามบทบาทส าคญในราชส านกยงขนตงแตพระเจาธรณนทรวรมนท 2 (พระราชบดา) ไดทรงขนครองราชยในชวงป พ.ศ. 1698 จนกระทงในรชสมยของพระเจาชยวรมนท 7 ศลปกรรมของอาณาจกรเขมรไดรบอทธพลจากศาสนาอยางสงสดอนเนองมาจาก อทธพลทางพทธศาสนา

12

ระลอกใหมทมาจากประเทศอนเดยซงผสมผสานเขากบอทธพลของศาสนาฮนดทมความสมพนธกบราชส านกเขมรมาอยางยาวนาน

เราสามารถพบหลกฐานจากจารกพระขรรคและจากจารกอกหลายหลกในสมยดงกลา ว โดยสามารถแบงและบอกความแตกตางของรปแบบศลปกรรมสมยบายน จากประตมากรรมส าคญนยมสรางในสมยบายน อนไดแก รปเคารพ 3 องค แทนความหมายการบชาดานการกษาโรคภยไขเจบ ปจจบนสามารถพบหลกฐานรปเคารพทง 3 องค ในประเทศไทยไดเชนกน

ในบรรดาจ านวนอโรคยาศาล กวา 30 แหงนน (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) มความคลายคลงกนในดานการบชา “พระไกษชยครไวฑรยประภา” หมายถง พระพทธเจาแพทยผเปนประธานของอโรคยาศาลแหงนน ๆ สวน “สรยไวโรจนจนทรโรจ” และ “จนทรไวโรจนโรหณศะ” หมายถง เหลาบรวารทงสอง โดยจากจารกสามารถพบรปเคารพทง 3 องคจ านวนมากในสมยบายน

ภาพท 4 พระไกษชยครไวฑรยประภา เจาผเปนบรมครแหงยารกษาโรค

สมยดงกลาวพระเจาชยวรมนท 7 ทรงสรางรปเคารพจ านวนถง 798 องคประดษสถานในอโรคยาศาลตามเมองตาง ๆ นอกเหนอจากประตมากรรมพระประธานและบรวารทงสอง รวมถงโดยพบหลกฐานการขดแตงอโรคยาศาลปรางคก ณ อ าเภอเมอง จงหวกชยภม

13

โดยพบแทนรปเคารพซงท ามาจากกนทรายและชนสวนคมภรในบรเวณบรรณศาลาสนนษฐานวามการประดษฐานพระโพธสตวอวโลกเตศวรในบรรณศาลานอกเหนอไปจากรปเคารพภายในตวปราสาทและพบวาภาพสลกหนาบรรณรปพระโพธสตวองโลกเตศวรในอโรคยาศาล 2 แหงทปรางคก จงหวดชยภม ดงทไดกลาวไปขางตน

ภาพท 5 พระโพธสตวอวโลกเตศวร

1.4 การแพรขยายของ “ศลปะแบบบายน” ในประเทศไทย

การสบทอดความเชอและคตแบบพพทธศาสนาของพระเจาชยวรมนท 7 อนเหนเปนรปธรรมชดเจนอกรปแบบหนงซงขยายมายงประเทศไทย ไดแก การสรางอโรคยาศาล เพอการบ าเพญกศลทางดานสาธารณสขตามพทธศาสนาอยางแทจจรง มลกษณะเปนอาคารทรงปราสาทรปสเหลยมผนผาขนาดเลก ลอมรอบดวยก าแพงและสระน า กอดวยหนศลาแลงและหนทราย การสรางอโรคยาศาลนนมจดประสงคเพอปดเปารกษาโรคททางกาย เชน โรคระบาดรายแรง โรคเรอน โรคฝดาษ รวมไปถงโรคทางใจ ดงนนการสรางอโรคยาศาลจงปรากฏและกระจาย พบวามจ านวนมากกวา 30 แหง ในทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) โดยพระเจาชยวรมนท 7 ไดทรงสรางรปเคารพจ านวน 798 องค ประดษฐานตามอโรคยาศาลในเมองรอบบรเวณเมองและตามเสนทางตาง ๆ ดงเชน ศลปกรรมพระพทธรป

14

ทพบในอโคยาศาลทางภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก แทนรปเคารพหนทรายและชนสวนพระกรถอคมภร พบทปรางคก อ าเภอเมอง จงหวกชยภม (วรรณวภา สเนตตา, 2548a) ซงมความหมายในการบชาเพอการรกษาโรคภยไขเจบโดยหลงจากยคสมยไดผานพนไปแลวนน อโคยาศาลกไดถกกลมชน ซงสนนษฐานวาเปนคนไทยเขาไปตงถนฐานอาศยและไดท าการฟนฟอโรคยาศาลขน โดยเรยกกนในภาษาทองถนวา “ปรางคก” หรอ “ก” ซงเปนทรจกกนในปจจบน

2.เสยงของอสรภาพกบดนตรทดลอง

จากผลการประพนธของผวจยทไดรบแรงบนดาลใจจากผลงานของ Cage ซงเปนนกประพนธแนว Experimental Music(Wikipedia) ดนตรทดลอง การประพนธในรปแบบใบรปแบบหนงทไดผลมาแบบไมสามารถคาดเดาได สวนในความหมายหลวม ๆ แลว ค าวา “ทดลอง” (Experimental) ใชเปนตวเชอมกบแนวเพลงทอธบายถงดนตรในทางเฉพาะทดนเขตเขตหรอนยามอยางอนซงเปนสไตลลกผสมทแตกตางทอยางมาก หรอแนวรวม แบบนอกคอก หรอสวนผสมทโดดเดนแตกตางอยางเหนไดชด ผวจยไดสนใจทฤษฎของจอหน เคจ ทพดไววา “การแตง” “การบรรเลง” และ “การฟง” นนเปนเรองทแยกอออกจากกน ผวจยจงไดหยบยกเรอง “การฟง” มาใชเปนจดหลกในงาน ซงความส าคญของการฟงนนผฟงสามารถเลอกหรอรบรสงตาง ๆ ไดอยางมอสระและ “จนตนาการ” การรบรดวยเสยงทไดยนเหลานนได จงเกดสนทรยศาสตรในแบบไรขดจ ากดของตวผฟง “การฟง” (อตภพ ภทรเดชไพศาล, 2557a) ในความคดของดนตรแนว Experimental Music จงมความส าคญมากทสดและกลาวไดวาเปนจดเปลยนของสนทรยศาสตรแบบใหมนไมไดอยทประเดนการ “สรางงาน” แตเปนประเดนทวาดวย “การรบร” งานนน ๆ ตางหาก

2.1 Experimental

ดนตรจะวนตกในชวงทศวรรษทท 1950 มการเปลยนแปลงทรวดเรวและเตมไปดวยสสน เกดการทดลองและเขยนงานตาง ๆ อยางหลากหลาย ส าหรบนกดนตรและศลปนหวกาวหนาในสมยนนแยกออกเปนสองกลม คอ กลม Avant-Garde ทางฝงยโรปและกลม Experimental Music ทางฝงสหรฐอเมรกา

15

จดนาสนใจของทงสองกลมคอมความคดพนฐานเหมอนกนคอตองการท าลายหลกระบบดนตรตะวนตกในขนบธรรมเนยมแตวธการททงสองกลมเลอกใชกลบแตกตางกนอยางสนเชง ทางฝงยโรปเลอกทจดการควบคมดนตรอยางเครงครดเพอสรางเสยงชนดใหมทหลดไปจากระบบ Tonal ดวยแนวคดแบบวทยาศาสตรและคณตศาสตร แตฝงอเมรกากลบพยายามทจะปลดปลอยเสยงตาง ๆ ใหเปนอสระอยางไรขอบเขตโดยไมผกตดกบเรองระบบใด ๆ

2.2 การศกษางาน John Cage

ค าพดของเคจทระบชดวา การแตงการบรรเลงและการฟงนบเปนเรองสามเรองทแยกออกจากกน และตวอยางทชดเจนทสดในเรองนคองาน 4’33” ของเคจ 4’33” เปนเพลงทนกดนตรไมจ าเปนตองเลนอะไรเพยงแตนงเฉย ๆ เปนเวลาสนาทสามสบสามวนาทและในระหวางนนกท าการเปดปดฝาครอบลมเปยโนสามครงเพอแสดงใหเหนวาเพลงมสามทอน เคจใหสมภาษณวาการแบงชวงเวลาทงสามทอนไดใชไพยปซเปนตวสมเลอกปรมาณเวลาของแตละทอน เพลงนจงถกเรยกวาบทเพลงแหงความเงยบหรอ silent piece กรณขนบนยมในเพลง 4’33” เปนเรองนาสงสย วาเคจยงยดตดกบรปแบบเดมของดนตรคลาสสค หรอเปนเพราะเคจตองการสร างกจกรรม performance art

ภาพท 7 ตวอยางสกอรพารท 1 ของเพลง 4’33”

16

“การแตง” การบนทกเพลงนจงไมไดอยในรปแบบตวโนตตามรปแบบและเปนขอความสน ๆ ทระบใหนงเงยบสวนการ “การบรรเลง” นนเปนอกเรองหนงทแยกตางหากออกไปจากการ “การแตง” เพลงน

“การบรรเลง” นนเคจบอกวา ถงนกดนตรจะไมไดสรางเสยงอะไรเลยขนมากตาม แตในความเปนจรงแลวมเสยงตาง ๆ ทสามารถเกดขนไดตลอดเวลาในระหวางการแสดงดนตร

“การฟง” นนกยงแยกออกเปนอกเรองหนง เพราะผฟงแตละคนสามารถเลอกฟงสงตาง ๆ ในระหวางการแสดงดนตรนนในแบบตวเองไดอยางตามใจชอบ

ในหลกการของดนตรชนดน จะถกก าหนดกฎเกณฑไวอยางหลวม ๆ ซงสามารถโยกยายเปลยนแปลง และตความไปไดในหลายแบบ การแสดงเพลงเดยวกนในหลาย ๆ ครงจงใหผลลพธทออกมาไมเหมอนกนซงสงนเปนหวใจส าคญของ Experimental Music

เวลาในมมมองของ Experimental Music “เวลา” เปนสงทสามารถถกจดการใหสมบรณแบบ นนคอ รปทรงของเวลาในชวงหนง (ขณะทเพลงบรรเลง) อาจถกจดการใหมตอนตน ตอนกลาง ตอนจบ อยางเปนระเบยบของนกแตงเพลง และเพลงทสมบรณแบบกไมใชอะไรอน แตกคอ “เวลา” ชวงหนงทมรปทรงชดเจนแนนอนนนเอง จากทกลาวมาขางตนจะเหนไดวานกประพนธเพลงกเปรยบเสมอนนกจดการเวลา ใหอยในรปแบบของบทเพลงทประพนธนนเอง ซงเปนรปแบบแผนของนกประพนธเพลงตงแตยคเกาทเหน “เวลา” สามารถถกจดการไดนนเอง แตความคดเรอง “เวลา” ส าหรบนกประพนธเพลงแนว Experimental Music แลว เหน “เวลา” เปนสงทเคลอนไปอยางไมมหยดและเตมไปดวยการเปลยนแปลง ไมสามารถท าใหหยดหรอท าเปนรปรางทตายตวได ความคดดนตรในแบบขนบนยมทจะจดการกบชวงเวลาใหสมบรณแบบนน จงไมใชวธคดของผประพนธในแนว Experimental Music เพราะในการแสดงแตละครง จะไดผลลพธเฉพาะตว (Unique) ซงไมอาจท าซ าไดอก ดงนนความสมบรณแบบจงเปนสงทไมมอยจรง

“เวลา” ในมมมองของนกประพนธเพลง Experimental Music เชน จอหน เคจ มแนวคดทวา “เวลา” เปนสงทไมอาจแยกออกจาก “เหตการณ” หรอ “เวลา” เปนสงทบรรจ “เหตการณ” เรองราวนนเอง (อตภพ ภทรเดชไพศาล, 2557b) ดงนนการแสดงดนตรแนว Experimental Music จงไมสามารถก าหนดเวลาในการแสดงได จะปลอยใหการแสดงเปนไปตามอาการ (Action) โดยไมสามารถค านวณเวลาไดอยางแมนย า

17

ภาพท 8 จอหน เคจ ขณะแสดงงาน Water Walk เมอ มกราคม ค.ศ. 1960

2.3 ดนตรทดลองกบโลกปจจบน

“เวลา”ทด าเนนไปเรอย ๆ โดยตวของมนเองดวยนาฬกาจงกลายเปนสงสรางความหมายให “เหตการณ” ตาง ๆ นนคอเวลากลายเปนสงทควบคมทกสงทกอยาง และกลายเปน “ความจรง” ททกคนตองตกอยภายใตปฏทน เขมบอกเวลา ชวโมง นาท และวนาทอยางไมอาจหลบเลยง และเวลาชนดนเองทนกแตงเพลงแนว Experimental Music ไดน ามาใชเปนแนวคดหลก นนคอเวลาในการแสดงนนผกตออยกบ “กจกรรม” (Activity) ในการแสดงนนอยางแยกออกจากกนไมได คอนเซปตของดนตรทดลองยงสงผลตอจนถงปจจบนและยงมศลปนยคปจจบนสรางงานแนวดนตรทดลอง เชน งานของ Steve Reich ทชอวา Pendulum Music นนเปนการก าหนดใหผแสดงแกวงไมโครโฟนทถกแขวนไวกบเพดานหอง ซงเมอไมโครโฟนนเคลอนผานหนาล าโพงทจงใจวางเปดทงไว กจะเกดเสยง Feedback ออกมาเปนจงหวะตามความเรวของไมโครโฟนทแกวงตวเองไปมา งานชนนจะจบลงกตอเมอไมโครโฟนหมดแรงสงและหยดนงอยกบท ซงนนคอ “เหตการณ” หรอ “กจกรรม” ตางหากทควบคมเวลาในการแสดง

18

ภาพท 9 Pendulum Music – Steve Reich (1966)

3. Electroacoustic

อเลกโทรอะคสตก เปนค าทใชอธบายการเปลยนแปลงสญญาณจากเสยงไปเปนไฟฟา วธการเปลยนเสยงทว ๆ ไปเปนสญญาณไฟฟาท าไดงาย ๆ โดยการบนทกเสยงผานไมโครโฟนและแปลงสญญาณจากไฟฟาผานล าโพงกลบกลายเปนเสยงอกครง รวมไปถงการประมวลผลตาง ๆ ผานกระบวนการทางไฟฟา ทงการสงเคราะหเสยงขนมาใหมหรอเปลยนแปลงคณลกษณะเนอเสยง ความสน - ยาว หรอความหนาแนนของเสยงใหมความหลากหลายมากขน เมอมการจดวางเสยงเหลานนอยางมศลปะแลว กจะถกเรยกวา “ดนตรอเลกโทรอะคสตก” หรอ “ดนตรทมสวนผสมของไฟฟา”

3.1 ตนก าเนด Electroacoustic

ชวงตนศตวรรษท 20 การปฏวตอตสาหกรรมเทคโนโลยมผลอยางมากตอวงการศลปะ มกลมศลปนหวสมยใหม (Modernism) เรมหาสนรยะใหม ๆ ใหกบศลปะ ดนตรกรวมอยในนนดวย ศลปนและนกประพนธหลายทานพยายามหาสนทรยศาสตรของเสยงใหมทแตกตางไปจากกฎเกณฑเดม ๆ จะวาไปเสยงเครองจกรและความเปนระบบอตสาหกรรมกมความนาสนใจไมแพดนตรในยคคลาสสคหรอโรแมนตกเลย ดวยเทคโนโลยทเกดขนบวกกบยคทยโรปมการปฏวตอตสาหกรรม นกดนตรหวกาวหนาอยาง ลยจ รสโซโล (Luigi Russolo) ไดสรางเครองดนตรทจ าลองเสยงของ

19

เครองจกรในโรงงานอตสาหกรรมขนมา และใหชอวา Intonarumori นอกจากนลยจ รสโซโล ยงไดเขยนหนงสอ Art of Noise ขนมา เนอหาภายในเกยวกบปรชญาใหม ๆ ทมตอเสยงรบกวน หรอทเรยกวา Noise รวมถงจ าแนกประเภทตาง ๆ ของเสยงตามลกษณะของเสยงดวย ปรชญาและสนทรยศาสตรของเสยงรปแบบใหมนเอง ท าใหดนตรแตกแขนงออกไปหลายสาขามากมาย หนงในนนกคอ “อเลกโทรอะคสตก”

ความกาวหนาของเทคโนโลยในชวงศตวรรษท 20 อยางเครองเลนแผนเสยง เทปบนทกเสยง อปกรณในการขยายเสยง อยางไมโครโฟน ล าโพง หรอแมแตเครองสงเคราหตาง ๆ เปนทแพรหลายมากขน จอหน เคจ (John Cage) นกประพนธ นกทฤษฎดนตร นกเขยน และศลปนชาวอเมรกน ผสนใจในดนตรอเลกโทรอะคสตกและคนพบทฤษฎอนดเทอรมเนซ (Indeterminacy) ถอเปนศลปนคนแรกทน าเอาความเปนไปไดของการผสมผสานดนตรแบบแผนตะวนตกเขากบดนตรทผลตจากกระบวนการทางอเลกทรอนกส ในป ค.ศ. 1939 เขาไดสรางสรรคผลงานทมชอวา Imaginary Landscape No.1 ส าหรบ เปยโนทอดสาย (Muted Piano) ฉาบ และเครองเลนแผนเสยง 2 เครอง โดยใหเครองเลนแผนเสยงผลตเสยงทเรยกวา “ไซนเวฟ” (Sine Wave) โดยผเลนแผนเสยงจะสรางเสยงจากเครองเลนแผนเสยงและเขมของเครองเลนดวยวธการตาง ๆ เชน การเปลยนความชา - เรวของแผนเสยง หรอเปลยนระดบเสยงของไซนเวฟ

3.2 Musique Concrète

ตอมาไดเกดแนวดนตรในรปแบบมวสคคงเครต (Musique Concrète) ขน มวสคคงเครตเปนดนตรไฟฟาท เกดขนในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ดนตรไฟฟาประเภทนจะหมายถง การบนทกเสยงอะคสตก (เสยงธรรมชาตเชนเสยงรอง หรอเสยงเครองดนตร) แลวน าไปดดแปลงตดตอ สลบท เลนกลบหลง เปลยนแปลงอตราการหมนของเทปหรอน าไปผสมกบดนตรไฟฟาชนดอน(ณรงคฤทธ ธรรมบตร) ผรเรมดนตรแนวนไดแก ปแอร เชฟเฟอร (Pierre Schaeffer) นกประพนธเพลงชาวฝรงเศส ผลงานชนแรก ๆ ของเขาเปนบทเพลงทสรางโดยการไปบนทกเสยงรถไฟแลวน าไปตดตอดดแปลงโดยใชเทคนคของเทปบนทกเสยง ผลงานของเชฟเฟอรเปนทไดรบการกลาวถงมาในสมยนน

20

ภาพท 10 Pierre Schaeffer (1910 – 1995)

3.3 Acousmatic

ในป ค.ศ.1948 ปแอร แชฟเฟอร ไดคดคนดนตรท เรยกวา มวสคคงเครต (Musique Concrète) ขนมา ในการสรางงาน มสคคงเครต จะตองใชเสยงจากการบนทกสดมาเปนวตถดบในงานประพนธ กานฟงงาน มวสคคงเครต ปแอรแชฟเฟอรยงไดใหค าอธบายไวและเรยกการฟงแบบนวา “อะคสเมตก (Acousmatic)” ซง การฟงชนดนกคอการฟงเสยงทไดยนโดยทไมรแหลงทมาของเสยงวาเปนเสยงของอะไร จงท าใหเราตงใจและจดจออยกบเสยงนน ๆ การฟงเสยงแบบอะคสเมตก ไมจ ากดวาจะเปนเสยงจากธรรมชาตหรอเสยงทผานการสงเคราะห เพยงแตเสยงทไดยนไมทราบทมาหรอวตถกถอวาเปนการฟงแบบ “อะคสเมทก (Acousmatic)” ทงสน จากการทดลองและเรยนรดนตรทงในรปแบบมวสคคงเครตและอเลกทรอนกส มวสค ท าให สตอก ฮาวเซน ผสมผสานดนตรทงสองอย างน เข าไวด วยกน ในป ค .ศ . 1955 เขาได รบขอ เสนอจาก WDR (Westdeutscher Rundfunk) ซงเปนสถานวทยโทรทศนทตงอยในประเทศเยอรมนใหประพนธเพลงรปแบบใหม สตอก ฮาวเซน จงไดสรางสรรคผลงานทเกดจากการผสมดนตรทงสองชนดเขาดวยกนแตไมประสบความส าเรจมากนกในครงแรก อกทงยงถกวพากษวจารณ แตในทายทสดแลวเขากไดสรางสรรค

21

ผลงานทออกมาอยางสมบรณ ภายใตชอ “เกสาง เด ยงกลง” (Gesang der Jünglinge) ทแปลวา “บทเพลงของหนมสาว” (Song of the Youths)

การใชเสยงทถกบนทกลงในเทป มาสรางสรรคเปนดนตร โดยถายทอดเสยงดนตรใหแกผฟงผานล าโพงนน มตนก าเนดมาจากกลมมนกประพนธดนตรหวกาวหนาทง 2 กลม อยาง มวสคคงเครตในประเทศฝรงเศสและอเลกทรอนกส มวสค ในประเทศเยอรมนซงนนถอเปนจดเรมตนในการสรางสรรคดนตรอเลกโทรอะคสตกทเกดขนในปจจบน

3.4 Synthesis และ Computer Music

การสรางสรรคดนตรในแนวอเลกทรอนกส เปนลกษณะและวธการพเศษทตองใชการสงเคราะหเสยงดวยกระบวนการทางคอมพวเตอร การศกษาทฤษฎส าหรบดนตรอเลกทรอนกสแบงหลกการท างานไว 3 แบบคอ การบนทกเสยง (Record), การสงเคราะหเสยง (Synthesis), และขนตอนการท างานแสดงผล (Process)

3.4.1 การบนทกเสยง (Record)

คอการจารกตวแทนคลนเสยงดวยวธการทางไฟฟาหรอทางกล และสรางคลนเสยงขนมาใหม อาทเชน เสยงพด เสยงรองเพลง เสยงเครองดนตร และเสยงประกอบอน ๆ การแบงชนของเทคโนโลยการบนทกเสยงในปจจบนมสองอยางคอ อดแบบอนาลอก (Analog Recording) และอดแบบดจตอล (Digital Recording)

การอดเสยงธรรมชาตแบบอนาลอก (Acoustic Analog Recording) คอผลจากการท ไดอะแฟรม diaphragm ขนาดเลกของไมโครโฟนสามารถจบความเปลยนแปลงของแรงดนอากาศ (คลนเสยงในอากาศ Acoustic Sound Waves) และบนทกพวกมนเหมอนเขยนภาพเหมอนของคลนเสยงลงบนสอ เชน จานหรอแผนเสยง (Phonograph) ซงใชหวเขมสมผสการบนทกทวนไปตามรองของแผนเสยง ในการอดดวยเทปแมเหลก (Magnetic Tape) คลนเสยงสนสะเทอนไดอะแฟรมของไมโครโฟนและถกเปลยนเปนกระแสไฟฟาทมการขน ๆ ลง ๆ (ตามคลนเสยง) และเปลยนเปน สนามแมเหลก (Magnetic Field) ทมการขน ๆ ลง ๆ ดวยแมเหลกไฟฟา Electromagnet (หวเทป) ซงเปนการสรางตวแทนของคลนเสยงดวยพนทแมเหลก (Magnetized Areas) บนพลาสตกเทปกบผงแมเหลกทฉาบบนผวของมน สวนการเลนหรอผลตซ า (Reproduction) ของเสยงแบบอนาลอกกท าดวยวธการยอนกลบจากการบนทก โดยมไดอะแฟรมของล าโพงซงใหญกวาเปนตวสรางความ

22

เปลยนแปลงของแรงดนอากาศ เพอเกดคลนเสยงใหเราไดยนคลนเสยงสามารถสรางดวยวธการทางอเลกทรอนกส และอดจากอปกรณบางอยางไดโดยตรง เชน ปคอพกตารไฟฟา (Electric Guitar Pickup) หรอเครองสงเคราะหเสยง (Synthesizer) โดยไมตองใชอะคสตกในกระบวนการอดเสยง นอกเสยจากเสยงทนกดนตรตองการไดยน ขณะท าการบนทก (Recording Sessions) เทานน

การบนทกและการผลตซ าแบบดจตอล (Digital recording and Reproduction) เปนการแปลงสญญาณเสยงอนาลอกทมาจากไมโครโฟน แหลงก าเนดอน ๆ ให เปนรปแบบดจตอล ดวยกระบวนการค านวณทางตวเลข (Digitization) ท าใหมนสามารถบนทกและสงสญญาณ (Transmitted) ดวยสอตวกลาง (Media) ทกวางขวางหลากหลายและมประสทธภาพสง การบนทกแบบดจตอลเกบขอมลเสยงดวยชดของเลขฐานสอง (ชดรหส 1 กบ 0) เพอเปนตวแทนของตวอยางสม (Samples) ของความกวางคลน (Amplitude) ของสญญาณเสยง (Audio Signal) ทชวงเวลาของเสยงทเทากน ทอตราการสมตวอยาง (Sample Rate) ในความรวดเรวทหของมนษยสามารถรบรผลของการตอเนองของเสยงได การบนทกแบบดจตอลจงเปนทเชอถอวามคณภาพสงกวาการบนทกแบบอนาลอก ไมใชเพยงเพราะวามความถกตองแมนย ากวา (Higher Fidelity - การตอบสนองความถ Frequency Response หรอ ขอบเขตพลงงาน Dynamic Range) แตเปนเพราะวารปแบบดจตอล (Digital Format) สามารถปองกนการสญเสยคณภาพอยางมากซงเกดขนในการบนทกแบบอนาลอก ทงเสยงรบกวน (Noise) และการรบกวนจากคลนแมเหลกไฟฟา (Electromagnetic Interference) ในขณะเลนกลบ (Playback) และการเสอมสภาพของระบบกลไก หรอเกดการช ารดเสยหายขนกบ สอกลาง (Storage Medium) ทท าการบนทก

3.4.2 การสงเคราะหเสยง (Synthesis)

ออสซลเลเตอร (Oscillators) คอแหลงก าเนดเสยง อปกรณสรางเสยงสงเคราะหหากไมมออสซลเลเตอร รปแบบเสยงสงเคราะหจะเกดขนไมไดเลย ออสซลเลเตอรจะท าหนาทผลตเสยงตนฉบบหรอปลอยคลนความถซงจะไดยนในรปแบบเสยงตาง ๆ แลวจะถกน าไปผานเครองสงเคราะหเสยงซนธไซเซอร (Synthesizer) ออสซลเลเตอรจะปลอยสญญาณมาในรปแบบของคลนเสยง (Waveform) โดยแตละคลนเสยงกจะมรปแบบทตางกนออกไป รปแบบของคลนจะท างานตอเนองขนอยกบความเรวและระดบเสยงสง - ต าดงนนถาออสซลเลเตอรปลอยคลนความถชาและตอเนอง กจะเกดรปแบบของคลนความทมระดบเสยงต าลงดวยเชนกน รปแบบหลกของคลนเสยงทออสซลเลเตอรสรางขนคอ

23

- Pulse Wave รปแบบความกวางและสงของเสยง แตละคลนเทากนสม าเสมอ

ภาพท 11 Pulse Wave

- Saw Wave รปรางคลายกบฟนบนใบเลอยท าใหเกดเสยงโทนแหลมกระดาง

- Square Wave รปรางเปนทรงสเหลยมท าใหเกดโทนต าทแนนขน

- Triangle Wave รปรางเปนทรงสามเหลยมโทนจะมความแหลมกระดางนอยกวา Saw Wave

- Sine Wave รปรางทลนและราบเรยบลกษณะเหมอนตว S แบบแนวนอน โทนเสยงเบานมนวล

- Noise ไมไดเปนรปแบบของคลนเสยงแตเปนแหลงก าเนดอกรปแบบนงของเสยง

ภาพท 12 รปภาพแสดงตวอยางคลนเสยงชนดตาง ๆ

24

Low Frequency Oscillator (LFO) เปนแหลงก าเนดคลนเสยงอกแบบนงทจะปลอยคลนเสยงต ามากตงแตความถทไมสามารถไดยนเสยงและสามารถปรบแตงใหอยในชวงความถทไดยนได LFO ยงคงใชรปแบบคลนมาตรฐานเดยวกนออสซลเลเตอรเพยงแต LFO จะเปนการปลอยพลงงานแบบชาของคลนเสยงตงแตเรมตนและสนสดจงจะมโทนทต าอยางชดเจน

Filters หรอ ตวกรอง เปนอกสวนส าคญในการสรางเสยง ตวกรองจะท าหนาทกรองเสยง หรอลดคลนความถ ตาง ๆ ตามทเลอกหรอตงไว ซงจะท าใหแตกตางไปจากรปแบบของคลนความถเดม ตวควบคมหลกของฟลเตอร คอ “Cutoff” ซงจะเปนจดส าคญทจะท าใหความถถกกรองออกไมวาจะเปน ดานบน ดานลาง ระหวาง หรอดานนอกของจดตด ความถทงหมด แบงเปน

โลวพาส (Low Pass) การกรองสญญาณตงแตความถกลางถงความถสงเพอใหเหลอแตสญญาณต าผาน

ไฮพาส (High Pass) การกรองสญญาณตงแตความถกลางถงความถต าเพอใหเหลอแตสญญาณสงผาน

แบนดพาส (Band Pass) การกรองสญญาณจดกงกลางท เลอกไวใหผานไปไดแตจดนอกเหนอกจะถกกรองออกไปดวยเชนกน

แบนดนอทช/รเจค (Band Notch/Reject) การกรองสญญาณความถชวงกลางออกไปและนอกเหนอจากนนสามารถผานได

ตวกรองยงมคณสมบตหรอเรยกอกชอวา เรโซแนนซ (Resonance) จะท าหนาทชวยเพมจดตดความถใหมากขนตามไปไดอกดวย ยงเพมไปเทาไหรความถทตงไวกจะมากขนตามไปดวย

Envelopes เปนกญแจส าคญของรปแบบการเกดของคลนเสยง หรอกคอจดเรมตนของเสยงไปจนถงจดสนสดของเสยง 1 เสยง Envelopes ท าหนาทชวยใหสรางรปลกษณปรบแตงหรอขยายรปแบบคลนเสยงใหไดเสยงตามทตองการ รปแบบของ Envelopes ถกแบงออกเปน 4 แบบ มาตรฐาน ดงน

แอทแทค (Attack) เรมตงแตจดก าเนดเสยงไปจนถงจดทเสยงดงทสด

ดเลย (Decay) จดทเสยงดงทสดและคางไว

ซซเทน (Sustain) นคอจดทเสยงคงตวลงมาและเรมสลายไป

25

รลซ (Release) จดระหวางเวลาการสลายของเสยงไปจนถงจดทเสยงทงหมดสนสดลง

ภาพท 13, 14 แสดงตวอยาง Envelopes

26

3.4.3 ขนตอนการท างานแสดงผล (Process)

ซกแนลโปรเซสเซอร (Signal Processors) เปนเครองมอหรอวธการในการบดเบอนปรบเปลยน ปรบปรงลกษณะของเสยงในรปแบบตาง ๆ เพอใชในการน ามาสรางสรรคในรปแบบใหมและปรบปรงแกปญหาจากการบนทกเสยง มดงน

คอรส (Chorus) ความถทสงออกมาคกนกบความถหลกโดยพรอมเพรยง และมขนตอนในการปรบเสยงคขนานมากขน อาจมากกวาหนงความถซอนกนกได

ดสทอรชน (Distortion) เปนการบดเบอนและกระตนสญญานคลนความถใหสงขนเกนขดจ ากด ไปจนเกนถงจดตดของความถ (Clip) และบางความถถกตดออกไป นอกจากนยงบดเบอนสญญานความทใหสรางเปนรปแบบฮาโมนค เพมเตมในชวงความถได

เฟสเซอร (Phaser) การปลอยสสญญานแบบทงหมด (All Pass) โดยเลอกจดความถทตองการได มากกวาหนง เชน 2, 4, 6, 8, 12 เพอมาหนวงเฟส 90 องศา หรอ 180 องศา และน ากลบมารวมกลบความถเดมกจะเกดเปนความถคเสยง จะไมเปนฮาโมนคกได

แฟงเจอร (Flanger) หลกการเดยวกบเฟสเซอรแตแฟงเจอรจะตางออกไปโดยใชวธการหนวงเวลา เหมอนการเอาเทปมาดงใหเลนชาลงกวาปกต ดวยการหนวงสญญานเปนหนวยมลลวนาท (Milliseconds)

ดเลย (Delay) การหนวงน าสญญานของคลนความถในชวงเวลามลลวนาทเพอใหเกดการซอนกนในชวงเวลาทด าเนนอยและวงเทยบเทาเพอหกลางกนออกไป

รเวรบ (Reverb) การกองการสะทอนจากในหองขนาดใหญ หรอในพดทจ ากดตางกนทท าใหเสยงทออกไปสงไปจนถงจดกระทบและสะทอนกลบมาหาแหลงก าเนดเสยง ซงเสยงรเวรบจะเปลยนรปแบบไปตามลกษณของหอง ผลจะถกสรางขนดวยหลกการเดยวก าการหนวงสญญาณของ Delay และใชแบบจ าลองของขนาดหองตาง ๆ เปนตวแปลทจะสรางเสยงรเวรบ อยางเชน การจ าลองเสยงการสะทอนของเสยงพดในโบสถและเสยงพดในอโมงค

Arpeggiators and Sequencers

Arpeggiators และ Sequencers คอ การเลนซ าและการเลนแบบกระจายเสยงซ าวนไปไมวาจะเปนแบบขาขนหรอขาลงหรอไปจนถงการเรมทชวงตรงกลางและไลตอไปเปนขนบนใดไปจนครบ

27

และกลบมาเรมใหมซ าไปเรอย ๆ จนเกดเปนการท าซ าและท าใหซบซอนมากขนไปอกไดดวย เปนสวนหนงของซนธไซเซอร เรมมมาตงแตป ค.ศ.1970 ตงแตเรมตนในการเลน Arpeggiators ผทเลนจะเลนเองทงหมด โดยไมเปนระบบอตโนมตทวไปทมปมกดเพยงฟงกชนเดยวแลวใน Synth Arpeggiators ถกออกแบบมาใหสราง รปแบบของการเลนวนซ าเชน ถาหากเรากดโนตตว C E และ G บนซนธไซเซอรและท างานคกบค าสง Arpeggiators โนตสามตวทจะถกเลนซ าวนไปจากตว C จนถง G และวนซ าไปมาจนกวาจะหยดกดคยทซนธไซเซอร Arpeggiators จงเปนอกหนงสวนส าคญในการคดคนไอเดยและสรางงานในการใชซนทสส

Harmonic Content

เสยงของเครองดนตรตาง ๆ ทเราไดยนเชนเปยโนเลน โนต A = 440Hz นนไมใชความถเดยวทเราไดยนแตในความถของโนตเปยโนทเลนออกมานนยงมความทซอนกนปนอยดวย เชน 880Hz 1320Hz 1760Hz 2200Hz ซ งเราจะเรยกความถท ซอนปนกนเหลาน วา ฮารโมนคคอนเทน(Harmonic Content) หรอทเรยกอกชอวา โอเวอรโทน (Overtone) โดยเราจะเรยก 440Hz เปน โนตพนฐาน (Fundamental Note) (1st Harmonic) และ 880Hz เปนสองเทาของ โนตพนฐาน (440) หรอ (2nd Harmonic) และ 1320Hz = 3rd Harmonic เปนตน ยกเวนเครองดนตรชนดเครองกระทบทฮารโมนคคอนเทนสมพนธกนเปนเทาตวของโนตพนฐาน

ภาพท 15 แสดงตวอยางฮารโมนคคอนเทนของโนตพนฐาน 50Hz

28

Sound Component

องคประกอบของเสยง สงทจะท าใหเกดเสยง ความถ สงผานหรอเปรงออกมาจากตนก าเนด ตองผานองคประกอบส าคญ 3 สง ดงน

แหลงก าเนดเสยง (Sound Source) มมากมายหลายชนดเชนล าคอของมนษย เครองดนตร ล าโพง ฯลฯ โดยแหลงก าเนดเสยงเหลานจะท าใหเกดเสยงโดยการสนสะเทอน เคลอนท เคลอนไหว อยางสม าเสมอท าใหเกดความถและเกดเสยงขน

ตวกลาง พาหะ น าเสยง (Medium) เชน อากาศ น า หรออาจจะเปนของแขง คอนกรต ไม เหลก โดยตวกลางเหลานจะพาพลงงานความถทเกดขนไปหาตวรบ (Receptor) ดงนนในสภาพทปราศจากตวกลางเสยงหรอการสนสะเทอนจะไมสามารถสงไปถงผรบหรอตวรบเสยงได

ตวรบเสยง (Receptor) เชน หของมนษย หของสตวตาง ๆ รวมไปถงอปกรณรบเสยง เชนไมคโครโฟน หากแตหของมนษยจะเรมรบรการไดยนหรอความถการสนสะเทอนไดตงแต 20Hz เสยงต ามาก ๆ ไปจนถง 20,000Hz จนสงมาก แตทงนความถทต ากวาหรอสงกวาเปนความถเสยงทหของมนษยไมสามารถรบรได แตส าหรบสตว เชน สนข จะสามารถไดยนความถงสงกวา 20,000Hz ไดเปนตน

ภาพท 16 แสดงความถการรบร การไดยนของมนษย

29

Equal Loudness Curve

คอการแสดงใหเหนวาหของมนษยมการตอบสนองตอความถตาง ๆ ไมเทากน โดยทหคนเราจะรบรเสยงกลางไดดทสด (โดยเฉพาะชวง 3 - 4kHz) และเสยงทต าลงจะรสกเบากวา ในระดบความดงทเสยงมาเทากน จงเปนขอสงเกตทวาถาเสยงทสงผานมาเบาลงการไดยนความถต าของมนษยกจะลดลงดวยเชนกน

3.5 ซาวดสเคป (Soundscapes)

ซาวดสเคปคอเสยงทผสมผสานจากสงแวดลอมรอบ ๆ ตวเรา หรอจะกลาววาคอเสยงทเกดขนในสง แวดลอมรอบ ๆ ตวทกเสยง เชน เสยงจากธรรมชาต เสยงจากการกระท าของมนษย เสยงเครองจกรตาง ๆ เสยงสตวหรอกระทงเสยงซาวดดไซน เสยงดนตร ทก ๆ เสยงทเกดขนในสภาพแวดลอมหนง ๆ หรอแมกระทงเสยงรบกวนตาง ๆ กคอ ซาวดสเคป การประพนธดนตรแบบซาวดสเคป (Soundscape Composition) วตถดบกมาจากเสยงทเกดขนจรงในแวดลอมทก าหนดหรอเสยงรบกวนเสยงบรรยากาศตาง ๆ ในสถานทนน ๆ รวมไปถงเสยงสงเคราะหตาง ๆ ในสภาพแวดลอมทเราจ ากดบรเวณ ในชวงเวลาทก าหนด ผลงานในรปแบบซาวดสเคปจงมองคประกอบส าคญหลก ๆ คอ เวลา สถาท และสภาพแวดลอม ("Proceedings of ICMEM 2015," 2558)

ภาพท 18 องคประกอบและแนวคดส าคญของ Soundscapes

30

และอกตวแปลหลกส าคญทขาดไมไดเลยคอ พนหลง ฉากหลง (Background) หรอในความหมายของเสยงกคอเสยงสภาพแวดลอมโดยรอบเสยงบรรยากาศขางหลงทจะท าใหผฟงหรองานชนนนชดเจนขน รปแบบของดนตรซาวดสเคปกจะถกบนทกและตความตอเปนโนตหรอสกอรเชนกนเพลงแตอาจจะบนทกในรปแบบทตางออกไป เพราะวา ดนตรชนดนไมสามารถก าหนดเมโลด หรอสดสวนของจงหวะทชดเจนตายตวทงหมดไดแตสามารถน ามาเรยบเรยงจดวาง ใหเกดชวงเวลา ณ ขณะหนงและสรางรปแบบการฟงทจะใหผฟงรสกไปกบบรรยากาศและชวงเวลาทผประพนธไดสรางขน

4. เทคนคการประพนธในชวงปลายศตวรรษท 19 - 20

ในชวงปลายศตวรรษท 19 ไดเกดแนวคดใหม ๆ เกยวกบการประพนธดนตรอยางมากมาย นอกจากระบบองกญแจเสยงหรอดนตรโทนลทถกพฒนามาตลอดชวงเวลากอนหนานน (ชวง ค.ศ. 1900) องคประกอบอนของดนตรศตวรรษท 20 เชน จงหวะ แนวท านอง เสยงประสาน สสนเสยง ลวนถกพฒนาไปดวยพรอม ๆ กนอยางไรกตามการพฒนาองคประกอบมาสดนตรรวมสมย (Contemporary Music) ของศตวรรษนไมไดหมายความวารปแบบหรอลกษณะทางดนตรยคกอนหนานนจะศนยหายไป เพยงแตดนตรเหลานนไดผสมผสานและปรบเปลยนองคประกอบบางประการเพอสรางเอกลกษณใหเปนลกษณเฉพาะของดนตรประเภทนน ๆ (วบลย ตระกลฮน, 2558)

4.1 ลกษณะจงหวะแบบออตรา (Time Notation)

จงหวะแบบอตราผประพนธไดหลกเลยงการสรางลกษณะจงหวะจากจงหวะหลก แตใชการก าหนดลกษณะดวยชวงเวลา ของระดบเสยงนน ๆ ดงนนลกษณะจงหวะแบบนจงเรยกวา “ออตรา” (Ametric) ซงมกจะพบไดในบทเพลงทไมใชเครองหมายก าหนดจงหวะ แตกไมจ าเปนตองเปนดนตรอตราเสมอไป ดนตรอตราบางเพลงอาจจะใชชวงเวลาทแทจรงในการก าหนดความยาวของประโยคเพลงหรอของตวบทประพนธกได เชน Threnody to The Victims of Hiroshima ของ Krzysztof Penderecki

31

ภาพท 17 ตวอยางสกอรเวลา Threnody to The Victims of Hiroshima ของ Krzysztof Penderecki

ซงผประพนธเพลงไดก าหนดความยาวเขาออกของโนตส าหรบเครองดนตรดวยเวลาเปนวนาท (ธรรมบตร) ระบเวลาทชดเจนไวดวย การบนทกโนตเวลานจะเรยกวา “โนตเวลา” (Time Notation) ซงมกจะพบเสมอไดเสมอในดนตรไฟฟา ลกษณะจงหวะแบบออตรา อาจพบไดในดนตรเสยงทายและดนตรทดลอง โดยประพนธเพลงอาจมเงอนไขตาง ๆ ส าหรบผบรรเลง เงอนไขอาจจะเปนสวนหนง เชน อณญาตใหผบรรเลงไดแตงสดในชวงเวลาทก าหนด โดยทผประพนธไดก าหนดเสนไวในโนตเวลาไวคราว ๆ ได จงเกดรปแบบใหม ๆ หรอเสยงทไมอาจคาดเดาได

4.2 กราฟก โนเตชน (Graphic Notation)

จากชวงศตวรรษท 19 ได เกดการคดคนดนตรแนว Avant-Garde ทางฝ งย โรปและ Experimental ทางฝงอเมรกา ดวยเงอนไขของการประพนธเพลง และความอสระในการใชเสยง รวมไปถงการน าเสยงสงเคราะหมาใชในบทประพนธและการขาดการหรอสมการตความการเกดเสยงระหวางบทประพนธท าใหการบนทกรปแบบโนตหรอสกอรตาง ๆ เกดรปแบบการบนทกสกอรรปแบบกราฟกขน คอการน าเครองหมายหรอสญลกษณมาแทนโนตในบนไดเสยงและถกก าหนดเงอนไขขน ในแตละสญลกษณ รวมไปถงการก าหนดเงอนไขเวลาอยางหลวม ๆ เพอใหผเลนไดตความอยางอสระและเปนไปตามเงอนไขของผประพนธ ทงนในการแสดงแตละครงบทประพนธกยงแสดงออกมาได ไม

32

เหมอนกนอกดวย ซงแลวแตการตความของตวผเลนในแตละครงดวยเชนกน แตเงอนไขของเสยงยงคงเดม

ภาพท 19 การบนทกสกอรของงานซาวดสเคปในรปแบบของกราฟกสกอร

ดงตวอยางกราฟกสกอรดานบนแสดงการบนทกของงานซาวดสเคปในปาชวงเวลาหนงป จะเหนไดวาผประพนธไดใชสญลกษณะแทนการเกดของเสยงแมลง สตวตาง ๆ รวมถงสภาพอากาศ ทเปนเสยงลกษณะเฉพาะ โดยทเสนขางลางจะระบระยะเวลาของเดอนและเสนปะตาง ๆ จะแทนดวยเสยงแมลงตาง ๆ และชวงความสงต า แสดงถงชวงเสยงทดง - เบา ของเสยงนน ๆ

4.3 มนมอล มวสค (Minimal Music)

ตงแตปลายศตวรรษท 19 เปนตนมา การเปลยนแปลงลกษณะทางดนตรเรมทวความรนแรงมากขนเรอย ๆ จากการทนกประพนธเพลงเรมใชโนตโครมาตก จนกระทงเปนการใหอสระกบเสยงกระดาง จนมาถงดนตรทดลอง กระแสดนตรหลากหลายรปแบบทเกดขนในชวงศตวรรษท 20 ลวนมความซบซอนมากขนดวยวธการประพนธทนกประพนธพยายามคดคนขนใหม ซ งดนตรเหลานนลวนแลวแตเปนความตองการของผประพนธทจะหลกหนระบบและวธการตามแบบแผนดงเดม จนกระทง ปลายทศวรรษท 1950 กลมผประพนธชาวอเมรกนไดเรมคดคนหาวธใหม ๆ อกครง เพยงแตครงนกลมผประพนธไดหนไปสวธการประพนธทเรยบงายทสด กลมนกประพนธทรเรมกลมแรกเชน สตฟ

33

ไรค (Steve Reich) และ ฟลลป กลาซ (Philip Glass) จากวธการประพนธทเรยบงาย และใชวตถดบทนอยมากในการประพนธ ดนตรของพวกเคาจงถกเรยกวา “ดนตรมนมอล”

ภาพท 20 ภาพแสดงเหตการณซงเปนแรงบนดาลใจใหผลงาน Come Out

สตฟ ไรค (3 ตลาคม 1936 – 1976) เปนคตกวชาวอเมรกนและเปนหนงในผบกเบกดนตรแนวมนมอล (Minimal Music) โดยงานสวนใหญของไรค จะใหความส าคญกบแนวคดของศลปะแบบมนมอล เชน การใชจงหวะทซ า และคอย ๆ เปลยนเสยงประสานหรอจงหวะอยางคอยเปนคอยไป หนงในผลงานทใชเสยงมนษยทนาสนใจของไรด ไดแก ผลงานทมชอวา Come Out ประพนธขนในป 1966 ซงเปนบทประพนธส าหรบเครองเลนเทปสองเครอง ไรทไดน าเสยงของหนงในผตองหาจากเหตการณจลาจลทยานฮารเลมในเมองนวยอรค โดยไรทน าเสยงนนมาตดเปนประโยคสน ๆ แลวเลนซ าจากเครองเลนเทปสองเครอง โดยทความเรวของเครองเลนเทปทงสองไมเทากน ท าใหเสยงทฟงดชดเจนในตอนแรก คอย ๆ ลดความชดเจนลงไป

34

บทท 3

วเคราะหบทประพนธเพลง จตวณญาณแหงปรางคก

ชวงท 1 อดต (Past)

บทประพนธเพลงจตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต ผประพนธถายทอดเรองราวจากประวต ศาสตรของวดปรางคกเมอชวง 837 ปกอน ชวงยคพระเจาชยวรมนท 7 ความศกดสทธ การบชายญ จดก าเนดของสภานทวดปรางคก

การสรางสรรคบทประพนธ

ในชวงนจะสอเรองราวการบชายญ ความเปนกมพชา รากเหงาจากแหลงก าเนดดวยเสยงบทสวดภาษาเขมรทมเนอความแปลวา “ขอใหโรคภยทงหลายจงหายไป” และปดเปาสงไมดออกไปเลอกใชกตารอะคสตคในการเลาท านองหลกจดวางเสยงบรรยากาศดวยการบนทกเสยงฆองทใชตในวด เสยงหยดน าเพอสอถงความเชอของเขมรทวาน าชวยในการลางสงชวราย และปดเปาโรคภยไขเจบได และเสยงพดภาษาเขมร มาเปนจดหวงเวลา การบอกเรองราวในชวงท 1 นดวย

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต (Past)

ผวจยไดเกบบนทกเสยงในพนทภมทศนปรางคกและเกบบนทกบทสมภาษณ บทสวดภาษาเขมร และน ามาจดวางในโปรแกรมบนทกเสยง Logic Pro X เพอเรยบเรยงและจดวางจ าลองเหตการณเสยง ชวงเวลาเขมร เมอ 873 ป กอน และสรางบรรยากาศการบชายญ ในสถานทปรางคก

ภาพท 21 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต

35

ผวจยไดใชเทคนคในการบนทกโนตในรปแบบของกราฟคสกอรทใชในงานดนตรทดลอง (Experimental Music) เพอทจะก าหนดเงอนไขและบนทกเหตการณทางเสยงไวตความอยางอสระแตยงอยบนเงอนไขของผวจยโดยผวจยไดก าหนดสญลกษณและอธบายเงอนไขในการอานและใชเสยงตาง ๆ ไว

ภาพท 22 กราฟคสกอร จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 1 อดต

ในรปแบบกราฟคสกอรขางตนผวจยไดก าหนดสญลกษณและเงอนไขไวดงน

= เสยงหยดน า

= เสยงฆองใหญ

= เสยงตะโพน

= การใชฝามอตบสายกรตาลงไปอยางแรงชวงระหวางโฮลลของกตาร

= การใชดามปากกาเคาะทสายกตารอยางแรงระหวางเฟรต 5 - 8

36

ภาพท 23 สญลกษณการดดสะบดสายกตารรว ๆ

ภาพท 24 สญลกษณ เสยงพดในภาษาเขมร

เสยงพดภาษเขมรผวจยไดบนทกค าพดมา 6 ค าพด แตละค าพดมความหมายในภาษาเขมรและแปลเปนไทยดงน

ก าเนด - กอมเนด - កណ ើត

ลมสลาย หรอลมสลาย - ดวล โรลม - ដលរល

บชายญ - โบเจย ยวญ - បជាយញញ

การรกษาโรคภย - กา พเยย บาล จม งอ - ការពយាបាលជង ( จม งอ แปลวา

โรค, เจบปวย)

แหง - เนย - នៃ

จตวญญาณ - ពពយះវញញញ - ดวง โป ลง

37

ภาพท 25 สญลกษณแทนบทสวดภาษาเขมร

ภาพท 26 สญลกษณ เสยงบรรยากาศทผานเอฟเฟค ฟลเตอร

ในชวงเรมตนของบทประพนธ ชวงนาทท 0.01 ผวจยไดเรมดวยการเปดบทประพนธดวยเสยง ฆอง และเสยงตะโพนเพอเปนการบงบอกของการเรมบทประพนธ ผประพนธไดใชแนวคดของ บทประพนธ 4’33” ของ จอหน เคจ ทใชการเปดปดฝาของเปยโนในการบงบอกวาไดเรมทอนเพลง หรอเปลยนเขาสทอนใหม เนองจากบทประพนธ 4’33” เปนบทประพนธทผแสดงนงเฉย ๆ เปนเวลา 4 นาท 33 วนาท จงใชวธ การแสดงทางกายภาพ (Performance Art) เพอสอสารกบผฟง ผวจยไดประยควธการนมาใชเพอ “การฟง” แทน “การมองเหน” เพยงอยางเดยว

38

ชวงเวลาท 0.03 ผวจยไดเลอกใชกตารอะคสตคในการเลาท านองหลก โดยผวจยไดวเคราะหและขยายท านองหลกมาจาก เสยงบทสวดภาษาเขมรมาหนงชด

ภาพท 27 ท านองหลกทไดจากเสยงบทสวดภาษาเขมร

ท านองหลกทไดผวจยไดใชเทคนคการสลบทกนของโนตบางชวงแทนดวยเหตผลของการไมปะตดปะตอและความไมชดเจนของชวงเวลาในอดต

ภาพท 28 การสลบทของท านองหลก

จากการน าท านองหลกมาสลบทจงเกดเปนท านองหลกใหมและน ามาใชเปนท านองส าคญในบทประพนธชวงท 1

39

ภาพท 29 ท านองหลกใหมทไดจากการสลบท

ผประพนธยงไดใสเงอนไขทสองของการใชโนตกลมนดวยการครอบดวยโนตกลอง (Box Notation) ท าใหโนตกลมนสามารถเลนอยางอสระ ดวยจงหวะและท านองสามารถสลบทไดแตยงตองใชโนตทอยในกลองเทานน ผวจยไดท าเชนนเพราะตองการสอถงความสบสนความไมแนชดของประวตศาสตรการเลาเรองสบตอกนมาอาจมการบดเบอนจากความจรงและความไมแนนอนคลาดเคลอนขนได ในการเลนท านองหลกผวจยไดใส เงอนไขของโน ตอตราหรอโนตเวลา ทจะก าหนดเวลาการเลนหรอเกดเสยงอยางชดเจน

ชวงนาทท 0.01 - 3.24 ผประพนธไดเลอกการจดวางเสยงบทสวดภาษาเขมรเปนพนหลงยาวตอเนองตงแตตนจนจบชวงทหนง เสยงบทสวดเปนเสยงสวดภาษาเขมร ทมความหมาย เกยวกบการปดเปาโรคภยไขเจบออกไป และขอพรไมใหเจบไขไดปวย

นาทท 0.39 มการใชเทคนคดนตรทดลอง (Experimental Music) กบกตาร โดยผวจยก าหนดเงอนไขเปนการใชดามปากกาเคาะสายกตารระหวางเฟรต 5 - 8 อยางแรงเพอใหเกดกระแทก นาทท 0.39 เรมเคาะ 3 ครง เพอสอความหมายถงการสราง อโรคยาศาลซงปจจบนอยในพนทของไทยทงหมด 30 แหง

นาทท 1.27 เคาะหนงครง เพอสอถงการสรางอโรคยาศาลทงหมด 127 แหง (สอความหมายจากการเคาะหนงครงตรงนามท 1.27) ตงแตนาทท 1.36 เปนการเคาะแบบอสระ และปลอยใหผเลนตความอยางอสระ เพอสอถงชวงเวลาทไมประตดประตอ วนวาย นาทท 2.42 - 3.19 เปนการดดสายกตารรว ๆ เพอแสดงใหเหนความวนวายและความสบสนและเตรยมเขาส ชวงบทประพนธชวงท 2 หรออกความหมายของผวจยคอ เปนความวนวายของการเปลยนชวงเวลา จากอดตมาสปจจบน

40

ภาพท 30 แสดงการเลนและการใชดนตรทดลองของกตารในชวงท 1 ของบทประพนธ

ผวจยไดใสเอกลกษณทางเสยงทบงบอกและเปนการเลาเรองราวของเขมรและปรางคกไวในชวงท 1 ของบทประพนธนคอเสยงบทพดภาษาเขมร 6 ค า ทมความหมายวา จตวญญาณแหงการก าเนด การรกษาโรค การบชายญ ไวในแตละเวลาในบทประพนธชวงน

ภาพท 31 แสดงการจดวางการเกดเหตการณเสยงค าพดภาษาเขมร

นอกจากนผประพนธยงไดเลอกใชเสยงหยดน า 3 ครง เพอสอความหมายการสรางอโรคยาศาลในไทย 30 แหง หยดน ายงสอถงความเชอของผคนในเขมรยคของพระเจาชยวรมนท 7 ทเชอวาน าสามารถช าระลางโรคภยไขเจบและโรครายไดอกดวย

การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช

ในบทประพนธจตวญญาณแหงปรางคกชวงทหนง ผวจยไดเลอกทจะใชการสรางเอฟเฟคดวยวธการทางธรรมชาตเพราะในสวนของชวงบทประพนธนจะอยในชวงเวลาของอดต ผ วจยจงอยากใหเสยงทเลอกใชวตถดบทงหมดเปนกระบวนการทางธรรมชาต

ผวจยเลอกใชการสรางเสยงเอฟเฟคดสทอรชนกบกตารทเลนท านองหลก เพอใหเสยงขนมว แสดงถงอดตเมอ 837 ปกอน

41

ภาพท 32 แสดงการสรางเอฟเฟคดสทอรชน ดวยวธการทางธรรมชาต

จากภาพเปนการสรางเสยงพรามว สกปรก และเกา ของเสยงกตาร โดยใชกระดาษแขงและคลปหนบกระดาษแทรกไวกบสายกตาร จะไดโทนกตารทมเสยงรบกวนเหลกและกระดาษเขามา

ภาพท 33 แสดงการบนทกเสยงกตารทถกสรางเอฟเฟคธรรมชาต

42

การใชดเลยกบเสยงหยดน าและเสยงพด

ภาพท 34 การตงคาดเลย

จากภาพแสดงการตงคาการใชดเลยกบเสยงพดและเสยงหยดน าโดยคาดเลยทใชจะเปนรปแบบสเตอรรโอดเลยขางซายจะตงการเกดเสยงสะทอนท 1000ms การสะทอนเปนโนตตวด าทจงหวะ 60 และขางขวาท 1000ms การสะทอนเปนโนตตวขเบตหนงชนทจงหวะ 60 การเลอกใชการสะทอนทจงหวะ 60 เพราะจงหวะนจะสมพนธกบการเดนของเขมนาฬกา ซงผวจยไดตองการใหสมพนธกบเงอนไขของเวลาคยเวรดส าคญ

43

การสรางรเวรบในเสยงพดและเสยงหยดน า

ภาพท 35 การตงคาดเลย

จากภาพแสดงการตงคาดเลยไทม ทใชกบเสยงพดและเสยงหยดน า จ าลองการกองของเสยงและอาการพราของเสยงไวท 4.21s ซงหมายความวาการเกดของเสยงกจะกองตอจากเสยงหลกไปท 4.21 วนาทเสยงจงจะหายไป

การใชเอฟเฟคไฮพาสฟลเตอรและโลวพาสฟลเตอรกบเสยงบรรยากาศ

ภาพท 36 การใชไฮพาสและโลวพาสฟลเตอร

44

จากภาพเปนการปดกนความถของเสยงเพอไมใหยานความถเสยง 0Hz - 200Hz ผาน ไฮพาสฟลเตอร และจาก 15000Hz-20000Hz ผานโลวพาสฟลเตอรกบเสยงบรรยากาศในนาทท 2.24 - 3.05 เพอใหเกดเสยงกลางทไมมโทนแหลมและต า ไมชดเจน พรามวจากชวงเวลาทไมชดเจนในอดต

การเลอกใชเสยงหลกท งหมดและการสรางเอฟเฟคในบทประพนธชวงท 1 ท งหมด จดประสงคของการสอความหมายของผวจย คอ ตองการปพนความเปนเขมรและแหลงการเปนมาความขลง ความเชอ ของปรางคกในชวงเรมกตงและบรรยากาศพนทปรางคก เมอ 873 ปกอน

ชวงท 2 ปจจบน (Present)

บทประพนธเพลงจตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน ผประพนธถายทอดเรองราวความเปนอยงานประเพณและถายทอดความเปนพนถนอสาน บรรยากาศงานวด วธชวตของสถานท ปรางคก

การสรางสรรคบทประพนธ

ปจจปน คอชวงเวลาทผประพนธไดใชชวตอยในพนทและไดรจก ปรางคก ทถกเปลยนผานตามยคสมยมาในชอวดปรางคกปจจบนไดอยในพนทของจงหวดชยภม ประเทศไทย ซงกลายเปนโบราณสถานประจ าจดหวดชยภม ทใชประกอบงานประเพณวฒนธรรมทองถนของผคนในพนทจงหวดชยภม ผประพนธจงไดจดวางเสยงและจ าลองสอถงเสยงการประกอบพธกรรมประเพณทางวฒนธรรมเสยงการพดบรรยากาศงานวด และเสยงหลกทผประพนธเลอกใชในชวงท 2 นคอเสยง พดส าเนยงภาษาถน (ภาษาอสาน) ค าวา ปรางคก โดยใชเทคนคการเลนซ าของค าวาปรางคก และผวจยไดบนทกเสยงเพลงพนบานโดยเครองดนตร พณ และแคน เครองดนตรประจ าภมภาคอสาน เลนในท านองของการเซงพนบาน ทจะสอถงวถชวตและความเปนไปของภมภาคอสาน มการใชเทคนครเวรบแบบดจตอลเขามาชวยผสมในเพลงเซงโดยจดวางใหอยในต าแหนงของพนหลงเพอใหไดยนรสกในแบบบรรยากาศโดยรวม

45

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน (Present)

รปแบบการเรยบเรยงและการจดวางเสยงในบทประพนธชวงท 2

ภาพท 37 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน

ผวจยใชการจดวางและการบนทกในรปแบบของกราฟกสกอรดงเชน ชวงท 1 เพราะงายตอการตความและวเคราะหบทประพนธ

46

ภาพท 38 กราฟคสกอร จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 2 ปจจบน

ดงภาพชวงทสองนผวจยไดลงพนทบนทกเสยงจรงของสถานทวดปรางคกในชวงงานประเพณสงกรานต และสมภาษณชาวบานในละแวกบานเกยวกบการเปลยนแปลงของสถานทวดปรางคก และผวจยไดบนทกเสยง พณ แคน ท านองพนบานอยางร าเพลน และเซง ซงเปนท านองประจ าภมภาคอสานทใชในการฟอนร าและละเลน ในสวนของชวงทสองผวจยไดใชแนวคดในการจดวางเสยงทเปนจรงและเขาถงบรรยากาศทสดจงเลอกถายทอดเสยงชวงงานประเพณผสมเสยงบทสมภาษณ และยงใชเทคนควนซ า (Loops) กบเสยงคนพนถน ทพดวา “ปรางคก” เพอใหเปนงายตอการจ า ผวจยไดจดวางองคกอบเสยงและเลอกใชเเสยงเพยงไมกเสยง เพอใหวตถดบทางเสยงนอยทสด (Minimal) แตสอบรรยากาศออกมาไดชดเจนทสดเชนกน

เรมตนของชวงท 2 กจะถกเปดดวยเสยงตะโพนและฆอง เปนการแสดงใหรวาเพลงไดเรมเขาสชวงท 2 แลว

47

ภาพท 39 ฆองและตะโพน แสดงการเปดเขาชวงท 2 ของบทประพนธ

นาทท 3.25 - 4.36 ผวจยไดใชการจดวางเสยงเพลงท านองพนบานทถกเลนดวยพณและแคน เลนในท านองเซง ซงเปนท านองทางสนก เพอใชในการละเลน หรอประเพณตาง ๆ ของภาคอสาน ใชวางเปนพนหลงเพอใหเปนบรรยากาศและปรบโทนความรสกผฟง ชวงนาทท 4.48 - 6.00 กจะถกวางดวยดวยท านองพนบานร าเพลนเปนท านองทสนกขนและเรวขน

ภาพท 40 กราฟคสกอรแสดงการจดวางของเพลงท านองพนบานอสาน

สวนของกตารในชวงน จะมเพยงการใชเทคนคดนตรทดลองมาใชเทานน เพอใหคงลกษณะและการประตดประตอของเวลาทขาดหายในชวงท 1 อดต โดยก าหนดการเกดเหตการณเสยงดวยเวลาตายตวท 3:44

48

ภาพท 41 ภาพแสดงการจดวางเสยงกตาร Experimental

จากภาพตวอยางผวจยยงคงใชเทคนคการเคาะสายดวยดามปากกาเพอใหเปนการสอความวนวายแลวการคอย ๆ คลคลายจากยคอดต มาจนถงชวงปจจบน

ภาพท 42 แสดงการเทคนค Experimental โดยใชดามปากกาเคาะสายกตาร

49

ภาพท 43 กราฟคสกอรแสดงการจดวางเสยงพนหลงงานประเพณและเสยงบทสมภาษณ

นาทท 3.25 ผวจยไดเลอกใชการวางเสยงพนหลงยาวไวคอเสยงบรรยากาศงานประเพณสงกรานตในชวงป 2558 เสยงพระสวดอวยพร เสยงชาวบานในงานประเพณ ในชวงนผวจยไดเจาะจงค าวา ปรางคก และในชวงนาทท 4:44 ผวจยไดจดวางเสยงบทสมภาษณเกยวกบสถานท ปรางคก วาเปลยนแปลงไปอยางไร ดวยภาษาอสานจากชาวบานทอยบรเวณโดยรอบ

นาทท 4.50 ผวจยไดใชเสยงการเลนท านองหลกของกตารซอนเขามาเพราะรปแบบของโนตดนตรอสานและเพลงหมอล าท านองหลกของเพลงเหลานจะกลายมาจากเสยงท านองหลกของบทสวดภาษากมพชาตงแตอดตอยแลว ดงภาพท 44

50

ภาพท 44 การใชท านองหลกในนาทท 4.50

ในการใชท านองหลกในบทประพนธชวงนผวจยไดก าหนดเงอนไขโดยการผสมเอฟเฟครเวรบเพอใหเกดเสยงทกองและมวเพอสอใหรสกวาภาพของอดตไดคอย ๆ เปลยนแปลงเลอนหายแตยงคงรบรและรสกถงรปแบบเกาไดอย ผานการไดยนท านองหลกทมาในนาทท 4.50

นาทท 3.25 - 6.32 ผวจยเลอกทจะปลอยสญญานเสยงเวฟฟอรมในความถ 50Hz - 150Hz (LFO) เปนเสยงสงเคราะหเสยงแรกทถกเพมเขามาในชวงท 2 เพอสอแทนโลกทถกพฒนา เครองจกรและยานพาหนะตาง ๆ ในยคปจจบน

การจดวางเอฟเฟคและการเลอกใช

สวนของชวงบทประพนธชวงทสองนผวจยกยงคงเลอกใชเอฟเฟคทนอยเพอคงความเปนจรงและธรรมชาตทสดของเสยงทไดไปบนทกมาจะเลอกใชเพยงเอฟเฟคโลวพาสฟลเตอรและไฮพาสฟลเตอรกบเสยง กตารท านองหลงเพอคงความเปนบรรยากาศทไมชดเจนเอาไว

ภาพท 45 แสดงการใชไฮพาสฟลเตอรและโลวพาสฟลเตอรกบเสยงกตารท านองหลก

51

จากภาพจะเหนวาผวจยเลอกทจะปลอยใหความถตงแต 150Hz - 15000Hz ออกตามปกต เพอใหไดเสยงความถทไมมเสยงโทนต าและเสยงโทนแหลมท าใหลกษณะของท านองหลกนฟงไมชด และเปนบรรยากาศกลวง ๆ อยเพยงพนหลงของบทประพนธ

เลอกใชดเลยและรเวรบชนดเดยวกบชวงท 1 ของบทประพนธเพอคงความเปนเอกลกษณของเสยงเอฟเฟคและอาการของเหมอนกน

ภาพท 46 การตงคาดเลย ในเสยงบรรยากาศและบทสมภาษณ

ภาพท 47 การตงคาดเลยกบเสยงบทสมภาษณ

52

ชวงท 3 อนาคต (Future)

บทประพนธเพลงจตวญญาณของปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future) เปนเหตการณทยงไมเกดขนจรงผวจยจงไดสรางและจ าลองเหตการณเสยงของสถานทปรางคก สบเนองจากปจจบนทปรางคกไดเรมแวดลอมดวยตกบานชองททนสมยและไดถกสรางสงอ านวยความสะดวก เชน รวกนบรเวณวด วางปายเหลกในตวปราสาท ดวยเทคโนโลยและยคสมยทพฒนา ท าใหปรางคกถกลดคณคาลง คนในพนทใหม ๆ ไมทราบเรองราวประวตความเปนมาของปรางคกมากนก

การสรางสรรคบทประพนธ

ในชวงนเปนชวงทยงไมมเหตการณเกดขนจรงและเปนชวงทยงไมมอยจรง ชวงนนจงเปนชวงทผประพนธสรางและจ าลองเสยงพนท ปรางคก ขนมาจากการคาดคะเนโดยมหลกการดงน

1. การลมสลายของความเชอความศรทธาในวฒนธรรมดวยเทคโนโลยเขาแทนท

2. การไมมอยจรง และยงไมเกดขนของเหตการณ

3. การยอนกลบ

จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต (Future)

รปแบบการเรยบเรยงและการจดวางเสยงในบทประพนธชวงท 3

ภาพท 48 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต

53

ผวจยใชการจดวางและการบนทกในรปแบบของกราฟฟคสกอรดงเชน ชวงท 1 และชวงท 2

ภาพท 49 แสดงการจดวางเหตการณเสยง จตวญญาณแหงปรางคก ชวงท 3 อนาคต

ในชวงเรมตนผวจยไดเลอกการเปดดวยเสยงความถต า (LFO) ตอเนองมาจากสวนท 2 ของบทประพนธเพอเปนจดเชองโยงและจดเปลยนของเสยงอคสตคไปเปนเสยงสงเคราะหชนดโดรนทงหมดในสวนของชวงท 3 นจะมคยเวรดส าคญของผวจย 3 อยาง คอความวนวาย การลมสลาย และการยอนกลบ

นาทท 6.33 จะเขาทอน ชวงท 3 ดวยสญลกษณทางเสยงอกเชนกนคอตะโพนและฆองเพอเปนการบงบอกวาบทประพนธไดเขาสชวงท 3 นนเอง

ภาพท 50 แสดงการเขาชวงท 3 ของบทประพนธ

54

นาทท 7.16 ข 8.28 ผวจยเลอกใชเทคนคดนตรทดลอง (Experimental Music) มาใชกบกตารอะคสตคแตก าหนดเงอนไขใหมในการเลนวาจะตองเลนอยางไร

ภาพท 51 แสดงการก าหนดเงอนไขเฉพาะในกราฟกสกอร

จากภาพท 50 ผวจยไดก าหนดเงอนไขใหมเขาไป คอการเลน สไลดกตารตงแตเฟรต 1 - 12 ขนลงแบบสม ซงสงเกตไดวาเงอนไขดงกลางถกก าหนดไวอยางหลวม ๆ เพอทจะให นกดนตรไดตความเองดวยเชนกน

นาทท 6.33 ผวจยไดจดวางเสยงการเตอนของนาฬกา ดวยจงหวะ 60 ครงตอนาท (BPM = Beat per Minute) และคอย ๆ ชาลงและหายไปเพอแสดงใหรสกถงเวลาทเดนไปอยางตอและทกอยางอยบนพนฐานของเวลา

ภาพท 52 แสดงการจดวางเสยงเดนของเขมนาฬกาและเงอนไข

ในชวงเรมตนของชวงท 3 น ผประพนธไดเลอกจดวางเสยงพนหลง ดวยการเปลยนจากเสยง บทสวดและเสยงเพลงพนบานอกสายเปนเสยงความถชนดซอลเวฟ ปลอยความถตงแต 50Hz และคอย ๆ ไตความถไปจนถง 20000Hz และมากเกนทหมนษยจะไดยน เปนการสอใหเหนการเกดไปจนถงการลมสลายหายไปของความเชอ ความศรทธาทงหมด

55

จดส าคญในชวงท 3 ของบทประพนธนผวจยไดน าเสยงค าพดภาษาเขมร 3 ค ามาใช เพอเปนการสอกลบไปถงรากฐานการก าเนดของปรางคกวามาจากเขมรโยผวจยเลอกจดวางการเกดเสยงในชวงเวลาตาง ๆ ดงภาพท 53

ภาพท 53 แสดงการจดวางเสยงค าพดภาษาเขมร

เงอนไขในการน าค าพดภาษเขมรมใชในครงน จะเปนการสอถงจดก าเนดของปรางคกและเปนการบอกเปนนย ๆ ค าทใช คอ การก าเนด และการลมสลาย ซ ากน และจบบทประพนธดวยค าวา “จตวญญาณ” ผวจยจงใจสอความหมายดวยรปประโยคในการตความคอ “การลมสลายของจตวญญาณ” นนเอง

การจดวางเสยงค าพดภาษาเขมร ผวจยไดใชวธการน าเสยงพดภาษาเขมรมาเลนยอนกลบ โดยการใชเทคนค ยอนกลบ (Reverse) และจดวางในชวงเวลาตองการสรางรปประโยคใหม

ภาพท 54 แสดงตวอยางเสยงปกตไมไดผานกระบวนการยอนกลบ

56

ภาพท 55 แสดงตวอยางเสยงทผายกระบวนการยอนกลบ

หลงจากเสยงทผานกระบวนการยอนกลบและผวจยไดเลอกใชเอฟเฟครเวรบและดเลยตงคาเดยวกบชวงบทประพนธชวงท 1 เพอนใหเปนในรปแบบเดยวกน เปนการสอถงการยอนกลบไปสจดก าเนดกอนทจะลมสลายไปตามกาลเวลานนเอง

57

บทท 4

การจดวางต าแหนงของทศทางการเกดเหตการณเสยงของบทประพนธ

ผวจยไดศกษาคนควาระบบทศทางของการเกดเสยงรอบทศทางและไดแนวคดรปแบบการจดแสดงบทประพนธในรปแบบ 4 ทศทาง คอ การวางล าโพง 4 ตว ขางหนา 2 ตว ซายและขวา ขางหลง 2 ตว ซายและขวาเชนกน

ภาพท 56 ภาพจากหนาโปรแกรมโลจค ก าหนดต าแหนงทศทางเสยง

ดวยเทคนคการจดวางล าโพงแบบนผวจยอยากใหผฟงเกดความรรวมเสมอนอยในสถานทปรางคกจรง ณ ชวงเวลาตางกน 3 ชวงเวลา

58

โดยรปแบบการจดวางแบบดงกลาวไดมแนวคดพฒนาตอมาจากการจดวางแบบ สเตอรโอ(Stereo) คอระบบเสยงสองทศทาง ซ ายและขวา เพอท จะท าใหการฟงมมตลกและกวาง และผประพนธไดเพมการจดวางล าโพงแบบ สเตอรโอเขาไปอก 1 ค ซายและขวา จดวางเพมเตมสลบไวดานหลง ท าใหเกดรปแบบเสยงมต ลกและกวางดานหลง เพมเตมเขามา ลกษณะการจดวางล าโพงแบบนจะเรยกวา ควอดราโฟนค (Quadraphonic) จดในหมวดหม ระบบเสยงรอบทศทาง เพอจ าลองใหเกดมตของเสยงมตของสภาพแวดลอมจากดานหลง เพมมตการรบรและไดยนมากขน

ภาพท 57 แสดงการจดวางและองศาล าโพงแบบ 4 ทศทาง (Quadraphonic)

59

บทท 5

บทสรป

จากการไดศกษาการประพนธดนตรในรปแบบซาว ดสเคปท ใชการบนทกเสยงจากสภาพแวดลอมของสถานทใดทหนงและน ามาจดวาง แสดง สรางเหตการณเสยง ณ ชวงเวลาขณะนน หรอจ าลองชวงเวลาและเหตการณสภาพแวดลอมทางเสยงใหมขน ผประพนธจงมแนวคดทจะหยบยกโบราณสถานทางวฒนธรรม ณ วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม ซงเปนโบราณสถานทถกสรางในสมยขอมซงเปนโบราณสถานส าคญประจ าจงหวดชยภม และยงเปนสญลกษณแหลงทอง เทยวประจ าจงหวดชยภม ผวจยจงไดน าประวตในสถานทนมาสรางเรองราวการน าเสนอและเรยนรประวตศาสตรทก าลงเลอนหายผานทางรปแบบสอทางเสยง ณ พนท เวลา

อภปรายผล

ผวจยไดลงพนท วดปรางคก อ าเภอเมอง จงหวดชยภม เพอทจะบนทกเสยงและหาของมลไดคนพบวาประวตความเปนมาของปรางคกทผวจยไดทราบมาจากการไดอาศยอยและประกอบพธกรรมทางศาสนา เปนเพยงสวนหนงของประวตศาสตรของสถานทน ผวจยจงสนใจสบคนจากหอสมดประจ าจงหวดและสอบถามชาวบานเกาแกทอยบรเวณโดยรอบ จงไดทราบวาจรงแลวสถานทนถกสรางในยคขอมตงแต จงเกดไอเดยทจะเลาประวตศาสตรของสถานท ผานทางบทประพนธรปแบบซาวดสเคป จ าลองเสยงสภาพแวดลอม ของปรางคก ณ ชวงเวลา ตาง ๆ

ตลอดระยะเวลาการลงพนทศกษาขอมลผวจยไดรสกไดความรจากประวตศาสตร ความเชอ ของขอมและสงตอมายงความเชอของคนในพนทในปจจบน ไอเดยในการสรางเสยงและจ าลองเหตการณ การบนทกเสยงบทสวดภาษาเขมร และเสยงสมภาษณ ภาษาพนถนอสาน รวมไปถงดนตรพนบานของอสานซงมเอกลกษณและมเสนห

60

ภาคผนวก

บทประพนธซาวดสเคป: จตวญญาณแหงปรางคก

61

62

63

รายการอางอง

รายการอางอง

Katrin. (2554). เสยงกบสนทรยภาพของการไดยน. Retrieved from https://katrin.wordpress.com/2011/08/27/the-soundscape/

Proceedings of ICMEM 2015. (2558). Retrieved from https://www.hrionline.ac.uk Wikipedia. ดนตรทดลอง. Retrieved from https://th.wikipedia.org/wiki/ดนตรทดลอง#cite_ref-

2 ณรงคฤทธ ธรรมบตร. การประพนธเพลงรวมสมย (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพ บ.ว.พรนท 1991. ธรรมบตร, ณ. การประพนธเพลงรวมสมย (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพ บ.ว.พรนท 1991. พลาดศย สทธธญกจ. (2555). ตามรอยอารยธรรมขอม (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพสยามความร. วรรณวภา สเนตตา. (2548a). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรณวภา สเนตตา. (2548b). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรณวภา สเนตตา. (2548c). ชยวรมนท ๗ มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา ผเนรมตร

สถาปนาปราสาทบายนและเมองนครธม (1 ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วรรภภา สเนตตา. (2548). ชยวรมนท 7 มหาราชองคสดทายของอาณาจกรกมพชา (1st Ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน. วบลย ตระกลฮน. (2558). ดนตรศตวรรษท 20 (1st ed.). กรงเทพฯ: ส านกพมพจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. สรศกด จนทรวฒนกล. (2552). ประวตศาสตรและศลปะแหงอาณาจกรขอใมโบราญ (2nd ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพเมองโบราญ. อตภพ ภทรเดชไพศาล. (2557a). เสยงของอสรภาพ John Cage กบ Experimental Music (1st ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพ Blacklist. อตภพ ภทรเดชไพศาล. (2557b). เสยงของอสรภาพ John Cage กบ Experimental Music (1st ed.).

กรงเทพฯ: ส านกพมพ Blacklist.

ประวตผเขยน

ประวตผเขยน

ชอ-สกล นายวฑฒชา เครอเนยม วน เดอน ป เกด 2 สงหาคม 2531 สถานทเกด โรงพยาบาลศรราช วฒการศกษา พ.ศ. 2554 จบการศกษาศลปศาสตรบณฑต คณะมนษยศาสตรและ

สงคมศาสตร สาขาดนตรสากล แขนงเทคโนโลยดนตร มหาวทยาลยจนทรเกษม พ.ศ. 2558 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาสงคตวจยและพฒนา คณะดรยางคศาสตร มหาวทยาลยศลปากร

ทอยปจจบน 89/34 หมท 5 หมบานบษบาวลล ซอยทาอฐ ถนนรตนาธเบศร ต าบลบางรกนอย อ าเภอเมองนนทบร จงหวกนนทบร 11000