1

Κυπριακή Ξενοδοχειακή Βιομηχανία – Μια ιστορική αναδρομή!

(Μαρίνος Μενελάου, Ανώτερος Τουρ. Λειτουργός)

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι τα ξενοδοχειακά καταλύματα διαμονής αποτελούν τον «πνεύμονα» της τουριστικής μας βιομηχανίας,

αλλά και της Κυπριακής οικονομίας. Ιδιαίτερα υπό το βάρος της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, αποτελεί κοινή διαπίστωση αλλά και Τροϊκανή

επισήμανση ότι η τουριστική μας βιομηχανία ανάγεται στον πλέον σημαντικό παράγοντα, στην προοπτική γρήγορης εξόδου από τη

μνημονιακή διευθέτηση.

Με την ευκαιρία της πρώτης κυκλοφορίας του Ενημερωτικού μας Δελτίου

πραγματοποιήσαμε μια σύντομη ιστορική αναδρομή στα κυπριακά ξενοδοχεία, αντλώντας πηγές κυρίως από διαδικτυακά «αλιεύματα». Ευχαριστίες στους αγνώστους που με τις αναρτήσεις τους στο διαδίκτυο

συνέβαλαν στον εμπλουτισμό του κειμένου.

Αναφορές σε καταλύματα βραχύβιας διαμονής στην Κύπρο συναντά κανείς σε γραπτά κείμενα και οδοιπορικά, από αρχαιοτάτων χρόνων. Ο πρώτος «επώνυμος» ξένος περιηγητής της Κύπρου ενδεχομένως να ήταν ο

Απόστολος Παύλος, ο οποίος πραγματοποίησε το πρώτο από τα ταξίδια του στην Κύπρο το 45 μ.Χ, όπου συνοδευόμενος από τον Κύπριο Απόστολο

Βαρνάβα πορεύθηκε από τη Σαλαμίνα μέχρι την Πάφο.

Παρά την ανέχεια και το χαμηλό βιοτικό επίπεδο που αιώνες δουλείας και

ξένης κατοχής επέβαλλαν στον τοπικό πληθυσμό, ανέκαθεν ο τολμηρός ξένος επισκέπτης τύγχανε υποδοχής και αποδοχής από τον ντόπιο πληθυσμό. Διαχρονικά, ως πρώτοι τόποι φιλοξενίας φέρονται να ήταν τα

διάσπαρτα σε όλη την Κύπρο Μοναστήρια και Επισκοπές, όπου οι ταξιδιώτες μετά από ατέλειωτες ώρες ταξιδιού σε δύσβατους χωμάτινους δρόμους, με

τα μοναδικά τότε μέσα διακίνησης (μουλάρια, γαϊδούρια, καμήλες, βοϊδάμαξες), έφταναν κατάκοποι και επιζητούσαν φιλοξενία, η οποία και τους προσφερόταν απλόχερα και ανιδιοτελώς σε ξενώνες. Έτσι, σε γραπτά

κείμενα βρίσκουμε αναφορές μεταξύ άλλων στα Μοναστήρια Κύκκου, Τροοδίτισσας και Αποστόλου Αντρέα, ως τόποι διαμονής και φιλοξενίας

ταξιδιωτών.

Τα πρώτα Κυπριακά «ξενοδοχεία»

2

«And sir, tonight I do entreat that we may sup together. You are welcome

sir, to Cyprus». Αυτά συγγράφει στα 1603 περίπου ο W. Shakespeare (1564-1616), στο έργο του «Οθέλλος», δείγμα καλωσορίσματος και

φιλοξενίας στη μεσαιωνική Κύπρο.

Από τη μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας, μέχρι και τις πρώτες δεκαετίες

του προηγούμενου αιώνα, λειτούργησαν στην Κύπρο τα ανατολίτικου τύπου και προδιαγραφών «χάνια», ιδιότυπα πανδοχεία σε πόλεις και ταξιδιωτικούς

κόμβους, όπου έμποροι και περιηγητές διανυκτέρευαν μαζί με τα ζώα τους, ενίοτε στους ίδιους χώρους.

«Buyuk Khan» (1572), το Μεγάλο Χάνι στη Λευκωσία

Ο Αυστριακός Αρχιδούκας Ludvig Salvator (1847-1915), στο βιβλίο του «Levkosia The capital of Cyprus» μερικά χρόνια πριν την Αγγλοκρατία,

περιγράφει 5 χάνια στη Λευκωσία και ένα ξενοδοχείο: το «Locanda della Speranza», δηλαδή το «Πανδοχείο της Ελπίδας», με διαχειριστή κάποιον

Γεώργιο Χριστόδουλο. Ενδεχομένως ο ΠΑΣΥΞΕ ή ο ΣΤΕΚ να τον εντάξουν, «τιμής ένεκεν», ως επίτιμο μέλος τους!

Φτάνουμε στα 1878 και στη μεταβίβαση της Κύπρου κάτω από τη Βρετανική επικυριαρχία, ως απόρροια της διεθνούς συνθήκης του Βερολίνου, με τα πρώτα Βρετανικά στρατιωτικά αγήματα να αποβιβάζονται στη Λάρνακα. Μαζί με τις στρατιωτικές και κρατικές διοικητικές αρχές καταφθάνουν στην

Κύπρο οι πρώτοι Αγγλόφωνοι ταξιδιωτικοί συγγραφείς, οι γραπτές μαρτυρίες των οποίων σκιαγραφούν μια ανεκτίμητης αξίας περιγραφή του νησιού. Διαβάζουμε έτσι, μεταξύ άλλων, ότι η Κύπρος στα τέλη του 19ου

αιώνα μαστιζόταν από φτώχια, τοκογλυφία, ελονοσία, μαλάρια, οφθαλμία (τράχωμα), λέπρα και επιδρομές ακριδών. Λόγω ανεξέλεγκτης και

υπέρμετρης υλοτομίας επικρατούσε σπανιότητα δέντρων, ακόμα και στην οροσειρά Τροόδους, ενώ το οδικό δίκτυο ήταν ανύπαρκτο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η μετάβαση από Λάρνακα σε Λεμεσό ήταν γρηγορότερη από

θαλάσσης!

3

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν την Κύπρο ως

γεωγραφικό χώρο έκτισης ποινής για τους ποινικούς καταδίκους της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, κάτι ανάλογο με την αρχική αξιοποίηση της

Αυστραλίας από τη Μ. Βρετανία!

Για όσους ενδιαφέρονται να διαβάσουν περισσότερα συστήνονται τα βιβλία «Cyprus as I saw it in 1879, Samuel W. Baker» και «Through Cyprus,

Agnes Smith, 1887», αμφότερα διαθέσιμα προς ανάγνωση, δωρεάν, από διαδικτυακές βιβλιοθήκες.

Όσον αφορά τη ξενοδοχειακή υποδομή, τα πρώτα «δυτικού τύπου»

καταλύματα διαμονής φέρεται να δημιουργήθηκαν στο παραλιακό μέτωπο της Λάρνακας, αφού την τότε χρονική περίοδο η πόλη του Ζήνωνα, με τα

ξένα προξενεία και τον λιμενικό χώρο με την αποβάθρα αποτελούσε την πύλη εισόδου και το εμπορικό και διπλωματικό κέντρο του νησιού.

Ο Άγγλος περιηγητής Samuel W. Baker (1821-1893), σε επίσκεψη του τον

Ιανουάριο του 1879 εκθειάζει το καινούργιο ξενοδοχείο «Craddock’s», επένδυση όχι Καταριανών αλλά κατά εκτίμηση Βρετανικών ιδιωτικών

συμφερόντων, αφού ο Βρετανικός τύπος της εποχής προέβαλλε με φρενίτιδα την τελευταία ιμπεριαλιστική κτήση, προσδίδοντας στην Κύπρο την προοπτική ενός δυνητικού «Ελντοράντο», στους τολμηρούς Βρετανούς

που θα ασκούσαν επιχειρηματική δραστηριότητα στο νησί.

Από τα πρώτα Κυπριακά ξενοδοχεία αναφέρονται το ξενοδοχείο του Κιμωνή (1885) σε πάροδο της οδού Λήδρας στη Λευκωσία, τα ξενοδοχεία

«Τρόοδος» (1900) στην οδό Αγίου Ανδρέου και «Φοινικαρίδη» στη Λεμεσό, τα ξενοδοχεία «Σέντραλ» (1900), «Ρόγιαλ» (1901) αργότερα

μετονομαζόμενο σε «Beau Rivage», «Grand Hotel» (1903) στη θέση του σημερινού «Sun Hall» στη Λάρνακα, τα ξενοδοχεία Ηλία Παπαδόπουλου

(1900), «Savoy» και «Βυζάντιο» στην Αμμόχωστο, το ξενοδοχείο «Όλυμπος» (1908) αργότερα (1951) μετονομαζόμενο σε «Νέος Όλυμπος» στην Πάφο και το ξενοδοχείο «Ακταίον» (1906), αργότερα (1933)

μετονομαζόμενο σε «Coeur-de-lion» στην Κερύνεια.

Κυρίαρχη φυσιογνωμία στα ξενοδοχειακά δρώμενα του τόπου την περίοδο 1900-1930 υπήρξε ο επιχειρηματίας Najem Houry, Συριακής καταγωγής. Ο

«βασιλιάς των Κυπριακών Ξενοδοχείων», όπως τον αποκαλούσαν, λειτούργησε στα 1903 το πρώτο ξενοδοχείο των ορεινών θερέτρων, το

«Όλυμπος», το οποίο όμως κατεδαφίστηκε το 1949 από τις Αρχές κατόπιν δικαστικής απόφασης, λόγω εκπνοής της χρονικής προθεσμίας λειτουργίας που του είχε παραχωρηθεί. Ο κ. Houry λειτούργησε επίσης (1904) το

ξενοδοχείο «Πλάτρες», το οποίο αργότερα μετονομάστηκε σε «Grand», ενώ στη συνέχεια επέκτεινε σε απίστευτα σύντομο χρονικό διάστημα την

αλυσίδα ξενοδοχείων του και στις πόλεις: σε Λεμεσό «Νέος Όλυμπος» (1905), Αμμόχωστο « Savoy» (1905), Λάρνακα «Majestic» (1906) και Λευκωσία «Cyprus Palace» (1906). Άλλος ένας υποψήφιος για βράβευση

πρωτοπόρος ξενοδόχος, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε ότι λόγω της υπέρμετρης επέκτασης και κατάρριψης κάθε ρεκόρ του «επιχειρείν

επικινδύνως» του κ. Houry, με εξαίρεση το «Savoy», όλα τα υπόλοιπα ξενοδοχεία δεν άντεξαν στον χρόνο.

4

Το πρώτο ξενοδοχείο των ορεινών θέρετρων: «Όλυμπος» (1903-1949)

Η οργανωμένη ξενοδοχειακή τουριστική βιομηχανία της Κύπρου αναπτύχθηκε αρχικά στα ορεινά θέρετρα Τροόδους, Πλατρών, Πεδουλά,

Προδρόμου, Κακοπετριάς και Καλοπαναγιώτη, από τις αρχές του 20ού αιώνα. Άλλωστε το Τρόοδος αποτελούσε το καταφύγιο της αποικιακής

κρατικής διοίκησης, τους θερμούς για τις αγγλοσαξονικές αντοχές καλοκαιρινούς μήνες, με κατοικία κυβερνήτη και παρεμφερείς κρατικές υποδομές. Ο τότε στρατιωτικός δρόμος Λεμεσού – Πλατρών – Τροόδους

ήταν ένα από τα πρώτα έργα υποδομής που πραγματοποίησαν οι Βρετανοί.

Όλα τα έξοδα της κάθε μέρας θα είνε μόνο 10/- (δέκα σελίνια)...

5

Στον ημερήσιο τύπο και καρτ ποστάλ εποχής συναντούμε τις πρώτες οργανωμένες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις των ορεινών θέρετρων. Σε αυτές

θητεύουν Κύπριοι επιχειρηματίες-διευθυντές, η εμπειρογνωμοσύνη των οποίων μεταλαμπαδεύεται σε απογόνους και εκπαιδευομένους, φθάνοντας μέχρι τις μέρες μας. Λαμπρά παραδείγματα αποτελούν, μεταξύ άλλων, οι

Χαράλαμπος Μαραγκός, Γεώργιος Κόκκαλος και Γεώργιος Σκυριανίδης.

Οργανωμένα ξενοδοχεία ορεινών θέρετρων, οι πρωτοπόροι της ξενοδοχειακής βιομηχανίας

6

Τα Κυπριακά ορεινά θέρετρα αποκτούν σύντομα επαναλαμβανόμενους ξένους επισκέπτες, στα πρόσωπα εκλεκτών μελών της εκάστοτε ελίτ

γειτονικών χωρών της Μέσης Ανατολής, με επιφανέστερο τον Αιγύπτιο βασιλιά Φαρούκ (1920-1965). Φημολογείται ότι το Κυπριακής πατέντας αλκοολούχο ποτό «Brandy Sour» εφευρέθηκε στα ορεινά θέρετρα του

Τροόδους, ως «αναψυκτικό» κατανάλωσης σε κοινή θέα, για τους Άραβες και Μουσουλμάνους πελάτες των οποίων η θρησκεία απαγορεύει την

κατανάλωση αλκοόλ!

Τα πρώτα αυτά χρόνια η τουριστική μας βιομηχανία προβλήθηκε ποικιλοτρόπως. Η μεγαλύτερη ίσως δωρεάν δημοσιότητα, μας δόθηκε από

τον Αμερικανό Maynard O. Williams (1888-1963), ο οποίος επισκέφθηκε την Κύπρο εκ μέρους του National Geographic το 1928, δημοσιεύοντας στο

ομώνυμο περιοδικό τον Ιούλιο ένα οδοιπορικό μαζί με 66 φωτογραφίες, με τον απίστευτα θετικό για σκοπούς προβολής τίτλο «Unspoiled Cyprus». Αν πολλοί νοσταλγούμε την αδόμητη τουριστική Κύπρο της περιόδου 1970-

1980, ας φανταστούμε ποια εικόνα θα αναδείκνυε στα μάτια του επισκέπτη η Κύπρος του 1928!

Τεύχος Ιουλίου 1928: «Unspoiled Cyprus»

Στην τουριστική προβολή του νησιού συνέβαλαν και οι τότε αποικιακές

αρχές. Το 1928 ήταν η 50η επέτειος της Βρετανικής παρουσίας στο νησί. Με την ευκαιρία, οι αρχές εξέδωσαν την πρώτη οριστική (definitive) σειρά 10 Κυπριακών γραμματοσήμων, με διάφορα στοιχεία της Κύπρου. Μέχρι τότε,

όλα τα Κυπριακά γραμματόσημα έφεραν αποκλειστικά και μόνο το πορτραίτο σε προφίλ του εκάστοτε Βρετανού μονάρχη. Πρόκειται για

αξιόλογη σειρά, όχι μόνο για φιλοτελικούς σκοπούς αλλά και σαν δείγμα προβολής και ανάδειξης της Κύπρου. Ο Βρετανικός τύπος της εποχής την

χαρακτήρισε ως την ωραιότερη σειρά γραμματοσήμων της αυτοκρατορίας,

7

μιας κτήσης που τότε κάλυπτε το 1/3 της υδρογείου. Πιο κάτω μερικά δείγματα:

Οι ταχυδρομικές υπηρεσίες συνέβαλαν επιπρόσθετα στην τουριστική

προβολή της Κύπρου με δεύτερη οριστική (definitive) έκδοση 11 γραμματοσήμων με Κυπριακά τοπία το 1934, καθώς και με την περίληψη

σφραγίδων προβολής στην ταχυδρομική αλληλογραφία με το εξωτερικό (1934-1939 και 1950).

Ο ιδιωτικός επίσης τομέας, πάντα δραστήριος και διορατικός, αξιοποίησε την επιχειρηματικότητά του επενδύοντας στον τουρισμό. Από τις αρχές του 20ου αιώνα σειρές εξαίρετων καρτ ποστάλ από πρωτοπόρους επαγγελματίες

φωτογράφους της εποχής, όπως οι Glaszner, Mangoian, Foscolo, Τουφεξής και άλλοι, μετέφεραν φωτογραφικές εικόνες της Κύπρου στα πέρατα της

γης.

Προβολή τουριστικής βιομηχανίας, την προ του ΚΟΤ εποχή!

8

Το 1946 ο Kevork Keshishian, Αρμενικής καταγωγής, εκδίδει τον πρώτο τουριστικό οδηγό με τίτλο «Romantic Cyprus». Ο οδηγός θα καθιερωθεί και

θα ανατυπωθεί πολλές φορές. Η τελευταία ανατύπωση που εντοπίσαμε στο διαδίκτυο είναι η 17η (1993).

Το 1948 ιδρύονται οι Κυπριακές Αερογραμμές, συμβάλλοντας και αυτές στη σύνδεση του νησιού με χώρες πηγές τουριστικού ρεύματος.

Τα ξενοδοχεία των ορεινών θέρετρων βρέθηκαν στο απόγειο της δημοτικότητας τους την περίοδο 1950 – 1954, με επαναλαμβανόμενους

επισκέπτες: Βρετανούς που υπηρετούσαν στις ένοπλες δυνάμεις στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και στην αποικιακή στρατιωτική και πολιτική

διακυβέρνηση, Άραβες, Μουσουλμάνους, Εβραίους, αλλά και Κύπριους μιας οικονομικά ανερχόμενης αστικής τάξης.

Ξενοδοχεία «στολίδια» των ορεινών μας θέρετρων

9

Η περίοδος ευημερίας ανακόπτεται προσωρινά στα ενδιάμεσα χρόνια του αγώνα της ΕΟΚΑ (1956-1958), όπου αρκετά ξενοδοχεία των Πλατρών επιτάσσονται από το στρατό, για να συνεχίσει όμως και κατά τα πρώτα

χρόνια της ανεξαρτησίας.

Παράλληλα με τα ορεινά θέρετρα, σταδιακά η οργανωμένη ξενοδοχειακή

βιομηχανία εδραιώνεται και στην υπόλοιπη επικράτεια του νησιού, στις παράλιες πόλεις και στη Λευκωσία. Η έκρυθμη γεωπολιτική και στρατιωτική κατάσταση στη Μέση Ανατολή με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ

(1948), τους Αραβοϊσραηλινούς πολέμους (1948 και 1956), την αναβαθμισμένη πετρελαϊκή σημασία γειτονικών μας κρατών και την άνοδο

του Αραβικού εθνικισμού αποδίδουν στη γεωγραφική θέση της Κύπρου ιδιαίτερη διεθνή σημασία. Παράλληλα, ενισχύουν τη ζήτηση και συμβάλλουν στη δημιουργία διεθνών προδιαγραφών ξενοδοχεία, για

διαμονή ξένων δημοσιογράφων, ανταποκριτών και παρατηρητών. Οι χώροι αυτοί αγκαλιάζονται από τον τοπικό πληθυσμό και σύντομα καθιερώνονται

ως κέντρα κοσμικής αστικής διασκέδασης και συνάθροισης των Κυπρίων, σε αποκριάτικους και σωματειακούς χορούς, χοροεσπερίδες, καλλιστεία και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις.

Αστικά ξενοδοχεία, με διεθνούς επιπέδου ανέσεις: «ηλεκτροφώτιστα, με μπαρ, αίθουσες χορού, λουτήρες, πυγολουτήρες, δωμάτια ευρύχωρα, ευάερα και ευήλια ...»

10

Την ίδια περίοδο, άθελά της, η Κύπρος φαίνεται να αποτελεί πεδίο αντιπαράθεσης του ψυχρού πολέμου μεταξύ Ανατολής και Δύσης, με τακτικές και μη επισκέψεις ατόμων, υπό την επίσημη ιδιότητα του

«τουρίστα».

Είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτο το γεγονός ότι από τη στατιστική των

τουριστικών αφίξεων για το 1959, από καταγραμμένο σύνολο αφίξεων 21,076 η μεγαλύτερη μας αγορά δεν ήταν το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά οι

Ηνωμένες Πολιτείες (16%). Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης ο αριθμός των αφίξεων από την Τουρκία (12%) ο οποίος υπερβαίνει ελαφρώς τον αντίστοιχο αριθμό της Ελλάδας (11%). Τουρκία, Αίγυπτος, Λίβανος και

Ισραήλ, οι γειτονικές δηλαδή με μας χώρες από τις οποίες σήμερα αντλούμε μόλις 3.7% το 1959 αποτελούσαν το 26% του συνολικού ρεύματος

τουριστικών αφίξεων.

Χώρες προέλευσης των 21,076 τουριστικών αφίξεων του 1959

Η μετά την Κυπριακή ανεξαρτησία χρονική συγκυρία συνέπεσε με την «έκρηξη» στον Ευρωπαϊκό οργανωμένο τουρισμό. Η άνοδος στο βιοτικό

επίπεδο των εργαζομένων, η αναγωγή των καλοκαιρινών θαλάσσιων διακοπών σε αναγκαιότητα, η εξάπλωση των αεροπορικών πτήσεων σε

ασφαλή και άνετα αεροσκάφη και το επιχειρηματικό δαιμόνιο των οργανωτών ταξιδιών κατέστησε τα πακέτα εκδρομών με ναυλωμένες πτήσεις σε προορισμούς ήλιου και θάλασσας προσιτά σε όλα σχεδόν τα

κοινωνικά στρώματα πολιτών της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης.

Η γέννηση ενός κράτους: 16 Αυγούστου 1960

11

Από τον κατάλογο ξενοδοχείων του 1962 ενημερωνόμαστε ότι η Κυπριακή Δημοκρατία διέθετε 4,282 κλίνες σε 118 μονάδες, εκ των οποίων οι 4 είχαν

την κατηγορία «Ντε Λουξ», σε σύστημα κατάταξης που προηγήθηκε της σχετικής Νομοθεσίας κατηγοριοποίησης σε αστέρες. Τα «Ντε Λουξ» ξενοδοχεία ήταν τα «Ledra Palace» και «Regina» στη Λευκωσία, το

«Κατσελλή» στην Κερύνεια και το «Curium Palace» στη Λεμεσό.

Ντε Λουξ ξενοδοχεία της νεαρής Κυπριακής Δημοκρατίας

Το νεαρό Κυπριακό κράτος, έχοντας πλέον αναλάβει το ίδιο τις τύχες του ρίχθηκε με μόχθο στον αγώνα για οικονομική ανόρθωση και προκοπή. Οι

πλούσιες και αναξιοποίητες φυσικές ομορφιές της Κύπρου, η ιστορία, ο πολιτισμός και η φιλόξενη φύση των κατοίκων, σε συνδυασμό με τις

12

ιδανικές κλιματολογικές συνθήκες, συνέβαλαν στη μαζική προσέλκυση ξένων τουριστών. Παρά την αστάθεια των πολιτικών κρίσεων των περιόδων

1963-64 και 1967, μέχρι το 1974 η Κύπρος κατάφερε να αναδειχθεί ως νέος ελκυστικός τουριστικός προορισμός.

Η περίοδος χαρακτηρίζεται από ραγδαία αύξηση της ξενοδοχειακής τουριστικής υποδομής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η

Αμμόχωστος, όπου ο αριθμός των τουριστικών κλινών της Επαρχίας αυξήθηκε γεωμετρικά: από 550 (1962), σε 1,520 (1969), σε 2,545 (1971), φτάνοντας το καλοκαίρι του 1974 τις 6,367 κλίνες, σε 38 αδειούχες

μονάδες.

Κόλπος Αμμοχώστου: πάνω στην άμμο τη ξανθή ...

Το Φεβρουάριο του 1967 αρχίζει τη λειτουργία του το ξενοδοχείο «Hilton» στη Λευκωσία. Το γεγονός θεωρείται τόσο σημαντικό που προβάλλεται, μαζί

με άλλα 4 έργα υποδομής (λιμάνι, σταθμός ΑΗΚ, υδατοφράκτης, αυτοκινητόδρομος), σε γραμματόσημα σειράς της Κυπριακής Δημοκρατίας (1967) με θέμα: «Πρώτο Πρόγραμμα Αναπτύξεως».

Πρώτο Πρόγραμμα Αναπτύξεως Κ.Δ

13

Το έτος 1971 σηματοδοτεί την ίδρυση του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού (ΚΟΤ). Σημαντικό μέρος του φάσματος δραστηριοτήτων του

Οργανισμού αποτελεί η εποπτεία διασφάλισης εφαρμογής της σχετικής Νομοθεσίας που καθορίζει τα θέματα Ίδρυσης και Λειτουργίας των Ξενοδοχειακών Επιχειρήσεων.

Το λογότυπο του ΚΟΤ

Η Τουρκική εισβολή (1974) επέφερε καταστροφικό πλήγμα στη

ξενοδοχειακή βιομηχανία. Πέραν από την ολική απώλεια των καταλυμάτων στην κατεχόμενη πατρίδα, ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις διαδραμάτισαν τη δύσκολη εκείνη περίοδο ρόλους ασύμβατους με την επιχειρησιακή τους

δραστηριότητα: νοσοκομεία, πεδία μάχης, αεροπορικοί στόχοι, χώροι εγκλωβισμού, οδοφραγμάτων και επιστροφής αιχμαλώτων.

Ξενοδοχεία στο «μάτι του κυκλώνα» της Κυπριακής τραγωδίας.

Τότε και Τώρα: 1974, 2014

Η περίοδος 1976-2001 χαρακτηρίζεται σαν η «χρυσή» περίοδος της τουριστικής μας βιομηχανίας. Ο συνδυασμός παροχής ελκυστικών

κινήτρων από ένα κράτος που αγωνιζόταν για επιβίωση, μαζί με τη σκληρή εργασία ξενοδόχων, προσφύγων και μη, δημιούργησαν μια αξιοθαύμαστη

14

ξενοδοχειακή υποδομή, η οποία κάτω από την εποπτεία του ΚΟΤ ξεπέρασε όλες τις προσδοκίες σε δυναμισμό και επιδόσεις. Ο αριθμός μονάδων,

κλινών και αφίξεων σημείωσε ραγδαία αύξηση, καταρρίπτοντας συνεχώς αριθμητικά ρεκόρ, δεκαπλασιάζοντας στην πορεία τις τουριστικές αφίξεις από 264,06 το 1973, στο ιστορικό ρεκόρ των 2,696,732 αφίξεων το 2001.

Είναι αξιοσημείωτο και δυστυχώς συχνά μας διαφεύγει ότι ένα μικρό νησί, με το 37% του κατά γενική ομολογία τουριστικά ελκυστικότερου του

εδάφους υπό στρατιωτική κατοχή, μακριά από τις κύριες χώρες-πηγές τουρισμού, με μέσο όρο τιμής πακέτου διακοπών ακριβότερο από τον

ανταγωνισμό και ψηλούς δείκτες βιοτικού επιπέδου κατορθώνει να προσελκύει κάθε χρόνο αριθμό τουριστικών αφίξεων περίπου τριπλάσιο του συνολικού πληθυσμού του. Αντίστοιχες αναλογίες θα έφερναν π.χ.

στην Ελλάδα 33 εκατομμύρια και στην Τουρκία 230 εκατομμύρια ετήσιους τουρίστες.

1976-2001: η «χρυσή» περίοδος της τουριστικής μας βιομηχανίας.

Η ανάπτυξη της τουριστικής μας βιομηχανίας ήταν τόσο ραγδαία που με την πάροδο του χρόνου αυτή επέφερε καταπόνηση του φυσικού μας

περιβάλλοντος. Τα παραλιακά μέτωπα του Πρωταρά, της Αγίας Νάπας, της Λάρνακας, της Λεμεσού, του Πισσουρίου, της Πάφου, του Κόλπου των

Κοραλλιών, της Χρυσοχούς, στη συμβολή τους στο μεταπολεμικό οικονομικό «θαύμα» και στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου των Κυπρίων σε αξιοθαύμαστα επίπεδα, θυσίασαν μέρος από τη φυσική ομορφιά και το

χαρακτήρα τους.

Την καταπόνηση του φυσικού περιβάλλοντος όμως επιδείνωσε και η

ραγδαία εξάπλωση των οικιστικών παραθεριστικών κατοικιών, κατά απαίτηση και προς τέρψη μιας ξέφρενης ζήτησης από νέα τμήματα αγοράς

εξοχικής κατοικίας Κυπρίων και αλλοδαπών, οι οποίοι επιζητούσαν να εξασφαλίσουν «μια θέση στον ήλιο».

15

Η κυβέρνηση προσπάθησε από τις αρχές της δεκαετίας 1980-90 να περιορίσει την υπέρμετρη γραμμική τουριστική και οικιστική αξιοποίηση των

ελεύθερων παράλιων περιοχών. Το 1987, πρωτοστατούντος του ΚΟΤ και παρά τις έντονες αντιδράσεις εφαρμόστηκε Διάταγμα ρύθμισης της ανάπτυξης στις παράλιες περιοχές. Τούτο εξελίχθηκε σε απαγορευτικό

διάταγμα (1989), μέχρι την εισαγωγή του Νόμου περί Πολεοδομίας και Χωροταξίας (12/1990), βάσει του οποίου ετοιμάστηκαν Τοπικά Σχέδια

περιοχών.

Η μεγάλη ανάπτυξη, σε συνδυασμό με την ανάδειξη νέων χαμηλότερου κόστους πακέτου διακοπών ανταγωνιστικών προορισμών, αλλά και της

εφαρμογής και στην περίπτωση της Κύπρου του κλασικού θεωρητικού μοντέλου ανάπτυξης τουριστικού προορισμού (δημιουργία – ραγδαία

ανάπτυξη – ωρίμανση), είχαν σαν αποτέλεσμα την ανατροπή της ανοδικής πορείας και τη σταθεροποίηση των ετήσιων τουριστικών αφίξεων μεταξύ 2 και 2.5 εκ., την περίοδο 2002 και εντεύθεν.

Φθάνοντας στις μέρες μας, παρατηρούμε μέρος της ξενοδοχειακής μας υποδομής να παρουσιάζει σημεία ωρίμανσης, με πλείστες των μονάδων να

έχουν δομηθεί τις ιδιαίτερα προσοδοφόρες για τη βιομηχανία δεκαετίες 1980 και 1990. Υπάρχουν βεβαίως εξαιρετικές νέες, ή και αναβαθμισμένες υφιστάμενες εγκαταστάσεις, η μερική αναφορά σε συγκεκριμένες από τις

οποίες θα αδικούσε το σύνολο της βιομηχανίας.

Παρά τις άοκνες προσπάθειες των επιχειρηματιών για αναβαθμίσεις και

εκσυγχρονισμό, τα οικονομικά δεδομένα της εποχής είναι σκληρά και αμείλικτα. Η τραπεζική και οικονομική κρίση, καθώς και οι περιορισμοί Ε.Ε στην κρατική χορηγία δεν επιτρέπουν πλέον την υιοθέτηση παλαιότερων

επιτυχημένων κρατικών πρακτικών δημιουργίας/αναβάθμισης υποδομών τουριστικής διαμονής (δανειστικοί επίτροποι, χαμηλότοκα δάνεια,

εκμίσθωση χαλίτικης γης κ.λπ.). Παράλληλα, ο χρηματοπιστωτικός τομέας, υπό το καθεστώς εξυγίανσης από κακές πρακτικές υπέρμετρου και ανεξασφάλιστου δανεισμού του προσφάτου παρελθόντος, αδυνατεί

τουλάχιστο στο άμεσο μέλλον να συνδράμει στον απαιτούμενο βαθμό.

Ένα μείζον ζήτημα που ταλανίζει την ξενοδοχειακή μας βιομηχανία είναι η

τουριστική εποχικότητα. Πολλά έχουν γραφτεί για το πρόβλημα και σίγουρα το ενημερωτικό μας δελτίο θα συμπεριλάβει μελλοντικά αναφορές στο

θέμα. Ο ΚΟΤ έχει τη δική του Στρατηγική προσέγγιση, την οποία και παρουσίασε πρόσφατα ενώπιον της βιομηχανίας, σε ημερήσιο Εργαστήριο. Ευελπιστούμε ότι το θέμα θα αναχθεί σύντομα σε κάποιας μορφής «Εθνική

Στρατηγική», με επί μέρους δράσεις να κατανέμονται και να προωθούνται προς υλοποίηση, μέσα από αγαστή συνεργασία και συνέργεια του δημόσιου

και του ιδιωτικού τομέα.

Μαζί με προκλήσεις, η εποχή μας προσφέρει στη ξενοδοχειακή βιομηχανία

και σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Η ραγδαία αριθμητική αύξηση της Ρωσικής και Ουκρανικής αγοράς, η «Αραβική άνοιξη», τα ανοίγματα αερογραμμών πλούσιων Αραβικών κρατών και του Ισραήλ και η επέκταση

των αεροπορικών εταιρειών χαμηλού κόστους σε μέσης απόστασης προορισμούς (mid-haul) είναι μερικές μόνο εξελίξεις που προσφέρουν στην

16

Κύπρο ευκαιρίες αξιοποίησης της γεωγραφικής της θέσης και των ιδανικών κλιματολογικών της συνθηκών σε θάλασσα και βουνό, όλους τους μήνες

του χρόνου. Σημαντικός παράγοντας αναβάθμισης, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει

αξιοποιηθεί από την ξενοδοχειακή βιομηχανία με θετικά αποτελέσματα είναι το ενδεχόμενο συμμετοχής και οικονομικής επένδυσης ξένων οργανωτών

ταξιδιών στην ανακαίνιση ξενοδοχειακών καταλυμάτων, μέσα από διμερείς συμβατικές διευθετήσεις με Κυπριακές ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.

Σαν επίλογο της ιστορικής μας αναδρομής επισημαίνουμε ότι μέσα από μια διαχρονική πορεία οξύτατου ανταγωνισμού και αντίξοων εξωγενών και

ενδογενών συνθηκών, τα Κυπριακά τουριστικά καταλύματα διαμονής και οι επιχειρηματίες αυτών μπορούν να αισθάνονται περήφανοι για τη συμβολή τους στην οικονομική επιβίωση και ευημερία αυτού του τόπου!