T.C.

UŞAK ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ/YÜKSEKOKULU

MALZEME BİLİMİ ve NANOTEKNOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ

BÖLÜMÜ/PROGRAMI

STAJ

UYGULAMA RAPORU

Adı Soyadı : Fahri PARLAKTAŞ

Numarası : 150527014

Staj Başlama Tarihi : 01.07.2019

Staj Bitiş Tarihi : 29.07.2019

İşletme Adı : Nurol Teknoloji A.Ş.

İşletme Adresi : Oğulbey Mah. Oğulbey Küme Evleri, No:337/C

Gölbaşı/ANKARA 06830

(Ön Kapak)

İÇİNDEKİLER

1. GİRİŞ

2. İŞLETME TANITIMI

2.1. İşletmenin Adı ve Adresi

2.2. İşletmenin Tarihçesi ve Tanıtımı

2.3. İşletmenin Organizasyon Yapısı

2.4. İşletmenin Tamamlanmış Projelerinin Tanıtımı

2.5. İşletmenin makine, teçhizat, donanım ve yazılım durumu

3. İŞLETMENİN SEKTÖRÜ ve FAALİYETLERİ

3.1. İşletmenin Yer Aldığı Sektör Tanıtımı

3.2. İşletmenin Faaliyet Alanı ve Üretimleri

3.3. İşletmenin Devam Eden Projelerinin Tanıtımı

4. GÜNLÜKLER

1) Günlükler, her gün için en az bir sayfa olmalıdır.

2) Ara raporda günlükler, yalnızca ara rapor dönemi, uygulama raporunda ise

günlükler tüm dönem için düzenlenmelidir.

3) Aynı işletmede eğitim alsalar dahi öğrencilerin günlükleri aynı olmamalıdır.

4) İşletmelerde yapılan işler hakkında teorik ve pratik çalışmaları kapsamalıdır.

5) Günlüklerde temel literatür bilgilerinden kaçınılmalı ve işletmeye özgü

tanımlamalar, üretim, projelendirme ve uygulama işlemleri açıklanmalıdır.

6) Günlükler kolay anlaşılır, arı bir Türkçe ve yazım kurallarına uygun bilimsel bir

dille yazılmalıdır. Anlatım üçüncü şahıs ağzından yapılmalıdır (ben, biz vb.

kelimeler kullanılmamalıdır).

7) Günlüklerde yapılan iş anlatılmalı, ardından iş veya sistem ile ilgili genel bilgiye

yer verilmelidir.

8) Günlüklerde verilen bilgiler için herhangi bir dokümandan yararlanılıyorsa bu

doküman kaynak olarak yazılmalıdır.

9) Günlüklerde her Şekil ve Tablo numaralandırılmalı, günlükte şekil ve tabloya

atıfta bulunulmalıdır.

10) Günlük materyalleri yazılı olabileceği gibi basılmış veya dijital formatta görsel ve

işitsel veriler de olabilir ve EKLER bölümünde yer verilir.

11) Bilgisayar ortamında hazırlanmalı ve kâğıdın yalnızca bir yüzüne çıktı alınmalıdır.

Yazımda Times New Roman (12 punto) yazı tipi kullanılmalı ve yazılar her iki

yana yaslı olmalıdır.

12) Raporlarda verilecek çizim ve şemalar teknik resim kurallarına uygun olmalıdır.

13) Kapak, işletme onayı ve içindekiler sayfası hariç sayfanın alt ortasına sayfa

numarası yazılarak her sayfa sırasıyla numaralandırmalıdır.

14) İşletmelerde Eğitim Yetkilisi günlüklerde, işletmenin ticari sırlarına yönelik

sakıncalı gördüğü kısımların çıkarılmasını talep ederse öğrenci bu kısımları

çıkarmalıdır.

15) Günlükler İşletme Eğitim Yetkilisine inceletilmeli ve onaylatılmalıdır.

5. SONUÇ

İşletmede edinilen bilgi, beceri ve kazanımlar ile İşletmelerde Mesleki Eğitime/Staja

yönelik düşünce, görüş ve öneriler belirtilmelidir.

6. KAYNAKLAR

Kitap Kaynak Gösterme

[1] Timoshenko SP. Vibration problems in engineering. 2nd edition. New York: D. Van Nostrand Company;

1937.

Makale Kaynak Gösterme

[2] SEZGİNER S., 2014, “Kişisel Koruyucu Donanımların Doğru Seçimi, Doğru Kullanılması ve Kişisel

Koruyucu Malzemelerin Taşıması Gereken Özellikleri, ”Mühendis Makina“ Cilt:55 Sayı:655 Sayfa:57-69.

Tezi Kaynak Gösterme

[3] DEDELER H., 2008, “Bir İşletmede İşyeri Fiziksel Risk Etmenlerinin Çalışanların Sağlığına Olan

Etkisinin Saptanması Ve Değerlendirilmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Edirne, 1-22.

İnternetten Kaynak Gösterme

[4] Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı – İş sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, “Tekstil Sektörü İş

Sağlığı Ve Güvenliği Yönetim Sistemi Rehberi” https://www.csgb.gov.tr/media/7043/tekst%C4%B0l-

sektoer%C3%BC-%C4%B0sgys-rehber%C4%B0.pdf

Resmi Gazeteden Kaynak Gösterme

[5] ÇSGB, 2013, “İşyeri Bina Ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin

Yönetmelik”, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ankara, Yayın Tarihi: 17.07.2013, Resmi Gazete No:

28710

Standartlardan Kaynak Gösterme

[6] TS EN 27243, 2002, Sıcak Ortamlar - Wbgt (Yaş - Hazne Küre Sıcaklığı) İndeksine Göre Isının Çalışan

Üzerindeki Baskısının Tahmini, ICS 13.100

7. EKLER

1. Staj Sözleşmesi (Öğrenci ve İşletme Eğitim Yetkilisince ıslak imzalı olmalıdır.)

2. Diğer ekler (Danışman öğretim elemanının istediği belgeler ile Öğrenci tarafından eklenmesinde

yarar görülen belgeler olmalıdır.)

1. GİRİŞ

20 iş günü süresince yaptığım yaz stajım, bana ileri teknoloji seramikler konusunda

birçok bilgi edinmemi sağladı. Nurol Teknoloji A.Ş. zırh üretim sektöründe

Türkiye’de ilk ve tek olanı yapıyor. Henüz çok yeni olması sebebiyle küçük sorunlarla

karşılaşılsa da, ileride çok parlak ve güçlü bir gelecek bu işletme için geçerli olacak.

Bu staj raporumda Nurol Teknoloji’de geçirdiğim günleri, öğrendiğim bilgileri ve zırh

üretimi hakkında araştırdığım makaleleri anlattım.

2. İŞLETME TANITIMI

2.1. İşletmenin Adı ve Adresi : Nurol Teknoloji A.Ş. , Oğulbey Mahallesi,

Oğulbey Küme Evleri, NO:337/C, Gölbaşı/ANKARA 06830

2.2. İşletmenin Tarihçesi ve Tanıtımı : Nurol Teknoloji A.Ş., 2008 yılında

toz metalürjisi konusunda Türkiye’nin ve dünyanın ihtiyacı olan balistik

seramikleri üretmek ve bunları kişisel koruma, araç platformu zırhlandırması

uygulamalarında kullanmak amacıyla tamamen yerli kaynaklarla kurulmuş bir

savunma sanayii firmasıdır.

2.3. İşletmenin Organizasyon Yapısı : İşletmenin bu bilgileri gizlilik

prosedürlerinden dolayı verilemez.

2.4. İşletmenin Tamamlanmış Projelerinin Tanıtımı : İşletmenin bu

bilgileri gizlilik prosedürlerinden dolayı verilemez

2.5. İşletmenin makine, teçhizat, donanım ve yazılım durumu : İşletmenin bu bilgileri gizlilik prosedürlerinden dolayı verilemez

3. İŞLETMENİN SEKTÖRÜ VE FAALİYETLERİ

3.1. İşletmenin Yer Aldığı Sektör Tanıtımı : Nurol Teknoloji A.Ş. bir

savunma sanayii işletmesidir. Savunma Sanayii, bir ülke içerisindeki silah ve

askeri teknolojinin üretim ve satışından sorumlu bir sanayiidir.

3.2. İşletmenin Faaliyet Alanı ve Üretimleri : İşletme Türkiye ve diğer

ülkeler için soft balistik, hard balistik ve araç zırhlama konuları üzerinde

üretim yapmaktadır. Aynı zamanda madencilik için kırıcı uçlar da

üretmektedir.

3.3. İşletmenin Devam Eden Projelerinin Tanıtımı : İşletmenin bu

bilgileri gizlilik prosedürlerinden dolayı verilemez

GÜNLÜK

Tarih : 01/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

İSG Eğitimi ve Oryantasyon Süreci

Stajın ilk günü her şeyden önce iş sağlığı ve güvenliği eğitimi verildi. Stajyerlerin yapması ve

yapmaması gereken eylemlerden, fabrikadaki tehlikeli durumlardan ve dikkat edilmesi

gereken hususlardan bahsedildi. Tüm stajyerlerin temel sağlık kontrolü yapıldı ve eğer

stajyerlerin kronik sağlık sorunları var ise bunlar hakkında değerlendirmeler yapıldı. İşlemler

tamamlandığında stajyerler olarak toplantı odasına gidildi ve burada fabrika hakkında temel

bilgilendirmeler yapıldı. Fabrikanın bölümleri tanıtıldı. Stajyerlerin uyması gereken

kurallardan bahsedildi.

Bugün, Nurol Teknoloji A.Ş.’nin ne, nasıl ve ne için ürettiği hakkında bilgilendirmeler de

yapıldı. Stajımızı yaptığımız Gölbaşı yerleşkesinde firma: Personel zırhları ve araç zırhları

üretiyor. Personel zırhları olarak soft balistik ve hard balistik zırhlar üretiliyor. Araç zırhlama

olarak askeri, sivil, hava ve deniz gibi araçlar için zırhlar üretiliyor.

Fabrikanın bir kuralı olarak içeriye herhangi bir şekilde fotoğraf çekebilen bir cihaz sokmak

yasak olduğundan, fabrikanın üretim veya yönetim bölümlerinden fotoğraflar çekilemedi. Bu

sebeple bu raporda sadece izin verilen fotoğraflar, resimler ve ek bilgiler kullanıldı.

-Resim 1-

-1-

Tarih : 02/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

İşletme Hakkında Bilgi ve Tarihçesi

Nurol Teknoloji A.Ş. şirketi, 2008 yılında toz metalurjisi konusunda Türkiye’nin ve dünyanın

ihtiyacı olan balistik seramikleri üretmek ve bunları kişisel koruma, araç zırhlama

uygulamalarında kullanmak amacıyla, tamamen yerli kaynaklarla kurulmuş bir savunma

sanayii firmasıdır.

Kurulduğu günden bu yana yüz milyon doların üzerinde yatırım yapmıştır. Sayılı ülkede

üretilen balistik seramiklerden; Bor Karbür, Silisyum Karbür, Alümina, Titanyum Diborür,

Tungsten Karbür gibi balistik özelliği olan seramikleri üreten ve hammaddeden son ürüne tek

çatı altında dönüştüren dünyadaki tek firmadır.

Kendi geliştirdiği toz metalurjisi reçetesiyle müşteri isteklerine hızlı, güvenilir ve maliyet

etkin çözümler sunan ve dört kıtaya ihraç eden Nurol Teknoloji; Türkiye’nin ihtiyacı olan,

tüm güvenlik güçlerinin envanterine giren ve sahada test edilen balistik koruyucu yelekler ve

balistik koruyucu kalkanlar gibi kişisel koruma ürünlerinin yanı sıra hava, kara ve deniz

platformları için de zırh sistemleri üretmektedir.

Bunların dışında yapısal zırhlama alanında bina zırhlama, zırhlı nöbetçi kulübeleri, siperlik

takımları, zırhlı konteyner ve treyle gibi alanlarda da faaliyet göstermektedir. Firma, ileri

balistik zırh çözümlerini, hiçbir yabancı ortağı veya danışmanı olmadan, Türk

mühendislerinin bilgi ve tecrübesi ile tamamen yerli olarak Ankara’da kurulu modern üretim

tesislerinde sunmaktadır.

Ankara’da yerleşik üç fabrikada faaliyet gösteren firma; Tesis Güvenlik, NATO Gizli, Milli

Gizli, 17025 Balistik Test Laboratuvarı Akreditasyonu’na sahiptir.

-2-

Tarih : 03/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Kompozit Malzemede Kullanılacak Polietilen Kumaş Üretimi

Polietilen kumaş, seramik ile kompozitlenmesi için birtakım işlemlerden geçer. Polietilen

olarak genellikle H62 ve Aramid kumaşları kullanılıyor. Aramid kumaşı 1.38-1.47 g/cm3

yoğunlukta olup yüksek dayanıklılıkta, termal iletkenliği çok düşük, yanıcılığı çok düşük,

kimyasal direnci yüksek olan ve ticari adı “Kevlar” olan, yaygın bir şekilde kullanılan kumaş

türüdür.

-Resim 2-

http://www.aramid.eu/characteristics.html

Kompozitte kullanılacak kumaş öncelikle üst üste en az 32 kat olacak şekilde dizilir. Dizilen

kumaşlar 7000 ton ile preslenir. Bu sayede kumaş çok sert bir hale gelir. Aynı zamanda bu

proses sayesinde kumaş yüksek enerji absorbe edebilme yeteneğine sahip olur.

Pres işleminden sonra polimer kumaş kesime gider. Kesim, “Lectra” adı verilen bir otomatik

kesim makinesiyle sağlanıyor. Kesimin nasıl yapılacağı önceden planlanıyor. Burada

kumaştan en çok ne kadar yararlanıla bilinir sorusuyla işlemler hazırlanıyor. Soft balistik

zırhlar burada kesildikten sonra dikiş işlemine gider. Seramiklerle kullanılacak olan kumaşlar

ise kompozit bölümüne götürülür.

Sadece polimer kumaş ile üretilen kumaşlar esnektir. Hafiftir. Kullanılması kolaydır. Fakat

7.62mm gibi yüksek kalibre mermileri tutamaz. Bu tür zırhlar 9mm mermiler için koruma

sağlayan zırhlardır. Preslenen kumaşlar kalite kontrolden geçtikten sonra ergonomik kullanım

ve estetik görünüm için kumaş takılarak kullanıma hazır hale getirilir.

-3-

Aramid kumaşı, H62 polietilen kumaş ile

birlikte kullanılarak çok yönlü özelliklere

sahip olan bir kumaştır. Çok hafiftir. Çok

yüksek bir enerji absorbe kuvvetine

sahiptir. Mermi asıl olarak bu kumaş ile

tutulur ve bu sebeple önemi büyüktür.

Tarih : 04/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

RB (Reaction Bond) Bor Karbür

Bu iş gününde RB hakkında bilgi verildi. Reaction Bond işlemi, bor karbür tozuna

uygulandığında ortaya çıkan ürüne RBBC (Reaction Bonded Boron Carbide) denir. Bu işlem

esasında bor karbür tozuna preslendikten sonra silisyum metali emdirmektir.

Belli bir tane boyutuna sahip B4C (bor karbür) tozu, ilk olarak eleme işlemiyle istenilen tane

boyutlarına indirgenir.

-Resim 3-

http://technical-ceramics.3mdeutschland.de/en/materials/3m-boron-carbide.html İstenen boyutlara ulaşan tozlar bir sonraki işleme geçer. İstenilen boyutta olmayan tozlar ise

ayıklanarak tekrar ayıklanır. Elekten geçen tozlar kurutucu fırın sayesinde istenilen nem

oranına gelene kadar kurutulur. Kurutma sırasında tozlar tekrar eleme işleminden geçer. Bu

sayede daha yüksek bir homojen tane boyutu dağılımı elde edilir. Bu da diğer proseslerde

birçok olumlu etki yaratır.

Bu işlemden sonra bor karbür tozu bağlayıcı reçinelerle karıştırılır. Bu reçeteler şirket sırrı

olduğundan dolayı stajyerlere bu konu hakkında detaylı bilgi verilmedi.

B4C tozu ile göğüs plaka zırh gibi personel zırhları ve araç zırhlama seramikleri üretilebiliyor.

Kurutma işleminden sonra istenilen neme ulaşan tozlar, cold press (soğuk pres) ile

şekillendiriliyor. Bağlayıcılar bu noktada etkisini göstererek plakanın şeklini almasına ve

korumasına yardımcı oluyor. Pres (göğüs plaka zırh için) 130 bar basınç ile uygulanır.

Şekillendirilen plakalar beşli olarak üst üste dizildi ve ön sinterleme (devax) için hazır hale

geldi.

Bu tarihli gün, bu işlemleri tekrar etmesi gözlemlenerek ve notlar alınarak bitirildi.

-4-

Tarih : 05/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

RB Bor Karbür Üretimi

Bu tarihli günde cold press’den geçerek ön sinterlemeye hazır olan B4C plakaların

işlemlerinin devamı gözlemlendi.

-Resim 4-

http://www.nurolteknoloji.com/bor-karbur-seramik-balistik-plakalar/

Plakalar ön sinterleme fırınında, 800 oC sıcaklıkta ve 4 saat boyunca sinterlenir. Sinterleme

sayesinde plakaların yoğunluğu artarken bağlayıcı madde ve istenmeyen diğer maddelerin

buharlaşarak uçmasıyla belli oranda bir porozite elde edilir. Porozite parametresinin istenme

sebebi, emdirilecek Si (silisyum) metalinin, gövdeye daha kolay, daha hızlı ve daha homojen

bir şekilde yayılmasının istenmesinden dolayıdır. Ekstra olarak ön sinterleme yapılırken

içeriye argon gazı verilerek daha hızlı sonuçlar alınabilir. Bu işlem tamamlandığında plakalar

oda sıcaklığına kadar soğumaya bırakılır.

İstenilen sıcaklığa ulaşan plakalar RB bölümüne gider. Bu bölümde plakanın üst ve alt yüzü

bantlanır. Ardından plaka bor nitrür malzemesi ile boyanır. Üst ve alt kısımların

bantlanmasının sebebi, o kısımlarda boya istenmemesinden dolayıdır. Çünkü silisyum

metalinin bu kısımlardan nüfuz etmesi istenir. Boyandıktan sonra plakaların üstüne belli bir

miktarda Si madeni konur. Ardından plakalar otoklav fırınına gider. Otoklav fırınının vakumu

sayesinde içerideki oksijen alınır ve pişirme sırasında ortaya çıkacak alevlerin önüne geçilir.

1600 oC sıcaklıkta gerçekleşen bu işlem yaklaşık olarak 250 dakika uzunluğundadır. Ardından

plakalar tekrar oda sıcaklığına gelene kadar soğumaya bırakılır.

Bu işlem sonrasında plaka üzerindeki kalan Si metali kumlama ve taşlama işlemlerinden

geçerek pürüzsüz yüzey elde edilir.

-5-

Tarih : 08/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

RBBC Üretim Araştırması

Bu tarihli günde RBBC prosesi hakkında birkaç makale üzerinde duruldu.

Kaynaklar:

[2] PRASENJIT BARICK, 2013, Effects of particle size on the mechanical properties of reaction bonded boron

carbide ceramics, “Ceramics International” Cilt:39 Sayı:1 Sayfa:763-770

[2] M. P. DARIEL, 2012, Reaction bonded boron carbide: recent developments, “Advances in Applies

Ceramics” Cilt:111 Sayı:5-6 Sayfa:301-310

Esasında RB işlemi şöyle gerçekleşiyor:

B4C plakamızda yaklaşık %20-25 oranında porozite mevcut oluyor. Bu plaka içerisinde B4C

bileşiklerinin yanı sıra serbest karbon atomları da yer alıyor. Si metali yüksek sıcaklıkta

erirken ve plakanın por’larına dolarken, bu serbest karbon atomlarıyla reaksiyona girerek SiC

bileşiklerini oluştururlar. Yani yapı içerisinde B4C, SiC bileşikleri ve Si atomları bir arada yer

almış oluyor. Bu üçlü, RBBC’nin sertliğini büyük oranda belirliyor. Üçlünün mikro yapıdaki

faz oranlarına bağlı olarak, RBBC’nin sertliğini makro seviyede değiştirir.

RBBC üretiminde bir ince detay da, kalıntı Si metalinin etkisidir. Reaksiyona girmeyen ve

plaka içerisinde Si olarak kalan metal, RBBC’nin sertliğini, eğme dayanımını ve young

modülü parametrelerini olumsuz yönde etkiler. Fakat diğer yandan, plakanın kırılma

tokluğunu yükseltir.

Bu araştırmalar sonunda iş günü bitirildi.

-Resim 5-

https://link.springer.com/article/10.1007/s10717-015-9677-7

-6-

Tarih : 09/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

RBBC ve Kumaş Kompozitlenmesi

Bu iş gününde artık kompozitlenmeye hazır olan RBBC plaka ve preslenmiş kumaşlar,

fabrikanın kompozit bölümüne gider.

B4C, SiC veya Alümina göğüs plakası için kesilen polietilen kumaş, bu plakanın üzerine

yerleştirilir. Plaka radyal bir yapıya sahip iken, kumaş kompozitleme işleminden önce düz

yapıdadır. Bu iki malzemenin birbirine iyi bir şekilde yapışıp, aralarında hava ve boşluk

kalmaması için aralarına “Nolax” adı verilen yapıştırıcı özellikli kumaş konur. Nolax, oda

sıcaklığında katı haldedir ve ince bir kumaş şeklindedir. 70 oC sıcaklıkta ergiyerek yapıştırıcı

özelliğini kazanır. Seramik ve kumaş arasında boşluk olmaması çok önemlidir. Makro

boyuttaki bir boşluk, plaka zırhın performansını büyük oranda etkiler.

Kumaş ve plakaların fiziksel oynama ve yer değiştirmelerini minimuma indirgenmesi için,

kağıt bantlarla her iki malzeme de birbirlerine kenarlardan desteklenir.

Bu işlemden sonra plakalar otoklav fırınına verilir. Yaklaşık 130 oC sıcaklıkta ısıl işlem

uygulanır. Bu işlem sırasında kumaş şekil değiştirerek seramik plakanın şeklini alır. Nolax

yapıştırıcısı da ergiyerek bu iki malzemeyi birbirlerine yapıştırarak yekpare bir bünye elde

edilmesini sağlar. Otoklav fırını vakumlaması bu işleme yardım eder. Aynı zamanda vakumun

oksijeni dışarıya atmasıyla birlikte, ısıl işlemde ihtimal olan alev oluşması da engellenir. Bu

işlem sonrasında plakalar oda sıcaklığında soğumaya bırakılır.

Plakalar soğuduğunda kalite kontrol işlemine gider. Kalite kontrolde plakaların yoğunlukları,

ağırlıkları ve makro derecede (varsa) çatlakları kontrol edilir. Kontrolden geçemeyen parçalar

direkt olarak atılır. Kontrolden geçen parçalar ise süngerleme ve kumaş takma işlemleri için

hazırlanır.

Bazı zırhlarda otoklav işleminden önce, seramiğin yüzeyine direkt temas edecek şekilde

karbon elyaf konur. Bu elyaf ısındığında kendiliğinden yapışma özelliği kazanır. Karbon

elyaf belli miktarda sıvı hale geçerek seramikteki açık por’lara dolar. Bu, seramiği daha çok

sertleştirir. Dezavantaj olarak, seramiğin kırılganlığını arttırır.

-7-

Tarih : 10/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Kompozit Plaka Süngerleme ve Kumaş Takma

Bu tarihli iş gününde, otoklav fırınında kompozit hale getirilerek bir sonraki işleme hazır olan

plakalara süngerleme ve kumaş takma işlemleri hem teorik hem de pratik olarak yapılır.

Süngerleme işlemi aslında seramiği korumak ve ergonomik olarak kullanılabilirliğini

arttırmak için yapılır. Seramik, sertliğinden dolayı düşük enerji absorbe yeteneğine sahiptir.

Bu sebeple ufak kuvvet uygulamalarında bile kırılıp kullanılamaz hale gelebilir. Bu tarz

durumlardan korunmak için plakanın ön, arka ve yan yüzeylerine polimer esaslı sünger takılır.

Aynı zamanda plaka çok sert bir yapıda olduğu için kullanımı sırasında daha ergonomik ve

rahat olması için süngerleme önemli bir işlemdir. Bu iş gününde stajyerler olarak bir süre,

plakalara süngerleme işlemi yapıldı.

Kumaş takma işlemi, süngerleme işleminden sonra gelen prosestir. Bu işlemde ise estetik

görünüm için plakalara yapışkanlı kumaş yapıştırılır. Yine aynı şekilde plakanın ön, arka ve

yan kısımları kumaşlanır. Stajyerler olarak bu işlem bir süre plakalar üzerine yapıldı.

-Resim 6-

-Resim 7-

-8-

Tarih : 11/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Soft Balistik Personel Zırh Üretimi

Bu tarihli iş gününde soft balistik zırhların üretimi hakkında teorik bilgi alınıp pratik çalışma

yapıldı.

Soft balistik zırhlar, tıpkı kompozit seramik zırh üretiminde kullanılan polietilen kumaş ile

yapılır. Fakat burada polietilen kumaş, kompozit üretimindeki gibi bir pres işlemine tabii

tutulmaz. Çünkü soft balistik zırhın esnek bir yapıda olması istenir. Belli bir sayıda üst üste

dizilen polietilen kumaşlar (Aramid gibi), bir dikiş makinesi ile birbirlerine bağlanır.

Ardından bu kalıplara göre hazırlanmış kumaşlar vardır. Bu kumaşlar ergonomik kullanım ve

estetik sağlar. Kumaş giydirildikten sonra artık soft balistik zırh kullanıma hazırdır. Bu zırhlar

askeri kamuflaj kıyafetlerine el ile monte edilir. 9mm mermi türüne dayanıklıdır. Ön zırh,

arka zırh ve boyunluk olarak üç çeşit zırh çeşidi üretiliyor.

Bu tarihli iş gününde stajyerler olarak zırhı kumaşa giydirme, zırhı askeri kamuflaja monte

etme gibi işlemler pratik olarak yapıldı.

-Resim 8-

https://safelifedefense.com/product/iiia-panels/

-9-

Tarih : 12/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Araç Zırhlama

Bu tarihli iş gününde araç zırhlama konusunda hem teorik bilgi alındı hem de pratik çalışma

yapıldı.

Nurol Teknoloji A.Ş. araç zırhlamada üç çeşit toz kullanıyor. Bunlar: B4C, SiC, Al2O3

Bu tozlar yine göğüs plaka üretimindeki gibi bağlayıcılarla harmanlanma, kurutma ve

presleme gibi işlemlerden geçiyor. Tozlar istenen neme ulaştığında cold press (soğuk pres) ile

şekillendiriliyor. Genel olarak kare ve hegzagonal olarak şekillendirilen bu tozlar, cold press

sırasında şeklini alıp çok sert bir hale geliyor. Press’den sonra şekillendirilmiş seramikler,

sinterlenmeye gider. Sinter sayesinde seramik daha yüksek yoğunluk ve tokluk ile plakalara

dizilmeye hazır hale geliyor.

-Resim 9-

http://www.nurolteknoloji.com/bor-karbur-seramikler/

-Resim 10-

http://www.nurolteknoloji.com/silisyum-karbur-seramikler/

-10-

Tarih : 16/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Araç Zırhlama

Bu iş gününde araç zırhlama bölümünde stajyerler olarak pratik çalışma devam ettirildi.

Seramik parçalar, çelik tabakaya diziliyor. Hegzagonal veya kare şekil seçilmesinin sebebi, en

az boşluk ile çelik plakanın doldurulması oluyor. Bu çelik tabakalar zırhlanacak aracın

tasarımı ve yapısına göre üretiliyor. Tüm yerleştirmeler yapıldığında boş kalan yerlere

seramik özel olarak kesilip, tabakaların tamamen doldurulması sağlanıyor.

Stajyerler olarak bu seramikler çelik tabakalara dizildi. Bu sırada, seramikler tamamen

dizildiğinde sıvı bir bağlayıcı ile (epoksi gibi) seramikler arasında ve seramikle çelik tabaka

arasında bağlantı sağlanıldığı öğrenildi.

Araç zırhlamanın bu şekilde küçük boyutlardaki seramiklerin yan yana dizilmesinin temel

sebebi, bir mühimmat bu zırha ateşlendiğinde çatlak ilerlemesinin durdurulmasıdır. Böylece

tek bir mermide tüm zırh değil; sadece merminin isabet ettiği seramik parça kırılıyor. Bu

sayede de çok daha uzun ömürlü ve sağlam bir zırhlama yapılmış oluyor.

-Resim 11-

http://www.nurolteknoloji.com/askeri-arac-koruma/

-11-

Tarih : 17/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Zırhlar Hakkında Genel Eğitim

Bu tarihli iş gününde stajyerler için zırh türleri ve üretimleri hakkında teorik bilgi eğitimi

verildi.

İki tip zırh türü olduğu öğrenildi. Bunlar: Stand alone zırh ve Add-on zırh

Stand alone zırh genel olarak kule, kalkan gibi sabit, hareket etmeyen platformlarda

kullanılıyor. Bu sebeple bu zırhlar çok daha güçlü fakat çok daha ağır oluyor.

Add-on zırhlar ise genelde hareketli araçlarda kullanılıyor. Bu sebeple daha hafif ve

yenilenmesi kolay zırh tasarımları oluyor.

Eğitimde iç, dış ve hedef balistiği olarak 3 çeşit balistik türü olduğu öğrenildi:

Balistik: Merminin hareketini inceleyen bilim dalıdır.

İç balistik: Merminin veya füzenin, silahta veya tesir sahasındaki hareketini inceleyen dal.

Dış balistik: Merminin veya füzenin, uçuş sırasındaki hareketlerini inceleyen dal.

Hedef balistiği: Merminin veya füzenin etkileşime girdiği hedefin üzerindeki etkiyi inceleyen

dal.

Genel olarak üç çeşit zırh standartları olduğu öğrenildi. Bunlar:

-NIJ (Amerikan Standartları)

-Gost (Rus Standartları)

-Stanag (NATO Standartları)

Nurol Teknoloji A.Ş. NIJ, STANAG, TS EN standartlarına göre üretim yapıyor.

Zırh üretiminde en önemli 5 parametre öğrenildi. Bu parametreler:

-Sisteme Uygunluk

-Elde edilebilir, Sürdürülebilir

-Hafiflik = Güç/Ağırlık

-Maliyet

-Tehditi bertaraf etme

-12-

Tarih : 17/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

NIJ Standartlarına Göre Bazı Silahlar ve Mühimmatları

-Resim 12-

http://www.interarmored.com/ballistic-standards/nij/

-13-

Tarih : 18/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Balistik Test Laboratuvarı

Stajyerler, güvenlik açısından sorun teşkil ettiğinden dolayı test olmayan bir günde balistik test

laboratuvarına götürüldü.

Testler 50m uzunluğunda bir platformda gerçekleşiyor. Platformda raylı bir silah mevcut. Bu

sayede istenilen menzile getirilebiliyor.

-Resim 13-

https://www.nts.com/location/belcamp-md/

Zırh testlerinde kullanılan bazı mühimmatlar şöyle:

• MKE 14.5 x 114 API

• MKE 12.7 x 99

• M2 AP 30 CAL. 7.62 x 63

• M61 – 7.62 x 51 AP MKE14L231-007

• M80 – 7.62 x 51 MKE14L131-027

• Remington 357 Magnum

• 7.62mm x 39 API

• 7.62mm x 51 WC

• 7.62mm x 51 AP Winchester

http://www.nurolteknoloji.com/golbasi-sube-balistik-test-laboratuvari/

-14-

Tarih : 19/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Balistik Test Laboratuvarı

Raylı sistem silahın çeşitli namluları mevcut. Bu namlular sayesinde 9mm mermiden

uçaksavar mermisine kadar birçok çeşit mermi ile zırhlar test edilebiliyor.

Testler zırha 45o derece açı ile yapılıyor. Merminin bu açıya çarpması, merminin zırh

içerisinde daha fazla yol almasına sebep oluyor. Böylece zırhın maksimum alabileceği

değerler hesaplanıyor. Mermi eğer 90o derece ile çarparsa, bu zırhı çok daha zayıf kılıyor.

Testler tamamı ile yüksek seviyede korumalı bir izleme odasından izleniyor. Silahın olduğu

odada mermi sekmeleri ve zırh patlamaları gibi olaylardan korunmak için test yapılırken

izleme odasında bulunuluyor.

Balistik laboratuvarında başka birçok test imkanı bulunuyor. Zırhın su aldığında aldığı

zayiatlar, yağmurlu hava simülasyonu, zırh ömrü belirleme gibi testler bulunuyor. Zırh ömrü

yaklaşık 10 yıl bulunuyor. Bu testin tamamlanması yaklaşık 10 gün sürüyor. Zırha sürekli bir

hareket ve fiziksel etkiler verilerek zırhın yaşlandırılması sağlanıyor. Buna göre de belli

işlemlerle zırhın son kullanım tarihi bulunabiliyor.

Bir diğer olarak zırhın darbe aldığında içine ne kadar göçtüğünü bilebilmek için başka bir test

yapılıyor. Bu testte ağır bir top, zırha belli bir yükseklikten bırakılıyor ve oluşan krater

ölçülüyor. Eğer bu göçük 44mm’den fazla ise kullanan kişinin ölüm riski yüksek olduğu için

üretimde düzeltmeler yapılıyor. Sonuç olarak bir zırh bu teste tabii tutulduğunda oluşan

kraterin 44mm daha küçük olması bekleniyor.

Balistik laboratuvarındaki bir diğer test ise stab drop testi. Bu testte zırha belli bir yükseklik

ve açı ile askeri bir bıçak bırakılıyor ve zırhta oluşan zayiat hesaplanıyor. Buna göre de zırh

standartları belirleniyor.

-15-

Tarih : 22/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Laboratuvar Gezisi

Bu iş gününde işletmenin laboratuvar bölümünde işlemler hakkında teorik bilgiler edinildi.

Cihaz olarak laboratuvarda pek çok analiz ve analiz etmeye yardımcı cihaz bulunuyor.

Bunlardan ilk olarak:

GFM Topocam cihazı, numunenin parçacık boyut analizini yapan cihazdır. Çok küçük

numunelerin bile analizini yapabiliyor. Mikro boyutta numunenin tane büyüklüğünü -büyük

oranda doğrulukta- hesaplayarak analiz eder.

-Resim 14-

https://www.expo21xx.com/automation21xx/20416_st3_measuring-equipment/default.htm

BT-9300S cihazı, aynı Topocam gibi parçacık boyut analizi yapar. Fakat bunu yaparken lazer

teknolojisini kullanır.

-Resim 15-

https://hiltekvn.com/shop/bettersize/particle-size-analyzer/bt-9300s-laser-particle-size-

analyzer

-16-

Tarih : 22/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Laboratuvar Gezisi

Zwick/Roell çekme ve basma test cihazı ile seramik plakaların basma ve çekme dayanımları

hesaplanıyor. Bu testler sonucu grafikler alınıyor ve değerlendiriliyor.

-Resim 16-

http://teslab.sakarya.edu.tr/tr/icerik/10807/42437/deney-calisma-cihazlari

Laboratuvarda aynı zamanda TGDTA cihazı bulunuyor. Bu cihaz sayesinde numune

ısıtılırken içerisinde oluşan faz değişimleri gözlenir. Bu faz değişimlerine göre üretim

reçeteleri revizyon edilebilir.

-Resim 17-

https://www.rigaku.com/en/products/thermal/tgdta

-17-

Tarih : 23/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Laboratuvar Gezisi II

Ayrıca laboratuvarda bir XRD cihazı bulunuyor. XRD cihazı, numuneye X-ışınları

göndererek yansıyan ışın kırınımlarını hesaplamasıyla numune içerisindeki bileşikleri ve

atomları bulur. Aynı zamanda bu bileşik ve atomların hacimce oranlarını da tahmini olarak

verir. Eğer numune özel bir malzeme ise (B4C gibi) bu malzemeyi tanır ve kullanıcıyı

bilgilendirir.

-Resim 18-

https://www2.rigaku.com/products/xrd/ultima

Laboratuvarda numunenin test için hazırlanması için bakalit cihazı bulunuyor. Bu cihaz,

içerisine konulan test numunesini kalıplayarak testlerden daha doğru ve keskin sonuçlar

alınmasını sağlıyor.

Vickers sertlik ölçme cihazı ile seramik parçaların sertlik değerleri ölçülüyor. Vickers

cihazında 136o derecelik elmas piramit kullanılır. Bu piramit numune yüzeyine çok küçük

üçgen bir oyuk açar. Bu oyuğun derinliğine ve köşegen uzunluğuna bakılarak özel olarak

düzenlenmiş cetvellerle numunenin sertliği ölçülür.

-Resim 19-

-18-

Tarih : 23/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Laboratuvar Gezisi II

Son olarak laboratuvarda CMM 3D koordinasyon ölçüm cihazı incelendi. Bu cihazda pres

kalıplarında bir sorun olduğunda test gerçekleştiriliyor. Cihaz sayesinde herhangi bir parçanın

teknik çizimi bilgisayar ortamına aktarılabiliyor. Sorunlar ise -varsa- bu şekilde çözülebiliyor.

-Resim 20-

http://www.turkcadcam.net/rapor/CMM-retrofit/index.html

-19-

Tarih : 24/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Literatür Taraması (Silisyum Karbür)

Bu tarihli iş gününde kişisel olarak zırh için üretilen SiC plakalar üzerine literatür taranması

yapıldı.

Bu makalede zırh üretimi için yüksek sertlikte SiC üretiminden bahsediliyor. İşlem sinterleme

yapılmadan sadece Hot-Press ile üretim esasına dayanıyor. Aynı zamanda reçeteye Bor,

Karbon ve Alüminyum maddeleri de eklenerek deney gerçekleştiriliyor. 1800 oC sıcaklığı

yakınlarında Al, B, C reaksiyona girerek Al8B4C7 bileşiğini oluşturuyor ve bu malzemeye

mükemmel bir yoğunluk ve mukavemet kazandırıyor.

Kaynak:

[2] MARC FLINDERS, 2005, High-Toughness Silicon Carbide as Armor, “Journal of the American Ceramic

Society” Cilt:88 Sayı:8 Sayfa:2217-2226

-Resim 21-

Resim 21; hacimce %0.6 Bor, hacimce %2 Karbon içeren ve değişen oranlarda Alüminyum

içeren Silisyum Karbür plakanın XRD analizleri

-20-

Tarih : 25/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Literatür Taraması (Bor Karbür)

Bu tarihli iş gününde Demir metalinin Bor Karbür üretimine eklenmesinin plakanın mekanik

özelliklerine etkisi üzerine makale okundu. Bu makalede Bor Karbür üretim reçetesine belirli

miktarlarda Fe metali eklenerek plaka üzerindeki mekanik özellik değişimleri hakkında teorik

bilgiler öğrenildi.

Kaynak:

[2] I. MIZRAHI, A.RAVIV, H. DILMAN, 2007, The Effect of Fe Addition on Processing and Mechanical

Properties of Reaction Infiltrated Boron Carbide-Based Composites, “Journal of materials science” Cilt:42

Sayı:16 Sayfa:6923-6928

-Resim 22-

Resim 22; Burada görüldüğü üzere B4C reçetesine hacimce %3.5 ve hacimce %5.5 Fe metali

eklenmesiyle oluşan Porozite-Sinterleme Sıcaklığı grafiğini görüyoruz. Buradan anlaşılıyor ki

Fe metali eklenmesi yapı çok daha yoğun bir hale gelmektedir. Porozitenin bu denli az

olmasıyla seramik plaka hem çok daha sert, hem de çok daha yoğun bir hale geliyor. Bunun

sebebi bu denli yüksek sıcaklıklarda Fe metalinin ergiyerek por’lara dolmasından geliyor.

-21-

Tarih : 25/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Literatür Taraması (Bor Karbür)

Eğer Fe metali katkılı ve Fe metali katkısız olarak ortaya çıkan seramik ürünlerin Vickers

sertlik deneyi sonuçlarına bakacak olursak:

-Resim 23-

Resim 23; görüldüğü üzere en yüksek sertlik değerini yaklaşık 2600HV değeri ile +5.5 Fe

katkılı B4C plaka alıyor. Ardından ise hemen +3.5 Fe katkılı seramik plaka geliyor.

En düşük sertlik değerlerini ise katkısız B4C plakalar alıyor.

Sonuç olarak Fe katkısı Bor Karbür plakaya çok yüksek yoğunluk ve sertlik veriyor. Fakat

bunun bazı durumlar için elbette dezavantajları da oluyor.

-22-

Tarih : 26/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Alümina Seramik Parça Üretimi

Bu iş gününde Alümina seramik parça üretimi hakkında teorik bilgi edinildi.

Al2O3, esasında maliyeti düşük olduğundan tercih edilir. Yoğunluğu diğerlerine göre fazladır.

Bu sebeple de diğer seramiklere göre daha ağırdır. Özellikle kara ve deniz araçlarının

zırhlandırılmasında kullanılıyor.

-Resim 24-

http://www.nurolteknoloji.com/alumina-seramikler/

Alümina seramik üretimi, diğerleri gibi cold press işlemiyle gerçekleşir. Belirli incelikte

alümina tozu, belirli bağlayıcılarla harmanlanır ve press’e gider. Presste şekil verilir. Alümina

seramiklerinin diğer seramiklerden farklı olarak, farklı yüzey tasarımları olabilir. Burada

yüzey alanını arttırmak amaçlanır. Yüzey alanı yüksek olduğu için, monte edildiği yüzeyle

daha fazla reaksiyona girer ve bunun sonucunda çok daha sağlam ve mukavemetli bir yapı

elde edilir.

Presten sonra alümina seramikler sinterlenme işlemine girer ve son yoğunluklarını bu noktada

alırlar. Ardından çelik plakaya dizilmek için araç zırhlama bölümüne götürülür.

-23-

Tarih : 29/07/2019

Yapılan Çalışmanın Adı:

Genel Tekrar ve Bitiriş

Stajın son iş gününde üretim hakkında genel bir tekrar yapıldı. Satın alım, üretim hattı, kalite

kontrol, laboratuvar konuları hakkındaki teorik bilgiler tekrar edildi. Staj sözleşmeleri

hakkında olan belgeler dolduruldu ve imzalandı.

Bu iş gününde ek olarak proje mühendisimiz tarafından malzemede hasar analizleri ve kırılma

mekanikleri hakkında sunumlara çalışıldı.

-Resim 25- -Resim 26-

Resim 25; Malzemede gevrek kırılma mikro görüntüsü

Resim 26; Malzemede sünek kırılma mikro görüntüsü

İş günü sonlarında fabrika tekrar gezilerek notlar kontrol edildi. Eksik notlar tekrar not alındı.

Gerekli belgeler teslim alındıktan sonra stajın son günü bitirildi.

-24-

5. SONUÇ

Nurol Teknoloji A.Ş. firmasıyla 20 iş günü yaz stajında birlikte çalıştım. Firma beni zırh

üretimi konusunda ve savunma sanayiinin bizim için önemini öğretti. Aynı zamanda bana

olan en önemli katkılarından birisi de literatür taramasının nasıl yapıldığını öğrenmek oldu.

Türkçe ve İngilizce dillerindeki makale ve yayınları nasıl arayacağımı ve nasıl elde edeceğimi

öğrenmenin ileri zamanda bana çok büyük katkıları olacağına inanıyorum. Ayrıca yaz stajı ve

işletmelerde mesleki eğitimin bir mühendislik öğrencisi için çok büyük önem arz ediyor.

Umuyorum ki yaz stajım ileriki hayatımda bana çok yardımcı olacaktır.

6. KAYNAKLAR

-Tüm kaynak ve referanslar kullanıldığı bölümün sayfasında verildi.

7. EKLER

-25-

(Arka Kapak)