İstatistik bilgisiyle eleştirel makale okuma

Temel Metot ve İstatistik Bilgisiyle

Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi

Biyoistatistik ABD

15.01.2016 XIII. Mesleki Gelişim Kursu – Antalya Papillon Ayscha Hotel

Sunuda Neler Var?

•  Temel Kavramlar

•  Nasıl Okumalı

•  Ne Yapmamalı

•  Okuma Örnekleri

15.01.2016 Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal 2

Temel Kavramlar

•  Makalede istatistik kavramı olarak neler görebiliriz? •  Tasarımda başvurulan yöntem

•  Örneklem seçimi ve büyüklüğü

•  Kullanılan istatistiksel analiz yöntemleri

•  Özetleme ölçütleri ve tablolar

•  Özel grafikler


Temel Kavramlar Tasarımda başvurulan yöntem



•  Kanıta Dayalı Tıp •  KANIT Nedir ?

•  Yayımlanmış literatür:

•  Orijinal, güncel bir makale

•  Derlemeler

•  Araştırma özetleri

•  Pratik rehberler

•  Kitaplar



KOHORT Ç. VAKA-‐KONTROL Ç.

VAKA SERİLERİ

VAKA SUNUMLARI

UZMAN GÖRÜŞÜ

HAYVAN DENEYLERİ

İNVİTRO DENEYLER

RANDOMİZE KONTROLÜ ÇİFT

KÖR Ç.

SİSTEMİK DEĞERLEND. ve META ANALİZLER

KANIT PİRAMİDİ

Temel Kavramlar Tasarımda başvurulan yöntem Gözlemsel yaklaşım Deneysel yaklaşım

Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal 7

•  İncelenen faktörler araştırıcının kontrolü altında değildir

•  İncelenen olay dışındaki durumlar sabit tutulamaz

•  Randomizasyon çok zordur

•  Neden-sonuç ilişkisi her zaman tam olarak saptanamayabilir

•  Gerçek hayata daha uygun sonuçlar elde edilir

•  Olayların tekrarlanması olanaksızdır

•  İncelenen faktörler araştırıcının kontrolü altındadır

•  Diğer tüm değişkenler sabit tutulabilir

•  Randomizasyon kolaydır

•  Neden-sonuç ilişkisi tam ve doğru şekilde saptanabilir

•  Deneysel koşullar gerçek hayattaki ile her zaman birebir aynı değildir

•  Deneysel koşullar istendiği zaman ve sayıda tekrarlanabilir

15.01.2016


Gözlemsel Araştırmalar

Tanımlayıcı Araştırmalar • Olgu Sunumları • Vaka Serileri

Analitik Araştırmalar • Kesitsel • Vaka-Kontrol • Kohort

Deneysel Araştırmalar

Hayvan Deneyleri

Klinik Deneyler • Tedaviye yönelik • Korumaya yönelik

Metodolojik Araştırmalar

Geçerlilik Çalışmaları

Gözlemcilerarası uyum

Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal 8 15.01.2016


•  Kesitsel Prevelans

•  Kohort İnsidans •  Kohort - Vaka-Kontrol -

Kesitsel Neden-Sonuç

•  Kohort Prognoz

•  Kliniksel Deneme Tedavi etkinliği 15.01.2016 Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal 9

Temel Kavramlar Örneklem seçimi ve büyüklüğü •  1936 yılında ABD başkanlık seçimi

•  Ülkede ekonomik kriz var ve işsizlik çok yüksek – nüfus 128 milyon

•  Başkan adayları Roosevelt ve Landon

•  Literary Digest dergisi anket çalışması ile ülke çapında 2.4 milyon kişi üzerinde araştırma yapıyor •  Anket sonucunda Roosevelt: %43 Landon : %57

•  Seçimler sonucunda Roosevelt : %62 Landon : %38


Temel Kavramlar Örneklem seçimi ve büyüklüğü

•  Sonuç neden hatalı?

•  Sonucun doğru olması için ne gerekli?

•  Tüm seçmen nüfusu ile mi görüşmeli?

•  Bu durum için gerekli zaman, para ve insangücü var mı?

•  Tüm seçmen nüfusu temsil eden bir grupla mı görüşmeli?

•  Bu kişiler kimler olmalı, kaç kişi olmalı, nasıl seçilmeli?



•  Örneklem = Toplumun temsili

•  İyi bir temsil için

•  Yeterli örneklem büyüklüğü

•  Olasılıklı örnekleme yöntemlerini kullanma

•  Yan tutmama

•  Yapı ve özellikler yönünden topluma benzer

•  olması gerekir.



•  Hız, oran veya yüzde gibi ölçüler için örneklem büyüklüğü hesabı

•  Olayın görülme hızı

•  Ortalama, ortanca gibi ölçüler için örneklem büyüklüğü hesabı

•  Ölçümün standart sapması

•  Bu değerler yoksa tahmin edilmeye çalışılır.


Temel Kavramlar İstatistiksel Analiz Yöntemleri

•  Tek değişkenli analizler •  Ki kare testi

•  T testi

•  Tek yönlü varyans analizi

•  Mann Whitney U testi

•  Kruskal Wallis testi

•  Korelasyon analizi

•  Kaplan Meier analizi

•  ROC analizi

•  Çok değişkenli analizler •  Doğrusal regresyon

•  Lojistik regresyon

•  Cox regresyonu

•  Doğrusal modelleme

•  İki yönlü varyans analizi

•  Genelleştirilmiş tahmin denklemleri

•  …


Temel Kavramlar Özetleme ölçütleri ve Tablolar

•  Özetlemede •  Sayı, yüzde,

•  Ortalama, standart sapma, %95 güven aralığı,

•  Ortanca, min-maks, IQR

•  Korelasyon katsayısı

•  Risk ölçmede •  Odds ratio

•  Rölatif Risk

•  Hazard ratio



•  Sınıflamada •  Duyarlılık – Seçicilik

•  Pozitif ve negatif prediktif değer

•  ROC eğrisi altında kalan alan

•  Yaşam analizi

•  Kümülatif Yaşam Olasılığı

•  Modellemede

•  Beta katsayısı

•  Tanımlayıcılık katsayısı


Temel Kavramlar Özel Grafikler


Niye Yapılır? Araştırma sorusu

•  Tanımlayıcı sorular •  Ör: Geçen yıl içinde intihar teşebbüsü ile acile başvuran bireylerde

psikiyatrik hastalık oranını saptama

•  İlişkisel sorular •  Ör: Vücut yağ yüzdesi ile bel çevresi arasındaki ilişki

•  Nedensellik soruları •  Ör: Son adet dönemindeki annenin vücut ağırlığının bebeğin doğum

ağırlığına etkisi

•  Deneysel çıkarımlar •  Ör: İlacın-tedavinin etkinliğini belirleme

15.01.2016 22 Eleştirel Makale Okuma Yrd. Doç. Dr. İlker Ünal

Nasıl Okumalı?

•  Neden okumalı? •  Konuya hakim olmak veya güncel olmak

•  Yeni yaklaşımları öğrenmek

•  Bilimsel ilgi ve merak


Nasıl Okumalı?

•  Konu ile ilgili her makale okunmalı mı? •  Nitelikli mi?

•  İlginç mi?

•  Okumaya değer mi?


Nasıl Okumalı?

•  Hangileri okunmalı? •  Sayısız uluslararası / ulusal dergi

•  Sürekli yeni yayın

•  Dakikada 1 yeni makale yayınlanıyor

•  Sayısız tez / araştırma raporu / konferans bildirisi


Nasıl Okumalı?

•  3 aşamalı okuma •  Hızlı okuma – anlamaya çalışma

•  Derinlemesine okuma – detaylı inceleme

•  Notlar alma ve özet çıkarma – tepkide bulunma


Nasıl Okumalı? Hızlı okuma – anlamaya çalışma

•  Başlık, Özet ve Giriş kısmını okuyun

•  Sadece başlıkları okuyun

•  Sonuç kısmını okuyun

•  Referansları inceleyip, okuduklarınızı işaretleyin.


Nasıl Okumalı? Hızlı okuma – anlamaya çalışma

•  Bu bölümde 5 başlığa cevap aranır •  Kategorisi

•  İçeriği

•  Doğruluğu

•  Katkısı

•  Anlaşılırlığı


Nasıl Okumalı? Derinlemesine okuma – detaylı inceleme

•  Eleştirel gözle bakma

•  Çalışmanın varsayımları nedir?

• Mantıklı ve geçerli mi?

•  Ölçülen ve gözlenenler belirtilen ifadeler mi?

• Olası senaryolar için alternatifler

• Ölçüm standartları uygun mu?

•  Bulgular açıklanabilmiş mi?


•  İstatistikler

•  Uygunluk

•  Anlamlılık

•  İstatistiksel anlamlılık =? Klinik anlamlılık

•  Verilerin sunum şekli

•  Şekil, tablo ve grafiklerin anlaşılırlığı / uygunluğu



•  Tartışma – bulgular ilişkisi

•  Bulguların alternatif yorumu var mı?

•  Sonuçların literatürle olan benzerlik/farklılık durumu



Nasıl Okumalı? Notlar alma ve özet çıkarma –

tepkide bulunma •  Notlar alarak tekrar okuma

•  Makalenin sonuçları ile kişisel tecrübelerin karşılaştırılması

•  Şüphe duyulan durumlar

•  Çok beğenilen daha sonra atıfta bulunacak noktalar

•  Makaleden tekrar bir özet çıkarma


Ne Yapmamalı? En Sık Yapılan Hatalar

•  Yan tutma •  Yedek birey yerleştirme •  Uygun örnekleme yöntemini seçmemek •  Yeter sayıda birey üzerinde çalışmamak

•  Kontrol grubu kullanmamak •  Uygun olmayan istatistik yöntemler kullanmak

•  Karşılaştırılmayacak durumları karşılaştırmak •  Sonuçları yorumlayamamak


Ne Yapmamalı? Bilimsel Günahlar

•  Uydurma (Fabrication): Araştırmada bulunmayan verileri üretmek, bunları rapor etmek veya yayımlamak.

•  Çarpıtma (Falsification): Değişik sonuç verebilecek şekilde araştırma materyalleri, cihazlar, işlemler ve araştırma kayıtlarında değişiklik yapmak veya sonuçları değiştirmek.

•  Aşırma-İntihal (Plagiarism): Başkalarının fikirlerini, metotlarını, verilerini, yazılarını ve şekillerini sahiplerine atıf yapmadan kullanmak.


Ne Yapmamalı? Bilimsel Günahlar

•  Duplikasyon-Çifte yayın (Duplication): Aynı araştırma sonuçlarını birden fazla dergiye yayım için göndermek veya yayımlamak.

•  Dilimleme (Least Publishable Units): Bir araştırmanın sonuçlarını, araştırmanın bütünlüğünü bozacak şekilde ve uygun olmayan biçimde parçalara ayırarak çok sayıda yayın yapmak.

•  Desteklenerek yürütülen araştırmaların sonuçlarını içeren sunum ve yayınlarda destek veren kurum veya kuruluş desteğini belirtmemek.


Okuma Örnekleri – 1




288 hasta (163 pulmoner – 125

nonpulmoner enf. sepsisli)

Okuma Örnekleri – Ek


I Sincer, E Kurtoğlu, FY Çoşkun, S Aktürk, E Vuruşkan, IV Düzen, E Saraçoğlu, E Aktürk, S Hidayet. "Association between serum total antioxidant status and flow-mediated dilation in patients with systemic lupus erythematosus: an observational study" Anatol J Cardiol 2015; 15: 913-8

Okuma Örnekleri – Ek


H Jiang, W Liu, Y Liu, F Cao. "High levels of HB-EGF and interleukin-18 are associated with a high risk of in-stent restenosis" Anatol J Cardiol 2015; 15: 907-12

Kaynaklar

•  «Sağlık Bilimlerinde Araştırma Yöntemleri» Vildan Sümbüloğlu, Kadir Sümbüloğlu, 5. Baskı, Hatiboğlu Yayınları, 2004.

•  «Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri» Kazım Özdamar, Kaan Kitabevi, 2003. •  «Bilimsel Bir Makale Nasıl Yazılır ve Yayımlanır?» Robert A. Day, TUBITAK 1996, Çeviri: Gülay Aşkar

Altay •  «How to read a paper» S. Keshav, Comp. Comm. Rev. 2007; 37 (3); 83-84 •  JE. Sevransky; GS. Martin; P Mendez-Tellez; C Shanholtz; R Brower; PJ. Pronovost; DM. Needham

"Pulmonary vs Nonpulmonary Sepsis and Mortality in Acute Lung Injury" CHEST 2008; 134:534–538 •  CA Blum, N Nigro, M Briel, P Schuetz, E Ullmer, I Suter-Widmer, B Winzeler, R Bingisser, H Elsaesser, D

Drozdov, B Arici, SA Urwyler, J Refardt, P Tarr, S Wirz, R Thomann, C Baumgartner, H Duplain, D Burki, W Zimmerli, N Rodondi, B Mueller, M Christ-Crain "Adjunct prednisone therapy for patients with communityacquired pneumonia: a multicentre, double-blind, randomised, placebo-controlled trial"Lancet 2015; 385: 1511–18

•  J Dobson, RJ Whitley, S Pocock, AS Monto "Oseltamivir treatment for infl uenza in adults: a meta-analysis of randomised controlled trials" Lancet 2015; 385: 1729–37

•  T Jefferson, M Jones, P Doshi, EA Spencer, I Onakpoya, CJ Heneghan "Oseltamivir for influenza in adults and children: systematic review of clinical study reports and summary of regulatory comments" BMJ 2014;348:g2545


Kaynaklar

•  H Jiang, W Liu, Y Liu, F Cao. "High levels of HB-EGF and interleukin-18 are associated with a high risk of in-stent restenosis" Anatol J Cardiol 2015; 15: 907-12

•  I Sincer, E Kurtoğlu, FY Çoşkun, S Aktürk, E Vuruşkan, IV Düzen, E Saraçoğlu, E Aktürk, S Hidayet. "Association between serum total antioxidant status and flow-mediated dilation in patients with systemic lupus erythematosus: an observational study" Anatol J Cardiol 2015; 15: 913-8

•  Jiang et al. "Coronary artery and restenosis" Anatol J Cardiol 2015; 15: 907-12

•  Sincer et al. "Serum total antioxidant status" Anatol J Cardiol 2015; 15: 913-8

•  Ouatu et al. "Chronic kidney disease" Anatol J Cardiol 2015; 15: 938-43

•  Uçar et al. "SYNTAX score and hypertrophy" Anatol J Cardiol 2015; 15: 789-94


SORULARINIZ ???


İstatistik bilgisiyle eleştirel makale okuma

Documents