studente - nwu | north-west university · 8 het die hof bevind dat die jurisdiksionele feite wat in...

STUDENTEREGSTYDSKRIF

UITGAWE 12013

http://www.nwu.ac.za/webfm_send/88525

Outeur:DJ Nel

VEREISTES VIR VISENTERINGSLASBRIEWE INGEVOLGE DIE STRAFPROSESWET 51 VAN 1977

NOORDWES-UNIVERSITEIT

DJ NEL 2013(1) NWUSR / NWUSLR

25/139

Vereistes vir visenteringslasbriewe ingevolge die Stafproseswet 51 van 1977

DJ NEL 1 Inleiding

In die Suid-Afrikaanse reg kom daar dikwels onsekerheid voor oor die presiese

posisie betreffende deursoekingslasbriewe en die geldigheidsvereistes wat daarmee

gepaardgaan. Die Strafproseswet 51 van 19971 bevat die algemene bepalings ten

opsigte van deursoekings van en beslagleggings op persone se privaat eiendom.

Deursoekings en so meer word hoofsaaklik deur artikel 19 van die Strafproseswet

gereël. Visentering of die deursoeking van persone of persele en beslaglegging op

persone se privaat eiendom deur die Suid-Afrikaanse Polisiediens is prima facie

strydig met ’n persoon se fundamentele regte wat in Hoofstuk 2 van die Grondwet

van die Republiek van Suid-Afrika, 1996 verskans is.2 Hoofsaaklik sluit hierdie

fundamentele regte vryheid en sekerheid van die persoon en elkeen se reg op

privaatheid3 artikel 12 en 14 van die Grondwet) in. Hierdie regte kan ingevolge artikel

36 van die Grondwet deur ‘n redelike en regverdigbare algemeen geldende

regsvoorskrif beperk word. Die Strafproseswet is die redelike en regverdigbare

algemeen geldende regsvoorskrif wat die fundamentele regte kan beperk en hieroor

bestaan daar genoegsame regsekerheid.

Die bepalings van hoofstuk 2 (aa 19, 20, 21 en 25) van die Strafproseswet doen nie

afbreuk aan die bevoegdheid om ’n perseel te betree of om ’n persoon, houer of

perseel te visenteer of om op iets beslag te lê, iets verbeurd te verklaar of om oor

iets te beskik, wat by ’n ander wet4 verleen word nie.5 Dit is egter nie moontlik om in

1 Hierna die Strafproseswet. 2 Hierna die Grondwet; Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [35]. 3 Artikel 12 en 14 van die Grondwet. 4 Vervat in, byvoorbeeld, Die Wet op die Ondersoek van Ernstige Ekonomiese Misdrywe, 117 van

1991; Die Wet op Beheer van Vuurwapens, 60 van 2000; Wet op Dwelms en Dwelmsmokkelary, 140 van 1992.


26/139

hierdie bydrae na al daardie ander wette te verwys nie. Ten einde hierdie probleem

effektief aan te spreek, moet elke statutêre instrument aangewend word om misdaad

uit te roei, of ten minste te verminder, of om dit aansienlik te verbeter.

ŉ Lasbrief wat ingevolge artikel 21 van die Strafproseswet uitgereik is, is een die

belangrikste instrumente wat daarop gerig is om die polisie te help om hul

grondwetlike mandaat van, onder andere, die voorkoming, die stryd teen, en die

ondersoek van misdaad effektief uit te voer.6 ŉ Lasbrief is ook ŉ manier in die

Strafproses waardeur die individu teen staatsmag beskerm word. Die vereiste van ŉ

lasbrief verseker dat die polisie nie private huise en eiendomme vir geen spesifieke

rede binneval of, nog erger, terroriseer nie. Alhoewel visentering sonder ‘n lasbrief

wel ingevolge die Strafproseswet in sekere gevalle toelaatbaar is, word daar in

hierdie bydrae net verwys na gevalle waar betreding en deursoeking van privaat

persele kragtens ‘n lasbrief geskied. Die lasbrief verseker verder dat die Staat, meer

spesifiek, die Staat se indringing op die individu se privaatheid, geregverdig optree.7

Hierdie bydrae bied ’n breë oorsig van die regsposisie ten opsigte van deursoekings-

lasbriewe ingevolge die Strafproseswet. Daar sal ook na onlangse konstitusionele

regspraak, waarin die geldigheid van visenteringslasbriewe betwyfel is, verwys word.

2 Deursoeking kragtens ’n visenteringslasbrief 2.1 Voorwerpe vatbaar vir beslaglegging

Artikel 20 van die Strafproseswet bepaal dat die Staat (dit sluit polisiebeamptes in)

slegs op sekere tipes voorwerpe beslag mag lê. Volgens artikel 20(a) sluit dit

voorwerpe wat by die pleging van ‘n misdryf betrokke is, of selfs wat op redelike

gronde vermoed word by die pleging van ‘n misdryf betrokke te wees, in. Ingevolge

artikel 20(b) en (c) word voorwerpe wat tot bewys kan strek van die pleging van 'n

5 A 19 van die Strafproseswet. 6 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [35]. 7 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 2T; Minister of Safety

and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [36].


27/139

misdryf, hetsy binne die Republiek of elders, ook ingesluit. In hierdie verband kan

daar na regspraak verwys word om die uitleg van artikel 20 beter te verstaan.

In die saak van Elefterios Polonyfis v The Minister of Police,8 het die hof bevind dat

die jurisdiksionele feite wat in die uitreiking van ŉ enkele lasbrief benodig word, in al

drie subartikels van artikel 20 gevind kan word. Met ander woorde, dit kan ŉ

voorwerp wees wat by die pleging van ŉ misdryf betrokke is, wat tot bewys kan strek

van die pleging van ŉ misdryf en wat op redelike gronde vermoed word bestem te

wees om by die pleging van ’n misdryf betrokke te wees. Hierdie sal dikwels die

geval wees veral omdat die subartikels in die algemeen uitgelê word en dit is byna

onmoontlik om die artikels af te baken.9

2.2 Algemene reëls

Ingevolge artikel 21(1) van die Strafproseswet behoort deursoekings en

beslagleggings, waar enigsins moontlik, slegs uit hoofde van ’n lasbrief wat deur ’n

regterlike beampte, soos ’n landdros of ’n regter, uitgereik is, te geskied. Dit is ’n

meganisme wat deur wetgewing in werking getree het ten einde te verseker dat ’n

onafhanklike regterlike beampte tussen die polisiebeampte en die burger staan en

sodoende verhoed dat daar onnodig op die regte van die individu inbreuk gemaak

word.10

Die tydstip wanneer die lasbrief aangevra word, met ander woorde, voor of tydens

die verhoor, verskil van mekaar. Dit val egter binne die diskresie van die regterlike

beampte om in elke afsonderlike geval te bepaal of daar redelike gronde vir die

deursoeking bestaan ten einde ‘n lasbrief uit te reik al dan nie.11 Wanneer die

regterlike beampte besluit of daar redelike gronde vir die deursoeking bestaan, oefen

die regterlike beampte ‘n diskresie uit – net soos die diskresie wat hy by die

verlening van borgtog, die uitstel van ‘n verhoor, die oplegging van vonnis en so

8 2011 JDR 0202 (SCA). 9 Elefterios Polonyfis v The Minister of Police 2011 JDR 0202 (SCA) par [10]. 10 Park-Ross v Director: Office for Serious Economic Offences 1995 2 SA 148 (K) 172. 11 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 138.


28/139

meer, uitoefen.12 Soos in elkeen van die ander gevalle, moet hy hierdie diskresie

geregtelik uitoefen. Dit beteken bloot dat die regterlike beampte sy diskresie redelik,

reëlmatig en ooreenkomstig die reg moet uitoefen met inagneming van al die

wesenlike feite.13 Die gronde, soos dit hier gebruik word, verwys na feite. Dit beteken

dat daar slegs gronde vir ‘n bepaalde vermoede of geloof sal bestaan indien die

vermoede of geloof met die beskikbare feite strook. Die bestaan al dan nie van ‘n feit

is iets wat objektief vasgestel moet word.14 Dit beteken dat daar gekyk moet word

na dit wat werklik bestaan en nie na dit wat iemand dink bestaan nie.15 Ingevolge

artikel 21(1) moet ’n onafhanklike, objektiewe, verantwoordelike beampte so ’n

beoordeling doen.16 Die regterlike beampte moet self besluit of daar redelike gronde

vir die deursoeking bestaan.17

2.3 Die diskresie van ŉ regterlike beampte

ŉ Landdros wat oor die toestaan van ŉ visenteringslasbrief moet besluit, oefen ŉ

regterlike diskresie uit om die aard en strekking van die deursoeking deur ŉ lasbrief

te reguleer. Na hierdie oorweging, kan die landdros die lasbrief uitreik.18 Die taak

vereis dat die lasbrief presies verfyn moet word ten einde te verseker dat die doel

van hierdie lasbrief duidelikheid aan moontlike draers van hierdie lasbrief gee. Die

diskresie van die landdros moet redelik, reëlmatig en ooreenkomstig die reg

uitgeoefen word en met inagneming van alle tersaaklike faktore en wesenlike feite.19

By die aanvraag van ŉ lasbrief deur ŉ polisiebeampte moet inligting onder eed voor

‘n landdros geplaas word. Die inligting kan in die vorm van skriftelike beëdigde

verklarings wees of in die vorm van mondelinge getuienis onder eed en waarvan ŉ

oorkonde gehou moet word.20 Die inligting moet ŉ redelike basis vir die geloof dat ŉ

voorwerp soos bedoel in artikel 20, in die besit of onder die beheer van ŉ persoon

12 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 138. 13 Ismael v Durban City Council 1973 2 SA 362 (N). 14 S v Van Heerden 1958 3 SA 150 (T) op 152 en S v Nell 1967 4 SA 489 (SWA) op 494-496. 15 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 138. 16 Joubert (red) Toegepaste Reg vir Polisiebeamptes (Juta Kaapstad 2001) 76. 17 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 138. 18 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 3. 19 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 138; Ismael v Durban City Council 1973 2 SA 362 (N). 20 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34.


29/139

binne die landdros of vrederegter se regsgebied is, verskaf.21 Die betrokke

voorwerp kan ook aan sy persoon wees.22

Indien ŉ lasbrief tydens die verhoor van ŉ misdryf versoek word, is dit nie nodig om

inligting onder eed voor die landdros te plaas nie.23 Enige inligting wat dit tot sy

kennis bring dat so ‘n voorwerp op ŉ perseel, of in die besit, of onder die beheer van

iemand is, is voldoende gronde vir die uitreiking van ŉ lasbrief – mits die voorwerp in

die landdros se oordeel as bewys by die verrigtinge nodig is.24

ŉ Landdros wat die aansoek om ŉ lasbrief oorweeg, moet seker maak dat die

lasbrief duidelikheid verskaf oor die tipe misdryf wat gepleeg is (of vermoed word

gepleeg te wees). Waar daar vermoed word dat ŉ misdryf gepleeg is, moet die

inligting wat reeds beskikbaar is of wat geredelik bekom kan word, by sodanige

misdade ingesluit word en die landdros moet aandring dat die lasbrief

dienooreenkomstig gewysig word.25

Die redelike gronde waarna artikel 21(1) verwys, is in die saak van Cine Films (Pty)

Ltd v Commisioner of Police26 bespreek. Volgens die hof is daar ŉ verskil tussen

gronde vir die instelling van ŉ vervolging en ŉ mening dat daar voldoende gronde

bestaan om bewyse te vind. Die woord "bewyse" word hier in gesprekstaal gebruik

en is nie beperk tot bewyse wat in ŉ geregshof toelaatbaar sal wees nie. Die hof het

ook bevind dat die voorwerpe waarna daar in artikel 20 verwys word en waarop

beslag gelê moet word, met voldoende sekerheid in die lasbrief omskryf moet word.

Wat egter van die gevalle waar die goed waarop beslag gelê moet word, nie met

voldoende sekerheid omskryf word nie? Daar is in regspraak bevind dat ŉ wyd-

bewoorde visenteringslasbrief in sodanige omstandighede ter syde gestel sal word.

In die saak World Wide Film Distributors v Divisional Commissioner27 het dit gebeur

21 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 22 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 23 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 24 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 25 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 3; Van Der Merwe v

Additional Magistrate, Cape Town 2010 1 SACR 470 (C) par [48]. 26 1971 4 SA 574 (W) 582 C. 27 1971 4 SA 312 (K).


30/139

dat ŉ lasbrief die polisie bemagtig het om te soek na rolprente in verband met ŉ

beweerde inbreuk op kopiereg. Die fout was dat die lasbrief die polisie beveel het om

films te neem sonder inagname of hierdie films werklik op kopiereg inbreuk gemaak

het al dan nie. Die hof het in hierdie geval bevind dat daar strenger gelet moes word

op wat deur die Wet op Outeursreg 98 van 1978 strafbaar gestel word en wat nie.

2.4 Algemene visenteringslasbriewe

Artikel 21 reël die prosedure met betrekking tot visenteringslasbriewe. Volgens

artikel 21(1)(a) mag daar op ŉ voorwerp beslag gelê word kragtens ŉ

visenteringslasbrief wat deur 'n landdros of vrederegter uitgereik is. So ‘n

visenteringslasbrief kan uitgereik word indien dit uit inligting onder eed blyk dat

redelike gronde wel bestaan om te dink dat so 'n voorwerp in die besit of onder die

beheer van ‘n persoon, of aan sy persoon of op sy perseel, is.28 Alternatiewelik,

volgens artikel 21(1)(b), kan ‘n visenteringslasbrief uitgereik word deur 'n regter wat

by strafregtelike verrigtinge voorsit indien dit aan so 'n regter blyk dat so 'n voorwerp

in die besit of onder die beheer van 'n persoon, of op of by sy perseel, as getuienis

by bedoelde verrigtinge, nodig is.29 ‘n Onderskeid moet dus getref word tussen die

verskillende tydstippe van die Strafproses wanneer die lasbrief aangevra word. In

die algemeen word lasbriewe tydens die voor-verhoor fase van die Strafproses

aangevra. ŉ Regter of streekslanddros kan nie vooraf genader word nie; slegs ŉ

landdros of ŉ vrederegter kan gevra word om ŉ lasbrief uit te reik.30 Indien ŉ lasbrief

tydens die verhoor aangevra word, moet die regterlike beampte wat die verhoor

waarin die betrokke misdryf bereg word, genader word.31

Wat gebeur egter in die geval waar ‘n streekslanddros voor die aanvang van die

verhoor vir ‘n lasbrief genader word? In die saak van S v Dos Santos32 het die staat

geargumenteer dat ŉ lasbrief wat deur ŉ streekslanddros uitgereik is ongeldig is,

omdat ŉ streekslanddros nie ŉ landdros vir doeleindes van artikel 21(1) van die

Strafproseswet is nie. Ingevolge artikel 35(3) van die Grondwet het elke beskuldigde

28 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 33. 29 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 33. 30 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 31 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 34. 32 2010 2 SACR 382 (SCA).


31/139

persoon die reg op ŉ billike verhoor. Die hof het bevind dat die Grondwet se

spesifieke uitsluitingskriteria nie voorsiening maak vir die outomatiese uitsluiting van

getuienis wat verkry is in die skending van 'n beskuldigde se grondwetlike regte nie.

Getuienis behoort slegs uitgesluit te word as die toelating van die getuienis die

verhoor onbillik sal maak of as dit vir die regspleging nadelig sal wees.33 Om bloot

die getuienis uit te sluit net omdat die verkeerde landdros vir die uitreiking van die

lasbrief genader is sal teen die gees en strekking van die Grondwet indruis.34

Artikel 21(2) bepaal dat ’n lasbrief ’n polisiebeampte moet aansê om op die betrokke

voorwerp beslag te lê. Vir hierdie doel word so ’n polisiebeampte gemagtig om ’n

persoon of perseel wat in die betrokke lasbrief geïdentifiseer word, of enige persoon

wat op of by daardie perseel gevind word, te deursoek.35 Dit is ŉ belangrike

beginsel van die strafprosesreg dat ŉ lasbrief streng in belang van die beskerming

van die individu teen oormatige staatsingryping, uitgelê moet word.36 ŉ

Geïdentifiseerde polisiebeampte moet bemagtig word om die lasbrief uit te voer.

Lasbriewe wat private individue magtig om te deursoek en beslag te lê op

voorwerpe, is ultra vires die Strafproseswet.37 Dit is nie nodig om elke voorwerp

presies in die lasbrief te beskryf nie. Die tipes of klasse voorwerpe kan ook

geïdentifiseer word, solank daar redelike en duidelike beskrywings in dié verband

gegee word.38

In gevalle waar die gesogte voorwerp duidelik in die lasbrief beskryf word, is dit nie

nodig om na die misdryf te verwys nie.39 Die persoon wat aan die deursoeking en

beslaglegging onderhewig is, behoort so redelik as moontlik ingelig te word oor

watter voorwerp(e) hy moet oorhandig. Die plig van die polisiebeampte om tegniese

33 S v Dos Santos 2010 2 SACR 382 (SCA) par [21]. 34 S v Dos Santos 2010 2 SACR 382 (SCA) par [24]. 35 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 139. 36 NUSAS v Divisional Commissioner SAP 1971 4 SA 574 (W). 37 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 4; Extra Dimension v

Kruger 2004 2 SACR 493 (T) 396j-497h. 38 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 4; Powell NO v Van

der Merwe 2005 1 SACR 317 (SCA) 340b-c. 39 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [27].


32/139

besonderhede van die voorwerpe te verskaf, moet daarenteen nie die ondersoek

van die polisiebeampte aan die wiele ry nie.40

Artikel 21(3)(a) bepaal dat ŉ lasbrief gedurende die dag uitgevoer moet word, tensy

die persoon wat die lasbrief uitreik skriftelik die uitvoering daarvan gedurende die

nag magtig. Verder bepaal artikel 21(3)(b) dat 'n visenteringslasbrief op enige dag

uitgereik kan word en van krag bly totdat dit uitgevoer is of deur die persoon wat dit

uitgereik het, of indien daardie persoon nie beskikbaar is nie, deur iemand met

dergelike gesag, teruggetrek word.

2.5 Lasbrief uitgereik kragtens artikel 25

Artikel 25 van die Strafproseswet bemagtig polisiebeamptes om ŉ perseel te betree

in verband met staatsveiligheid en dit is ŉ gevolg van die beslissing van Wolpe v

Officer Commanding South African Police, Johannesburg.41 Hierdie beslissing het

uiteindelik tot die invoeging van artikel 25 in die Strafproseswet gelei. Artikel 25(1)

bepaal dat ‘n landdros ‘n lasbrief mag uitreik indien dit vanuit inligting onder eed blyk

dat daar redelike gronde is om te dink dat die binnelandse veiligheid waarskynlik in

gevaar gestel sal word deur 'n vergadering wat in of op 'n perseel gehou word.

Verder mag ‘n landdros ook ‘n lasbrief uitreik indien 'n misdryf gepleeg word of indien

voorbereidings vir die pleging van 'n misdryf in of op 'n perseel getref word. Die

lasbrief bemagtig die polisiebeampte om die betrokke perseel op 'n redelike tyd te

betree ten einde die ondersoek in te stel en die stappe te doen wat bedoelde

polisiebeampte nodig ag vir die bewaring van die binnelandse veiligheid van die

Republiek; of vir die voorkoming van 'n misdryf; of om die perseel of enige persoon

in of op die perseel te deursoek vir 'n voorwerp wat bedoelde polisiebeampte op

redelike gronde vermoed in of op of by die perseel of aan bedoelde persoon is; en

om so 'n voorwerp in beslag te neem.

’n Lasbrief ingevolge artikel 25(1) verleen wye bevoegdhede aan die polisie. Hierdie

wye bevoeghede moet daarom streng uitgelê word. Die feit dat die polisiebeampte

40 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 4; Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SACR 317 (SCA) 340b-c.

41 1955 2 SA 87 (W).


33/139

wat uit hoofde daarvan optree, enige stappe kan doen wat hy nodig ag ter bewaring

van die binnelandse veiligheid van die Republiek, die handhawing van wet en orde

of vir die voorkoming van ’n misdryf, beteken dat die polisiebeampte se diskresie in

die verband subjektief beoordeel moet word. Die diskresie wat aan sulke

polisiebeamptes verleen word is ‘n wye diskresie. Volgens Hiemstra lê beteken dit

dat so ŉ lasbrief slegs aan senior lede van die polisiemag toevertrou moet word.42

Die woord "polisiebeampte" word in artikel 1 van die Strafproseswet gedefinieer as ŉ

lid van die mag soos omskryf in artikel 1 van die Polisiewet.43 Dit beteken dat ŉ

konstabel ook ŉ polisiebeampte vir doeleindes van die Strafproseswet is. Die stappe

wat hy doen, soos die ontbinding van ‘n vergadering of inhegtenisname van die

voorname, sal subjektief beoordeel sal word, aangesien dit stappe is wat bedoelde

polisiebeampte nodig ag.44

2.6 Algemene inligtingsvereiste met betrekking tot lasbriewe

As ’n beginsel vir gesonde regspleging is dit wesenlik dat, wanneer daar kragtens ’n

lasbrief opgetree word, die betrokke onderdaan insae in die dokument wat die

inbreukmaking op sy private belange magtig, verkry.45 In gevalle waar die individu

nie insae in die lasbrief kan verkry nie, kan dit moontlik aanleiding gee tot

verskillende regsaksies wat die individu teen die polisie kan instel. Waar die polisie

byvoorbeeld buite die bepalings van die lasbrief optree en ‘n venster onnodig breek,

moet die polisie tog deliktueel vir daardie skade aanspreeklik gehou word. Die

effektiewe uitoefening van regsmiddele, byvoorbeeld ’n interdik of selfs die instelling

van die rei vindicatio en die Actio legis Aquiliae, kan grootliks daarvan afhang.46 Die

rei vindicatio is ŉ sakeregtelike remedie waarmee ŉ eienaar ŉ bestaande en

identifiseerbare saak (of gelykstaande waarde daarvan) kan terugvorder.47 Die Actio

legis Aquiliae is ŉ deliktuele remedie waarmee die eienaar van ŉ saak

42 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 41. 43 7 van 1958. 44 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 41. 45 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 141. 46 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 141. 47 Van Der Walt en Pienaar Inleiding tot die Sakereg 157.


34/139

skadevergoeding eis van ŉ persoon wat die saak op ‘n onregmatige, skuldige wyse

beskadig of vernietig het.48

In die geval waar 'n persoon insae in die lasbrief moet verkry, bepaal artikel 21(4)

van die Strafproseswet dat 'n polisiebeampte wat 'n lasbrief ingevolge artikel 21 of

artikel 25 uitvoer, na sodanige uitvoering, op versoek van iemand wie se regte

geraak is, 'n afskrif van die lasbrief aan hom oorhandig. Oorhandiging kan net gevra

word nadat die deursoeking afgehandel is. Waar die deursoeking reeds begin het,

kan hy kragtens algemene beginsels eis dat die lasbrief aan hom getoon word.49 Dit

is dus duidelik dat die persoon nie geregtig is op ’n afskrif van die lasbrief voor

sodanige deursoeking en baslaglegging begin het nie. Die persoon moet eerder

daarop geregtig wees om die oorspronklike lasbrief te besigtig en te inspekteer

voordat die deursoeking of beslaglegging begin.50

Volgens Joubert bestaan daar twee besware teen artikel 21(4). Eerstens, ’n afskrif

van die lasbrief behoort, waar moontlik, reeds voor die deursoeking en/of

beslaglegging oorhandig te word indien die onderdaan tydens die uitvoering van die

lasbrief teenwoordig is. Tweedens, oorhandiging van ’n afskrif behoort nie van ’n

versoek van die betrokkene af te hang nie.51 Volgens Joubert moet dit nie van ’n

versoek afhang nie, omrede baie onderdane weens ‘n gebrek aan regskennis hulself

potensieel sal benadeel deur nie sodanige versoeke te rig nie.52 Die voorskrif

aangaande oorhandiging geld ook vir ’n deursoeking kragtens artikel 25.53

In die saak van Elefterios Polonyfis v The Minister of Police54 het die hof beslis dat

dit belangrik is dat die polisiebeampte ŉ afskrif van die lasbrief aan die persoon wat

deursoek word, oorhandig slegs nadat die deursoeking plaasgevind het. Die rede

hiervoor is dat die deursoeking- en beslagleggingsproses ŉ eensydige uitoefening is

wat nie van die samewerking van die onderdaan wat deursoek word, afhang nie. Dit

48 Van Der Walt en Pienaar Inleiding tot die Sakereg 168. 49 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 37. 50 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 45, 2010 ch2 4A. 51 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 141. 52 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 141. 53 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 37. 54 2011 JDR 0202 (SCA).


35/139

hang van die deursoekende polisiebeampte af om te besluit of ŉ voorwerp binne die

bepalings van die lasbrief val al dan nie. ŉ Afskrif behoort op aanvraag aan die

onderdaan oorhandig te word sodat hy kan besluit of hy die geldigheid van die

lasbrief wil aanveg op grond daarvan dat dit óf onregmatig uitgereik is óf onregmatig

uitgevoer is.55

2.7 Regspraak oor die geldigheid van lasbriewe

In die onlangse saak van Powell NO v Van der Merwe56 moes die hof beslis of ŉ

lasbrief vir die beslaglegging op dokumente so duidelik en presies bewoord moet

word dat daar geen ruimte vir die polisie bestaan om misbruik daarvan te maak nie.

Met ander woorde, die polisie moet op alle dokumente wat op die perseel voorkom

beslag lê, selfs al het dit niks met die ondersoek te doen nie. Cameron R het na die

uitspraak van Divinsional Commisioner of SA Police, Witwatersrand Area v SA

Assosiated Newspapers Ltd57 verwys waar Beyers R die volgende te sê gehad het:

It has been long estabilished that the Courts will refuse to recognise as avalid warrant the terms of which are too general. The executing officer, when examining the documents reffered to in the warrant must, in deciding whether he will seize aparticular document, use his judgement as to whether it will afford evidence as to the commision of the crime being investigated. It seems to me that in the present case the warrant allows him no discretion at all. He is allowed the latitude of seizing ‘all’ the documents ‘concerningreports in connection with conditions in goals, etc’. 58

Cameron R het hiermee saamgestem en beslis dat:

55 Elefterios Polonyfis v The Minister of Police 2011 JDR 0202 (SCA) par [19]. 56 2005 1 SASV 317 (HHA). Die feite van die saak was dat’n lasbrief ingevolge artikel 29(5) van die

Wet op die Nasionale Vervolgingsgesag 32 van 1998 uitgereik wat die deursoeking (as deel van ’n voorlopige ondersoek na beweerde ongerymdhede) van die eerste applikant se eiendom magtig. Daar is gevolglik op verskeie dokumente beslag gelê (waarvan sommiges later aan die applikant terugbesorg is). Die applikant het aansoek gedoen vir die teruggawe van die oorblywende dokumente. Hierdie aansoek was onsuksesvol in die Hoë Hof en die saak is op appèl geneem. Die Hoogste Hof van Appèl het onder andere die kwessie van die bewoording van ’n lasbrief (as ’n geldigheidsvereiste) oorweeg.

57 1966 2 SA 503 (A). 58 Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SASV 317 (HHA) par [56].


36/139

The ambit is so wide that the imagination boggles at the suggestion that the reexisted reasonable grounds for believing that each and every document in this large catogory ‘would’ not ‘might’ afford evidence.59

Die hof in Powell het bevind dat, indien die lasbrief vaag en onduidelik bewoord is,

die lasbrief ongeldig is en dat dit tersyde gestel moet word.60 Cameron R het ŉ stel

riglyne neergelê wat gevolg moet word indien daar gevalle voorkom waar daar

oorweging geskenk moet word of ŉ lasbrief vaag en onduidelik is.61 Vanuit die

uitspraak blyk dit ook dat die howe as bewakers van die ideale van die regstaat,

moet toesien dat alledaagse wetstoepassing nie vir misbruik vatbaar is nie. Dit sluit

die bewoording en aanwending van lasbriewe in. Indien ’n lasbrief so wyd of vaag

bewoord is dat dit feitelik onbeperkte bevoegdheid aan die polisie of ander

wetstoepassers bied, is daar altyd ruimte vir misbruik. Die punt wat regter Cameron

hier maak is dat die vae bewoording van ’n lasbrief, die lasbrief as sodanig ongeldig

maak, ongeag of sodanige lasbrief inderdaad tot misbruik aanleiding gee al dan

nie,.62

In die saak van Elefterios Polonyfis v The Minister of Police63 het die hof beslis dat,

indien die polisie beslag lê op goedere wat nie in die lasbrief beskryf word nie en wat

maklik geïdentifiseer kan word en dadelik, sonder vooroordeel, aan die persoon wat

in beheer van die perseel is, terugbesorg kan word, die openbare beleid bepaal dat

59 Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SASV 317 (HHA) par [57]. 60 Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SASV 317 (HHA) par [60]. 61 Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SASV 317 (HHA) par [59]. 62 Kemp, Terblanche en Watney Strafprosesreg Vonnisbundel 38; Powell NO v Van der Merwe

2005 1 SASV 317 (HHA) par [60]. 63 2011 JDR 0202 (SCA). Die feite van die saak isdie appellant het geappelleer teen die beslissing

van die Noord Kaapse Hoë Hof wat ŉ aansoek om ŉ lasbrief uitgereik deur die landdros van Colesberg ter syde te stel, van die hand gewys. Die appellant was die eienaar van ŉ besigheid wat handel gedryf het onder die naam The Entertainment Centre en wat geleë is te Colesberg. Op versoek van lede van die Suid-Afrikaanse Polisiediens, het die landdros ŉ visenteringslasbrief uitgereik en daar was ŉ beëdigde verklaring aangeheg aan die lasbrief. Die beëdigde verklaring het ŉ wye beskrywing gegee van die goedere in die lasbrief. Op die dag van die deursoeking het die polisiebeamptes slegs ŉ kopie van die lasbrief aan die eienaar van die perseel oorhandig en nie die beëdigde verklaring nie. Daarna het die polisiebeamptes beslag gelê op ŉ verskeidenheid goedere, wat dobbel masjiene, ŉ muntstukteller, ŉ skaal wat gebruik word om ruilmunte te weeg, dokumente, asbakkies, sleutels en verskeie ander klein items insluit. Die hof a quo het bevind dat die feit dat die polisie versuim het om ŉ volledige lasbrief te oorhandig, nie die lasbrief wat ondersteun is deur ŉ beëdigde verklaring ongeldig maak op grond van vaagheid nie. Die Hoogste Hof van Appèl het saam gestem met die hof a quo se beslissing en beslis dat die hof a quo nie verkeerd was om die appellant se aansoek van die hand te wys nie.


37/139

die bekamping van misdaad swaarder weeg as die beskerming van die individu se

reg op privaatheid. In sulke omstandighede is dit nie nodig om die hele lasbrief

tersyde te stel vanweë die polisie se optrede in die uitvoering van die lasbrief nie.64

Die Hoogste Hof van Appèl gaan verder deur te sê dat die feit dat die lasbrief geldig

is, beteken nie dat die uitvoering van die lasbrief verder gegaan het as wat die streng

terme daarvan toegelaat het nie. In hierdie verband wys Cachalia AR op die

volgende:

I do not think that the behavior or conduct of the police amounted to, in Pretoria Portland’s formulation, either an ‘abuse of power’ or ‘gross violation’ of the appellant’s rights. The seizure simply went beyond the ambit of the warrant and the appropriate remedy for this was, as the high court ordered, the return of those articles that were seized but not authorised by the warrant.65

In Minister of Safety and Security v Van der Merwe66 het verskeie regsvrae na vore

gekom. Eerstens, of inligting voor die beampte wat die lasbrief uitgereik het,

genoegsame gronde vir ŉ redelike vermoede dat die misdryf gepleeg is. geopenbaar

het.67 Verder, vir ŉ lasbrief om verstaanbaar te wees, moet die lasbrief nie vaag en

oorbodig wees nie en moet daar gespesifiseer word met watter misdrywe die lasbrief

in verband staan.68

Die Hof het die gesag omvattend hersien en bevind dat die geldigheid van ŉ lasbrief

teen die bepaalde wetgewing waaronder dit uitgereik is getoets moet word en bevind

dat daar universele kriteria hiervoor bestaan. Een so ‘n kriterium behels dat die

lasbrief verstaanbaar moet wees in dié sin dat die lasbrief se terme nie vaag of

64 Polonyfis v Provincial Commisioner, South African Police Service, Northern Cape NO & Others 2010 1 SACR 586 (NCK) par [10].

65 Elefterios Polonyfis v The Minister of Police2011 JDR 0202 (SCA) par [23]. 66 2011 1 SASV 211 (HHA). Die feite van die saak was dat drie lasbriewe vir deursoeking en

beslaglegging uitgereik is deur ŉ Kaapstadse landdros en ŉ vierde is uitgereik deur ŉ landdros in Bellville. Al vier die lasbriewe het die deursoeking van (en beslaglegging op) dokumente gemagtig wat verbind is met die respondente. Op aansoek van die respondente, is die drie Kaapse lasbriewe tersyde gestel deur die Hoë Hof op die gronde dat hulle nie gespesifiseer het met watter misdrywe die dokumente mee te make het nie. Maar die Bellville lasbrief het die misdrywe gespesifiseer en die aansoek vir tersydestelling is van die hand gewys. Met verlof van die Hoë Hof het die appellante geappelleer teen die tersydestelling van die Kaapstadse lasbriewe terwyl die respondente kruis-appèl aangeteken het teen die feit dat die Bellville lasbrief nie ter syde gestel is nie. Die respondente het geargumenteer dat dit vaag en oorbodig is.

67 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe 2011 1 SASV 211 (HHA) 13G-I. 68 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe 2011 1 SASV 211 (HHA) 14I-A.


38/139

oorbodig moet wees nie. Die Hof het verwys na die uitspraak van Thint (Pty) Ltd v

National Director of Public Prosecutions; Zuma v National Director of Public

Prosecutions69 wat onomwonde neergelê het dat verstaanbaarheid vereis dat die

misdrywe in die lasbrief gespesifiseer moet word. In hierdie opsig is daar geen

materiële onderskeid tussen ŉ lasbrief wat ingevolge die Strafproseswet uitgereik is

en een wat ingevolge ander wetgewing uitgereik is nie. Die Hof het bevind dat die

Kaapse lasbriewe nie die relevante misdrywe gespesifiseer het nie en die hof a quo

se bevinding dat hulle ongeldig is, is korrek. Die appèl teen die bevinding is gevolglik

van die hand gewys.70

Wat die kruis-appèl betref, het die hof bevind dat, omdat die Bellville lasbrief die

items waarna gesoek en waarop beslag gelê moet word gelys het, daar geen

probleem was om te bepaal waar sodanige voorwerpe was nie en dus kon die

lasbrief nie vaag wees nie. Oor die vraag of die lasbrief te wyd was, wys die Hof uit

dat in al die paragrawe in die lasbrief, behalwe een, die voorwerpe wat gesoek is

uitdruklik vermeld was om in verband met die spesifieke misdrywe te staan. In

verband met die laaste paragraaf het die Hof bevind dat, as die paragraaf saam met

die bylae wat die misdrywe beskryf gelees word, die doel van die soektog tog

duidelik is. In die konteks van die lasbrief as geheel, kan die voorwerpe wat in

daardie paragraaf gelys word, nie redelik gesien kan word as dokumente wat nie in

verband met die misdrywe staan nie. Die Hof het bevind dat die Bellville lasbrief

geldig is en die kruis-appèl is ook van die hand gewys.71

Die saak is onlangs in die Konstitusionele Hof verhoor en Mogoeng R het bevind dat

indien ŉ lasbrief ingevolge artikel 21 van die Strafproseswet uitgereik is, die lasbrief

moet stipuleer waarop dit gebaseer word ten einde dit verstaanbaar te maak. Die

versuim om aan hierdie vereiste te voldoen, is nadelig vir die geldigheid van die

lasbriewe.72 Die Hof het ook riglyne neergelê vir wanneer die geldigheid van

lasbriewe bevraagteken word. Volgens die Hof is ŉ geldige lasbrief een wat op ŉ

verstaanbare wyse aandui op watter statutêre bepaling dit uitgereik is, wie die

69 2008 2 SASV 421 (KH). 70 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe 2011 1 SASV 211 (HHA) par [30]-[33]. 71 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe 2011 1 SASV 211 (HHA) par [34]-[38]. 72 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [57].


39/139

persoon is wat die deursoeking moet behartig, op watter gesag die bevoegdheid aan

die deursoeker verleen word, wat die persoon, houer of perseel wat deursoek moet

word identifiseer, wat die voorwerp wat gesoek en waarop beslag gelê moet word

met voldoende besonderhede beskryf en wat presies die misdryf wat aanleiding tot

die kriminele ondersoek gegee het, is en die naam(e) van die vermeende

oortreder(s) beskryf.73 MogoengR wys ook daarop dat:

In addition, the guidelines to be observed by a court considering the validity of the warrants include the following:

(a) the person is suing the warrant must have authority and jurisdiction;

(b) the person authorising the warrant must satisfy herself that the affidavit contains sufficient information on the existence of the jurisdictional facts;

(c) the terms of the warrant must be neither vague nor overbroad;

(d) a warrant must be reasonably intelligible to both the searcher and the searched person;

(e) the court must always consider the validity of the warrants with a jealous regard for the searched person’s constitutional rights; and

(f) the terms of the warrant must be construed with reasonable strictness.74

3 Die algemene welvoeglikheidsvereiste by visentering

Dit is verder belangrik om aandag te skenk aan artikel 29 van die Strafproseswet wat

bepaal dat alle deursoekings op ’n welvoeglike en ordelike wyse moet geskied. 'n

Vrou moet slegs deur 'n vrou deursoek word, en indien geen vroulike polisiebeampte

beskikbaar is nie, word die deursoeking gedoen deur 'n vrou wat deur 'n

polisiebeampte vir dié doel aangewys is.75 Joubert voer aan dat enige afwyking van

hierdie bepaling daartoe sal lei dat die deursoeking wederregtelik is en dat

toestemming tot afwyking deur die persoon wat deursoek word, ongeldig sal wees as

synde die contra bones mores.76 In hierdie verband kan daar na na die saak van

73 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [55]. 74 Minister of Safety and Security v Van Der Merwe [2011] ZACC 19 par [56]. 75 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 145. 76 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 145.


40/139

Smit and Maritz v Louwrens NO77verwys word waar Van Oosten R beslis het dat ŉ

lasbrief ingevolge artikel 29, wat aan alle polisiebeamptes gerig was, ongeldig was.

Welvoeglikheid en ordelikheid vereis dat die lasbrief aan ŉ spesifieke polisiebeampte

geadresseer moet word. Volgens Van Oosten R beteken dit dat dit ŉ identifiseerbare

polisiebeampte moet wees en sodoende beskerm dit die persoon wat aan die

beslaglegging onderworpe is.78

4 Wederregtelike deursoeking

4.1 Inleiding

Joubert is van mening dat die bepalings wat deursoekings reël, ‘n dubbele funksie

het: Vanuit ŉ materieëlregtelike oogpunt, kom die bepalings op regverdigingsgronde

neer en vanuit ŉ formeelregtelike oogpunt bepaal dit die prosedurele stappe

waarvolgens ŉ uiteindelike geregtelike bevinding reëlmatig verkry kan word.79 Ten

opsigte van laasgenoemde is die legaliteitsbeginsel en die strafregtelike begrip

"juridiese skuld" van kardinale belang. Indien ŉ skuldige persoon nie aan die man

gebring kan word binne die perke van die bepalings van die strafprosesreg, dit wil sê

met streng nakoming van die voorgeskrewe reëls en beperkings nie, skryf die reg

voor dat hy vry uitgaan.80 Dit laat die vraag ontstaan oor wat die uitwerking van

wederregtelike optrede aan die kant van polisiebeamptes ten opsigte van die voor

verhoor strafprosesreëls is.

4.2 Formeelregtelike gevolge van onreëlmatige owerheidsoptrede

Artikel 35(5) van die Grondwet bepaal dat getuienis wat verkry is op ’n wyse wat

enige reg in die Handves van Regte skend, uitgesluit moet word indien die toelating

daarvan die verhoor onbillik sou maak of andersins nadelig vir die regspleging sou

wees. Dit is ’n bewysregtelike remedie wat volgens skrywers soos Joubert, ’n

77 2002 1 SACR 152 (W). 78 Du Toit et al Commentary on the Criminal Procedure Act RS 28, 2002 ch 2 8. 79 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 145. 80 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 145.


41/139

meganisme is om te verseker dat deursoekings en beslagleggings nie op ’n

onregmatige wyse uitgevoer word nie. Verder maak dit ook aan beamptes van die

staat duidelik dat, indien getuienis op ’n onregmatige wyse bekom is, sodanige

getuienis geensins deur die hof in aanmerking geneem sal word wanneer die saak

beslis moet word nie.81

In die saak van S v Dos Santos82 is daar egter beslis dat sekere getuienis nie

uitgesluit kan word nie. Ten spyte daarvan dat die lasbrief ŉ tegniese gebrek gehad

het, het die ondersoekbeamptes nie die persoon wat deursoek is se grondwetlike

regte geskend nie. Die ondersoekbeamptes het egter gepoog om geregtelike gesag

vir hul optrede te soek. Die hof het beslis dat hierdie geregtelike imprimatur ŉ poging

was om die gereg binne die gees en strekking van die Grondwet te handhaaf, ten

spyte daarvan dat nie een van die polisiebeamptes wat die lasbrief uitgevoer het

daarvan bewus was dat dit aan 'n gebrek gelei het nie.83

Joubert voer aan dat ’n regsgehoorsame polisiebeampte wat, objektief gesproke,

weet dat hy geen redelike gronde tot sy beskikking het nie, homself sal bedwing,

selfs al het hy ’n sterk subjektiewe aanvoeling wat optrede, sover dit homself betref,

wesenlik sou maak. Hy sal eers ’n lasbrief moet bekom. Intussen verdwyn die

verdagte met al die getuienis. Hierdie moontlike resultaat is ’n berekende risiko wat

individue moet loop indien persoonlike vryheid so hoog aangeslaan word dat die

algemene publiek nie bereid is om hulself aan die blote subjektiewe verdenkings van

die polisie uit te lewer nie.84

4.3 Materieëlregtelike gevolge van onreëlmatige owerheidsoptrede

Onreëlmatige owerheidsoptrede gedurende deursoekings word in die algemeen in

artikel 28 van die Strafproseswet gedefinieer. Ingevolge artikel 28(1) pleeg ’n

polisiebeampte ’n misdryf indien so ‘n polisiebeampte in stryd met die magtiging van

'n visenteringslasbrief optree. Verder bepaal artikel 28 dat hy aan die genoemde

81 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 145. 82 2010 2 SACR 382 (SCA). 83 S v Dos Santos 2010 2 SACR 382 (SCA) par [23]. 84 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 28.


42/139

misdryf skuldig is en by skuldigbevinding is hy strafbaar met 'n boete van hoogstens

R600 of gevangenisstraf vir 'n tydperk van hoogstens ses maande.

Volgens Hiemstra is artikel 28 noodsaaklik om eiegeregtige en aanmatigende

optrede deur polisiebeamptes te beteuel op ’n terrein wat diep ingryp teen die

privaatheid van die landsburger. ’n Polisiebeampte moet weet dat hy eers ’n lasbrief

moet kry en moet hy hom streng by die perke van die lasbrief behou. Die wetgewer

meld nie uitdruklik dat strenge skuldlas wel ’n skuldvorm beoog nie en indien een

beoog word, of dit culpa of dolus is nie. Volgens regspraak soos S v Arenstein kan

dit gestel word dat skuldlose aanspreeklikheid nie hier bedoel was nie, maar skuld in

die vorm van culpa.85 Die staat moet bo redelike twyfel bewys dat geen redelike

mens in die posisie van die betrokke polisiebeampte sou gehandel het soos hy wel

gehandel het nie.86

Goedere wat wederregtelik geneem is, moet teruggegee word en die polisie kan in

hulle amptelike hoedanigheid beveel word om die onderliggende koste te betaal.

Betaling van hierdie koste de bonis propriis kan ook beveel word. Dit beteken dat die

polisie verantwoordelik is vir ’n verlies wat die boedel gely het as gevolg van die

wederregtelike neem van goedere.87 Wanneer goedere egter bona fide geneem is,

kan daar nie ’n kostebevel teen die polisie verkry word nie.88 Hiemstra bedoel dat

daar geen rede is dat ’n nuwe beslaglegging, met ’n behoorlike lasbrief, nie dadelik

kan plaasvind nie.89

Artikel 28(2) bepaal verder dat waar 'n persoon valslik inligting onder eed verstrek en

'n visenteringslasbrief bekom, en so 'n persoon ten gevolge van bedoelde valse

inligting aan meineed skuldig bevind word, kan die hof wat daardie persoon skuldig

bevind, op aansoek van iemand wat skade gely het ten gevolge van die onwettige

betreding, deursoeking of beslaglegging, na gelang van die geval, vergoeding ten

opsigte van bedoelde skade toeken, waarop die bepalings van artikel 300 mutatis

mutandis met betrekking tot so 'n toekenning van toepassing is.

85 S v Arenstein 1964 1 SA 361 (A) 365C-366B; S v Melk 1988 4 SA 561 (A) 576A-577I. 86 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 48. 87 Pullen v Waja1929 TPD 838. 88 Hodes v Deputy Commissioner 1959 4 SA 650 (K). 89 Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 37.


43/139

Dit is duidelik dat die bepalings van artikel 300 behoort te geld indien daar ’n

toekenning deur die hof aan ’n benadeelde persoon gemaak moet word. ŉ

Toekenning sal ingevolge artikel 300 gemaak word indien die misdryf aanleiding

gegee het tot skade aan of verlies van goed (geldelike skade of verlies) met inbegrip

van die feit dat 'n streekshof of 'n landdroshof nie so 'n toekenning doen nie indien

die vergoeding waarom aansoek gedoen word, die bedrag wat die Minister van tyd

tot tyd by kennisgewing in die Staatskoerant ten opsigte van die onderskeie howe

bepaal, te bowe gaan. Artikel 300 bepaal verder dat die toekenning die vorm sal

aanneem van ’n siviele vonnis en dit beteken dat dit afdwingbaar sal wees teen ’n

polisiebeampte wat ingevolge artikel 28(1) strafregtelik aanspreeklik is.90

Hiemstra verwys na enkele voorbeelde waar verskyningsvorms van 'n oortreding van

artikel 28(1)(a) kan voorkom. Dit sluit gevalle in waar ‘n artikel 21 of artikel 25(1)

lasbrief beslaglegging magtig op ‘n voorwerp of ‘n kategorie-voorwerpe A, terwyl

beslaglegging op B uitgevoer word, of waar sodanige lasbrief in die nag uitgevoer

word sonder die skriftelike magtiging daartoe. Verdere gevalle sluit in waar ’n lasbrief

ingevolge artikel 25(1)(a) betreding van perseel A magtig, maar perseel B word

betree, of die korrekte perseel word betree maar op ’n onredelike tyd, of gevalle

waar met ’n lasbrief ingevolge artikel 25(1)(a) word die korrekte perseel betree, dan

volg daar ’n deursoeking van persone of van die perseel sonder redelike gronde vir

’n vermoede dat ’n artikel 20 bedoelde voorwerp te vinde is, of beslag word gelê op

’n voorwerp wat gevind word terwyl dit nie ’n voorwerp is waarop artikel 20 van

toepassing is nie.91

5 Gevolgtrekking

Inhierdie bydrae is die regsposisie rakende visenteringslasbriewe uiteengesit. Daar

is daarop gewys dat die visenteringslasbrief, aan die eenkant, die belangrikste

instrument is om die polisie te help om hul grondwetlike mandaat van, onder andere,

die voorkoming, die stryd teen, en die ondersoek van misdaad effektief uit te voer.

90 Joubert (red) Strafprosesreg Handboek 146. 91 KrieglerHiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 49.


44/139

Aan die ander kant, is ŉ lasbrief ook ŉ manier om die individu teen die

wederregtelike uitoefening van staatsmag te beskerm. Die aanvraag, uitreiking en

uitvoering van lasbriewe moet aan alle vereistes in die Strafproseswet voldoen,

andersins kan getuienis wat vir die vervolging van ŉ misdryf belangrik is, weens 'n

gebrek in die lasbrief uitgesluit word. In die bespreking hierbo is daar na gevalle

verwys waar die geldigheid van lasbriewe al bevraagteken is en daar is ook riglyne

deur die Konstitusionele Hof gegee wat gevolg moet word indien die geldigheid van

lasbriewe bevraagteken word. Al hierdie gesaghebbende beginsels behoort, waar

redelik moontlik, in die praktyk gevolg en toegepas word sodat daar nie op ‘n individu

se grondwetlike regte inbreuk gemaak word nie en ook om te verseker dat die

beskuldigde ‘n billike verhoor ontvang.


45/139

BIBLIOGRAFIE

Literatuur

D Du Toit et al Commetary on the Criminal Procedure Act

Du Toit E et al Commentary on the Criminal Procedure Act 1e uitg (Juta

Kaapstad 1987)

J Joubert (red) Toegepaste Reg vir Polisiebeamptes (Juta Kaapstad 2001)

Joubert C (red) Toegepaste Reg vir Polisiebeamptes 2e uitg (Juta Kaapstad

2001)

Joubert (red) Strafprosesreg Handboek (Juta Kaapstad 2009)

Joubert JJ (red) Strafprosesreg Handboek 8e uitg (Juta Kaapstad 2009)

K Kemp, Terblanche en Watney Strafprosesreg Vonnisbundel

Kemp G, Terblanche SS en Watney NM Strafprosesreg Vonnisbundel 1e uitg

(Juta Kaapstad 2010)

Kriegler Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses

Kriegler J Hiemstra Suid-Afrikaanse Strafproses 5e uitg (Butterworths Durban

1993)

V Van Der Walt en Pienaar Inleiding tot die Sakereg

Van der Walt, AJ en Pienaar, GJ Inleiding tot die Sakereg 5e uitg (Juta

Kaapstad 2006)


46/139

Regspraak

C Cine Films (Pty) Ltd v Commisioner of Police1971 4 SA 574 (W) D

DivinsionalCommisioner of SA Police, Witwatersrand Area v SA Assosiated

Newspapers Ltd 1966 2 SA 503 (A)

E

Elefterios Polonyfis v The Minister of Police2011 JDR 0202 (SCA)

Extra Dimension v Kruger 2004 2 SACR 493 (T)

H

Hodes v Deputy Commissioner 1959 4 SA 650 (K) I Ismael v Durban City Council 1973 2 SA 362 (N)

M

Minister of Safety and Security v Van der Merwe 2011 1 SASV 211 (HHA)

Minister of Safety and Security v Van Der Merwe 2011 ZACC 19

N NUSAS v Divisional Commissioner SAP 1971 4 SA 574 (W)

P Park-Ross v Director: Office for Serious Economic Offences 1995 2 SA 148 (K)

Polonyfis v Provincial Commisioner, South African Police Service, Northern

Cape2010 1 SACR 586 (NCK)

Powell NO v Van der Merwe 2005 1 SASV 317 (HHA)


47/139

Pullen v Waja1929 TPD 838

S S v Arenstein 1964 1 SA 361 (A)

S v Dos Santos 2010 2 SACR 382 (SCA)

S v Melk 1988 4 SA 561 (A)

Smit and Maritz v Louwrens NO 2002 1 SACR 152 (W)

T Thint (Pty) Ltd v NationalDirector of PublicProsecutions; Zuma v National Director of

Public Prosecutions 2008 2 SASV 421 (KH)

V

Van Der Merwe v Additional Magistrate, Cape Town 2010 1 SACR 470 (C)

W

Wolpe v Officer Commanding South African Police, Johannesburg 1955 2 SA 87 (W)

Wolrd Wide Film Distributors v Divisional Commissioner 1971 4 SA 312 (K)

Wetgewing

G Grondwet van die Republiek van Suid-Afrika, 1996

S Strafproseswet 51 van 1997

W Wet op die Nasionale Vervolgingsgesag 32 van 1998

studente - nwu | north-west university · 8 het die hof bevind dat die jurisdiksionele feite wat in...

Documents