1

VADEMECUM TUMACZA Wskazwki redakcyjne dla tumaczy

wersja 13 (stycze 2015 r.)

Departament Jzyka Polskiego Dyrekcja Generalna ds. Tumacze Pisemnych

Komisja Europejska Luksemburg 20072014

2

SPIS TRECI

WSTP ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 6 1. JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA ---------------------------------------------------- 7

1.1. ZASADY ORTOGRAFII ------------------------------------------------------------------- 7 1.1.1. Wielkie i mae litery ------------------------------------------------------------------- 7

1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy, umowy --------------- 7 1.1.1.2. Akty prawne UE--------------------------------------------------------------------- 9 1.1.1.3. Krajowe akty prawne --------------------------------------------------------------10 1.1.1.4. Konstytucja--------------------------------------------------------------------------11 1.1.1.5. Czci aktw prawnych -----------------------------------------------------------11 1.1.1.6. Plany, programy, pakty, dziaania------------------------------------------------11 1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp. ---------------------------------------------------------12 1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze-------------------------------------------------------12 1.1.1.9. Strategie, unie-----------------------------------------------------------------------12 1.1.1.10. Konferencje ----------------------------------------------------------------------13 1.1.1.11. Forum -----------------------------------------------------------------------------13 1.1.1.12. Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze -----------------14 1.1.1.13. Rok, dzie ------------------------------------------------------------------------15 1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi, dokumenty robocze -16 1.1.1.15. Nazwy publikatorw------------------------------------------------------------16 1.1.1.16. Polityka ---------------------------------------------------------------------------16 1.1.1.17. Obszary, przestrzenie -----------------------------------------------------------16 1.1.1.18. Nagrody---------------------------------------------------------------------------16 1.1.1.19. Przykady uycia maych liter -------------------------------------------------17

1.1.2. Inne reguy ortograficzne-------------------------------------------------------------18 1.1.2.1. Odmiana nazwisk obcych ---------------------------------------------------------18 1.1.2.2. Odmiana nazw zakoczonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex) ----------------18 1.1.2.3. Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich --------------------------------------18

1.1.3. Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie -----------------------------------20 1.2. ZASADY INTERPUNKCJI ---------------------------------------------------------------21

1.2.1. Uwagi oglne --------------------------------------------------------------------------21 1.2.2. Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe --------------------------------21

1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka -----------------------------------------------------------21 1.2.2.2. Stawiamy przecinek----------------------------------------------------------------25 1.2.2.3. Stawiamy lub nie -------------------------------------------------------------------29

1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne------------------------------------------------------------31 1.2.3.1. Kropka -------------------------------------------------------------------------------31 1.2.3.2. Dwukropek --------------------------------------------------------------------------32 1.2.3.3. rednik-------------------------------------------------------------------------------32 1.2.3.4. Cudzysw---------------------------------------------------------------------------32 1.2.3.5. Mylnik, ppauza, cznik--------------------------------------------------------33 1.2.3.6. Wielokropek ------------------------------------------------------------------------35 1.2.3.7. Ukonik prawy----------------------------------------------------------------------35 1.2.3.8. Znak zapytania----------------------------------------------------------------------36 1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli ---------------------------------------------------------36

1.3. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE-------------------------------------37 1.3.1. Wstp -----------------------------------------------------------------------------------37 1.3.2. Kolejno podawania znanych i nowych informacji------------------------------37

3

1.3.3. Sformuowania idiomatyczne i przenone -----------------------------------------37 1.3.4. Strona bierna ---------------------------------------------------------------------------38 1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga ----------------------------------------------------------39 1.3.6. Zgodno przypadku w zwizkach rzdu ------------------------------------------40 1.3.7. Logika spjnikw ---------------------------------------------------------------------41

1.3.7.1. and/or a rnica midzy lub i albo-----------------------------------------------41 1.3.7.2. lub i ani w wyraeniach z przeczeniem -----------------------------------------41

1.3.8. Przyimek for wyraajcy cel---------------------------------------------------------42 1.3.9. Spjnik however na pocztku zdania -----------------------------------------------43 1.3.10. Nastpstwo czasw--------------------------------------------------------------------43 1.3.11. Wykonawca czynnoci ---------------------------------------------------------------43 1.3.12. Podmiot zoony a forma orzeczenia -----------------------------------------------44 1.3.13. Posiedzenia Rady Europejskiej ------------------------------------------------------46 1.3.14. dwa lub wicej -------------------------------------------------------------------------46 1.3.15. may not ---------------------------------------------------------------------------------46 1.3.16. eskie formy nazw funkcji i urzdw---------------------------------------------47 1.3.17. Miejsce zaimka ktry --------------------------------------------------------------47 1.3.18. Miejsce spjnikw bowiem, natomiast i za-------------------------------47 1.3.19. Spjnik zatem -----------------------------------------------------------------------47 1.3.20. Inne problematyczne sowa i wyraenia--------------------------------------------48

1.3.20.1. strengthen ------------------------------------------------------------------------48 1.3.20.2. ensure that------------------------------------------------------------------------49 1.3.20.3. relevant ---------------------------------------------------------------------------49 1.3.20.4. na rzecz, w zakresie, w celu ----------------------------------------------------50 1.3.20.5. it is appropriate------------------------------------------------------------------51

1.4. INNE ZASADY -----------------------------------------------------------------------------52 1.4.1. Skrty i skrtowce --------------------------------------------------------------------52

1.4.1.1. Skrtowce angielskie czy polskie?-----------------------------------------------52 1.4.1.2. Skrty i skrtowce uycie i gramatyka----------------------------------------52 1.4.1.3. Skrtowce instytucji i organw Unii---------------------------------------------53 1.4.1.4. Odpowiednik angielskiego wyrazu see ------------------------------------------53

1.4.2. Liczby i daty ---------------------------------------------------------------------------53 1.4.2.1. Pisownia liczb ----------------------------------------------------------------------53 1.4.2.2. Pisownia dat-------------------------------------------------------------------------53 1.4.2.3. Zapis walut --------------------------------------------------------------------------54

1.4.3. Symbole --------------------------------------------------------------------------------55 1.4.4. Adresy i listy ---------------------------------------------------------------------------55

1.4.4.1. Tumaczenie adresw--------------------------------------------------------------55 1.4.4.2. Adres przedstawiciela RP ---------------------------------------------------------55 1.4.4.3. Adresy elektroniczne---------------------------------------------------------------56 1.4.4.4. Listy----------------------------------------------------------------------------------56 1.4.4.5. Numery telefonw------------------------------------------------------------------57

1.4.5. Nazwy geograficzne ------------------------------------------------------------------57 1.4.5.1. Nazwy pastw ----------------------------------------------------------------------57 1.4.5.2. Kolejno alfabetyczna wymieniania pastw i jzykw ----------------------58 1.4.5.3. Nazwy miejscowoci i ich spolszczanie-----------------------------------------58 1.4.5.4. Nazwy miejscowoci pojawiajce si w tekcie oryginalnym w jzyku innym ni miejscowy --------------------------------------------------------------------------59 1.4.5.5. Nazwy kategorii jednostek terytorialnych---------------------------------------60 1.4.5.6. Nazwy wasne jednostek terytorialnych-----------------------------------------60

4

1.4.5.7. Klasyfikacja NUTS a nazwy wasne jednostek terytorialnych ---------------60 1.4.6. Uycie kursywy -----------------------------------------------------------------------61 1.4.7. Czego nie naley tumaczy? --------------------------------------------------------61

2. SPECYFIKA TUMACZENIA AKTW PRAWNYCH UE ------------------------------62 2.1. STRUKTURA AKTU PRAWNEGO ----------------------------------------------------62

2.1.1. Rodzaje aktw prawnych i ich podzia ---------------------------------------------62 2.1.1.1. Rodzaje aktw prawnych----------------------------------------------------------62 2.1.1.2. Numeracja aktw prawnych ------------------------------------------------------62 2.1.1.3. Oznaczenia dokumentw----------------------------------------------------------63 2.1.1.4. Struktura aktu prawnego ----------------------------------------------------------64

2.1.2. Zmiany aktw prawnych -------------------------------------------------------------73 2.1.2.1. Zmiana, zastpienie, dodanie, skrelenie, uchylenie, zmiana numeracji ----73 2.1.2.2. Sprostowania i odesania do sprostowanych aktw----------------------------79 2.1.2.3. Przeksztacenie, ujednolicenie, konsolidacja -----------------------------------79 2.1.2.4. Amended proposal -----------------------------------------------------------------80 2.1.2.5. Tytuy aktw zmieniajcych ------------------------------------------------------80 2.1.2.6. Zmiany niemajce wpywu na polski tekst--------------------------------------81

2.1.3. Odesania w tekcie -------------------------------------------------------------------82 2.1.3.1. Odesanie a odniesienie------------------------------------------------------------82 2.1.3.2. Odesania wewntrzne i zewntrzne ---------------------------------------------82 2.1.3.3. Odesania do Dziennika Urzdowego -------------------------------------------82 2.1.3.4. Odesania do czci aktw prawnych--------------------------------------------84 2.1.3.5. Zwany dalej-----------------------------------------------------------------------85 2.1.3.6. Definicje w aktach prawnych -----------------------------------------------------86 2.1.3.7. Spjno formalna i materialna---------------------------------------------------86

2.2. ZAGADNIENIA LEKSYKALNO-PRAWNE------------------------------------------88 2.2.1. Repeal vs. Delete ----------------------------------------------------------------------88 2.2.2. Legislation------------------------------------------------------------------------------88 2.2.3. Enter into force vs. application vs. take effect-------------------------------------88 2.2.4. Transpose vs. implement -------------------------------------------------------------89 2.2.5. Established in vs. nationality --------------------------------------------------------90 2.2.6. na mocy rozporzdzenia, rozporzdzeniem, w drodze rozporzdzenia, zgodnie z rozporzdzeniem itp.----------------------------------------------------------------------------91 2.2.7. Przepisy vs. postanowienia-----------------------------------------------------------92 2.2.8. Umowa o co czy o czym -----------------------------------------------------------92 2.2.9. Without prejudice ---------------------------------------------------------------------93 2.2.10. If appropriate---------------------------------------------------------------------------93 2.2.11. Delegation, (permanent) representation, mission ---------------------------------93 2.2.12. Export & import -----------------------------------------------------------------------94 2.2.13. Legislative------------------------------------------------------------------------------94 2.2.14. Shall -------------------------------------------------------------------------------------94 2.2.15. provide for------------------------------------------------------------------------------95 2.2.16. Unless -----------------------------------------------------------------------------------96

3. MATERIAY I POMOCE ----------------------------------------------------------------------97 3.1. GDZIE ZNALE AKTY PRAWNE I INNE DOKUMENTY? --------------------97

3.1.1. EUR-Lex -------------------------------------------------------------------------------97 3.1.1.1. Podstawowe informacje -----------------------------------------------------------97 3.1.1.2. Wybrane dokumenty ---------------------------------------------------------------98 3.1.1.3. Formex-------------------------------------------------------------------------------98

3.1.2. Bazy dokumentacyjne poszczeglnych instytucji---------------------------------99

5

3.1.3. Jednostki organizacyjne w poszczeglnych instytucjach ------------------------99 3.2. GDZIE ZNALE POTRZEBN TERMINOLOGI?----------------------------- 100

ZACZNIK Nazwy miejscowoci i regionw---------------------------------------------------101

6

WSTP

Celem niniejszego opracowania jest zebranie w formie przewodnika szeregu istotnych zasad, wskazwek i zalece dla tumaczy przygotowujcych tumaczenia na jzyk polski w Komisji Europejskiej.

Niniejszy informator jest wynikiem naszego kilkuletniego dorobku, zdobytych dowiadcze, wewntrznych ustale oraz konsultacji z ekspertami w dziedzinie poprawnej polszczyzny, prawa krajowego i unijnego.

Adresatami vademecum s przede wszystkim tumacze etatowi Komisji Europejskiej i zewntrzni dostawcy tumacze. Informator moe by take przydatnym rdem informacji dla osb przygotowujcych w jzyku polskim opracowania, dokumenty i inne teksty dotyczce problematyki prawa unijnego, jak te osb odpowiedzialnych za ostateczny ksztat tekstu.

Vademecum zostao przygotowane na podstawie wielu dostpnych rde, w tym materiaw sporzdzonych przez inne komrki w obrbie Komisji (Urzd Publikacji, Suba Prawna) i poza ni (UKIE). Zawiera rwnie wybrane materiay uzyskane podczas szkole przeprowadzonych przez Rad Jzyka Polskiego oraz przyjte wewntrznie ustalenia.

Wikszo zasad opisanych w niniejszym vademecum dotyczy aktw prawnych i innych dokumentw publikowanych w Dzienniku Urzdowym Unii Europejskiej (m.in. wnioskw legislacyjnych, rozporzdze, dyrektyw, decyzji, sprawozda i komunikatw, jak rwnie ich czci i zacznikw do nich). Stosowanie opisanych zasad, a zwaszcza jzykowych i terminologicznych, zalecane jest rwnie w innego rodzaju tekstach, z uwzgldnieniem specyfiki poszczeglnych form (listy urzdowe, strony internetowe, komunikaty prasowe).

Mamy nadziej, e vademecum okae si skutecznym narzdziem zapewnienia spjnoci, poprawnoci jzykowej i terminologicznej, podnoszc tym samym jako tekstw w jzyku polskim sporzdzonych w Komisji. Nie bez znaczenia jest przy tym aspekt praktyczny niniejszego opracowania, tj. korzyci, jakie pyn z uporzdkowania w przejrzyst cao ogu informacji, ktre powinien zna kady tumacz przekadajcy na jzyk polski dokumenty unijne.

Zebrane wiadomoci podzielone zostay na dziay tematyczne zebrane w trzech zasadniczych rozdziaach traktujcych o wybranych aspektach jzykowych, kwestiach wynikajcych ze szczeglnej natury unijnych aktw prawnych i w kocu najwaniejszych informacjach na temat dostpnych baz danych.

Vademecum ma uproci dostp do instrukcji i ustale dziki zgromadzeniu ich w jednym miejscu. Zmiany i uzupenienia na tym etapie s jednak nieuniknione, dlatego te vademecum bdzie co jaki czas aktualizowane.

Zesp redakcyjny yczy wszystkim odbiorcom miej lektury.

7

1. JZYK POLSKI W PRACY TUMACZA

1.1. ZASADY ORTOGRAFII

1.1.1. Wielkie i mae litery

Jedn z trudnoci, jakie napotyka tumacz dokonujcy przekadu na jzyk polski tekstu z jzyka obcego, w ktrym zasady stosowania wielkich liter odbiegaj od zasad stosowanych w jzyku polskim, jest poprawne uywanie wielkich i maych liter. Zwaszcza w tumaczeniach z jzyka angielskiego, w ktrym wielkie litery stosowane s znacznie bardziej powszechnie ni w jzyku polskim, naley unika interferencji i nie naduywa wielkich liter, stosujc si do zasad obowizujcych w jzyku polskim.

W niniejszym rozdziale zebrano najwaniejsze z tych zasad wraz z przykadami czsto wystpujcymi w tekstach tumaczonych dla instytucji europejskich.

1.1.1.1. Traktaty, porozumienia, konwencje, karty, protokoy, umowy

Zasada oglna: w przypadku oficjalnej nazwy (penego tytuu) dokumentu, tylko pierwszy wyraz naley pisa wielk liter, przy czym nazwy wasne wystpujce w tytule zachowuj wielkie litery, zatem:

Traktat ustanawiajcy Wsplnot Europejsk, Traktat o Unii Europejskiej, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej;

wielk liter naley take stosowa w przypadku nazw skrconych tych dokumentw, zatem: Traktat WE, Traktat UE, Traktat TFUE, Traktat (w tym ostatnim przypadku autor tekstu odwouje si de facto do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, ale nie naley tego doprecyzowywa);

Traktat o przystpieniu Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej; Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym; wielk liter naley take stosowa w przypadku nazwy skrconej tego dokumentu,

czyli: Porozumienie EOG;

Porozumienie w formie wymiany listw midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnot Europejsk dotyczce zacznika IVb Umowy przejciowej dotyczcej handlu i spraw zwizanych z handlem midzy Rzeczpospolit Polsk a Europejsk Wsplnot Gospodarcz i Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Ukadu Europejskiego ustanawiajcego stowarzyszenie midzy Rzeczpospolit Polsk a Wsplnotami Europejskimi i ich pastwami czonkowskimi;

Porozumienie midzyinstytucjonalne pomidzy Parlamentem Europejskim, Rad i Komisj w sprawie dyscypliny budetowej i naleytego zarzdzania finansami;

Porozumienie w sprawie wsppracy i unii celnej midzy Europejsk Wsplnot Gospodarcz i Republik San Marino;

8

Porozumienie o partnerstwie i wsppracy; Akt przystpienia (z 2003 r.); Jednolity akt europejski; Partnerstwo dla czonkostwa; Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci; Konwencja midzy Rzeczpospolit Polsk a Zjednoczonym Krlestwem Wielkiej

Brytanii i Irlandii Pnocnej w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu i od zyskw majtkowych;

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej; Wsplnotowa karta socjalnych praw podstawowych pracownikw; Wsplnotowy kodeks celny; Protok socjalny, Protok w sprawie stosowania zasad subsydiarnoci i

proporcjonalnoci;

Protok 1 do Umowy midzy Europejsk Wsplnot Wgla i Stali i Republik Turcji dotyczcej handlu produktami objtymi Traktatem ustanawiajcym Europejsk Wsplnot Wgla i Stali, Protok dodatkowy do rodkowoeuropejskiej umowy o wolnym handlu,

Porozumienie nicejskie dotyczce midzynarodowej klasyfikacji towarw i usug dla celw rejestracji znakw;

Umowa midzy Rzeczpospolit Polsk a Now Zelandi w sprawie unikania podwjnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu si od opodatkowania w zakresie podatkw od dochodu z dnia 21 kwietnia 2005 r.;

Umowa przejciowa dotyczca handlu i spraw zwizanych z handlem pomidzy Wsplnot Europejsk, Europejsk Wsplnot Wgla i Stali oraz Europejsk Wsplnot Energii Atomowej, z jednej strony, a Republik Kazachstanu, z drugiej strony

Kadorazowo trzeba sprawdza, czy mamy do czynienia z oficjaln pen nazw (tytuem) dokumentu; szczeglnie trzeba by ostronym w przypadku nazw z przymiotnikiem (np. europejski) na pocztku oraz nazw dugich, wygldajcych jak oficjalne, a nie zawsze takimi bdce, np:

- europejska Konwencja o ochronie praw czowieka i podstawowych wolnoci przymiotnik europejska nie jest czci tytuu konwencji, ale:

- Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego

W przypadku nazw zwyczajowych i skrconych aktw prawnych wszystkie czony naley pisa ma liter tu wanie maa litera wskazuje na to, e mamy do czynienia z nieoficjaln nazw, zatem:

9

traktat amsterdamski, traktat nicejski, traktat rzymski, traktat lizboski, traktaty rzymskie, traktaty zaoycielskie;

traktat akcesyjny; traktat konstytucyjny nazwa rodzaju aktu, a nie nazwa wasna; konwencja paryska, konwencja brukselska, konwencja genewska (to nazwy

zwyczajowe), konwencja o ochronie praw czowieka (niepeny tytu) itp.;

protok z Palermo, protok z Kioto; sowo zacznik naley take pisa ma liter, nawet jeeli jest to jedyny zacznik

do umowy lub dokumentu;

porozumienie nicejskie, umowa z Saarbrcken. W tekcie umowy, konwencji itp. jednowyrazowy skrt jej nazwy piszemy wielk liter np. w przypadku zwrotw takich, jak dalej zwana Umow/Konwencj (zwykle w chwili definiowania), w niniejszej Umowie/Konwencji. Uycie wielkiej litery w akcie dotyczcym podpisania umowy czy konwencji jest moliwe, jeeli istnieje ryzyko pomyki w zwizku z inn umow bd konwencj przytaczan w tekcie tego aktu.

1.1.1.2. Akty prawne UE

W przypadku tumaczenia unijnych aktw prawnych na stronie tytuowej aktu prawnego czony okrelajce w jego tytule rodzaj aktu pisane s wersalikiem, czyli:

ROZPORZDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie []; DECYZJA KOMISJI z dnia [] w sprawie []; DECYZJA WSPLNEGO KOMITETU EOG nr [] z dnia [] zmieniajca []

Porozumienie EOG.

Natomiast tytuy aktw prawnych Unii Europejskiej wymieniane w tekstach cigych naley pisa ma liter, zatem: rozporzdzenie, dyrektywa, decyzja, zalecenie itp., niezalenie od tego, czy wystpuj w wyraeniu, z podaniem penego tytuu, czy z numerem porzdkowym, np.:

Na posiedzeniu rozpatrywano zmian rozporzdzenia Komisji (WE) nr 125/2006 z dnia 24 stycznia 2006 r. ustanawiajcego wartoci jednostkowe w celu okrelenia wartoci celnej niektrych atwo psujcych si towarw;

[] zgodnie z rozporzdzeniem Komisji (WE) nr 434/2007 z dnia 20 kwietnia 2007 r. zmieniajcym rozporzdzenie (WE) nr 1974/2006 ustanawiajce szczegowe zasady stosowania rozporzdzenia Rady (WE) nr 1689/2005 z powodu przystpienia Bugarii i Rumunii do Unii Europejskiej [];

10

zgodnie z wyej wymienionym rozporzdzeniem []; [] na mocy dyrektywy 2006/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 maja

2006 r. w sprawie maszyn, zmieniajcej dyrektyw 95/16/WE, [] niniejsza dyrektywa [];

[] decyzj Komisji z dnia 13 kwietnia 2007 r. zmieniajc decyzj 92/452/EWG [] itp.

1.1.1.3. Krajowe akty prawne

Zgodnie z oglnymi zasadami pisowni tytuw (regua 18.16 zawarta w Wielkim sowniku ortograficznym PWN, Warszawa, 2006) pierwszy wyraz w jedno- lub wielowyrazowych penych tytuach ustaw naley pisa wielk liter, np.: Ustawa o wychowaniu w trzewoci i przeciwdziaaniu alkoholizmowi, Ustawa o partiach politycznych, Ustawa o samorzdzie. W przypadku uycia przeksztaconej lub skrconej formy tytuu nie naley uywa wielkiej litery.

W praktyce jednak w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej tytuy aktw prawnych zapisuje si maymi literami, np.:

Na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1992 r. o uprawnieniach do ulgowych przejazdw rodkami publicznego transportu zbiorowego (Dz.U. z 2002, Nr 175, poz. 1440, z pn. zm.) zarzdza si, co nastpuje.

Potwierdzenie tego zwyczaju jzykowego mona take znale w jednej z opinii Komisji Jzyka Prawnego Rady Jzyka Polskiego. W zwizku z tym przy przytaczaniu tytuw polskich ustaw, rozporzdze itp. zaleca si stosowanie maej litery. Pozwoli to take zachowa spjno z przyjtymi zasadami pisowni unijnych aktw prawnych.

Na osobn uwag zasuguje pisownia tytuw zoonych typu: ustawa Prawo bankowe. W takich przypadkach sowo Prawo naley napisa wielk liter, gdy wanie od niego rozpoczyna si nazwa wasna ustawy, a zatem:

ustawa Prawo spdzielcze; tekst ustawy Prawo o szkolnictwie wyszym przyjty przez Sejm RP w dniu 27 lipca 2005 r.

W tytuach aktw okrelanych jako kodeksy lub karty take tylko pierwszy wyraz naley pisa wielk liter, np.:

Kodeks pracy, Kodeks cywilny, Kodeks spek handlowych; Karta nauczyciela, Karta grnika W przypadku tumaczenia nazw aktw prawnych innych pastw naley je pisa ma liter, a wic: niemiecka ustawa o ksztaceniu nr... z dnia... to nie jest bowiem rzeczywisty tytu, ale tumaczenie; nazwa ustawy jest opisowa. W odesaniu do aktw opublikowanych w polskim Dzienniku Ustaw po 1.1.2012 nie podaje si numeru (Nr) Dziennika Ustaw, co ma zwizek z jego wydawaniem od tego dnia w formie elektronicznej. Odesania do aktw przyjtych po 1.1.2012 naley wic zapisywa nastpujco:

Dz.U. z 2014, poz. 143

11

Akty opublikowane przed 1.1.2012 powoywane s zgodnie z dotychczasowymi zasadami, czyli z podaniem numeru (naley zwrci uwag na fakt, e w tym przypadku skrt Nr piszemy wielk liter):

Dz.U. z 2011, Nr 117, poz. 676

1.1.1.4. Konstytucja

Naley stosowa te same zasady, ktre zostay omwione wyej. W przypadku oficjalnych, penych tytuw pierwszy wyraz naley pisa od wielkiej litery; nazwy zwyczajowe maymi literami. Zatem:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej; konstytucja europejska (to nie jest bowiem tytu dokumentu); artyku 53 konstytucji portugalskiej stanowi... (podobnie).

1.1.1.5. Czci aktw prawnych

Zapis zgodnie z ogln polsk zasad ortograficzn: w spisie treci tytuy rozdziaw i innych czci dokumentu naley pisa od wielkiej litery ze wzgldw graficznych (bo to pocztek wypowiedzenia, zatem: Cz 1, Rozdzia 2, Podrozdzia 3); w tekcie od maych liter (w czci 1, w rozdziale 2).

1.1.1.6. Plany, programy, pakty, dziaania

Jeeli nazwa programu stanowi samodzieln cao skadniow, mogc funkcjonowa niezalenie od sowa program, zapisujemy j w cudzysowie, pierwszy wyraz wielk liter; wyraz program (wraz z ewentualnymi przydawkami) nie jest wtedy uwaany za cz nazwy programu, pozostaje przed cudzysowem i jest zapisywany ma liter.

Przykad:

program Modzie w dziaaniu, program Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw

Jeeli w nazwie programu sowo program wchodzi w zwizki zgody lub rzdu z innymi elementami tytuu) zapis bez cudzysowu, wyraz program stanowi cz jego nazwy i jest zapisywany wielk liter.

Przykad:

Sidmy program ramowy na rzecz bada, Program dziaania z Nairobi na rzecz rozwoju i wykorzystania nowych i odnawialnych rde energii

Analogiczne zasady mona stosowa w przypadku planw, paktw, dziaa, procesw, mechanizmw, agend itp.

Narodowy plan rozwoju;

12

Plan dziaania e-Europa 2002; Pakt na rzecz stabilnoci i wzrostu; ale: pakt stabilnoci i wzrostu to nazwa obiegowa, a w kadym razie niepena. agenda lizboska, proces boloski, proces stabilizacji i stowarzyszenia poniewa s to

nazwy obiegowe, naley pisa je maymi literami.

1.1.1.7. Taryfy, nomenklatury itp.

Nazwy zbiorw przepisw i norm (taryf celnych, kodeksw, nomenklatur itp.) majcych form dokumentu zapisujemy tak, jak nazwy innych dokumentw, czyli pierwszy czon wielk liter, pozostae maymi. Zapis taki jest dopuszczalny rwnie wtedy, gdy zbir taki, o ugruntowanym znaczeniu, nie stanowi samodzielnego dokumentu, a jedynie cz wikszego dokumentu ustanawiajcego o innym tytule. Przykady: Nomenklatura scalona, System zharmonizowany

1.1.1.8. Cele, instrumenty, fundusze

Nazwy celw w ramach wsppracy regionalnej, zwaszcza gdy s poczone gramatycznie z pozostaymi czciami zdania, mog by zapisywane w cudzysowie wielk liter, np.:

Cel Konwergencja jest zorientowany na obszary o niskim poziomie rozwoju spoeczno-ekonomicznego;

Cel Konkurencyjno regionalna i zatrudnienie zmierza do umocnienia konkurencyjnoci i atrakcyjnoci regionw, ale:

europejski cel operacyjny w tym przypadku cel operacyjny to okrelenie gatunkujce.

W przypadku instrumentw i funduszy europejskich wszystkie czony naley pisa wielkimi literami, zatem:

Instrument Finansowy Orientacji Rybowstwa; Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego; ale: fundusze strukturalne liczba mnoga wskazuje na wiele desygnatw.

1.1.1.9. Strategie, unie

Jeeli od sowa strategia rozpoczyna si pena nazwa dokumentu, naley stosowa zasad zapisu pierwszego sowa tytuu od wielkiej litery. Jeeli jest jednak czci nazwy niepenej (obiegowej) lub okrela jak ide lub proces jak w przypadku sowa unia naley wwczas wszystkie czony zapisa ma liter.

Strategia rozwoju energetyki odnawialnej to pena nazwa dokumentu, zatem pierwszy czon naley pisa wielk liter;

13

ale: strategia lizboska to nazwa obiegowa, tak jak traktat wersalski; strategia rozszerzenia z Essen nazwa obiegowa; unia gospodarcza i walutowa (to obszar ekonomiczny, a nie geograficzny, dlatego

zasadny jest zapis maymi literami), podobnie: strefa euro, jednolity obszar patnoci w euro;

unia ekonomiczna; unia celna.

1.1.1.10. Konferencje

Trzeba dokona tutaj rozrnienia na nazwy spotka i nazwy zrzesze, instytucji (dodatkowo na nazwy oficjalne i obiegowe). Jeli chodzi o nazw staej instytucji prowadzcej jakie prace, wszystkie czony naley zapisa wielk liter, np.:

Uczestnicy Konferencji Szefw Policji Stolic Pastw Nadbatyckich spotykaj si raz w roku []; Konferencja Midzyrzdowa, ale:

W przypadku gdy chodzi o nazw jednorazowego spotkania, zasadny jest zapis tylko pierwszego wyrazu od wielkiej litery, zatem:

Konferencja na temat informatyzacji pastwa, Konferencja w sprawie zwalczania terroryzmu.

Podejmujc decyzj o formie zapisu, warto kierowa si w tym wypadku czliwoci frazeologiczn wyrazw, por. np. rozmowy prowadzone na Konferencji w sprawie Iraku a rozmowy/prace prowadzone w ramach Konferencji Midzyrzdowej.

1.1.1.11. Forum

Sowo forum wystpuje w rnych znaczeniach i to wanie od znaczenia zaley pisownia poszczeglnych czonw wchodzcych w skad caego wyraenia. Kiedy forum uyte jest w znaczeniu organizacji, naley kierowa si zasadami pisowni nazw organizacji i w przypadku penej nazwy kady czon zapisa wielk liter, np.:

Forum Wysp Pacyfiku jest regionaln organizacj midzynarodow, do ktrej naley m.in. Australia i Nowa Zelandia;

Forum Zwizkw Zawodowych jest oglnokrajow organizacj midzyzwizkow dziaajc na terenie Rzeczpospolitej.

Forum moe take oznacza cyklicznie organizowane spotkania, bdce form zinstytucjonalizowanej wsppracy. Wwczas naley stosowa takie same zasady pisowni, jak w przypadku konferencji, a zatem:

wiatowe Forum Spoeczne jest spotkaniem alternatywnym wobec wiatowego Forum Ekonomicznego, odbywajcego si co roku w Davos.

14

Natomiast jeeli forum oznacza jednorazowe spotkanie powicone okrelonej tematyce, wwczas tylko pierwszy czon penej nazwy naley zapisa wielk liter, czyli:

W dniach 2731 padziernika 2007 r. odbyo si Oglnowiatowe forum innowacyjnych nauczycieli.

Forum moe by take uyte w znaczeniu komitetu lub innej grupy osb zajmujcej si okrelonym zagadnieniem. Wwczas naley stosowa takie zasad, jak w przypadku komitetw, czyli jeeli forum ma charakter stay, jego pen nazw naley pisa wielkimi literami, a jeeli dorany maymi literami, np.:

Forum Doradcze jest organem doradczym dyrektora wykonawczego. Komisja zwoaa forum doradcze zoone ze specjalistw pastw czonkowskich. Zapisujc nazwy forw, np. internetowych, na ktrych prowadzone s dyskusje, zazwyczaj na okrelony temat, naley stosowa takie zasady, jak w przypadku tytuw, np.:

forum ycie na emigracji, forum Niepenosprawni tutaj sowo forum jest okreleniem gatunkujcym, dlatego naley zapisa je ma liter, ale:

Forum kosmetyczne, Forum dyskusji o konstytucji europejskiej w tych przypadkach sowo forum naley do tytuu i naley zapisa je wielk liter.

1.1.1.12. Wsplnoty, instytucje, organy, komitety, urzdy, wadze

Wszystkie czony oficjalnych nazw wasnych instytucji i organw (z wyjtkiem wystpujcych wewntrz nich przyimkw, spjnikw i okrele typu: do spraw, imienia, pod wezwaniem, na rzecz, z wyjtkiem, w ramach, w dziedzinie, w zakresie, numer, nr itp.) naley pisa wielkimi literami.

Europejska Wsplnota Gospodarcza, Europejska Wsplnota Wgla i Stali, Europejska Wsplnota Energii Atomowej, Europejski Obszar Gospodarczy;

Parlament Europejski, Trybuna Sprawiedliwoci, Komitet Ekonomiczno-Spoeczny, Trybuna Obrachunkowy, Rada Wsplnot Europejskich, Rada Unii Europejskiej, Komisja Wsplnot Europejskich, Europejska Suba Dziaa Zewntrznych; w tych znaczeniach take jednoczonowe nazwy skrcone tych instytucji naley pisa wielk liter, czyli: Parlament, Trybuna, Rada, Komisja;

Sekretariat Generalny Rady (organ administracyjny); Prezes Sdu Pierwszej Instancji to organ; Rada ds. Oglnych i Stosunkw Zewntrznych (skad Rady); nazwy komitetw, czyli: Komitet Staych Przedstawicieli; Stay Komitet ds. Rolnictwa

Ekologicznego; Komitet Zarzdzajcy ds. Cukru, Komitet Zarzdzajcy ds. Trzeciego Wieloletniego Programu na rzecz Maych i rednich Przedsibiorstw w Unii Europejskiej, Komitet ds. Ochrony Znakw Geograficznych i Nazw Pochodzenia Produktw Rolnych i Spoywczych itp.;

15

nazwy poszczeglnych dyrekcji generalnych Komisji i nazwy jednostek organizacyjnych, zatem: Dyrekcja Generalna ds. Przedsibiorstw i Przemysu, Dyrekcja D Polityka Innowacji, Dyrekcja D Technologie Informacyjne i Komunikacyjne (ICT) w dziedzinie Zaufania i Bezpieczestwa w Sieci, Dzia Zagadnienia Prawne, Gospodarcze i Finansowe, Konkurencja itd.;

nazwy komisji Parlamentu Europejskiego, np.: Komisja Budetowa, Komisja Kontroli Budetowej, Komisja Spraw Zagranicznych itp.;

nazwy urzdw: Urzd Publikacji, Europejski Urzd ds. Zwalczania Naduy Finansowych;

nazwy organw: Przewodniczcy Komisji Europejskiej, Przewodniczcy Parlamentu Europejskiego, Sekretarz Generalny, Komisarz UE ds. Konkurencji. Nazwy te naley pisa wielkimi literami, jeeli wystpuj w tekcie wanie w znaczeniu nazwy organu (por. pisownia ma liter stanowisk w znaczeniu funkcji i osb, por. podrozdzia 1.1.1.19), np.: Rozporzdzenie w tej sprawie wydaje Komisarz ds. Zdrowia i Ochrony Konsumentw; XXX naley do kompetencji Sekretarza Generalnego;

nazwy wsplnych przedsibiorstw powoanych na podstawie art. 187 Traktatu TFUE (art. 171 Traktatu WE): Wsplne Przedsibiorstwo Galileo.

rzdy pastw w tekstach umw midzynarodowych np. Umowa o wsppracy na rzecz pokojowego wykorzystania energii jdrowej midzy Europejsk Wsplnot Energii Atomowej (Euratom) a Rzdem Republiki Uzbekistanu

Jeli desygnatem danej znw oficjalnej, nie obiegowej nazwy jest struktura trwaa, komrka organizacyjna (rodzaj instytucji) czy zinstytucjonalizowana dziaalno (cho tu szczeglnie trudno o wytyczenie granicy), wwczas take naley pisa wszystkie czony od wielkiej litery, np.: Transatlantycki Dialog Legislatorw, dzka Specjalna Strefa Ekonomiczna, Zautomatyzowany System Biblioteczny Komisji.

1.1.1.13. Rok, dzie

Wielkimi literami naley zapisywa take nazwy przedsiwzi zawierajce w sobie sowo rok lub dzie, np.:

Rok Jzyka Polskiego; Europejski Rok Jzykw; Europejski Dzie Humanitarny; Europejskie Dni Dziedzictwa.

16

1.1.1.14. Komunikaty, sprawozdania, biae i zielone ksigi, dokumenty robocze

Tytuy komunikatw, sprawozda, biaych i zielonych ksig oraz dokumentw roboczych zapisujemy na takich samych zasadach jak tytuy unijnych aktw prawnych, czyli od maej litery. Jeeli sowo komunikat czy te biaa ksiga nie stanowi skadniowo czci tytuu, sam tytu zapisujemy od wielkiej litery.

biaa ksiga w sprawie europejskiej polityki komunikacyjnej; biaa ksiga Polityka w dziedzinie usug finansowych na lata 20052010 komunikat Komisji Szczegowe wytyczne dotyczce skadanych do waciwych

organw wnioskw ...;

sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie dziaalnoci Unii Europejskiej w 2008 r. w zakresie zacigania i udzielania poyczek.

1.1.1.15. Nazwy publikatorw

Dziennik Urzdowy Unii Europejskiej; Suplement EOG.

1.1.1.16. Polityka

Polityka to nazwa idei, nie dokumentw, wic waciwy jest zapis maymi literami:

wsplna polityka transportowa, polityka azylowa, polityka edukacyjna, polityka gospodarcza, wsplna polityka zagraniczna i bezpieczestwa, europejska polityka bezpieczestwa i obrony, wsplna polityka rolna.

1.1.1.17. Obszary, przestrzenie

Sowa obszar i przestrze to obiegowe nazwy idei, etapw dziaania itp., dlatego naley je pisa maymi literami, zatem:

europejska przestrze badawcza/europejski obszar badawczy; przestrze wolnoci bezpieczestwa i sprawiedliwoci; obszar eurordziemnomorski; wyjtek stanowi Europejski Obszar Gospodarczy, w przypadku ktrego wszystkie

czony piszemy wielkimi literami (jak Europejska Wsplnota Gospodarcza).

1.1.1.18. Nagrody

Jednowyrazowe nazwy nagrd piszemy wielk liter, np. Nobel czy Pulitzer.

17

W przypadku nazwy wielowyrazowej zapis zaley od dalszych czonw tej nazwy: wielk liter piszemy nazwy nagrd, ktrych drugi czon wystpuje w dopeniaczu

(Nagroda Nobla, Nagroda Pulitzera) lub ma blisze okrelenie przymiotnikowe (Pokojowa Nagroda Nobla);

jeli wyraz nagroda, ktry wystpuje przed nazw, jest wyrazem pospolitym, a sama nazwa wystpuje w mianowniku, wtedy piszemy go ma liter, np. nagroda Zota Palma, nagroda Natura 2000.

1.1.1.19. Przykady uycia maych liter

Zasada oglna mwica, e przywoywany tytu bd cytat z opublikowanego aktu prawnego musi mie brzmienie zgodne z tym, co opublikowano w Dz.U., nie dotyczy poprawiania bdnie zastosowanych wielkich liter.

Np. przywoujc opublikowany tytu rozporzdzenie (WE) nr 1987/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 grudnia 2006 r. w sprawie utworzenia, funkcjonowania i uytkowania Systemu Informacyjnego Schengen drugiej generacji (SIS II), moemy poprawi pisowni nazwy systemu na () systemu informacyjnego Schengen drugiej generacji. Wyraenie pastwa czonkowskie pisze si maymi literami. W cytatach naley stosowa rwnie mae litery. Warto jednak pamita, e pastwa czonkowskie w umowach i traktatach, ktrych s stron, s zapisywane wielkimi literami (Pastwa Czonkowskie) celowo, zgodnie z zasad dotyczc pisowni nazw stron umowy. Uycie wielkiej litery w traktatach europejskich jest celowe i nie naley go traktowa jako uycia bdnego, wymagajcego poprawienia.

Nazwy funkcji, stanowisk piszemy rwnie od maych liter, np.: przewodniczcy, wiceprzewodniczcy, specjalny wysannik, komisarz, minister, sekretarz generalny, sekretarz, dyrektor zarzdzajcy. Pisownia zalena jest jednak od kontekstu jeeli okrelenie Komisarz UE ds. Konkurencji wystpuje w tekcie w znaczeniu nazwy organu, waciwy jest zapis wielkimi literami, ale gdy okrelenie komisarz UE ds. konkurencji pojawia si w znaczeniu nazwy osoby lub funkcji, czsto w poczeniu z nazwiskiem, naley zapisa je maymi literami. Oto dalsze przykady:

Oprcz ministra finansw konferencj otworzy komisarz Unii Europejskiej do spraw gospodarki i polityki monetarnej, Pedro Solbes;

Pierwsza polska komisarz Unii Europejskiej, Danuta Hbner, przyznaje, e ostatnie rozszerzenie Unii Europejskiej jest tanie w stosunku do korzyci, jakie niesie Europie (w tym przykadzie take gdyby nie byo nazwiska, naleaoby napisa komisarz, gdy chodzi o osob, nie organ, wskazuje na to czasownik, por. te przykad nastpny);

Spotkaniu przewodniczy sekretarz generalny.

W praktyce rozrnienie midzy nazw urzdu czy organu (pisanej wielk liter) a nazw stanowiska czy funkcji (pisanej ma liter) jest zazwyczaj moliwe dziki wystpieniu albo niewystpieniu nazwiska osoby sprawujcej dan funkcj (przykady zapisu tych okrele uytych w znaczeniu nazw organw podano w podrozdziale 1.1.1.11).

18

Ma liter naley pisa wszystkie czony nazw komrek organizacyjnych niezalenie od szczebla jeeli maj one charakter dorany, tymczasowy (oczywicie z wyjtkiem nazw geograficznych, nazwisk itp.), np.:

grupa ad hoc ds. migracyjnych;

grupa ad hoc ds. przestpczoci nieletnich we Francji.

Liczba mnoga, jeli wskazuje na kilka desygnatw, zwaszcza przy nazwach dokumentw czy wydarze (jak traktaty rzymskie) z reguy przesdza o zapisie maymi literami, np.:

dyrekcje generalne KE, komisje PE (por. jednak Polskie Koleje Pastwowe tu desygnat jest jeden);

nazwa gatunkujca moe nie wchodzi w skad nazwy wasnej wtedy pisze si j maymi literami (np. systemowy program operacyjny Wzrost konkurencyjnoci i gospodarki).

Sowo internet zapisujemy umownie ma liter.

1.1.2. Inne reguy ortograficzne

1.1.2.1.Odmiana nazwisk obcych

Oglne zalecenie dotyczce odmiany nazwisk zawartym w Sowniku Ortograficznym Jzyka Polskiego jest takie: jeli tylko mona przyporzdkowa nazwisko jakiemu wzorcowi odmiany, naley je odmienia (wraz z imieniem!).

Wybr waciwego wzorca odmiany zaley przede wszystkim od: 1) pci danej osoby, 2) jej narodowoci, 3) zakoczenia nazwiska (moe chodzi albo o zakoczenie fonetycznej formy nazwiska, albo o zakoczenie tematu).

ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK ESKICH Odmieniaj si tylko nazwiska kobiet zakoczone na -a:

Nazwiska o zakoczeniu -owa, -ewa odmieniaj si tak jak przymiotniki, np.

Bogolubowa, DCMs. Bogolubowej, BN. Bogolubow;

Paduczewa, DCMs. Paduczewej, BN. Paduczew.

ODMIANA I PISOWNIA NAZWISK MSKICH Naley stosowa szczegowe zasady odmiany obcych nazwisk mskich zawarte w Sowniku ortograficznym jzyka polskiego.

1.1.2.2.Odmiana nazw zakoczonych na X (typu EUR-Lex, N-Lex)

Zgodnie z uchwa Rady Jzyka Polskiego z 8 grudnia 2008 r. (http://www.rjp.pan.pl/) nazwy zakoczone na -x, jak EUR-Lex, N-Lex itp., mona w przypadkach zalenych zapisywa na dwa sposoby: z x lub ks. Zaleca si stosowanie formy EUR-Lex, EUR-Lexu, EUR-Lexie, N-Lex, N-Lexu, N-Lexie.

19

1.1.2.3.Transkrypcja nazwisk i nazw bugarskich

Transkrypcja to zapisanie tekstu mwionego na podstawie cisej odpowiednioci gosek i znakw pisma.

Wyrazy bugarskie transkrybujemy podobnie jak wyrazy rosyjskie. Rnice s nastpujce:

1. Liter po spgoskach i na pocztku wyrazu zapisujemy jako e, np. mesec, ezik. 2. Liter oddaje si przez szt: Kopriwsztica, sresztam 3. Liter oddajemy:

a) przez przed spgoskami i samogoskami , , oraz w wygosie, np. ak, bja,

b) przez l przed , , , , np. chljab, lew.

4. Liter zapisujemy jako y, np. my, Tyrnowo. Nie uwzgldniamy wystpujcego na kocu wyrazw w dawnej pisowni.

W zwizku z tym poprawna polska transkrypcja nazwiska bugarskiej komisarz (bu. ) wyglda nastpujco: Kristalina Georgijewa. W przypadku podpisw w aktach prawnych stosuje si tak transkrypcj, jak w jzyku angielskim, czyli: Kristalina GEORGIEVA.

Litery alfabetu bugarskiego

Transkrypcja

A a

B b

W w

G g

D d

K k

, L , l

M m

N n

O o

P p

R r

S s

T t

U u

20

E e

Z z

I i

J i

F f

Ch ch

C c

Cz cz

Sz sz

Szt szt

Y y

Ju ju

Ja ja

Podstawowe informacje o transkrypcji innych alfabetw mona znale w Wielkim sowniku ortograficznym PWN.

1.1.3. Wyraenia w jzyku obcym w polskim tekcie

Jeeli w polskim tekcie chcemy zostawi do celw informacyjnych w nawiasie jakie wyraenie w jzyku obcym, naley zrobi to nastpujco:

technologie ICT (ang. information and communication technologies), czyli podajc w skrcie jzyk oryginau oraz stosujc kursyw na tekcie w jzyku obcym. Kursywy nie stosujemy, jeeli podajemy nazw wasn w jzyku obcym np. Instrument Wspierania Systemu Rzdw (ang. Governance Facility).

21

1.2. ZASADY INTERPUNKCJI

1.2.1. Uwagi oglne

Polskie zasady interpunkcji rni si znacznie od regu stosowanych na przykad w jzyku angielskim czy francuskim, szczeglnie jeli chodzi o funkcj przecinka. Stawiajc przecinki, nie powinnimy wic wzorowa si na oryginale, lecz na budowie i cechach polskiego zdania, ktre jest wynikiem tumaczenia.

Polskie zasady interpunkcji s cile okrelone pominicie lub niewaciwe uycie znaku interpunkcyjnego jest najczciej bdem jzykowym.

1.2.2. Uycie przecinka wybrane zasady szczegowe

Uycie przecinka w jzyku polskim zaley przede wszystkim od konstrukcji gramatycznej zdania (skadni), a nie od jego dugoci, przestankowania oddechowego itp. Jego podstawow funkcj jest oddzielanie czonw wypowiedzenia. Naley pamita przy tym o zasadzie nierozdzielania wyrazw tworzcych zwizek skadniowy (podmiotu od orzeczenia, przydawki, dopenienia czy okolicznika od okrelanych przez nie wyrazw).

1.2.2.1. Nie stawiamy przecinka

NIE ROZDZIELAMY przecinkiem zda zoonych wsprzdnie, ktre poczone s spjnikami cznymi, rozcznymi i wyczajcymi:

i, bd, tudzie, oraz, albo, lub, ni, ani, czy, zarazem, a (=i) Uwaga ! - Jeli spjnik i jest wynikowy, tzn. rwnoznaczny z tote, wic, moemy postawi przed

nim przecinek. Te sowniki s ju nieaktualne, i trzeba bdzie zamwi nowe.

- Jeli tekst nastpujcy po ww. spjnikach ma charakter dopowiedzenia lub jeli spjniki te powtarzaj si (i peni t sam funkcj) przecinek stawiamy.

Otrzymalimy spore fundusze, i nie wykorzystalimy ich w caoci.

Do wykonania tego zadania potrzebujemy i czasu, i ludzi.

- Czsto wtrcenia i dopowiedzenia wprowadzane s przez poczenia spjnikw z przyswkami i zaimkami. Poprzedzamy je przecinkiem.

i to, albo raczej, lub raczej, czy raczej, albo lepiej, ani te, ani nawet, czy moe

- Jeli spjnik czy wprowadza zdanie podrzdne, przecinek stawiamy: Nie powiedzia (czego?), czy na pewno przyjdzie.

Zapyta (o co?), czy bdziemy gotowi przed poudniem.

- Zdarza si, e w zdaniu pojawia si ponownie ten sam spjnik, ale peni on inn funkcj. W takim przypadku przecinka przed nim nie stawiamy.

W wolnym czasie ucz si angielskiego i francuskiego i chodz na basen.

22

Dodatkowe zasady szczegowe:

a) inaczej ni w jzyku angielskim i francuskim przecinkiem nie oddzielamy pojedynczych okolicznikw miejsca, czasu, czstotliwoci itp.:

On 9 September 2002, the Commission decided to close the procedure.

W dniu 9 wrzenia 2002 r. Komisja podja decyzj o zamkniciu postpowania.

Dans le cadre de ce programme, le Canada collabore avec les membres de la CE

W ramach tego programu Kanada wsppracuje z czonkami Wsplnoty Europejskiej...

Every five years, the citizens elect their representatives to the European Parliament.

Co pi lat obywatele wybieraj swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego.

Le Conseil europen a tenu Tampere, les 15 et 16 octobre 1999, une runion spciale.

W dniach 1516 padziernika 1999 w Tampere odbyo si specjalne posiedzenie Rady Europejskiej.

Jeli jednak dwa okoliczniki tego samego typu (miejsca, czasu itp.) stoj w zdaniu obok siebie, oddzielamy je przecinkiem wwczas, gdy drugi z nich jest dokadniejszym okreleniem pierwszego (zawa jego zakres):

W 2004 r., bezporednio przed przystpieniem do UE, intensywno pomocy znacznie si zmniejszya.

ale: Bezporednio przed przystpieniem do UE w 2004 r. intensywno pomocy znacznie si zmniejszya.

Szczyt odby si na poudniu Finlandii, w Tampere.

ale: Szczyt odby si w Tampere na poudniu Finlandii.

b) nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach odnoszcych si do wczeniejszych wypowiedzi, takich jak:

niezalenie od tego, std, w takim przypadku, mimo to, dziki temu, w tym celu, w ten sposb, z tego powodu, na tej podstawie, pod tym wzgldem, na podstawie powyszych faktw, w tym kontekcie, w tej sytuacji, wobec powyszych okolicznoci, w zwizku z tym, w zwizku z powyszym, w wietle powyszych ustale itp. Consequently, the arrangements shall be limited to products originating in EFTA States.

W zwizku z tym powysze ustalenia ogranicza si do produktw pochodzcych z pastw EFTA.

Dans ce cas, la Commission entreprendra une analyse indpendante.

W takim przypadku Komisja przeprowadza niezalen analiz.

Thus, the Commission is of the opinion that

Std Komisja jest zdania, e

c) nie stawiamy przecinka po wyrazach i wyraeniach wprowadzajcych typu: jednak, jednake, niemniej jednak, w efekcie, w rezultacie, dlatego, dlatego te, a zatem, tote, w praktyce, z reguy, w zasadzie, zasadniczo, przede wszystkim, na og, dodatkowo, podobnie, tym samym, z drugiej strony, w szczeglnoci, ponadto, wreszcie, jednoczenie, prawdopodobnie, w pewnym stopniu, tote: Furthermore, in the early stages growth tends to strengthen first in urban areas.

23

Ponadto tendencje wzrostowe pojawiaj si pocztkowo raczej na obszarach miejskich.

As a result, BEs position has become very strong.

W rezultacie spka BE uzyskaa bardzo siln pozycj.

Nanmoins, la Commission a considr

Niemniej jednak Komisja uznaa/ Komisja uznaa niemniej jednak ...

In principle, everyone has to register his vehicle in the Member State in which

W praktyce kady musi zarejestrowa swj pojazd w pastwie czonkowskim, w ktrym

In particular, this institution is not empowered to certify expenditure.

W szczeglnoci instytucja ta nie ma uprawnie do powiadczania wydatkw.

Bardzo czsto jednak te same wyraenia wystpuj w rodku zdania, wprowadzajc zdanie podrzdne albo wtrcenia, i wtedy oczywicie poprzedzamy je przecinkiem:

Spka BE uzyskaa bardzo silna pozycj, w rezultacie moga stosowa ceny dumpingowe.

Rozwizanie to ma wiele wad, przede wszystkim jest bardzo kosztowne.

Stawiamy te przecinek po wyraeniach bdcych rwnowanikami zda: co wicej, co gorsza, co wane, cilej, innymi sowy: In other words, the European Council determines the shape it wants the EU to have.

Innymi sowy, Rada Europejska okrela ksztat, jaki pragnie nada Unii Europejskiej.

Moreover, the company has been exempted from paying the income tax.

Co wicej, przedsibiorstwo zwolniono z podatku dochodowego.

Po ogem i w sumie na pocztku zdania zasadniczo nie stawia si przecinka. Mona to zrobi tylko w przypadku, gdy wyraenia te oznaczaj tyle co podsumowujc i odnosz si do wczeniej wyliczanych elementw:

Ogem sytuacja przedsibiorstwa jest korzystna.

Ogem wydatki za rok 2004 wynosz.

lub Ogem, wydatki za rok 2004 wynosz.

d) zasadniczo nie stawiamy przecinka po rozpoczynajcych zdanie wyraeniach typu: zgodnie z..., bez wzgldu na..., niezalenie od..., w wietle.., stosownie do..., w odniesieniu do..., w zwizku z..., w odrnieniu od, wobec, w nawizaniu do..., w oparciu o..., na podstawie..., na mocy..., w nastpstwie..., w wyniku..., w przypadku, ze wzgldu na..., na zasadzie odstpstwa od... itp.,

o ile nie nastpuje po nich adne wtrcenie: Pursuant to Art. 3 (2) of the EC Treaty, the Commission presented a proposal for a Council decision.

Zgodnie z art. 3 ust. 2 Traktatu WE Komisja przedstawia wniosek dotyczcy decyzji Rady.

Further to the arrangements made in Nice, the EU and Canada have begun regular consultations.

W wyniku ustale dokonanych w Nicei UE i Kanada rozpoczy regularne konsultacje.

By derogation / By way of derogation from Article 8(4), the quantity released into free circulation...

Na zasadzie odstpstwa od art. 8 ust. 4 iloci wprowadzane do swobodnego obrotu...

24

Under the system set up in Directive 92/53/EEC, a Member State may not refuse to.

Na mocy dyrektywy 92/53/EWG pastwo czonkowskie nie moe odmwi...

Jeli wyraenia te maj inn pozycj w zdaniu, oddzielamy je przecinkami (lub mylnikami), w przypadku gdy same stanowi wtrcenie lub dopowiedzenie:

Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy.

ale: Program jest realizowany, zgodnie z warunkami umowy, we wsppracy z partnerami spoecznymi.

Program jest realizowany zgodnie z warunkami umowy we wsppracy z partnerami spoecznymi.

Program jest realizowany we wsppracy z partnerami spoecznymi, zgodnie z warunkami umowy.

e) nie stawiamy przecinka ani przed, ani po wyraeniach rozpoczynajcych si od w celu Cho wydaje si to oczywiste, jest to bd nagminnie popeniany w tumaczeniach z angielskiego.

In order to implement the Directive, Member States shall adopt appropriate provisions...

W celu wdroenia niniejszej dyrektywy pastwa czonkowskie przyjmuj odpowiednie przepisy

nie poprzedzamy przecinkiem skrtw itp., itd. The track must be as clean and dry as possible (e.g. free of gravel, leaves, snow, etc.).

Droga musi by moliwie jak najczystsza i sucha (tzn. bez wiru, lici, niegu itd.).

f) nie rozdzielamy przecinkiem dwch spjnikw, spjnika i zaimka wzgldnego, zaimka wzgldnego i spjnika.

a e, a cho, a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a wic, i cho, ktry jeli, e aby, e gdy, e jeli

Jeli jednak chcemy podkreli zdanie wtrcone, wydzielamy je dwoma przecinkami lub mylnikami.

Powiedzia, e jeli nic mu nie przeszkodzi przyjedzie jutro rano.

Przyjechaem przed chwil i, cho jestem zmczony, mam ochot natychmiast wybra si na zwiedzanie miasta.

g) konstrukcje, w ktrych zaimki podobne do wzgldnych nie s oddzielane przecinkiem: Zrobiby dla niej nie wiadomo co.

Moemy obejrze ten film gdzie indziej.

Nie wiem gdzie.

Czasem o pozycji przecinka decyduje akcent logiczny: Nie wiadomo kiedy, przyszed Wacek.

lub Nie wiadomo, kiedy przyszed Wacek.

Jeli zasady interpunkcyjne zostawiaj nam wybr, skaniamy si ku niestawianiu przecinkw.

25

1.2.2.2. Stawiamy przecinek

ROZDZIELAMY przecinkiem wszystkie pozostae typy zda zoonych, tj.: wszystkie zdania podrzdnie zoone; zdania wsprzdne poczone bezspjnikowo; zdania wsprzdne poczone spjnikami przeciwstawnymi (a, ale, lecz, jednak,

jednake, za, wszake, owszem, natomiast, tylko, tylko e, jedynie, przecie, raczej, tymczasem, za to);

zdania wsprzdne poczone spjnikami wynikowymi (wic, dlatego, tote, to, zatem, wobec tego, skutkiem tego, wskutek tego, tedy, przeto);

zdania wsprzdne poczone spjnikami wyjaniajcymi (czyli, to jest, to znaczy, innymi sowy).

26

Wyrazy, przed ktrymi stawiamy przecinek:

a (a take w poczeniach:

a gdy, a jeli, a kiedy, a mianowicie, a poniewa, a e, a wic, a cho)

aby acz aczkolwiek albowiem ale bo bowiem by byle byleby chocia chociaby cho choby chyba e (eby) czyli dlatego (e, i) dopiero gdy (jak, kiedy) dopki gdy (a take w poczeniach: potem gdy, teraz gdy, wtedy gdy, z chwil gdy) gdyby gdy gdzie i (= wic, tote) ile ilekro im inaczej

innymi sowy i jako e jednak jednake jeli jeliby jeeli jeeliby lecz ledwie ledwo mimo to mimo e (i) natomiast nim o ile po czym podczas gdy pomimo to pomimo e poniewa pki przeto skoro skutkiem tego (czego) tedy to jest to znaczy tote tyle e tylko e (i) tym bardziej e tymczasem

w miar jak w razie gdyby wic wanie gdy (jak, kiedy) wprzd nim wszake wtedy za to zaledwie zanim za zwaszcza gdy (kiedy) zwaszcza e (i) e (a take w poczeniach:

e aby, e a, e gdy, e jeli) eby

27

Dodatkowe zasady szczegowe:

a) spjniki wprowadzajce zdania skadowe bywaj rozbudowane (spjniki zespolone): chyba e, chyba eby, ile e, jak gdyby, jako e, mimo e, pomimo to, pomimo e, tylko e, tym bardziej e, wanie gdy, wanie jak, wanie kiedy, podczas gdy, pod warunkiem e, w zalenoci od ktrego, w przypadku gdy, wwczas gdy, wycznie jeli, tak aby, w konsekwencji czego, zwaszcza gdy, zwaszcza jeli, zwaszcza kiedy, zwaszcza e

Przecinek stawiamy przed caym czonem, a nie midzy jego elementami: Warunki umowy obowizuj do 31 grudnia, chyba e strony postanowi inaczej.

Alkohol nie jest wrogiem czowieka, pod warunkiem e czowiek sam go takim nie uczyni.

W przypadku gdy osoba ubiegajca si o azyl posiada wan wiz, zastosowanie maj przepisy, na podstawie ktrych wydano tak wiz.

Zoenia zawierajce e, gdy, jak i aby mona niekiedy rozdzieli, ale tylko wtedy, gdy akcent znaczeniowy w zdaniu pada na element stojcy przed spjnikiem:

Jest to moliwe, pod warunkiem e wszystkie strony wyra na to zgod.

ale: Jest to moliwe jedynie pod warunkiem, e wszystkie strony wyra na to zgod.

Dokument sformuowano jasno, tak aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

ale: Dokument sformuowano tak, aby adna ze stron nie miaa wtpliwoci.

Najczciej spotykane poczenia tego typu:

dlatego i, dlatego e, dopiero gdy, podobnie jak, potem gdy, tak aby , tak by, tak i, tak jak, tak jakby, tak e, tak eby, taki jak, taki sam jak, tam gdzie, tam skd, ten sam co, teraz gdy, to co, tym bardziej i, tym bardziej e, w miar jak, wtedy gdy, z chwil gdy

b) zdania wtrcone nie tylko poprzedzamy, ale te zamykamy przecinkiem: Pastwo czonkowskie, ktre wydao zezwolenie, jest odpowiedzialne za rozpatrzenie wniosku.

Czasy, kiedy decyzje podejmowano jednogonie, dawno miny.

Informacj o tym, e produkt dziaa niewaciwie, naley przekaza przed upywem gwarancji.

- Wyraenia wprowadzajce wyjanienia i wyliczenia:

czyli..., to jest..., to znaczy... - Wyraenia uwypuklajce treci zawarte w czonie poprzednim:

na przykad, chyba, przynajmniej, zwaszcza, prawdopodobnie, ewentualnie, nawet, raczej.

Uwaga! Jeli wyrae tych nie da si opuci bez szkody dla zdania (tzn. nie peni one funkcji dopowiedzenia), przecinka nie stawiamy.

Zgoszenia przesane na przykad poczt elektroniczn musz by wzite pod uwag.

28

- Wyrazy i wyraenia oznaczajce stosunek osoby mwicej do treci wypowiedzi:

bez wtpienia, bynajmniej, doprawdy, istotnie, na odwrt, naturalnie, niestety, niewtpliwie, niezawodnie, oczywicie, odwrotnie, owszem, przeciwnie, rzeczywicie, rzecz jasna, zapewne.

- Wyrazy poza zdaniem:

sowem, cile, cilej, cile mwic, innymi sowy, krtko, inaczej. c) zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na -c, -szy lub -wszy Wedug nowych zasad interpunkcji przecinkiem oddzielamy wszystkie, nawet najkrtsze

zdania skadowe wprowadzane przez imiesowy zakoczone na -c, -szy lub -wszy. Jeli jest to zdanie wtrcone, obejmujemy je przecinkami z obu stron:

Czynic tak, nadawcy zakcali konkurencj na rynku mediw.

Instytucja kredytowa zamierza, poczwszy od przyszego roku, zmieni warunki porcze.

Jeli przed imiesowem stoi spjnik, przed ktrym normalnie take stawia si przecinek, pozostawiamy tylko przecinek przed tym spjnikiem:

Zamknito postpowanie, mimo e uwzgldniajc dotychczasowe wyniki, istniao podejrzenie naruszenia przepisw.

ale: Zwaywszy, e istniao podejrzenie naruszenia przepisw, naleao kontynuowa postpowanie.

Regua ta dotyczy rwnie frazeologizmw w rodzaju krtko mwic, szczerze mwic itd. Wyjtki stanowi tu imiesowy cakowicie zleksykalizowane, takie jak wyjwszy kogo, co, oraz przypadki, w ktrych omawiany typ rwnowanika stoi bezporednio po zaimku lub spjniku (np. Znam ucznia, ktry nie zastanawiajc si dugo, podaby sposb rozwizania tego zadania).

Mwiem o osobie, ktra trenujc codziennie, osigna doskonae rezultaty.

Szed i machajc rkami, co do siebie mwi.

d) typowe dla tekstw prawnych wyraenie z zastrzeeniem... ma charakter wtrcenia i zawsze oddzielamy je przecinkami.

Uwaga: w polskich tekstach prawnych wyraenie to rzadko stawia si na pocztku zdania, na co wskazywaby orygina angielski:

Subject to Article 5, every individual is entitled to access to information.

Kademu przysuguje, z zastrzeeniem art. 5, prawo dostpu do informacji.

Subject to paragraph 3, guarantee agreements are liable to interest.

Wykonanie umw porczenia podlega oprocentowaniu, z zastrzeeniem ust. 3.

e) wyliczenia Wyliczenia i wyszczeglnienia wprowadzone przez wyraz jak zawsze poprzedza przecinek.

Tumaczymy takie akty prawne, jak: decyzje, dyrektywy, rozporzdzenia.

29

1.2.2.3. Stawiamy lub nie a) jednym z trudniejszych przypadkw s wyraenia przydawkowe po rzeczowniku,

wprowadzane przez imiesowy typu -cy, -any, -ony, -ty. Generalnie zasada jest taka, e przecinkiem oddzielamy wyraenia stanowice dopowiedzenie, dodatkow informacj na temat ju okrelonego rzeczownika. Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie okrela rzeczownik wczeniej nieokrelony (zawa jego zakres). Rnic wida na takim przykadzie:

Dotyczy to wszystkich pastw EFTA, bdcych stronami umowy.

Dotyczy to wszystkich pastw EFTA bdcych stronami umowy.

W pierwszym zdaniu mowa o wszystkich pastwach EFTA, a zarazem wszystkie te pastwa s stronami umowy. W drugim zdaniu mowa o tych spord pastw EFTA, ktre s stronami umowy. Inne przykady:

Takim pastwem jest rwnie Chorwacja, kandydujca do UE.

Okrelenie kandydujca do UE jest informacj dodatkow, bo rzeczownik okrelony jest ju przez sam nazw, ale:

rodki te przeznaczone s dla pastw kandydujcych do UE.

albo: Unia prowadzi polityk rwnych szans, opart na poszanowaniu praw jednostki

ale: Unia prowadzi polityk opart na poszanowaniu praw jednostki.

b) wyraenia porwnawcze Nie stawiamy przecinka przed czonem porwnawczym wprowadzonym przez wyrazy jak, jakby, jako, ni, niby, niby to, niczym, ni to, ni, podobnie chyba e maj wyranie charakter dopowiedzenia.

Zrobisz to lepiej ni ja.

Jest guchy jak pie.

Przecinek stawia si, gdy czon taki stanowi zdanie podrzdne w zdaniu zoonym. Jest wyszy ni Piotr.

ale: Jest wyszy, ni mylaem.

W porwnaniach paralelnych (tak, jak; taki, jaki; tyle, co; ten, co; zarwno, jak i; rwnie, jak) przecinek mona postawi, chyba e skadniki porwnania nie przeciwstawiaj si sobie wyranie lub jeli chcemy porwnanie osabi.

Mam tyle samo pracy, co w zeszym tygodniu.

Uwaga: Naley odrni porwnania paralelne, w ktrych stawiamy przecinek (wymienione powyej), od porwna, ktre nie maj wyranego charakteru paralelnego i w przypadku ktrych nie stawiamy przecinka: tak samo... jak; ten sam... co; taki... jak:

Jednostki te wchodz w skad tej samej grupy przedsibiorstw co operatorzy statkw powietrznych.

30

c) jak To wyraz dosy kopotliwy pod wzgldem interpunkcji. Najwaniejsze zasady:

Nie stawiamy przecinka, jeli wyraenie wprowadzone tym wyrazem nie jest form zdaniow, czyli w uproszczeniu, nie zawiera czasownika:

So far, no irregularities have been observed.

Jak do tej pory nie zaobserwowano adnych nieprawidowoci.

In such cases, the State should act as a private investor.

W takich przypadkach pastwo powinno zachowywa si jak inwestor prywatny.

Wyraenie takie moe mie jednak charakter wtrcenia i wtedy przecinek (przecinki) s niezbdne:

Pastwa o niskiej gstoci zaludnienia, jak Finlandia czy Szwecja, korzystaj ze specjalnych funduszy pomocowych.

Jeli jak wprowadza zdanie skadowe, zawsze oddzielamy je przecinkiem (przecinkami):

Jak wida, nie udao si jak dotychczas osign wikszoci celw strategii lizboskiej.

Wyraenia taki jak nie oddziela si przecinkiem, chyba e wprowadzamy wyliczenie wtedy stawiamy przecinek przed taki:

Instytucje takie jak Komitet Ekonomiczno-Spoeczny peni przede wszystkim funkcj konsultacyjn.

S te instytucje penice funkcj konsultacyjn, takie jak Komitet Regionw czy Komitet Ekonomiczno-Spoeczny.

Uwaga: jeli elementw wyliczanych w ten sposb jest wicej ni dwa, powinnimy poprzedzi je dwukropkiem.

tak jak, zarwno jak i W wyraeniach tego typu przecinek stawiamy zawsze przed jak:

Wnioski mona przesya zarwno w formie drukowanej, jak i elektronicznej.

Dotacje na ten cel udzielane s tak przez Komisj, jak wadze centralne i regionalne.

d) po wedug, zdaniem, w opinii Wedug, zdaniem, w opinii nie potrzeba oddziela przecinkiem, ale mona to zrobi, eby podkreli wtrcony (zewntrzny) charakter tych wyrae.

In Commissions opinion, such support was not fully justified.

Zdaniem Komisji tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

lub rzadziej: Zdaniem Komisji, tego rodzaju wsparcie nie byo w peni uzasadnione.

e) po pierwsze, po drugie S trzy moliwoci: bez adnego znaku interpunkcyjnego, z przecinkiem lub z dwukropkiem. Najlepiej kierowa si wyczuciem. Nie oddzielamy, jeli wyraenie jest bardziej wskazaniem hierarchii wanoci ni zapowiedzi wyliczenia i znaczy tyle co przede wszystkim:

31

Po pierwsze nie naley traktowa Trybunau Sprawiedliwoci jako instytucji zastpujcej sdy krajowe.

Z kolei dwukropek jest dobrym rozwizaniem, kiedy elementy wyliczane s dugie i same w sobie zawieraj przecinki. W pozostaych przypadkach najlepiej postawi przecinek.

f) na przykad

Wyraenie to ma najczciej charakter wtrcenia, i jeli stoi w rodku zdania, oddzielamy je z obu stron przecinkami; nie stawiamy jednak przecinka po wyrazie przykad:

Products intended for children, for example, markers are usually non-toxic.

Produkty przeznaczone dla dzieci, na przykad zakrelacze, nie s zazwyczaj toksyczne.

Jeli nie jest to wtrcenie, przecinkw nie stawiamy wcale. Rnica midzy wyraeniem wtrconym a niewtrconym bywa wana:

Produkty sprowadzane, na przykad z Chin, podlegaj odrbnej procedurze celnej.

Produkty sprowadzane na przykad z Chin podlegaj odrbnej procedurze celnej.

Pierwsze zdanie jest nielogiczne, bo wynika z niego, e odrbna procedura celna dotyczy wszystkich sprowadzanych produktw. Drugie jest logiczne, gdy oznacza, e odrbna procedura dotyczy produktw sprowadzanych tylko z okrelonych pastw.

g) formuki grzecznociowe w listach Zwrot grzecznociowy we wstpie do listu, np. Szanowny Panie, zamykamy wykrzyknikiem. Przecinek jest moliwy, ale wtedy tre listu naley zacz od maej litery. Po formukach zamykajcych, np. Z wyrazami szacunku itp., nie stawiamy adnego znaku interpunkcyjnego.

1.2.3. Inne znaki interpunkcyjne

1.2.3.1.Kropka

Kropk zamykamy wypowiedzenie, tzn. zdanie lub jego rwnowanik.

Kropka po cyfrach arabskich oznacza, e mamy do czynienia z liczebnikiem porzdkowym. w 2. (drugiej) osobie

5. (Pity) Puk Strzelcw

12. (Dwunasty) Konkurs Modych Talentw

Uwaga! Nie stawiamy kropki po cyfrze oznaczajcej dat, jeli miesic zapisano sownie.

5 maja, 16 kwietnia

Nie stawiamy te kropki przy zapisywaniu godzin, jeli sowo godzina zostao uyte. w godz. 1517

Jeli z kontekstu jednoznacznie wynika, e zosta uyty liczebnik porzdkowy, kropk pomijamy:

32

Basia chodzi do 5 klasy.

Zapisz to w 3 kolumnie.

Nie stawiamy kropki po tytuach.

Zbieg kropki i symbolu przypisu: Odnonik do przypisu na kocu zdania umieszcza si przed kropk. Jeeli zdanie koczy si skrtem zamknitym kropk (np. r.), odnonik do przypisu stawia si po skrcie, a nastpnie zamyka si cae zdanie jeszcze raz kropk. Przykad:

Badania przeprowadzono w 2007 r.1.

Jeeli przypis koczy si linkiem, nie stawiamy po nim kropki.

1.2.3.2. Dwukropek Dwukropek uywamy przed cytatem, wyliczeniem poprzedzonym zapowiedzi wyliczenia i zoonym z wicej ni dwch elementw, ale mona take poprzedzi w ten sposb zdanie bdce uzasadnieniem poprzedniej myli:

Takie praktyki stanowi zakcenie konkurencji: przynosz one korzy wybranej grupie podmiotw.

Gdy cytat skada si z dwu lub wikszej liczby zda, zaczynamy go wielk liter, jeli jest krtszy moemy rozpocz liter ma.

Dwukropka nie uywa si po nagwkach, przed wykresami ani tabelami. W przypadku gdy w tekcie oryginau pojawia si dwukropek, zalecane jest jego usunicie i rozpoczcie pierwszego zdania w danym punkcie od wielkiej litery. W wyjtkowych przypadkach, gdy wypowied nastpujca po dwukropku rzeczywicie stanowi kontynuacj wypowiedzi rozpocztej w nagwku, mona dwukropek pozostawi i kontynuowa zdanie z maej litery.

Jeli wystpuje dwukropek, to to, co nastpuje po nim, jest dalsz czci tego samego zdania. Co oznacza, e po dwukropku kontynuujemy zdanie ma liter i koczymy rednikiem. Przy czym wyliczenia, ktre nastpuj po dwukropkach, s to listy co oznacza, e te cyferki to punkty, a nie ustpy, wic obowizuje po nich nawias. Jeli punkt skada si z wielu zda, to rednik stawia si po ostatnim z nich. Na przykad:

A. Zastosowane metody: 1) metoda . , ; 2) metoda . , ; 3) metoda .

1.2.3.3. rednik

rednik wydziela czci wypowiedzi mocniej ni przecinek, ale sabiej ni kropka. Uywamy go niekiedy w zdaniach zawierajcych rozbudowane wyliczenia, w ktrych uyto te wielokrotnie przecinkw, np.

Czonkostwo w midzynarodowej komisji zostao przyznane, jak nastpuje: Francja, 4; Niemcy, 5; Wochy, 3; Zjednoczone Krlestwo, 1; Stany Zjednoczone, 7.

1.2.3.4. Cudzysw Podstawowym cudzysowem jest . Jeli wprowadzamy dodatkowy cudzysw wewntrzny (cytat w cytacie), uywamy tzw. cudzysowu niemieckiego: .

33

Nie ujmujemy w cudzysw wyrae obcego pochodzenia piszemy je kursyw.

Kropk stawiamy zawsze PO cudzysowie. Powiedzia: Mam tego do.

Jeli cytat urywamy, to wielokropek stawiamy po nim.

Inne znaki emotywne (znak zapytania, wykrzyknik, wielokropek) stawiamy albo przed zamykajcym cudzysowem jeli odnosz si do treci w jego obrbie, albo po nim jeli odnosz si do caego zdania.

Zapyta: Masz na to czas?.

Czy pamitasz skd pochodzi cytat: Ogary poszy w las?

Uwaga! W aktach zmieniajcych obowizuj nieco inne zasady: W aktach zmieniajcych nie obowizuje zasada, e wewntrz cudzysoww umieszcza si wycznie znaki emotywne (znaki zapytania, wykrzykniki, wielokropki), pozostae za przenosi si poza cudzysw. Jeli np. informuje si o dodaniu nowego tiret, to wewntrz cudzysowu bdzie si musia znale przecinek. Natomiast po cudzysowie stosujemy interpunkcj obowizujc w danym kontekcie.

Ten zapis uznajemy za poprawny: W pkt 12 (decyzja Komisji 92/486/EWG) w czci 1.2 dodaje si tiret w brzmieniu: decyzj Komisji 2005/67/WE z dnia 28 stycznia 2005 r. (Dz.U. L 27 z 29.1.2005, s. 55)..

Wan rol odgrywa tu potrzeba konsekwencji. O ile z kropk przed cudzysowem, zamiast po, mona by si jako pogodzi, o tyle zdanie zakoczone przecinkiem lub rednikiem byoby race. Z tego wzgldu pamitamy w tych przypadkach o postawieniu kropki po cudzysowie.

- decyzja Komisji 2005/67/WE,

- decyzja Rady 2004/55/WE,.

Ta sama regua dotyczy tiret.

Zob. rwnie Interpunkcja w aktach zmieniajcych w pkt 2.1.2.1. W specyficznych zastosowaniach pojawia si te cudzysw ostroktny: lub . Cudzysw o ostrzach skierowanych do rodka jest uywany do specjalnych wyrnie w tekcie i w przypadku, gdy wystpuje cudzysw w cudzysowie. Cudzysw suy gwnie do wyodrbniania znacze (w pracach naukowych i w sownikach), a take do wyodrbniania partii dialogowych i przytocze, zwaszcza w utworach poetyckich.

Symbole te mona wprowadzi z tablicy znakw, lub uzyska skrtami klawiaturowymi Alt+0171 i Alt+0187 z klawiatury numerycznej.

Mam przyjemno ogosi zwycizc konkursu Logo UE powiedzia komisarz

1.2.3.5. Mylnik, ppauza, cznik

W tradycyjnej typografii uywa si trzech dugoci pauz:

mylnik (pauza),

ppauza (pauza rednia),

- cznik (dywiz).

34

W praktyce jednak coraz czciej znak dugiej pauzy zastpowany jest ppauz. Dlatego omwimy zastosowanie kadego z tych znakw z osobna, zalecajc jednake uywanie w pimie jedynie dwch znakw: pauzy redniej i cznika.

Mylnik (szeroko litery M)

Niektre zastosowania mylnika (w poniszych przykadach mona rwnie uy znaku ppauzy w funkcji mylnika):

- wprowadza czon uoglniajcy lub podsumowujcy Meksyk, Dominikana, Reunion wszystkie te miejsca chc odwiedzi w czasie wakacji.

- pozwala unikn powtrze, zastpujc czon pominity Pan Iksiski otrzyma 20 % gosw, pan Igrek 5 %.

- zastpuje to jest, to s przed zaimkiem to Nowa ksika tego autora to absolutny bestseller.

- w bardzo rozbudowanych zdaniach suy jako sposb nawizania do przerwanej myli: Aby umoliwi dziaania pozwalajce beneficjentom dostosowa si do spoeczestwa pastwa czonkowskiego pod wzgldem spoeczno-kulturowym oraz uznawa wartoci zawarte w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej naley podj odpowiednie rodki prawne.

- suy do mocniejszego wydzielenia czci zdania lub klarowniejszego zapisu (zwaszcza jeli wystpuje zbyt due nagromadzenie przecinkw)

Pojedziemy nad morze, jeli Marta ktra zajmuje si teraz wanym projektem dostanie urlop.

Jeli mylnik zbiega si z innym znakiem interpunkcyjnym:

a) przecinek przed mylnikiem pomijamy;

b) kropk, pytajnik, wielokropek i wykrzyknik przed mylnikiem pozostawiamy.

Przed mylnikiem i po nim zawsze stawiamy spacj.

Mylnik wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+Alt+klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej.

Ppauza (szeroko mniej wicej litery N) Uywamy jej do wyraenia relacji od do.

W Polsce istniej dwie szkoy typograficzne. Jedna zaleca stosowanie w tym wypadku cznika, druga ppauzy. W Urzdzie Publikacji przyjto konsekwentny zapis z ppauz, bez spacji.

program na lata 20072013

1520 %

lekarz przyjmuje w godz. 1015

Jeli wymieniamy przedzia artykuw, midzy dwoma liczbami stosujemy ppauz bez spacji, np.:

35

art. 46

Zapis z cznikiem (czyli art. 4-6) nie jest bdny. Oba zapisy s poprawne, jednak Urzd Publikacji zaleca stosowanie ppauzy dla zachowania konsekwentnego zapisu.

Ppauz wpisujemy, korzystajc z kombinacji klawiszy Ctrl+klawisz minusa na klawiaturze alfanumerycznej.

cznik cznik, inaczej dywiz jest krtszy ni mylnik (ma szeroko rwn jednej czwartej litery M) i czy si ze znakiem literowym bezporednio (bez spacji). Zasadniczo jest znakiem midzywyrazowym.

czarno-biay

Pawlikowska-Jasnorzewska

10-dniowy

Warszawa 00-930

trzecio- i drugorzdni

cznik suy rwnie do dodawania kocwki liczby mnogiej do wyrazu w liczbie pojedynczej:

dokument(-y)

pastwo(-a) czonkowskie

cznik znajduje si na klawiaturze pomidzy klawiszem 0 a klawiszem znaku rwnoci.

1.2.3.6. Wielokropek

Za pomoc wielokropka umieszczonego w nawiasie kwadratowym (czasem okrgym) oznaczamy opuszczenie fragmentu cytowanego tekstu.

Jeeli wielokropek zbiega si z przecinkiem, rednikiem lub kropk znaki te opuszczamy.

Jeeli zbiega si z pytajnikiem, wykrzyknikiem lub pauz znaki te pozostawiamy.

Jeli wielokropek wystpuje na kocu zdania, nie stawiamy po nim kropki.

Jeli wielokropek wystpuje na pocztku tekstu, uywa si po nim spacji. Jeli oznaczamy nim opuszczenie fragmentu tekstu, spacj umieszczamy i przed nim, i po nim.

Naley unika stosowania wielokropka w celu wyraenia kontynuacji, w zamian za itd.

1.2.3.7. Ukonik prawy Znaku tego uywamy w celu pokazania alternatywy (i/albo), zastpienia sowa na w wyraeniach typu km/godz. oraz zapisania uamkw (19/100) i adresw (ul. Reja 5/10.) Przykady uy niepoprawnych:

Zalesie k/Warszawy (popr. Zalesie k. Warszawy),

w/g (wg).

36

1.2.3.8. Znak zapytania Zbieg znaku zapytania z innym znakiem interpunkcyjnym

Zwaszcza przy wyliczeniu, po znaku zapytania moe stan znak dzielcy (najczciej przecinek i rednik), np.:

Przydawki odpowiadaj na pytania: jaki?, ktry?, ile?, czyj?, czego?, z czego?

Trzeba rzekomo mwi dokd?, kiedy idzie o kierunek (np. Dokd idziesz?), a gdzie?, gdy chodzi o miejsce (np. Gdzie jeste?).

1.2.3.9. Podzia wyrazw w tabeli Jeeli polskie tumaczenie nagwkw tabeli jest dusze ni nagwek w oryginale, w zwizku z czym nie mieci si w kolumnie i WORD dokonuje (nieprawidowego) podziau, nie naley wprowadza samodzielnie podziau w sowach. Podziay s wprowadzane w drukarni, a potem (najczciej) trafiaj do korekty w Urzdzie Publikacji.

37

1.3. PORADY GRAMATYCZNE I STYLISTYCZNE

1.3.1. Wstp

Wikszo bdw stylistycznych w tekstach tumaczonych to pozostaoci skadni, frazeologii lub idiomatyki jzyka oryginau. Stylistycznie prawidowe tumaczenie powinno brzmie jak tekst napisany od razu po polsku, bez adnych ladw po jzyku, z ktrego dokonywany by przekad. Poniej omwiono najczstsze bdy tego rodzaju pojawiajce si w tumaczeniach oraz przedstawiono wskazwki, jak ich unika. Przykady pochodz wycznie z tumacze z jzyka angielskiego, ale wikszo zasad omwionych w niniejszym rozdziale ma rwnie zastosowanie do tumacze z innych jzykw.

1.3.2. Kolejno podawania znanych i nowych informacji

W jzyku polskim obowizuje zasada podawania w zdaniu najpierw informacji znanej, nawizujcej do tego, co powiedziano poprzednio, a nastpnie uzupeniania jej informacj now. Taki szyk, zwany obiektywnym, uatwia odbiorcy zrozumienie tekstu. W zdaniach angielskich zasada ta nie jest przestrzegana z uwagi na obowizujcy tam sztywny szyk zdania, dlatego aby polski przekad brzmia zrozumiale i naturalnie, czsto potrzebna jest zmiana kolejnoci informacji w stosunku do zdania oryginalnego.

W zdaniu przytoczonym poniej udzia pastw trzecich jest informacj znan, bya o nim mowa we wczeniejszej czci dokumentu, nowym elementem jest natomiast informacja o tym, gdzie zapisane s warunki tego udziau. Z tego powodu informacj o tym naley umieci w drugiej czci zdania. Sugesti lepszego stylistycznie przekadu przedstawiono w ramce:

Agreements or conventions concluded by the European Community shall lay down the conditions and detailed rules for any third-country involvement in providing additional funding to the programme.

Umowy albo konwencje zawarte przez Wsplnot Europejsk przewiduj warunki i szczegowe zasady ewentualnego udziau pastw trzecich w uzupeniajcym finansowaniu programu

Warunki i szczegowe zasady ewentualnego udziau pastw trzecich w uzupeniajcym finansowaniu programu s okrelone w umowach i konwencjach zawartych przez Wsplnot Europejsk.

1.3.3. Sformuowania idiomatyczne i przenone

W jzyku angielskim duo czciej ni w polskim spotyka si wyraenia idiomatyczne i przenone. Dosowny przekad w takich przypadkach prowadzi najczciej do bdw stylistycznych, czasami take do niezamierzonego efektu humorystycznego, dlatego tumaczc naley najpierw ustali sens danego idiomu czy danej metafory, a nastpnie znale odpowiedni sposb wyraenia tego sensu po polsku. Oto przykad zego tumaczenia:

38

In conclusion, the Consultation process has opened a treasure chest of ideas and a desire to participate in a project understood by most to be long-term, and based on learning and constant iterative development.

Podsumowujc, proces konsultacji otworzy skrzyni skarbw pen pomysw i chci udziau w projekcie rozumianym jako dugoterminowy, cigy i wielokrotnie ulepszany rozwj oparty na uczeniu si.

Autor piszc treasure chest mia oczywicie na myli bogactwo i rnorodno pomysw, std nastpujca propozycja bardziej optymalnego przekadu:

Podsumowujc, proces konsultacji sta si rdem bardzo wielu rnorodnych pomysw i zachci uczestnikw do udziau w projekcie, ktry wielu z nich postrzega jako przedsiwzicie dugoterminowe, oparte na uczeniu si i staym rozwoju.

Innym przykadem zastosowania przenoni jest road map, jednak w tym przypadku dosowne tumaczenie, czyli mapa drogowa, przyjo si ju i funkcjonuje w obiegu, chocia mona sobie wyobrazi lepszy przekad tego terminu.

1.3.4. Strona bierna

W polszczynie nieuzasadnione uycie strony biernej czyni wypowied mniej zrozumia, dlatego jeli istnieje taka moliwo (tj. jeli wyjciowe zdanie w stronie biernej zawiera informacje zarwno o czynnoci, jak i o jej wykonawcy), lepiej stosowa stron czynn. Oto przykady:

Assistance to recover duties, taxes or fines is not covered by this Protocol.

Pomoc w zakresie odzyskiwania ce, podatkw lub grzywien nie jest objta niniejszym Protokoem.

Niniejszy protok nie obejmuje pomocy w zakresie odzyskiwania ce, podatkw lub grzywien.

The European Parliament shall be informed by the Commission of committee proceedings on a regular basis.

Parlament Europejski jest regularnie informowany przez Komisj o pracach komitetu.

Komisja regularnie informuje Parlament Europejski o pracach komitetu.

39

1.3.5. Liczba pojedyncza i mnoga

W jzyku polskim niektre rzeczowniki nie posiadaj liczby mnogiej: naley do nich np. polityka. W angielskich tekstach rzeczowniki te wystpuj czsto w liczbie mnogiej, tak jak w poniszych przykadach mona je przeoy, uywajc liczby pojedynczej.

This Directive does not affect Member States' prophylactic vaccination policies.

Niniejsza dyrektywa nie narusza polityk pastw czonkowskich z zakresu szczepie profilaktycznych.

Niniejsza dyrektywa nie wpywa na polityk w dziedzinie szczepie profilaktycznych realizowan przez poszczeglne pastwa czonkowskie.

compatible with other Community policies

zgodne z innymi politykami Wsplnoty

zgodne z polityk Wsplnoty w innych dziedzinach

Uycie liczby mnogiej nie jest jednak bdem, zwaszcza jeeli mowa jest o rnych politykach prowadzonych przez pastwa czonkowskie, np.:

Porwnanie polityk gospodarczych pastw strefy euro

Odwrotnym przykadem jest sowo informacja, ktrego angielski odpowiednik nie ma liczby mnogiej. Zdarzaj si jednak przypadki, w ktrych z kontekstu wynika, e prawidowym odpowiednikiem information byoby sowo informacje w liczbie mnogiej, tak jak w poniszym przykadzie:

The employer shall ensure that information on emergency arrangements involving hazardous chemical agents is available. The relevant internal and external accident and emergency services shall have access to this information.

Pracodawca zapewnia dostpno informacji dotyczcej ustale o stanie zagroenia zwizanym z niebezpiecznymi rodkami chemicznymi. Stosowne wewntrzne i zewntrzne suby ochronne maj dostp do tej informacji.

Oto poprawiona wersja:

Pracodawca zapewnia dostpno informacji dotyczcych ustale o stanie zagroenia zwizanym z niebezpiecznymi rodkami chemicznymi. Informacje te udostpnia si waciwym wewntrznym i

40

zewntrznym subom ochronnym.

Warto rwnie zwrci uwag na tumaczenia rzeczownikw, ktrych ewentualn liczb mnog oznacza si po angielsku przez dodanie nawiasu, np. Member State(s). W tumaczeniu na jzyk polski jest to o tyle kopotliwe, e uzgodnienia liczby wymagaj rwnie inne czci zdania (przymiotniki i czasowniki). Urzd Publikacji w swoim przewodniku proponuje rne rozwizania tej kwestii (http://publications.europa.eu/code/pl/pl-4100206.htm), zwracajc uwag, e forma z lub moe by najlepsz opcj: Czyli zamiast:

W przypadku stwierdzenia, e cel(-e) w zakresie skutecznoci dziaania, zawarty(-e) w planie skutecznoci dziaania, jest/s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosi(-sz) odpowiedniego wkadu w ich realizacj, ...

by moe lepiej by byo napisa: W przypadku stwierdzenia, e cel lub cele w zakresie skutecznoci dziaania, zawarte w planie skutecznoci dziaania, s niezgodne z oglnounijnymi celami i nie wnosz odpowiedniego wkadu w ich realizacj, ...

W niektrych przypadkach mona si rwnie zastanowi nad uyciem wycznie liczby mnogiej. Przykadowo w nagwku tabeli: forma Pastwo(-a) pochodzenia jest prawdopodobnie funkcjonalnie rwnoznaczna z Pastwa pochodzenia sama forma mnoga nie przesdza o tym, e w danej rubryce naley poda wicej ni jedn nazw pastwa. Jeeli stosujemy poczenie liczby pojedynczej i mnogiej, kocwk w nawiasie zawsze zapisujemy z dywizem: jakiego(-ich), akt(-y) (nie: *akt(y)). Naley zwrci uwag na form kocwki: nie: *w ktrym(-ch), ale: w ktrym(-ych), Zawsze na pierwszym miejscu stawiamy wyraz w liczbie pojedynczej, a po nim wyraz w liczbie mnogiej: Na wniosek kraju(-w)

Zasada ta obowizuje rwnie wtedy, kiedy forma liczby mnogiej jest form krtsz ni forma liczby pojedynczej. W takim wypadku zapisujemy w nawiasie cay wyraz w liczbie mnogiej, a nawias oddzielamy od sowa w liczbie pojedynczej spacj:

nie: (w dopeniaczu) *nazw(-y), ale: nazwy (nazw) nie: (w dopeniaczu) *pastw(-a), ale: pastwa (pastw)

1.3.6. Zgodno przypadku w zwizkach rzdu

W tumaczonych dokumentach do czsto spotyka si wyliczenia podobne do przytoczonego poniej:

the safekeeping and management of shares, interests in companies and associations, debentures and other securities or negotiable instruments

przechowywanie i zarzdzanie akcjami, udziaami w spkach i stowarzyszeniach, zobowizaniami i innymi papierami wartociowymi

41

Podane wyej tumaczenie jest gramatycznie bdne, poniewa w jzyku polskim w zwizkach rzdu wyraz poboczny musi wystpowa w przypadku narzuconym przez wyraz centralny, nie mona zatem powiedzie przechowywanie udziaami. Powyszy przykad jest oczywicie bardziej skomplikowany, i dlatego tumaczenie musi wiza si z wiksz ingerencj w konstrukcj zdania. Prawidowo naley napisa:

przechowywanie akcji, udziaw w spkach i stowarzyszeniach, zobowiza i innych papierw wartociowych oraz zarzdzanie nimi

1.3.7. Logika spjnikw

1.3.7.1.and/or a rnica midzy lub i albo

W jzyku polskim przyimek lub oznacza alternatyw czn, za przyimek albo alternatyw rozczn. Zatem zdanie:

Rolnicy mog uprawia len lub konopie.

oznacza, e rolnicy mog uprawia len, konopie, albo obie te roliny jednoczenie, natomiast zdanie:

Rolnicy mog uprawia len albo konopie.

znaczy, e uprawiajc len, nie mona uprawia konopi, i odwrotnie.

W zwizku z tym waciwym odpowiednikiem wyraenia and/or w polszczynie jest samo lub. Nie ma potrzeby stosowania i/lub. Rwnoczenie naley pamita o tym, e tradycyjny podzia na alternatyw rozczn i czn czsto nie jest ju przestrzegany, nawet przez polskiego ustawodawc, a oba przyimki stosowane s zamiennie na podobiestwo pary i i oraz, gwnie dla potrzeb stylistycznych.

1.3.7.2.lub i ani w wyraeniach z przeczeniem

Kiedy or lub and/or wystpuj po przeczeniu, tak jak w cytowanym tutaj fragmencie, prawidowym polskim odpowiednikiem tych spjnikw jest zazwyczaj ani:

if the air carrier is not owned and effectively controlled directly or through majority ownership by Member States and/or nationals of Member States, or by other states listed in Annex 3 and/or nationals of such other states; or

jeeli przewonik lotniczy nie jest wasnoci i nie znajduje si pod skuteczn kontrol, bezporednio bd poprzez pakiet wikszociowy, Pastw Czonkowskich lub/i obywateli Pastw Czonkowskich, bd innych pastw wymienionych w zaczniku 3 lub/i

42

obywateli tych innych pastw

jeeli przewonik lotniczy nie jest wasnoci lub nie znajduje si pod skuteczn kontrol, bezporednio bd poprzez pakiet wikszociowy, pastw czonkowskich ani obywateli pastw czonkowskich, ani te innych pastw wymienionych w zaczniku 3 bd obywateli tych innych pastw

Uwaga: W przypadkach takich jak ten naley patrze na szerszy kontekst, w jakim funkcjonuj spjniki, aby dokadnie zrozumie logik tekstu i wzajemne relacje midzy poszczeglnymi elementami zdania. W cytowanej umowie lotniczej nieco wczeniej jest mowa o tym, e przewonik lotniczy musi jednoczenie by wasnoci i pozostawa pod skuteczn kontrol. Dlatego w przytoczonym fragmencie, ktry otwiera list rodkw, jakie mog zosta podjte w przypadku niespenienia przez niego wymaganych warunkw, mamy jeeli nie jest wasnoci lub nie znajduje si pod kontrol poniewa rodki podejmuje si, jeli niespeniony jest choby jeden warunek. Gdyby we wczeniejszym fragmencie umowy stwierdzano, e przewonik musi by wasnoci lub znajdowa si pod kontrol, tj. e wymaga si od niego spenienia tylko jednego z dwch warunkw, logiczne byoby zastosowanie w cytowanym fragmencie spjnika ani (jeeli nie jest wasnoci ani nie znajduje si pod kontrol, tj. nie spenia adnego z dwch warunkw).

1.3.8. Przyimek for wyraajcy cel

W poniszym przykadzie angielski przyimek for wyraa cel:

For more efficient communication with the citizens, it is necessary to rethink the concept of public consultations..

Dla skuteczniejszej komunikacji z obywatelami naley ponownie zastanowi si nad koncepcj konsultacji spoecznych.

W jzyku polskim wyraenia dla + rzeczownik (czsto odczasownikowy) rwnie mog oznacza cel, ale w sownikach podkrela si, e takie konstrukcje maj charakter bardzo oficjalny i s charakterystyczne dla tekstw prawnych. Dlatego w zalenoci od kontekstu warto czasami uy innego wyraenia, np.:

W celu skuteczniejszej komunikacji [] czy te: Aby umoli