Sveta Gora - Hilandar

Sveta Gora - Hilandar

Sveta Gora, Atos je poluostrvo ali se u nju dolazi iskljuivo brodovima. Kopneni put se koristi samo uz posebnu dozvolu i to u vanrednim sluajevima.Manastiri su povezani neasfaltiranim vijugavim putevima, a do najveeg broja monakih naseobina moe se doi iskljuivo stazama prohodnim i neprohodnim (ponekad krajnje strmim ili zaraslim u rastinje). Mnoge staze prohodne su samo tokom letnjeg prioda jer se njima slivaju potoci od topljenja snega sa Atosa.Jedno od bitnih pravila je da nikada ne eksperimentiete sa stazama koje nemaju putokaz jer moete veoma brzo da zalutate.Ovde donosimo tabelu razdaljina sa priblinim trajanjem peaenja.U IX veku carskom poveljom darovano je monasima pravo samostalne uprave na Atonsu, a njihov broj se tada znaajno poveava. Javlja se i slovensko monatvo, rusko, srpsko i bugarsko. 1453 godine, sa propau Vizantije, nastupa period turske vladavine, ali je Sveta Gora ouvala slobodu pravoslavne vere i samoupravu uz plaanje danka. Carska Rusija u to vreme znaajno pomae Svetogorce.Danas se na Svetoj Gori nalazi 20 velikih manastira, 12 takozvanih skitova, mnotvo kelija i drugih monakih naseobina, a na njenim liticama podvizavaju se pustinjaci.17 manastira su grke monake zajednice: Velika Lavra, Iviron, Dionisijat, Grigorijat, Sveti Pavle, Ksiropotam, Ksenofont, Kutlumu, Pantokrator, Filotej, Karakala, Dohijar, Esfigmen, Simonopetra, Stavronikita i Konstamonit.Tu su i na Hilandar kao i ruski manastir Pantelejmon i bugarski Zograf. Rumuni imaju svoj skit: asnog Pretee na samoj litici poluostrva.Kareja je srednjovekovni gradi u samom centru Svete Gore. U ovoj svojevrsnoj svetogorskoj prestonici nalazi se sedite Svetene optine, koju predvodi Svetogorski prot. Tu su i konaci poslanstva svih svetogorskih manastira. Za Srbe je posebno znaajna Isposnica Svetog Save u kojoj se uva udotvona ikona Bogorodice Mlekopitateljnice, a od skora i ezlo Svetog Save. U njoj svakodnevno u molitvi i velikom podvigu danas revnuje monah Nikodim sabrat Hilandarski.

Hilandar je srpski manastir koje se nalazi na severnom delu Svete Gore - monake republike sa 20 velikih manastira, smetenoj na treem kraku poluostrva Halkidiki u severnoj Grkoj. Manastir je nekoliko kilometara udaljen od mora. Manastir Hilandar je, spolja gledan, slian velikom srednjovekovnom utvrdjenju. Opasan je debelim zidovima visokim i do 30 metara, dok je itav kompleks zidina dug oko 140 metara, a irok skoro 75 metara. Na junoj i istonoj strani manastirskog kompleksa uzdiu se dve velike kule pirgovi.Panorama Hilandara Detalj

Krajem XII veka vizantijski car Aleksije III Andjeo dao je pravo velikom upanu Stefanu Nemanji (u monatvu Simeon) i njegovom sinu monahu Savi (buduem Svetom Savi), da na ruevinama nekadanjeg vizantijskog manastira Helandariona, podignu srpski manastir u rangu carske lavre. Vizantijskii car je 1198. izdao povelju Simeonu i Savi kojim se manastir Hilandar i svetilite u Milejama daruju da Srbima budu na veni poklon. Simeon i Sava su podigli, uz finansijsku podrku upana Stefana, budueg kralja Stefana Prvovenanog, crkvu posveenu Vavedenju Bogorodice, oko koje je obrazovan itav kompleks gradjevina: bedemski zidovi, konaci, pirgovi kule (pirg Svetog Georgija i pirg Svetog Save). Sava je 1200. sastavio Hilandarski tipik kojim je odredjen nain ivota monaha u manastiru.Srpski kralj Uro I je 1262, da bi zatitio manastir sa kopnene strane, podigao veliki pirg kulu Preobraenja iznad manastira. U tom pirgu e 1264. hilandarski monah Domentijan sastaviti itije Sv. Simeona, poto je dve decenije ranije, u Kareji (1243) sastavio itije Sv. Save Srpskog.

Kralj Milutin je 1303. na temeljima stare, sazidao novu crkvu Vavedenja Bogorodice koja je sauvana do danas, utvrdio je bedemske zidove, i podigao nove konake u kompleksu. U vreme Milutina podiu se novi pirgovi - kule, jedna na putu od Hilandara ka morskoj obali, tzv. ''Milutinov pirg'', druga na obali mora ''Hrusija'' sa crkvom Sv. Vasilija, zadubinom Stefana Deanskog. Glavni hram je ivopisan 1321, a u isto vreme oslikane su trpezarija i grobljanska crkva.

U vreme cara Stefana Duana (1331-1355) Sveta Gora dola je pod njegovu vlast, pa su Hilandar, ali i drugi svetogorski manastiri, bili obasuti bogatim darovima. Car Duan se u Hilandar sklonio 1347-1348, od kuge koja je besnela na Balkanu. Hilandar je, zahvaljujui darovima srpskih vladara, raspolagao velikim imanjem metosima u Pomoravlju, u Hvosnu i oko Pei (dananja Metohija), u dolini reke Strume, u okolini Soluna i na samom poluostrvu Halkidiku. Samo na Svetoj Gori, posed manastira Hilandara zahvatao je petinu njene ukupne teritorije. Sledei primere vladara, srpska vlastela je takodje bogato darivala manastir novim imanjima (sevastokreator Vlatko, veliki vojvoda Nikola Stanjevi, despot Dejan) ili bogato ukraenim bogoslubenim knjigama i drugim dragocenim predmetima.

Knez Lazar Hrebeljanovi je ktitor prostrane spoljne priprate koja je oko 1380. sazidana uz zapadnu stranu crkve Vavedenja Bogorodice, ime je glavni manastirski hram iz doba kralja Milutina dobio svoj konani izgled.

U kompleksu manastira Hilandara, i oko njega, zidali su, uz Nemanjie, i drugi srednjevekovni vladari, bogati feudalci, crkveni poglavari i mnogi prilonici. Despot Jovan Ugljea je pred pogibiju u bici na Marici 1371, manastiru poklonio nova imanja, a smatra se da je Toma Preljubovi platio oko 1375, oslikavanje crkve Sv. Arhandjela. U Hilandar su se, uzmiui pred Turcima, sklonili mnogi svetovni i crkveni velikodostojnici. Posle privremenog gubitka samostalnosti (1387-1403), Hilandar je je, zajedno sa Svetom Gorom od 1430. do 1912. bio pod osmanskom vlau. U vekovima turske vladavine, Hilandar su pomagali i ruski carevi i moldavski kneevi u XVI veku, a srpski patrijarsi iz Pei (Antonije, Jovan, Maksim), hercegovaki mitropolit Simeon i beogradski mitropolit Simeon u XVII veku. Hilandarski monasi su u XVIII veku uspostavili ive veze sa Karlovakom mitropolijom i srpskim crkvenim optinama u junoj Ugarskoj i u Bosni, dok su Bugari takodje znaajno doprineli ouvanju duhovnog ivota u manastiru, posebno prilozima posle velikih poara 1722 i 1776. U Hilandaru je bugarski monah Pajsije napisao uvenu Istoriju slavjano-bolgarsku (1762). U Hilandaru je u zimu 1765-1766 boravio Dositej Obradovi, koji je ostavio svedoanstvo o sporu Srba i Bugara oko uprave nad manastirom. Od kraja XVIII veka, manastirom prestaje da upravlja iguman, ve se igumanijom manastira smatra udotvorna ikona Bogorodice Trojeruice. (Iguman se ponovo bira tek od 1991).Hilandar je, posle obnove Srbije, povremeno pomagao i knez Milo Obrenovi (1820. i 1835), premda je veina monaha u manastiru bila bugarske narodnosti. Spor oko uprave manastirom reen je posle posete kralja Aleksandra Obrenovia Hilandaru 1896. Kraljevina Srbija je platila manastirske dugove i monasi su ponovo mogli da dolaze iz Srbije i drugih srpskih krajeva. Poetkom XX veka, manastir je ponovo imao veinu srpskih monaha. Hilandar je, takodje, u pratnji premijera Nikole Paia, posetio i kralj Petar I Karaorevi.

U manastirskom kompleksu nalaze se gradjevine sauvane od osnivanja manastira, zatim gradjevine koje su obnavljane posle raznih poara i najzad one koje su podignute u novije vreme, uglavnom u XIX veku. Manastir se nalazi pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijarije u Carigradu (dananjem Istanbulu), a staranjem manastirskog bratstva, nae i grke drave dobro se uva, odrava i obnavlja.