∆ SƠ BỘ CA LÂM SÀNG SXH-D

Sống/ đi tới vùng dịch tể và có

ít nhất 2 trong số các tiêu chuẩn:

-Chán ăn, buồn nôn

-Xung huyết da

-Đau đầu, đau người

-Có 1 trong các dấu cảnh báo

-Nghiệm pháp dây thắt (+)

-Giảm bách cầu

CÁC DẤU HIỆU CẢNH BÁO

-Vật vã, lừ đừ, li bì

-Đau bụng vùng gan

-Gan to>2 cm

-Nôn nhiều

-Xuất huyết niêm mạc

-Tiểu ít

-Xét nghiệm máu: Hct cao

TC ↓ nhanh

Có bệnh lý nền

Sống 1 mình, xa cơ sở y tế

1.Thoát HT nặng dẫn tới sốc, SHH

2.XH nặng: đánh giá bằng lâm sàng

3. Suy các tạng

SXH DENGUE SXH DENGUE CÓ

DẤU HIỆU CẢNH BÁO

SXH DENGUE

NẶNG

ĐT ngoại trú Nhập viện ĐT Vào khoa HSTC

KHÔNG CÓ

KHÔNG CÓ KHÔNG CÓ

ÑIEÀU TRÒ

• Haï soát:

- Phöông phaùp vaät lyù : lau maùt ( lau aám): kieân trì

- Haï soát uoáng hoaëc nheùt haäu moân: paraceùtamol

- Khong dung Ibuprofen - Aspirine

• *Buø nöôùc baèng ñöôøng uoáng

- Khuyeán khích cho bn uoáng nöôùc

- Uoáng töø töø ñeå traùnh bò oùi

- Nöôùc uoáng: ORS, traùi caây, nöôùc traéng…

• *Chæ ñònh truyeàn dòch

• - Bn oùi nhieàu quaù

• - DTHC quaù cao ( coâ ñaëc maùu nhieàu)

• - Lieàu dòch truyeàn: 2 - 3 ml/kg/h .

• Theo doõi daáu hieäu caûi thieän giaûm hay ngöng

truyeàn sôùm

LÖU YÙ TRONG ÑIEÀU TRÒ SXH D

* Nhöõng daáu hieäu baùo ñoäng khaû naêng vaøo soác:

– N4 – N5 cuûa beänh

– Nhieät ñoä haï thình lình ( khoâng do thuoác haï soát )

– Gan lôùn vaø ñau (taêng so caùc ngaøy qua)

– Bn böùt röùt, laên loän, oùi nhieàu, xuaát huyeát theâm

– Ñaàu chi maùt

– Hct taêng

Neân theo doõi M- HA saùt hôn

NHAÄN ÑÒNH SXH DENGUE COÙ SOÁC

- Thöôøng laø N4 – N5 cuûa beänh

- Nhieät ñoä haï thình lình,

- Da ôû chi laïnh, aåm

- Thôøi gian hoài phuïc maøu da > 2 giaây

- Maïch ngoaïi bieân nhanh, nheï, khoù baét

- HA keïp hoaëc HA khoâng ño ñöôïc

- Gan lôùn vaø ñau (gia taêng so caùc ngaøy khaùc)

- Tieåu ít

- DTHC taêng ( so vôùi laàn ño tröôùc) hoaëc taêng quaù cao

( phaûn aûnh tình traïng coâ ñaëc maùu)

Löu yù nhöõng ñoái töôïng coù beänh aûnh höôûng ñeán DTHC

ÑIEÀU TRÒ SOÁC SXH TREÛ EM

Khôûi phaùt vôùi dung dòch tinh theå 15- 20ml/kg/giôø

ñaàu

10ml/kg/giôø x 2 giôø

7,5ml/kg/giôø x 2 giôø

5 ml/kg/giôø x 3-5 giôø

2-3ml/kg/giôø trong nhöõng giôø sau ñoù

* neáu HA keïp 10 mm Hg, truyeàn ñaïi phaân töû

ÑIEÀU TRÒ SOÁC SXH

Beänh nhaân taùi soác hoaëc soác keùo daøi

* nhaän ñònh ñuùng taùi soác: dd cao phaân töû 15-10ml/kg/h

* khoâng duy trì cao phaân töû trong nhieàu giôø

* sau 1giôø truyeàn ñaò ph töû, quay laïi lieàu tinh theå cuûa

thôøi ñieåm taùi soác

* coù theå duøng ñaïi phaân töû nhieàu laàn (3 - 4 laàn/24h)

* sau nhieàu laàn khoâng ñaùp öùng, duøng vaän maïch

SÔ ÑOÀ TRUYEÀN DÒCH TRONG SOÁC SXH D NGÖÔØI LÔÙN

SOÁC

LR 15ml/kg/h CAÛI THIEÄN KHOÂNG CAÛI THIEÄN

LR 10 ml/kg/h

LR 6 ml/kg/h : giôø 3- 4 (1)

LR 3 ml/kg/h : giôø 5– 12 (2)

LR 1,5 ml/kg/h : giôø 13 – 24

(3)

CPT 10ml/kg/h

CAÛI THIEÄN KHOÂNG CAÛI THIEÄN

CPT 10 ml/kg/h – ño CVP

CVP thaáp CVP cao

Vaän maïch DTHC bt: LR theo CVP

DTHC thaáp: truyeàn maùu

Giöõa 2 laàn CPT, coù nhöõng giai

ñoaïn truyeàn LR (1)(2) hoaëc (3)

Ngöng dòch truyeàn khi

sinh hieäu oån ñònh, DTHC

veà b.thöôøng, tieåu nhieàu

DUNG DÒCH ÑAÏI PHAÂN TÖÛ

DEXTRAN 40

(Onkovertine 40)

DEXTRAN 70

(Onkovertine 70)

GELATIN

(Gelafundine)

HES

(Haes Steril)

Thaønh phaàn Polysaccharide Polysaccharide

Polypeptide Amylopectine

cuûa tinh boät

Troïng löôïng

phaân.töû 40 000 70 000 5000 200 000

Khaû naêng taêng

theå tích 180-200 150 100 110

Thôøi gian taêng

theå tích 3 – 4 h 6 h 3 h 4 – 8 h

AÛnh höôûng caùc

chöùc naêng

khaùc

RL ñoâng maùu (+)

Suy thaän (+)

Ch naêng TC,

yeáu toá ÑM (+)

Suy thaän (++)

Phaûn öùng dò

öùng (+) Ít aûnh höôûng

RLÑM

Thôøi gian baùn

huûy > 8h > 8 h 4 -6 h 12 h

ÑIEÀU TRÒ SXH ÔÛ NHÖÕNG CÔ ÑÒA ÑAÊC BIEÄT

• BEÄNH NHAÂN BEÙO PHÌ:

- Tính dòch truyeàn choáng soác theo caân naëng lyù töôûng:

Ngöôøi lôùn:

• Nữ: 45,5kg + 0,91(chiều cao – 152,4)cm

• Nam : 50,0kg + 0,91(chiều cao – 152,4)cm

→ ño chieàu cao vaø caân naëng thaät cuûa bn tröôùc khi khôûi

phaùt ñieàu trò

Treû em: tính theo BMI (Body mass index)

ÑIEÀU TRÒ SXH ÔÛ NHÖÕNG CÔ ÑÒA ÑAÊC BIEÄT

• BEÄNH NHAÂN COÙ KEØM BEÄNH LYÙ KHAÙC:

– Bn coù tim baåm sinh (deã coâ ñaëc maùu), thalassemie (

thieáu maùu saún), beänh thaän hö, beänh vieâm phoåi . . . aûnh

höôûng leân chaån ñoaùn vaø ñieàu trò khoù khaên hôn

– Thaän troïng trong truyeàn dòch (thay ñoåi cuûa DTHC

khoâng gioáng ôû bn bình thöôøng)

• BEÄNH NHAÂN ÑAÕ ÑÖÔÏC CHOÁNG SOÁC ÔÛ TUYEÁN TRÖÔÙC

- Coøn daáu hieäu taêng tính thaám: xöû trí nhö tröôøng hôïp soác

keùo daøi hoaëc taùi soác (vôùi CPT). - Ñaët CVP theo doõi : choïn löïa CPT / hoaëc vaän maïch

- Tính toång löôïng ñaõ ñöôïc truyeàn ôû tuyeán tröôùc / so vôùi

thôøi gian töø luùc baét ñaàu choáng soác.

• Dieãn tieán soác khaùc nhau töøng beänh nhaân:

- Tröôøng hôïp dieãn tieán deã (ra sốc nhanh, khoâng taùi soác,

khoâng xuaát huyeát naëng)

Thôøi gian truyeàn dòch : # 24h

Tröôøng hôïp dieãn tieán phöùc taïp (soác naëng, taùi soác ≥ 1

lần, quaù taûi, xuaát huyeát nhieàu

Thôøi gian truyeàn dòch > 24h

Ñoøi hoûi duøng ñaïi phaân töû, vaän maïch…

Dieãn bieán phöùc taïp: soác keùo daøi, soác naëng

Phaùt hieän soác treã

Chuûng virus / cô ñòa

Ñieàu trò

khoâng

ñuùng ñaén

Theo doõi

khoâng saùt

SOÁC NAËNG,

SOÁC KEÙO DAØI

XÖÛ TRÍ : Ñaùnh gía laïi bn, ñaët CVP, theo doõi DTHC,

löïa choïn ÑPT/ vaän maïch / maùu

XÖÛ TRÍ SOÁC NAËNG, SOÁC KEÙO DAØI

LAÂM SAØNG, DTHC, CVP

Khoâng quaû taùi, CVP < 5cm Quaù taûi,CVP >12 cm

DTHC < 35% DTHC > 35%

TRUYEÀN

MAÙU CAO PHAÂN

TÖÛ

CVP 5 – 12 cm

Test ÑPT

5ml /kg / 30’

DOPAMIN/

DOBUTAMIN

CVP

khoâng

taêng

CVP

taêng cao

• Söû duïng thuoác vaän maïch khi soác khg caûi thieän vôùi ñaïi

phaân töû,

• lieàu Dopamin 5 - 10 g/kg/phuùt.

• Neáu quaù 10 g/kg/phuùt maø HA vaãn chöa leân thì phoái

hôïp dobutamine 5-10 g/kg/phuùt.

• Nếu HA kẹp hoặc thấp trở lại sau một thời gian ổn định cần phân biệt các nguyên nhân sau:

- Tái sốc do không bù đắp lượng dịch tiếp tục thoát mạch

- Xuất huyết nội

- Quá tải dịch truyền

- Hạ đường huyết.

TRUYỀN MÁU VÀ CÁC CHẾ PHẨM MÁU Khi BN sốc cần xác định nhóm máu ngay

Truyền máu (HC khối hoặc máu toàn phần):

- Xuất huyết nặng

- Sau khi đã bù đủ dịch, sốc không cải thiện, DTHC giảm nhanh

(mặc dù còn trên 35%)

- Liều lượng: HC lắng 5-10ml/kg, máu toàn phần 10-20ml/kg

- Tốc độ truyền tùy thuộc vào tình trạng lâm sàng

Khi truyền máu khối lượng lớn, cần chú ý truyền tiểu cầu, huyết

tương ĐL

- Theo dõi sát tình trạng quá tải khi truyền máu

- Theo dõi tình trạng huyết động, DTHC, tình trạng toan huyết

- Hội chẩn với ngoại khoa khi tình trạng xuất huyết không kiểm

soát được

TRUYỀN MÁU VÀ CÁC CHẾ PHẨM MÁU

Chỉ định tiểu cầu

- Xuất huyết nặng + TC giảm nhanh còn <50.000

- TC < 5000 ± xuất huyết

- Chảy máu nhẹ + tiểu cầu giảm nặng: hạn chế cử động,

tránh chấn thương gây chảy máu, không tiêm bắp gây

khoái maùu tuï

- Lưu ý: liều lượng 1 khối TC/10kg, truyền nhanh tránh

kết chụm tiểu cầu, kiểm tra TC sau 1 giờ, 24 giờ sau

truyền

TRUYỀN MÁU VÀ CÁC CHẾ PHẨM MÁU

• Huyết tương tươi: chứa đầy đủ yếu tố đông máu

– Chỉ dùng khi BN có RLĐM(XH nặng, PT/APTT kéo dài)

– Liều: 10-15ml/kg, lặp lại sau 24g nếu cần(dựa trên lâm sàng và XN đông máu)

• Kết tủa lạnh: giàu yếu tố Fibrinogen

– Chỉ định: Fibrinogen<1g/l + XH nặng

– Liều: 8-10 khối, lặp lại sau 24g nếu cần( dựa trên lâm sàng và Fibrinogen)

NHỮNG ĐIỀU LƯU Ý khi đã truyền dịch

Chú ý quá tải giai đoạn hồi phục do tái hấp thu (sau

ngày 7) theo dõi sát tình trạng tim, phổi.

Xem xét chỉ định lợi tiểu.

- Phù nhiều nhưng không suy hô hấp:

Furosemide uống, 1 – 2 viên (20mg)/ ngày (NL)

- Phù + suy hô hấp nặng hoặc OAP:

Furosemide TM 0.5 – 1mg/Kg / 1 lần.

Caùc bieän phaùp khaùc

• - Haïn cheá caùc thuû thuaät gaây chaûy maùu.

• Thuû thuaät ñaët CVP: caån thaän traùnh bò xuaát huyeát. Neân

choïn vò trí chích maø coù theå caàm maùu ñöôïc.

• Coù traøn dòch maøng phoåi, maøng buïng löôïng lôùn, cheøn

eùp gaây suy hoâ haáp: caàn choïc doø thoaùt dòch. Löu yù nguy

cô chaûy maùu trong quaù trình choïc doø

• - Khoâng caàn thieát phaûi duøng khaùng sinh,

Corticosteroids.

Chaêm soùc vaø theo doõi beänh nhaân

Maïch, HA thaät saùt ( ½ h – 1h) – ñoä aám cuûa chi - Ghi nhaän giôø baét ñaàu truyeàn dòch - Tính löôïng nöôùc xuaát – nhaäp/8h ñeå ñaùnh giaù bn - Thöôøng xuyeân kieåm tra soá gioït truyeàn

- Nghe tim- phoåi thöôøng xuyeân - Ñaùnh giaù thöôøng xuyeân tình traïng phuø, buïp mi maét,

buïng lình phình, daáu hieäu TDMP – TDMB - Löu yù daáu xuaát huyeát ( teá nhò: ræ maùu chaân raêng, chaûy maùu

muõi trong, ræ maùu nôi tieâm chích, nôi laøm thuû thuaät…

- Ño DTHC moãi 2h moät laàn, ít nhaát trong 6 h ñaàu, neáu oån

ñònh coù theå keùo daøi khoaûng caùch theo doõi. Coù theå laøm saùt

hôn neáu beänh nhaân coù soác keùo daøi.

8.4 ÑIEÀU TRÒ SOÁC SXH (ÑOÄ III, IV)

. Caùc daáu hieäu cho bieát dieãn tieán toát

- Bn naèm yeân, khoâng böùt röùt, vaät vaû, quaáy khoùc

- Tay chaân , ñaàu chi aám, Maïch HA oån ñònh keùo

daøi trong nhieàu giôø

- Nhòp tim chaäm hoaëc thaát nhòp

- Noåi töû ban hoài phuïc ôû chi

- Bn töôi, tieåu nhieàu, bieát ñoøi aên

• Tieâu chuaån xuaát vieän

• - Laâm saøng caûi thieän roõ:

• - heát soát 2 ngaøy

• - Sinh hieäu oån ñònh – ra soác > 48h

• - Khoâng coù bieåu hieän xuaát huyeát

• - Tieåu nhieàu

• - Theøm aên

– Xeùt nghieäm oån ñònh :

• - DTHC trôû veà bình thöôøng

• - Tieåu caàu > 50 000 /mm3

PHOØNG NGÖØA

• Hieän nay SXH-D chöa coù thuoác chuûng ngöøa.

• 9.1. Theo doõi taát caû caùc tröôøng hôïp soát > 380 C,

neáu nghi ngôø SXH-D khaùm LS caån thaän vaø laøm xeùt

nghieäm xaùc ñònh.

• 9.2. Tröôøng hôïp maéc beänh, phaân ñoä (theo

TCYTTG) coù bieän phaùp theo doõi vaø ñieàu trò thích hôïp.

Chuaån bò ñaày ñuû caùc trang bò caàn thieát ñeå tieáp nhaän

beänh nhaân.

• Chuyeån sôùm beänh nhaân leân tuyeán treân neáu cô sôû

khoâng ñuû nhöõng phöông tieän hoài söùc nhö dd ñaïi phaân

töû, ñaët CVP, hoaëc truyeàn maùu.

PHOØNG NGÖØA

• Chuù yù caùc bieän phaùp veä sinh moâi tröôøng:

• - Doïn deïp caùc nôi buøn laày nöôùc ñoïng: thu doïn caùc

vaät chöùa nöôùc caën, thoâng coáng raõnh, nhaø cöûa thoaùng

saïch...

• - Dieät trung gian truyeàn beänh: duøng Malathion,

Temephos phun chung quanh nhaø coù treû beänh vôùi

ñöôøng kính trung bình laø 100 m, duøng caù hay thaû

mesocyclops dieät laêng quaêng...

• - Ngaên caûn muoãi ñoát : hun khoùi, duøng nhang ñuoåi

muoãi, thoa hoaù chaát treân maët da, nguû muøng (ban

ngaøy)...