MësiMi i gjuhës si instruMent i suksesit

se mësimi i gjuhëve të huaja gjithmonë ka qenë një element shumë i respektuar në çdo shoqëri, kjo gjë është shumë e qartë.Por, mësimi i gjuhës së vendit ku po jetojmë dhe veprojmë , ka një rëndësi të veçantë. Mësimi i gjuhës po kërkohet edhe nga institucionet e ndryshme. Për këtë ato ndihmojnë financiarisht në këtë drejtim për t`u ofruar të huajve në Zvicër kurse të mjaftueshme të mësimit të gjuhës. Përparësitë e mësimit të gjuhës janë të shumta si; punësim më të lehtë, të ardhura personale më të mëdha, shkollim më të mirë për fëmijët. Por, ajo që vlen të theksohet është se kur ne njohim mirë gjuhën e vendit ku jetojmë, kjo na jep shumë përparësi në çdo aspekt e, gjithashtu, na bën ta ndjejmë veten të barabartë me njerëzit e tjerë që jetojnë këtu.Fillimi për mësimin e një gjuhe të huaj nuk është aspak i lehtë, e kur kemi parasysh se shumica e atyre që fillojnë mësimin e gjuhës në Zvicër, prej një kohe të gjatë janë larguar nga mësimi.Por, duke i ditur vlerat e mësimit të gjuhës së ven-dit ku po jetojmë, krijojmë mundësi të shumta për të qenë të suksesshëm. albsuisse do t’ju infor-moj në vazhdimësi për kurset e gjuhës në mbarë Zvicrën. këtë e bëjmë sepse është në të mirën e të gjithëve.Pra, suksese në mësimin e gjuhës që aq shumë do t’ju ndihmojë të jeni të suksesshëm në këtë vend me shumë mundësi.Mësimi i gjuhës së huaj, nuk do të thotë braktis-ja e gjuhës amtare, jo, assesi. Përkundrazi duhet mësuar më shumë. Ai që nuk e njeh gjuhën amt-are, ai kurrë nuk do ta mësojë një gjuhë të huaj si duhet. Mësimi i gjuhës amtare është shumë i rën-dësishëm për zhvillimin e drejtë të fëmijëve. Pra motivoni fëmijët që të mësojnë gjuhën amtare.

Bedri krasniqi

August 2011 / Jahr 4, Nr. 7/ www.albsuisse.ch / GRATISZEITSCHRIFT

Vlera e mësimit të gjuhës së huaj faqe 3

të Flasim e të shKruajmë BuKur Në DY gjuhë faqe 7-8 faqe 10

Burim jusuFi taNZt FÜr rihaNNa faqe 24-25

traDitat e DasmaVe shqiptare

QershOr / juni 2011XXX

MbieMri

eMri

DitëlinDja

aDresa

plz

tel./Mob.

e-Mail

aDresa e reDaksisë: albsuisse, Winterthurerstrasse 504, 8051 zürich

Që ta keni në shtëpi albsuisse, plotësojeni adresën dhe na e dërgoni me postë, me sMs ose nëpërmjet e -mail it : abo@albsuisse.ch • Gjithçka është falas. Ju duhet vetëm ta lexoni.

Qyteti

ABOniMi FAlAs Për AtA Që ende nuk e kAnë AlBsuisse në shtëPitë e tyre Me sMs: 076 265 40 43

iMPressuM

HerausgeberVerein AlBsuisse

redaktionChefredaktor Bedri krasniqi

stv. Avni jashanicastv. Pal shtufijeton Morinatone Berisha

Mërgime kelmendileo dietrich

Mirlinda jashari - jashanicaAlbert ramaj

ekrem A. kryeziu

e-mail: redaktion@albsuisse.ch

Winterthurerstr. 5048051 ZürichPostfach 7

tel. 043 321 69 52natel: 076 396 19 67natel: 076 265 40 43

info@albsuisse.ch

MarketingB. krasniqi

tel. 043 321 6952natel: 076 396 1967

e-mail: marketing@albsuisse.chb.krasniqi@ albsuisse.ch

albsuisse wird finanziell unterstützt von: Përmbajtja / InhaltsverzeIchnIs

03

04

07

09

10

12

13

14

15

16

17

19

19

21

22-23

24-25

26

27

28-29

30-31

34-36

Vlera e mësimit të gjuhës së huaj Der Wert des Fremdsprachenlernens

Dhuna ndaj fëmijës dhe pasojatGewalt gegen Kinder und die Folgen

Të flasim e të shkruajmë bukur në dy gjuhëIn zwei Sprachen schön zu sprechen und zu schreiben

Projekt i ri për informimin dhe mbrojtjen kundër diskriminimitNeues Projekt über Informationen und der Schutz vor Diskriminierung

Traditat e dasmave shqiptarealbanische hochzeits-traditionen

Të dish, apo të kesh vullnet?Wissen oder den Willen haben?

A thua banesa juaj është vërtetë e pastër?Sagen Sie mal ist Ihre Wohnung wirklich sauber?

Përdorimi i shenjave të pikësimitVerwendung von Satzzeichen

A mjafton dashuria për t’u martuar?Ist Liebe genug, um zu heiraten?

Parisi, kryeqyteti i kulturësparis, hauptstadt der kultur

Kur fëmijët heshtinWenn Kinder verstummen

Shkollat private janë në trend dhe në rritjePrivate Schulen sind im Trend und wachsen

Kthehen në shtëpi në Kosovë me ndihma zviceraneRückkehr in die Heimat Kosovo mit Schweizer Hilfe

Fushata kundër gjuetisë ksenofobeKampagne gegen fremdenfeindliche Hatz

Informata për kurse të gjermanishtesInfos über die Kurse der Deutsche Sprache

Intervistë: BURIM JUSUFI VALLËZON PËR RIHANNAInterview: Burim Jusufi tanzt für Rihanna

Si mund të ndihmohet një adoleshent në krizë?Wie hilft man einem Teenager in der Krise?

Dhembjet e shpinës gjatë shtatzënisëRückenschmerzen während der Schwangerschaft

Bisedë me Anton Harapin apo më trego kush jam unë?Interview mit Anton Harapi oder mir sagen, wer ich bin?

Edukata muzikore i bën fëmijët më intelegjentMusikerziehung macht kinder intelligenter

Takimi i parë me GjeçovinDas erste Treffen mit Gjeçovi

faqe / seIte

gjuhË

3www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Se sa e rëndësishme është të mësohen gjuhët e huaja, duhet të jetë e qartë për seci-lin. Për ne, që jetojmë në vende ku nuk flitet gjuha amtare, është i domosdoshëm mësimi i gjuhëve të huaja ose thënë më mirë mësimi gjuhëve që fliten në vendet ku jetojmë. Vle-ra e gjuhëve është pra, e pa diskutueshme. Në studimet e fundit që janë bërë më njerë-zit, që zotërojnë më shumë gjuhë të huaja, janë më të freskët psikikisht dhe fizikisht. Se në çfarë vështirësish hasin njerëzit, që nuk dinë gjuhët që fliten në Zvicër më së miri e dinë ata që gjenden në këtë situatë. Në Zvicër ka shumë mundësi të mësohen gjuhët që fliten këtu. Komunat dhe orga-nizatat e ndryshme, organizojnë kurse të gjuhëve, të cilat nganjëherë janë falas ose kushtojnë shumë pak. Personat që nuk kanë të ardhura të mjaftueshme, mund të bëjnë kërkesë në komunë, që t'u paguhet kursi i gjuhës. Shpeshherë dëgjohet, që edhe mosha mund të jetë pengesë për mësimin e gjuhës. Me siguri për arsye që njerëzit, një kohë të gjatë janë larguar nga shkolla kanë vështirë-si më shumë të mësojnë gjuhë. Është e na-

tyrshme që fillimi do të jetë i vështirë për ata njerëz që janë më në moshë për të më-suar gjuhë të huaj, por ata, pas një kohe nuk do kenë fare vështirësi. Njohuritë gjuhësore, jo vetëm që ju lehtësojnë komunikimin me njerëzit ku jetojnë, por ato ua rrisin vetëbe-simin dhe ju lehtësojnë jetën në përgjithësi. Për prindërit është vendimtare që të më-sojnë gjuhën për t'i ndihmuar fëmijët e tyre në shkollë. Ata prindër që nuk kanë njohuri të mjaftueshme të gjuhëve që fliten këtu në Zvicër, ata nuk mund t'u japin fëmijëve as ndihmën elementare në shkollë. Mosnjohja e gjuhëve të vendit ku jetojmë, na vështirë-son jetën në përgjithësi. Psh. ne do të kemi vende të punës që nuk do të përputhen me njohuritë tona, do të kemi paga më të vogla e tjera. Askush nuk duhet t'i humbë shpresat që nuk mund të mësojë gjuhët që fliten këtu. Seci-li ka mundësi ta mësojë gjuhën, me siguri dikush më lehtë e dikush më me vështirësi, por secili do të ketë patjetër sukses. Mësimi i gjuhës është gjithashtu shumë me rëndësi për personat që vijnë tani në Zvicër. Fjala është për personat që lidhin martesë

dhe nëpërmjet bashkimit familjar vijnë në Zvicër. Në shumicën e rasteve komunat ofrojnë informacione të hollësishme për mundësitë dhe ndjekjen e kurseve të gjuhëve. Por edhe fëmijët të cilët lindin këtu, duh-et t'i angazhojmë në mësimin e gjuhëve të vendit ku po jetojmë. Në këtë rast nuk du-het në asnjë mënyrë të lihet anash mësimi i gjuhës amtare, që ka një rëndësi të veçantë për zhvillimin e drejtë të fëmijës. Prindërit nuk duhet të kenë frikë, se mos po ngarko-het fëmija me mësimin e shumë gjuhëve, ata kanë mundësi që të mësojnë shumë gjuhë në të njëjtën kohë. Për të interesuar, informoheni në komunat ku jetoni dhe filloni të mësoni gjuhën. Kjo do t’ju përmirësojë cilësinë e jetës dhe do t’ju rrisë vetëbesimin. Institucionet zvice-rane japin shuma të mëdha të hollash për t'i ndihmuar migrantët të mësojnë gjuhët që fliten në këtë vend. Ju duhet ta mësoni gjuhën sepse është në interesin tuaj e jo pse dikush dëshiron që ju të mësoni gjuhën. Ju uroj suksese në mësimin e gjuhëve që fli-ten këtu.

Bedri Krasniqi

vlera e mësImIt të gjuhës së huajSa më shumë gjuhë zotëron, aq më shumë ke vlerë

edukim

4 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Këshilla praktike se si duhet të veprohet me fëmijën në situata të padëshirueshme dhe se si duhet të sillemi që mos të krijo-hen situata të tilla.

Dhuna ndaj fëmijës nuk arsyetohet në asnjë situatë. Dhuna sjell vetëm dhunë.

Prindërit dhe disiplina pozitive janë mëny-ra më e mire për të ndërtuar marrëdhënie të mira me fëmijën tuaj.

Nëse ushtroni dhunë:• Fëmija do të ndihet i lënduar emociona-lisht, i fyer dhe i mllefosur.

• Në qoftë se dhuna zgjat për një periudhë të gjatë kohore madje edhe mund t'i dëmtojë marrëdhëniet familjare.

• Te fëmija krijohen modele të sjelljes dhe krijohet bindja tek ai që në të ardhmen e kon-sideron dhunën si mjet për zgjidhjen e kon-flikteve që mundë t'i ketë.

• Fëmija nga frika që mund të ketë nga për-dorimi i dhunës, ai mund të gënjejë dhe t'i fshehë ndjenjat e veta. Ky fenomen, me ka-limin e kohës mund të shkaktojë pasoja të rënda për fëmijën.

• Fëmija mund të mbyllet në vete dhe të humbasë vetëbesimin.

Shumë sjellje të fëmijës mund të ju duken të papërshtatshme. Mos i vlerësoni gabimisht ato, meqë mund të jenë vetëm shprehje e dëshirës së fëmijës për ta tërhequr vëmend-jen e prindërve dhe personave të tjerë që mund të jenë prezentë.

si të BëheNi priND i mirë pa ushtruar DhuNë?

Padyshim se nuk ka receta se cila është sjell-ja më optimale me fëmijën por një gjë është e sigurt, dashuria që e tregojmë për fëmijën është fenomen shumë i rëndësishëm për rrit-jen e vetëbesimit. Një thënie pedagogjike e ilustron më së miri këtë fenomen: “Aqë sa i dhurojmë fëmijës dashuri në atë masë do të jetë ai në gjendje të dhurojë dashuri”

• Ofroni fëmijës ngrohtësi, dashuri sa më shumë që është e mundur. • Jepni shpërblime fëmijës për sjellje të mira; përqafimet dhe puthjet janë shpërblimet më të mirat.

• Komunikoni gjegjësisht bisedoni më fëmi-jën dhe arsyetoni me shembuj konkretë se si duhet të sillet ai. Si dhe lëvdatat nuk duhen të mungojnë kur fëmija sillet mirë.

• Fëmijës duhet t'i lejohet që ai t'i kontrollojë veprimet e veta dhe duhet t'i ofrohen alter-

nativa për veprimet e tij. Inkurajoni atë dhe vendimet për një vendim të merren së bash-ku. Fëmija duhet të jetë i bindur se ajo çka vepron është edhe në dobinë e tij.

• Humori mund të jetë shumë lehtësues për të dalë nga situata të vështira por ai nuk gu-xon të jetë fyes.• Përcakto rregulla dhe kufizime të thjeshta e të qarta dhe këmbëngulni që ato të zbatohen si dhe shpjegoni fëmijës pse duhen të jenë ato rregulla

• Kritikoni sjelljet që nuk ju pëlqejnë e jo fëmijën tuaj, shprehni pakënaqësinë me një qortim kur fëmija shkel ndonjë rregull. Por mos harroni të jeni këmbëngulës që rregulla të zbatohet.

• Ndonjëherë injoroni sjelljen që nuk dëshiro-ni të përsëritet

• Nëse ndëshkimet janë të domosdoshme, hi-qjani fëmijës ndonjë privilegj.

Pra prindër të dashur është e qartë se puna edukative nuk është e lehtë por ia vlen që të investoni kohë se ajo kohë do t’ju shpërble-het. Shumë sukses në punën tuaj të shenjtë!

B.krasniqi@albsuisse.ch

Dhuna nDaj fëmIjës Dhe Pasojat

histori

5www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

irma toptaNi

gAti rishikiMi i tekstit

Në nismën për të rishikuar tekstin e enciklo-pedisë maqedonase që përmbante përcaktime fyese për shqiptarët dhe prejardhjen e tyre duke i cilësuar si ‘njerëz mali’ do të përfshi-het edhe Akademia Shqiptare e Shkencave dhe Arteve.Sipas mediave maqedonase dy akademitë shqiptare dhe maqedonase kanë arritur një marrëveshje për përfshirjen e akademikëve nga Shqipëria në rishikimin e pjesëve të kun-dërshtuara të enciklopedisë.Kjo marrëveshje pritet të nënshkruhet në mua-jin gusht në Ohër, mes kryetarit të Akademisë

maqedonase Georgi Stardelov dhe kryetarit të Akademisë shqiptare Gudar Beqiraj.Marrëveshja për përfshirjen e akademikëve shqiptarë plotëson edhe dy vendet vakante në grupin e punës për rishikimin e enciklopedisë maqedonase pas tërheqjes prej tij të akademi-këve shqiptarë Alajdin Abazi dhe Ramiz Ab-dyli. Dy akademikët u dorëhoqën në shenjë pakënaqësie nga vendimi për tërheqjen e boti-mit të parë të enciklopedisë nga tregu.Enciklopedia e parë maqedonase e botuar në vitin 2008 ngjalli debate të forta mes radhë-ve të akademikëve për shkak të përcaktimeve fyese për prejardhjen e shqiptarëve. Përmbajt-ja e enciklopedisë së parë maqedonase, është kundërshtuar edhe nga profesori maqedonas Vllado Popovski, profesor në Universitetin e Shkupit, i cili shprehu zemërimin e tij lidhur

me cilësimet për shqiptarët. Sipas tij cilësi-met që i bëhen shqiptarëve në atë enciklopedi nuk kanë të bëjnë me të vërtetën historike të shqiptarëve.Profesori maqedonas Vllado Popovski që njihet edhe si një nga ekspertët në hartimin e Marrëveshjes së Ohrit, e cilësoi asokohe veprimin e Akademisë maqedonase si në kun-dërshtim me të kaluarën historike të dy popu-jve, të cilët prej shekujsh jetojnë në fqinjësi të mirë.

akaDemIkë nga tIrana korrIgjojnë encIkloPeDInë e maqeDonIsë

gjuhË

6 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Gjuha amtare është gjuha e mendimit dhe ndjenjave të nxënësit dhe është pjesë e formimit të identitetit të nxënë-sit. Ajo është mjet për ruajtjen e kulturës dhe instrument i rëndë-sishëm i komunikimit. Njohuritë e mira të gjuhës amtare ndih-mojnë bashkëveprimin reciprok të nxënësit në bashkësinë gjuhësore ku jeton. Këto njohu-ri nevojiten në komunikimin e përditshëm në familje dhe rre-thin shoqëror, si dhe në mbajt-jen e kontakteve me të afërm dhe miq që jetojnë në vendin e origjinës.Njohuria e mirë e gjuhës amt-are e ndihmon fëmijën që të marrë pjesë më aktivisht në jetën shoqërore të vendin nga ka ardhur, në marrëdhëniet me zyrtarët ose në pjesëmarrjen e shërbimeve kulturore. Këto njohuri ndihmon të ndiqni, për shembull, median nga vendi i origjinës.

Për fëmijët është me rëndësi se ata të përcjellin gjëra nga këndvështrime të reja kur ai njeh botëkuptime të ndryshme të palëve pjesëmarrëse dhe në këtë mënyrë aftësitë e mendimit të fëmijët zhvillohen gjithnjë e më shumë.Fëmijët mund të kuptojë shumanshmërinë e fenomeneve të ndryshme dhe të formulojë mendimet e veta mbi to. Prindërit duhet të informohen mbi rëndësinë e ndikimin e gjuhës si dhe mbi zhvillimin e gjuhës e mësimin në përgjithësi. Mësimi dhe zhvillimi i gjuhës amtare. Ruajtja dhe zhvillimi i mëtejshëm i gjuhës amtare ndih-mojnë edhe në mësimin e gjuhës së vendit ku jetojnë. Në rast se zhvillimi i gjuhës amt-are ndalon, atëherë fëmija mbase nuk do mund t’i përvetësojë të dyja gjuhët mirë.

Studimet kanë treguar se dygjuhësia ndih-mon në mësimin e gjuhëve të tjera të huaja. Mendimi i fëmijëve dygjuhësorë është kri-

jues, elastik dhe ndihmon në përvetësimin e fjalorit e koncepteve të lëndëve të tjera duke rritur kështu mundësinë e nxënësit për t’i mësuar sa më mirë të gjitha lëndët më-simore.Me anë të mësimit të gjuhës amtare mund të ndihmojmë në zhvillimin e personalitetit e të fëmijës dhe ai ka mundësi që gjatë orës së mësimit të ndihet se bën pjesë në bashkësinë e vet kulturore. Fëmijët do të marrë njohuri mbi çështjet kryesore të kulturës së tij. Ru-ajtja e kulturës së vet, forcon identitetin dhe ekuilibrin shpirtëror të Fëmija. Njohja dhe

vlerësimi i kulturës së vet ndihmon nxënë-sin të vlerësojë edhe kultura të tjera. Mësimi sjell ekuilibër në jetën e nxënësit, sepse më-simi bëhet urë midis kulturës së vetë nxënë-sit dhe kulturës së vendit ku jeton. Mësimi i gjuhës amtare ndihmon në edukimin e nxënësit me shumëllojshmërinë kulturore dhe në integrimin në shoqërinë Zvicerane. Edhe pas mësimit të përgjithshëm, në gjim-naz ose në shkollimin e përgjithshëm profe-sional, të rinjtë kanë mundësi të vazhdojnë mësimin e gjuhës amtare.

b.krasniqi@albsuisse.ch

rënDësIa e mësImIt të gjuhës amtare

integrim

7www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

meNDime Dhe KoNKluZioNegjuha për kombin është si drita e diellit për jetën. shfaqja e dukurisë ‘gjuhë’ duket se përkon me vetë shfaqjen e qenies njerëzo-re. gjuhët lindin, zhvillohen, vijnë në kon-takt me njëra-tjetrën por edhe zhduken. Kështu gjuha përbën pjesë të jetës sonë dhe kurrsesi nuk mund të mbetet e pandi-kuar. Në çdo periudhë të historisë nevojat dhe ambiciet sillnin në kontakt njerëzit dhe nëpërmjet tyre gjuhët dhe kulturat.

Nexhmije mehmetaj, mësuese Në jura

Në ditët e sotme në Zvicër jeton dhe punon një numër i madh shqiptarëve. Është gjetur mundë-sia e krijimit të mjedisit gjuhësor

për mësimin, ruajtjen dhe përdorimin e gjuhës amtare shqipe. Me mësimin e gjuhës shqipe fëmijët tanë jashtë atdheut kur të rriten do ta dinë një gjuhë më tepër se bashkëmoshatarët e tyre. Duke ditur gjuhën shqipe, do ta fitojnë dygjuhësinë, të flasin e të shkruajnë në dy gjuhë, p.sh. shqip-frëngjisht, shqip-gjerma-nisht .... jo vetëm për atë që thuhet se “sa gjuhë di aq vlen”, por, pse gjuha shqipe është gjuha e prindërve e mëmëdheut që nuk duhet harruar, në gjuhën shqipe (arbërore) foli Gjer-gj Kastrioti – Skënderbeu. Në gjuhën shqipe foli bamirësja e tërë botës Gonxhe Bojaxhiu – Nëna Terezë, se në gjuhën shqipe shkruan shkrimtari i madh Ismail Kadare e shumë kri-jues të tjerë, se në këtë gjuhë është përkthyer Bajroni, Shekspiri, Hemingueji, Zola, Russo, Bibla dhe Kurani. Qysh në vitet e gjashtëdhjeta të shekullit që lamë pas, pedagogjia evropiane njeh rolin e gjuhës amtare për zhvillimin gjuhësor të fë-mijës dhe rolin e saj në përvetësimin e gjuhës së dytë. Gjuhën shqipe që mësojnë dhe fi-tojnë nxënësit në fillim në shtëpi është tepër e nevojshme që zhvillimi i saj të vazhdohet nëpërmjet mësimit plotësues të gjuhës shqipe në shkollë. Zhvillimi gjuhësor nuk mbaron në moshën kur fëmija hyn në shkollë. Ajo duhet të zhvillohet në fusha të ndryshme të grama-tikës, fjalorit dhe të të shkruarit. Përdorimi i

gjuhës vetëm në familje nuk mjafton për ta zhvilluar gjuhën e fëmijës. Nëse zhvillimi i gjuhës amtare ngel në vend, mund të ketë pasoja për mësimin e gjuhës së dytë dhe për zhvillimin arsimor të fëmijës në përgjithësi. Por cili është qëndrimi i shqiptarëve ndaj gjuhës së vetë shqipes? Vërej prindër shqip-tarë të kujdesshëm që fëmijët e tyre me kënaqësi i sjellin në shkollën e mësimit plotësues të gjuhës shqipe këtu në kantonin Jura. Mirënjohje! Prindër me cilësi të larta të ndërgjegjësimit të tillë meritojnë çdo lëvdatë! Prindërit e shkollës shqipe në Jura, kanë gje-tur moton: “integrim pa asimilim”!Në anën tjetër, mjaft prindër, sot, për shkak të rrethanave, por edhe për shkak të disa pi-këpamjeve të gabuara, po e braktisin përdo-rimin e gjuhës shqipe dhe nuk ua mësojnë gjuhën amtare fëmijëve të vet. Thënia se mësimi i gjuhës amtare e pengon mësimin e

gjuhës së dytë është i gabuar. Jam e bindur se mendime të këtij lloji shprehen nga njerëz që nuk kanë njohuri të mjaftueshme rreth du-kurisë ‘gjuhë’ dhe që nënvleftësojnë zgjuar-sinë e fëmijës së vet. Janë këto koncepte që shtyjnë shumë prindër t’ua heqin fëmijëve këtë të drejtë, të drejtën e të folurit në dy e më shumë gjuhë. Dygjuhësia është aftësia e prodhimit të fjali-ve të plota në dy apo më shumë gjuhë. Quhet dygjuhësh ai/ajo që përdor dy apo më shumë gjuhë në jetën e përditshme p.sh. një gjuhë në shtëpi dhe një tjetër në shkollë, ose një gjuhë me nënën dhe një tjetër me babain. Dygjuhë-sia e individëve që u përkasin dy apo më shumë komuniteteve gjuhësore shpesh kri-jon shqetësime ose dyshime te njerëzit njëg-juhësh. Shumë herë fëmijët dygjuhësh kanë qenë në qendër të hulumtimeve shkencore nga gjuhëtarë dhe sociologë të shquar.

të flasIm e të shkruajmë bukur në DY gjuhë

integrim

8 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Shumë prej tyre kanë theksuar se përdori-mi i më shumë se një gjuhe nga fëmijët në jetën e përditshme nuk përbën rrezik për ta, përderisa këto gjuhë veprojnë në trurin e per-sonave të caktuar në mënyrë të pavarur ose në bashkëpunim. Pra truri i njeriut vepron vet si ndarës por dhe si bashkues ose krahasues i kuptimeve midis gjuhëve të ndryshme, sipas rrethanave. Mjafton që dygjuhësi të kultivo-jë gjuhët e përfituara në një nivel i cili nuk do i lejojë atij ngatërresën e kuptimeve. Si-pas gjuhëtarëve, zotërimi i dy ose më shumë gjuhëve mund të rrisë pasurinë, shkathtësinë, veçantinë dhe larminë e mendimit. Ata që zotërojnë dy gjuhë njohin dy ose më shumë fjalë për çdo objekt ose ide, vetvetiu një fjalor dhe botë kuptimore e dyfishtë ia shton atyre mundësitë e njohurive. Kështu, sipas Ricci-ardelli (1992), ata që njohin mirë dy gjuhë kanë aftësi më të lartë përballë një krijim-tarie të ndërlikuar ose të shumanshme men-dimesh sesa personat që zotërojnë vetëm një gjuhë ose njohin pak gjuhën e dytë, të tretë etj. Gjithashtu studime të tjera Ianco-Woprall (1972, Ben-Zeev (1977) etj., tregojnë se fëmi-jët dygjuhësh – duke bërë krahasimin midis sistemeve gjuhësore që zotërojnë e shikojnë fenomenin gjuhë në mënyrë më analizuese se të tjerët.Pra mendimi se përdorimi i një gjuhe pengon

mësimin e një tjetre është i paqëndrueshëm. Vetëdija dhe kuptimi më i mirë përballë lig-jeve të përgjithshme që kushtëzojnë gjuhët i jep mundësinë fëmijës dhe çdo personi që të mësojë më lehtë gjuhën e re. Pra është më e lehtë për të që të mësojë më tepër gjuhë!Në studimin e albanologut dhe shkencëtarit zviceran Dr. Basil Shader (2005) në lidhje me rolin e gjuhës amtare dhe suksesi shkollor i nxënësve shqiptarë në Zvicër thuhet: nxënësit që kanë ndjekur mësimin plotësues të gjuhës shqipe janë më së paku për gjysmë note më të lartë sesa ata që nuk kanë vijuar mësimin plotësues të shqipes. Ky vlerësim është një shenjë pozitive, ku gjuhët kanë rëndësi dhe varen nga njëra-tjetra, në shërbim të pasurimit intelektual dhe mësimdhënies për një shkollë pa pengesa dhe paragjykime.

Sigurisht përfitimet e përdorimit të më shumë se një gjuhe nuk përfundojnë me kaq. Përfi-timi më i madh i njerëzve dygjuhësh është ai shoqëror ose social. Nëse nuk jemi përdorues i mirë në gjuhën amtare, do ta kemi shumë të vështirë të mësojmë një gjuhë të huaj. Pas kësaj analize të shkurtër u mundova të sjell mendimet e gjuhëtarëve me famë, mbi fenomenin e dygjuhësisë, do doja t’i ndihmo-ja sa dopak prindërit shqiptarë këtu në mër-gim. Do të doja t’i këshilloja ata që të mos

ia heqin fëmijës së vet mundësinë e pasjes së dygjuhësisë, pra duhet t’ia mësojë fëmijës së vet edhe gjuhën amtare. Nëse prindi do njihte mirë dy ose më shumë gjuhë, atëherë ai duhet t’i flasë fëmijës së tij që në foshnjëri në atë gjuhë që di më mirë, pra fëmijës t’i flasë në gjuhën amtare shqipe.

Gjatë periudhës kohore kur fëmija mëson të flasë, në mendjen e tij krijohen disa rregul-la rreth fenomeneve gjuhësore. Do ishte më mirë, që fëmija t’i krijojë këto rregulla mbi baza të forta dhe jo mbi baza të mangëta të një gjuhe gjysmake - të cilën as vet prindi nuk e njeh mirë për të ia transmetuar fëmijës. Në të njëjtën kohë, sa më shumë shtohen kontaktet e fëmijës me mjedisin përreth aq më shumë shtohet njohuria e tij mbi gjuhën e atij ven-dit, gjuhën e dytë. Kështu brenda një kohe të shkurtër fëmija do mundet të flasë rregullisht të dy gjuhët dhe nuk do ndjehet ngushtë as me rrethin shtëpiak ose fisnor, ku flitet gjuha shqipe, por as jashtë këtij rrethi, ku flitet gjuha vendase.

Mençuria e që çdo prindi është t’i ofrojë fë-mijës së vet sa më shumë mundësi. Nga andej e tutje, fëmija ose i shfrytëzon të gjitha mun-dësitë që i ofrohen ose merr vetëm ato që i interesojnë.

info

9www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Zyra kantonale për integrimin e të haujve dhe parandalimin e racizmit ka filluar një projekt të ri që i dedikohet personave të huaj që vijnë në kantonit Vaud, duke i njof-tuar për të drejtat dhe detyrimet e tyre dhe njëherësh për personat që janë të prekur nga tematika e diskriminimit.

Formulimi i projeKtit është BaZuar Në iDeNë që:- të përmirësojë pritjen e të huajve në kan-tonin Vaud (ku si shembull përshkrues mund të marrim statistikat e kantonit Vaud, ku kemi një numër të të ardhurve në kan-tonin Vaud që tejkalon numrin prej 20mijë personave ku në ketë numër përfshihen një numër i madh i të huajve - favorizimi e integrimin të të huajve duke respektuar identitetet dhe vlerat që përbëjnë Shtetin e të drejtës (duke u bazuar në arti-kullin 68 të Kushtetutës së kantonit Vaud)- forcimit të mbrojtjes kundër diskriminimit për personat që vendosen në kanton Vaud apo për personat që janë të vendosur që një kohë

Objektivat specifike të këtij projekti janë të shumta duke ndikuar në përforcimin e strukturave ekzistuese që punojnë në për-mirësimin e cilësisë së mirëpritjes së të huajve duke filluar që nga strukturat komu-nale deri në atë kantonale. Me përfshirjen e informatave për fusha të ndryshme të jetës së përditshme dhe njëherësh duke i dhënë mundësinë personave të paraqiten në kës-

hillimore dhe të kenë mundësi individuale të parashtrojnë pyetje lidhur me apo për fus-hat e ndryshme. Veçanti e këshillimoreve është fleksibiliteti i orareve, duke filluar në mbrëmje dhe që personat munden të kenë përkthyes gratis apo shërbim të interpreteve me telefon (për çështje organizative duhet njoftuar apo informuar Zyrën kantonale më herët , për nevojën e thirrjes së interpretëve duke precizuar gjuhën). Këshillimoret janë falas dhe me një sekret të garantuar sipas ligjit kantonal mbi mbrojtjen e të dhënave (LPrD).

Informimi i shpejtë i personave që vijnë në kantonin Vaud për fusha të ndryshme dhe orientimi i tyre në struktura shtetërore apo shoqata me prejardhje nga migracioni ndi-kojnë në integrimin e shpejtë të tyre dhe në rritjen e autonomisë në jetë e përditshme. Si formë e informimit dhe orientimin është menduar edhe për mundësinë e informimit të personave për kurset në gjuhën frënge, për projektet sociale dhe format tjera të pro-cedurave lidhur me integrimin.

Për të realizuar këtë projekt, Zyra kantonale për integrimin e të haujve dhe parandalimin e racizmit bashkëpunon drejtpërdrejt me

komunat partnere në ketë fazë të projektit: me komunën e Yverdon-les-bais, komunën e Nyon dhe me komunën e Aigle.Ekipi i Zyrës kantonale për integrimin e të huajve dhe parandalimin e racizmit në ketë fazë përbëhet nga Z.Migjen Kajtazi si i ngarkuar për projekt , nga Znj. Kanga Zili e ngarkuar për mision.Për çështje të shtjellimit të projektit, Zyra kantonale e Integrimit ka mandatuar Fo-rumin zviceran për studime të migracionit dhe të popullsisë (SFM).

Për çdo informatë plotësuese, mund të drejtoheni edhe në këshillimore telefonike të çdo të enjte duke u nisur nga ora 14h deri në orën 20h në telefonat 0791012767 apo në telefonin 079 303 28 23 .Për t'u njoftuar me datat e këshillimoreve në tri qytete të kantonit Vaud, ju mund të konsultoni faqen e internetit www.vd.ch/integration

Migjen KajtaziPërgjegjës regjional për regjionet:

La Côte et Ouest lausannois pranë Zyrës kantonale për integrimin e të huajve dhe

parandalimin kundër racizmit

Projekt I rI Për InformImIn Dhe mbrojtjen kunDër DIskrImInImItKëshillimore e pritjes dhe informimit për të huajt që vendosen në kantonin Vaud

10 www.albsuisse.ch

Në traditën tonë shqiptare deri vonë janë ruajtur shumë doket e zakonet e në veçanti dasmat. Dikur të rinjtë nuk merrnin pjesë në zgjedhjen e fatit të vet, por pajtoheshin me atë djalë/vajzë që ia caktonin prindërit. Mirëpo ka pasur raste edhe të atilla ku fëmijëve u është caktuar fati ende pa lindur. Prandaj martesa për dy të rinj ka qenë njëkohësisht dëshirë dhe frikë, e gjithashtu gëzim dhe ankth që i mban-te pezull gjer në atë ditë, kur do të shiheshin për herë të parë. Traditat fillonin që nga nisja e msitit (shkuesit) për kërkimin e vajzës për djalë, ndërsa dasma fillonte që nga dita e enjte me të siturit e miellit dhe pastaj për të vazh-duar me formimin e kulaçit në ditën e hënë. Për këngët e msitit që këndoheshin kryesisht vetëm në shtëpinë e djalit, janë të shumta të cilat kanë tekste të gëzueshme.

KëNgët e mesitit

Msiti jonë, i hollë si peni I lumtë fjala i lumtë kuveniRritu, lule, si lis me rremaMsitit tonë iu gëzoftë zemraIu gëzoftë zemra, na ka gëzueNeve fjalën na ka prue.

Por ka edhe prej atyre këngëve që nuk ishin në favor të msitit. Kjo ndodhte ngase, shkuar-ja e msitit nuk është bërë gjithnjë me qëllime të mira por me një interes msitnie.

Hini msiti n’kapixhikJu thaftë dora n’bylyzyk

N’bylyzyk e pak më poshtë Mos daltë mjek për me ja shnosh.

Pas këngëve të msitit kemi këngët e kanës të cilat këndoheshin në shtëpinë e vajzës, ku vajza bënte ritualin e lyerjes së flokëve, të gishtave e të duarve. Po ashtu ka qenë traditë që vajza të mbulohej me një shami në kokë dhe pastaj fillonte të qante e t'i përqafonte të gjithë të pranishmit si lloj mënyre për t'u përshëndetur me të gjithë ata si dhe me be-qarinë e saj, ku vajzat e këndonin me këngë. Këto këngë janë më të pasurat, përndryshe i quanin edhe këngët e kanagjeçit, të cilat i përcillnin me def vajzat e reja. Këto kishin tematikë të ndryshme duke e fyer me fjalë të rënda familjen e burrit dhe msitin, mirëpo ka edhe prej atyre këngëve që kanë tematikë të gëzueshme.

KëNgët e KaNës

Qaj lulije, n’jastëk t’sanësKuku nane, nata e kanësÇka të bëri nana, oh moj biSi të gjitha shoqet edhe ti.

KëNgët e KaNagjeçit

Qaj lulije qaj e plas Po shkon nuse tek njerztë t’bëmë gazëQaj oj motër , qaj e kupPo shkon nuse tek njerztë e huptë.

Pas këngëve të msitit dhe të kanagjeçit kemi edhe këngët e dasmës të cilat këndoheshin në shtëpi të dhëndrit. Kuptohet për dasmë gë-zoheshin familja, të afërmit e djalit e madje edhe fëmijët. Pas ardhjes së nuses në shtëpinë

e dhëndrit kënga merrte hov ende më shumë dhe nuk ndalej me këngë e valle. Këngët e dasmës realizoheshin në këtë mënyrë: bur-rat argëtoheshin me këngë të rapsodëve të ndryshëm nëpër oda, ndërsa te gratë është dëgjuar vetëm defi. Përveç këngës dëgjohes-hin edhe të shtëna armësh për çiftin e ri ku megjithatë nuk ka munguar edhe ngritja e flamurit për mbi shtëpi.Të nesërmen përgatitej kulaçi ku edhe kën-doheshin këngë për të.

KëNgët e Kulaçit

Lulja e kuqe, lulja n’pikëKulaçin e nuses na e kena qitëKulaçi i nuses na dul si dukatAni na vjen nusja, mori si bajrak.

Tani këto tradita ta japin një përshtypje që nuk kanë ekzistuar fare, të cilat dita-ditës janë duke u shuar dhe duke u organizuar më shumë dasma moderne.Dikur dasmat kanë qenë shumë madhështo-re ku kanë bërë shumë shpenzime të mëdha të cilat kanë zgjatur me javë, ndërsa tani janë shpenzimet më të vogla dhe nuk zgjasin më shumë se 1 ose 2 ditë. Ambienti ku dasmat organizohen janë të vogla të cilat shpesh-herë edhe nuk ka këngëtar live por me CD të këngëtarëve të ndryshëm realizohet dasma.Gjithashtu sot edhe vajzat edhe djemtë në të shumtën e rasteve vendosin vetë për fatin e tyre. Por sido që të jetë , është kënga ajo që jehon ku nuk mungon edhe tani nëpër dasmat shqiptare e gjithashtu edhe vallja që ka mbe-tur ende traditë shqiptare.

Besa Morina

traDItat e Dasmave shqIPtaremuzikË gusht / August 2011

11www.albsuisse.ch

shËndetËsigusht / August 2011

Sipas disa hulumtimeve, gati 50 % të shtatzënave vuajnë nga dhembjet e shpinës. Këto probleme zakonisht paraqiten për shkak të ndryshimeve në konturat e trupit të femrës, duke u rritur fëmija dhe duke shtuar në peshë, nga muaji në muaj në barkun e nënës.

Kjo peshë e shtuar shkakton ndryshim në qendrën e gravitetit të trupit të femrës. Ndry-shimet e mëdha hormonale të cilat ndodhin gjatë periudhës së hershme të shtatzënisë, po ashtu janë një nga shkaqet e dhembjes së shpinës.

Qendra e gravitetit të trupit të femrës lëviz përpara, përderisa mitra rritet. Ndërrohen pozitat dhe mënyrat e lëvizjes, gjë që pa-raqet përpjekje shtesë për kurrizin dhe sh-pinën, dhe si rezultat paraqiten dhembjet në atë pjesë të trupit.

Në raste të caktuara, infeksionet urinare, të cilat janë shumë të shpeshta gjatë shtatzë-nisë, mund të jenë shkaktar të dhembjes së shpinës. Nëse keni dhembje akute në fazën e hershme të shtatzënisë, menjëherë kërko-ni ndihmën e mjekut. Dhembjet e shpinës gjatë shtatzënisë mund të paraqiten shkaku i shumë faktorëve të cilët kërkojnë vëmend-jen momentale të mjekut.

Në asnjë mënyrë mos përdorni ilaçe pa konsultim të mjekut. Ushtrimet janë ilaç i sigurte i cili mund ti ndihmojë shtatzënave. Ecja është ushtrimi më i miri. Por mos ecni shpejtë dhe në mënyrë agresive.

Keni kujdes në mirëmbajtjen e trupit. Mba-ni shpinën drejtë dhe mundohuni që ta mba-ni atë pozitë dhe përdorni jastëk dhe shtresa të ndryshme për pjesën e mesit të shpinës. Kujdesuni mirë për mekanizmin trupor. Sh-mangni ushtrimet për muskuj sepse mund të përkeqësojnë dhembjet e shpinës.

Shtatzënat nuk duhet të qëndrojnë gjatë në këmbë, gjatë udhëtimeve apo për shkaqe të ndryshme. Mos ndërroni shumë shpesh po-zitat e qëndrimit ulur. Në periudhën e hersh-

me të shtatzënisë është e domosdoshme që të pushoni dhe të flini mjaftueshëm.

Shmangni gjithsesi ecjen me këpucë me take të larta. Kjo është e rrezikshme sepse shpina tendoset. Për ulje përdorni karrige të ulët dhe të rrafshët. Gjithashtu, shmangni kohëzgjatjen e madhe të punëve të shtëpisë.

Rrobat duhet të jenë të rehatshme, andaj sh-mangni rrobat e ngushta.

Shoqet apo nëna/gjyshja juaj me përvojë mund të ju këshillojë në lidhje me dhembjet e shpinës. Ndonjëherë ato këshilla janë më të dobishme se sa ato të mjekëve.

/bebaime/

Dhembjet e shPInës gjatë shtatzënIsë

psikologji

12 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Cila vjen në radhë të parë: intelig-jenca, apo vullneti? Më mirë vullne-ti, se me punë arrihet gjithçka ... jo, jo, më mirë inteligjenca, se kur s'ke mend, s'mund të bësh asgjë. jo, jo unë them më mirë t’i kesh të dyja. sa mirë do të ishte kështu...këto pyetje i torturojnë gjatë prindërit. Por, në fakt, cila është më e mira për fëmijët? ja disa sugjerime ...

Dr. Artemisa Shehu

Shumë prindër shprehen, ma-dje po t’i pyesni edhe prin-dërit tuaj, se fëmijët e tyre e kanë shumë vështirë të

ulen dhe ta bëjnë përmbushjen e përgjegjësive të tyre të moshës, pikërisht detyrat e shkollës. “Më vjen inat se është shumë i/e zgjuar, por nuk do të mësojë. Kur ka mundësi tjetri, pse të mos e marrë atë që meriton?!”, mund të jenë shprehje të dëgjuara nga veshët e shumë fë-mijëve. Po si është më mirë: që fëmija t’i jetë inteligjent, apo me vullnet? Cila vjen në rad-hë të parë: inteligjenca apo vullneti? Më mirë vullneti, se me punë arrihet gjithçka ... Jo, jo më mirë inteligjenca se kur s'ke mend, s'mund të bësh asgjë. Jo, jo, unë them më mirë t'i kesh të dyja. Sa mirë do të ishte kështu.Para shumë vjetësh, shumë prej nesh e kanë vlerësuar inteligjencën të lidhur me numrin e kualifikimeve apo të diplomave që dikush mund të kishte. Kështu, një person me dip-lomë, rrjedhimisht, ishte inteligjent, kurse një tjetër pa një të tillë jo. Po mirë, po kjo in-teligjenca është e lindur apo jo; nuk është e fituar - të paktën kështu kemi dëgjuar të na thuhet. Në fakt, inteligjenca ka përkufizime që jo detyrimisht lidhen me diplomat apo ti-tujt e dikujt. Inteligjenca është e formuar nga shumë faktorë, sipas psikologëve. Kështu in-teligjenca është aftësi për t’i përdorur numrat, për të folur rrjedhshëm dhe pa gabime, aftësi për t'u orientuar në hapësirë, aftësi për të kuj-tuar, perceptuar, aftësi për ta përdorur arsyen e logjikën. Po më thoni pak a ka ndonjë që t'i ketë të tëra? Sigurisht, jo. Disa kanë disa aftësi, të tjerë mund të zotërojnë aftësitë e tje-ra. Por, inteligjenca është edhe aftësi për të kuptuar botën dhe për t'iu përgjigjur sfidave

të jetës. Si thoni ju, a është inteligjent një per-son që nuk i ka kryer studimet e larta, por që ka fituar një profesion që i siguron ekonomi-kisht jetën? Sigurisht, është po aq inteligjent sa ç'është edhe një tjetër, që jep mësim në një fakultet dhe ka grada e tituj. Inteligjenca është praktikë. Një person që ka aftësi për të nxënë dhe për t'u sjellë në mënyrë adaptive është gjithashtu inteligjent. Një person që di të bëjë humor, është inteligjent. Mund të vini re tashmë se inteligjenca është shumë më e ndryshme nga ajo që mund të kemi përkufi-zuar në kokat tona. Por, inteligjenca ka lidhje me gjenetikën ose më mirë me trashëgueshmërinë tonë, por jo vetëm me të. Kështu, nëse prindërit e një fë-mije do të kenë një inteligjencë të lartë, ka shumë të ngjarë që këtë cilësi ta trashëgojë edhe fëmija i tyre, sidomos nëse mjedisi në të cilin është rritur ka qenë mjaft nxitës dhe stimulues për të zhvilluar e përdorur potencia-lin e inteligjencës së trashëguar të tij. Kështu, një fëmijë që ka një inteligjencë të trashëguar, nëse nuk e nxit dhe stimulon atë, ka pak pro-babilitet që ta zhvillojë atë.

Vullneti ose zelli për punë është një faktor tjetër që e ndihmon shumë inteligjencën. Ai është këmbëngulës në realizimin e sfidave, arritjen e qëllimeve dhe zgjidhjen e probleme-ve. Vullneti mund të jetë ndryshe një sinonim i disiplinës. Por, që disiplina të jetë efektive, duhet të mos imponohet, por dëshirohet. Ka shumë prindër e mësues që pa dashje ia bëjnë shkollën fëmijës gogol. Mësime të vështira, detyra të vështira, duhen bërë tani, shumë shpejt, ndryshe ai cilësohet si një dështak, i paaftë dhe budalla. Vlerësime të tilla, të bëra prej prindërve ose mësuesve në mes të klasës, e pengojnë dhe e ndrydhin një fëmijë që të stimulohet, të zhvil-lojë e të nxjerrë në pah atë inteligjencë që ka. Kështu, duhet që fëmija të shpërblehet verba-lisht duke ia vënë në dukje cilësitë dhe për-pjekjet që ai bën për të mësuar e nxënë. Nuk ka fëmijë jointeligjent, ka vetëm të rritur që nuk e vënë re këtë ose që duan fëmijë perfek-të. Pohojani fëmijës suaj, prindër e mësues, me zë të lartë përpjekjet e arritjet e tij përpara se t'i themi çfarë duhet të bëjë më tepër. Mos e frenoni fëmijën duke theksuar dështimet e tij!

Ky është hapi i parë drejt mësimit të vullnetit.Hapi i dytë lidhet me diçka që thamë edhe më lart. Bëjani mësimet dhe shkollën një lojë të jetës, ku ai mund të mësojë gjëra interesante. Gjeni një orë të përshtatshme për fëmijën tuaj, kur ai është më efektiv për të nxënë dhe prod-huar, pasi të jetë qetësuar nga dita në shkollë dhe pasi të jetë çlodhur mjaftueshëm. Bëni edhe pushime të shkurtra gjatë bërjes së mësi-meve. Mirë do të ishte që fëmijës në shkollën fillore t'i jepeshin pak detyra për në shtëpi, pasi kjo do të ndihmonte shumë qëndrimin e mëvonshëm të tij ndaj shkollës duke e parë atë jo si detyrim, por si domosdoshmëri. Nëse vini re që fëmija është i lodhur nga shumë de-tyra që ka pasur, lini edhe ndonjë detyrë pa bërë. Nëse insistoni, mund t'i hiqni tulla murit të vullnetit dhe t'ia vini ato pa dashje urrejtjes për përgjegjësi e shkollë. Jepini shpërblimin pas mbarimit të përgjeg-jësive të shkollës. Kështu mund t'i thuhet se pasi ai të përfundojë mësimet, mund të luajë lojërat e tij të preferuara, mund të shohë tele-vizor, të dalë me ju apo të argëtohet në mëny-rat e tij. Shpërblimi është gjithnjë sekondar, përgjegjësia është primare. Për këtë, të dy prindërit duhet të jenë në një mendje, të pak-tën përpara syve të fëmijës.Dhe një fjalë të fundit. Nëse e shihni që fëmija juaj realisht nuk ka mundësi intelektuale për të nxënë më tepër seç mendoni, mos e tortu-roni atë. Nëse ju mungon durimi për t'u marrë me fëmijën tuaj e nervat ju bëhen kaçurrela, merrni një person tjetër që të ndihmojë fë-mijën tuaj të kapërcejë limitin e kalueses në klasë. Do të ishte zgjidhja më pak torturuese për ju e për fëmijën tuaj. Mos harroni se inte-ligjenca është praktikë e përshtatje me sfidat e jetës. Nëse fëmija juaj mund ta bëjë këtë, jini të sigurt që keni rritur një fëmijë shumë inteligjent e të përgatitur për jetën.

KujDes!Ka shumë prindër e mësues që pa dashje ia bëjnë shkollën fëmijës gogol. Mësime të vësh-tira, detyra të vështira, duhen bërë tani, shumë shpejt, ndryshe ai cilësohet si një dështak, i paaftë dhe budalla. Vlerësime të tilla, të bëra prej prindërve ose mësuesve në mes të klasës, e pengojnë dhe ndrydhin një fëmijë që të sti-mulohet, të zhvillojë e të nxjerrë në pah atë inteligjencë që ka.

të DIsh, aPo të kesh vullnet?

kËshilla

13www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

A e dini se cilat janë burimet potenciale të infektimeve shtëpiake? E vërteta mund t'ju befasojë, prandaj mësoni si të mbroheni nga rreziku.

Secila shtëpi është vendbanim na-tyror i parazitëve mikroskopikë, kështu që nganjëherë është shumë me rëndësi si pastrohet shtëpia dhe

jo a pastrohet shpesh. Në çdo centimetër ka-tror të hapësirës ka rreth 200.000 mikrobe, por nuk janë që të gjitha të rrezikshme për njerëzit. Vetëm një përqindje e vogël mund të shkaktojë sëmundjet, ndërsa nikoqirë të tyre më së shpeshti jemi ne, kafshët shtëpia-ke dhe ushqimi. Kur ta pastrojmë shtëpinë, shpesh dhe më së shumti ndalemi në vende të gabuara, pran-daj duhet mësuar ku dhe si duhet të past-rojmë. Nuk duhet harruar rregulla kryesore e higjienës dhe e shëndetit: DUART duhet pastruar sa më shpesh dhe me themel, në mënyrë që të shmangen infektimet e zorrë-ve, nga të cilat vuajnë një nga pesë njerëzit çdo vit.

BaNjalaVamaNi Dhe guaca e NeVojtores Rrezik i ulët! Shumë studime kanë treguar se në dërrasën e guacës ka më pak mikrobe se në vende të tjera përreth. Rreziku më i

madh nga infektimet vjen nëse dikush nga anëtarët e shtëpisë ka barkqitje ose vjellje. Gjithherë pas përdorimit të guacës së WC-së, duhet pastruar dhe tharë mirë duart. Mos harroni ta pastroni rregullisht dorëzën për lëshimin e ujit. Duhet kontrolluar ventilimi, sepse ventili-mi i dobët mundëson krijimin e mykut dhe të pluhurit. Lavamani duhet pastruar me sfungjer të veçantë, ndërsa guaca me tjetër.

VasKa Dhe KaBiNa e Dushit Rrezik i ulët! Nëse dushi nuk është përdorur një kohë, ndodh, ndonëse rrallë, që të sh-përthejnë baktere të cilat e shkaktojnë së-mundjen legionare, një formë e ndezjes së mushkërive. Nëse dushi nuk është përdorur për një kohë të gjatë, atëherë hapeni ujin dhe lëreni që me vrushkuj të fuqishëm të rrjedhë për një kohë, në mënyrë që mikrobet të pastrohen. Pastaj mund të bëni dush.

FrigoriFeri Rrezik i mesëm! Nëse ushqimet e ziera dhe ato të njoma mbështillen pa kujdes dhe ven-dosen pranë njëra-tjetrës, ekziston mundë-sia e kontaminimit të ndërsjellë. Temperatu-

ra në frigorifer duhet të jetë nën 5 shkallë C. Ushqimi duhet të qëndrojë veç e veç, ndërsa mishi vendoset në fund.

ruBiNeti, laVapjata Rrezik i mesëm! Nëse mishin e freskët e përgatitni për zierje në lavapjatë, e pastaj i pastroni duart, do t'i lini bakteret në rubinet. Herën tjetër, kur ta lëshoni ujin, ato baktere do t'i bartni në duar. Rubineti duhet hapur para se të punoni me mish të freskët. Nga sipërfaqja e lavapjatës duhet pastruar yndy-ra me anë të sapunit dhe të ujit të nxehtë, pastaj duhet dezinfektuar dhe tharë me letër.Peshqirët, leckat dhe sfungjerët Rrezik i madh! Pëlhurat e lagështa i mbled-hin dhe i përhapin bakteret! Duhet përdorur lecka të ndryshme, sfungjerë dhe peshqirë veç e veç, për punë të ndryshme.

Dërrasa për prerje Rrezik i madh! Nëse e shfrytëzoni të njëjtën dërrasë për prerjen e perimeve dhe për prer-jen e mishit, ekziston rrezik i madh nga kontaminimi i ndërsjellë. Për çdo sasi us-hqimesh duhet përdorur dërrasa e veçantë. Pas çdo përdorimi, dërrasa duhet pastruar, dezinfektuar dhe tharë.

/Telegrafi/

a thua banesa juaj është vërtetë e Pastër?

14 www.albsuisse.ch

gjuhË gusht / August 2011

Shenjat e pikësimit janë të domosdoshme gjatë të shkruarit. Mospëdorimi i tyre apo përdorimi jo i drejtë mund ta ndryshojë kup-timin e fjalisë dhe mund të vijë deri te keq-kuptimi i saj.E njëjta rëndësi atyre duhet t'u kushtohet edhe përgjatë të folurit. Respektimi i tyre në të folur bëhet me anë të ngritjes dhe uljes së zërit, si dhe të pushimeve gjatë të folurit,që mund të jenë të gjata apo të shkurta,varësisht prej shenjave. sheNjat KrYesore të piKësimit jaNë:

pika .pikëçuditja !pikëpyetja ?tri pikat ...pikëpresja ;dy pikat :presja ,viza(t) _thonjëzat < >, " "kllapat ( )

Pika shënon fundin e një fjalie dëftore dhe ndiqet gjithmonë nga një shkronjë e madhe. -Unë jam në shkollë. -Kjo nuk është mjeshtëria ime. Pikëpyetja vihet në fund të fjalisë dhe tre-gon pyetje të drejtpërdrejtë.- Ç’po të duhet ai libër?

Nuk vihet pikëpyetje pas një fjalie pyetëse të zhdrejtë.- Nuk e di se ku po shkon dhe çfarë ke në mend të bësh.

Pikëçuditja vihet në fund të një fjalie thirr-more, si dhe pas një pasthirrme

Pikëpresja vendoset brenda fjalisë; ajo ndan dy pjesë të së njëjtës fjali dhe ndiqet nga shkronja e vogël.- Rruga ishte plot akull; shoferët i ngrisnin makinat me kujdes.

Presja shënon një ndarje jo të fortë midis dy përbërësve të fjalisë.- Çdo vijë e fytyrës,çdo lëvizje e dorës,çdo fjalë,çdo hap i Skënderbeut tregonte njeriun e veprave të mëdha.

Presja vihet edhe kur numërojmë qenie ose objekte.Punëtorët grumbulluan:gurë,dërrasa,tulla,gëlqere dhe rërë

Dy pikat përdoren kur japim një shpjegim ose një varg shembujsh.- Padashur Luli vështroi orën:po afrohej dreka. Në Gjakovë ka lule gjithandej: në parqe,në lulishte,,në oborre,në ballkone,në dyqane

dhe kudo.Në këto raste pas dy pikave nuk vihet shkronjë e madhe.Kur pas dy pikave fillon një ligjëratë e drejtë ose një citat që vihet ndërmjet thonjëzash,fjala e parë pas dy pikave shkru-het me shkronjë të madhe:- Skënderbeu ka thënë: "Lirinë nuk ua solla unë, atë e gjeta këtu midis jush".

Viza tregon ndryshimin e bashkëfolësit në bisedë dhe ndiqt nga shkronja e madhe. - Mirëmëngjesi! Mirëmëngjesi! - Mirëserdhët! Mirëserdhët! - Si jeni sot ? - Mirë, mirë. Po zotëria juaj?

Thonjëzat shërbejnë për ta kufizuar një ci-tim.- Dje takova babanë e Artës. I fola për talen-tin e së bijës."Zemra e prindit gëzohet kur dëgjon fjalë të mira", - tha ai.Fundi apo përmbyllja

Shpresojmë që me këto përkufizime dhe shembuj të dhënë do ta keni paksa më të lehtë përdorimin e tyre në të shkruar dhe të folur!

s.Koci

PërDorImI I shenjave të PIkësImIt

Personat e bukur janë më vetIakë Njerëzit e bukur janë më të gëzuar dhe më të pasur – kështu tregojnë hulumtimet e fundit. Por megjithatë, bukuria nuk sjell vetëm gjëra të mira.Hulumtimi më i ri, rezultatet e të cilit do të pu-blikohen në fund të këtij muaji, tregoi se njerë-zit me fytyra simetrike, të cilët në fakt vlerë-sohen si më të bukur, janë shumë më vetijakë sesa të tjerët.Hulumtuesit kanë zbuluar se njerëzit e bukur janë më pak të prirur të bashkpunojnë për të mirë e të gjithëve, kurse janë më të prirur për

t’i ndjekur interesat personale. Gjatë hulumti-mit, njerëzit me fytyra më simetrike jo vetëm që më pak kanë bashkëpunuar, por edhe kanë pritur më pak që të tjerët të bashkpunojnë.Shkencëtarët sqarimin e kërkojnë në evolu-cion. “Njerëzit me fytyra simetrike janë më të shëndoshë dhe më tërheqës, ata gjithashtu janë edhe më të pavarur dhe më pak të prirë të bashkpunojnë dhe të kërkojnë ndihmë nga të tjerët” – thanë shkencëtarët Santiago Sancez – Paez dhe Enrique Turiegano për studimin e kryer.

15www.albsuisse.ch

psikologjigusht / August 2011

Mrekullinë e dashurisë e ndjejmë atëherë kur zgjimet e ditëve tona ëmbëlsohen me të njëjtin përqa-fim.

Irena Shtraza, psikologe e familjes

Dashuria romaNtiKe

... ajo lind dhe më pas lulëzon martesa. Tradita para-romanticizmit klasik bënte që kjo e fundit të lindte para dashurisë...Tashmë më parë lind ai emocioni i gjithëpushtets-hëm, unik, i denjë për t'u kurorëzuar, sepse prospektiva e dashurisë romantike, ka kthyer përmbys bazat e martesës së dikurshme dhe ka vënë theksin mbi lumturinë individuale, dhe jo më mbi detyrimin social si pjesëtarë të shoqërisë për t'u martuar dhe gjen¬eruar fëmijë, pavarësisht nëse je i/e lumtur apo jo. Sot martohemi për të qenë të lumtur... fëmijët që mund të vijnë do ta perfeksionojnë akoma më shumë këtë lumturi. Kështu lind 'feja e dashurisë', që e kthen martesën në një kult, që herët a vonë të gjithë e dëshirojnë dhe duan ta përqafojnë.

Dashurojmë

... po a është mjaftueshëm për të trokitur në portën e martesës? Çfarë i duhet marrëdhë-nies tonë për të arritur pjekurinë që kërkon një martesë e suksesshme? Të qenit në çift implikon në mënyrën më të thellë, aftësinë tonë për të dashur një person tjetër. në mënyrë reciproke dhe të pakushtëzuar. Kjo marrëdhënie mbështetet gjithashtu edhe në kapaciteti n e secilit partner për t'u ndjerë i/e rëndësishëm dhe për t'i dhënë vlerën dhe rëndësinë e duhur partnerit/es. Pa këto dy cilësi të rëndësishme, bëhet e pamundur një eksperiencë e vërtetët në çift, sepse intimiteti dhe respekti reciprok humbet diku rrugës.

epopeja e çiFtëZimit

Epopeja e çiftëzimit fillon me etapën e parë, atë të zgjedhjes së partnerit/es. Kjo zgjedhje është pjesë e një procesi kompleks që impli-kon jo vetëm gjendjen aktuale të dy partnerë-

ve, por edhe të gjitha influencat gjenetike, familjare, edukative, ekonomike, shoqërore dhe sociale që secili prej tyre mbart në jetë. Është ajo zgjedhje qe ne përmbledhim me një fjalë të vetme 'tërheqje', sepse tjetërsoj do na dukej tejet e komplikuar. Të gjitha bashkë, këto influenca kanë for-muar atë që individi është, personalitetin e tij të koklavitur që di të dashuroj ë, di të falë, të bëhet krah, të bëjë kompromise, pra që di të jetojë eksperiencën e të qenit në çift. Cilësi që në qoftë se do mungonin, do të bënin që martesa të kthehej në një kontratë ligjore dhe kaq. Përkrah faktorëve të mësipërm, midis dy partnerëve që zgjedhin njëri tjetrin, ekziston një ekuilibër ngjashmërish që i bën dy njerëz të bashkëjetojnë qetë në ekuilibër. Por në të njëjtën kohë bashkë-ekzistojnë edhe disa diferenca që lejojnë një dozë të caktuar tensi-onimi, që nuk e dëmton marrëdhënien, pasi e furnizon atë me shtysën e shëndetshme drejt individualizimit. shtYllat që mBajNë "shtëpiNë e Dashurisë"

Stabiliteti në marrëdhënien bashkëshortore, prototip i marrëdhënieve të gjata dhe të forta, bazohet gjithashtu tek: - tiparet e personalitetit tonë dhe tek mënyra se si ja komunikojmë ato partnerit/es

- varësia e ndërsjellë që rritet sa më shumë kalon koha - ndjeshmëria ndaj emocioneve tona dhe të partnerit/es - intimiteti që sa vjen e shtohet dhe dashuria janë të ngulura thellë në damarët e marrëdhë-nies dhe e ush¬qejnë atë pa ndalim - të dish ta ndash dhe ta jetosh dashurinë me tjetrin - të dish të ndash sa më mirë rolet në një marrëdhënie, dhe të vendosësh baza të shëndosha intimiteti, do të thotë të jetosh një marrëdhënie bashkëshortore që ka ç'të ofrojë pa u shteruar kurrë.Gjithashtu qëllimet dhe pritshmëritë të ndërgjegjshme apo jo, kanë një impakt të rëndësishëm në drejtimin që merr një lidhje, në intensitetin me të cilin ajo jetohet dhe në jetëgjatësinë e saj. Të dehur nga euforia e dashurisë, shumë prej nesh e kalojnë pragun martesor të mbushur me pritshmëri jo shumë realiste në lidhje me atë çka na ofron marte-sa, të bindur se jeta në çift do të plotësojë të gjitha nevojat tona, të çfarëdo natyre qofshin. Frustrimi fillon në momentin që kuptojmë që nuk është egzaktësisht kështu. Dhe në këtë fazë ndodh ajo që përshkruhet 'si fillimi i vlerësimit të vetvetes, në bazë të limiteve tona, pritshmërive tona dhe ato të partnerit/es në lidhje me ne. Martesa kalon kështu, një proces zhvillimi, ashtu si një bebe e vogël e

a mjafton DashurIa Për t’u martuar?

kulturË

16 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011porsalindur që rritet ngadalë dhe fillon të krijojë identi-tetin e saj të brishtë. Sa prej nesh e kanë ndjerë marrëd-hënien e tyre 'të rritet' me kalimin e viteve ...

periuDha e "mjaltit" Zgjat 5-7 Vjet

Sipas teorisë së Bartnett mbi martesën, secili nga të dy partnerët kalon përmes një periudhe 'mjalti' që zgjat 5-7 vjet, dhe vazhdon me një krizë që vë në rrezik marrëdhënien martesore. Por si reagojmë ne përballë kësaj krize? Disa prej nesh, ndahen përfundimisht nga partneri, me shpresën se mund ta jetojnë ëndrrën e marrëdhënies perfekte me një njeri tjetër. Disa të tjerë e lënë veten të pushto¬hen nga gjendja apatike që shkakton kriza, duke bllokuar kështu 'rritjen' e marrëdhënies dhe kalimin e saj në stadet e tjera të ciklit të saj. Të tjerë zg-jedhin të ç'mitizojnë marrëd-hënien e tyre dhe të pranojnë njëri tjetrin me gjithë virtytet dhe 'defektet' që mbart secili. Sigurisht që kjo e fundit, kërkon aftësi të mira auto-analize, që me ndershmëri vënë para gjykimit veten dhe partnerin/en, duke lënë mënjanë idealizmat. Për të bërë pa hile dhe truke këtë analizë, duhet të tregojmë përkujdesjen dhe impenjimin për marrëdhënien duke parë më të mirën e saj, duke falur dhe mposhtur komplekset e perfeksionizmit, duke jetuar intimitetin e ëmbël të jetës në çift, duke ndarë bashkë dhimbjet dhe frikërat e njëri tjetrit, duke qenë totalisht të hapur emotivisht ndaj ndjenjave tona dhe atyre të 'gjysmës sonë të ëmbël'.

Shtëpia e më shumë se 12 milionë banorëve, rrethuar me mbi 2400 vepra arti. Ky është qyteti që sot impo-non trendët globalë në kulturë, modë, media, biznes, etj. Por, kur e vizitoni, nuk dini se çfarë të shikoni më parë. Expressi ju jep pesë destinacione që duhet vi-zituar nëse vendosni që pushimet t’i kaloni në Paris. Është thjesht e pamundur të vendosësh se çka duhet të vizitosh më parë në kryeqytetin francez, Parisin. Ajo që të gjithë e thonë është se atë e vizitojnë për mbi 40 milionë njerëz në vit. Por, janë pesë gjëra kryesore që të gjithë parisienët ua këshillojnë që t’i vizitoni.

eiFFel tower Kulla Eifel (fr. La Tour Eiffel), ndryshe pseudonimi La Dame de fer, Zonja e Hekurit, është tanimë sim-boli i Parisit vendosur në Mars de Champ në Paris. Ndërtuar në 1889, ajo është bërë edhe një ikonë glo-bale e Francës dhe një nga strukturat më të njohura në botë. Kulla është nga monumentet më të vizitu-ara me pagesë në botë. Miliona njerëz ngjiten në të çdo vit. Emëruar sipas projektuesit te saj, inxhinieri Gustave Eiffel, kulla qe ndërtuar si hark hyrjeje në Panairin 1889 Botëror. Kulla është 324 e gjatë, e njëjta lartësi si një ndërtesë 81- katëshe. Duke mos përfshirë antenat transmetuese, është struktura e dytë më e lartë në Francë, pas urës Viaduct Millau. Eif-fel Tower ka tre nivele për vizitorët. Biletat mund të blihen për 4 euro niveli i parë, 9 euro niveli i dytë dhe 16 euro niveli i tretë, i cili arrihet me lift. Të dy nivelet në të parin dhe të dytin funksionojnë resto-rante. E nëse doni t’i shmangeni një rendi 200 m të gjatë që presin të hipin në kullë, mund të bëni edhe me rezervim me herët.

musée Du louVr Louvri është muzeu më i madh në Paris. Ai ka një hapësirë prej 210 000 m2 dhe në të mbahen rreth 60 600 ekspozita për çdo vit. Është ndër muzetë më të njohura në botë. I gjendur në zemër të Parisit, te rru-

ga De Rivoli, ndërtesa rreth piramidës i takon ish-pallatit mbretëror. Louvri ka një histori të gjatë të konservimit që nga antikitetet orientalë, egjiptianë, romakë, grekë, e deri te skulpturat dhe pikturat mo-derne. A duhet të përmendet Monaliza?

arc De triomphe The Arc de Triomphe (origjinal. Arc de Triomphe de l'Etoile) është një nga monumentet e shumta të fams-hme në Paris. Ai gjendet ne qendër te Place Charles de Gaulle (fr. Place de l'Étoile), në fundin perëndi-mor të Champs-Élysées. Arc de Triomphe i nderon të gjithë ata që kanë luftuar dhe vdekur për Francën gjatë Revolucionit francez dhe luftërave të Napolo-nit. Emrat e tyre gjenden në pjesën e brendshme dhe të jashtme të Harkut.

champ elYsee Avenue des Champs-Elysees është rruga me prestig-jioze në Europe, e ndoshta edhe në botë. Me plot ki-nema, kafene, dyqane luksoze dhe drunjtë e gështen-jave, Avenue Champs-Elysees konsiderohet si rruga më e famshme në botë. Emri frëngjisht është për fushat Elysiane, vendin e të vdekurve të bekuar si-pas mitologjisë greke. Avenue des Champs-Elysees është e njohur si rruga më e bukur e botës. Aty është edhe rezidenca e presidentit të Francës.

DisNeYlaND paris (euro DisNeY resort) Pasi të jeni lodhur nga shëtitjet dhe marramendjet nga numri i madh i vizitorëve, sepse mbi 40 milionë vizitorë e vizitojnë Parisin çdo vit, rendin e ka Dis-neyland Paris, Euro Disney Resort. Disneyland Re-sort Paris është qyteti turistik i 22.30 km2 (2230 ha) që gjendet në pjesën më të madhe në komunën Ches-sy, tridhjetë e dy kilometra në lindje të Parisit. Një univers i tërë argëtimi përfshin dy parqet kryesore - Disneyland Park dhe Walt Disney Studios - si dhe hotele dhe një kurs golfi, ndërsa habisë suaj ia shton pak energji kompleksi urban me sektorin e Marne-la-Valle. Vendi arrihet me transport të llojllojshëm, duke përfshirë edhe një stacion TGV, një shtrirje e linjës RER A, dhe rruga A4 si lidhje rrugore nëse keni vendosur ta vizitoni me makine. Kompleksi me-naxhohet nga Euro Disney SCA në pronësi 39% nga Kompania Walt Disney. Euro Disney SCA ka zh-villuar imazhin e Walt Disney World Resort, shumë aktivitete rreth dy parqeve te tij kryesore. Kjo mund të vërehet në Val d'Europe; qendër tregtare, qendra biznesore Arlington, Sheshi i Biznesit dhe Fshatrat e projektit Natyra me Pierre et Vacances. Në vitin 2010, qarkullimi i Disneyland Paris kishte arritur në një miliard e 280 milionë euro.

Mehdi Abdullahu

ParIsI, krYeqYtetI I kulturës

psychologie

17www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Daheim plaudern sie putzmunter, aber in Kindergarten oder Schule ist kein Wort aus ihnen herauszubekommen. Kinder mit Mu-tismus verstummen dort, wo es aufs Spre-chen ankommt. Doch mit Therapien lassen sie sich aus der Reserve locken.

Die siebenjährige Anna* spielt mit ihrer kleinen Schwester. Gekicher und Geschnat-ter dringen aus dem Kinderzimmer. Anna scheint auszuprobieren, was ihre Stimme alles hergibt: Mal hört man kraftvolle Zu-rufe, mal ein empörtes «Hey». Und immer wieder Lachen in allen Tonlagen. Anna, die Stimmgewaltige. Kaum zu glauben, dass dieses Mädchen früher keinen Ton heraus-brachte, sobald es eine fremde Person in der Nähe wusste. Auch dann nicht, wenn es von anderen Kindern oder Erwachsenen angesprochen wurde. Allenfalls ein Kopf-nicken oder Kopfschütteln war von Anna zu bekommen. Das Antworten übernahm meistens Annas Mutter, Nicole Surer* - ob-wohl es ihr manchmal unangenehm war, als Sprachrohr zu fungieren. Doch sie tat es, um ihr Kind zu schützen. Sie wollte vermeiden, dass es «blöd dastand.» Wo die Ursache für Annas Verstummen lag? «Mein Mann und ich sind eher ruhige Naturen, das kann sich aufs Kind übertragen», sagt die 39-Jährige. Doch hinter Annas Schweigen steckte mehr als Schüchternheit, das wurde im Kinder-garten offensichtlich. Bald war klar, dass das Mädchen nicht automatisch auftauen würde. So wie Anna reagieren viele mutis-tische Kinder, wenn sie zum ersten Mal ihr «Nest» verlassen müssen. «Sie verstummen, weil sie das Fremde nicht überwinden», sagt Klaus Schmeck, Leiter der Kinder- und Jugendpsychiatrischen Uni-Klinik in Ba-sel. Die Mädchen und Buben können zwar sprechen, sie tun es aber nur mit vertrauten Menschen. Aber hinter der scheuen Fassa-de kann durchaus ein temperamentvolles oder oppositionelles Verhalten stecken, hat Klaus Schmeck beobachtet. In vertrauter Umgebung reden mutistische Kinder unge-hemmt drauflos, gegenüber Fremden hin-

gegen sind sie mucksmäuschenstill. «Anna sprach eine Zeit lang nicht einmal mit ihrer Grossmutter», erzählt Nicole Surer. In der Schweiz ist schätzungsweise eines von tau-send Kindern von Mutismus betroffen. Bei Mädchen kommt das Verstummen häufi-ger vor als bei Buben. Fachleute sind sich einig: Frühe Hilfe ist wichtig, um Folgen wie soziale Isolation zu vermeiden. Dabei ist Geduld gefragt. Es können Monate ver-gehen, bis den Kindern ein erster Ton oder gar ein erstes Wort zu entlocken ist. Und die Therapien können sich bis zu zwei Jahre hinziehen. Auch Annas erstes gesproche-nes Wort liess lange auf sich warten - in der Therapiestelle für Redestörungen, eine Einrichtung des logopädischen Dienstes der Stadt Zürich. Doch sie schaffte es noch vor ihrer Einschulung, und das war ein grosser Erfolg.

lieber beobachten als mitmachen Überhaupt macht Anna gute Fortschritte. Im Schulunterricht antwortet sie heute ohne zu zögern. «Sie meldet sich sogar selber», erzählt Nicole Surer. Gegenüber anderen Kindern ist das Mädchen aber nach wie vor zurückhaltend: Es beobachtet lieber als mitzumachen, und es verständigt sich meis-tens ohne Worte. Zwar grenzen die anderen Mädchen und Buben Anna nicht aus. Sie ru-fen sogar an, um sich mit ihr zu verabreden. Aber dann muss die Mama noch vermitteln. Nicole Surer hofft, dass auch Anna mit der Zeit zum Telefonhörer greift und andere Kinder zum Spielen einlädt: «Es wäre gut, wenn sie ein, zwei feste Freundinnen finden könnte.» Stumm bleiben - für die 16-jähri-ge Angelika Maurer* heute undenkbar. Sie konnte ihren Mutismus in einer mehrjähri-gen Therapie überwinden. Wurde sie frü-her angesprochen, verkroch sie sich hinter dem Rücken ihrer Mutter. Und das ständige Drängen, doch endlich mal zu antworten, wenn sie gefragt werde, liess ihr Schweigen nur noch beharrlicher werden. Heute verab-redet sich Angelika ganz selbstverständlich mit Freunden, geht allein einkaufen. Neu-

lich war sie beim Vorstellungsgespräch, und das verlief prima: Im Herbst fängt sie die Lehre als Coiffeuse an. Klar kämen von Verwandten oder Bekannten manchmal noch Sprüche wie: «Dort musst du dann aber den Mund aufmachen.» Doch Ange-lika nimmt es gelassen: Natürlich wird sie reden. Sie hat keinen Grund mehr, es nicht zu tun. *alle Namen geändert

was ist mutismus? Kinder mit elektivem Mutismus (auch se-lektiver Mutismus genannt) sprechen nur in bestimmten Situationen, in anderen bleiben sie stumm oder fast stumm. Das Verstum-men hat nichts mit Sympathie oder Antipa-thie zu tun. Eindeutige Auslöser für Mutis-mus gibt es nicht. Ursachen können sein: • Schüchterne Eltern oder Familien, in de-nen sehr wenig gesprochen wird. Auch ein ängstliches Naturell oder eine verzögerte Sprachentwicklung kann eine Rolle spielen. Einwandererkinder sind öfter von Mutis-mus betroffen. Sie haben Hemmungen, sich in der fremden Sprache auszudrücken.• Nur selten stecken traumatische Erlebnis-se dahinter, etwa Misshandlung oder ein «Familiengeheimnis», das nicht ausgespro-chen werden darf.

Mutismus beginnt meist zwischen dem fünf-ten und neunten Lebensjahr, häufig dann, wenn die Kinder in den Kindergarten oder die Schule kommen. Wenn sie dort nach einem Monat nicht auftauen, sollten Eltern hellhörig werden. Aufmerksame Erziehe-rinnen und Lehrer informieren Eltern über das andauernde Schweigen ihres Kindes. Aber oft wird die Störung nicht richtig oder erst spät diagnostiziert. «Jetzt warten Sie mal ab, das Kind fremdet halt, das gibt sich mit der Zeit», hören Eltern oft. Manchmal werden die Kinder gar als zurückgeblieben abgestempelt. Ein Irrtum: Die Kinder glei-chen ihr Schweigen oft mit hervorragenden Schulleistungen aus. Bei der Abklärung hel-fen können Kinder- und Jugendpsychiater,

Wenn kInDer verstummen

psychologie

18 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

der schulpsychologische oder der logopä-dische Dienst. Spezielle Therapien bieten auch Kinder- und Jugendpsychotherapeuten an. Eltern informieren sich am besten vor-her, welche Angebote von der IV finanziert werden oder wo es Zusatzversicherungen bei der Krankenkasse braucht. In den The-rapien lernen Kinder auf spielerische Wei-se, ihre Sprache einzusetzen. Sie brummen, knurren oder imitieren Tierstimmen. Oder sie sprechen auf Kassettenrekorder und hö-ren das Band zusammen mit dem Therapeu-ten an. Die Kinder merken mit der Zeit, was ihre Stimme alles kann und dass sie sich ihrer nicht zu schämen brauchen. Bei einer Therapie ist es wichtig, dass Eltern, Erzie-herinnen oder Lehrer zusammenarbeiten.

wie eltern eine sprachstörung erkennen Nicht jedes Kind, das wenig spricht, muss gleich in die Therapie, sagt Barbara Zollin-ger, Logopädin und Entwicklungspsycholo-gin am Zentrum für kleine Kinder in Win-terthur.

wie verläuft die sprachentwicklung ei-nes Kleinkindes? Barbara Zollinger: Die ersten Wörter spre-chen Kinder mit etwa 12 Monaten. Sie sagen «Mama» oder «Papa», nicht nur wegen der Bedeutung, auch weil es einfach auszuspre-chen ist. Zwischen 12 und 18 Monaten hat ein Kind 10 bis 20 Wörter im Repertoire, es sind noch viele Lautmalereien dabei. Auch das Wörtchen «nein» kommt hinzu - es ist zentral; das Kind entdeckt, dass es mit

Sprache etwas bewirken kann. Zwischen 18 und 24 Monaten kommt es zum ersten Wortschatz-Spurt. In kurzer Zeit lernt das Kind 50, bald schon 200 Wörter und bildet erste Wortkombinationen. Zwischen zwei und drei Jahren werden die Sätze länger, die Wörter richtig aneinander gereiht. Kin-der entdecken die Fragewörter - und lassen nicht locker, bis sie Antworten haben. Beim Wortschatz legen die Kinder nochmals zu, sie bauen ihn auf über 1000 Wörter aus. Am Ende des vierten Lebensjahres können sich Kinder fast korrekt in ihrer Muttersprache ausdrücken. Wobei ungefähr ein Viertel noch Schwierigkeiten hat, Laute wie «s», «sch» oder «r» richtig auszusprechen.

woran erkennen eltern, ob mit der sprachentwicklung ihres Kindes etwas nicht stimmt?Die Altersangaben können variieren. Es gibt Spätzünder, nicht jedes Kind, das we-nig spricht, muss gleich zur Logopädin. Eltern sollten jedoch darauf achten, ob das Kind wirklich versteht, was man zu ihm sagt. Dabei helfen einfache Aufträge oder Fragen: «Gib mir bitte den Löffel!» oder «Wo ist deine Puppe?» Eltern können auch testen, ob das Kind Aufträge versteht, die nicht zur Situation passen: Wenn es bei-spielsweise am Tisch sitzt, kann man es auffordern, seine Jacke zu holen. Es gibt Kinder, die sich durchmogeln, vielleicht nur einzelne Schlüsselwörter verstehen und sich den Rest zusammenreimen. Andere haben sich Strategien zurechtgelegt: Sie sagen zu

allem «ja» und tun das, was von der Situa-tion her naheliegend ist. Hinweise auf eine Sprachstörung können darüber hinaus sein, wenn sich ein Kind nur schwer verständlich ausdrückt oder nur von den Eltern verstan-den wird. Wenn es stark stottert oder in vie-len Situationen verstummt. Oder wenn es in seiner Entwicklung lange stagniert.

wie fördern eltern die sprachentwick-lung ihrer Kinder? Sicher nicht, indem sie pausenlos auf das Kind einreden. Bei Kindern entsteht so der Eindruck, Sprache ist wie Musik, ich wer-de ständig davon berieselt. Wichtig ist, die Lust am Kommunizieren zu fördern. Dazu gehört, den Kindern das Zuhören beizu-bringen und auch selbst gut zuzuhören, sich dafür zu interessieren, was das Kind einem sagen will. Und bei ihm die Lust zu fördern, sich auszudrücken und auszutauschen. Also nicht einfach Gegenstände benennen, sondern sagen, wozu der Stuhl da ist. Und das Kind auffordern, etwas damit zu tun. So lernt es, Sprache mit bestimmten Handlungen zu verknüpfen.

und wenn das Kind Fehler macht? Fehler machen gehört zum Lernen. Nur sollte man das Kind nicht korrigieren oder auffordern, das Wort richtig auszusprechen. Besser ist, wenn Eltern das Gesagte korrekt wiederholen. Das Kind wird sich so die richtige Aussprache einprägen und mit der Zeit aneignen.

eine ausländische Familie möchte sich einbürgern lassen - was kostet sie das?

Frage: Meine Frau und ich wohnen seit zwölf Jahren hier und möchten uns mit un-seren beiden Kindern einbürgern lassen. An wen müssen wir uns wenden? Und vor al-lem: Wie teuer wird die Einbürgerung?Antwort: Wo Sie Ihr Gesuch einreichen können, sagt Ihnen die Wohngemeinde oder die kantonale Einbürgerungsbehörde. Das

dreistufige Verfahren von Bund, Kanton und Gemeinde kann übrigens gut und gerne drei Jahre dauern. Dafür sind die Zeiten, als hohe Einbürgerungsgebühren verlangt wur-den, vorbei: Seit 2006 dürfen sie auf allen drei Stufen nur noch kostendeckend sein.Der Bund verrechnet für ein Ehepaar 150 Franken. Der Kanton Zürich zum Beispiel für ein Ehepaar 500 bis 1000 Franken; Ein-zelpersonen zahlen die Hälfte. Für Kinder ist es kostenlos, wenn sie zusammen mit

den Eltern eingebürgert werden. Dann bit-ten noch die Gemeinden zur Kasse. Im Aar-gau etwa verlangen sie für Ehepaare 2000 Franken, pro unmündiges, ins Gesuch der Eltern einbezogenes Kind 500.Achtung: Zügeln während des Verfahrens kann die Einbürgerung ernsthaft gefährden. Es liegt im Ermessen der Behörde, eine Ausnahme vom Wohnsitzerfordernis wäh-rend des Verfahrens zu machen.

VereNa walther

Was kostet uns Das?

Bildung

19www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Die Entwicklung ist deutlich: Der Anteil der Eltern in der Schweiz, die ihre Kinder an eine private statt an die öffent-

liche Schule schicken, wird immer grösser. Konkret: Im Schuljahr 1998/1999 besuch-ten gemäss Angaben des Bundesamts für Statistik 26 005 Schülerinnen und Schüler eine private Primar- oder Sekundarschule. Elf Jahre später, im Schuljahr 2009/2010, waren es fast 5000 Schüler mehr, nämlich 30 942. Heute besuchen damit 4,25 Prozent der Volksschüler eine private Schule. Der Zuger CVP-Nationalrat Gerhard Pfister prä-sidiert den Verband Schweizerischer Pri-vatschulen. Den Vorteil einer privaten Bil-dungsstätte beschreibt er so: «Privatschulen sind oft flexibler, individueller und können Wünsche von Eltern schneller aufnehmen.» Das steigende Interesse an privaten Schulen will er nicht mit einem generellen Misstrau-en der Eltern in die Volksschule begründen. Doch er stellt fest: «Die selbstverständliche Gewissheit schwindet, dass die öffentlichen Schulen eine chancengerechte Ausbildung mit guter Qualität anbieten, die den Kin-dern und Jugendlichen eine erfolgreiche Zukunft ermöglicht. Eltern sind heute aber auch bei negativen Erfahrungen mit der öffentlichen Schule schneller bereit, zu

wechseln.» Vertreter diverser Privatschu-len teilen Pfisters Einschätzungen. Andreas Müller, Direktor des Instituts Beatenberg im Kanton Bern, sagt, viele seiner Schwei-zer Internatsschüler hätten an der öffentli-chen Schule negative Erfahrungen gemacht und darauf an das private Institut gewech-selt. Generell sei ein steigendes Interesse an alternativen Möglichkeiten, Schule zu ge-stalten, sichtbar. «Privatschulen haben hier mehr Spielraum», sagt Müller. Sandra Eg-loff von der Internationalen Schule Kreuz-lingen Konstanz im Kanton Thurgau nennt zwar den grossen Anteil Englischunterricht als erste Motivation für Eltern, ihre Kinder an die internationale Schule zu schicken. Doch auch sie fügt gleich an: «Viele sind nicht zufrieden mit dem Schweizer Schul-system. Sie wünschen sich kleinere Klassen oder haben Mobbing-Erfahrungen gemacht. » An der internationalen Schule macht der Anteil Schweizer Schüler rund 50 Prozent aus, 35 Prozent der Schüler sind Deutsche. Exodus der reichen Sprösslinge? Dass El-

tern ihre Kinder, die an der öffentlichen Schule negative Erfahrungen machen, aus der Schule nehmen und sie in eine private Schule schicken, beurteilt Privatschulen-Präsident Pfister durchaus kritisch: «Die Volksschule beziehungsweise die verant-wortlichen Bildungspolitiker täten gut da-ran, diese Entwicklung ernst zu nehmen und Gegenrnassnahmen zu ergreifen. Man belächelte lange Zeit seitens der staatlichen Bildungsverantwortlichen die Privatschulen als qualitativ weniger gute Institutionen für vermögende Minderleister. Das ist schon lange nicht mehr der Falb, sagt Pfister. Staat und Politik müssten aufpassen, dass nicht «am Ende diejenigen, die es sich leisten können, eine gute Privatschulbildung haben und die anderen bei den staatlichen Schulen bleiben müssen. Für Pfister steht fest: «Man muss den Grundsatz verteidigen, dass in der Schweiz eine gute Ausbildung für alle unabhängig von der finanziellen Situation möglich ist.»

KareN schÄrer

PrIvate schulen sInD Im trenD unD Wachsen

Die Menschen stehen Schlan-ge für ein Visa vor der Schwei-zer Botschaft in Pristina.Die Menschen stehen Schlan-ge für ein Visa vor der Schwei-zer Botschaft in Pristina. (swissinfo)

Zum thema

Vor fast 12 Jahren ging der Kosovo-Krieg zu Ende. Vor drei Jahren wurde die Unab-hängigkeit des kleinen Balkanlandes aus-gerufen. Und dennoch suchen noch immer viele Menschen aus dem Kosovo Asyl in der Schweiz.

Kosovarinnen und Kosovaren, deren Asyl-gesuch abgelehnt wurde, erhalten von der Schweiz eine Rückkehrhilfe. Das Pro-gramm soll den Menschen die Heimkehr erleichtern und sie beim Neustart unterstüt-zen. 2010 hatten 602 Albaner, Roma und Ser-ben aus dem Kosovo in der Schweiz einen Asylantrag gestellt. Die meisten waren auf illegalem Weg in die Schweiz gekommen. Grégoire Crettaz ist Migrations-Attaché auf der Schweizer Botschaft in Kosovos Hauptstadt Pristina. Seine Aufgabe ist es, abzuklären, ob die Informationen der Asyl-

suchenden der Wahrheit entsprechen, ob sie tatsächlich Opfer von Bedrohungen oder Einschüchterungen waren, ob sie sozial ausgeschlossen waren. Und ob sie daher die Anforderungen erfüllen, um als Flüchtlinge anerkannt zu werden. "Es kommt teilweise zu Fehden zwischen Familien. Zum Beispiel kann es sein, dass jemand bei einem Streit umgebracht wur-de und die andere Familie danach bedroht wird. Es ist meine Aufgabe, abzuklären, ob die Angaben wahr sind", erklärt Crettaz im Gespräch mit swissinfo.ch. Crettaz reist für seine Abklärungen durchs Land, spricht mit den Familien der betrof-

rückkehr In DIe heImat kosovo mIt schWeIzer hIlfe

Bildung

20 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

fenen Asylsuchenden, mit deren Nachbarn und den lokalen Behörden. "Fälle, bei de-nen es um Drohungen geht, sind schwierig abzuklären", räumt er ein.

soZialer ausschluss

Crettaz untersuchte auch schon Fälle, in de-nen beispielsweise junge Frauen von ihren Familien verstossen wurden, da sie ohne die Zustimmung der Familie geheiratet hatten. "Für eine Frau ohne Ausbildung, die allein zurückkehren muss und nicht mit der Un-terstützung von Familie oder Staat rechnen kann, könnte das Leben hier sehr schwierig werden. Bei solchen Fällen müssen wir sehr vorsichtig sein", erläutert Crettaz. Wenn jemand die Kriterien zur Gewährung von Asyl nicht erfüllt, man aber davon aus-geht, dass er oder sie bei einer Rückkehr ge-fährdet wäre, kann eine vorläufige Aufnah-me beschlossen werden. Die Person erhält dann auch Unterstützung vom Schweizer Staat. Die Mehrheit der Asylgesuche aus dem Ko-sovo wird jedoch abgelehnt, die Gesuchstel-ler können sich danach für eine Teilnahme an einem freiwilligen Rückkehrprogramm anmelden. Andernfalls droht ihnen die zwangsweise Ausschaffung, wobei dies nach Angaben der Schweizer Behörden die weniger effiziente und teurere Variante ist.

Burin Dangi erhielt eine Starthilfe, um nach seiner Rückkehr ein Musikgeschäft zu eröffnen.

Burin Dangi erhielt eine Starthilfe, um nach seiner Rückkehr ein Musikgeschäft zu eröffnen. (swissinfo)

Nachhaltige reiNtegratioN

Um die Repatriierungen kümmert sich die Internationale Organisation für Migrati-on (IOM), die Beratungen, Transport und Empfang am Zielort organisiert. Sheremet Kukai, im Kosovo für den IOM-Einsatz

zuständig, hat swissinfo.ch mit zwei in der Schweiz abgewiesenen Asylsuchenden in Kontakt gebracht, die es dank der Rück-kehrhilfe geschafft haben, ein erfolgreiches Geschäft aufzubauen. Einer dieser Rückkehrer war der Saxopho-nist Burim Danqi, den wir trafen, als er in einem kalten leeren Restaurant für seinen Auftritt am Abend probte. Die Kosten für sein funkelnd neues Misch-pult, für Mikrophon und Lautsprecher hatte die Schweiz übernommen, um ihm so nach der Rückkehr in die Heimat beim Start in den beruflichen Alltag zu helfen. Danqi gehört zur ethnischen Minderheit der Ashkali. Er war 2008 in die Schweiz ge-kommen, wo er einen Asylantrag stellte. Er konnte zwar gelegentlich als Musiker arbei-ten, vermisste aber seine Frau und die drei Kinder, die er im Kosovo zurückgelassen hatte. Als er von Rückkehrhilfe-Programm des Bundesamts für Migration erfuhr, ent-schloss er sich, nach Hause zurückzukeh-ren. "Ich bereue nicht, dass ich zurückgekom-men bin, aber das Leben in der Schweiz hat-te mir sehr gut gefallen. Ich spielte in einem Restaurant in Aarau und erhielt dafür immer gutes Trinkgeld. Das Leben im Kosovo ist klar härter", erklärt Danqi.

uNterstÜtZuNg Bei arBeitssuche

Die Schweiz finanziert im Rahmen des Arbeitsvermittlungsprogramms EAS (Em-ployment Assistance Programme) der IOM Massnahmen, mit denen nicht nur die wirt-schaftlichen Aussichten der Rückkehrer, sondern auch der aufnehmenden Gesell-schaften verbessert werden sollen. Besonderes Augenmerk wird dabei auf ver-letzliche Personen oder Gruppen wie die ethnische Minderheit der Ashkali gelegt, die sich noch immer oft mit Schikanen kon-

frontiert sehen.Danqi erhielt eine allgemeine Rückkehr-hilfe von 2000 Franken. Dazu kamen 3000 Franken (Mietkosten für ein Jahr) sowie eine Start-up-Zulage von 3229 Franken, da-mit er sich beruflich selbstständig machen konnte. Dank seiner neuen Ausrüstung ist es Danqi gelungen, in der Gemeinde von Lipjan re-gelmässig Arbeit zu finden. Eine beacht-liche Leistung in einem Land, in dem die Hälfte der Bevölkerung arbeitslos ist. Shaban Sejdiu arbeitet in seiner Garage in Lipjan, in der er nach seiner Rückkehr eben-falls dank Hilfe des EAS-Programms eine Beteiligung hatte erwerben können. Der Automechaniker hatte bei der Rückkehr aus der Schweiz finanzielle Unterstützung in ähnlichem Umfang wie Danqi erhalten. Das Geld brauchte er, um die Kriegsschä-den an seinem Haus zu reparieren und für eine Beteiligung an der Garage. Diese hat heute regelmässige Aufträge. Diese bringen im Durchschnitt pro Monat etwa 400 Euro (etwa 520 Franken) ein, die Sejdiu und sein Geschäftspartner sich teilen. Sie kommen damit in etwa auf den Durchschnittslohn von 200 Euro pro Monat im Kosovo. “Wir kommen damit gerade knapp über die Runden. Ich bessere mein Einkommen et-was auf, indem ich daneben auf Baustellen arbeite", sagt Sejdiu. Die IOM stuft das Arbeitsvermittlungs-Programm als erfolgreich ein. Alle, die in das Programm eingebunden waren, konnten bei der Suche nach Arbeit unterstützt wer-den. Dennoch trägt es wenig dazu bei, den Trend der Kosovaren zu stoppen, die in die Schweiz wollen.

Visums-restriKtioNeN

Jeden Tag, wenn er zur Arbeit kommt, muss Crettaz schon früh am Morgen an Dutzen-den von Leuten vorbei, die ausserhalb der Schweizer Botschaft Schlange stehen, weil

kampagne

21www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Die Gewerkschaft Unia hat am 29.08.2911 anlässlich einer Me-dienkonferenz die Kampagne «Ohne uns, keine Schweiz. Stopp Fremdenfeindlichkeit» lanciert. Ziel der Kampagne ist es, der zu-nehmenden Fremdenfeindlichkeit in der Schweiz entgegenzutreten und die grosse Bedeutung der ausländischen Mitmenschen für die Schweiz aufzuzeigen.

Rechtspopulistische Kreise bewirt-schaften die Ausländerfrage seit Jahren mit erschreckender Penet-ranz und vergiften das gesellschaft-

liche Klima in der Schweiz in gefährlicher Art und Weise. Sie wollen mit ihren Kampagnen und Initiativen keine Probleme lösen, sondern gegen Einwanderer polemisieren, um bei Wah-len besser abzuschneiden.

aKtioN «Flagge ZeigeN»

«Viele Menschen in der Schweiz haben die fremdenfeindlichen Hetzkampagnen gegen AusländerInnen satt», sagte Rita Schiavi, Mit-glied der Geschäftsleitung der Gewerkschaft Unia, an der Medienkonferenz. Diese Men-schen ruft die Unia auf, «Flagge» zu zeigen und die Fahne «Ohne uns! Stopp Fremdenfeind-lichkeit» vor dem Fenster oder am Arbeitsplatz aufzuhängen. «Damit zeigen wir den rechten Brandstiftern, dass es auch eine tolerante und offene Schweiz gibt», so Schiavi. «Die Hetz-kampagnen von Rechts sind unschweizerisch. Die Schweiz lebt seit jeher von der Vielfalt und hat von der Migration immer profitiert. Ausge-rechnet diejenige Partei, die sich die schwei-zerischste aller Schweizer Parteien schimpft, führt sich mit ihren Hetzkampagnen ganz und gar unschweizerisch auf.»

KampagNe Zeigt Die BeDeutuNg Der mi-graNtiNNeN

Um der fremdenfeindlichen Stimmung entge-genzutreten, lanciert die Gewerkschaft Unia die Kampagne «Ohne uns – keine Schweiz. Stopp Fremdenfeindlichkeit». Mit Kampagne will die Unia die grosse Bedeutung aufzeigen, welche MigrantInnen für die Schweiz haben, sei dies in der Arbeitswelt, in der Gesellschaft, in der Kultur oder im Sport. In einzelnen Bran-chen würde ohne ausländische Arbeitskräf-te überhaupt nichts mehr gehen: Mehr als 69 Prozent aller Bauarbeiter haben zum Beispiel keinen Schweizer Pass. «Wer baut denn unsere Schweiz?», fragte Filipa Fazendeiro-Chinar-ro, Gewerkschaftssekretärin der Unia Genf. «Ohne ausländische Arbeitskräfte würde auf Schweizer Baustellen nichts mehr gehen. Doch statt dieser Leistung Respekt entgegenzubrin-gen, polemisiert die Rechte hemmungslos ge-gen alle AusländerInnen.» «Fremdenfeindlichkeit ist ein massiv negati-ver Standortfaktor für die Schweiz und schadet der Wirtschaft», hielt Guglielmo Bozzolini, Geschäftsführer der Bildungsstiftung ECAP und Mitglied des Unia-Zentralvorstandes fest. «Wir erwarten daher, dass sich auch Arbeitge-ber entschieden gegen fremdenfeindliche Ten-denzen wehren. In ihrem Interesse, im Interes-se der Arbeitnehmer ohne Schweizer Pass und im Interesse der Schweiz», so Bozzolini.Die Gewerkschaft Unia organisiert mehr als 100'000 Arbeitnehmende ohne Schweizer Pass und ist damit nicht nur die grösste Gewerk-schaft, sondern auch die grösste MigrantIn-nenorganisation der Schweiz. Ihre Mitglieder sind somit von diffamierenden Kampagnen der Rechtspopulisten stark betroffen.

kamPagne gegen fremDenfeInDlIche hatz

sie ein Visum beantragen wollen."Seit der Unabhängigkeitser-klärung vor drei Jahren ist die Zahl der Menschen, die Koso-vo verlassen wollen, nicht ge-sunken", erklärt Crettaz. Das ist auch nicht überra-schend, wenn man bedenkt, dass sich seit 2008 kaum etwas verändert hat. Noch immer ge-hört das Land, in dem rund zwei Millionen Menschen le-ben, zu den ärmsten Staaten Europas. Arbeitsstellen sind Mangelware, Löhne tief und Lebenshaltungskosten ver-gleichweise hoch. Im vergangenen Jahr wurden etwa 15'000 Visa für Reisen in die Schweiz ausgestellt. Ob die Visumspflicht für Reisen in den Schengenraum früher oder später aufgehoben wird, ist offen. Kosovo ist das letz-te Land auf dem Gebiet des ehemaligen Jugoslawiens, für welches die Visumspflicht für den Schengenraum noch nicht aufgehoben wurde. Würde die Visumspflicht auf-gehoben, so schätzen Migra-tionsfachleute, würden noch mehr Menschen ihren neuen Staat Kosovo verlassen, um zu ihren Grossfamilien in der Schweiz zu ziehen, wo heute schon etwa 170'000 Kosova-rinnen und Kosovaren leben.

Julie Hunt, swissinfo.chKosovo

(Übertragung aus dem Eng-lischen: Rita Emch)

info

22 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Kanton Zürich, Stadt ZürichWinterthurKanton ZHWinterthurBezirk HorgenAdliswilBezirk AffolternAffoltern a.A.Bezirk AffolternBezirk Affoltern am AlbisAussersihlBachenbülach, Bülach, WinkelBassersdorf Bassersdorf/NürensdorfBirmensdorfZürcher UnterlandZürcher UnterlandBülach, Höri, Hochfelden Bülach

Bezirk HorgenBezirk HorgenBezirk HorgenBezirk HorgenHorgenHorgenBezirk HorgenIllnau-Effretikon Illnau-Effretikon KlotenKloten

KlotenKanton ZHDurchgangszentren Embrach1, Embrach2 und HegnauKüsnachtKüsnachtBezirk Horgen

Lindau und UmgebungMännedorf, Oetwil a.S., Ue-tikonNiederhasli LimmattalEngstringen u.UmgebungEngstringen u.UmgebungOberglatt Oberglatt Bezirk HorgenObfelden und Region

Bezirk BülachOpfikon-GlattbruggOpfikon

Bezirk BülachOpfikon-Glattbrugg und Re-gionPfäffikon

Bezirk Dielsdorf DietikonDietikonDietikonKanton ZürichDietikonDietikonDietikonDietikonDietlikon Dübendorf DübendorfDübendorfDübendorfDübendorfDübendorf Dübendorf Dübendorf Dübendorf Dübendorf

Kanton ZürichEglisauEmbrachEmbrachDurchgangszentren Embrach1, Embrach2 und HegnauBezirk Meilen Bezirk Meilen Region Fällanden, Kanton Zürich Fällanden / NachbargemeindenGemeinde Fehraltorf

Greifensee und UmgebungDurchgangszentren Embrach1, Embrach2 und Hegnau

Hombrechtikon und Umge-bungBezirk HorgenBezirk HorgenBezirk HorgenHorgen und Umgebung

AOZ DeutschkurseInterkulturelles Forum WinterthurRadio LoRaSchweizerisches Institut-SIKJMAOZ / Stadt AdliswilHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenAOZ / Kleinkindberatung AffolternENAIP/Familienzentrummachbar Bildungs-GmbH AarauMüze, Mütterzentrum Affoltern am AlbisBKZ EnaipECAP / Primarschule BachenbülachGemeinde BassersdorfRef. Kirchgemeinde NürensdorfAOZ / Gemeinde BirmensdorfBerufsschule BülachBerufsschule BülachECAP / Schulgemeinde BülachHEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen

Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen HEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenJugendberatungs- und Suchtpräventionsstelle für den Bezirk HorgenAkrotea.chAkrotea.chECAP / Stadt KlotenECAP / Stadt KlotenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenVFK Vereinigung Freizeit KlotenK. KrishnatreyaMichal GablingerSchulgemeinde KüsnachtSchulgemeinde KüsnachtCaritas Zürich

Primarschule Buck und NCBI SchweizECAP / Gemeinde MännedorfECAP/ Kita TatzelwurmAOZ / Gemeinde OberengstringenFrauentreff grenzenlos OberengstringenFrauentreff grenzenlos OberengstringenECAP/ Elternvereinigung OberglattElternvereinigung Oberglatt Erwachsenenbildung Oberriedenmachbar Bildungs-GmbHSchule Oetwil am SeeAlbanischer Frauenverein DritaECAP / Stadt OpfikonHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenJugendsekretariat Bezirk Bülach i.A. der Schule OpfikonJugendsekretariat Bezirk Bülach i.A. der Schule Opfikonok - Collegemachbar / Stadt Opfikonmachbar Bildungs-GmbHAkrotea.ch

Kleinkindberatung, Jugendsekretariat DielsdorfAOZ / KKB DietikonAOZ / KKB DietikonBerufsbildungszentrum DietikonBiLiKiD, Verein zweisprachige SpielgruppenHEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausenmachbar / KKB DietikonSchulhaus WolfsmattSchuleinheit WolfsmattSchulgemeinde DietlikonAkrotea.chHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenPrimarschulpflege DübendorfStadtbibliothek DübendorfVereinigung schweizerischer und asiatischer WBK Weiterbildungskurse DübendorfWBK Weiterbildungskurse DübendorfWBK Weiterbildungskurse DübendorfWBK Weiterbildungskurse Dübendorf

Unterschiedliche Zielgruppen je nach KursFamilien mit Kindern ab 1 1/2Am Dialektverständnis interessierte fremdsprachige Zuhörer/innen FamilienErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1 - B1 (5 Niveaugruppen)Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungSchulungewohnte Niveau A1.1 - A1.2Einsteigerinnen/FortgeschrittenePersonen, die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben könnenFremdsprachige Kinder zwischen 2 1/2 - KiGa-AlterA1, Frauen Erwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2Frauen, Niveau A1-A2 MigrantinnenA1Niveau A1Niveau A2-B1 (Niveaugruppen)Erwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 (3 Niveaugruppen)Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch Voraussetzung

Für Personen mit Muttersprache Deutsch oder sehr guten Deutschkenntnissen, Niveau B2-C 1Fortgeschrittene, Niveau C1Fortgeschrittene, Niveau B1-B2 Niveau B1Fortgeschrittene, Niveau B2Frauen und Männer, Anfänger, inkl. kostenlose Kinderbetreuung vor OrtFrauen und Männer, Fortgeschritten, inkl. kostenlose Kinderbetreuung vor OrtJugendlichePersonen die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben können A1/A2 (diverse Niveaugruppen) B1 Januar 2011 bis April 2012 A1A1/A2 (3 Niveaugruppen)Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungKleinkinder 2 - 5 Jahre, Schweizer Kinder und Fremsprachige KinderFremdsprachigeMigrantenkinderFremdsprachige Mütter mit schulpflichtigen KindernMütter mit MigrationshintergrundMigrantinnen und Migranten mit wenig Deutschkenntnissen

Fremdsprachige Mütter in Lindau und Umgebung mit wenig oder gar keinen Deutschkennt-nissenErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2Erwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 A1/A2 (2 Niveaugruppen)Fremdsprachige, die Mundart verstehen möchtenFremdsprachige Frauen, die ihr Deutsch üben und anwenden möchtenErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 Kinder von 2 bis 5 Jahren Frauen und Männer mit wenig Deutschkenntnissen Zielgruppen: anderssprachige Frauen und MütterAnfänger/innen, Fortgeschrittene Albanische Frauen ohne DeutschkenntnisseA1/A2 (2 Niveaugruppen)Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungAlbanische Frauen, AnfängerinnenAlbanische Frauen, Fortgeschrittene0 - C1, Anfänger und FortgeschrittenePersonen die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben könnenZielgruppen: anderssprachige Frauen und MütterPersonen, die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben können

Kinder von 3-5 Jahren mit ihren Familien, fremdsprachige Kinder, bildungsbenachteiligte Kinder A1A1 - A2 (Niveaugruppen)A2Fremdsprachige Kinder von 3 bis 5 Jahren und deren Familien/Eltern Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungPersonen die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben könnenErwachseneKinder im VorschulalterMigrantinnen mit ihren Kindern im VorschulalterA1/A2 (diverse Niveaugruppen) Frauen und Männer, AnfängerFrauen und Männer, FortgeschrittenKinder im Kindergartenalter mit ihren ElternEltern mit ihren Kleinkindern zwischen 9 und 24 MonatenFrauen aus der Schweiz und aus Asienalle, die eine Lernpartnerschaft eingehen wollenAnfänger, die die Sprache Deutsch im Beruf oder Privatleben besser anwenden möchten. Anfänger und Fortgeschrittene, die die Sprache Deutsch im Beruf oder Privatleben besser anwenden möchten. Fremdsprachige Personen, die intensiv und in kurzer Zeit Deutsch lernen wollen, um sich im Schweizer Alltag und im Berufsleben zu Recht zu finden. Tages-Intensivkurse, vormittag oder nachmittag, 80 Lektionen/Monat

WBK Weiterbildungskurse DübendorfBiLiKiD, Verein zweisprachige SpielgruppenGemeinde EglisauENAIP / Primarschule EmbrachFamilien-Club EmbrachMichal GablingerElternbildung ErlenbachGemeinde ErlenbachGemeinde Fällanden, Kommunale IntegrationGemeinde Fällanden, Kommunale IntegrationGemeinde Fehraltorf Stiftung ArbeitsgestaltungGemeinde GreifenseeMichal GablingerSchule HerrlibergErwachsenen- und Elternbildung HombrechtikonBildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen Bildungs Zentrum Zürichsee BZZ Horgen

AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich, Tel: 043 / 288 34 50Interkulturelles Forum, Postfach 297, 8402 WinterthurRadio LoRa, Militärstrasse 85a, 8004 Zürich, Tel: 044 / 567 24 11Schweizerisches Institut für Kinder- und Jugendmedien SIKJM, Zeltweg 11, 8032 Zürich, Tel. 043 268 39 00AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50ENAIP, Weberstr. 3, 8004 Zürich, Tel. 043 / 322 10 80machbar Bildungs-GmbH, Sekretariat Kurse, Hammer 1, 5000 Aarau, Telefon 062 823 24 28Kleinkindberatung, Gemeinwesenarbeit, Im Winkel 2, 8910 Affoltern am Albis, Tel. 043 259 93 54ENAIP, Weberstr. 3, 8004 Zürich, Tel. 043 322 10 80ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88Gemeinde Bassersdorf, Karl Hügin-Platz 1, 8303 Bassersdorf, Tel: 044 / 838 85 70

AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich, Telefon 043 288 34 50Berufsschule Bülach Weiterbildung, Schwerzgruebstrasse 28, 8180 BülachBerufsschule Bülach Weiterbildung, Schwerzgruebstrasse 28, 8180 BülachECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70

Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70samowar, Jugendberatungsstelle für den Bezirk Horgen, Bahnhofstrasse 24, 8800 Thalwil, Tel. 044 723 18 18Akrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch Akrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70VFK Vereinigung Freizeit Kloten, Zentrum Schluefweg, 8302 KlotenK. Krishnatreya, Glärnischstr. 17a, 8712 Stäfa, Tel. 044 926 31 44Alex Gablinger, Kohlrainstr. 1, 8700 Küsnacht Tel. 044 910 56 10 oder 078 711 83 90Schulverwaltung Küsnacht, Heinrich-Wettstein-Strasse 18, 8700 Küsnacht, Tel: 044 / 913 14 10Schulverwaltung Küsnacht, Heinrich-Wettstein-Strasse 18, 8700 Küsnacht, Tel: 044 / 913 14 10Caritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68

NCBI Schweiz, Projektmitarbeiterin Adile Samsunlu, Postfach 1015, 8280 Kreuzlingen, Tel. 079 691 04 70ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88 AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50Frauentreff grenzenlos Oberengstringen, Barbara Schweizer, Hönggerstrasse 16, 8103 Unterengstringen Tel. 044 750 17 75Frauentreff grenzenlos Oberengstringen, Barbara Schweizer, Hönggerstrasse 16, 8103 Unterengstringen Tel. 044 750 17 75ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88 Elternvereinigung Oberglatt, Tel: Frau M. Cia 044 / 850 25 83 Erwachsenenbildung Oberrieden, Alte Landstrasse 32, 8942 Oberrieden, Tel: 044 / 722 71 20 machbar Bildungs-GmbH, Erwachsenenbildung und fürhe Förderung, Hammer 1, 5000 AarauSchulverwaltung Oetwil am See, Andrea Aeberli, Bachtelweg 8a, 8618 Oetwil am See Albanischer Frauenverein Drita, Nexhmije Nussbaumer, Döltschiweg 130, 8055 Zürich, Tel: 079 237 70 74, ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Jugendsekretariat Bezirke Bülach und Dielsdorf, Zweigstelle Kloten, Silvia Wäger, Eugen Wyler-Strasse 1, 8302 Kloten, Tel : 044/804 80 28Jugendsekretariat Bezirke Bülach und Dielsdorf, Zweigstelle Kloten, Silvia Wäger, Eugen Wyler-Strasse 1, 8302 Kloten, Tel : 044/804 80 28ok-college, Industriestrasse 44, 8152 Glattbrugg, Tel: 044 / 880 27 90machbar Bildungs-GmbH, Sekretariat Kurse, Hammer 1, 5000 Aarau, Telefon 062 823 24 28machbar Bildungs-GmbH, Erwachsenenbildung und frühe Förderung, Hammer 1, 5000 AarauAkrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch

Kleinkindberatung Dielsdorf, Spitalstrasse 11, 8157 Dielsdorf, Tel: 044 / 855 65 20 AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50BZ Dietikon, Schöneggstrasse 12, 8953 Dietikon Tel. 044 745 84 84BiLiKiD, Verein zweisprachige Spielgruppen, Neuwiesenstrasse 16, 8400 Winterthur, Tel. 076 574 39 99HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70machbar Bildungs-GmbH, Sekretariat Kurse, Hammer 1, 5000 Aarau, Telefon 062 823 24 28Schulhaus Wolfsmatt, Bernhard von Arx, Schöneggstr. 70, 8953 Dietikon, Tel. 078 746 01 96Schule Wolfsmatt, Herr Bernhard von Arx, Schöneggstrasse 70, 8953 DietikonSchulverwaltung Dietlikon, Bahnhofstrasse 60, 8305 Dietlikon, Tel: 044 / 835 83 60Akrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Primarschulpflege Dübendorf, Susanne Hänni, Usterstr. 16, Postfach 314, 8600 Dübendorf 1, Tel: 044 / 822 28 27Stadtbibliothek Winterthur, Barbara Walthard, Bettlistrasse 22, 8600 Dübendorf

WBK Dübendorf, Bettilistrasse 22, 8600 Dübendorf, Tel: 044 / 801 84 84WBK Dübendorf, Bettlistrasse 22, 8600 Dübendorf, Tel. 044 801 84 84 WBK Dübendorf, Bettlistrasse 22, 8600 Dübendorf, Tel. 044 801 84 84 WBK Dübendorf, Bettilistr. 22, 8600 Dübendorf, Tel. 044 801 84 84

alle, die eine Telc-Prüfung in der Sprache Deutsch ablegen möchten, Stufe A1 - B2 Fremdsprachige Kinder von 3 bis 5 Jahren und deren Familien/Eltern (Fokus auf sozial be-nachteiligteKinder ab 2.5 - 4.5 JahrenFrauen, Niveau A1, 2 NiveaugruppenKinder ab 2.5 JahreMigrantenkinderAnfänger/innen und Fortgeschrittene FremdsprachigeMütter und Väter mit KindernFremdsprachige Neuzuziehende/Anwesende und lokale Bevölkerung1. Priorität fremdsprachige Mütter mit Kind aus Fehraltdorf 2. Priorität fremdsprachige Frauen aus FehraltdorfMigrantinnenMigrantInnenMigrantenkinderKurs A und B Anfänger/innen (Alphabet-Kenntnisse) und FortgeschritteneFremdsprachige ErwachseneNiveau A1-B1 (Niveaugruppen)Fortgeschrittene, Niveau B2-C1Niveau A1-B1 (Niveaugruppen)Migrant/innen aller Nationen, auch ohne Schulbildung

WBK Dübendorf, Bettlistrasse 22, 8600 Dübendorf, Tel. 044 801 84 84 BiLiKiD, Verein zweisprachige Spielgruppen, Neuwiesenstrasse 16, 8400 Winterthur, Tel. 076 574 39 99Gemeinde Eglisau, Obergasse 17, 8193 Eglisau, Tel. 043 422 35 01Primarschule Embrach, Schuleinheit Ebnet, Sandra Erasmus, Ebnetstrasse 11, 8424 Embrach, Tel. 044 865 04 82, Tel. P. 044 865 45 23, Sandra Erasmus, Tel: 044 / 865 04 82 oder Tel: 044 / 865 45 23, Alex Gablinger, Kohlrainstr. 1, 8700 Küsnacht Tel. 044 910 56 10 oder 078 711 83 90Yolanda Winkler, 8703 Erlenbach, 044 915 05 92 Yolanda Winkler, Obstgartenstrasse 3, 8703 Erlenbach, Tel. 044 915 05 92Gemeindeverwaltung Fällanden, Lisa Stiefel, Schwerzenbachstr. 10, 8117 Fällanden, Tel. 043 / 355 35 77Gemeindeverwaltung Fällanden, Lisa Stiefel, Schwerzenbachstr. 10, 8117 Fällanden, Tel. 043 355 35 77Gemeinde Fehraltdorf, Kemptalstrasse 54, 8320 Fehraltorf, Tel: 044 / 355 77 77 Stiftung Arbeitsgestaltung, Werner Mock, Berchtoldstrasse 3, 8610 Uster, Tel: 044 / 905 77 00Silvia Strebel, Stationsstrasse 24, 8606 Greifensee Alex Gablinger, Kohlrainstr. 1, 8700 Küsnacht Tel. 044 910 56 10 oder 078 711 83 90Schule Herrliberg, Schulhausstrasse 23, 8704 HerrlibergSilvia Ployer, Poststrasse 2, 8634 Hombrechtikon, Tel: 055 / 244 11 02Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, 044 727 46 00Bildungszentrum Zürichsee, Alte Landstrasse 40, 8810 Horgen, Tel. 044 727 46 00

Diese seiten entstanden in zusammenarbeit mit der kantona-len Fachstelle für Integrationsfragen. Mehr Informationen zu Integration finden Sie unter www.integration.zh.ch

iNFos ÜBer Kurse Der Deutsche sprache - iNFo. për Kurse te gjermaNishtës

info

23www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Pfäffikon Pfäffikon ZH und Umgebung Regensdorf, Buchs, Dänikon, Dällikon RegensdorfRegensdorfRegensdorf RichterswilRüschlikon und UmgebungRüti und Nachbargemeinden Rüti und Nachbargemeinden

Bezirk HinwilLimmattalLimmattalLimmattalSchlierenStadt ZürichKanton Zürich Stadt ZürichStadt Zürich

Akrotea.chArbeitsgemeinschaft für Ausländerfragen Pfäffikon ZH (AAP)ECAP / Primarschule RegensdorfGemeinschafszentrum RoosHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenPrimarschule RegensdorfAsylbehörde RichterswilSchulpflege Rüschlikon, Fortbildungsschule RüschlikonAkrotea.chAkrotea.chBerufsschule RütiFamilienNetz RütiAnatolisch-Alevitisches KulturzentrumAOZ / Stadt SchlierenAOZ / Stadt SchlierenElternverein SchlierenCaritas ZürichPädagogische Hochschule ZürichStadt ZürichStadt Zürich

A1/A2 (diverse Niveaugruppen) B1 Mai 2011 bis Juli 2012 alle Einwohnerinnen und Einwohner von Pfäffikon ZH und Umgebung Erwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 Niveau A1-A2Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungKinder von 2 bis 5 Jahren AsylbewerberInnen und SozialhilfebezügerInnen in Richterswilfremdsprachige Erwachsene, verschiedene KursstufenPersonen die wenig sicher oder gar nicht lesen und schreiben können A1/A2 (diverse Niveaugruppen)

OffenA2.1A1 - B1 (Niveaugruppen)2-5-jährige Kinder aus bildungsfernen Familien oder mit MigrationshintergrundMigrantinnen und Migranten mit wenig DeutschkenntnissenLehrpersonen für heimtliche Sprache und KulturMigrantinnen und Migranten, die in der Stadt Zürich wohnenMigrantinnen und Migranten die in der Stadt Zürich wohnen

Akrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch Arbeitsintegrationsprojekt ASF, Hochstrasse 7, 8330 Pfäffikon ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88 Gemeinderwaltung Regendorf, Soziales, Watterstrasse 114, 8105 Regensdorf, Tel: 044 842 36 05HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Schulverwaltung, Watterstr. 114, 8105 Regensdorf, Tel: 076 / 565 05 04 Sozialabteilung Richterswil, Chüngengass 6, 8805 Richterswil, Tel. 044 / 787 12 73Schulverwaltung Rüschlikon, Pilgerweg 27, Postfach 324, 8803 RüschlikonAkrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch Akrotea.ch GmbH, Tösstalstrasse 406, 8497 Fischenthal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.ch Berufsschule Rüti, Sonnenplatz 1, 8630 Rüti, Tel: 055 / 251 51 11Verein FamilienNetzRüti, Moosstrasse 72a, 8630 Rüti, Tel: 079 / 202 02 98 (Claudia Lienhard)Anatolisch-Alevitisches Kulturzentrum, Grabenstrasse 1, 8952 Schlieren, Tel: 043 433 81 22, info@zuerich-alevi.chAOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50,Fax 043 288 34 01Amt für Jugend und Berufsberatung, Region Süd, Badenerstrasse 5, 8953 DietikonCaritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68 Pädagogische Hochschule Zürich, Weiterbildung, Birchstrasse 95, 8090 ZürichIntegrationsförderung der Stadt Zürich, Stadthausquai 17, Postfach, 8022 Zürich, Tel: 044 / 412 37 37Integrationsförderung der Stadt Zürich, Stadthausquai 17, Postfach, 8022 Zürich, Tel: 044 / 412 37 37

Stadt ZürichStadt ZürichSeebachStäfa, HombrechtikonStäfa und nähere Umgebung Kanton ZHBezirk HorgenThalwilBezirk Turbenthal -Wila -Wildberg

Limmattal Region Uster, Zürich Region Uster, Zürich UsterUsterUsterBezirk UsterBezirke Hinwil, Pfäffikon, Bezirke Hinwil, Pfäffikon, Zürcher Oberland

Uster

VolketswilBezirk BülachWallisellenWangen-BrüttisellenWangen-Brüttisellen

Region WädenswilBezirk HorgenRegion Wädenswil

Bezirk HinwilBezirke Hinwil, Pfäffikon, Wetzikon

Wetzikon und UmgebungGemeinde Wetzikon und ev. AuswärtigeRegion Zürcher OberlandWinterthur(Quartier Matt.ach)

Winterthur Kanton Zürich

Winterthur OberwinterthurWinterthurWinterthurWinterthurWinterthurWinterthurWinterthurWinterthurWinterthurSchweizKanton ZH / schweizweitAltstetten/AlbisriedenSchwamendingenIndustrie QuartierIndustrie QuartierKanton ZHKanton ZH

Altstetten/Albisrieden

Stadt Zürich, Region Kan-ton ZHGanzer Kanton ZHGanzer Kanton ZHGanzer Kanton ZHAltstettenAltstetten/AlbisriedenZürichKanton ZürichSchwamendingenSchwamendingenGanzer Kanton ZHStadt Zürich, Region Kan-ton ZHGanzer Kanton ZH Stadt ZürichStadt und Kanton Zürich Kanton ZürichGanzer Kanton ZHStadt Zürich

Stadt Zürich und UmgebungLeimbachOerlikonGanze SchweizAussersihlAussersihlZürich und UmgebungGanzer Kanton ZHStadt und Kanton Zürich

Stadt Zürich / Fachschule ViventaKANZBI BibliothekHEKS im Gemeinschaftszentrum SeebachECAP / Gemeinde StäfaEltern-Kind-Zentrum K. KrishnatreyaAOZ / Gemeinde ThalwilHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenElternforum der Oberstufe Turbenthal - WildbergSchule UetikonKommission für Erwachsenenbildung der Gemeinde UrdorfAudiovis Sprach- und LernstudioAudiovis Sprach- und LernstudioAudiovis Sprach- und LernstudioBildungszentrum UsterBildungszentrum UsterCaritas ZürichElternbildung Kanton Zürich, ENAIPElternbildung Kanton Zürich, ENAIPSpielmobil Uster

Trägerverein Ramba-Zamba Caritas ZürichSprachschule VolketswilCaritas ZürichGemeinde WallisellenAkrotea.chFortbildungsschule Wangen-Brüttisellen / ENAIPGemeindeverwaltung Wangen-BrüttisellenAOZ / Stadt WädenswilCaritas ZürichJugendarbeit Wädenswil, Gemeindeverwaltung WädenswilCaritas ZürichCaritas ZürichElternbildung Kanton Zürich, Region OstHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenMigros Klubschule WetzikonPrimarschule WetzikonPrimarschule WetzikonSprachschule NezahatUrsula Amsler - Hemmi

Albanischer Frauenverein WinterthurBiLiKiD, Verein zweisprachige SpielgruppenCaritas ZürichDeutsch für fremdsprachige Mütter (DFM)HEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenInterkulturelles Forum WinterthurKulturverein PrismaStiftung ECAPStiftung ECAPTürkische Gemeinschaft WinterthurZHAW, Zürcher Hochschule für Angewandte Wis-senschaftenZHAW, Zürcher Hochschule für Angewandte Wis-senschaftenBKZ EnaipBKZ EnaipCEBRACCEBRACDima SprachvereinDima Sprachverein

EB ZürichEB ZürichEsperanza und Pro SenectuteFEMIA, Bildung und Kultur für MigrantinnenFEMIA, Bildung und Kultur für MigrantinnenFEMIA, Bildung und Kultur für MigrantinnenGemeinschaftszentrum BachwiesenGemeinschaftszentrum LoogartenHEKS Regionalstelle Zürich/SchaffhausenHSKLVZH - HSK Lehrverband des Kantons ZürichIG Pro Zürich 12IG Pro Zürich 12K. KrishnatreyaKulturzentrum Diwanlearning linklearning linkMAXIM TheaterNCBI Schweiz, Sektion ZürichPlatform Networking for JobsSchul- und Sportdepartement der Stadt Zürich, Schulamt, Kreisschulpflegen, Schulgesundheits-dienste, Fachschule Viventa, Sportamt, Jugendmu-sikschule

SERA Stiftung, EKOL BildungszentrumStiftung DomicilTEZET OerlikonTürkisch-Islamische Stiftung für die SchweizUNITREUNITREVerein Al Waha ("Oase"), GZ Riesbach Schwamen-dingenVerein BAMIZ - Balkan Migrations- und Integrati-onszentrumKulturzentrum Diwan

ElternKinder & JugendlicheFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 (2 Niveaugruppen)Frauen, die in einer lockeren Athmosphäre und in ihrem Tempo Deutsch lernen möchten. Ein Abendkurs ausschliesslich für Männer. FremdsprachigeErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 (4 Niveaugruppen)Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungMigrantinnen / Migranten

Mütter, Deutsch-Niveau Anfänger/innen bis Fortgeschrittenen (Niveaugruppen) FremdsprachigeFremdsprachigeFrauen und Männer (2 Niveaus: mit keinen oder wenig Deutschkenntnissen / Fortgeschrit-tene)Offen (verschiedene Niveaugruppen)Offen (verschiedene Niveaugruppen)Migrantinnen und Migranten mit wenig DeutschkenntnissenFrauen und Männer : BasisFrauen und Männer: FortgeschritteneKinder und Jugendliche

Kinder von 3 Monaten bis 5 Jahre (bis Kindergarteneintritt)Fremdsprachige Eltern und ihre Kinder (2 bis 5 Jahre), (generell in Gemeinden, wo An-schluss an QUIMS-Kindergärten und Schulen möglich ist)2 Niveaugruppen A2 und B1Migrantinnen und Migranten mit wenig DeutschkenntnissenSozial schwache Familen mit Kindern von 18 Monaten bis 3 JahrenA1/A2 (diverse Niveaugruppen)2 Niveaugruppen Anfänger und FortgeschritteneSozialhilfeempfänger/innenErwachsene Schulungewohnte, Niveau A1-A2 (3 Niveaugruppen)Migrantinnen und Migranten mit wenig DeutschkenntnissenJugendlicheFremdsprachige Eltern und ihre Kinder (2 bis 5 Jahre), (generell in Gemeinden, wo An-schluss an QUIMS-Kindergärten und Schulen möglich ist)Migrantinnen und Migranten mit wenig DeutschkenntnissenFortgeschritteneFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungEinsteiger bis Zertifikate C2ErwachseneFremdsprachige FrauenFremdsprachigeKinder ab 3 Jahren

Migrantinnen Fremdsprachige Kinder von 3 bis 5 Jahren und deren Familien/Eltern (Fokus auf sozial be-nachteiligte, bildungsferne Familien)Fremdsprachige Eltern und ihre Kinder (2 bis 5 Jahre), (generell in Gemeinden, wo An-schluss an QUIMS-Kindergärten und Schulen möglich ist)MigrantinnenFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungFrauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungMigrantinnenMigrantinnen / MigrantenMigrantinnen / MigrantenFremdsprachige Neuzuzüger/innenMigrantinnen / MigrantenBehörden- und GerichtsdolmetschendeAusgebildete und erfahrene Fachpersonen aus den Bereichen Schul- und Kindergartenpäda-gogik, Sozialarbeit, Sozialpädagogik und soziokulturelle Animation.A1, Schulungewohnte Frauen A1, schulungewohnte Frauen in SchwamendingenA1A1Gehörlose und HörbehinderteGehörlose und Hörbehinderte

A1, für Personen, welche mit Mühe schreiben und/oder erst kürzlich auf Deutsch alphabe-tisiert worden sind

A1, für SchulungewohnteAlphabetisierungmündlich bis A2A1A1, schulungewohnte Frauen Frauen und Männer, Grundkenntnisse in Deutsch VoraussetzungHSK Lehrpersonen, DaZ LehrpersonenA1, fremdsprachige Bewohnerinnen von Siedlungen des gemeinnützigen Wohnungsbaus in SchwamendingenA1 + A2, für fremdsprachige Bewohnerinnen von Siedlungen des gemeinnützigen Woh-nungsbaus in SchwamendingenFremdsprachige

Personen aus Thailand Sprachaustausch Interessierte, Voraussetzungen: GrundkenntnisseErwachsene und Jugedliche mit wenig DeutschkenntnisseErwachsene SchweizerInnen und AusländerInnen

Fremdsprachige Eltern mit Migrationshintergrund mit Kindern im Kindergartenalter, Volks-schule und Vorschulalter, mit Sprachniveau A1

A1A1, Frauen aus Oerlikon

Fremdsprachige Senior/innen 55+, die selten oder nie einen Deutschkurs besucht habenSenior/innen 55+Arabisch-deutschsprachige Familienfür albanisch-, bosnisch-, türkisch-sprachige PersonenFrauen und Männer, Junge und Senioren, Migranten, Schweizer und Araber, Familien mit oder ohne Kindern

ELDIS, Bea Barth Stähli, Greifenseestrasse 4, 8050 ZürichKanzbi Interkulturelle Bibliothek, Francesca Micelli, Postfach, 8026 Zürich, Tel: 044 / 291 16 71Gemeinschaftszentrum Seebach, Hertensteinstrasse 20, 8052 Zürich, Tel: 044 / 307 51 53ECAP Zürich, Neugasse 116, 8005 Zürich, Tel. 043 / 444 68 88Eltern-Kind-Zentrum, Tödistrasse 1, 8712 Stäfa, Tel. 044 / 926 88 85 K. Krishnatreya, Glärnischstr. 17a, 8712 Stäfa, Tel. 044 926 31 44AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Elternforum der Sekundarschule Turbenthal-Wildberg, Frau G. El-Ladki, Hohmattring 23e, 8488 Turbenthal, Tel: 052 / 385 35 02Schulverwaltung Uetikon, Eva Soland, Weissenrainstrasse 9, 8707 Uetikon, Tel: 044 / 922 71 00Gemeindeverwaltung Urdorf, Sekretariat Kommission für Erwachsenenbildung, Bahnhofstrasse 46, Gebäude A/OG 14, 8902 Urdorf, Tel: 044 / 734 38 58 Rosemarie Mischler, Gerichtsstr. 1, 8610 Uster, Tel. 044 940 69 21Rosemarie Mischler, Gerichtsstr. 1, 8610 Uster, Tel. 044 940 69 21Audiovis Lernstudio GmbH, Gerichtsstrasse 1, 8610 Uster, Tel: 044 / 940 69 21, info@audiovis.ch Tel. 044 940 69 21Gewerblich-Industrielle Berufsschule Uster, Berufsschulstrasse 1, 8610 Uster, Tel: 044 / 943 64 22Gewerblich-Industrielle Berufsschule Uster, Berufsschulstrasse 1, 8610 Uster, Tel: 044 / 943 64 22Caritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68 Elisabeth Karth, Steinstrasse 3, 8610 Uster, 044 940 05 62. Eintritt jederzeit möglich – telefonische Anmeldung erforderlich.Elisabeth Karth, Steinstrasse 3, 8610 Uster, 044 940 05 62. Eintritt jederzeit möglich – telefonische Anmeldung erforderlich.Stiftung Arbeitsgestaltung, Berchtoldstrasse 3, 8610 Uster

Kinderkrippe Ramba-Zamba, Im Lot 11, 8610 Uster, Tel. 044 994 57 07Caritas Zürich, Marta Ostertag, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044 366 68 68Gemeinde Volketswil, Kultur, L. Hoeffleur-Thalin, In der Au 1, 8604 Volketswil, Tel: 044 / 908 34 83Caritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68 Marie-Therese Ettlin, Zentralstrasse 9, 8304 Wallisellen, Tel: 044 / 832 64 21 oder 079 / 743 87 48Akrotea.ch GmbH, Fuchsloch 1, 8496 Steg im Tösstal, Frau Corinne Nyangpo, Tel. 055 462 38 28, info@akrotea.chFrau Ines Tassonis Schläpfer, Im Bungert 17, 8306 Brüttisellen, Tel. 044 833 68 61Gemeindeverwaltung Wangen-Brüttisellen, Stationsstrasse 10, 8306 Brüttisellen, Tel: 044 / 805 91 82AOZ Tramont, Robert-Maillart-Strasse 14, 8050 Zürich,Telefon 043 288 34 50Caritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68 Städtische Jugendarbeit Wädenswil, Seestrasse 90, 8820 Wädenswil, Tel. 044 780 72 71Caritas Zürich, Marta Ostertag, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044 366 68 68Caritas Zürich, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044/366 68 68 Dogan Nezehat, Emil-Klötistr. 12a, 8406 Winterthur, Tel. 052 223 00 02 oder 079 289 61 71HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Klubschule Migros, Bahnhofstrasse 151, 8620 Wetzikon,Tel: 044 / 931 50 20Trudi Bachmann, Hofstrasse 53, 8620 Wetzikon, Tel. 044 932 44 26Trudi Bachmann, Hofstrasse 53, 8620 Wetzikon, Tel. 044 932 44 26Dogan Nezehat, Emil-Klötistr. 12a, 8406 Winterthur, Tel. 052 223 00 02 oder 079 289 61 71Ursula Amsler - Hemmi, Waldeggweg 14A, 8400 Winterthur, Tel: 052 233 44 28

Albanischer Frauenverein Winterthur, Frau Bute Lajqi-Nikqi, Postfach 1543, 8401 WinterthurBiLiKiD, Verein zweisprachige Spielgruppen, Neuwiesenstrasse 16, 8400 Winterthur, Tel. 076 574 39 99Caritas Zürich, Marta Ostertag, Beckenhofstrasse 16, Postfach, 8021 Zürich, Tel. 044 366 68 68DFM Oberi, Frau Darja Mikulicic, Bachtelstrasse 95, 8400 Winterthur HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70Interkulturelles Forum, Postfach 297, 8402 WinterthurEKOL Bildungszentrum, Theaterstrasse 29, 8400 WinterthurECAP Winterthur, Frau Isella Fucentese, Zürcherstrasse 19, 8401 Winterthur ECAP Winterthur, Frau Isella Fucentese, Zürcherstrasse 19, 8401 Winterthur Türkische Gemeinschaft Winterthur, Frau Nezahat Dogan, Theaterstrasse 25, 8408 Winterthur ZHAW, Institut für Übersetzen und Dolmetschen, Theaterstrasse 15c, 8401 Winterthur, Tel: 058 / 934 61 61ZHAW Zürcher Hochschule für Angwandte Wissenschaften, Departement Angwwandte Linguistik, Theaterstrasse 17, Postfach, 8401 WinterthurENAIP, Weberstr. 3, 8004 Zürich, Tel. 043 322 10 80ENAIP, Weberstr. 3, 8004 Zürich, Tel. 043 322 10 80CEBRAC, Zentrum für brasilianische Kultur, Quellenstrasse 25, 8005 Zürich, Tel 044 271 43 05CEBRAC, Zentrum für brasilianische Kultur, Quellenstrasse 25, 8005 Zürich, Tel 044 271 43 05Dima Gehörlosenzentrum, Oerlikonerstrasse 98, 8057 Zürich, Tel. 076 340 25 50Dima Gehörlosenzentrum, Oerlikonerstrasse 98, 8057 Zürich, Tel. 076 340 25 50

EB Zürich, Kantonale Berufsschule für Weiterbildung BiZe, Riesbachstrasse 11, 8008 Zürich, Tel: 0842 / 843 844 www.eb-zuerich.chEB Zürich, Kantonale Berufsschule für Weiterbildung BiZe, Riesbachstrasse 11, 8008 Zürich, Tel. 0842 / 843 844 Rosaria Barragan, Stiglenstr. 46, 8052 Zürich Tel. 043 960 96 80 Mobil 079 282 81 18 FEMIA, Brahmsstrasse 28, 8003 Zürich, Tel. 044 493 04 90 www.femia.chFEMIA, Brahmsstrasse 28, 8003 Zürich, Tel. 044 493 04 90 www.femia.chFEMIA, Brahmsstrasse 28, 8003 Zürich, Tel. 044 493 04 90 www.femia.chGemeinschaftszentrum Bachwiesen, Bachwiesenstr. 40, Postfach, 8047 Zürich, Tel: 044 / 436 86 36 Gemeinschaftszentrum Loogarten, Salzweg 1, 8048 Zürich, Tel. 044 437 90 20 HEKS Regionalstelle Zürich/Schaffhausen, Viola Chaher, Seminarstrasse 28, Postfach, 8042 Zürich, Tel. 044 / 360 89 70 HSKLVZH - HSK Lehrverband des Kantons Zürich, Postfach 3159, 8021 Zürich IG pro Zürich 12, c/o Esther Haas, Kalkbreitestr. 2, 8003 Zürich, Tel. 044 271 40 47 IG pro Zürich 12, c/o Esther Haas, Kalkbreitestr. 2, 8003 Zürich, Tel. 044 271 40 47 K. Krishnatreya, Glärnischstr. 17a, 8712 Stäfa, Tel. 044 926 31 44 Kulturzentrum DIWAN, Mohamed Abdel Aziz, Badenerstr.109, 8004 Zürich Tel. 044 240 22 22 Elisabeth Derisiotis, Heuelstr. 7, 8032 Zürich, Tel. 043 268 44 25 learning link, Trigon Bildungszentrum, Heuelstrasse 7, 8032 Zürich, Tel. 043 268 44 25 Maxim Theater, Zeughausstrasse 60, 8004 Zürich NCBI, Ronald Halbright, Alte Landstrasse 89, 8800 Thalwil, Tel: 044 721 10 50 Platform Networkin for Jobs, Roxana Paz, Militärstr. 76, 8004 Zürich, Tel: 043 / 540 50 55 www.networking-for-jobs.chStadt Zürich, Schul- und Sportdepartement, Parkring 4, Postfach, 8027 Zürich, Tel: 044 / 413 85 11, Schulkreise Uto, Letzi, Limmattal: Purificacion Alonso, Tel. 044 492 58 94, Mobile: 079 300 68 93, Schulkreise Waidberg, Zürichberg, Glattal, Schwamendingen: Beatrice Barth Stähli, Tel. 044 312 04 65, Mobile: 079 300 69 62.

EKOL Bildungszentrum, Fatih Ünal, Löwenstrasse 16, 8001 Zürich,Tel. 043 344 89 00 Mobil 078 913 14 53Stiftung Domicil, Kanzleistr. 80, 8004 Zürich, Tel 044 245 90 25Tezet Oerlikon, Gubelstrasse 10, 8050 Zürich, Tel. 044 315 52 44Türkisch-Islamische Stiftung für die Schweiz, Dilek Ucak-Ekinci, Schwamendigerstr. 102, 8050 Zürich, Tel. 044 242 77 47UNITRE, Erismannstrasse 6, 8004 Zürich, Tel. 079 314 39 36UNITRE, Erismannstrasse 6, 8004 Zürich, Tel. 079 314 39 36WAHA Oase, Herzogenmühlestrasse 53, 8051 Zürich, Tel: 044 / 413 00 01BAMIZ, Balkan Migrationszentrum, Kehlhofstrasse 12, 8003 Zürich, Tel. 043 288 52 07, Mobile: 076 405 14 22Kulturzentrum DIWAN, Mohamed Abdel Aziz, Badenerstr.109, 8004 Zürich Tel. 044 240 22 22

Mehr Infos unter: Për më shumë Informata në: http://www.integration.zh.ch/internet/justiz_inneres/integration/de/angebotsdatenbank.html

interview

24 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

In einem Kaffee in Basel traf ich den Berühmten Tänzer Burim Jusufi; Der nicht nur als dreifacher national Meis-ter im Breakdans bekannt wurde, son-

dern auch international, als der Tänzer von Super-Star Rihanna. Der 25 Jährige Gebür-tige Albaner, mit Herkunft aus Skopien, hat Grosse Ambitionen die Er Erreichen will; Doch wie Burim sein letztes Ziel realisierte, erzält Er ganz genau wärend dem Interview.

Jona Xhemajli: Wie war die erste Begeg-nung mit Rihanna, und deine Erfahrung mit Ihr?BuRIM JuSufI: Wir habe eine Woche ohne sie geprobt, um die Choreografie zu Lernen, dann ist Rihanna auch dazu gekom-men. Für mich war es eigentlich sehr easy weil ich einfach meinen Job machen wollte. Beim ersten treffen Begrüsste sie uns nett, sehr offen und freundlich war ihre Art, nicht anders als andere…

Jona Xhemajli: Was ging in Dier vor als der Entscheid kam, dass Du dabei bist?BuRIM JuSufI: Nach dem Casting, als ich erfuhr dass ich dabei bin, war ich sehr erstaunt, immerhin waren ich und Iliaz (Burims Bruder) die einzigen die aus der Schweiz waren. Am meisten waren Bewoh-ner von L.A die am Casting Teil genommen hatten. Weil viele in der Schweiz, für so eine grossen Namen zu Tanzen, als unmög-lich Sehen, deswegen gibt es auch keine Interessenten… Deswegen bin ich der Ers-te der für einen so grossen Namen Tanzen konnte, und diesen Bann gebrochen hat.

Jona Xhemajli: Wie erfuhrst Du über Ri-hannas Casting für die Australien Tour?BuRIM JuSufI: Ich und mein Bruder Iliaz gingen auf L.A in die Ferien, um ein bisschen zu trainieren, ein paar Kollegen zu besuchen die ich von früher kennen ge-lehrnt hatte... Eigentlich wollte ich einen

Monat dort bleiben, doch daraus wurden Vier… Zufällig, bei der Tanzschule wo wir trainieren wollten, war auch das Casting für die Australien Tour von Rihanna. Wir gingen normal dort tanz stunden zu nehmen und zu trainieren, und dann erfuhren wir das die Rihanna Audition ist, wir wollten natür-lich auch mit machen. Sie sagten: “ja wieso nicht“. Einer von den Choreografen hat uns die Choreografie gezeigt, dann haben wir das in 10-15 Minuten gelernt, eine halbe Stunde später mussten wir Vortanzen, dann sonst was wir noch drauf haben. Ich und mein Bruder sin B-boys, deswegen haben wir auch break Dans vorgeführt. So sind wir bei der Top Fünf gelandet. Der Choreograf nahm unsere Daten auf, und die Aufnahme wur-de Rihanna geschickt; Und Rihanna wähl-te mich aus. Sie hat Zwei Frauen und Zwei Männer gesucht, einen schwarzen und einen weissen, ich war der weisse Auserwählte.

Exklusives InterviewburIm jusufI tanzt für rIhanna

interview

25www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Jona Xhemajli: Wie lange dauerte die Tour, und wo waren die Konzerte?BuRIM JuSufI: die Show selber dauerte Drei Wochen. Die erste Show war in Bris-ben, dann ging es weiter nach: Gold Coast, New Castle, Sydney, Melbourne, Adela-te und Perth. Ins gesamt waren es Neun Shows.

Jona Xhemajli: Du bist in Skopien gebo-ren, und dann als Sieben Jähriger in der Schweiz gezogen, erzähl mal, wie war deine Kindheit dort?BuRIM JuSufI: Ich kann mich nicht so gut an meine Kindheit in Skopien erinnern, immerhin habe ich viel erlebt, im Kinder-garten war ich noch dort, mehr weiss ich nicht…ich denke: je mehr man erlebt, umso weniger weiss man von der Vergangenheit. Darum erinnere ich mich nicht an Mazedo-nien… Leider.

Jona Xhemajli: Was war der Grund dass Ihr Eure Heimat verlassen musstet?BuRIM JuSufI: Mein Vater kam zuerst alleine in der Schweiz, wegen finanziellen Schwierigkeiten. Dann nahm er uns auch dazu, er wollte dass die Familie zusammen bleibt. Ich bin in Bukovc geboren und Iliaz auch. Meine Familie ist aus Bujana, doch momentan haben wir ein Haus in Seme-nisht, wo meine Eltern jetzt leben; Sie sind vor Drei Jahren zurück nach Mazedonien gegangen. Wir gehen fast jedes Jahr und besuchen sie, oder sie kommen uns besu-chen. Es ist schon schön, die Mehrheit der Verwandten Leben dort… Die Atmosphäre ist einfach anders dort.

Jona Xhemajli: Bei der Integration in der Schweiz, war für dich vieles neu, und unbekannt. Gab es Momente in de-nen Du dich diskriminiert gefühlt hast?BuRIM JuSufI: Gute Frage… So genau weiss ich das ehrlich gesagt auch nicht so richtig. Bin seit 18 Jahren in der Schweiz; Es hatte sicher ein paar Situationen die ko-misch waren, aber im Grossen und Ganzen ist es schon gut gewesen.

Jona Xhemajli: In den Schweizer Zeitungen und Radios, wurdest du als Schweizer bezeichnet, was bedeutet das Burim Jusufi ein Schweizer Bürger ist. fühlst Du dich dem entsprechend?

BuRIM JuSufI: Ich fühle mich auf jeden Fall als Albaner; Ich bin auch ein Albaner, der in der in der Schweiz lebt. Bin aber kein Schweizer Bürger, ich habe immer noch ei-nen Mazedonischen Pass.

Jona Xhemajli: Hast Du jemals die Schweizer Bürgerschaft beantragt?BuRIM JuSufI: Nein… Also, es ist nicht so dass ich mich um die Bürgerschafft reis-se, es kommt wenn es kommt... Es spielt eigentlich auch keine Rolle wessen Bürger-schaft ich bin, was zählt ist wo ich bin, und wie ich mich fühle. Wenn ich zum Beispiel in L.A Leben würde, wäre ich der Albaner aus der Schweiz, der jetzt in L.A lebt!

Jona Xhemajli: 2008 wurde Kosova unabhängig erklärt, wie hast du Dich gefühlt?BuRIM JuSufI: Ich denke, dass Koso-vas Unabhängigkeitserklärung richtig ist. Da Jugoslawien auseinander ging, war die Unabhängigkeit was als nächstes kommen sollte. Am besten eigentlich, wäre es natür-lich, wenn Albanien, Kosova und der Alba-nische Teil aus Mazedonien, sich vereini-gen würden; in einer Art wie die vereinigten Staaten von Amerika, oder die Europäische Union. Das hiesse dann: das grosse Albani-en, oder besser gesagt: die vereinigten al-banischen Staaten! Egal ob ein Albaner aus Mazedonien, Kosova oder Albanien ist, ein Albaner ist ein Albaner!

Jona Xhemajli: Welches ist dein nächs-tes Ziel?BuRIM JuSufI: Mein nächstes Ziel ist es sicher Ende Jahr nach L.A zu gehen… (lä-chelt) sicher ist es eigentlich nur dann wenn es passiert, und versuche wieder für einen grossen Künstler wie Rihanna zu Tanzen… Auch für andere, wie Justin Timberlake, Britney Spears, oder Madonna, mit denen man Grosse Shows machen kann.

Jona Xhemajli: Ist Dir jemals die Idee, in Albanische Staaten zu Tanzen gekom-men?BuRIM JuSufI: In Albanische Staaten würde ich auf jeden Fall eine Show machen wollen! Ich habe gehört das dort viele gros-se Künstler kommen, was mich sehr bein-druckt; Jedoch habe ich dort keine Ver-bindungen. Das Beste wäre, wenn ich mit

meinem Bruder eine kleine Tour machen könnte; Dazu müsste man uns nur Buchen.

Jona Xhemajli: Was bedeuten die fami-lie, Berühmtheit, und der Rum für Dich?BuRIM JuSufI: Familie ist sehr wichtig, Sie ist immer da, Rum kommt und geht, aber die Familie nicht. Diese Sachen hän-gen alle mit einander zu samen, man kann nicht sagen dass keiner mich kennt, und dies dann als Beruf machen. Schlussend-lich geht es um einen bekannten Namen der die Konkurrenz schlägt! Natürlich will ich, dass mich jeder kennt. Es ist schwierig, alles ist schwierig, vor allem als Tänzer… Die meisten, vor allem in der Schweiz, se-hen das Tanzen als Hobby, ich aber nicht; Vielleicht, weil ich es zu sehr Liebe.

Jona Xhemajli: Burim, hat es Momente gegeben, an denen Du gedacht hast das es sich nicht lohnt weiter zu machen?BuRIM JuSufI: Ja, sehr oft sogar hat sich meine Arbeit nicht ausgezahlt, immer-hin tanze ich seit 12 Jahren. Aber dieser Erfolg, mit Rihanna zu Tanzen, war eine Bestätigung dass dieser Weg, den ich ge-gangen bin, richtig war.

Jona Xhemajli: Wer hat Dir immer beigestanden, und Moralische unter-stützung gegeben? BuRIM JuSufI: Dazu kann ich sagen, dass Iliaz mich nie aufgegeben hat, wir haben uns immer gegenseitig unterstützt. Meine ganze Familie war immer hinter mir. Ich habe gute Eltern, die sich uns gewidmet habe, und uns sehr gut erzogen haben… Da-für danke ich Ihnen ewig.

Jona Xhemajli: Welche ist deine Mes-sage für alle jugendliche, wo immer Sie auch sind?BuRIM JuSufI: Meine Nachricht ist: Gebt nie Euren grössten Traum auf, tut alles, alles für ihn! Doch behaltet immer einen Plan B oder auch C im Hinterkopf; Denn man weiss nie was passiert, es ist nie alles sicher im Leben.

Jona Xhemajli: ch danke Dir für das Gespräch, und deine Offenheit zum Albanischen Publikum.

Jona Xhemajli

edukim

26 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Depresion, anoreksi, bulimi, dhunë, seksualitet… Periudhë tepër e brishtë, adoleshenca është e vështirë të jetohet. Disa simptoma që tregojnë një gjend-je të keqe të brendshme nuk duhen lënë pas dore.

Të rritesh nuk është e lehtë. Përse një brishtësi e tillë? Së pari, sepse kjo moshë është e pafuqishme. Kalimi nga fëmijëria në moshën e rritur

kërkon një shpenzim të madh energjie, burim tensionesh fizike e psikologjike. Brenda disa vitesh, pesha e tyre dyfishohet, muskujt dhe skeletet forcohen, shtati i tyre rritet nga 30 në 40 cm. Ky transformim vepron në psikikën e tyre. Ai u imponohet, nuk është diçka e zgjed-hur. Është krejt normale që ky ndryshim t'i fus në ankth. Nganjëherë ato kanë përshtypjen se jetojnë në trupin e ndonjë të huaji.

ja se cilat janë disa shqetësime të adoleshencës Shija e rrezikut, moshë që ka guxim për gjithçka * 15% e 12-19 vjeçarëve pohojnë se kanë bërë diçka të rrezikshme nga inati ose kënaqë-sia. Në fakt, aksidentet janë shkaku i parë i vdekjes së të rinjve. * I riu që kërkon të testojë mundësitë e tij dhe të shoh se deri ku i shkojnë fuqitë, është një krizë klasike adoleshente. Ai që luan shpesh me jetën e tij dhe kërkon sistematikisht të ka-lojë limitet është mirë të çohet tek mjeku.

Dismorfofobia * Disa adoleshentëve u bëhet fiksim një pjesë e trupit të tyre: ijët, hunda, shpatullat...aq sa matufosen fare. * Sara, 16 vjeçe dëshmon se ka faqe të mëdha. "Aty më rri mendja ditë e natë. S'do të lë gjë pa bërë derisa t'i zvogëloj". Ky përçmim për një pjesë të trupit mund të çojë deri në saka-tim. * Flitet për dismorfobi, tmerri i pamjes së jashtme. Kujdes, ambienti familjar luan një rol të rëndësishëm: mos u tallni me pamjen e një adoleshenti!

anoreksi dhe bulimi * Dy fytyra të të njëjtës sëmundje që lidhet me adoleshencën. * Nëse adoleshenti anoreksik humbet men-jëherë 20%-30% të peshës së vet, vuan nga një bulimi në sasitë e të ushqyerit.

lufta të hapura dhe situatë konfliktiNë situatë konflikti duhet një negociues: vël-la, motër, dajë, gjysh, mik. Nëse adoleshenti gjendet vetëm përballë gjithë familjes, atëherë ai është në rrezik. Mundësia e tij e vetme për t'u shprehur, mbetet dhuna kundër të tjerëve ose kundër vetvetes.

mërzitja, sëmundja e rinisë * Çfarë bën adoleshenti gjatë gjithë ditës? Mërzitet. Adoleshenti sillet vërdallë pa ditur se çfarë të bëjë. Mërzitja gllabëron funksio-nimin e trurit dhe pengon shpërthimin e men-dimeve. * Për t'u mërzitur më mirë adoleshenti izo-lohet në vetvete: nuk thotë asgjë në tavolinë, kalon si hije, mban mistere... Por kur këto fil-lojnë e teprohen, ndërhyrja e psikologut është tepër e nevojshme.

mbipesha * Një adoleshent ndër tre të moshës 15 vjeça-re është i shëndoshë. Nuk dinë se si të vishen për të fshehur defektet. * Për shembull: ajo do të donte të ishte e pa-dukshme, por shokët janë të pamëshirshëm: në sport ajo i bën të gjithë të qeshin. Kjo do të thotë se ajo ha ëmbëlsira dhe sheqerna. * Specialistët bien dakord: një adoleshent duhet të dobësohet. Kjo për estetikën, shën-detin kardiovaskular... E gjithë familja duhet ta ndihmojë të dobësohet sepse kjo gjendje mund ta çajë në depresion.

gjëja më e ankthshme? shpërthimi i një seksualiteti* Modifikimi i karaktereve seksuale provo-kohet dhe hipotalamusi (mbiprodhim hormo-nesh seksuale rreth moshës 10 vjeçare). Tek vajzat shenjat e para shfaqet rreth moshës 11 e 12 vjeç. Tek djemtë, shenja e parë është zh-villimi i testikujve rreth moshës 11 vjeçare.* Në fakt, kjo periudhë karakterizohet nga një emër "humbja". Humbja e trupit të fëmi-jërisë: zbulon se është e pamundur të kthehet mbrapsht. probleme lëkure * 15 vjeç dhe puçrrat shfaqen. Adoleshenti ka frikë se mos shikohet, studiohet dhe tallet. * Që në shenjat e para të infeksionit të lëkurës duhet konsultuar dermatologu. Vetëm ky mund japi këshilla higjienike.

Droga, gjë që duhet t 'ju alarmojë Si mund të kuptohet? Ndryshon sjellja karshi prindërve, nuk dëfrehet më si dikur, shpesh lë kurset, kërkon më shumë para xhepi. Është nervoz në mënyrë të parakohshme, agresiv në të folur. Qan dhe qesh pa arsye. Mbyllet në dhomën e tij dhe tregohet indife-rent ndaj atyre që e rrethojnë. Bëhet përherë e më i pistë. Sytë e tij janë të kuq, qepallat përpëliten. Shpesh trupi është i mbuluar nga bluja dhe ka shenja në krahë e këmbë.

Dhuna, si të kanalizohet * Shumë faktorë mund të shpjegojnë këtë lloj sjelljeje. Tek djemtë sekrecioni i hormone zhvillon për keq agresivitetin. Më pas adole-shenti kalon një periudhë tensioni dhe dhune të brendshme * Adoleshentit të cilit i mungojnë fjalët për t'u shprehur i zëvendëson ato me agresivitetin. * Nuk bëhet fjalë që të falet kjo dhunë, por të kuptohet. Nëse kjo përsëritet shpesh, mund të bëhet fjalë për depresion ose çrregullim per-sonaliteti.

Vetëvrasja, shkaku i dytë i vdekjeve tek të rinjtë * Vetëvrasja është komplikimi më dramatik i depresionit. Mënyra e përdorur është shpesh një mënyrë e dhunshme: armë zjarri, varje ... * Për fat të keq, shpesh duhet pritur ky ekstre-mitet që prindërit të kuptojnë vuajtjen së tyre.

aj

sI munD të nDIhmohet një aDoleshent në krIzë?

info

27www.albsuisse.ch 25www.albsuisse.ch

Gusht / AuGust 2011

FC Thalwil - FC KOsOva

E diel, 28.08.2011, ora 14:30Etzliberg, Thalwil - Platz 1

N d e s h j e K a m p i o N a l e

s p o N s o r

i Për informacione tjera: 076 398 99 99 dhe 079 541 71 76

ALBSTUDIOC R E A T I V E S O L U T I O N S

albinfo ch+

.. .C a r r o s s e r i e - A u t o s p r i t z w e r k

www.kalludra.ch

E Dielë 04.09.2011 Ora 15:00 FC Langenthal - FC Kosova 1Rankmatte, Langenthal – Hauptplatz

E Shtunë 10.09.2011 Ora 16:00 FC Küsnacht - FC Kosova 1Heslibach, Küsnacht – Heslibach

E Dielë 18.09.2011 Ora 15:30 FC Kosova 1 - FC Red-Star ZH Buchlern, Zürich - R3

E Shtunë 24.09.2011 Ora 16:00 FC Subingen - FC Kosova 1Affolter, Subingen - Hauptplatz 1

E Shtunë 01.10.2011 Ora 17:00 FC Wettingen 93 - FC Kosova 1Stadion Altenburg, Wettingen – Hauptplatz

Për informacione tjera:076 398 99 99 dhe079 541 71 76

reflektime

28 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

bIseDë me at anton haraPIn aPoat anton më trego kush jam unë?

Shqiptari është mburrur përherë me vetitë e tij si: nderi, burrnia, besa... këto veti nga bota që na rrethon shpesh janë futur në kategorinë e barbarizmës dhe naivitetit dhe kjo më shumë nga veprimet e shqiptarëve të pandërgjegjshëm. Në kërkim të filleve të virtyteve shqiptare, vetive pozitive, në kërkim të shpjegimeve filozofike e shoqërore të botës së shqiptarit, takova At Antonin, teologun, filozofin dhe burrështetasin që njohu filozofinë klasike perëndimore por njëkohësisht edhe filozofinë e jetës shqiptare.

I hutuar e i brengosur nga përdhosjet që i bëhen thesareve, virtyteve e vetive të shëndosha kombëtare shqiptare, fillova të kërkoj për ta gjetur vetveten në laramaninë e botës perëndimore, në botën e diversiteteve të ndryshme kulturore, ku bota e shqiptarit paraqitet e “egër”dhe “primitive”. Në këtë diskurs unë kisha mendimin se, filozofia e thellë e jetës shqiptare nuk bie fare në kundërshtim me vlerat dhe parimet jetësore perëndimore. Në të vërtetë virtytet dhe vlerat e shqiptarit janë bastarduar dhe përdhosur nga njerëzit të pandërgjegjshëm këto vlera duke i ngritur në atë nivel, që bota perëndimore, e ajo që na rrethon, të kujtoj se, shqiptari në natyrën e tij është i “egër”.

“A je burrë a jo?” Është një nga shprehjet që e përdorin shqiptarët. Fjala burrë e burrni janë dy nocione që në fjalorin e shqiptarit më së shumti përgojohen e thirren në to, mirëpo domethënien e këtyre dy fjalëve shumë pak burra e dinë dhe e kuptojnë. Në fakt ata e dinë. Secilin mashkull shqiptar që e has në rrugë do të jap versionin e vet mbi kuptimin e fjalës burrë e burrni. Përdhosja e vetive shqiptare, e më shumë keqinterpretimi i vlerave si: nderi, burrnia, besa... toleranca fetare sot janë tejet të dhimbshme.

Në kërkim të vlerave shqiptare të cilat sot shqiptari “modern” i quan si të tejkaluara, të egra, hasa në disa shpjegime të mrekullueshme që m’i bëri At Anton Harapi i cili jetoi gati para një shekulli. Ky njeri i madh i kohës kishte

bashkëpunuar ngushtë me At Marin Sirdanin, At Shtjefën Gjeçovin, Çerçiz Topullin, Isa Boletinin, Fan Stilian Nolin, At Gjergj Fishtën, Imzot Vinçens Prenushin, At Donat Kurtin, Dr. Át Gjon Shllakun, Dom Ndre Zadejen, Hilë Mosin, Mehmet Shpendin, etj., në Jug e Veri të Shqipërisë.

I humbur në kërkim, në vitrinën e librave kërkoja diçka për ta gjetur veten, për ta identifikuar vlerën apo jovlerën e disa parimeve jetësore që kisha fituar nga edukata familjare. Në anën tjetër jeta në perëndim më kishte shtyrë ta studioj vetveten duke i shtuar pyetjen kush jam unë dhe, si qelizë e tërësisë shqiptare, kush e çka e përbën botën e shqiptarit, hasa në librat e At Antonit që i kisha blerë diku në Prishtinë, po nuk kisha pasur kohë t`i lexoja. Në zbrazëtirën dhe mungesën e vullnetit për të lexuar autorë perëndimorë, fotografia e At Antonit, e vendosur në kopertinën e librit, sikur më provokoi... E ndjeja një ngacmim dhe më dukej se ky njeri donte të më thoshte diçka.

Fillova ta lexoja veprën e tij. Pyetjet që kaherë i kisha të përpiluara në mendjen time lidhur me

vlerat e shqiptarit gjetën përgjigje që më qetësuan tej mase. Pyetja e parë që i bëra At Antonit ishte, nëse ai ka mundësi të më shpjegonte diçka për burrninë e shqiptarit?

Ai në heshtjen fizike, por i gjallë nëpërmjet veprës së tij, më shpjegon: “Në burrnín shqiptare hetojmë të përmbledhuna virtytet vetjake: “Burri nuk matet me pllamë, por me zêmer” prandej, shqyptari nuk rrêhet vetun mas duke per me e gjykue e me e qëmue burmín, por atij i thote burrë, i cilli “s’u lên marre armve” (forca), “fiket, parase m’u koritë” (qindresa), e “fialen e ká fjalë e pȗnen pȗnë” (drejtësia vetjake). Porse me kêne burrë njimend duhen “njiqind urtí e nji trimní” (urtija qi perjashton egercín), pse, sado trim të jét kush, pá urtí, s’ká me kênë burrë, por trimbudáll. Këndej mandej rrjedhin të gjitha njato virtytet tjera nierzore, me të cillat shqyptari, ne kuptimin e vet e percjellë burrnín; b.f. aj thotë: Burrë i mêçem, burrë i ndalun, burrë katerqindsh d.m.th. i plotsuem nder tâna pikpamjet etj.”

Dhe unë fillova të krahasoja në shpejtësi atë që sot e quajnë burrni. Është rrëqethëse fakti, sa është i devijuar kuptimi tradicional i burrnisë shqiptare.

reflektime

29www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

Ky devijim i burrnisë shqiptare ka arritur në shkallën ku tejkalon gati të gjitha parimet burimore të këtij virtyti të traditës shqiptare.

I ngacmuar nga mendimet e mia, ngacmova At Antonin me pyetjen vijuese: çka ka të bëjë koncepti i besës me burrninë? Mua njëkohësisht më sillen vërdallë shumë situata të pabesive shqiptare, idiotizma e që pseudoburri i sotshëm shqiptar e interpreton ashtu sipas dëshirës dhe interesit vetjak. Ai, edhe pse kishte hetuar se isha i humbur në mendime, vazhdon të japë përgjigjen: “Ne këtë vështrim perfundojmë, se besa e burrnija perbâjn karakterin moral të popullit tonë; për te shqiptari flijon pasunín, familjen dhe vetjen dér në shkallën heroike e për to “e bán deken si me lé”. Edhe ky si gjithë të tjerët, mendova unë.

Të shohim tash edhe të metat e këtij idejari (ideali), vazhdon në qetësin e tij At Antoni: “Besa âsht besë” d. m. th. parim i paluejtshëm mbi të gjitha parimet, kulmi i nderës, prandaj edhe me i kujtue, se besa âsht e pandershme, e padrejtë a pse dhanë kundra arsyje, kundra natyre e kundra ndërgjegje, “burri nuk luen”. Qe se si besa degjeneron, nuk âsht nji pasjon e nji ves. Omne nimium vertitur in vitium, d. m. th. teprija â teprí edhe në të mirën.”

Aha, i thashë vetit. Ja që keqpërdorimin e kësaj vetie shqiptare e paska hetuar edhe ky filozofi shqiptar. Fillimisht këto shpjegime sikur më dukeshin pak të palogjikshme. Nuk e ndjeja veten mirë. Doja të dija edhe më shumë. Papritmas, sikur e hetoi se nuk e kuptoja, ai fillon me shpjegimet e mëtejme: “Njipernji, shgyptari e tepron edhe në burrni e shumë herë, në vend me qindrue nder parime të arsyes, e mban per nderë e burrní të qindrojë “per nemuz” e këso dore mërrín “per nji plesht m’e djegë jorganin”.

Me sa kuptova burrnia e besa lidhen edhe me urtësi, racionalitet e durim e posaçërisht me parimin e arsyes. Besa e burrnia në vete përmbajnë një botëkuptim të thellë filozofik, aq i thellë sa vetë shqiptarët po e “vënë” në sirtarët e së kaluarës dhe se në modernitetin e sotshëm nuk paska vend. Sot shqiptari thotë se këto që thua At Anton janë të papërdorshme e të dalë mode. Politikani e intelektuali shqiptar sikur është duke u ngulfatur nga moderniteti banal. E duke u

përpjekur për t`u prezantuar si “modern” po shkel vlerat bazë të identitetit të vet. Pra ai po i shkel vetitë më të çmuara të shpirtit shqiptar, i them unë. Më dukej se ai buzëqeshte me temperamentin tim. Me shpjegimet e tij më dukej sikur më qortonte, por edhe më qetësonte duke shpjeguar: “Po por sod shqyptarët e qytetnuem po duen me thânë, se nji nieri me besë si ne moçme âsht ne Lekës d. m. th. nuk din në që jetë âsht, madje edhe burrnija gati gati po blehet me pare e me reklame, e, kê po han besa e burrnija, atê e ká hanger fiura. Ata, qi s’duen me e pá me sy shqyptarin, po duen me thânë, se kombi i jonë mund të mârre kulturen, por s’mund të qytetnohet, d. m. th. nuk mund të trajtohet per me iu pershtatë jetës nierzore moderne - e mjerisht këtij menimi jânë edhe mâ se nji shqyptarë, të cillve u ká dalë hatrit vetja e Shqypnija -prandej, per trajtimin e edukaten e shqyptarit lypin të shlyhen prej shpirtit të tij besa e burrnija e malokve.”

Kjo do të thotë se vlerësimet e mija disi janë të shtruara në kahe të duhur, i thashë unë. Ai nuk më përgjigjet. Në qetësin e tij, vazhdon të më thotë: “Ani mirë, se po rrenojm, po ia hjekim shqyptarit këto dy vetí, por s`mjafton të rrenojm; lypet dhe të ndertojm mbi rrenime. E po shka do të vêm në vend të besës e të burrnís? Me shka do ta mbushim ket golle, qi jet’ ne shpirtin e shqyptarit? Në çë mnyrë atherë do t’ia gjejm rrfanen jetes e ekzigjencës së shqyptarit, e cilla po nuk u gjet e nuk u plotsue do të shkaktojë katastrofen kombtare?“

Këto pyetje disi më brengosën. M’u duk se e provokova shpirtin e tij. U ndjeva fajtor. Mirëpo urtësia e përvoja e tij panë habinë time. Isha i habitur sepse situata e botës së shqiptarit nuk kishte ndryshuar shumë që nga koha kur ishte fizikisht i gjallë. Po brengosëm për Kosovën, i thashë. Kemi një kaos. I thonë tranzicion. Njeriu në këtë vend sillet vërdallë i hutuar e i brengosur, komentova unë. Sikur donte të më qortonte, e, njëkohësisht edhe të më qetësonte, vazhdoi duke m’u drejtuar: “Nuk dijm shka do të na gjegjin lexuesat tonë përreth këtyne përvetjeve; jemë të sigurtë se “dikush thumbit e dikush patkonit”, prandej po mârrim lêjen me ia tëfaqë menimin tonë publikut shqyptár: Ne trajtimin e popullit tonë s’do të shikjojmë vetëm me prishë e me rrenue, por “besen shqyptare” do ta shndërrojmë me trajtimin e ndërgjegjes ndër parime të shndoshta, e “burrninë tonë”, sod e mbrapa

s`do ta mbajmë me pushkë e me tagan, por, me edukatë kombëtare do t`i japim shqyptarit zotsínë vetjake në mendim, në fjalë e në pûnë, e cila zotsí sod pagëzohet me fjalën corragio civile. Mos të rrehena! Dér dje shqyptari kjé nieri me karakter (nemose nder parime të veta) por i pa gjyetnim, e po deshtem na sod me ia ndreqë vetem duken, tue i prishë kênen e karakterin, në ket mnyrë i bâjm mâ të madhin atentat jetës kombtare.”

Po çka duhet vepruar? Si duhet bërë? Sikur donte të më thoshte edhe më shumë për burrninë shqiptare. Mendova se shpjegimet e tij për elementin e burrnisë te shqiptarët e kishte përfunduar. Thellësia e filozofisë së këtij virtyti shqiptar ishte edhe më e madhe. Ai dëshironte të më mësonte edhe më shumë për botëkuptimin e këtij virtyti. I urryer nga përvoja fillon të krahasojë shpjegimin e tij duke vazhduar: “Idea “burrni” e jona, dán se mân diç mâ teper se idea e grekvet e se idea virtus e rromakvet. E njimend, prej nji burri ne veshtrim të plote na kerkojm madhnín shpirtnore, pse burri do te jét bujár, zêmbergjênë e i madh nder të tâna pikpamjet; në nji burrë duem te shohim kjartsín e mendes, pse burri din shka bân e shka flet, as “kurr nuk ngutet prej urtije e jo prej tutet”... Prap mandej “burrnia” nenkupton zotnimin e vetit, pse burri, qi â burrë e ká vetin në dorë, as s`mêrret me doshkado; burrin e majm të panjollë porsi vehtja, si edhe të stolisun me të gjitha vetít, qi i lypë ndera e fisit e e familjes, pse burrit nuk i kuqet ftyra, aj e kí s`ynin (ndergjegjen) kokerr (te pafrigshem). Tue kênë se burrnia xên fill e pështetet në besë, e besa se mbrâmi ne droje të Zotit, të tânë fuqia morale, karakteri e qindresa e nji burrit themelohen në bazë objektive, reale e të njimendtë e shkon baras me natyrë te nierit aq, sá nji të shburrnuemit nuk i vjen mâ era nieri. Qe se si me idén “burrní”na i shprehim të gjitha virtytet e vehtjake e Shoqnore jo vetem në dispocijon e n’aftsí, por ne veprim e në zbatim a si thonë in facto esse.”

Mbeta i shtangun. Ai nuk foli më. U largua në qetësi. Dhe u palos në raftin e librave duke më shikuar me admirim pse më la në mendime. Si ta kuptoj këtë shpjegim? Kuptova një gjë shumë të thellë filozofike. Kuptova faktin se, për të gjykuar diçka si të dalë mode a jo, si e vlefshme a jo, si traditë e mirë apo e keqe, duhet analizuar vetveten. Pra thellësinë e filozofisë së këtyre virtyteve shqiptare. Kuptova se kuptimi i drejtë i këtyre vetive që i atribuohen shqiptarit nuk është primitiv, nuk është i egër, ato janë edhe sot aktuale nuk bien ndeshë me jetën moderne. E ata që nuk e njohin vetveten, dëmtojnë rrethin, shtetin dhe ardhmërinë e vendit.

Zef Ahmeti

edukim

30 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

- Arsye të mira për orët muzikoreKur është fëmija i gatshëm për të luajtur në ndonjë instrument muzikor?- Zgjedhja e instrumentit muzikor- Si ta dalloni nëse fëmija juaj ka talent për muzikë? -Gjetja e profesorit të muzikës

Një numër i madh i studimeve e lidhin mu-zikën me përmirësimin e rezultateve shkol-lore. Madje edhe Platoni ka thënë, “mësoja-ni fëmijëve muzikën, fizikën dhe filozofinë por më së shumti muzikën, sepse muzika dhe të gjitha artet tjera, janë çelësi i tekni-kës së mësimit”.

Ja edhe disa arsye të tjera të mira që fë-mija juaj të interesohet për muzikë.

arsYe të mira për orët muZiKore

Si duket Platoni kishte të drejtë. Ja disa hu-lumtime të cilat theksojnë anët pozitive të mësimit të muzikës te fëmijët.Një hulumtim zviceran, i cili përfshiu rreth 1 200 vogëlushë, ka treguar që lozja e mu-

zikës u ndihmon fëmijëve në lexim dhe në teknika verbale, me ndikimin e tij në për-mirësimin e përqendrimit të mbamendjes dhe aftësive për t'i shprehur mendimet.

• Studimi në Hong Kong ka treguar që të rriturit, të cilët kishin pasur orë muzike para moshës 12 vjeçare, ishin të aftë të shprehes-hin më mirë sesa të rriturit të cilët kishin pasur pak orë muzike ose fare.

• Hulumtimi amerikan ka zbuluar që fëmijët e moshës nga 5 gjer në 7 vjeç, të cilët kanë ngecur në rezultate shkollore, i kanë arritur moshatarët e tyre në lexim, ndërsa në mate-matikë pas 7 muajve pas ndjekjes së orëve muzikore.

• Dëgjimi i muzikës në çfarëdo moshe, ndi-kon direkt në sistemin tonë të brendshëm të kënaqësisë dhe aktivizon pjesët e trurit të cilat shkaktojnë eufori.

Kur është Fëmija i gatshëm për të luaj-tur Në NDoNjë iNstrumeNt muZiKor?Para se të filloni me orët, ndihmoni fëmi-jës tuaj që të zhvillojë dashuri ndaj muzi-

kës dhe ta kuptojë atë. Dërgoni fëmijën të shikojë ndonjë shfaqje muzikore, lëshojini CD muzike dhe flisni rreth instrumenteve të cilat i dëgjoni.

Mosha më e mirë për të filluar lozjen e ins-trumenteve varet nga fëmija, nga zhvillimi i tij dhe nga instrumenti të cilin planifikon ta mësojë. Të gjithë ne kemi parë vogëlushë të cilët luajnë Mocartin në violinë që në mos-hën 3 vjeçare apo Shopenin në piano që në moshën 5 vjeçare.

Shenja më e mirë që tregon që fëmijët janë të gatshëm për muzikë është kur ata dëshirojnë të shkojnë në orë formale dhe kur mund të përqendrohen gjatë orës. Aftësia për t'i dal-luar lehtë numrat dhe shkronjat është po ashtu një ndihmesë e madhe kur fillojnë të lexojnë muzikën.

ZgjeDhja e iNstrumeNtit muZiKor

• Flauti i gjatë apo bllok-flauti është shpesh instrumenti i parë dhe hyrje e mirë për të lozur muzikë. Madje mund të gjendet nëpër dyqane edhe me çmime të ulëta. Fëmijët mund të fillojnë të luajnë në flaut të gjatë, kur gishtërinjtë e tyre janë mjaft të gjatë sa për t'i mbuluar vrimat. Mosha e preferuar: 5+

• Fëmija mund të luajë në piano kur të arri-jë të prekë tastaturën dhe kur të ketë mjaft fuqi që të mund të shtypë butonat. Mosha e preferuar: 5+

• Instrumentet me tela zakonisht mund të gjenden si prodhime me madhësi të vogla, për shembull 1/8 më e vogël se madhësia normale, i dedikuar pikërisht për fëmijë të vegjël, në mënyrë që ata të fillojnë të luajnë shumë herët. Disa fëmijë luajnë në violinë që në moshën 4 vjeçare. Mosha e preferuar: 5+ për violinë, 7+ për violë dhe violonçel.• Disa instrumente frymore nuk rekomando-hen për të lozur fëmijët e vegjël, për shkak të shtypjes që bëhet në dhëmbë, për shkak të madhësisë së instrumentit, fuqisë së gojës e cila nevojitet dhe forcës së fryrjes që ne-

eDukata muzIkore I bën fëmIjët më IntelIgjentë

edukim

31www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

eDukata muzIkore I bën fëmIjët më IntelIgjentë

vojitet për të prodhuar tingullin. Mosha e pre-feruar: 8+ (flauti, klarineta); 10+ (saksofoni, tromboni, boria).

• Kitarat mund të gjenden edhe në madhësi më të vogla dhe janë të preferuarat e shumë fëmijëve nëpër shkolla. Shumë profesorë kës-hillojnë që të fillohet me kitarë akustike me tela nga najloni para se të kalohet në kitarë elektrike. Mosha e preferuar: 7+

• Daullet, si dhe kitarat elektrike, mund të jenë të preferuarat në zgjedhjen e instrumenteve për shkak të faktorit “rock”. Edhe pse duken të lehta për të luajtur në to, në fakt nuk janë! Por janë shumë argëtuese. Mosha e preferuar: 7+

si ta DalloNi Nëse Fëmija juaj Ka taleNt për muZiKë?

Thuhet se secila foshnjë ka lindur me instink-te natyrore që i ndihmojnë të njohin zërin e nënës së tyre. Por ekzistojnë edhe ato të cilat thonë se fëmijët thjeshtë janë të lindur me ta-lent për muzikë.

Këta fëmijë në moshën e hershme, madje edhe para moshës 2 vjeçare, mund të reagojnë në muzikë me anë të luhatjes apo kërcimit apo thjeshtë duke përsëritur melodinë. Këta fëmijë mund të riprodhojnë melodinë dhe rit-min në piano, daulle, dhe madje dallojnë nëse luhet ndonjë notë në mënyrë të gabuar.

Por a janë këta fëmijë të talentuar në muzikë apo vetëm kanë predispozita të mira, është temë për ta diskutuar. Por, në çdo rast, nëse e duan muzikën, atëherë mund të themi që janë të talentuar.

gjetja e proFesorit të muZiKës

Shumë profesorë të muzikës ofrojnë orë pri-vate një me një apo orë grupore në shkolla fil-lore, për të cilat mund të informoheni direkt në shkolla apo nëpërmjet reklamave të vogla.

BB

enigmatikË

32 www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

www. Sudoku-Puzzles.netSudoku, Kakuro & Futoshiki Puzzles

Sudoku 9x9 - Very easy (133489776)

4 5 2

8 7 2 5 3

9 4 6 7

8 4 9 2

6 7 2

2 1 5 3

1 2 7 4

9 3 8 1 6

4 7 8www.sudoku-puzzles.net

Solution:

www.sudoku-puzzles.net

*

**

***

****

FJALËKRYQ KLASIK 1. Territor komune - Pesha e enës a e mbështjelljes së një malli. 2. Zog këngëtar sa trumcaku (sh.shq.) 3. Rrëmujë, shkel e shko - Inteziteti. 4. Rrjetë peshkimi - Shtëpi botuese katolike. 5. Anëtar i drejtpërdrejtë i një akademie të shkencave. 6. Radium - Qytet danez - Tempo, Azoti. 7. Qytet në Angli - Kalë me qime të zezë, vraç. 8. Metri - Skuq mishin, qepën, specat, vezët etj. 9. Aktorja, Rina - Erë e këndshme, erë e mirë që lëshojnë lulet e disa lëndë, amësim.

HORIZONTALISHT

VERTIKALISHT

1.Veprimi sipas kuptimeve të foljeve AKAPAROJ. 2. Sekt i veçantë fetar i myslimanëve (në vendet ku vepron feja mysli-mane) - Tempo. 3. Shkrimtar i lashtë egjiptas - “Organic Trade Association”. 4. Këngëtari, Krasniqi (shq.). 5. E rares - “Geosci-ence Australia”. 6. T.I.R. - Të paktën, së paku; qoftë edhe... 7. Paga vjetore e Papës - A.N.O. 8. Radiumi - Ai që luan një rol me rëndësi në një ngjarje. 9. Që lidhet me romakët-Agjencia hapësinore amerikane.

Punimi është i përbërë prej nëntë ka-trorëve të cilët poashtu janë të përbërë prej nëntë katrorëve të vegjël. Detyra e juaj është që t’i rradhisni numrat prej 1 deri 9, po e përsëritur numrat as në

kolonat vertikale e as në kolonat horizon-tale. Që t’ua lehtësojmë punën iu kemi

dhënë disa numra si ndihmë.

www. Sudoku-Puzzles.netSudoku, Kakuro & Futoshiki Puzzles

Sudoku 9x9 - Very easy (138530853)

9 1 4 6

5 6 1 7

3 6 8 9

6 5 2 4

2 7 5 8

1 3 7 2

3 1 9 7

7 8 2 5

8 2 9 4www.sudoku-puzzles.net

Solution:

www.sudoku-puzzles.net

www. Sudoku-Puzzles.netSudoku, Kakuro & Futoshiki Puzzles

Sudoku 9x9 - Easy (132731994)

8 5 6 7 1

7 2 6 9 4

9 2 6

1 3 4 7

8 6

2 1 9 5

7 6 4

9 4 1 7 2

2 7 8 6 3www.sudoku-puzzles.net

Solution:

www.sudoku-puzzles.net

www. Sudoku-Puzzles.netSudoku, Kakuro & Futoshiki Puzzles

Sudoku 9x9 - Medium (135053405)

8 5 7 2

7 1

5 9 4 7

9 1 8 5 6

2 4

7 3 4 2 8

8 2 1 6

2 3

1 7 3 5www.sudoku-puzzles.net

Solution:

www.sudoku-puzzles.net

ZGJIDHJA E NUMRIT Të KALUAR: SKANDI: 17. b, ZEfIR, vRIMA, INDI, cAA, A, R, NAN, A, ANIMAToRI, ASHAT, RAb, IART, IAb, R, IKER, NIpI, Do, EDITA, AMARETë, T, AT, NA, AR, ANANA, ALA, ZvIcERAN, M.fJALëKRyq KLASIK: KATIL, GoL, ALIGAToRI, NARU, IMAN, IN, MINARE, bILETARI, ANANA, A, E, LAT, LEZAR, E, ASIMI, A, TARKAN, oK

1 2 3 4 5 6 7 8 91

2

3

4

5

6

7

8

9

Kryetari i Kuvendit Shqiptar në Zvicër

qyteti në foto

orët e caKtu-ara Kur niS oSe Kryhet

diçKa

reoMir

e papritur, e çuditShMe

oSe e paK-uptueShMe

për ne

KënGëtari,vLadi

një futboLLiSt portuGeZ

‘SveriGeS radio’

ShtreSa Më e paSur dhe Më e Lartë e

ShfrytëZueSve

tërheqj/e

hidroGjeni

aKtorja,rina

KafShë e eGër Gjitare

KënGëtarja,turner

që nuK di të ShKruajë e të Lexojë

radiuSpoLitiKani,

Kurti

i prodhuar Me Lëndë SintetiKe

yLberhuMoriSti,

thaçi(ciMa)

Gjë që ëShtë bërë njëLLoj

Me diçKa tjetër

dru Gjethorenë Ku Mba-het hiri i të

vdeKurit

KuLt fetar i caKtuar

(Shq.)facebooK

‘SoMethinG awfuL’

‘interactive broKerS’

K. vend ShuMë

i nGritur Mbi Sipërfaqen

e toKëS

peMë Me Kurorë të

GjerëtrunG i Gjatë

vepriMtari,hySeni

eMër i huaj

Lëndë Me Shije të hidhur, që nxirret nGa

diSa biMë

eMër i huaj

ShKriMtar i LaShtë

eGjiptian

Zanore

diçKa që ndodh

(Sh.Shq.)

reoMirZero

adeMMiKoLLovci

Lundër e voGëL, e Gjatë, e nGuShtë dhe

e ceKët

‘LiverpooL teLeScope’

MaLnë aZi

radiorinia

dëM i Madh, ShKatërriM

i Madh (Sh. Shq.)

tantaL

autor:bravoskandi

punimi është i përbërë prej nëntë katrorëve, të cilët, po ashtu, janë të përbërë prej nëntë katrorëve të vegjël. Detyra juaj është që t’i rradhisni numrat prej 1 deri 9, pa i përsëritur numrat as në kolonat

vertikale e as në kolonat horizontale. që t’ua lehtë-sojmë punën, ju kemi dhënë disa numra si ndihmë.

Që në fillim të këtij muaji do të jeni të detyruar të zgjidhni synimin që keni për të arritur. Pra, me një rregullim më të mirë të angazhimit tuaj do të keni shanse të mira për të përparuar në karrierë. Në këtë mënyrë muaji gusht mund t’ju sjellë suksese, ndërsa do të gjeni edhe metoda të mira për të zbatuar projektin që tashmë e keni hartuar në kokën tuaj. Edhe në aspektin financiar shihet përparime të duksh-me, por edhe investime. Ndjenjat dhe mendimet duhet t’i harmonizoni gjatë këtij muaji nëse dëshironi të arrini lum-turinë e kërkuar me partnerin tuaj. Personat e lirë ndërkaq, do të kenë një fazë të mirë për njoftime të sinqerta e madje edhe për krijimin e lidhjeve të shëndosha.

Gjatë këtij muaji mund të mos jeni gjithaq të kënaqur me kolektivin tuaj në punë. Madje, mund të bëni gabime duke i fajësuar bashkëpunëtorët edhe atëherë kur ju do të jeni ai që do të bëjë gabime të caktuara. Zgjidhja qëndron në vetëkontroll, pra duhet të ushtroni të kontrolloni tempera-mentin tuaj, sepse çdo problem ka zgjidhje. Disa fjalë të mira gjatë kësaj periudhe në kolektiv mund të hapin rrugë më vonë. Duhet të keni kujdes të mos i bëni presion part-nerit dhe ta lëndoni me xhelozinë tuaj të pavend. Thjesht, përpiquni të jeni më realë në jetë dhe problemet t’i zgjidhni me bisedë të sinqertë. Personat e lirë duhet të presin një kohë më të mirë.

Për momentin mund të thuhet se çdo gjë ecën si duhet në karrierë. Megjithatë, ju keni nevojë për kolektiv që të mo-tivoheni më tepër për punë. Edhe nëse punoni në kolektiv, ju duhet ta merrni udhëheqjen e punëve – mirëpo jo edhe të harroni se të mirat duhet t’i ndani me bashkëpunëtorët. Marrë në përgjithësi, do të keni mundësi t’i shpalosni afi-nitetet tuaja kreative dhe anët tuaja pozitive. Përpiquni të mos e lëni partnerin anash – por gjeni kohë të bashkëbise-doni për planet tuaja të mëtutjeshme dhe kompromiset që duhet të bëni. Në këtë mënyrë do ta forconi lidhjen tuaj. Personat e lirë do të kenë çaste të këndshme romantike gjatë këtij muaji.

Gjatë këtij muaji nuk duhet të nxitoni në punë. Megjithatë, nuk do të lejoni t’ju ikën gjërat nga dora. Nëse ju jepet ras-ti, filloni me zbatimin e një plani të mëhershëm të cilin e keni ideuar, sepse mund t’ju jepet një shans i sinqertë për përparim në karrierë. Projektin të cilit i jeni përkushtuar në mënyrë konstante mund të marrë dhen prej datës 17 gusht e tutje. Ky muaj është i përkryer për jetën tuaj bashkëshor-tore, madje sjell mundësinë të dashuroheni sërish në part-nerin tuaj. Ndikimi i planetit Venera do t’ju sjellë ajër të pastër në dashuri. Personat e lirë ndërkaq, prej një argëtimi të çastit mund të kalojnë në lidhje jetësore.

Në punë do të tregoheni shumë të sigurt dhe të angazhuar, ndërsa nuk do të frikoheni nga konkurrenca e mundshme. Kjo gjë ju ndihmon të jeni më të qetë dhe t’i kontrolloni aftësitë që keni. Pra, marrë në përgjithësi, muaji gusht do të jetë goxha i suksesshëm për ju në sferën e karrierës. Vetëm duhet të keni kujdes nga ndryshimet e shpejta – të cilat do të ishte mirë sikur t’i lini për më vonë. Lidhja juaj bashkës-hortore vetëm sa do të forcohet dhe zbukurohet. Sidoqoftë, duhet të jeni më të qëndrueshëm, sepse arti i dashurisë kër-kon më shumë ledhatim dhe afërsi. Personat e lirë kanë para tyre një kohë ideale për ta takuar personin e jetës.

Tendenca juaj për të planifikuar çdo gjë deri në fund në pro-fesion, do të shpaguhet. Detyrat e përfunduara zyrtare do t’ju dërgojnë drejt suksesit. Po ashtu në mënyrë të zgjuar do të punoni në planet e mëtutjeshme të karrierës, ku do të bëni lëvizje të qarta. Kryesorja gjatë këtij muaji është të mos e humbisni vullnetin për punë dhe t’u kushtoni më shumë vëmendje raporteve në kolektiv. Planet nuk duhet të bëni pa partnerin, se paku mbajeni të informuar. Biseda e hapur është ajo që do t’ua sjellë harmoninë në shtëpi. Personat e lirë duhet të presin fatin e tyre, mirëpo duhet të jenë më aktivë.

Ky është muaji juaj, duke filluar nga data 1. Çfarëdo që keni shpresuar është juaja: një ditë pushimi për të luajtur dhe pushuar pranë pishinës, një marrëveshje biznesi e cila do të nënshkruhet, një puthje e mrekullueshme. Shkëlqyeshëm! Kini kujdes me financat në datën 2. Në datat 6 dhe 7, duhet ti shtyni daljet e çmendura natën pasi duhet te ndihmo-ni një të afërmin tuaj me organizimin e një feste. Papri-tur do ta shikoni marrëdhënien tuaj nga një tjetër drejtim në datën 12. Shkëlqyeshëm! Mënyra se si ju po i shikoni gjerat po e rregullon të qenit tuaj egoiste. Argëtohuni në datat 17 dhe 18. Shëtisni me biçikletë, në këmbë, merruni me stërvitje ose provoni një restorant të ri (ose bëjini që të gjitha!). Vendosini disa qëllime vetes në datën 21. Pastaj mundohuni ti arrini këto qëllime! Ju do te jeni në një formë te shkëlqyer, psikologjikisht, fizikisht, profesionalisht dhe emocionalisht në datat 26, 27 dhe 28.

Merreni shtruar në datën 1. Nëse dëshironi të blini blini bli-ni, përpiquni përpiquni përpiquni ta frenoni veten. Ky muaj është i gjithi në lidhje me përcaktimin e prioriteteve: kaloni më shumë kohë në natyrë, më pak shpenzime ne blerje. Më shumë ushqim i freskët i gatuar në shtëpi me miqtë tuaj, më pak netë të shtrenjta me koktejle jashtë. Prioritetet tuaja në linjë tashmë mund të prodhojë disa rezultate mjaft spektakolare në datat 2 dhe 3. Arrogancë është e pavend, veçanërisht në datat 8 dhe 9, kur ju nuk keni të gjithë in-formacionin e nevojshëm ende. Disa lajme të papritura do të sjellin emocione të forta në datat 14, 15 dhe 16. Ndoshta ju duhet të takoni personin e përfshirë për të folur mbi të. Rruga juaj merr drejtim te qartë pas një bisedë me një mik në datën 19 ose 20. Ju do të dëshironi të keni më shumë kohë për partnerin në datën 25.

Data 1 është ditë shumë e pa qëndrueshme për ju. Sido që të jenë, çështjet që kërkojnë zgjidhje në jetën tuaj do të keni gjithë mbështetjen e nevojshme për tu dhënë zgjidhje ne fillim te muajit. Tregohuni të hapur, por mos harroni se vendimi për atë që duhet bërë ose jo e merrni vetëm ju. Dy ditë krejtësisht të jashtëzakonshme janë ato në datat 4 dhe 5. Mos harroni të argëtoheni! Detajet kanë nevojë për vëmendjen tuaj ne datat 10 dhe 11. Përdorini kompetencat tuaja për te bërë mirë, në vend të gjerave pa vlere në da-tat 14, 15 dhe 16. Bashkohuni me vullnetaret në pastrim e qytetit, dhe jepini një dorë fushatës për ndërgjegjësimin e vetëdijes publike shëndetësore. Ndryshimi do te jetë i dukshëm! Mendimet e thella do t’ju mbajnë të zënë në da-tat 21, 22 dhe 23. Në datat 26, 27 dhe 28, ju jeni në humor për të komunikuar.

Do të tentoni që në çdo mënyrë t’i kundërviheni çdo autori-teti gjatë këtij muaji. Thjesht, vështirë do t’i pranoni urdhrat nga eprorët tuaj. Kjo sjellje ndonjëherë edhe mund të jetë e mirë, por kujdes – jo çdoherë. Zgjidhja për këtë është të kërkoni një vend pune ku nuk duhet të luftoni për të drejtat tuaja dhe të krijoni kushtet elementare për punë. Ndërsa në vendin ekzistues përpiquni të mos qëroni hesape për momentin. Gjatë muajit gusht do të zbuloni anën tjetër të partnerit, e madje edhe vetveten. Pra do të gjeni persona-litetin tuaj, të cilin do ta jetoni. Personat e lirë do të kenë mundësi të takojnë njerëz interesantë, që ndoshta mund të shndërrohen në lidhje dashurie.

Gjatë këtij muaji do të përpiqeni të depërtoni në sipërfaqe, dhe t’i merrni gjërat në duart tuaja. Thjesht, mendoni se ka ardhur koha të avanconi në karrierë – por kjo gjë mund të shkaktojë konflikte me eprorët tuaj. Duhet të jeni më të durueshëm dhe të mos ekspozoheni çdoherë si shef. Lejoni që edhe të tjerët të ndihen komod, sepse do të vije edhe momenti juaj për t’u dëshmuar sa vleni. Dominimi juaj te partneri nuk do t’ju sjellë lumturi. Në këtë mënyrë partneri do të ndihet si i humbur. Është koha të frenoni pak dhe të dëgjoni se çfarë ka partneri për të thënë. Personat e lirë shpejt do të krijojnë kontakte të reja, por edhe mund t’i humbasin shpejt ato.

Aftësia juaj për t’u prezantuar në mënyrë të duhur është çelësi i suksesit për ju në muajin gusht. Njerëzit me dëshirë do t’ju ndihmojnë t’i tejkaloni problemet, sepse kompo-nenti juaj social do të jetë faktori kryesor që do t’ju dërgoi drejt suksesit. Po kjo aftësi nuk do të kalojë pa u vëne re nga eprorët tuaj, të cilët kanë nevojë për njeriun i cili sjellë harmoni në kolektiv – prandaj shfrytëzojeni aftësinë tuaj. Ju e dëshironi këtë harmoni në gusht, që tashmë ka trokitur në dyert tuaja. Do të jeni në gjendje të gjeni kompromise me partnerin në mënyrë diplomatike. Personat e lirë të kë-saj shenje do të kenë mundësi të takojnë partnerin e jetës, në periudhën 3-16 gusht.

horoskopi

akrePI

bInjakëtDemIDashI

gaforrja

DashI

luanI vIrgjëresha

shIgjetarIPeshorja

brIcjaPIbrIcjaPI ujorI PeshqIt

33www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

34 www.albsuisse.ch

kulturË gusht / August 2011

NDue DeDaj

Kushdo që vete në Zym, e para gjë që bën, pyet se ku prehet Shtjefën Gjeçovi. Nuk bëjmë përjashtim as ne. Dhe, fati ka

dashur që të hasim në udhërrëfyesit e duhur. Gazetari i njohur Frrok Kristaj e studiuesi i historisë, Nikollë Kërhanaj, njerëzit që na shoqërojnë në “takimin” me Gjeçovin, na e rrëfejnë vrasjen e tij nga serbët si të ketë ndodhur dje, edhe pse kanë kaluar 80 vjet nga ai 14 tetor i 1929-s, e ata as që kishin lindur asokohe. Por detajet e asaj vrasjeje i “mbajnë mend” mirë prej prindërve të tyre dhe kujtesës së historisë. Kjo ka qenë natyra e komunikimit në malet shqiptare, mot-motesh, përmes këngëve, rrëfimit të historive, ngjarjeve, që më shumë shtegto-nin gojë më gojë, se me përmes letrës së bardhë. Gjeçovi dijetar e hero prehet bren-da rrënojave të kishës së Shna Premtes. Po aty, ngjitur me shkrimtarin e Kanunit, është dhe varri i një tjetër atdhetari, At Lu-igj Palajt, rënë me 1913, dhe ai si një dësh-mor i kombit. Kosova është i vetmi vend i Ballkanit, ku mund të flitet për heronj, si në vitet e para të shekullit XX, si në vitet e fundit të atij shekulli, kur dihet që ajo u çlirua më 1999, në vitin e parafundit të tij. Dikush e paskësh quajtur “varrezë kom-bëtare” këtë të Zymit, pasi këtu prehet dhe shkrimtari i madh Anton Pashku, aktorja e famshme Katarina Josifi, sopranoja e njohur Hermina Leka etj. Por dhe dy varre “interesante”, që u përkasin dy motrave të nderit (murgeshave) Marie dhe Dila Nerjo-vaj, nga Lugishta e Hasit. Kur popullata e atij katundi kaloi në besimin islam më 1852, ato të dyja lanë amanet që, kur të vdisnin, t’i sillnin në Shëngjergj, dhe ashtu ngjau. Nuk është aspak çudi që trazime apo rrethana të historisë sonë i gjen dhe në varreza, si “pa-limpseste” që mund t’ua rrokësh domethë-nien, për të kuptuar dhe më thellë ngjarjet që kanë ndodhur, edhe ato “rreshta” që mund të mungojnë në manualet e historisë.Në Zym prej 40 vjetësh organizohen “Taki-met e Gjeçovit”, bash prej këtyre njerëzve që kemi në krah si udhërrëfyes. Në fillim bëheshin te Lisat e Shna Premtes, pastaj te

Lteri aty pranë dhe së fundi në amfiteatrin e ri. Ato janë manifestime të përvitshme sh-pirtërore, letrare, artistike. Gjithnjë brenda atyre “takimeve” ka vend për “Orën e Anton Pashkut”, ku kumtohet për shkrimtarin dhe veprën e tij. Takimet ndiqen nga banorët dhe elita kulturore shqiptare e Prishtinës, Ulqinit, Shkupit, tash dhe nga Shqipëria. Në tetor të këtij viti do të jetë i 40-i “Takim” kulturor mbarëkombëtar me Gjeçovin dhe Frrok Kristaj, ashtu si para dyzet vjetësh, është sërish prijetar i kësaj veprimtaria shembullore.

“aBetarja e ZYmit” e Vitit 1900

Zymi krenohet me të drejtë me abetaren e tij shqipe qysh më 1900-ën, e cila sipas Ni-kollë Kërhanajt besohet se u shaptilografua në mjediset e kishës së Zymit. Ky lokalitet e niste shekullin e ri, atë të njëzetë, me një monument vetanak të dijes. Mund të jetë ndër rastet e rralla, jo vetëm në botën shqip-tare, kur një lokalitet ka abetaren e vet. Por kur mediton mbi udhën e shkronjave shqi-pe nëpër kreshta malesh, e kupton se aty ku kishte pasur Pjetër Bogdan në shekullin e 17-të, pse të mos kishte “Abetare të Zymit” dy shekuj më vonë. Ndërkohë që shkolla e parë aty kishte qenë hapur qysh në vitin

1864. Abetarja e Zymit është e skalitur në gur dhe një fotografi aty është një kujtim domethënës për çdo shqiptar. Simbolika kombëtare zotëron kudo në Zym, pasi aty është ruajtur aq mirë palca e identitetit tonë. Mjafton të shohësh qoftë dhe lterin e kis-hës së Shna Premtes, i cili përpos se ob-jekt kulti, paraqet një shqiponjë, një libër dhe një shtyllë, kjo e fundit në kuptimin e qëndresës. Udhërrëfyesit tanë s’reshtin së foluri. Ata na prijnë për te një tjetër shenjë kulturore e identitetit të këtij vendi e këtyre njerëzve. Një lapidar mes blerimit kushtuar atyre zymjanëve që në dekadën e fundit të shekullit XX (1991-1999), përsëritën histo-rinë; kur serbët i dëbuan nga shkolla mësu-esit dhe nxënësit, domethënë nga “abetarja” e tyre shqipe, ata hapën dyert e shtëpive të tyre për të mësuar fëmijët, i bënë shkolla. “Ka qenë ish-Presidenti Fatmir Sejdiu që e ka përuruar këtë lapidar”, - shton njëri nga ata.Hasin, kufiri e ndan në dy pjesë thuajse të barabarta, pjesa e Kosovës: 241 km katrorë me 40 mijë banorë dhe pjesë e Shqipërisë: 243 km katrorë me 21 mijë banorë. Tani pak rëndësi ka kjo e dhënë, por dje ishte ndry-she. I binte që një krahinë e tërë shqiptare, nga më të njohurat, të ishte e përgjysmuar me Serbinë. Por dhe pse shteti serb kishte në administrim territorin, ne kishim aty një nga gurët e themelit të kombëtarisë sonë. Përmendet se disa zymjanë kishin mar-rë pjesë në Betejën e Kosovës (1389). Një ndër gjashtë hipotezat mbi origjinën e Skën-derbeut, thotë se ai ishte nga Hasi i Thatë, teksa ishin mirëfilli prej këndej: Pal Hasi, dinastia Bogdani (Ndre, Pjetër, Gjon e Lukë Bogdani), apo ku shërbyen Mëhill Suma, Lazër Lumëzi, Ndue Bytyçi etj. Ndër më të shquarit kishte qenë ipeshkvi dhe shkrim-tari nga Gjakova, Gjon Nikollë Kazazi që kishte zbuluar në Romë “Mesharin” e Bu-zukut. Në Zym të Hasit, për gjysmë shekulli (1702-1752), ka qenë strehuar, për shkak të përndjekjeve osmane, Ipeshkvia Shkup-Prizren. Na thonë se në Kuvendin e Arbërit (më 1703) në Mërçi të Lezhës, bashkë me Ipeshkvin Pjetër Karagiqi, patën marrë pjesë dhe dy zymjanë.Zymi është quajtur “Roma e Vogël”, pasi, ashtu si kryeqyteti italian, është i vendo-sur në shtatë kodra, në secilën nga një lag-je. (Na bie ndërmend një novelë e Kasëm Trebeshinës me titullin “Fshati mbi shtatë

takImI I Parë me gjeÇovIn

35www.albsuisse.ch

kulturËgusht / August 2011

kodrina”.) Por kjo “Roma e Vogël” hasja-ne nuk ishte si kryeqyteti italian, ku kishin kryer studimet për teologji e filozofi apo ishin shuguruar ipeshkvinj edhe shqiptarë të këtyre anëve, përkundrazi ishte një vend i thatë, pa ujë të mjaftueshëm, me rrugë të ngushta, me tokë gëlqerore, siç e përshkru-ajnë autorët vendës, çka sipas tyre, i kishin dhënë Zymit një pamje të zymtë, nën hijen e “olimpike” të Pashtrikut. Zymi i sotëm, i cili shkon me komunën e Prizrenit, ka një peizazh mahnitës, me lisat e mëdhenj të moçëm, amfiteatrin e ri “gjeçovian” me 1000 vende, në shëmbëllim të atij të Dur-rësit, me dy shtatore që sikur flasin me njëra-tjetrën; e Gjeçovit dhe e Bogdanit (së afërmi), kishën e Zojës, obeliskun e Abe-tares së Zymit, shkollën fillore, gjimnazin “Gjon Buzuku”, bibliotekën, muzeun etj. Zymi ka 6000 banorë, të besimit katolik dhe atij mysliman, por rrojnë aty më pak se një e treta, pasi të tjerët janë në emigracion, shumica në Kroaci. Njerëz të urtë, të fisëm, s’ka pasur kurrë grindje dhe sherre me tyre; kanë fituar dhe kulturën e emigracionit, që do të thotë, kulturë e vendeve europiane nga vijnë. Po ashtu, është për t’u përmendur to-leranca fetare etj.

“Zoja e hasit, lutu për Ne”!

“Dyndet krejt Dukagjini në këtë ditë e vjen këtu. Janë rreth dhjetë mijë veta në procesi-onin e sotëm të pajtores sonë, “Të ngjiturit e Zojës së Bekuar në Qiell”. Ne shqiptarët e emërtojmë këtë shenjtore me emërtime të llojllojshme, si: Zoja e Madhe, Zoja e Be-rishës, Zoja e Grudës, Zoja e Hasit, ku në veçanti është e njohur Shenjtorja në Letnicë të Kosovës (e quajtur dhe “Zoja e Cerna-gorës”) nga e mori edhe Nënë Tereza thirr-jen për të shkuar për murgeshë. Historiani i palodhur, Nikollë Kërhanaj dhe frati At Ndue Kajtazi kanë shkruar një monografi për Zojën e Hasit dhe udhën e saj mes ba-norëve të kësaj treve, që epiteti “i thatë” na duket se tash nuk i shkon më as relie-vit. Në Kosovë ka një përpjekje serioze të studiuesve dhe krijuesve për të dokumentu-ar historinë, traditat, etnokulturën e treva-ve shqiptare në viset dardane. Është vërtet emocionuese të shohësh flamurin e ri të sh-tetit të Kosovës të valëvitet në majë të kam-banores së kishës së Zojës në Zym.

pritet të “Vijë” pjetër BogDaNi

Pjetër Bogdani (1630 - 1689), i lindur në Gur të Hasit të Prizrenit, autori i mirënjohur i “Çetës së Profetëve”, ndër të parat vepra origjinale të letërsisë shqipe, përndryshe “vepra e parë në prozë e shkruar në gjuhën shqipe”, duket pak më i largët në ligjërimin e ditës, si të gjitha majat që tashmë janë sh-faqur plotësisht, dhe rrinë atje lart në krye, mbështjellë me pak mjegull. “Çeta e pro-fetëve” përmban Sibilat, shkruar nga vetë autori, apo dhe nga ndonjë i afërm i tij. Ndër to me interes të veçantë është një vjershë e

Lukë Bogdanit, që sjell të gjallë kujtimin e Skënderbeut dhe mbresat e autorit për ma-dhështinë e vendlindjes. Pjetër Bogdani e shkriu jetën në male duke predikuar mirë-sinë, humanizmin, qëndresën e shqiptarëve. Në njërën nga vjershat e tij, të vitit 1685 (“Sibila Persika”), ai shkruan: “Kumbon zani malesh e këlthet ndë shkretëtisihariq me dhanë e udhë të drejtë shekullit me çelë...”,ku predikon një jetë pa vese, faje e sherre, por vetëm të shëlbuemit e njeriut në “udhën e drejtë” të kishës e besimit....Dhe ja, ky kolos i përndritur i kombit tonë

36 www.albsuisse.ch

kulturË gusht / August 2011

pritet të “ngjitet” në piedestal në Zym. Sh-tatoren e tij po e punon skulptori i njohur shkodran, Sadik Spahia, në Tiranë, që ka bërë dhe atë të Gjeçovit. Secila nga të dyja shtatoret do të jetë tre metra e lartë, mbi një bazament po prej tre metrash. Ata janë konceptuar sikur “flasin” me njëra-tjetrën, siç kanë folur mes tyre kohët shqiptare të këtyre maleve, Mesjeta me Rilindjen. Është vendosur tashmë shtatorja e Gjeçovit dhe pritet të përfundojë dhe ajo e Bogdanit, që veçse një nga shkrimtarët e parë të letërsisë shqipe, ka qenë dhe ipeshkëv i Shkodrës, Kosovës, udhëheqës i kryengritjes çlirimt-are të vitit 1689. Është e ditur tashmë se shpesh atelietë e shkrimtarëve të parë kanë qenë pikërisht fa-mullitë, pasi në kësi vendesh janë shkruar dhe poezitë e Palit prej Hasi, dhe “shëni-met” e Gjon Nikollë Kazazit, dhe Kanuni i Gjeçovit, i cili ndonjëherë botonte me pseu-donimin “L’keni i Hasit”.

aNtoN pashKu shKruaNte Nëpër rrasa guri...

Në fjalët e udhërrëfyesve tanë të këtij re-portazhi ka emocion kur bie fjala për Anton Pashkun. Gjeniu i modernitetit në letërsi, siç e quajnë në Kosovë, nuk ka fjalë. Duhet lexuar dhe në përtejheshtjen e tij. “Vinte sh-pesh në rininë e tij këtu në Zym, kishte dajat në shtëpinë tonë (të Kërhanajve), e ndoshta kur ka shkrue tregimin ‘Nën qarr po rrinte vasha’, më 1959 (botuar në librin me tre-gime “Lutjet e mbrëmjes”) ka pasë parasysh këtë lisin tonë treqindvjeçar dhe të motrën nën hijen e tij”, - thotë Nikolla, duke na tre-guar një lis madhështor në qendër të Zymit. Kurse Frroku na rrëfen diçka krejt të veçantë që dhe e ka botuar në shkrimet e tij: “Kur Antoni vinte në Zym, shkonte me barinjtë e dajave të tij për të ruajtur bagëtinë. Dhe teksa ai sillej nëpër mal, shkruante nëpër rrasa guri. Pasi kthehej nga mali ku ruanin bagëtinë, Antoni i bartte rrasat e gurit të shkruara prej tij, nga Rrethi i Bletës, Lëndi-nat e Shënkollit, Bunari i Ri e deri te Kroi i Laskavecit... Ato rrasa i palonte nën strehën e shtëpisë së njërit prej dajave, bacës Mark, i cili kujdesej për to, pasi e donte shumë Antonin”. Barinjtë gjithnjë merreshin me diçka; gdhendnin figura shpendësh, bënin furka, blixha, apo dhe ndonjë pushke druri-

lodër për fëmijët, por nuk kishte nga ata që shkruanin nëpër rrasa. Anton Pashku me ato shkrime a shenjëzime duket se imitonte të parët që shkruanin në papiruse. Më vonë ato rrasa patën humbur dhe askush nuk e di se ç’kishin qenë ato shenja apo fjalë të shkrua-ra. Por sidoqoftë, aty niste letërsia e tij, prej guri. E shkrimtarit që Ibrahim Rugova do ta quante, Xhojsi i letërsisë shqiptare. Do të ketë qenë ndonjë lloj semiotike guri, tash e përhumbur, por ndoshta letërsia e mëvonsh-me e tij na e thotë sadopak se cilat kishin qenë ato kodet e tij krijuese që ai së pari ia kishte falur gurit... E ne, s’bëjmë gjë tjetër veçse përkulemi me nderim të thellë para gurit të varrit të tij, fare pranë atij të Gje-çovit. Petrit Palushi, shkrimtari i njohur kuksi-an, vite më parë ka krijuar “Klubin Anton Pashku” në Kukës, që ka zhvilluar një varg veprimtarish kushtuar shkrimtarit të njohur, e ku me siguri që do të ketë menduar dhe për “Orët” e ardhshme letrare të Pashkut. Për më tepër, në Prishtinë ka një shtëpi bo-tuese në emrin e Anton Pashkut, që publi-kon në vazhdimësi letërsi.

Një priNceshë e aKtrimit shqiptar, KatariNa josipi

Për Katin, siç e thërrisnin aktoren më të madhe të teatrit në Kosovë, flitet veçse me gjuhë poetike. E kanë quajtur “primadonë të teatrit shqiptar”, “ikonë të skenës në Koso-vë”, “fenomeni Katerina Josipi”, “një firmë artistike par ekselans”, “një emër unikal dhe i papërsëritshëm skenik”, “prijatare e dramës shqipe” etj. Publicisti dhe shkrim-tari Frrok Kristaj i ka kushtuar një mono-grafi. Ai shkruan se emri i Katit është guri dhe dërrasa e parë e binës dhe e skenës së teatrit në gjuhën e ëmbël të trojeve etnike shqiptare jashtë Shqipërisë administrative. Katarina qe lindur në Zym të Hasit, më 9 nëntor 1943, ku dhe e nisi shkollën fillore, në gjuhën serbe, pas vrasjes së Gjeçovit. Në vitin 1948 hyri si femra e parë shqipta-re në Teatrin Popullor të Prishtinës. Kati e famshme nuk rroi gjatë, u nda nga jeta me 1969, kur ishte vetëm 46 vjeç dhe “shteg-toi” nga Prishtina për t’u varrosur në Zy-min e dhèlindjes. Si një motër e madhe e Bekim Fehmiut të paarritshëm, me të cilin luajti në Teatrin e Prishtinës. Po ashtu, dhe

e Nexhmie Pagarushës, Muharrem Qenës, Ekrem Kryeziut, Hyrie Hanës, Istref Begol-lit e të tjerë, me të cilët gjithashtu luajti në skenën e Teatrit, por dhe e Tefta Tashkos, Marie Logarecit, Tinka Kurtit, Mihal Popit, Besim Levonjës, Pjetër Gjokës, me të cilët nuk pati fatin të ndante skenën, por vetëm atdhetarinë. Kati luajti 73 role, duke krijuar një figurë unike të aktores së madhe koso-vare, që shndriti dhe u shua si një meteor në qiellin e Kosovës.Dy ndër prijatarët kulturorë të Zymit pady-shim janë Frrok Kristaj e Nikollë Kërhanaj. Ata dhe të tjerë kujdesen për gjithçka që ka të bëjë me ceremonitë, shkrimet, titujt, emblemat e këtushme. I fundit si famullitar ka ardhur nga Kroacia Dom Ndue Ballaba-ni. Falë kësaj elite kulturore, arsimtarëve të devotshëm, nxënësve, banorëve, emigrues-ve-përherë me rrënjët këtu, dashamirëve, në Zym ka përherë një vetëdije kulturore për t’u admiruar, të fytyrëzuar në disa in-stitucione, shoqata, monumente, botime etj. Kushdo që ka shërbyer në Zym ka lënë një gjurmë, një dëshmi, ka lënë emrin e tij nëpër gurë e drurë. Jo rastësisht shqiptohen përditë toponimet e këtushme: “Lisi i Patër Dedës”, “Blini i Patër Pjetrit” etj.Frrok Kristaj është njeriu mes Zymit dhe Prishtinës. Ai ka qenë për shumë vite ga-zetar i “Rilindjes”, për të cilën thotë se, “ka qenë institucioni më i madh që ka pasur kombi shqiptar jashtë Shqipërisë”. Tirazhi i kësaj të përditshmeje ishte mesatarisht 70-80 mijë kopje dhe çdo kosovar e kishte në shtëpi. Ai ka shkruar dhe një monografi për këtë “institucion”, siç e quan ai. Kristaj ka qenë dhe mësues i gjuhës shqipe në Gjer-mani për disa vite. Por, sidoqoftë, ai është përherë në Zym, i lidhur shpirtërisht me çdo lule e gur të vendlindjes së tij. Ashtu si njeriu tjetër fisnik, Nikollë Kërhanaj, që ka shkruar me aq përkushtim monografinë e Zymit dhe disa libra të tjerë për të. Lum si ai vend që ka prijatarë të tillë, të ditur dhe të pabujë. Ti që ke qenë për pak kohë mes tyre, nuk mund të mos e shohësh vazhdën e pakëputur të prijatarëve kombëtarë, kishtarë dhe kulturorë të këtyre vendeve të epërme, qysh nga Mesjeta, nga meshtari dhe shkrim-tari i parë, Pali i Hasit, që shkruante vjersha të përshpirtshme në këto kreshta malesh të Drinit të Bardhë.

37www.albsuisse.ch

gusht / August 2011

38 www.albsuisse.ch

tel/Fax: 062 822 67 24nat: 079 467 70 15Hauptstrasse 26, 5032 aarautopinfo@reinigung-umzuege.ch

39www.albsuisse.ch

marketinggusht / August 2011