T.C.

SLEYMAN DEMREL NVERSTES

SOSYAL BLMLER ENSTTS

LETME ANABLM DALI

ETKN LDERLK VE TAKIM ALIMASI

TEZSZ YKSEK LSANS BTRME PROJES

HAKAN GKE

DANIMAN: DO.DR. ABDULLAH EROLU

ISPARTA, 2011

ii

i

ZET

ETKN LDERLK ve TAKIM ALIMASI

Hakan GKE

Sleyman Demirel niversitesi, letme Blm

Tezsiz Yksek Lisans Bitirme Projesi, 43 Sayfa, Aralk 2010

Danman: Do.Dr.Abdullah EROLU

Uzun sre nce iletme ve kurumlara giren ve hzla yaygnlaan takm

almalar, ok boyutlu sorunlarda bile zmn ve baarnn anahtar halini

almtr. Takm almasndaki baar st ynetimin bak asyla balantl olmakla

birlikte, takm elemanlarnn ilikileri, gnll olmalar ve i birliine olan

yatknlklaryla da alakaldr. Bu noktada lider faktr kendini hissettirmektedir.

Liderin takm iindeki etkinlii baary salayacak faktrlerin banda gelir. Bu

almada bir takmn oluma sreci ve takm almasnda liderin etkinlii

incelenmeye allmtr.

Anahtar Kelimeler: Takm, Takm almas, Liderlik

ii

ABSTRACT

EFFECTVE LEADERSHP AND TEAMWORK

Hakan GKE

Sleyman Demirel University, Department of Business Administration Post

Graduate Thesis, 43 Pages, December 2010

Supervisor: Associate Professor Abdullah EROLU

Team works that spreading into the business and institutions long time ago,

has become the key to success and solution even of the multi-dimensional problems.

Althouhg success in the team work is related with the perspective of senior

management, but also is about the relationships of the team members, their

willingness to work, and their aptitude to cooperation. At this point, leading factor

looms large. Efficiency of leader in the team work is the first factor to success in the

team event. In this study, formation process of a team and leaders efficiency in the

team work activity have been studied.

Key Words: Team, Team Work, Leadership

iii

NDEKLER

NDEKLER . i

ZELGELER(TABLOLAR) DZN ...iv

GR ......... 1

BRNC BLM

TAKIM ALIMASI KAVRAMININ RDELENMES

1. Takm Kavramnn Tanmlanmas ... 2

1.1. Takm Olma Aamalar 4

1.1.1.Oluma ....... 5

1.1.2.Bouma ........ 5

1.1.3.Buluma ..... 6

1.1.4.Ulama.... 6

1.2. Takm eitleri. 8

1.2.1. Problem zme Takmlar 8

1.2.2. apraz Fonksiyonlu Takmlar ... 9

1.2.3. Kendi Kendini Yneten Takmlar . 9

1.2.4. Sanal Takmlar...... 10

1.3. Takm almas ve Gereklilii . 11

1.4. Takm Oluumunda Be Temel Faktr .. 15

1.4.1.Liderlik ..... 15

1.4.1.1. nderlik ...... 15

1.4.1.2. Adalet ...... 15

1.4.1.3. steklendirme .. 15

1.4.1.4. Kaynak Ynetimi 15

1.4.2. Takm ruhu .. 16

1.4.2.1. Gven . 16

1.4.2.2. Sreklilik .... 16

iv

1.4.2.3. Kurum kltr .... 16

1.4.3. Ortak hedefler ..... 17

1.4.3.1. Strateji oluturmak .. 17

1.4.3.2. Performans ynetimi ... 17

1.4.3.3. Rekabeti ynetmek ..... 17

1.4.4. ak ..... 17

1.4.4.1. Farkllklar .. 17

1.4.4.2. Roller .. 18

1.4.4.3. Proje ynetimi . 18

1.4.5. letiim . 18

1.4.5.1. Bilgi paylam .... 18

1.4.5.2. Aklk 18

1.4.5.3. Paydalarla paylamak 18

KNC BLM

ETKN LDERLN TAKIM ALIMASINDAK ROL

1. Liderlik Teorileri ... 19

1.1. zellik Kuram .. 20

1.2. Davranlk Kuram . 20

1.2.1. Ohio State niversitesi almas .. 20

1.2.2. Michigan niversitesi almas . 21

1.2.3. Blake ve Moutonun Ynetim Tarz Matrisi ... 21

1.2.4. McGregorun X ve Y Kuram ..... 22

1.3. Durumsallk Kuram .. 22

1.3.1. Fiedlerin Etkin Liderlik Modeli . 23

1.3.2. Hersey ve Blanchardn Durumsallk Yaklam . 23

1.3.3. Houseun Yol-Ama Kuram .. 24

v

1.3.4. Vroom ve Yettonun Karar Verme Modeli . 24

2. Takm Liderleri ...................... 25

3. Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri .......................... 27

3.1. rgtsel Baar ve Liderlik .... 28

3.2. Etkin Lider ..................... 31

SONU 33

KAYNAKA ... 34

vi

ZELGELER(TABLOLAR) DZN

TABLO 1 Grup ve Takm Arasndaki Farklar 3

TABLO 2 Takm Olma Srecinde Performans-Motivasyon likisi .. 7

TABLO 3 Takm Olma Srecinin Kiisel, Kiiler Aras ve Grup

Asndan Yorumlanmas ..... 7

1

GR

Gnmz iletmeleri ve kamudaki farkl yaplanmalar asndan devlet

kurumlarnda yeni bir evre olumu ve beklentiler deimitir. Teknolojideki hzl

deiim, rekabet ve artan piyasa basksnn etkilerini olumlu bir yapya kavuturacak

bilgi, deneyim ve yeteneklere sahip personel ihtiyac domaktadr. Kurumlar,

personel saysnda artrma gitmenin zorluk ve maliyetine katlanmaktansa, farkl

birimlerde grev yapan farkl eitimleri alm kiileri geici srelerle bir araya

getirmeye ynelmitir. Bu noktada takm kavram ortaya km ve takm

almasnn nemine deinilmeye balanmtr. nk sorunlarn ok ynll

zm alternatiflerini artrmakta ve en iyi karar vermek zorlamaktadr. Bu nedenle

takmlara duyulan ihtiya gittike artmaktadr.

Bir takmn olumas ynetici kararyla olsa da, takmn uyumlu almas ve

takm almasnn sreklilii bir lideri gerekli klmaktadr. letme veya kurumlar,

ynetim kademelerinde bulunan belirli kiilerin gr, yetenek ve zeklaryla ancak

belirli mesafeler kat edebilirler. Gnmz dnyas, geliim ve ilerlemenin ancak

ortak aba ve farkl grlere salanacak esneklikle olacan bize anlatmaktadr.

Etkin lider, bu ortak abay en hzl ekilde ortaya karacak yntemi belirleyen,

takm ii atmalar kesmekten ziyade yneterek sonuca katk salayan, adil dzeni

ve gerekli yetki devrini salayarak doru kiiyi doru yerde kullanan liderdir. Takm

almasn baarya ulatracak kii, farkl grleri bir araya getirecek esneklii

salayan ancak karar vermede net izgileri olan takm lideridir. Bu da ancak liderin

etkinlii sayesinde olacaktr.

2

BRNC BLM

TAKIM ALIMASI KAVRAMININ RDELENMES

1. Takm Kavramnn Tanmlanmas

Takm nceden belirlenmi hedeflere ulamak iin bir araya gelmi, birbirine

baml ve birlikte hareket eden iki veya daha fazla kiinin oluturduu topluluktur.

Takmn tanmnda nemli e gze arpmaktadr. Bunlardan birincisi

takmn oluturulabilmesi iin iki veya daha fazla kiinin gerekmesidir. Takmlarn

ounun eleman says on bein altndadr. Ancak bu rakam bazen yetmi bee kadar

kabilir. kincisi, takm oluturan kiiler birbirlerine bamldrlar ve birlikte

hareket ederler. Bir baka deyile, devaml olarak karlkl etkileim halindedirler.

Birbirleriyle etkileimde olmayan kiiler, rnein bir yemek kuyruunda yan yana

duran veya bir asansr paylaan kiiler bir takm oluturamazlar. ncs, takm

oluturan kiiler belli bir amac gerekletirmek zere alrlar. Yeni bir bilgisayar

gelitirmek, ortak bir kitap yazmak gibi rnekler verilebilir.

Takm ortak karlar, deerler ve hedefler erevesinde bir amacn yerine

getirilmesi iin bir araya gelmi ya da getirilmi insan grubudur. Kurulu iinde

kiiler arasnda iletiimi gelitirip gven ortamnn olumasna zemin hazrlayan ve

bu ortamn kalc olmasn salayan bir alma anlay ve sistemidir.

Takm iin batl bir gurunun tanm udur: Kendi alanlarnda dalm

durumdaki uzmanlk becerilerinin srekli birletirilmesini gerektiren bir grevi

yerine getirmek zere bir araya gelmesi zorunlu insanlar grubu. zgren buna

katlmaz. Her takm bir gruptur ama her grup bir takm deildir. Eer ruhunuz varsa

takm olursunuz, bir ekibin kendi iinde birbirine inanml yoksa grup olursunuz,

grubun bir hedefi yoksa sadece gruh olursunuz.1

nsanlar birok farkl i iin bir araya gelmektedirler. Bir araya gelmi bu

topluluklar grup, komite, kurul, takm vb. isimler alrlar. nsanlarn ayn grupta

almalar onlarn bir takm olduunu ifade etmez. Deiik gruplardan, ekiplerden

insanlar da beraber bir takm oluturabilirler. Takm birleik bir btndr, yelerin

ortak bir amac, hedefi vardr ve birbirlerinin baarsna endekslidir.

1 zgren, A.erif, Yaamnda 100 Kanguru, Elma Yaynevi, 2004, S.185

3

Her ne kadar birbirlerine yakn anlamlar yklenmeye allsa da her grup bir

takm deildir. Bir grubun takm olabilmesi iin ncelikle belirli artlar yerine

getirmesi gerekir. Tanmlarda da anlalaca zere bir takm gruptan ayran temel

zellik ama birliidir. Margerisona gre ekipleri gruplardan ayran drt temel

zellik2:

Ekiplerin hedef ve sonu odakl almalar,

Ekip yelerinin tamamen bamsz olmas,

Ekiplerin geri bildirime ihtiya duymalar,

Ekip yelerinin sinerji yaratmalardr.

Tablo 1: Grup ve Takm Arasndaki Farklar

ALIMA GRUBU TAKIM

Gl, odaklanm lider yaps Paylalan liderlik rolleri

Bireysel sorumluluk Bireysel ve karlkl sorumluluk

Organizasyonla ayn ama Takmn kendine has amac

Bireysel i retimi Kolektif i retimi

Etkili toplantlar Ak ulu tartmalar ve etkin problem

zmeyi cesaretlendirir

Etkisini dierleri zerindeki tesire

gre ler

Performans kolektife almaya gre

tayin eder

Tartr, karar verir, yetki aktarr Tartr, karar verir ve birlikte i yapar

Kaynak: Harvard Business Review On Teams That Succeed, S.6, Katzenbach And

Smith

Yaplan tanmlardan da anlalaca zere, bir takm oluturup srdrmek

kolay bir i deildir. Burada takm oluturmak st kademeden gelen bir emirle veya

zorunlulukla olabilir. Ancak srdrlmesi aamasnda bir liderin gereklilii gze

arpmaktadr. Takm varlnn srdrlmesinde liderin kendi davranlarn veya

tutumlarn da gzden geirip deitirmesi, dzeltmesi gerekebilir. Yksek

2 Margerison, J.C. 2001, Team Performance Management, 7,S.119

4

performansa sahip bir takm yaratmann ilk adm liderin, byle bir almann

olumlu sonular douracana bakalarn inandrmasdr. Peki, bu saydmz

topluluklar ne zaman takm haline gelirler? zgrenin Ne Zaman Takm Olunur?3

sorusuna verdii cevap u ekildedir:

G paylalrsa

Her yeye sayg duyulursa

Herkes aktif katlrsa

Etkili ve aktif dinleme yaplrsa

yeler birbirlerine inanr ve gvenirlerse

n yargsz ve ak fikirli olunursa

Kiilikler deil fikirler kritize edilirse

Takm oluma sreci iyi anlalrsa

Farkllklar normal ve gerekli karlanrsa

Roller ak belirlenirse

Uygun ilere uygun kiiler seilirse

Kiisel geliim nemsenirse

Beraber olmaktan mutlu olunursa

Bilgi paylalrsa

Sorumluluk ortaksa

Sonular paylalrsa

Sreklilik temel alnrsa

1.1. Takm Olma Aamalar

Takmlarn bir anda oluuveren topluluklar olmadndan bahsetmitik. Bir

araya gelmi bir grup yabancnn oluturduu, birlik iinde hareket eden, iyi koordine

edilmi bir grup oluturmak biraz zaman alr ve grup yeleri arasnda byk

miktarda etkileim gerektirir. Grup yeleri birbirleri ile etkileime girecek vakit

bulamyorlarsa, grubu iyi organize edilmi bir takm haline getirmek mmkn

olmayabilir. Takm olutuktan sonra birka evreden geerek olgunlar.4 Yeni

3 zgren, A.., Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yay., S.44 4 Belbin,R.Meredith(2004), Management Teams: Why They Succeed Or Fail.Oxford.

5

kurulmu takmlarla olgunlua erimi takmlar arasnda baz farklar vardr. Bir

takma yeni girdiiniz zaman hatrlarsak, aslnda onun bir takm olduunun bile

farknda deilizdir. Bu okul iinde bir eitsel kol olabilir ya da snfta verilen bir

devi yapmak iin kendi aranzda kurduunuz kk bir grup olabilir. Balangta

takm yeleri birbirlerini tanmak, takm iindeki rolleri ve uyulmas gereken

kurallar tespit etmek, i blm yapmak ve takmn grevini tamamlamak gerei

duyarlar. Bu ekilde kiiler dzenli bir ekilde ileyen bir btnn paras haline

gelirler. Liderlerin grevi, takmn hangi geliim safhasnda olduunu tespit etmek,

ileyiine yardmc olacak tedbirleri almaktr.

Takm oluumundaki evreler konusunda Belbinin yapt almalar esas

alnabilir. Kaynaklarda farkl olsa da en iyi eviri zgren tarafndan yaplmtr. Bu

evreler; oluma(forming), bouma(storming), buluma(norming),

ulama(performing) olarak sralanabilir.5

1.1.1. Oluma: Adndan da anlalaca zere kurulu aamasdr. Yaplacak

faaliyet iin kurum iindeki bireylerden bir takm kurulmas karar alnm ve

belirlenen insanlar toplanmtr. Gerekli talimat verilmediyse, insanlar Neden

buradayz? Ve Neden biz? gibi sorular yneltebilirler. Bu duygu ve dnceler, bu

topluluktaki bireylerin ortak bir misyon ve vizyon erevesinde birleerek, ortak

amalara ynelmesini ve bir takm ruhu kazanmasn salar. Bu aamann genel

zellikleri unlardr:6

yeler isteklidir ve yksek beklentileri vardr,

Biraz endie duyarlar(uyum konusunda),

Durumu kontrol altna almak isterler,

Otorite ve hiyerari nemlidir

1.1.2. Bouma: Boumadan kast, takm yelerinin birbirlerini tanma

aamasnda yaadklar ve grevlerin zorluk derecelerinin farkna varld andaki

boumadr. atmalar kabilir, grev ile ilgili olas glkler fark edilebilir ve bu

takm yelerini dndrebilir. Ancak, bu basamakta artk her bir takm yesi, bu

takmda nasl faydal olabilirim? eklinde dnmeye balar. 7 Bu safhada8:

5 Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti 6 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.151 7 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.10

6

Beklentilerle gerekler arasnda fark yaanr

Mevcut otoriteye gvensizlik hissedilir

Amalara, grev ve planlara isteksizlik ve krgnlk vardr

yeler kendilerini yetersiz ve akn hissederler

Dier yelere ve bakana tepki vardr

Rekabete girilir

Gven ve gvensizlik konularnda kutuplama olur

1.1.3.Buluma: Grevlerin nasl ve kimler tarafndan yaplaca konularnda

ortak noktada buluulur. Gerekli talimatlar hazrlanr ve karar verme yntemi

kararlatrlr. atmalar sonlanmtr. Bu aamaya gelindiinde;

Tatminsizlik azalr

Fikir ayrlklar, amalar ve gerekler nda zlr

Kutuplama ve itirazlar zlr

Uyum, destek ve sayg geliir

yelerin kendilerine ve takma gvenleri artar

Daha ak ve rahat davranrlar, fikirlerini sylerler

Sorumluluk ve kontrol paylalr

Takm dili olumaya ve kullanlmaya balar

1.1.4.Ulama: Takm iinde grevdelik salanmtr. yelerin hangi alanda ne

kadar baar salayacaklar grlm ve problemleri zmenin devamnda

iyiletirme faaliyetlerine balanmtr. Bu son aamadr ve sonular yle

sralanabilir:

Takm yesi olmak heyecan verir

Beraber dayanma iinde alrlar

Takm kendini gl hisseder

Grevi yerine getirme konusunda beceri ve yetenee sahiptir

Liderlik paylalr

Performans ve verimlilik ykselir9

8 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.152 9 Gelecein Organizasyonunu Yaratmak, zgren, s.152

7

Tablo 2: Takm Olma Srecinde Performans-Motivasyon likisi

MOTVASYON

PERFORMANS

Kaynak: Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti, zgren&Akn

Tablo 3: Takm Olma Srecinin Kiisel, Kiiler Aras ve Grup Asndan

Yorumlanmas

OLUMA BOUMA BULUMA ULAMA

KSEL

Kabul

edilebilecek

miyim?

Sayg grecek

miyim?

Nasl yardm

ederim?

Nasl daha iyi

olur?

KLER

ARASI

Nezaket,

kibarlk

Herkes

konuur,

kimse

dinlemez

birlii Gayretli,

istekli

GRUP Takma kar

kendi birimi

Grev, hedef

ve strateji

zerine ortak

anlay

oluturma

Bilgi ak

Problem

zme ve

dier

birimlerle

alma

Kaynak: Takm almas, 3b zmler Grsel Eitim Seti, zgren&Akn

OLUMA BOUMA BULUMA ULAMA

8

1.2.Takm eitleri

Takm kavramnn tanmlanmas ve gruptan ayrlmas konusunda ortak bir

kanya varlm olduunu nceki blmlerde grebiliriz. Ancak takmlarn

snflandrlmasnda farkl yntemler kullanlm ve sonucunda ok eitli takm

tipleri elde edilmitir. Takmlar amalarna gre, yaplarna gre, yelik durumlarna

gre, srekliliklerine gre, rgt emasndaki yerlerine gre vb. gibi

snflandrlmaktadrlar.10 Bu takmlarn yaps yaplacak ie ve i ynetimine gre

deiir. Takm yeleri de duruma gre yalnz, birlikte, sreli veya srekli takmla

alr. Bu yzden, maksimum yarar salanabilmesi iin her takm yesinin

ihtiyalar bilinmelidir.

Takmlar kullanm biimine gre ve yaplacak iin niteliine gre iki ana

grupta toplayabiliriz.11

Kullanm biimine gre takm eitleri: Sorun zme takmlar, zel amal

takmlar, zynetim gruplar

in niteliine gre takm eitleri: Bireysel takmlar, Orkestra takmlar,

Tamamlayc takmlar

Bunlarn dnda daha geni al bir gruplandrmaya gidildiinde u takm

trlerini verebiliriz:

1.2.1. Problem zme Takmlar

Bu tr takmlar genellikle ayn mesleki faaliyet iinde olan veya ayn niteye

bal olarak alan ve saylar 5-10 kii arasnda deien gnll kiilerin

oluturduu kk bir gruptur. Birlikte almak suretiyle periyodik toplantlar

yaparak, belirlenen problemlerin kaynaklarn, nedenlerini aratran, bulan, zen ve

st kademe ynetime sunan alma grubudur.12 Bu takmlar ayn mesleki faaliyet

iinde veya ayn ynetimin ats altnda olduklar iin, kurulmalar ile ynetim-

alan arasndaki gveni glendirirler. Bu sayede, alanlara sorumluluk

ykleyerek sre iinde sz sahibi olmalarn salarlar. Bu tr takmlarn yeleri

10 Takm almas: Mobil letiim Sektrnde Bir rnek Olay ncelemesi,Gksel Ataman, Journal Of stanbul Kltr University, 2002/2, S.88 11 zgren, A.erif, Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yay., S.47 12 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce, Aykut BEDK, Enver AYDOAN, S.429

9

kendi alma yntemlerini gelitirerek dnce ve fikir paylamna giderler. Ancak

bu paylamn sonunda sunulan zmleri dorudan uygulamaya sokma yetkileri

yoktur. Fakat takm almas srecinde ortaya kan aba, iletme asndan dk

maliyetli yksek verimlilii getirirken, alan asndan moral ve motivasyonu

oluturan en kolay yol olarak grlr. Problem zme takmlarnn popler olmasnn

sebebi fonksiyonlardr. Bunlarn grevi koordinasyon ve retim sorunlarn

yneticilerle birlikte ekip olarak belirlemek ve zmlemede ayn sorumluluklar

paylamaktr.13 Problem zme takmlarnn kurulmasndaki temel dnce, bir rgt

veya iletmenin sorunlarnn, sadece st kademeyi deil alanlar dahil iletmenin

tamamnn ilgi alannda olduudur. Farkl kademelerin bir araya getirilmesi yaratc

dnceyi ve sonucundaki fikir yelpazesini geniletecektir. Bu takmlara verilecek en

iyi rnek olarak kalite emberleri gsterilmektedir.

1.2.2. apraz Fonksiyonlu Takmlar

Burada apraz fonksiyon adlandrlmasndan kast, ayn hiyerarik kademede

ancak farkl blmlerde grev alan alanlarn bir araya getirilerek bir takm

oluturulmasdr. Gnmz iletmeleri asndan nemli olan konu rn geliiminde

kaliteyi yakalarken, mteriler asndan hizmet kalitesini de ileriye gtrmektir. Bu

tr vizyona sahip iletmelerde, apraz fonksiyonlu takmlardan faydalanmak bir

alkanlk olmutur.

apraz fonksiyonlu takmlarda, farkl departmanlarda ve ayn kademede alanlarn

bir araya getirilmesi ve bu departmanlarn birbirlerinden haberdar olmalar

salanarak daha karmak sorunlarn zmnde kolayla gidilmesi esas alnmtr.

Bu alanlar karar alma ve ynetimde etkindirler.

1.2.3. Kendi Kendini Yneten Takmlar

Genel olarak 5 ile 10 kiiden oluan bu takmlar, iletmelerdeki kalite kontrol

halkalarnn gelimi trleridir diyebiliriz. Kendi kendini yneten takmlar otonom

takmlar arasnda sayabiliriz. nk bu takmlar kendilerine has programlar yaparak

onlar uygulama, bunlara sorumlu atayabilmektedirler. Takm yelerinin rollerini

belirleme ve alma yntemlerini uygulamada dier takm trlerine gre daha

13 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce, Aykut BEDK, Enver AYDOAN, S.429

10

bamszdrlar. Bu bamszlk takmlarn kendi ynetim gruplarn oluturmalarn

da kapsar. Bu ynetim yaps ierisinde takmlar kendi ynetici kadrosunu

oluturarak, hiyerariyi dzletirerek, ok ynl alma ve baar yeteneini

arttrarak, istihdam artlarn harmonize ederek ve tek bir stat vererek

gerekletirmektedir. Buradaki temel ama kararl, motive olmu, esnek ve sorumlu

alanlarn kalite ve yenilii yakalama yetenei ile sosyal kontrol salamaktr.

Kendi kendini yneten takmlarn temel amac bireyi rgtte birok alann temel

zellii olan edilgenlik ve arac konumdan aktif, dinamik birer karar alclar haline

getirmektir. Kendi kendini yneten takmlarda sosyal sistemin temel zellikleri olan

insan doas ve grup davran baskn bir karaktere sahiptir. Burada fikirler, deerler

ve inanlar dolayl olarak teknik sistemin zelliklerini iaret etmektedir. Otonom

takmlarda her grup adeta kk bir iletme gibi davranmaktadrlar. Pazar artlar

ierisinde birbirleri ile i ilikisi kurarlar ve birbirlerini mteri olarak

grmektedirler. Tmyle kendi kendini yneten takmlar kendi yelerini de

seebilmekte olup, ayn zamanda her bir yenin baar durumuna ilikin performans

deerleme de yapabilmektedirler.

1.2.4. Sanal Takmlar

Gnmzde internet kullanmnn iletme iinde yaygnlamas ile oluturulan

intranet ve extranet sistemleri sanal alanlar ve sanal takmlar gndeme

getirmitir. zellikle rgtlerde yeni teknolojilerin kullanm ve gelimi bilgi

teknolojilerinin kullanm bireylerin yz yze karlat durumlarla snrlanm olan

rgt ve takm kavramn farkllatrmtr. Gnmzde artk ayn iletmede grev

yapan bireyler birbirlerinden olduka uzak mesafelerde yz yze grme

olmakszn bilgisayar ortamnda elektronik haberleme imkanna kavumutur. Sanal

takmlar araclyla bireyler gnmzde belirli mekan, program ve kurululara

ballk tamakszn ve daha demokratik ve merkezi de olmayan bir alma

anlayna sahip olmaktadrlar. Genel olarak bu sre ses, video ve konferans

alternatiflerini de kapsayan gelimelerle desteklenmekte, tm bunlara cep telefonlar

ile salanan snrsz iletiim imkan ve internet araclyla interaktif bilgi a da

eklenince sanal takmlar ortaya kmaktadr. Sanal takmlar genelde duygusal

olmaktan te objektif bilgilerle etkileip kurumsal kararlar alrken meydana

gelmektedirler. Sanal takmlarda grev alan bireyler zellikle birka konuda

11

uzmanla sahip, iletiim kurma becerisi yksek, kabiliyetli, yeniliki ve yaratc olan

bireylerden olumaktadr. Sanal takmlar rgtlerde alanlarn grme olanann

bulunmad durumlarda maliyet verimlilii, hzl iletiim salama ve duygusal

etmenlerden ok gerekler zerinde karar almaya imkan salama gibi bir takm

avantajlara sahiptirler. Bunun yan sra rgtn bir sosyal sistem olduu gerei

sanal takmlarda ihmal edilmi bir anlay temsil etmektedir. zellikle kararlarn

alnmasnda kltrel deerlerin ve toplumsal koullarn dikkate alnmama riski hep

varln srdrmektedir.

1.3.Takm almas ve Gereklilii

Deien retim sistemleri anlay, yksek rekabet ortam, i gc devrinin

azaltlmas, kalitenin giderek nem kazanmas, eitilmi insan gc ihtiyac ve hzla

deien teknolojide uyum salama, rgtlerde esneklik ve iletiim konularnn nem

kazanmasna neden olmutur.14

Aslnda insanlar arasnda yardmlama ve dayanma insanlk tarihi kadar

eskidir. Bir elin nesi var, iki elin sesi var. atasznde de bu grlmektedir. Takm

almas, ksaca alanlarn ve ynetimin i srelerini ve yntemlerini srekli

olarak gelitirmek ve rgtsel faaliyet ve amalar tespit etmek iin birlikte

almalar eklinde tanmlanabilir. Takm almas, takmn birlikte alma

sreleri zerine odakland, takm yelerinin katlmlarn deerleyen ve tevik

eden bir hava yaratmak iin harekete getii bir abadr. Gnmz iletmeleri sadece

karizmatik yneticilerin veya zeki iletmecilerin abalarna deil, tm alanlarn

yaratclna ve yeteneklerine ihtiya duymaktadrlar.15 Gelecein iletmeleri tm

alanlarn esnekliini ve yaratcln kullanma becerisine bal olarak byyecek

ya da yok olacaklardr. Bu nedenle ou ynetici yksek verim salamak, maliyetleri

drmek ve alanlarn rgte balln artrmak amacyla ekip almalarna

ynelmektedir. Bireyleri ve kurumlar ekip almasna ynelten en temel neden elde

edilen sonularn stn niteliidir. Bunlar:

Verimliliin artmas

letiim kalitesinin ykselmesi,

14 Takm almalarn Etkileyen Faktrler, Human Resources Managment, ztrk,G. , Eyll-Ekim, S.72 15 Yneticilerin Liderlik Stilleri, Deiim Ynetimi Ve Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to Yayn Nu: 2008-15, st.2008, Prof.Dr.Canan etin,S.74

12

Yksek performans gerektiren ilerde baar kazanlmas,

Etkin kaynak kullanmnn gereklemesidir.

Farkl gemi ve karakterdeki insanlarn, bir ekip haline gelmesi bir

olgunlama srecini gerektirdii iin zaman alr ve bu sre be basamakta

gerekleir16:

Ekip misyonunun ve amacnn belirlenmesi

Ekip ii rollerin dalm

Ekip alma srelerinin tanmlanmas

Ekip ii ilikilerin dzenlenmesi

Ekipler aras ilikilerin dzenlenmesi

1998 ylnda yaynlanan ve Fortune Dergisinin ABDde en iyi 1000 irket

olarak belirledii irketler zerinde yaplan bir ankette, irketlerin % 47sinin takm

almasna getiklerini, kalanlarn ise % 60nn takm almasna byk nem

verdikleri ve nmzdeki yllarda btnyle takm almasna gemeyi

planladklarn ortaya koymaktadr. letmeleri takm almasna ynelten sebeplerin

banda mteri tatminini ve verimlilii artrmak, rn ve hizmet kalitesini

ykseltmek, daha fazla esneklik, i gren tatmini ve isteklendirmenin ykseltilmesi

ve bylelikle ii devrinin drlmesi, teknolojik gelimelere ayak uydurma ve

maliyetlerin drlmesi gelmektedir.17

Takm almas, bir organizasyon, kurulu, rgt ya da irket ierisinde

alanlar arasnda bamszl ve iletiimi gelitirip, onlar ortak hedefler iin bir

araya getiren, gven ortamnn olumasna zemin hazrlayan ve bu ortamn kalc

olmasn salayan, retkenlii ve verimlilii artran ada bir alma sistemidir. Bir

baka deyile, alanlarn ortak bir hedefin gerekletirilmesi iin bir araya getirilip,

glerini birletirmesi ve elbirlii ile ii yapmalarnn salanmasdr. Takm

almas ayn zamanda, alanlarn ynetime katlmasn tevik eden bir sistem

olarak ne kar.

16 Rekabette Fark Yaratan Ekip almas,Remzi Kitabevi, Prof.Dr.Acar Batla,2004,S.10-11 17 Takm almas Kavram Ve Bir Firma Uygulamas, Ara. Gr. Halil Zaim, stanbul niversitesi, ktisat Fakltesi, S.733

13

Takm almas grevdelik yaratr. Grevdelik ise tek tek bireylerin sahip

olduu potansiyelin toplamndan daha fazlasn elde etme, daha byk bir enerjiyi

aa karma ve ibirlii yaratmaktr. Birbirine inanan, gvenen ve nereye gittiini

bilen be kii yaratt ibirliiyle belki de on kiilik potansiyele sahip

olabilmektedir. Artk iletmeleri ok ynl bir kavan ortasnda hzla akan trafikte

kazasz belasz idare etmeye almak iin bireysel beceriler yetmemektedir. Kolektif

akla ve destee ihtiya vardr.

Takm almas insanlarn byyebilecei ve srekli gelime iin tm

kaynaklar etkili ve verimli kullanaca bir evre yaratr. Genellikle takm

almasnn iki amac vardr. Bunlardan ilki verimlilik ve rasyonalizasyon ynnden

geliimdir. Dieri ise katlmclarn alma durumlarnn geliimidir.

Gnmzde, iddetli kalite rzgrlarnn da zorlamas sayesinde, klasik

ynetim anlay yerini ada ynetim anlayna brakmaktadr. ada bir ynetim

anlaynn temel zellikleri unlardr18;

Takm almas,

Katlmclk,

Paylamclk,

Dinamik Ortam,

alanlar Arasnda Hedef Birlii,

Yksek Motivasyon,

Datlm Yetki Ve Sorumluluklar,

Stratejik Plan Ve Program Uygulamalar,

Bilgi Bazl Hareket Tarz,

Kaliteli Gc,

Bamsz atmalar.

inde bulunduklar belirsiz ve deiken evre, zel irketler veya kamu

kesiminde eitli yeniden yaplanmalar gerektirmektedir. Ancak bu deiime uyum

18 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.10

14

salayabilmek amacyla rgtler tamamen yeni yaplanmalara kalkamazlar ve

dolaysyla farkl uygulamalarn aray iine girerler. Dnyada pazarlarn

kresellemesi, politik karlar, bilgi sistem ve retim srelerindeki ve bunlarn

ynetimlerinde yaanan teknik ilerlemeler, irket birlemeleri ve rgtlerin

kltlmesi ve yaygnlatrlmas gibi nedenler rgtsel ynetim stratejilerinin ve

yaplarnn farkllatrlmasna neden olmaktadr. Bu yaanan deiim sreci

rgtlerin ve projelerin ynetiminde yeniden yaplanmay ve takm almalarn

zorunlu hale getirmitir. Bu anlamda, bir yandan rn kalitesi ve performans

artrrken, maliyeti ve harcanacak enerjiyi en alt seviyeye drerek, amalar

gerekletirecek bir rgt yani takm kuruluuna gidilir.Bu manada rgtlerde takm

anlayna geiin nedenlerini aadaki balklar etrafnda sralamak mmkndr.19

D evrede yaanan hzl gelimelerin nda ortaya kan yeni bilgi

alanlarnn takm bilgi ve becerisini gerektirmesi

Takmdaki grevdeliin takm tek tek bireylerden daha gl yapmas

rgtsel verimliliin arttrlmas

retim ve Kalite artnn salanmas

mkemmellii anlayna ulalmas

alanlarn isteklendirmelerinin arttrlmas

alanlara birlikte ve zerk alma anlaynn kazandrlmas

rgt gereine uygun etkili fikirlerin retilmesi

Bireylerin ballk duygularnn geliimine katkda bulunmas

tatmininin ve rgtsel ballk duygularnn gelimesinin salanmas

Esnek ve yaln rgt yapsnn oluturulmas

alanlarn liderlik ve yaratclk yeteneklerinin ortaya kmas konusunda

tevik edilmeleri

Kararlarn kalitesinin arttrlmas ve problem zmlemenin kolaylatrlmas

rgtsel ama ve hedeflere olan balln arttrlmas

19 rgtlerde Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri, Mehmet nce,Aykut Bedk, Enver Aydoan, S.424

15

1.4.Takm Oluumunda Be Temel Faktr

Takm almalarnn baarya ulaabilmesi iin takmlarn iyi ynlendirilmesi,

iyi ynetilmesi, iyi motive edilmesi gereklidir. Baarl takm almalar iin,20

ncelikle alma grubuna gerekli fiziksel artlarn hazrlanmas (oda, masa,

sandalye, bilgisayar, Internet vb),

Takm yelerinin gerektiinde dzenli olarak bir araya gelebilmesi,

Bilimsel metot ve modern teknolojilerin bu toplantlarda kullanlmas,

nceden belirlenen kurallara uyulmas gereklidir.

Bu temel gereksinimlerin yannda takm almasnn baarsndaki

gereklilikleri anlamak adna bir takmn oluumundaki faktrleri incelemekte fayda

vardr.

1.4.1. Liderlik

1.4.1.1.nderlik: Napoleonun sznde belirttii gibi; Bir kt lider, iki iyi

liderden daha iyidir.Ynetimde baarnn gereklerinden birisi de keskinliktir.

Sadece takm almalarnda deil genel anlamda ynetimde de tek bir azdan kan

kararlar baary getirir.

1.4.1.2.Adalet: Adalet, dnlenin aksine herkese eit davranmak deildir.

Hak edene hak ettiini vermektir. Bu noktada akla gelen ilk dnce alanla

almayann ayrlmasdr. nemli olan ayrmn varl deil nasl olduudur. Adil

olmak bu ayrm doru aralarla yapmay da gerektirir.

1.4.1.3.steklendirme: Yaplacak iin nedenlerini net bir ekilde alanlarn

beyinlerine yerletirmek ve onlar bu ilerin sonunda varlacak amaca inandrmak

esastr. nk alanlarda iki eyi ynetirsiniz: Mantk ve duygu.21

1.4.1.4.Kaynak ynetimi: Kaynak ynetimi kavramndaki kaynak kelimesi ilk

aamada maddi veya elle tutulabilir eyleri artryor olsa da ok geni ele

alnmaldr. Finansal verimlilikten insan yeteneklerinin kullanmna, Ar-Ge

ynetiminden kar artna ve retim kalitesine kadar tm alanlarda, ekip lideri

nderlik etmelidir.

20 Takm Ynetimi Trkay Dereli, Adil Baykasolu, Gaziantep niversitesi, Endstri Mhendislii Blm, 27310, Gaziantep.S.5 21 Ahmet erif zgren, Yneticiler Futboldan Ne renir?,Elma Yaynevi, Eyll 2007,Syf.15,

16

1.4.2.Takm Ruhu

1.4.2.1.Gven: Gven, sadece bir takmda deil bir kurum veya toplumda ruhu

oluturacak esas kavramdr. nsanlarn birbirlerine olan gveninin azald

toplumlarda atmalar artacaktr. Her yerde duyduumuz, tm ynetim kitaplarnda

ele alnan kurum kltr ancak gvenle oluabilir. Eer lider olarak gveniyorsanz,

gvenilir ve takmda da gven ortamn salarsnz. Takm arkadalarnzn gvenini

kazanmak iin de grlen davranlar itenlikle sergilemeniz gerekir. Bir sko

atasz, nsanlar sizin dudaklarnz deil, ayaklarnz takip eder. der. Yani

gemite baz eyleri yaptnz anlatarak ok gl olduunuzu gsterip gven

ortamn oluturamazsnz. nsanlar ancak sizin harekete getiinizi grdklerinde

gvenir ve arkanzdan gelirler. %100 olmas gereken tek madde takmn birbirine

duyduu gvendir. Orada %99 gveniyoruz dediinizde %1 gvensizlik her eyi

bitirir.22

1.4.2.2.Sreklilik: Bir yerde alyorsunuz fakat orada ne kadar kalacanz

hakknda fikriniz yok. Size diyorlar ki Biz bir takmz. Geleceinizle ilgili emin

olmadnz bir yerin paras olamazsnz.23

1.4.2.3.Kurum Kltr: Kurum kltr, gven, deerler ve zgnlk

lsnden oluan bir kavram olarak ele alnabilir. Gveni yukarda aklamtk.

Deerler ise ncelikle ortak olmaldr. Kurumlarda belirlenen misyon ve vizyon

kavramlar, ekip elemanlarnn katks olmadan danmanlarca hazrlanyorsa sadece

duvar ss olabilirler. Ortak amaca ynlendirmek ancak onlarn katksyla olabilir.

alanlarn kalplerini hedefe evirirseniz ayaklar unutursunuz. Yoksa hep mesaiye

geldiler mi gelmediler mi diye takip edip durursunuz.24 zgnlk ise kltrel

farkllklar ifade eder. Nasl ki her evin farkl bir kokusu, dzeni, ileyii varsa

irketlerin, kurumlarn, takmlarn da farkllklar olacaktr. Kurum kltr bu

farkllklar gz ard edilerek oluturulamaz.

1.4.3.Ortak Hedefler

Takmn tm unsurlarn ayn dorultuda ilerletmek istiyorsak ortak hedefler

belirlemeliyiz. nsanlarn farkl ynlere gitmesi hedeflerin farkllndan kaynaklanr.

22 A.G.E. Syf. 19 23 A.G.E. Syf. 21 24 Moks, A.erif zgren, Elma Yaynevi,Kasm 2008, Syf.40

17

1.4.3.1.Strateji Oluturmak: Takm hedefleri kurum stratejileri dorultusunda

belirlenir. Tm operasyonlar da bu dorultuda yaplr.25

1.4.3.2.Performans Ynetimi: Matematiksel hesaplar yaplamad iin byk

kurumlarda olduu gibi takmlarda da performansn lm ve deerlendirilmesi zor

ve alanlar da elikiye dren bir konudur. Takm arkadalarnz bu sreten pek

memnun olmaz ve mutlaka gzden kaan bir eyler olduunu dnrler. Performans

deerlendirme sistemi kurulurken aadaki kriterler gz nne alnabilir:

Performans deerlendirme kriterleri oluturulurken alanlar srecin iine

mutlaka katn.

Performans standartlarn yani hangi davranlara gre deerlendirileceklerini

alanlara mutlaka batan anlatn,

Performans kriterlerini kurum stratejilerine gre belirleyin. Yoksa havanda su

dversiniz.

Deerlendirme sonular mutlaka dl veya cezaya dnsn.

Performans kriterlerini yaparken sonu odakl dnp dnmediinize bakn.

Deerlendirme sreci salamal olsun, en az iki ayr gzn sonularn

karlatrn.

1.4.3.3.Rekabeti Ynetmek: Rakip korkulacak veya bir an nce alaa

edilecek bir varlk olarak grlmemelidir. nk ilerlemek iin gereklidir. Kt

rakipler yeni eyler retmemeye iter ve bulunduunuzdan daha gerilere gidersiniz.

Siz her ne kadar kendinizi o kt rakibin ilerisinde grseniz hatta olsanz da

vardnz noktadan daha geriye dm olabilirsiniz. yi rakipler ise itici g grevi

grrler.

1.4.4. Ak

Takm olmak iyi bir i aknn varln gerektirir.

1.4.4.1. Farkllklar: Farkllklar deyince aklma ilk gelen irinler adndaki

izgi film olmutur. Birbirlerine ne kadar benzeseler de her biri ayr zelliklere sahip,

hatta bu zellikleri kendisine isim edinmi sevimli yaratklardan oluan bir kyde

geer bu izgi filmin yks. Bir takm olabilmek iin de farkl karakterleri bir arada

toplamak ve bu farkll en iyi ekilde ynlendirmek gerekir. En basit mekanik

25 A.G.E. Syf.25

18

sistemler bile farkl llerde, farkl saylarda dilisi olan arklardan oluur.

Herhangi birindeki olumsuzluk sistemi tamamen kt ynde etkiler.

1.4.4.2. Roller: Rol, takm iinde kiilerin grevlerini belirtir. Bu kavram

aslnda grev tanmn ifade etmektedir. Bu tanmlarn daha st kademelerde

kurumlarn ulamak istedikleri hedeflere ynelik olarak yaplmal ve kiilerce de

benimsenmelidir. Takm seviyesinde ise yaplmas gereken belirtilen grev tanmnn

kiiye uygunluunun kontroldr.

1.4.4.3. Proje Ynetimi: Bir grubun takm olduunu size en net anlatacak

kriterlerden biri, srecin ieride doru yrmesidir.

1.4.5. letiim

1.4.5.1. Bilgi Paylam: Takm almas temelinde paylam ve gven olan

bir faaliyet olduu iin bilgi paylam yksektir. Eer bil paylalmyorsa orada

rekabet, gvensizlik ve politik oyunlar balam demektir.

1.4.5.2. Aklk: Gerek takmdaki bireyler gerekse takm lideri arasndaki

iletiim kanallar tam anlamyla aldnda ve dinleme karar vermenin nne

getiinde takm almasnda iyi bir seviyeye varlm demektir.

1.4.5.3. Paydalarla Paylamak: Bu tr bir paylamn ncelikli gereksinimi

paydalarn da takmn bir yesi saylmalardr. Bu paydalarn iinde ortaklar,

tedarikileri, mteri ve hatta rakipleri sayabiliriz. zgren bu konuyu u ekilde

rneklendirerek aklar: paydan rakip grrsen i boks mana dner. Etraf

kapal bir ringde dner durursun, bir de yensen bile dayak yersin; millet de

koltuklarnda glmseyerek seni seyreder. Kros yapmakta fayda var. Yani ak

arazide beraberce uzun mesafe komak.

19

KNC BLM

ETKN LDERLN TAKIM ALIMASINDAK ROL

Bu noktada Liderlik kavramn daha geni bir ekilde ele almakta fayda

gryorum. Liderlik kelimesi dnya literatrne 14. yzylda girmi ve ok deiik

ekillerde tanmlanmtr. Bu tanmlardan bazlarn u ekilde sralayabiliriz:

Liderlik; ortak bir amaca ynelik bir grubun davranlarn ynlendirmek iin

bireyin yapm olduu davranlarn tmdr. Bir baka tanmda Liderlik;

rgtlenmi bir grubu, belli bir amac gerekletirmek maksadyla insan

davranlarn etkileme faaliyetidir. Baka bir ifadeyle belirli koullar altnda kii ve

grubun amalarn gerekletirmek iin insan davranlarn etkileme srecidir.

Amac bir dnem iin yksek sonular elde etmektir.

Liderin etki gc nedir? Liderin etki gcnn kayna onun bizzat sahip

olduu kiisel niteliklerine baldr. Bu nitelikler inan ve deerler, ahlak, karakter,

bilgi ve becerileri ierir. Liderlik sadece otoriteye dayanan ve astlar zerinde

kullanlan bir emretme ayrcal deil; sevgi, gven ve moral yaratma gc gibi

kiilie dayanan bir etkileme yeteneidir.

Lider ve liderlik; zerinde birok aratrma yaplm olmasna ramen

tanmlamada grld gibi bir standarda ulalamam kavramlardr. Liderlik

kavramnn daha iyi anlalabilmesi asndan iki noktann nemle belirtilmesi

gerekmektedir: Birincisi, insanlar, kiilik yaplarna bal olarak, ynetmeye ve/veya

ynetilmeye ihtiya duymaktadr. Truman, lideri, bakalarnn yapmak istemedii ve

sevmedii ileri onlara yaptrma yeteneine sahip kii olarak tanmlamaktadr. Buna

karn Ccelolu, bir insan ancak ynetilecek birisi varsa ynetici olabilir diyerek,

liderlik veya yneticiliin deterministik bir yaps olmadn, artsal bir durum

olduunu vurgulamaktadr. Belirtilmesi gereken noktalardan ikincisi ise, ast st

ilikisinin olduu biimsel rgtlerden, biimsel olmayan bir yapya sahip olan aile

gruplarna kadar uzayan srete, etkileyen etkilenen veya lider izleyen ilikisinin

varldr.26 Takm almasnda liderin nemi ve etkinliine gemeden nce, liderlik

26 letmelerde Dntrc Liderlik Davranlarnn Analizi, Mehmet Erdal, S.4

20

teorilerine deinmek ve baz tanmlamalarda bulunmak alma asndan faydal

olacaktr.

1. Liderlik Teorileri

1.1. zellik Kuram: zellik Kuramna gre, insanlar "lider olarak doarlar,

sonradan lider haline gelemezler". Yine bu kurama gre, baz insanlar doutan sahip

olduklar birtakm stn kabiliyetler sayesinde dierlerinden ayrlrlar. Bu durumda,

liderlik tarzn aklamann tek yolu ise, bu tip insanlarn sahip olduklar zellikleri

lmekle salanabilir. Nitekim bu konuda yaplan aratrmalar sonucunda tip

etkili liderlik zellii bulunmutur: Kiisel zellikler (uyum salama, stn olma, z-

gven), fiziksel zellikler (boy, kilo, grn) ve yetenek (zeka, deneyim,

bakalarna kar duyarllk).

1.2. Davranlk Kuram: zellik Kuramnda, lideri tanmlamada kiisel

zellikler nemli rol oynuyordu. Davranlk Kuramnda ise, bir liderin ne yapt

ve etrafndakilere nasl davrand nemlidir. Bu kuramn, zellik kuramndan fark

ise, kiilerin lider olmak iin eitilebilmeleridir. Etkili liderlik tarznn tanm,

temelde, bir liderin davran biimi ve astlarnn bu davran biimine gsterdikleri

duygusal ve davransal tepkilerle aklanmaktadr. Bu kuram temsil eden

almalar, Ohio State niversitesi ve Michigan niversitesi almalar ile Blake ve

Moutonun gelitirdii Ynetim Tarz (managerial grid) matrisidir.

1.2.1. Ohio State niversitesi almas: Ohio State niversitesi

almasnn banda, liderlerin sergiledikleri davranlar gsteren dokuz

kategoriden oluan 1800 tanm oluturulmu ve uygulanan faktr analizinden sonra

iki genel liderlik tarz bulunmutur: Kiiyi dikkate alan (Consideration structure),

e arlk veren (Initiating structure) yaplar. Kiiyi dikkate alan tarz, bir liderin

takipilerine gsterdii ilgi ve younlukla orantldr. e arlk veren tarz ise, bir

liderin grup tarafndan konmu hedeflere ulalmas iin kaynaklar ve insan gcn

etkili bir ekilde kullanmasyla balantldr. Her iki tarz da birbirinden bamszdr.

Yani, bir liderin ie arlk veren tarznn yksek olmas kiiyi dikkate alan tarzn da

yksek olaca anlamna gelmez. Aratrmalar sonucunda kiiyi dikkate alan tarz

tercih eden liderlerle alan astlarn organizasyonda daha uzun sre kaldklar tespit

edilmi, ancak performans asndan hem kiiyi dikkate alan hem de ie arlk veren

21

tarz uygulayabilen liderlerin daha yksek performans garantiledikleri grlmtr.

Ayrca, unutulmamaldr ki, her iki tarz liderliin baarl olabilmesi iin, iinde

bulunulan durum da byk rol oynamaktadr. Ohio State almasnn esas bulgular

unlardr:

Liderin kiiyi dikkate alan davranlar arttka personel devir hz ve

devamszlk azalmaktadr.

Liderin ie arlk veren davranlar arttka alanlarn performanslar

artmaktadr.

1.2.2. Michigan niversitesi almas: Davran kuramna uygun olarak

yaplan bir baka alma da Michigan niversitesi almasdr. Bu aratrma, etkili

ve etkili olamayan liderler arasndaki davran farklarn bulmay amalamtr.

Aratrmann sonucu, en etkili liderin, yksek performansl ve etkili bir i grubu

kurabilmek iin alanlarn ihtiyalarna ncelik veren liderler olduklar

bulunmutur. Ayrca aratrmaclar, tpk Ohio State aratrmasndaki gibi, kiiye

ynelik ve ie ynelik olmak zere iki farkl liderlik tarz bulmulardr. e ynelik

liderler, grup alanlarnn nceden belirlenen ilke ve yntemlere gre alp

almadklarn yakndan kontrol eden, byk lde cezalandrma ve mevkiye

dayanan resmi otorite kullanan bir davran gsterirler. Buna karlk kiiye ynelik

liderler, yetki devrini esas alp alanlarnn kiisel geliimleri ile yakndan ilgilenen

bir yaklam gstermektedirler.

1.2.3. Blake ve Moutonun Ynetim Tarz Matrisi: Bu aratrma, hem Ohio

niversitesi hem de Michigan niversitesi almalarndan yola klarak

oluturulmu Ynetim Tarz Matrisidir. Teksas niversitesi'nden Blake ve

Moutonun oluturduu bu boyutlu modelde, kiiler aras ilikilere ynelik olma

(concern for relationships) ve retime ynelik olma (concern for production) diye

tanmlanan iki eksen bulunmaktadr. Her iki eksen iin, 1den 9a kadar puanlar

verilmitir. Szgelimi, (1,1) deerinde, retime ve ilikilere ynelik olma dzeyi

dktr. Bu tarz liderin amac, kendini sorunlardan uzak tutmaktr. (1,9) deerinde

ise liderin, ilikilere ynelik olma boyutu yksek iken retime ynelik olma boyutu

dktr. Bu tarz liderin amac astlar arasnda yardmlamay kuvvetlendiren

gvenli bir ortam yaratmaktr. (9,1) deerinde liderin, retime ynelik olma dzeyi

22

yksek iken ilikilere ynelik olma dzeyi dktr. Bu tarz liderin amac,

iletmenin hedeflerini gerekletirmektir. Bu mantkta ilerlersek, (5,5) deeri hem

alanlarn ihtiyalar hem de iletmenin hedefleri arasnda orta yol bulma abas

iindeki liderleri ifade eder. (9,9) deeri ise, hem retime hem de ilikilere ynelik

olma dzeylerini en etkin klmaya yneliktir. Oluturulan bu modele gre, deeri

(9,1) olan takm ynetimi en etkin liderlik tarz olarak bulunmutur.

1.2.4. McGregorun X ve Y Kuram: Douglas McGregorn Giriimciliin

nsani Yn adl kitabna gre, yneticilerin davranlarn belirleyen en nemli

unsurlardan birisi onlarn insan davranlar hakkndaki varsaymlardr. lk defa

1957de yaynlanan bu yaklama gre, bu varsaymlar birbirine zt grleri ieren 2

grupta toplanabilir.

X Kuram;

Ortalama bir insan almay sevmez ve iten mmkn olduunca kamaya

alr.

Ortalama bir insan sorumluluk yklenmek istemez, fazla istekli deildir ve

gvenceyi her eye tercih eder.

Bundan tr insanlar altrmak iin onlar zorlamal, yakndan kontrol

etmeli ve amalar gerekletirmeleri iin cezalandrmaldr.

Y Kuram;

Kii iin i, oyun ve dinlenme kadar doaldr.

Kii doutan tembel deildir, onu bu hale getiren tecrbeleridir.

Kii belirledii ama dorultusunda kendi kendini kontrol ederek alr.

Her insann potansiyeli vardr. Uygun artlar altnda kii bunlar gelitirir ve

daha fazla sorumluluk yklenmeyi renir.

Dolaysyla, yneticinin yapmas gereken, uygun bir ortam yaratarak alann

kendini gelitirmesini salamaktr.

Y kuramnn felsefesi, iletmenin amalar ile alanlarn kendi hedeflerini

btnletirmeyi gerekletirerek kiisel geliimi salamaktr.

1.3. Durumsallk Kuram

Bir nc yaklam olarak da, iinde bulunulan durumun liderlik tarzn

belirledii anda Durumsallk Kuram ortaya kar. Bu kurama gre, bir liderlik

23

tarznn durumun gerektirdii artlara uygun davranlrsa etkili olabileceidir. Baka

bir deyile, durum, liderlik davrann belirler. Bu kuram temsil eden almalar,

Fiedlerin Durumsallk kuram, Houseun Yol-Ama kuram ve Vroom & Yettonun

Karar Verme modelidir.

1.3.1. Fiedlerin Etkin Liderlik Modeli: lk Durumsallk kuram Fred Fiedler

tarafndan gelitirilmitir. Fiedler, liderlik tarzlarn lmek iin LPC (least prefered

co-worker) adnda bir lek oluturmutur. Gelitirdii lei uygulamas

sonucunda, davrana-ynelik (relationship oriented) ve ie-ynelik (task oriented)

olmak zere iki liderlik tarz bulmutur. Davrana ynelik tarzda liderler, astlaryla

sk ve iyi ilikiler kurmay hedeflerler. e ynelik tarzda ise, liderler verilen ileri

tamamlamay amalarlar. Ve ancak durumun gerektirdii tarzda davranan liderler

etkili olmay baarrlar.

1.3.2. Hersey ve Blanchardn Durumsallk Yaklam: Durumsallk liderlik

kuramlarndan bir bakas da Blake ve Moutonun liderlik modelinden esinlenerek

Hersey ve Blancard tarafndan gelitirilmitir. Bu modele gre, eer astlar daha az

yetenekli, eitim dzeyleri dk ve kendilerine gvenleri az ise, yetenek, eitim ve

kendine gven seviyesi yksek olan astlarn liderlerinden grmek istedikleri

davranlardan daha farkl davran grmek isteyeceklerdir. Bu modelde, olgun

olmayan astlar iin lider greve dnk ilikilere daha ok nem verecek, ancak

olgunluk seviyesi arttka hem yksek grev hem de yksek iliki davran

sergileyecektir. Olgunluk yksek dzeye ulatnda ise, lider; yksek iliki, dk

grev davran sergileyerek ilerin yaplma srecinde astlarn da gr ve fikirlerini

alarak onlarn da karar verme srecine katlmalarn salayacaktr. Olgunluk en st

dzeyde olduunda ise, lider dk iliki dk grev davran sergileyerek ilerin

yaplma srecini tamam ile astlarna brakarak personel glendirme denilen

kavramn gereklemesini salayacaktr.

1.3.3. Houseun Yol-Ama Kuram: Robert House ve rencileri tarafndan

gelitirilen Yol-Ama kuramna gre, liderler hem i tatmini, hem motivasyon

salamay ve hem de performans etkileyebilirler. Ancak her durum iin geerli ve

etkili olabilecek tek tip bir liderlik tarz yoktur. Bu kurama gre, drt tip liderlik tarz

vardr: Destekleyici, ynlendirici, baar-odakl ve katlmc liderlik tarzlar.

24

Destekleyici liderlik astlarn kiisel isteklerine nem verir. Bu tarz liderler,

ekiplerine son derece dosta, ak ve yakn davranrlar ve srekli bir takm ruhu

yaratmaya alrlar.

Ynlendirici tarzda liderler, astlarna ne yapmalarn gerektiini sylerler. Bu

tarz liderler kurallara, ynetmeliklere nem verip srekli yksek performans iin

plan ve programlar yaparlar.

Baar-odakl liderlerse, astlarna baarmalar iin ak ve kesin hedefler

koyarlar. Son olarak, katlmc liderlik tarznda liderler karar verme srecinde

astlarn fikirlerini de sorarlar.

Kurama gre, her farkl durum farkl tip liderlik tarzn gerektirir. Ayrca,

kuram tamamlayan iki tip evresel faktr olan astlarn kiisel zellikleri ve astlarn

iinde bulunduklar i ortam da alnan sonular birebir etkilemektedir. Astlarn

liderin davranlarn kabul edebilmelerini ve i tatmini salayan tip kiisel zellik

vardr: Yetenek, kontrol ve istekler/gdler. ortamn belirleyen faktrse:

Astlarn grevleri, rgtn otorite sistemi ve i grubudur. Dolaysyla, bu kurama

gre, lider herhangi bir davranta bulunmadan nce hem astlarnn kiisel

zelliklerini hem de i ortamnn gerektirdii durumlar ok iyi analiz etmeli ve buna

gre en uygun davran semelidir.

1.3.4. Vroom ve Yettonun Karar Verme Modeli: Vroom ve Yetton

modeline gre, bir liderin en nemli grevi karar vermesidir. Etkili bir liderlik tarz

etkili karar verme demektir. Vroom ve Yetton be ayr karar verme tarz

belirlemilerdir. Bu kurama gre, tek bir tarz karar verme yerine durumun

gerektirdii ekilde karar vermek etkililii belirlemektedir.

Vroom & Yetton Modelinin Be Alternatif Karar Verme Tarz

Al Liderin kendisi mmkn olan bilgilerin nda problemi zer ya da karar

verir.

All Lider gerekli her trl bilgiyi astlarndan aldktan sonra kendisi problemi

zer ya da karar verir

Cl Lider astlarna problem hakknda bireysel olarak danr, fikirlerini alr ve

karar verir

Cll Lider problemi astlaryla grup ortamnda tartr ve fikirlerini alarak kendisi

karar verir

25

Gll Lider problemi astlaryla grup ortamnda tartr ve grubun fikir birlii ile

zme varlr

Liderlik dier insanlar iin hedefler yaratma ve hedefleri gerek yaama

dntrme; devam ettirme gcne sahip olma srecidir. Kiisel zellikler ve

yeteneklerden elde edilen etkileme gcn kullanarak lider olunabilir. Kurumsal ve

dnsel zellikler daha fazla st ynetimlerde grevli liderler iin nemlidir. Alt

kademe liderleri iin ise organizasyon koullarn iyiletirmede, gelitirmede teknik

bilgi ve beceri nem kazanmaktadr. Liderin sahip olmas gereken yetenekler

kavramsal yetenekler, sosyal yetenekler, diplomatik yetenekler, iletiim yetenekleri

ve ynetimsel (idari) yetenekler olarak sralanabilir.27

2. Takm Liderleri

Baarl takm liderleri, hedeflerinin kendileri de dhil olmak zere bireysel

baarlara ramen takm performans olduunu igdsel olarak bilirler. alma

gruplarndan farkl olarak performans yalnzca bireysel katklarn en iyilenmesine

baldr.

Takm liderleri ama ve hedefleri netletirmek, kendine gven ve ball

yaplandrmak, takmlarn ortak kabiliyetleri ve yaklamlarn glendirmek,

dayatlan engellemeleri uzaklatrmak ve dierleri iin frsat yaratmak iin

almaldrlar. ounlukla nemli olan, takmn tm yelerinde olduu gibi liderle

iini kendiliinden gerekletirir.

yi bir takm liderlii iin zorunlu olan alt kavram u ekildedir28:

Hedef, amalar ve uygun yaklam ve anlamll salama: Takmlar

liderlerinden misyon, hedef ve yaklamlarna ballk ve netlemesinde takmlara

yardmc olmada perspektiflerinden yararlanmay beklemektedirler.

steklilii ve gvenilirlii yaplandrma: Lider pozitif/olumlu ve yapc

zorlamalar/destekleri hem kendine hem de takma salamaldr. Pozitif ve yapc

destekler, karlkl sorumluluk ve gvenin yaktdr bu da takm performansnda

nemlidir.

27 V. Ulusal retim Arastrmalar Sempozyumu, _Stanbul Ticaret niversitesi, 25-27 Kasm 2005 369 Proje Ynet_M_Nde Takm L_Derl_G_ Altan Dem_Rbas Huten Hava Harp Okulu zalp Vayvay Marmara niversitesi 28 Takm Kimyas Ve Mimarisi, Dr.Tamer Keeciolu, Literatr Yay,2002, S.192,193 )

26

Kabiliyet dzeyi ve karmn glendirmek: Etkin takm liderleri kabiliyetler

iin tetikte olmaldr.

Dardakilerle ilikilerini ynetme: Takm liderlerinin rgtn tmyle

ilikileri ve takm temaslarnn ynetimi asndan takmn iinden olduu kadar

dndaki insanlardan da beklentileri vardr. Takmlarn hedefleri, amalar ve

yaklamlarnn etkin olarak iletilmesinde takm liderlerinin nemli rol vardr.

Dierleri iin frsatlar yaratmak: En iyi frsatlar atamalar lider elinde tutarsa

takm performans iin bu olumsuzdur. Liderin mcadelesindeki nemli nokta,

takma ve insanlara performans frsatlarn sunmaktr.

Gerek ileri yapmak: Takm liderleri herhangi bir dier yede olduu gibi

takm ihtiyalarna katkda bulunmaldr.

Ekip yelerinin birbirleriyle uyumlu bir biimde almalar, genelde aadaki

drt temel artn salamasna baldr29:

Yneticiler etkin bir biimde ekiplere destek vermeli,

yeler rgtn amacn paylamal,

Ekip liderleri, ekiplerini etkin bir biimde ynetmeli,

Ekip yelerinin birbirlerini tanmalar ve gvenmeleri iin rgt onlara zaman

ayrmal ve olanak tanmaldr.

Ekip oluturma ve bu ekibin etkili bir biimde almasndaki en nemli e,

liderlerin alanlaryla arasndaki stat engelini en aza indirmede gsterdikleri

baardr. Etkili lider davran biimiyle gruptan biri gibi alglanmal, ayn zamanda

tm grup yelerinin kendilerini grup iinde lider kadar rahat hissetmelerine yardmc

olmaldr.30

3. Takm almasna Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri

Takm etkinlii hakknda baz varsaymlar unlardr31:

Koullar bir takmdan yararlanmay gerektirmiyorsa bir takm gelitirmek

zaman israfdr.

29 (Yneticilerin Liderlik Stilleri,Deiim Ynetimi Ve Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to Yayn Nu: 2008-15, st.2008, Prof.Dr.Canan etin,S.88) 30 (Etkili Liderlik Eitimi, Dr.Thomas Gordon, Sistem Yaynclk, 2002, S.41) 31 Takm Kimyas Ve Mimarisi, Dr.Tamer Keeciolu, Literatr Yay,2002, S.262,263 )

27

Ynetim, takm desteklediini gstermelidir. Bu destek sembolik olsa dahi

kaynaklarn datmna yansmaldr.

Takmlarn kaynak ihtiyalar karlanmaldr.

Takmlarn ihtiyalar uygun biimde tehis edilmelidir. Takmlarn farkl

tipleri baar iin farkl ihtiyalara sahip olmaldr.

Bundan IQ dzeyinin ve teknik becerilerin konu d olduu sonucu kmaz.

Bunlar nemlidir ama esas olarak eik yetileri olma asndan, yani yneticilik

mevkileri iin giri dzeyindeki gereklerdir bunlar. Bir kii dnyadaki en iyi eitime,

keskin ve analitik bir zihne sahip ve harika fikirler reten tkenmez bir kaynakla

donanm olsa bile, duygusal zekdan yoksunsa byk bir lider olamaz. Etkin

liderlerde kilit nem tayan bir benzerlik vardr; hepsi duygusal zek denen eye bir

lde sahiptir.32

Etkin bir lider nasl olmaldr? Liderin, insanlar kendi balarna gidemedikleri

yerlere gtrme gc vardr. Etkili bir lider, drst, ileriyi gren, ilham veren,

deiiklikleri destekleyen, eitliki, destekleyici, grlerini ak bir biimde ifade

eden, insanlar iyi dinleyen ve tarafsz deerlendiren, gcn uygun biimde

kullanan, gvenilir, grubunu destekleyen, bakalarnn grlerine sayg duyan,

kendi gcnn farknda olan, hatalardan ders kartabilen, etkili iletiim ve ynetim

becerilerine sahip kiidir. Etkili liderler kurumun her dzeyinde ortaya kabilirler.33

Etkin liderler takm ball iin yeler arasnda takm kimlii gelitirirler.

Misyonu yanstan bir takm ismi ve logosu kullanabilirler. Takm yelerine

zerlerinde takm ismi ve logosu bulunan T-shirtler, kahve kupalar, apka ve

kalemler verebilirler. Etkin bir zdeleme yntemi yelerin bir btn olarak

kendilerini takm baarsndan sorumlu grecekleri yksek performans takmdr.

Bir takm hedefi tamamlandktan sonra, lider takm yelerini toplayp takm

performansn eletirmek iin cesaretlendirebilir. Bu tr bir geribildirim grubun

zihniyetini hedef performansna ynlendirebilir. Bu durum takm yelerinin, dier

takm yelerinin farkl durumlarda gsterecekleri reaksiyonlar tahmin etmelerini ve

abalarn daha iyi koordine etmelerini salar. Ayn zamanda, takm yeleri takm

32 (Lideri Lider Yapan Nedir?, Harvard Business Review, Mess, ev.Nurettin Elhseyni, S.13) 33 (Balta A (2001) Ekip almas Ve Liderlik, 3. Bask, stanbul, Remzi Kitapevi A, S.104-192.Balta 2001, Botsford 1997)

28

srecinin ilemeyen ynlerini belirleyip revize edebilir veya yrrlkten

kaldrabilirler.34

Maalesef takm liderleri sk sk liderliin teknoloji ve sre ynlerinden ok

insani boyutuna odaklanrlar. Eldeki kalite sorununu zmeyi engelleyecek ekilde

kiiler aras problemleri dinleme ve zmeye odaklanrlar.

te yandan takm liderlii ama ball yaratmaya odaklanmaldr. Liderler

takmn misyonunu ok ak ekilde tanmlamaldrlar. Misyon takm yelerinin

dorudan odaklanabilecei en temel edir. Takm misyonu takm ballnn

ekirdeini oluturabilir. Misyon takm tanmlar ve her yenin rolnn tanmn

ortaya koyar.

Liderler setikleri eitlilik tipinin (bireysel gemi veya fonksiyonel)

misyonun yerine getirilmesi ile nasl dorudan bal olduunu gstermelidir. Dahas,

takm rollerinin ve beceri setlerinin takmn misyonunu yerine getirmekte nasl

karlkl iliki iinde olduunu gstermelidirler.35

3.1. rgtsel Baar ve Liderlik

Takm oluturma ve bu takmn etkili bir ekilde almasndaki en nemli ge,

liderlerin, alanlaryla arasndaki stat engelini en aza indirmede gsterdikleri

baardr. Bu manada etkili lider, davran tarz ile gruptan birisi gibi alglanan ayn

zamanda tm grup yelerinin kendilerini grup ierisinde lider kadar rahat

hissetmelerine yardmc olan bir rgtsel ortam yaratabilen kiidir. Liderlik, pek

oklarnn dndkleri gibi liderlerin mistik ve esrarengiz yaplarndan veya onlarn

sahip olduklar karizmatik ve farkl kiilik zelliklerinden kaynaklanmamaktadr.

Yine bazlarnn dnd ekliyle liderlik baz insanlara ltfedilen bir ayrcalk da

deildir. Liderlik ou kez insanlarn iinde bulunduu artlar ve zaman sreci

tarafndan biimlendirilen bir sretir. Baka bir ifade ile liderlik iinde

bulunduunuz sahneye gre deime zellii gstermektedir. Liderlik bireylerin

ortaklaa yaratlan vizyon erevesinde bir araya gelerek, istekli ve cokulu bir

ekilde ortak amalar benimsemesini ve gerekletirilmesi salayan enerjik bir

34 Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek, Stephen B. Knouse, Quality Progress, March 2007, Pp. 49-53 35 Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek, Stephen B. Knouse, Quality Progress, March 2007, Pp. 49-53

29

sre" olarak aklanabilir. Liderlik, bir stat ve otorite ilevinden ok, ilikinin ve

lider ile izleyiciler arasndaki karlkl etkileimin kalitesiyle ilgili bir sretir.

Liderlik bir anlamda bal kiiler zerinde g sahibi olma deil, onlar

etkileme ve ynlendirme sorunudur. Lider kendisini izleyenlerin kendisine yapt

etkiden daha fazlasn onlara yapabilen kiidir. Belirli ortak amalarn

gerekletirilmesi iin rgtler asndan liderlik son derece nemlidir. nk

liderlik, birey ve gruplarn davran ve performans zerinde gl bir etkiye

sahiptir. Ayrca, grup abalarnn yneldii amalar, lider tarafndan benimsenen

veya istenen hedeflerdir. Lider deiimin kurumsallamas noktasnda rgtn tm

srelerinde yeni bir kurumsal kimliin kazanlmasn salayacak yaklam, tutum,

anlay, deer ve davranlarn yerlemesini temin etmede nemli grevlere sahiptir.

Bu manada bugnn dnyasn ekillendirmede yarnn dnyasn dleyebilme

yeteneine sahip liderlerin nemli bir yeri olacaktr. yi liderler, g ve katlm

konusunda derin bir kavray gcne sahiptirler. Liderler etkilerinin unvanlarndan

gelmediinin, sk almayla ve bakalarnn saygsyla hak edildiinin

farkndadrlar.

Yetkinin paylaldka ve verildike arttn ve her insann gerek bir fark

yaratabileceini bilirler. Liderler takm anlayna dayal ve katlm esas alan bir

kltr yaratmay baardklarnda alanlar iletmenin olgun birer partneri haline

gelirler. Sonu rgtsel gurura sahip, srekli gelimeye adanm bir iletme

kltrnn yaratlm olmasdr. rgtlerde takm yneticilerinin genel baar

dzeyleri alma takmna uygulayacaklar liderliin kalitesine baldr. yi bir

liderlik btn takmn almalarn verimli ve etkin hale getirir. Liderlik srecinde

liderlerden, takm yelerinin ilerinden memnun olduklar, ilerini iyi yapmann

gayreti iinde olduklar ve karlkl gvenin olduu bir ortam yaratmalar

beklenmektedir. Takm liderleri, takm programn desteklerken tm sorumluluu

almak iin st ynetimi tanmaya ve onlarla almaya gerek duyar. Fakat bu

gerekleirken takm yeleri, kendilerine salanan kaynak ve destein kullanmn

maksimumda gerekletirme sorumluluuna sahip olduklarnn farkna varmaldrlar.

Lider kii, takmla st ynetim arasnda balanty salamal, takm yesinin

gelimesi iin adil ve destekleyici bir tutum sergilemelidir.

30

Lider takm yelerince, kesin kararlar alabilen, st ynetimle alabilen ve

ihtiya duyulduunda takma yn verebilen biri olarak alglanmaldr. Takm lideri,

takm baarlarna katkda bulunacak bir anlay ve kabul edilmi prensipler

gelitirilmesine yardmc olarak liderlik salayabilmelidir. Bu prensiplerin ierisinde,

takm ierisinde uygulanmas iin rneklere, baary deerlendirmek iin kriterlere,

performansn kalitesine karar vermek iin standartlara ve takmn baarsn takdir

etmek iin tanmlanm dllendirme sistemlerine yer verilmelidir. Btn bunlar

nda liderlerin genel zelliklerine bakldnda unlar grmek mmkndr.

Lider insan sevgisine sahip olan kimsedir.

Lider insanlar arasndaki ilikileri ynetebilme becerisine sahiptir.

Lider kendine olan inanc ve gvenini kaybetmeyen kimsedir.

Lider i tutkunudur.

Lider bir vizyoner olarak yn tayin eder.

Lider demokratik kltrn ve katlmc ynetimin gelitirilmesine nem verir.

Lider bir deiimin aktrdr.

Lider alanlarnn baarlarndan mutluluk duyar.

Lider bir mesajn sahibidir.

Lider rgtte heyecan ve adanmlk duygusunu yaratan kimsedir.

Lider yalnzca insanlar deil, ayn zamanda bilgiyi ynetmeyi bilen

kimseledir.

3.2. Etkin Lider

Liderin takm takm yapan en nemli etken olduunu ve takm almasnn

srekliliindeki temel etken olduunu belirtmitik. yi ynetilen bir takmda

dayanma ve sinerji artacak, takmn retim seviyesi ykselecektir. Takm yelerinin

gvenini kazanm bir lider, takmn baardan baarya koturacaktr. yi bir lider

doal olarak iini ok iyi bilen, esnek, karar almada takm yelerine sz veren ve

takmla ilgili her konuda nerilere ak olandr. Etkin bir lider takm iinde; bir

vizyon oluturacak, deiiklikler yaratacak ve takm fertlerinin yeteneklerini aa

karacaktr. 36

36 Takm Ynetimi Ve Takm Etkinliini Belirleyen Faktrler: Savunma Sanayinde Ar-Ge Yapan, Takmlar zerinde Bir Saha Aratrmas, Dou niversitesi Dergisi, 9 (2) 2008, 266-279, Cemal Zehir, Mehtap zahin, Gebze Yksek Teknoloji Enstits, letme Fakltesi

31

Takm almasnn temelinde kurumun farkl birimlerinden bir araya getirilen

ve farkl gr ve yeteneklere sahip bireyler yatar. Bu bireylerin kendi dncelerini

takma aktarmalar srecinde zorluklar yaanr ve bu da takm ynetimini daha g

hale getirebilir. Takm lideri bu gl yendii ve beklentileri karlayp meraklar

giderdiinde bu olumsuz etkiler ortadan kalkacaktr.

Takm oluturulduunda bir sre iin takm yeleri eski tecrbelerini terk etme

konusunda ve daha nce sahip olduklar otorite gc ve pozisyonlarn brakmakta

isteksizlik gsterebilmektedirler. yi bir takm lideri bu nemli sorunun altndan

kalkabilecek esneklie ve dnce yapsna sahip olmal, takmdaki tm yelere

takm ruhunu alayabilmelidir. Nitekim bu yolla pek ok sorun almakta ve

takmdan verim alnabilmektedir.

Takm lideri, bir orkestra efi edasnda almal, takm yelerinin grevlerini

icrasnda araya girmemeli, detaylarla uramamaldr. Bu ekildeki yaklamlar,

yeler zerinde ii bilmiyor ya da srekli kontrole muhta edas yaratarak

baskya neden olarak takm etkinliini olumsuz olarak etkileyebilir. Genel olarak

zerinde anlalan bir nokta da takmlarn kendilerine ait bir kiiliklerinin ve

kltrlerinin olduu ve bunlar ortaya kartan etkin bir liderlikle istekliliin ve

verimlerinin ok arttdr.

Takm almas iinde liderin etkinliine deinirken, Dr. Vakkas

ZMERCAN tarafndan yaplan Trkiyedeki l Salk Mdrlerinin Liderlik

Davranlarnn Doyumlar ve Tkenmilik Dzeyleri zerine Etkileri konulu

aratrmadaki sonular gzden geirmekte fayda vardr:

doyum leine gre puan orta ve yksek olan bireylerin liderlik

davranlarna ilikin zellikleri karlatrldnda; vizyonu uygulamaya koyan,

vizyon yaratan ve takm almas yapan yneticilerin i doyumlar daha yksek

bulunmutur. doyumu arttnda vizyon yaratma ve takm almas da

artmaktadr.

Aratrmada yneticilerin isel doyum puanlar arttnda vizyon yaratma,

vizyonu uygulamaya koyma ve takm almas puanlar artmaktadr. Yneticilerin

liderlik davranlarnn lee gre olumlu zellikler gstermesi i grenlerin

32

rgtsel amalara, istekli ve verimli biimde katk yapmalarn salamas asndan

nemlidir.

Aratrmada i doyumu ve tkenmilik ile liderlik davran zellikleri arasnda

iliki bulunmutur. almada yneticilerin duyarszlama puan arttnda vizyon

yaratma, izleyici kazanma, vizyonu uygulamaya koyma, sonular izleme, sonuca

ulama ve takm almas puanlar dmektedir. Kiisel baar arttnda vizyon

yaratma, vizyonu uygulamaya koyma, sonular izleme, sonuca ulama ve takm

almas puanlar artmaktadr.37

Etkili takm liderliinin etkin takm yaplarnn oluturulmas srecindeki

rollerini yle sralayabiliriz:

Ynlendirme

Uygun ynetim tarz

disiplini kurma,

Motive etme,

Karar verme,

atmalar ynetme,

Yetki verme,

Ak iletiim kurma,

Sorun zme,

Uyum salama,

Uygun alma ortam,

Salama,

dl ve ceza verme,

Kaynak temin etme,

Zaman ynetme,

lham verme,

Yaratcl destekleme,

Takm yeteneklerini gelitirme,

Farkllklar ynetme,

Takm ruhu oluturma,

37 I. Uluslararas Salkta Performans Ve Kalite Kongresi 30 Nisan2010, Kzlaa/Antalya

33

Deiimi ynetme,

Plan yapma ve kolaylatrma.

Takm liderinin bu rolleri yerine getirmesi takm zerinde ne kadar etkili

olduuyla doru orantldr.

34

SONU

Gnmzde iletme veya kurumlarn nlerine kan frsatlar deerlendirme,

ok ynl sorunlar az maliyet ve abayla zme giriimlerinde takm almasnn

byk katks vardr. Ancak takm kurma salayaca esnekliklerin yannda, kurum

iin risk almay da gerektirir. Bu riski gze almak ancak iyi kurulmu ve iyi

ynetilen etkili takmlarla salanabilir. Bu noktada liderin nemi daha da artmtr.

Takm iinde yeleriyle arasndaki stat duvarn ykabilen, fikirlere ak bir iletiim

a kuran ancak karar noktasnda tek adam oynayan bir lider, baar iin kilit isim

olarak alglanmaktadr. Takm lideri, takm ruhunu oluturabilen kii olmaldr.

35

KAYNAKA

Kitaplar:

1. ZGREN,A.erif, Yaamnda 100 Kanguru, Elma Yaynevi, 2004

2. ZGREN,A.erif, Yneticiler Futboldan Ne renir, Elma Yaynevi

3. ZGREN,A.erif, MOKS, Elma Yaynevi, 2008

4. ZGREN, Gelecein Organizasyonunu Yaratmak,

5. MARGERSON, J.C., Team Performance Management 7, 2001

6. ETN, Canan; Prof.Dr., Yneticilerin Liderlik Stilleri, Deiim Ynetimi Ve

Ekip almas Arasndaki likilerin ok Ynl Olarak Deerlendirilmesi, to

Yayn Nu: 2008-15, st.2008,

7. Keeciolu, Tamer; Dr., Takm Kimyas Ve Mimarisi, Literatr Yay,2002

8. GORDON, Thomas; Dr., Etkili Liderlik Eitimi, Sistem Yaynclk, 2002

9. Harvard Business Review, MESS, Lideri Lider Yapan Nedir?, (ev.Nurettin

Elhseyni)

10.BELBIN, R.Meredith; Management Teams: Why They Succeed Or Fail?,

Oxford, 2004,

11.BALTA, Acar, Prof.Dr.; Rekabette Fark Yaratan Ekip almas, Remzi

Kitabevi, 2004

Makaleler:

1. DEREL, T. ve BAYKASOLU, A., Takm Ynetimi, Gaziantep niversitesi,

Endstri Mhendislii Blm

2. ATAMAN, K., Takm almas: Mobil letiim Sektrnde Bir rnek Olay

ncelemesi, Journal Of stanbul Kltr University, 2002/2

3. ZAHN,M. ve ZEHR,C., Takm Ynetimi Ve Takm Etkinliini Belirleyen

Faktrler: Savunma Sanayinde Ar-Ge Yapan, Takmlar zerinde Bir Saha

Aratrmas, Dou niversitesi Dergisi, 9 (2) 2008, 266-279, Gebze Yksek

Teknoloji Enstits, letme Fakltesi

4. ZAM, H., Takm almas Kavram Ve Bir Firma Uygulamas, stanbul

niversitesi, ktisat Fakltesi

5. NCE, M., BEDK, A. ve AYDOAN, E., rgtlerde Takm almasna

Ynelik Etkin Liderlik Nitelikleri,

36

6. ERDAL, M., letmelerde Dntrc Liderlik Davranlarnn Analizi,

V.Ulusal retim Aratrmalar Sempozyumu, stanbul Ticaret niversitesi, 25-27

Kasm 2005

7. VAYVAY, E. ve DEMRBA, A., Proje Ynetiminde Takm Liderlii, Huten,

Hava Harp Okulu zalp Vayvay, Marmara niversitesi

8. KNOUSE, B.S., Takmlar Birletirmek in Takm Balln na Etmek,

Quality Progress, 2007

9. TOPLAOLU, C. ve AVCI, U., Hiyerarik Kademelere Gre Liderlik

Davranlarn Alglama Farkllklar: Otel alanlar zerinde Bir Aratrma,

KMU BF Dergisi Yl:11 Say:16 Haziran/2009

10.YT, R., yi Bir Lider Olmann Yollar, Mersin niversitesi Salk

Yksekokulu, C.. Hemirelik Yksekokulu Dergisi, 2002, 6(1)

11. ZBAY M. ve ARSLAN H., Gnmz Hayatnda Takm Oyununun

nemi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi www.e-sosder.com ISSN: 1304-0278

Yaz-2007 C.6 S.21 (293-304)

Dier:

1. 3B ZMLER GRSEL ETM SET, Takm almas, zgren&Akn

37

ZGEM

Kiisel Bilgiler:

Ad ve Soyad : Hakan GKE

Doum Yeri: Ankara

Doum Yl : 1982

Medeni Hali : Bekar

Eitim Durumu: Lisans

Lise: 1996 2000 Maltepe Askeri Lisesi

Lisans: 2000 2004 Kara Harp Okulu

Yabanc Dil ve Dzeyi:

ngilizce (KPDS: 73)

Deneyimi:

2005 2007 Piyade Takm Komutanl / DENZL

2007 2008 Tim Komutanl / Besta / IRNAK

2008 - . Piyade Eitim Takm Komutanl / ISPARTA

Dier:

1. 19 Mays Atatrk Anma, Genlik ve Spor Bayram iir Yarmas zmir l

Birincilii 2000

2. KHO izgi tesi Dergisinde yaynlanan eitli iir ve makaleler