2017-2019

Tarihi Binalarda Yangından Korunma

Uygulamaları ve Yeterliğe-Dayalı Eğitim

(İnsanları ve Kültürel Mirası Koruma)

2017-1-TR01-KA202-04560

i

Türkiye Cumhuriyeti

Dışişleri Bakanlığı

Türk Ulusal Ajansı

Tarihi Binalarda Yangından Korunma Uygulamaları ve Yeterliğe-Dayalı Eğitim

(İnsanları ve Kültürel Mirası Koruma)

Proje Numarası: 2017-1-TR01-KA202-04560

Avrupa Birliği Erasmus+ Programı Eş Finanslı

ii

“Avrupa Birliği Erasmus+ Programı tarafından finanse edilmiştir. Bununla birlikte

Avrupa Komisyonu ve Türk Ulusal Ajansı işbu belgede yer alan bilgilerin herhangi

bir şekilde kullanılmasından sorumlu tutulamaz.”

“Kaynak gösterme koşuluyla kısmen ya da tamamen alıntı yapılabilir”

© Ekim 2019

iii

Proje Ekibi

Gazanfer Erbay, Ph.D., Karabük AFAD, Türkiye

Bora Balun, Karabük AFAD, Türkiye

Mateja Gris, Slovensko Zdruzenje za Pozarno Varstvo, Slovenya

Gasper Golob, Slovensko Zdruzenje za Pozarno Varstvo, Slovenya

Kasım Yılmaz, Ph.D., Karabük Universitesi, Türkiye

Hüseyin Yavuz Erbil, Karabük Universitesi, Türkiye

Kim Lintrup, Frederiksborg Brand Og Redning, Danimarka

Jimmy Braunschweig Andersen, Frederiksborg Brand Og Redning, Danimarka

Yılmaz Olcay, Safranbolu Belediyesi, Türkiye

Mehmet Gökcü, Safranbolu Belediyesi, Türkiye

Salvatore Santuccio, Ph.D., Universita Degli Studi Di Camerino, İtalya

Andrea Marconi, Universita Degli Studi Di Camerino, İtalya

İletişim Adresi

Karabük AFAD – Afet ve Acil Durum Genel Müdürlüğü, Karabük/Türkiye

www.fireskills.org / www.karabuk.afad.gov.tr

iv

Önsöz

Avrupa’nın ve Türkiye’nin gerek somut gerekse soyut kültürel mirası ortak

zenginliğimizdir - geçmiş Avrupalı ve Türk kuşaklardan bize bırakılan ve bizim de

gelecek kuşaklara mirasımızdır-. Bu yeri doldurulamaz bilgi deposu, ekonomik

büyüme istihdam ve sosyal uyum için değerli bir kaynaktır. Milyonlarca insanın

bireysel yaşamlarını zenginleştiren, düşünce adamlarına ve sanatçılara ilham veren

ve kültürel ve yaratıcı sanayilerimiz için de bir motivasyon kaynağıdır. Kültürel

mirasımız ve onu koruma ve ona değer verme şeklimiz, Avrupa’nın ve Türkiye’nin

dünyadaki yerini ve ayrıca yaşanacak, çalışılacak ve ziyaret edilecek bir yer olarak

cazibesini tanımlamada önemli bir faktördür.

Kültürel miras bizler doğmadan önce olanlar hakkında bilgi verirken farklı

zamanlarda ve toplumlarda yaşamış olanlara saygı duymamızı sağlar. Kültürel miras

yurttaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir – kültürel ve yaratıcı sektörler için

motive edici bir güçtür ve Avrupa ve Türkiye’nin sosyal sermayesini oluşturmada ve

zenginleştirmede önemli bir rol oynar-. Fransa Eyfel kulesi ile tanınır, İtalya, Siena

tarihi merkezi ile Türkiye, Sultan Ahmet veya Ayasofya Camileri, Efes, Divriği Ulu

Cami ve Hastanesi, Safranbolu vs ile tanınmaktadır. Tarihi yapılar insanların

yaşadıkları çevreye karakter ve güzellik katar.

Tarihi binalar yapıldıkları zamanın son teknolojilerini yansıtır. Kullanılan

malzemeler bugün yangın güvenliği açısından dikkatlice incelenmektedir. En büyük

zorluk bina yapısı ve iç kısımlarda (sıva, tavan ve duvar boyaları, paneller, mobilya

ve avizeler) en uygun yangın korumasını sağlamaktır; ayrıca tarihi binalarda tarihsel

bütünlüğü ve estetik değerleri bozmadan korumak gereklidir. Bütün binalarda

yangın güvenliği önemli bir konudur ancak tarihi binalarda yangından korunma aynı

v

zamanda kültürel öneme de haizdir. Yangın ve akabinde ortaya çıkan zarar on

milyonlarca Avro’yu bulan maddi kayıplara ve tarihi binaların yok olmasına sebep

olabilir. Hasar görmüş bu binaların restorasyonları çok pahalı hatta bazen imkânsız

olabilir.

Kültürel ve tarihsel olarak korunan bölgelerde yer alan Araştırma ve Kurtarma

Hizmetleri ve İtfaiye (Müdürlükleri)nde çalışan uzman ve personel için (yeterliğe

dayalı) belli eğitim programları yoktur. Bu şehirlerdeki Yangın Güvenliği Yönetimi,

büyük ya da yeni kurulmuş şehirlerdekilerden, mevcut teknikler, kullanılan teçhizat,

yeterlilikler ve beceriler açısından tamamen farklıdır.

Bu açıdan düşünüldüğünde, Safranbolu (TR), Marche (IT) ve Ljubljana (SI) gibi

kültürel ve tarihsel olarak korunan şehirlerde bulunan Araştırma ve Kurtarma

Hizmetleri ve İtfaiye (Müdürlükleri)nde çalışan uzman ve personelin Yangın

Güvenliği Yönetimi (Önleme, Hazır olma ve Müdahale) açısından güncel bilgi ve

yeterliliklere sahip olduğu söylenemez.

Bu bağlamda, yeterliğe dayalı eğitim modülü, personele vasıf kazandıran ve bu vasfı

sürdürmesini sağlayan, ayrıca deneyimler ve değişen talepleri Yangın Güvenliği

Yönetimine dâhil eden bir yaklaşımdır.

Öte yandan, tarihi binalarda ve tarihi site/alan/bölgelerde yaşayanların yangın

durumunda, yangına müdahale, yangından korunma, yangın güvenliği ve pratik

yangın güvenliği uygulamaları konusunda temel önlemleri nasıl alacakları

konularında yeterli pratik bilgileri yoktur.

“Yangın Becerileri” projesinin hedef grubu oldukça geniş tanımlanmıştır çünkü

istihdam kapsamı oldukça büyüktür. Yangın Güvenliği Yönetiminin ele alınmasına

vi

ve tanımlamasına ihtiyaç vardır. Yangın kazalarının etkilerini azaltmak için görev,

bu alandaki en iyi örnekleri incelemek ve bu şekilde, güvenlik, sağlık, eğitim, acil

durum ve güvenlik konularında yerel itfaiye yetkilileri ile birlikte idare edebilen

profesyonelleri yetiştirmektir.

vii

Teşekkür

Proje ekibi kendi kurumlarına, Karabük İl Afet ve Acil Durum Genel Müdürlüğüne,

Karabük Üniversitesine Universita Degli Studi Di Camerino, Safranbolu

Belediyesine, Frederiksborg Brand Og Redning, Slovensko Zdruzenje za Pozarno

Varstvo teşekkür eder. Ayrıca Erasmus+ KA2 Projelerini (2017-1-TR01-KA202-

04560) finanse eden Türk Ulusal Ajansına teşekkürlerini ifade etmektedir.

viii

İÇERİK TABLOSU Page

ÖNSÖZ iv

TEŞEKKÜR vii

İÇERİK TABLOSU viii

ŞEKİLLER LİSTESİ xix

TABLOLAR LİSTESİ xxvi

BÖLÜM 1 1

RİSK ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME 1

1. Risk analizi ve risk değerlendirme 1

1.1. Tarihi binaların bakımında güvenlik 1

1.2. İtalya’daki tarihi binaların yapısı 1

1.3. Tarihi şehirlerde bütün olarak güvenlik 4

2. Tarihi konutlarda güvenlik 6

3. Özel Tarihi Binaların Güvenliği 7

BÖLÜM 2 16

RİSK YÖNETİMİ 16

ix

1. Sunuş 16

2. Yangın güvenliği yönetimi yaklaşımı 18

2.1. Liderlik ve taahhüt 19

2.2. Yangın güvenliği yönetim planı, strateji ve eylem 19

2.3. Yönetimin düzenli desteği 21

3. Yangın güvenliği yönetimi sistem unsurları 23

3.1. Dokümantasyon 23

3.1.1. Yangın Güvenliği El Kitabı 23

3.1.2 Yangın Güvenliği Kütüğü 24

3.1.3 Hasar Sınırlama Planı 25

3.2. Raporlama 27

3.3 Kontrol ve uygunluk denetimi 27

3.4. Çalışanların ve binayı kullanan diğer kişilerin acil mücadele becerilerini

geliştirmek 31

3.5 Denetimin tamamlanması 34

BÖLÜM 3 35

YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ 35

x

1. Sunuş 35

2. 2.Temel Prensipler 36

3. Yangın Önleme Tedbirleri 37

3.1. İyi temizlik 38

3.2. Atık imha işleminin kontrolü ve ambalaj materyallerinin depolanmasının

kontrolü 39

3.3. Sigara politikası 40

3.4. Sıcak işler dâhil açık alev kullanımı 41

3.5. Bacaların bakımı ve muayenesi 41

3.6. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler 42

3.7. Dekorasyon ve kaplamaların yangın durumlarının kontrolü 42

3.8. Yangının diğer odalara yayılmasının kontrolü 43

3.9. Kurulmuş yangın koruma sistemlerinin kontrolü 43

3.10. İnsanların ve hayvanların tahliyesi 44

3.11. Çalışanların eğitimi 44

3.12. Dışarıdan gelen bir yangından korunma 45

3.13. Yangınla mücadele araçlarının ve personelinin binalara erişimi 45

xi

3.14. Eserlerin kurtarılması 46

3.15. Beklenmeyeni ummak 46

BÖLÜM 4 48

YANGIN ESASLARI (DAVRANIŞ, SINIFLANDIRMA, SÖNDÜRME

BİRİMLERİ) 48

1. Sunuş 48

1.1. Amaç 48

2. Yangın Esasları 48

2.1. Yangın Teorisi 49

2.1.1. Yangın Üçgeni 51

2.1.2. Yanıcı Materyaller 52

3. Yangın Davranışı 52

3.1. Bir odada çıkan yangın süreci 53

3.1.1. Erken yangın süreci 53

3.1.2. İlk ateş 55

3.1.3. Bir odadaki yangının süreçlerine örnek 55

3.2. Yangının ilerlemesi nasıl minimize edilebilir? 59

xii

4. Sınıflandırma & Yangın Söndürme Araçları 59

4.1. Yangın sınıflandırmasına genel bakış 59

4.2. Portatif (elde taşınabilir) yangın söndürücüler 61

4.2.1. Yangın söndürücü türlerine genel bakış 61

BÖLÜM 5 68

YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA YANGIN

SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ 68

1. Sunuş 68

2. Tarihi binalarda yangınlar ve söndürme hizmetleri 69

3. Yangın sensörü ve uyarı sistemleri 88

3.1. Isı detektörleri 91

3.2. Duman detektörleri 91

3.3. Alev detektörleri 92

3.4. Gaz detektörleri 93

4. Portatif Yangın Söndürücüler 93

5. Söndürücü türleri 94

5.1. Portatif yangın söndürücülerde kullanılan söndürücü maddeler 95

xiii

5.2. Portatif Yangın Söndürücüleri Çalıştırma 98

BÖLÜM 6 101

TAHLİYE 101

1. Tahliye Nedir? 101

2. Tahliye Yöntemleri 102

2.1. Dikey Tahliye 102

2.2. Yatay Tahliye 102

2.3. Yerinde Kalma 104

3. Tahliye planı 104

4. Tahliye ekiplerinin oluşturulması 109

5. Yangın tahliye hususları 111

6. Tahliye sırasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar 112

7. Tahliye sonrası hususlar 113

8. Engelli bireylerin tahliyesi 114

8.1. Zihinsel Özürlü Bireylerin Tahliyesi 116

8.2. Fiziksel Engelli Bireylerin Tahliyesi 116

xiv

8.3. Görme Engelli Bireylerin Tahliyesi 117

8.4. İşitme Engelli Bireylerin Tahliyesi 118

BÖLÜM 7 120

ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON 120

1. Sunuş 120

1.1. Bölüm kompozisyonu 120

1.1.2. Öğrenme Çıktıları 120

1.2. Genel Bilgi 120

1.3. Acil durum organlarının birleşik gücü 121

2. Polis 123

2.1. Sorumlulukları ve örgüt yapısı 124

2.1.1. Stratejik Seviye 124

2.1.2. Polis Bölgeleri 124

2.1.3. Polisin çalışmaları 125

2.1.3.1. Genel çalışma koordinasyonu 125

3. İtfaiye & Kurtarma 127

3.1. Görevler 127

xv

3.1.1. Olayın teknik yönetimi 128

4. Kamu Sağlığı birimi (EMS/EMT vs) 128

4.1. Genel 128

4.2. Bölgesel Acil Tıbbi Hizmetler 129

5. DEMA 130

5.1. Bölgesel Acil Hizmetler (DEMA) 130

6. Olay görev yönetimi 131

6.1. Acil durum çağrı merkezi 132

6.1.1. Sevk merkezi (Polis / İtfaiye & Kurtarma / Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon

Merkezi -AMK) 133

6.2. Özet 134

BÖLÜM 8 137

KÜLTÜREL VE TARİHİ ESERLERİ KORUMAYLA İLGİLİ KANUNLAR,

YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR 137

1. Sunuş 137

2. Etik İlkeler 140

3. Direktifler ve Sözleşmeler (anlaşmalar) 143

xvi

3.1. Yapılarda Yangın Güvenliği için Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Elektrik

Kabloları) (CPR) 143

3.1.1. Amaç 143

3.1.2. Kapsam 145

3.2. 2 Mayıs 2014 tarihli ve (AB) 447/2014 sayılı Avrupa Komisyonu Başvuru

Tüzüğü (EU) 447/2014 146

3.2.1. Amaç 146

3.2.2. Kapsam 146

4. Direktifler 146

4.1. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi – 89/106/EEC 146

4.1.1. Amaç 146

4.1.2. Kapsam 147

4.1.3. Uygulama Alanı 148

5. Standartlar 148

5.1. EN 50575 148

5.2. EN 50399 149

5.3. NFPA 909 149

xvii

5.4. EN 13501-6 150

5.5. EN 60332-1-2 150

5.6. EN 61034-2 150

5.7. EN 60754-2 150

5.8. EN 13501 150

5.8.1. Çatı 151

5.8.2. Materyal 151

6. Anlaşmalar ve Akitler 151

6.1. Avrupa'nın mimari mirasını koruma sözleşmesi (3.10.1985) 151

6.2. Avrupa 2020 Stratejisi 152

6.3. Avrupa Çevre Politikası 152

BÖLÜM 9 154

YENİ TEKNOLOJİLER 154

1.Sunuş 154

2. Ses dalgalı yangın söndürücüler 154

3. Su buharı sistemleri 156

xviii

4. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR) 158

5. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi 159

6. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı 160

7. Kişiselleştirilmiş sesli duman alarmı 161

8. Kablosuz internet bağlantılı yangın detektörü 162

9. Kablosuz ısı detektörü 162

10. Işın detektörleri 163

REFERANSLAR 164

ALIŞTIRMA SORULARI 174

CEVAPLAR 202

PROJE TOPLANTI FOTORAFLARI 213

FAALİYETLER 217

xix

ŞEKİL LİSTESİ

BÖLÜM 1

Şekil 1. Yangın ve patlama müdahaleleri yüzdesi 2

Şekil 2. İl bazında yangın ve patlama vakalarının dağılımı 3

Şekil 3. Acil durumlarda pek çok güçlük yaratan tamamen taştan yapılmış bir şehir:

The “Sassi” of Matera 5

Şekil.4. Turin merkezinde Royal Rider’da 2016 yılında çıkan yangın. Alevler söz

konusu bina ile sınırlı kalmıştır. 9

Şekil 5. Marche’deki tesisler ve küçük tiyatroların bölümleri 13

Şekil 6. Bari’deki Petruzzelli Tiyatrosu. Yangından önce ve 2007 yılında yangına

dayanıklı malzemelerle restorasyonundan sonra 14

BÖLÜM 2

Şekil 1. Tarihi binalarda yangın güvenliği sağlayacak dört temel ilgili grup 17

Şekil 2. İtfaiye binalarda yangın güvenliği sağlama sürecinde işbirliği yapmak üzere

davet edilmelidir 18

Şekil 3. Tarihi binalarda yeni binalar için belirlenen mevcut yangın güveliği

standartlarına göre tahliye güzergâhlarını düzenlemek her zaman mümkün

olmayabilir. İtfaiye binanın bu özelliğini biliyor olmalıdır 20

Şekil 4. Proje Çevrim Yönetimi 21

xx

Şekil 5. Yangın anında ilk müdahale eğitiminde çalışanların yangın söndürücüleri

uygun bir şekilde kullanma eğitimleri 22

Şekil 6. Binada yapılan restorasyon çalışmaları ve diğer değişiklikler binanın

yangından korunmasında olumsuzluk yaratabilir bu yüzden yangın güvenlik

önlemleri çalışmalar başlamadan önce yazılı olarak hazırlanmalıdır 23

Şekil 7. Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken İtfaiyecilerle işbirliği yapılmalıdır 26

Şekil 8. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için yetkili merciler de haberdar

edilmelidir 27

Şekil 9. İtfaiyenin acil mücadele kapasitesi ve ayrıca erişim yolları ve alanları, bina

etrafındaki itfaiye araçları için su tedarikleri düzenli olarak kontrol edilmelidir 32

Şekil 10. Tahliye güzergâhları ulaşımı kolay olacak şekilde iyileştirilmeli ya da en

azından mevcut standartlara yakın hale getirilmelidir 33

Şekil 11. Görevlendirilmiş kişiler (binayı tanıyan sorumlu kişi) itfaiyecilerle iletişim

kurmak ve başarılı bir müdahale için bilgi sağlamak üzere eğitileceklerdir 33

Şekil 12. Her bir dış denetimden sonra bir kapanış toplantısı düzenlenmelidir.

Kapanış toplantısı binaların yangın güvenliği sistemlerinde değişiklikler ve düzeltici

faaliyetler yapılması için oldukça faydalı olmaktadır 34

BÖLÜM 3

Şekil 1. Safranbolu’da tarihi bina yangını – 08 Ekim 2018 35

Şekil 2. Yangın önleme üçgeni 37

xxi

Şekil 3. Safranbolu’da tarihi bir binada yangın 38

Şekil 4. Çöp konteynerlerinin binadan güvenli bir şekilde uzak olması gereklidir.

Fotoğrafı çeken: Mateja Gris, SZPV 40

Şekil 5. Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Fotoğrafı çeken:

Mateja Gris, SZPV 40

Şekil 6. Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir. Fotoğrafı çeken: Gašper

Golob, SZPV 41

Şekil 7. Elektrik tesisat ve aletleri 42

Şekil 8. Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği

yerler yangının yayılmasına imkan sağlayabilir. 43

Şekil 9. Çalışanların yangın başladığında onu söndürmek üzere eğitilmeleri

gereklidir. Fotoğrafı çeken 44

Şekil 10. Safranbolu’da tarihi binada yangın 45

Şekil 11. Eski Safranbolu’da dar bir sokak 45

Şekil 12. Çek Cumhuriyetinde Český Krumlow’da dar bir kale girişi 46

BÖLÜM 4

Şekil 1. "Brandforløb" kitabından bir fotoğraf. Tek alevli ateş ile (ışık) ateş çıkaranı

(sigara) göstermektedir. 49

xxii

Şekil 2. Tutuşma ısıyı ortaya çıkaran kimyasal bir süreçtir. Temel olarak yakıt

oksijenle tepkimeye girer ve sonucunda karbondioksit ve çeşitli kalıntılar açığa

çıkar. 50

Şekil 3. Bu fotoğraf farklı türde alevleri göstermektedir. Alevin farklı renleri,

tutuşma, sıcaklık vs değerleri konusunda bilgi vermektedir. Soldaki tipik bir

difüzyon alevi iken sağdaki de tipik bir premiks alevdir. 50

Şekil 4. Yangını çıkaran üç faktörü gösteren yangın üçgeni 51

Şekil 5. Solda müstakil bir yangın sağda ise odadaki yangın gösterilmektedir. 53

Şekil 6.Erken süreç kırmızı renkle solda işaretlenmiştir. Sağda ise takip eden süreçte

yangın üzerinde etkisi olabilecek faktörler gösterilmiştir. 54

Şekil 7. Solda ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir. Sağda ise ilk ateşe örnek

görülmektedir. 55

Şekil 8. Solda kanepeye düşen mum yangını başlatan ilk ateştir. Sağda ise yangın

sürecindeki ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir 56

Şekil 9. Sağda dumanın tavana doğru nasıl yükseldiğini ve yanlara doğru nasıl

büküldüğünü görülmektedir. Yine sağda “erken yangın süreci” kırmızı ile

işaretlenmiştir. 57

Şekil 10. Tutuşma aşaması, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen

ilerlemiş yangına geçişi tanımlar. Bu aşama, ateşten yayılan ısı ile baca gazı tabakası

odayı tutuşturacak kadar büyük olduğu zaman başlar 57

xxiii

Şekil 11: Bütün yanıcı materyallerin yandığı tamamen ilerlemiş mekan yangını. 58

BÖLÜM 5

Şekil 1. Sarıaltınlar Konağı 69

Şekil 2. Kalealtı İlkokulu 70

Şekil 3. Galatasaray Üniversitesi yangını 72

Şekil 4. Erbil evi, tarihi Safranbolu evlerinde tipik merdiven boşluğu 73

Şekil 5. Erbil evi, Safranbolu evlerinde çatı katı 74

Şekil 6. Su buharlı sistemler, Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri A.Ş. 79

Şekil 7. FM200 gazlı söndürücü sistemler 80

Şekil 8. Erbil konağı, Safranbolu’da engebeli arazi 81

Şekil 9. Arasta, Safranbolu’da dar sokaklar/yakın binalar 81

Şekil 10. A Sınıfı Köpük Uygulama 82

Şekil 11. Yangın sensör ve uyarı sistemlerinin bileşenleri 90

Şekil 12. İyonlu duman detektörünün çalışma prensibi 91

Şekil 13. Fotoelektrik duman detektörlerinin çalışma prensipleri 92

Şekil 14. Köpüklü portatif yangın söndürücü 96

xxiv

Şekil 15. Karbondiyoksitli portatif yangın söndürücü 96

Şekil 16. Kuru kimyasallı portatif yangın söndürücü 97

BÖLÜM 6

Şekil 1. Tahliye İşareti 101

Şekil 2. Tarihi bina yangını 102

Şekil 3. Tahliye Yöntemleri 103

Şekil 4. Binalar için örnek tahliye planı 106

Şekil 5. Okul binasından tahliye faaliyeti uygulamasına örnek 107

Şekil 6. Çatıdan tahliye uygulaması örneği 108

Şekil 7. Yangın merdiveni aracılığıyla tahliye uygulaması 108

Şekil 8. Tahliye Ekibi 109

Şekil 9. Yanmış bir bina 114

Şekil 10. Yanmış bir bina 114

Şekil 11. Engelli kişilerin sınıflandırılması 115

BÖLÜM 7

Şekil 1. DEMA logosu 130

xxv

Şekil 2. DEMA tesisleri 131

Şekil 3. Acil durum çağrı merkezi 132

Şekil 4. Sevk merkezi 133

Şekil 5. Günlük etkinliklerde eylem alanları 135

Şekil 6. Önemli olaylarda olay alanı 136

BÖLÜM 8

Şekil 1. CPR yangın oranı sınıflandırması 143

Şekil 2. Kabloların CE işaretleri 144

Şekil 3. CPR kapsamında kablo sınıflandırması 145

Şekil 4. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi 147

BÖLÜM 9

Şekil 1. Ses dalgalı yangın söndürücü 156

Şekil 2. Su buharı sistemleri 157

Şekil 3. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR) 158

Şekil 4. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi 159

Şekil 5. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı 160

xxvi

Şekil 6. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı 161

TABLO LİSTESİ

BÖLÜM 2

Tablo 1. Periyodik teftiş kontrol listesine bir örnek 30

BÖLÜM 6

Tablo 1. Yapı malzemelerinin ağır yük ve yangın koşullarındaki performanslarının

kıyaslanması 70

Tablo 2. Safranbolu belediyesi yangın istatistikleri (2013-2017) 74

2

1 BÖLÜM

RİSK ANALİZİ VE RİSK DEĞERLENDİRME

1. Risk analizi ve risk değerlendirme

1.1. Tarihi binaların bakımında güvenlik

Problemle karşılaşıldığında yangından koruma, mimari ve şehir mirası gibi üç

temel prensibe odaklanmak önemlidir. Birincisi orada yaşayanları, kurtarıcı ve

kullanıcıları yangının etkilerinden korumaktır. İkincisi, binayı veya şehrin o

kısmını yangından korumak, çıkış yollarını veya kurtarıcılar için erişim yollarını

açmak; üçüncüsü ise söz konusu bölgelerde tarihi özellikleri ya da ana

karakteristiklerini olumsuz yönde etkilemeden yangının etkilerini azaltacak

önlemleri almaktır.

1.2. İtalya’daki tarihi binaların yapısı

Diğer Avrupa ülkelerinin aksine, tarihi şehirlerdeki binalar çoğunlukla ahşaptan

yapılma olup yüksek yangın riskiyle karşı karşıyadır. İtalya’da çoğu binalar eski

tarihsel geleneklere bağlı kalınarak kâgir, tuğla veya doğal taştan yapılmıştır.

Nuraghe e Dolmen, İtalya’daki taştan yapılma tarihi prehistorik yapılara örnektir ve

eski Roma inşaat geleneğine uygun olarak tüm ülke topraklarında tuğla, tonozlar ve

kemerli geçitlerin kullanımını yayılmıştır.

Bu tarihi İtalyan şehirleri yangına karşı korumalıdır anlamına gelmemektedir.

Taş yapılardaki yatay düzeylerin çoğu, çatı katları ve benzeri yerler ahşap kirişlerle

desteklenmektedir. Bu tür yapılar bazı olumlu özelliklere de sahiptir. Bunlardan

birincisi, tek bir binada çıkan yangın nadiren diğer binalara sıçrar. Genellikle

yangın binanın iç kısımlarında kaldığı için, alevlerin çevreleyen duvarları geçmesi

ve diğer binalara yayılması mümkün değildir.

3

Bu durum, İtalya'da, yangın riskini azaltma çabalarından vazgeçilmesine neden

olmaktadır. Şehrin bazı kesimlerinde binaların sık olması sebebiyle kurtarma

ekipleri için erişim yolları ile geçitlerin tespiti ve kolaylaştırılması önemlidir.

İtalyan İtfaiye Teşkilatı'nın iç faaliyeti hakkındaki yıllık raporda, tarihi alanlarda bu

azalmış risk faktörü açıkça gösterilmiştir.

Şekil 1’de, yıllar boyunca İtalya’daki patlama ve yangınların sebepleri kömür (%

32.5), atık maddeler (% 88.2), binek otoları (% 5.7), çalılıklar (% 5.5) iken “ahşap

destekli yapıların” sadece % 0.5 olduğu göz önünde bulundurulduğunda toplam

operasyonların %35’inden öteye gidememiş olduğu gösterilmektedir.

Şekil 1. Yangın ve patlama müdahaleleri yüzdesi

Bu durum, havaalanları, sanayi faaliyetleri, atık imha işlemleri bulunan Roma

haricinde, sınırlı koşulların mevcut olduğu İtalya’daki, yaz günlerinde yaygınlaşan

orman yangınlarını da kapsayan, kurtarma çağrılarına benzer.

4

Şekil 2. İl bazında yangın ve patlama vakalarının dağılımı

Bu çerçevede yangın önlemlerinin olmadığı ya da zayıf olduğu

düşünülmemelidir.

Bu konu İtalyan durumunun çeşitli özelliklerine atıfta bulunarak dikkatle ele

alınmıştır ve bu nedenle, tek binaları göz önünde bulundurarak –hasarın yayılması

olasılığına dikkat etmektense anında müdahale ve geçitlerle ilgili problemlere

lojistik çözümler bularak, içlerinde en hassas olanların özellikleri üzerinde

çalışılmaktadır.

1.3. Tarihi şehirlerde bütün olarak güvenlik

Yangın durumunda tarihi şehirler ve onların güvenlikleri konusu kendi kentsel

morfolojilerinden gelmektedir. Bu morfoloji, büyük metropollere kıyasla daha

kaliteli yaşam sunmalarından dolayı en önemli ilgi kaynağı olan, genellikle trafiği

daha az ve tek bir kütleden oluşan binalarla estetik güzelliğe bağlıdır.

5

Bu alanda çözümün ana prensibinin, park alanlarını, trafik ulaşım alanlarını,

ticari unsurların pozisyonlarını ve güzergahların akışkanlığını engelleyen her şeyi

sınırlayan şehir kanunlarına bağlı olduğu aşikârdır. Yangın durumunda alanın

boşaltılması ve yardımın ulaşılabilir olması çok önemlidir.

İtalya İç İşleri Bakanlığı, İtalya Yangın, Kamu Kurtarma ve Sivil Savunma

Bakanlığı ve Lojistik ve enstrümental kaynaklar Merkezi Yönetimi (Kentsel

alanlara erişilmesi zor teknik kurtarma amaçlı yeni konsept araçlar (tarihi

merkezler - veicoli di nuova concezione per il soccorso tecnico in aree urbane di

difficile accessibilità (centri storici)” olarak adlandırılan) yenilerde bir davet ihalesi

yayınlayarak İtalya’daki tarihi şehir bölgelerinin özel durumlarını tasarlanacaklar

bağlamında gerekli becerileri de kapsayacak şekilde açıklığa kavuşturmuştur.

Yeni bir kurtarma aracının belirli bir projeyle alındığı tarihsel şehirler için

prensipte özel durumlar: 1. Dar ve sıkışık caddeler 2. Seyahat zorluğu yaratan sabit

araçlar 3. Kısa yarıçaplı dönemeçler 4. Konut bloklarına ulaşma güçlüğü 5. Düşük

kavrama faktörlü dik tepeler ve yokuşlar 6. Çoğunlukla yetersiz ve mevcut

olmayan su kaynakları

6

Şekil 3. Acil durumlarda pek çok güçlük yaratan tamamen taştan yapılmış bir

şehir: The “Sassi” of Matera

Bütün bu konulara uygun şehir kanunları olmadığı aşikârdır. Hidrolik ağların

uygulanması (operasyonlar genellikle pahalı ve uygulaması zordur) ve belli

alanlarda park yapmanın yasak olması dışında - örneğin şehir merkezinden uzakta

silo park alanlarının ve toplu taşım hizmetlerinin sağlanması – çoğu durumlarda

önlemler, bu güçlüklerle mücadele edecek araçların sağlanması, alanın uydudan

izlenmesi ve afetzedeleri kurtarıcılarla buluşturmaya yardımcı olunması gibi teknik

konularla ilgili olmayabilir.

Yeni araçlar tasarlarken İtalyan İtfaiye Departmanı tarihi şehirlerde hareket

kabiliyetine sahip olan teknik özelliklere odaklanmıştır. Bu özellikler: küçük

boyutlarda, yüksek manevra kabiliyetine sahip, iyi bir güç / ağırlık oranına sahip,

yüksek güvenlikli, kullanımı kolay ve bakım maliyeti düşük olma.

Diğer bir deyişle, tarihi şehirlerimizin daha çok yayaların hareketine uygun

yapısı yangın durumunda belirsizliğin ana sebebi olabilir – bu nedenle

7

yaralanmaların önlenmesi ve yaşam kalitesi arasında enine boyuna düşünmek

gerçekten önemlidir.

2. Tarihi konutlarda güvenlik

Tarihi binaların hassasiyeti konusunda 2008 yılında Trento Özerk Bölgesi Daimi

İtfaiye Müdürlüğünden mimar Roberta Lenzi tarafından Trento’da yapılan ve

aşağıdaki konuların çoğunun tartışıldığı konferansa atıfta bulunacağım.

Tarihi şehirlerde bulunan tarihi konutların çoğunun farklı inşaat türleri, farklı inşaat

teknikleri ve zamanı vardır. Bu da genellikle acil durumlarda yardımı idare etmek

ve önlem almak için gerekli standart çözümleri belirlemek üzere önemli

dönüşümlere tabidir.

Bu özellik sınırlı bir alana mahsus kritik konular düşünüldüğünde, diğer bir deyişle

tek bir konut birimi için önemli bir risk değerlendirilirken, özel hassas durumlar

yaratabilir.

Tarihi şehirlerdeki binaların hassas unsurları güvenlik ve koruma konularını

tanımlayan farklı parametrelerle ilintilidir. Bunlar, çözümleri standartlar arasında

bulunamayan sürekli farklı problemler önermesi sebebiyle planlamanın zorluğu

açısından düşünülmesi gereken özelliklerdir.

Bu faktörler, yapısal tepkileri tahmin etmeyi zorlaştıran ahşap yapı

malzemelerinden, eksik tahliye güzergâhı ağlarına kadar çeşitlilikler gösterir. Bu

binaların içinde bina sakinlerinin hayatı kadar önemli kıymetli unsurların da

olduğunu unutmamak önemlidir. Tarihi kentlerin fonksiyonel dönüşümleri

olgusunun da risk faktörlerini büyük ölçüde artırdığının bilinmesi de önemlidir.

Bu orijinal konsepten farklı olarak kullanımda değişikler olduğunda, arıza ve

bozulma durumunda kendileri risk oluşturan modern teknolojik makine ve araçların

8

kullanımında artış olduğunda ve hem miktar hem dağılım açısından insan akışının

olduğu durumlarda ortaya çıkmaktadır.

Bütün bu problemlerle nasıl başa çıkılacaktır? Cevap çok kolay değildir. Bina

sakinlerinin hayatı kritik bir konu olarak tanımlanabilir – ikinci konu da bazı

ortamların hassasiyeti sebebiyle (boyalı tonozlar, kaliteli mobilyalar ...) acil durum

operasyonlarının yangından daha zarar verici olduğudur.

En önemli konu ise operasyonun gerçekleşeceği yerlerin bilinmesidir. İç yerleşim

alanlarının gerçek yapılarının güncellenmesi ve İtfaiye Departmanlarına dağıtımı

oldukça önem arz etmektedir ancak henüz gerçekleşmemiştir. Haritalarda

kaydedilmemiş olan iç yerleşim alanlarının sürekli değişmesi sadece potansiyel

hassas durumlar yaratmakla kalmamakta, aynı zamanda kurtarma operasyonlarında

söz konusu bölümlere nasıl ulaşacağını anlamak zorunda olanlara zorluklar

çıkarmaktadır.

İkinci bir ilginç düşünce, özel ilk yardım bölgeleri oluşturmak olabilir. Her bir evi

donatmak yerine yerleşim birimlerini belirleyerek donanımlı mini ilk yardım

birimleri oluşturmak bir çözüm oluşturabilir.

3. Özel tarihi binaların güvenliği

Mimari ve çevresel özellikleri sebebiyle koruma altına alınması gereken; kalite ve

hassas durumlarından dolayı istisnai bir durum oluşturan özel binalarla ilgilenmek

farklı bir konudur.

Bu durumda insanların ve kurtarıcıların güvenlik ihtiyaçlarının yanı sıra diğer

gereklilikler yapının korunması ve hasarın en aza indirgenmesi ile ilgili olup bazen

kötü sonuçlar yaratmaktadır.

9

İnsan güvenliğinin en önemli sayılıp, yapının korunmasının sadece bir sigorta

konusu olduğu Anglo-Saxon dünyasında olanların aksine İtalya’da malların

korunması ile ilgili belli kurallar vardır: Ascoli Piceno İli İtfaiye Departmanından

gelen bir belgeye göre “yangın durumunda, insan hayatının kurtarılmasının yanı

sıra kültürel mirasın korunması da ayrıca gereklidir. Yangın önleme güvenliği

ötesinde ayrıca koruma, güvenlik, restorasyon …. gibi farklı konulara odaklanmak

da gereklidir. Bunlar koordineli bir şekilde ele alınmadığında aralarında çatışma

yaratacak farklı ve karmaşık çalışma alanlarıdır. İtalya’da teknik koruma kuralları

genellikle kamu binaları ve korunmaya tabi olanları kapsayan “konu faaliyetleri”

ile tanımlanmış bir yöntemle ilgilidir.

Bu durumlarda yangın güvenliği sadece insan hayatının korunması değil hem

tarihi binaları hem de içindekileri kapsayacak şekilde malların korunmasını

sağlamalıdır. Korumalı bir mülkün koruma ihtiyaçları, çoğunlukla belirleyici bir

yaklaşım tarafından dayatılan tanımlara uymayı güçleştirir.”

Yasama açısından binalar özel kullanım karakteristiklerine göre sınıflandırılırlar

ve güvenlikle ilgili özel yönetmelikler sıklıkla güncellenir.

Prensipte bu binalar 3 büyük yasal kategoriye göre sınıflandırılır: tarihi binalar

için özel yönetmelikler: müzeler, çarşılar, galeriler, kütüphaneler, arşivler; tarihi

binaların “kullanımına bağlı” için diğer yönetmelikler: oteller, tiyatrolar, ofis

binaları, okullar, hastaneler ... ve kiliseler, sivil binalar, anıtlar gibi diğer tarihi

binalar için yönetmelikler…

Kurallar mevcut durumu düzenleyen ve güvenlik açığı geçmişte takviye edilmiş

tarihi bir varlığın güvenliğini ve korumasını garantileyen olmak üzere iki geniş

kategoriye ayrılır. Ve biraz daha karmaşık bina yapıları hassasiyet açısından

karmaşık faaliyetler alanına dönüştürülür ki bu da çok ayrıntılı bir tasarım kontrolü

gerektirir.

10

Bununla birlikte, çok değerli binalarda tasarım koşullarında kurallarda sapma,

özellikle yapısal sorunlarla ilgili olarak, yönetim ve çalışanların sorumluluklarına

daha keskin dikkat göstererek bu istisnayı dengelemeye çalışma konusuna ihtiyaç

duyulduğu açıktır.

Şekil.4. Turin merkezinde Royal Rider’da 2016 yılında çıkan yangın. Alevler

söz konusu bina ile sınırlı kalmıştır.

2016 yılında Kültürel Miras ve Yangın Koruma Bakanlığı bir doküman

hazırlamıştır. Bu belgede, planlar ve yapısal düzenlemelere uymayı basitleştirmek

ve yönetmek için çözümler sunulmaktadır.

Riskler değerlendirildikten sonra bu göstergeler eşdeğer düzeyde yangın

güvenliği sağlayabilecek tasarım ve yönetim çözümleri bulmak için tasarımcılara

yardımcı olacaktır.

Bu sebeple, her durumda tarihi binaların yangından korunması, projelerin

tasarım ve uygulanması ile itfaiyenin sağlayacağı önleyici hükümlerle olacaktır.

2011 yılına ait DPR’de atıfta bulunulan yangından korunma yönetmeliği

“korunmaya tabii binalar”ı kapsamaktadır; ve eski listeye kıyasla yeni bir formülle

11

brüt alan ve miktarlardan bağımsız olarak halka açık kütüphane, arşiv, müze,

galeri, sergi salonları gibi “değerli binalar” için, ayrıca 25 yataklıdan fazla oteller,

100 koltukludan fazla tiyatrolar, 300 kişiden fazla çalışanı olan ofisler, 100’den

fazla öğrencisi olan okullar, 25 yataklıdan fazla hastaneler vs. için özel kuralları

tanımlar.

Bu tip binalar için şunlar öngörülmektedir:

Projenin sunumu ve çalışmanın başlamasının ilanı

Yerel İtfaiye Müdürlüğü tarafından teknik teftiş

Teftişin amacı öngörülen hükümlere uyum, ayrıca çalışmanın sonunda bütün

gerekliliklerin yerine getirildiğinden emin olmak için yangın güvenlik

gerekliliklerinin geçerliliğini ve itfaiyecilerin o bina için “Yangın Önleme

Sertifikası” verdiğini doğrulamaktır.

Bununla birlikte bahsedildiği üzere, belirlenen teknik kurallara uymayı

zorlaştıran çok çeşitli engeller nedeniyle düzenleme işi genellikle çok zordur.

Bu zorluklar değişik özelliklerde olabilir:

Sitenin konumu

Dışarıyla iletişim

Ayrılmalar

Acil durum araçları alanına erişim

Örneğin, alana erişim ve acil durum araçlarının kombinasyonu tarihi

merkezlerde genellikle bulunmayan geniş alanlar gerektirir.

12

Diğer problemler binanın yapısal özelliklerinden kaynaklanır, örneğin ateşe

dayanıklılık, ateşe tepki, bölmeler, merdiven ve geçitlerin yapısı vs. Burada asıl

önemli konu, farklı sorunlar ve karmaşık çözümler yelpazesi ortaya koyan kirişler,

sütunlar ve döşemeler gibi ahşap kısımların ateşe dayanıklılığıdır.

Ayrıca toplu tahliye için alınacak önlemlerle ilgili problemler vardır

(kalabalıklaşma, akış kapasitesi, toplu çıkış koridorlarının uzunluğu, çıkış

rotalarının özellikleri, çıkış rotalarının genişliği ve sayısı … )

Çoğu zaman binanın tarihi yapısı toplu tahliye için gerekli minimum ölçülere

izin vermez – çoğunlukla 80/90 cm.’den daha az. Yüksekliğin 2 metreden daha az

olduğu durumlar da vardır veya bazı durumlarda koridorların aşırı uzun olması (tek

yönlü ya da yönü olmayan) sebebiyle tarihsel özellikleri tespit etmeden veya

sadece belli noktalara izin verilmesi nedeniyle dış merdivenleri yapmak

imkânsızdır.

Sıklıkla, koridorları 80/90 santimetre olan ve yüksekliğin 2 metreden az olduğu

ve aşırı uzun koridorları olan (tek yönlü ya da yönü olmayan) ve dolayısıyla toplu

tahliye için gerekli koşulları sağlamayan tarihi yapılar mevcuttur. Dolayısıyla da

tarihsel özellikleri tespit etmeden ya da sadece yapacak bir yer olmamasından vs.

dolayı dış merdivenleri yapmak imkânsızdır.

“Naspi” ya da yangın musluğu borularının döşenmesi için gerekli iş, otomatik

söndürme sistemleri ya da yangın sensör ve alarm sistemlerinin kurulumu kadar

karmaşık olabilir. Benzer problemler kablo ve boru hatları için de mevcuttur:

sensör, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, görünen yerlerde binanın estetiğine

uygun yerleştirilmiş güvenlik uyarı levhaları, güvenlik yönetimi (acil durum planı,

bilgilendirme ve eğitim, güvenlik talimatları)

13

İtalya’da tarihi binaların yeniden yapılması durumunda (orijinaline sadık

kalınması sebebiyle) yangın yönetmeliklerinden sapmalar olabilir.

Bununla birlikte kurallardan sapmak için İtfaiye Müdürlüğüne resmi olarak

başvuruda bulunmak gerekir. Başvuru ekinde, feragat edilecek hükümlere

uyulmamasından kaynaklanan ek riski değerlendiren bir rapor ve yanı sıra ek riski

dengelemek için uygun görülen teknik önlemlere ilişkin bir öneri ile desteklenen ve

itfaiye uzmanı tarafından imzalı doküman olmalıdır.

Başvuru, ya hemen onaylayan ya da fazladan veya farklı çözümler sunduktan

sonra projenin yürütülmesinin uygunluğuna karar veren İtfaiye Müdürlüğü

Komisyonu tarafından dikkatlice incelenir,

Özel bir örnek: Tiyatrolar

Avrupa’da- ve özellikle İtalya’da – önemli bir kültürel miras olarak korunması

gereken paha biçilmez tarihi ve sanatsal özellikte tarihi tiyatrolar mevcuttur.

Çoğunlukla, şehirler açısından son derece karmaşık olarak, yeterli tahliye

güzergâhı olmayan ve etraflarında dar alanlar olan tarihi merkezlerde bulunurlar.

Bazen, soylu ailelerin eğlencesi olarak tarihi binaların içerisine eklenmiş

olabilirler. Bu bağlamda tiyatronun yukarıda bahsedilen sorunları olabilir (yangın

önlemede kabul edilmiş kuralları uygulayarak operasyonu içeriden yönetmenin

zorluğu/imkânsızlığı)

Proje, mimari yapılar konusunda derin bilgi ve bozmaktan ziyade korunması

gereken eski bina sanatının kanıtları olan tarihi ve sanatsal değerleri korumaya ilgi

göstererek yönlendirilmelidir.

14

Şekil 5. Marche’deki tesisler ve küçük tiyatroların bölümleri

Tarihi tiyatrolarda, tarihsel ve sanatsal değere sahip, değerli kumaşlarla

kaplanmış, dekorasyonlar ve zarif ahşap rölyefler gibi ahşap yapıların olması

sebebiyle yangın riski vardır.

Bu tür binalarda yangın güvenliğini artırmak, binanın orijinal özelliklerini

korumakla çakışması sebebiyle, mimari ve dekoratif mirasla ters düşmektedir.

Mevcut koruma yönetmeliklerine uymak için yoğun ve geri dönülemez

müdahaleler gereklidir.

Ayrıca çoğu durumda henüz çözülememiş iç ve dış tahliye güzergâhı ile

bağlantılı kalabalık alanlar sorunu da mevcuttur. Bu alanlar bu problemler

düşünülmeden tasarlandığı için yapılan müdahaleler proje mantığına ters

düşmektedir. Bütün bu özellikler tiyatroları, diğerlerinden daha fazla, yeniden

yapılanma ve restorasyon durumunda yürürlükte olan kurallardan farklı kılan

yapılar olarak ortaya çıkarır.

Bu istisnaları dengeleyen başlıca unsur dekorasyon ve mobilyaları yangına

dayanıklı maddelerden seçmek olabilir. Bu bağlamda, hem yangından koruma hem

de restore edilmiş binanın genel imajı açısından oldukça kaliteli de olur.

15

Şekil 6. Bari’deki Petruzzelli Tiyatrosu. Yangından önce ve 2007 yılında yangına

dayanıklı malzemelerle restorasyonundan sonra

Kullanıcıların güvenliği ile ilgili olarak da bunun büyük ölçüde seyircilerin

davranışına ve daha güvenli bir alana en kısa zamanda tahliye olabilme

yeteneklerine bağlı olduğu açıktır, çünkü uygun tahliye güzergâhları

bulunmamaktadır.

Aşırı duman ve iletişimin kesilmesi gibi durumlarda bile kolaylıkla anlaşılabilen

kesin ve açık bir acil tahliye sisteminin tasarlanması ve uygulanması kesinlikle

gerekli görünmektedir.

16

BÖLÜM 2

RİSK YÖNETİMİ

1. Giriş

Tarihi binalar ve kültürel alanlarda alınacak minimum güvenlik seviyesi

uluslararası seviyede (bakınız Bölüm 1) tanımlanmıştır. Yangın güvenliği seviyesi

ulusal kanun ve yönetmeliklerde daha kesin bir şekilde tanımlanır. Tanımlanmış

hedefe – yangın güvenliğinde belli bir seviye- ulaşmanın yöntemi pek çok faktöre

dayalıdır ancak bu, her zaman özellikle mekânların sahipleri olmak üzere toplumun

bilinçlenmesi ile başlar çünkü yangın her an her yerde çıkabilir.

Büyük mekânlarda yangın güvenliği sorumluluğu mekân sahipleri, mekânın

yöneticisi, bina yöneticisi, risk değerlendiricisi, çalışanlar ve her gün kullananlar

arasında paylaştırılabilir. Burada asıl yük kaynak sağlayıcılardadır. Genellikle

maddi kaynaklar sorun olabilir, çünkü tarihi binalarda uygulanacak yangın

güvenliği önlemleri çoğunlukla daha karmaşıktır ve sıradan binalara kıyasla çok

daha pahalıdır. İnsan gücü kaynakları bazı küçük topluluklarda, uzak mekânlarda

vs. kritik olabilir. Becerikli bir yönetici çözümler bulabilir. Örneğin, iyi yönetilen

tarihi binalar yerel ve hatta uluslararası turizm sayesinde bir gelir elde edebilirler

böylelikle yerel ve ulusal yetkililerden destek ve bütçe alabilirler.

İtfaiyeciler açısından itfaiye ile tarihi binaların sahipleri dahil olmak üzere yerel

yangın gönüllüleri arasında iyi bir iş birliği oluşturmanın toplumla ilişkiler

üzerinde ve sonuç olarak itfaiye müdürlüklerinin maddi kaynakları üzerinde olumlu

bir etkisi vardır. İtfaiyeciler mekânları tanıdıkları zaman yangına müdahale

konusunda daha iyi hazırlıklı olurlar.

Yukarıda bahsedilenleri özetleyecek olursak, tarihi binalarda arzulanan seviyede

yangın güvenliği oluşturmak için en az dört ilgili grubun olması gereklidir: tarihi

17

binanın korunmasıyla ilgilenen bina sahibi, yerel ya da ulusal yetkili, itfaiye ve

topluluk. (Bakınız Şekil 1)

Şekil 1. Tarihi binalarda yangın güvenliği sağlayacak dört temel ilgili grup

Yangın güvenliği yönetimi politikası mekanların genel yönetim politikalarına

dahil edilmelidir. Önerilen yaklaşım yangın tehlikesinin belirlenmesini yangın

güvenliği önlemleri ile birleştiren, güvenlik önlemleri için kaynaklar sağlayan,

gelişmiş araçlar kullanan ve bu bölümde bahsedildiği şekilde proaktif yangından

korunma organizasyonu sağlayan örgütsel davranışı destekleyen bir yönetim

işletim sistemi [1] uygulamaktır.

Bu el kitabı itfaiyeciler ve diğer ilk müdahale ekibi için hazırlandığı için tarihi

binaların yönetimini ayrıntılı bir şekilde açıklamaya gerek yoktur. İtfaiyecilerin,

bina sahibi ya da yöneticisiyle iletişimini kolaylaştırmak için ve nihayetinde

müdahalenin daha etkili olabilmesi için uygun yönetim yaklaşımını bilmeleri

gereklidir.

itfaiye

toplummal

sahibi

Yetkili

18

2. Yangın güvenliği yönetimi yaklaşımı

Tarihi binalarda, temel yangın güvenliğinin yanı sıra iki hedef daha

bulunmaktadır: tarihi binaların ya da en azından bir kısmının korunması ve sanat

eserleri ile diğer kültürel öneme haiz eserlerin korunması. Bina kullanılırken başka

hedefler de eklenebilir: binadaki işlerin aksamasının önlenmesi veya en azından

sınırlandırılması. Bu hedefler bina sahibinin ya da yöneticisinin genel yönetim

politikalarına yangın güvenliği yönetimi politikasını da dahil etmesini

sağlayacaktır. Yüksek standartlarda yangın güvenliği desteklenecektir ve eğer

mümkünse yangın güvenliği el kitabı ya da benzer bir dokümana yazılacaktır.

İtfaiye tarihi binalarda arzulanan seviyede yangın güvenliği sağlama sürecinde

önemli bir rol oynayabilir. Genellikle tatbikatların süreç planlama, denetim ve

performansları sırasında itfaiye davet edilir.

Şekil 2. İtfaiye binalarda yangın güvenliği sağlama sürecinde işbirliği yapmak

üzere davet edilmelidir

19

2.1. Liderlik ve taahhüt

Binalarda yangın güvenliği yönetim politikasını takip etmek için liderlik taahhüdü,

özellikle bina sahibinden genel müdüre ve daha sonra özellikle yangın güvenliği

müdürü, süpervizörü vs gibi diğer yöneticilere delege edildiği zaman açıkça ve

doğru bir şekilde tanımlanmalıdır. Bütün taraflar görevlerini anlamak ve işlerini

yapmak için eyleme geçmek durumundadır.

2.2. Yangın güvenliği yönetim planı, strateji ve eylem

Yangın güvenliği yöntemleri planda yazılacaktır. Yangın güvenliğinin temel

hedefleri aşağıdaki gibi tanımlanabilir:

Altyapı ve binalarda yangının çıkmasını önlemek,

Yangın çıkması durumunda insanların ve hayvanların ciddi

yaralanmalarını önlemek,

Bina sakinleri için alarm sistemlerini kurmak,

Engelli bireyleri de göz önünde bulundurarak, insanların kendi

kendilerine en kısa zamanda binayı boşaltabilmeleri için tahliye

güzergâhlarını belirlemek,

Yangının bina içinde ve dışında yayılmasını engellemek,

Komşuların mal varlıklarının hasara uğramasını engellemek,

Tarihi binanın hasarını en aza indirgemek,

Kültürel öneme sahip sanat eserleri ve malların hasarını en aza

indirgemek,

20

Yangın durumunda çevreye olabilecek olumsuz etki olasılığını en aza

indirgemek

Şekil 3. Tarihi binalarda yeni binalar için belirlenen mevcut yangın güveliği

standartlarına göre tahliye güzergâhlarını düzenlemek her zaman mümkün

olmayabilir. İtfaiye binanın bu özelliğini biliyor olmalıdır.

Yangın riski değerlendirmesi bina ve alt yapı bilgisine, tanımlanmış yangın

güvenliği seviyesi ve kaynaklara vs. dayalı olarak yapılacaktır. Risk değerlendirme

tarihi bir binada belli bir seviyede yangın güvenliğine ulaşma hedefi olan sürekli

bir süreçtir.

Yangından koruma danışmanları ve restorasyon uzmanlarından oluşan bir ekip

uzmanlarınca yapılacak risk değerlendirme planlamasına yapılan yatırım ve

21

maliyet-fayda analizinin hazırlanması, özellikle daha büyük, daha karmaşık, daha

önemli binalarda, kabul edilebilir çözümler ve tasarruf sağlayabilir.

Risk değerlendirme güncel olmalıdır. Bir yıldan az olmamak koşuluyla bakım

işlerinden, özel etkinliklerden vs. önce ve sonra düzenli bir şekilde yenilenmelidir.

Genellikle eğitimli personel yangın güvenliğinin gerekli seviyede olup olmadığını

kontrol edebilir ve gerekli durumlarda yangından korunma danışmanlarından

destek alabilir.

Yangın güvenliği ile ilgilenme ve tanımlanmış hedefle ulaşma yöntemleri

yangın risk yönetimi stratejisinde tanımlanmaktadır. Hedeflere ulaşmak için

yapılacak eylemler izlenen ve değerlendirilen yangın risk değerlendirmesine dayalı

olarak yapılacaktır. Proje Çevrim Yönetimi (PÇY) metodu binaların yangın

güvenliğini yönetmede etkin bir yöntem olabilir.

Şekil 4. Proje Çevrim Yönetimi

Programlama

Tanımlama

Formule etme

Uygulama

Değerlendirme & Denetim

22

2.3. Yönetimin düzenli desteği

Yangın güvenliği el kitabında tanımlandığı şekilde yönetim faaliyetlerin

oluşturulması, uygulanması, devamlılığı ve gelişimi için gerekli kaynakları

sağlamakla yükümlüdür. Örneğin, belli görevler için yeterli sayıda personelin

görevlendirilmesini ve insanların işlerini doğru yapabilmeleri için gerekli eğitimleri

almalarını sağlamak. Her bir kişinin becerilerinin tanımlanması gereklidir.

Yeterlilikleri sağlamak için yapılması gerekenler ayrıntılı bir şekilde

tanımlanmıştır. Örneğin:

Genel müdür en az her üç yılda bir itfaiye ve yetkili birinden eğitim

alacaktır.

Bakım/teknik bölümü müdürü yangın güvenliği yönetimi konusunda en

az üç haftalık zorunlu eğitim alacaktır.

Tahliye koordinatörü en az 2 yılda bir 8 saatlik eğitim alacaktır.

Yangın tahliye ekipleri – itfaiye eri ve tahliye ekip lideri – her yıl en az

bir eğitime katılacaklardır.

23

Şekil 5. Yangın anında ilk müdahale eğitiminde çalışanların yangın

söndürücüleri uygun bir şekilde kullanmaları

3. Yangın güvenliği yönetimi sistem unsurları

3.1. Dokümantasyon

Binayı tanımlayan ayrıntılı bir belge hazırlanmalıdır. Bu belgede, kurulmuş yangın

önleme aygıtları, yangın koruma mantığıyla binada yapılacak değişiklikler,

yangından korunma için oluşturulmuş organizasyon yapısı ve olası değişiklikler

bulunmalıdır. Binada yapılacak herhangi bir değişikliğin yangın korumaya olumsuz

etkisi olacağı unutulmamalıdır. Belge, operasyon ve bina detayları konusunda

deneyimli bina personeli tarafından hazırlanmalı ve muhafaza edilmelidir.

24

Şekil 6. Binada yapılan restorasyon çalışmaları ve diğer değişiklikler binanın

yangından korunmasında olumsuzluk yaratabilir bu yüzden yangın güvenlik

önlemleri çalışmalar başlamadan önce yazılı olarak hazırlanmalıdır.

3.1.1. Yangın Güvenliği El Kitabı

Ulusal kurallara göre, bütün yangın güvenliği sistemleri ve bileşenleri ile ilgili

bilgiler ayrıntılı bir şekilde Yangın Güvenliği El Kitabı ya da benzeri dokümanda

yer almalıdır. Bu Yangın Güvenliği El Kitabında yangın söndücülerin yerleri

işaretlenmiş olarak yer planları, hortum makaraları, hidrant noktaları, gaz kesme

vanaları, bağlantı şemaları, çizelgeler, teknik özellikler ve yedek parça listeleri

bulunmalıdır. Yangın Güvenliği El Kitabı yangından korunma sistemleri ve

ekipmanı için operasyonel, servis ve bakım talimatlarını ve ayrıca ekipman

üzerinde yapılan herhangi bir değişiklik veya güncellemenin ayrıntılarını

içermelidir. Daha riskli özel durumlar için alınacak güvenlik önlemleri de bu

kitapta yer almalıdır. Özel durumlar, havai fişekler ve/veya ilaveten elektrikli

ekipmanlar ve sıcak işlerin yapıldığı yerler vs. olabilir.

25

3.1.2 Yangın Güvenliği Kütüğü

Ulusal kurallara göre bir Yangın Güvenliği Kütüğü veya benzeri bir doküman

hazırlanmalı ve aşağıdakilere benzer bilgileri kaydetmek için kullanılmalıdır:

Süresi ve katılanların listesi ile birlikte alınan veya verilen yangın

eğitimleri,

Zamanı, süresi ve katılanların isimleri de dahil olmak üzere uygulanan

yangın tatbikatları. Bu kayıtta ayrıca belli problemlerin ve dier

gözlemlerin yazılacağı “yorumlar” sütunu da olmalıdır. Herhangi bir

sorunla ya da zorlukla karşılaşıldığında çözüm önerileri de yazılmalıdır.

Yangın koruma hizmet personeli ya da sigorta şirketi ziyaret ve teftişleri.

İtfaiye ya da dier kişiler yapılan gözlemlerle ilgili kısa notlar

eklemelidirler.

Acil durum aydınlatması dahil tüm yangın ekipmanları denetimlerinin ve

yangın sistemlerinin bakımının tüm ayrıntıları. Yangın sensoru ya da

alarm sistemleri gibi ekipman için ayrı bakım kütükleri olsa bile bu

bilgilerin Yangın Güvenliği Kütüğüne eklenmesi önerilir.

Herhangi bir yangın olayının, yanlış alarmların veya diğer ilgili konuların

yapılan uygulamalarıyla birlikte ayrıntılı bir şekilde yazılması.

3.1.3 Hasar sınırlama planı

Hasar Sınırlama Planı yangın başladığında ve itfaiyeden yardım istendiği anda

yapılması gereken bütün çalışmalar için bir temel oluşturur. Hasar Sınırlama Planı

acil durum karşısında organizasyonun yapması gerekenleri ayrıntılandırır. Bunlar:

Mekânın ve nasıl kullanıldığının kısa bir tanımı,

26

Yollara erişim, çıkışlar, yangın muslukları ve ana gaz vanaları ile elektrik

şalter odaları gibi yerleri gösteren plan,

Acil durum anında kaldırılması gereken parçalar ve bunların güvenli

olarak nereye taşınacağının bilgisi,

Görev dağılımı listesi – çalışanların ev/cep telefonları ile birlikte,

Yönetici ve süpervizörlerin görevleri,

İtfaiye ve kurtarma hizmetleri ile işbirliği,

Müteahhitler, koruma uzmanları vs gibi kaynakların ad ve adresleri,

Şekil 7. Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken İtfaiyecilerle işbirliği yapılmalıdır

Hasar Sınırlama Planı geliştirilirken nesnelerin kaldırılması için açık önceliklerin

mevcut olduğundan emin olmak için bir sınıflandırma sistemi kurulmalıdır. Bu

aşaıdakileri tanımlamaktadır:

27

Birinci öncelik: Bina veya önceki sakinleri ile yakından bağlantılı

uluslararası miras değeri olan kalemler.

İkinci öncelik: Bina veya sakinlerinin tarihini açıklamak için önemli ya

da ulusal değere sahip kalemler. Buna ayrıca yüksek maddi değeri olan

kalemler de eklenmelidir.

Üçüncü Öncelik: yerinin değiştirilmesi pahalı ya da zor olan, binanın

tarihine katkıda bulunan kalemler.

Sınıflandırılmamış: Yerinde bırakılacak kalemler.

Hasar Sınırlama Planı hazırlanırken ve güncellenirken yerel İtfaiye müdürlükleri

ile işbirliği yapılmalıdır

3.2. Raporlama

Yangın, soygun ve diğer suç eylemleri vs gibi olaylar, yönetime rapor edilmeli ve

Yangın Güvenliği Kütüğüne (Bakınız 3.1.2.) işlenmelidir. Yetkili merciler de

haberdar edilmelidir. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için sorumlu kişiler

olayı incelemelidirler.

28

Şekil 8. Gelecekte benzer olayların yaşanmaması için yetkili merciler de

haberdar edilmelidir

3.3 Kontrol ve uygunluk denetimi

Yangın güvenliği önlemleri alan tüm seviyelerde periyodik kontroller yapılacaktır.

Görevli personel düzenli olarak yangın kontroleri yapacaktır. Her bir denetim için

özel olarak kontrol listeleri (öz denetim ve yangın sistem bakımları için günlük,

haftalık, aylık ve yıllık kontrol listeleri) hazırlanacak ve kullanılacaktır.

Görevlendirilen personelin sayısı ve kontrol listelerinin içerikleri Yangın Güvenliği

El Kitabında tanımlanmalıdır. Tablo 1’de periyodik teftiş [2] için örnek bir kontrol

listesi yer almaktadır.

29

Tahliye Kontrol edin:

Tahliye güzergâhları

­ Tahliye güzergâhı engelenmemiştir

­ Tahliye kapıları engelenmemiştir. Ayrıca kapı

dışının kar ya da başka bir şeyle engellenip

engellenmediğini kontrol edin.

Tahliye levhaları

­ Levhalar yerlerindedir.

­ Levhalar binanın uygun yerlerinde kolaylıkla

görülebilir

­ Fosforlu ya da ışıklı levhalar sağlam ve ışıkları açık

­ Acil durum güç kaynağı kurulu olduğu yerde ve

çalışır durumdadır.

Bölme sınırı Kontrol edin:

Bölme sınırındaki duvar

­ Duvarda delik, sızıntı ya da aralar vs yoktur.

­ Duvarlardaki açıklar örneğin borular, kablolar

havalandırma kanalları mühürlenir.

Yangına dayanıklı cam

duvar – pencereler

­ Cam sağlamdır.

­ Pencereler kapalıdır.

Tahliye güzergâhındaki

tüm kapılar için

aşağıdakiler kontrol

edilir.

İşlev

­ Kapının anahtarsız, giriş kartı ya da kodu

olmaksızın kolaylıkla açılıp açılmadığını ve en az

900 mm açıldığını kontrol edin

­ Tahliye güzergâhının herhangi bir nesneyle

engellenmediğini kontrol edin

­ Kapıyı açmak için gerekli gücün 130 N’yi (yaklaşık

13 kg) geçmediğini kontrol edin.

Bakım

­ Kapı açıldığında, menteşeleri, kilitleri, kapı

kollarını, çerçeveyi, (varsa) camın sağlam

olduğunu, herhangi bir hasar olup olmadığını,

derecelendirme etiketini, kapı kolunun çalışmasını

vs gözlemleyin.

Kapı kapama otomatı

­ Kapıyı yaklaşık 10 cm açın ve bırakın. Kapının tam

olarak kapandığını kontrol edin

­ Yaylı cıvatanın kilit köprüsünü kavradığını kontrol

edin

­ Yağ sızıntılarını kontrol edin

­ Kapı kapama otomatının çalışmasını etkileyen

alarm sistemlerindeki arızaları kontrol edin

­ Kapı kapama otomatının yuvasını ve kollarını

kontrol edin

30

­ Bölme sınırlarında ayrık/açık kolların

önerilmediğini NOT edin

Ekstra kilitler

­ Hırsız geçirmez kilitler takılmışsa çalışma

saatlerinde bunların açık olduğundan emin olun

Yangın söndürme

ekipmanı

Kontrol edin:

Taşınabilir yangın

söndürücüler

­ Yangın söndürücüleri olmaları gereken yerlerde

­ Basınç ölçme göstergesi yeşil alanda

­ Yangın sönzürücüler için işaretler var ve bunlar

görülebilir yerlerde

­ Yangın söndürücülerin yıllık dış bakımları yapılmış

(yangın söndürücülerin üzerinde en son

incelemenin yapıldığı tarihi gösteren bir etiket

bulunmalıdır)

­ Yangın söndürücülerin önü kapalı değil ve

kolaylıkla ulaşılabilir

Elektrik donanımları Kontrol edin:

Floresan tüpler ­ Işıklar açıldığında lambanın yanıp sönmediğinden

emin olun – normal çalıştıında yanıp sönmez

­ Tüplerin yanmadığından ve/veya uçlarının kırmızı

parlamadığından emin olun

Halojen lambalar ve

akkor lambalar

­ Işıkların yanında veya ışıklara temas eden perde

gibi yanıcı materyaller olmamaı

­ Armatür stabil ve düzgün bir şekilde sabitlenmiş

­ Armatürler aşırı ısınmaya neden olacak şekilde

yerleştirilmemiş

Elektrik tesisatı ­ Kablolar hasarlı ya da delik değil

­ Duvardaki priz ve elektirk düğmeleri hasarlı değil

­ Yanıcı maddeler sigorta panosundan en az 1 m

uzakta

­ Elektrikli ısıtıcıların üstü kapatılmamış

­ Gevşek kablolar yok

­ Kablolarda zararlı miktarda ısıyı izole eden toz

yoktur

Gaz tesisatı Kontrol edin:

Gaz boruları bağlantıları ­ Tutuşabilir materyaller, temiz hava beslemesi ve

yakıt depolarından vs uzakta olmalı

­ Isıtma cihazı montajı

Dier kalemler Kontrol edin:

Mutfak ve/veya personel

odası

­ Çıplak ışıklar korunmasız bırakılmamalı ve

tutuşabilir mumluklar kullanılmamalıdır. Ayrıca

31

perde gibi televizyon üstü gibi yanabilir

materyallerin yakınına yerleştirlmediklerine dikkat

edin

­ Filtre ve ocaklarda vs zaman ölçer vardır

­ Ocakların yanında düşebilecek veya bir şekilde

yangına sebebiyet verecek yanıcı materyaller yoktur

­ Ocak üstleri depo olarak kullanılmamalıdır

­ Havalandırma filtreleri temizdir

Diğer olası kaza

sebepleri

­ Ihtiyaç duyulan diğer yerlerde veya örneğin

merdivenlerdeki

­ Kaymayan yüzeyler sağlam durumda

­ İzin verilen yerler dışında sigara içilmemektedir.

İlk yardım ­ Mevcutlar gerekenler listesiyle uyumludur.

Temizlik /düzen

­ Çöpler düzenli olarak dışarı çıkarılır.

­ Çöpler veya boş kutular büyük miktarlarda, içeride

veya dışarıda bina yakınlarında uygun olmayan

yerlerde bulundurulmaz

Paletler, konteynerler ve

yanıcı maddelerin

depolanması

­ Yangına dayanıklı yapılar olmadığı sürece, paletler,

atık konteynirleri vs gibi yanıcı maddeler pencere,

kapı ya da hava girişi bulunan binanın ön

cephesinden en az 6 metre uzağa konmalıdırlar.

­ Hepbirlikte 600 litreden fazla gelmeyen tek parça

yanıcı çöp konteynirleri, yangına dayanıklı yapılar

olmadığı sürece, pencere, kapı ya da hava girişi

bulunan binanın ön cephesinden en az 4 metre

uzağa konmalıdırlar.

Yangın ihtimali Binanın etrafında veya dışında

­ Çöp ve boş ambalajlar veya diğer yanıcı maddeler

ön cephe boyunca veya bir gölgelik altına

yerleştirilmez.

­ Yanıcı materyal içeren konteynırlar binadan en az 5

metre uzağa yerleştirilmelidir.

­ Depolar kilitli tutulmalıdır.

­ Çatıya çıkmak için merdiven veya başka ekipman

yoktur.

­ Pencere ve kapılar kilitlidir.

­ Dışarı ışıkları sağlamdır.

Tablo 1. Periyodik teftiş kontrol listesine bir örnek [2]

32

Temel kontrol türleri:

Mesai günü başlangıcında mekânın açılışındaki belli faaliyetlerin

kontrolü

Mesai sonunda, hafta sonu ya da tatil sezonu başlangıcında mekânın

kapanışındaki belli faaliyetlerin kontrolü

Belli etkinlikler veya özel günlerdeki vs belli faaliyetlerin kontrolü

Yangın alarm sistemi, yağmurlama sistemi vs gibi yangından koruma

sistemlerinin çalışıp çalışmadığının kontrolü

Yetki sahibi makamlar en azından her yıl, özel etkinlikler planlandığında, yeni

materyaller veya teknolojiler vs tanıtıldığında uygunluk denetimi yapmalıdırlar.

3.4. Çalışanların ve binayı kullanan diğer kişilerin acil mücadele becerilerini

geliştirmek

Yönetim, sürekli ve mevsimsel çalışanların acil mücadele becerilerini kontrol

ederek geliştirecek ve itfaiye müdürlüğü ve gerekirse diğer acil durum hizmetleri

ile işbirliği yapacaktır.

33

Şekil 9. İtfaiyenin acil mücadele kapasitesi ve ayrıca erişim yoları ve alanları,

bina etrafındaki itfaiye araçları için yangın tedarikleri düzenli olarak kontrol

edilmelidir.

Personel eğitimi, plana göre ve Yangın Güvenliği El Kitabında tanımlanmış

görevlerine göre düzenli olarak yapılmalıdır. Tarihi binalarda yaşayanlar da bu

eğitimlere dâhil edilmelidir.

Tahliye tatbikatları, özel etkinlikler planlandığı ve yeni materyaller veya

teknolojiler vs tanıtıldığı zaman kullanımda, yerleştirmede, organizayon şemasında

vs bir değişiklik olduğunda yılda en az bir kere yapılmalıdır.

34

Şekil 10. Tahliye güzergâhları ulaşımı kolay olacak şekilde iyileştirilmeli ya da

en azından mevcut standartlara yakın hale getirilmelidir.

Şekil 11. Görevlendirilmiş kişiler (binayı tanıyan sorumlu kişi) itfaiyecilerle

iletişim kurmak ve başarılı bir müdahale için bilgi sağlamak üzere eğitileceklerdir.

35

3.5 Denetimin tamamlanması

Denetim bir kapanış toplantısı ile tamamlanmalıdır. Kapsamı sorumlu kişiler

belirler ve prosedür Yangın Güvenliği El Kitabında tanımlanmıştır. Düzeltici

faaliyetler uygulanabilir ve planda değişiklikler yapılabilir. Önerilen değişikliklerin

yetki sahibi makam tarafından onaylanması gerekmektedir.

Şekil 12. Her bir dış denetimden sonra bir kapanış toplantısı düzenlenmelidir.

Kapanış toplantısı binaların yangın güvenliği sistemlerinde değişiklikler ve

düzeltici faaliyetler yapılması için oldukça faydalı olmaktadır.

36

BÖLÜM 3

YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ

1. Giriş

Proaktif yaklaşım güvenlik konularında en iyi maliyet-etkin çözümlere ulaşmayı

sağlar. Yangın güvenliği alanında özellikle tarihi binalar olmak üzere herhangi bir

binada ortaya çıkacak sorunları üstesinden gelmede binaya özel tasarlanmış

çözümlerin oldukça etkili olduğu kanıtlanmıştır.

Bu bölümde temel prensipler ve yangın önleme tedbirleri tanımlanmıştır.

Resim 1. Safranbolu’da tarihi bina yangını – 08 Ekim 2018

37

2. Temel prensipler

Yangın güvenliği konusunda bir şeyler yapılmasına karar verildiği zaman, bina

yangın güvenliğinden sorumlu bina sahibi ya da diğer bir kuruluş ya da kişi bir

yerden başlamak zorundadır. Küçük ve basit binalar için bile yangın güvenliği ile

ilgili temel bilgiye ihtiyaç vardır. Yüksek yangın yükü olan daha büyük ve

kompleks binalar ve montaj yerleri (fabrikalar) vb. için yangın güvenliği

konusunda daha detaylı bilgiye ihtiyaç vardır.

Tarihi bina ve alanlarda yangından korunma risk değerlendirme sonuçlarına

dayalı olmalıdır (Bakınız Bölüm 1). Basit ancak etkili çözümler için bilgi ve

deneyim gereklidir. Yangın koruma danışmanları ve restorasyon uzmanları gibi

uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından yapılacak bir risk analizi yatırımı ve fayda-

maliyet analizi kabul edilebilir sonuçlar ve tasarruf sağlayacaktır. Temel

gereklilikler kanun ve yönetmeliklerde yazılıdır (bakınız bölüm 9). Tarihi binalarda

yangından korunma konuları ile ilgili bilgiler ulusal ve uluslararası standartlarda,

kılavuzlar ve diğer kaynaklarda bulunabilir. Bunlardan bazıları bu bölüm sonunda

listelenecektir.

Arzulanan seviyede yangın güvenliğine ulaşmak için, risk değerlendirmesine

dayanarak, yangından korunma önlemleri tanımlanacaktır. Genellikle yangın

güvenliği tedbirlerinini uygulanmasında daha fazla aşamalar vardır. Organizasyon

eylemlerinin uygulanması, yangın bölmesi, yangın söndürme sisteminin kurulması

vb. gibi diğer önlemlerden daha kolaydır ve daha az zaman alır. Hiç eyleme

geçmemektense önlemleri adım adım uygulamak daha iyidir.

Her durumda, binanın tanımı ve binada kurulmuş yangından korunma sistemleri

ve cihazları yangından korunma önlemleriyle birlikte hazırlanmalıdır. Bu belgede,

yangından korunma için oluşturulmuş organizasyon yapısı ve yangından koruma da

hesaba katılarak yapılacak olası değişiklikler bulunmalıdır. Değişiklikler binanın

38

yangın koruma seviyesini azaltmamalıdır. Belge, operasyon ve bina detayları

konusunda deneyimli bina personeli tarafından hazırlanmalı ve muhafaza

edilmelidir.

3. Yangın önleme tedbirleri

Yangın madde, ısı ve oksijen kombinasyonu ile oluşan kimyasal bir olgudur.

Yangın için şu üç element gereklidir:

a. Oksijen

b. Isı

c. Yakıt

Şekil 2. Yangın önleme üçgeni

Yanmanın olabilmesi için, yakıtın (katı, sıvı, gaz) oksijenin bulunduğu bir

ortamda kendi tutuşma sıcaklığına ulaşması gereklidir. Bu sebeple, yangına karşı

önlem alırken bu üç faktör göz önünde bulundurulmalıdır.

39

Tarihi binaları yapısal olarak incelediğimizde genellikle ahşap esaslı

maddelerden yapıldıklarını görüyoruz. Ahşabın tutuşma sıcaklığı diğer maddelere

göre daha düşük olduğu için bu tip binalarda yangının daha kolay ve kısa sürede

büyüyebilir. Bu durum tarihi binalarda yangından korunma konusunu daha özel bir

hale getirmektedir. Bir tarihin yok olması ve bunun telafi edilemeyecek olması göz

önünde alındığında tarihi binalardaki yangın güvenliğinin en kadar önemli

olduğunu görmek mümkündür.

Pek çok tarihi bina türüne uygulanabilecek temel yangın önleme tedbirleri

mevcuttur. En yaygın olanları aşağıda tanımlanmıştır: Örneğin en önemlisi olan

tahliye konusu bu el kitabının ayrı bir bölümünde ayrıntılarıyla açıklanmıştır.

Şekil 3. Safranbolu’da tarihi bir binada yangın

3.1. İyi temizlik

İyi temizlik tipik bir yangından koruma tedbirleri değildir ancak herhangi bir

binada belli bir seviyede yangın güvenliği seviyesini korumak için elzemdir.

40

Düzenli temizlik, düzgün depolama ve çöplerin atılması, elektrik donanımlarının ve

ekipmanının kontrolü, mutfak davlumbazlarının filtrelerinin temizlenmesi, bina

çevresindeki çimlerin biçilmesi, bakım kayıtlarının tutulması vs gibi günlük işler

yangın riskini azaltırlar. Bunlardan bazıları aşaıdaki metinde daha detaylı

anlatılacaktır.

Bodrum ve çatı katları temiz ve kilitli tutulmalıdır. Kamuya yasak olan alanlar

sınırlı olmalı ve kontrol edilmelidir.

Havalandırma tünelleri, boş alanlar ve benzeri yerler otomatik sensörlerle veya

yangın söndürme sistemleri ile korunmadıkça depo olarak kullanılmamalıdır.

3.2. Atık imha işleminin kontrolü ve ambalaj materyallerinin depolanmasının

kontrolü

Çöp kovaları, atık konteynirleri, dağılmış çöpler, ambalaj malzemeleri yığınları

vs. yangının başlaması için ideal yerlerdir. Atık imha işleminin kontrol edilmesi

gerekmektedir. Örneğin açık çöp kovalarının şömine yakınlarında veya kazan

dairelerinde bulunmaması gereklidir. Mesai bitiminde çöpler dışarı (çöp

konteynerlerine) taşınmalıdır. Çöp konteynirlerin binaya uzaklığı da hesaba

katılmalıdır.

Bina içinde veya dışında organize edilen çeşitli etkinliklerde artan çöp miktarına

özellikle dikkat edilmelidir.

Ambalaj malzemeleri halka açık alanlarda, merdiven altlarında, tahliye

koridorlarında vs depolanmamalıdır.

41

Şekil 4. Çöp konteynerlerinin binadan güvenli bir şekilde uzak olması gereklidir.

Fotoğrafı çeken: Mateja Gris, SZPV

3.3. Sigara politikası

Sigaranın yangına sebebiyet verebileceği bina içi ve dışındaki alanlarda sigara

içmek yasaklanmalıdır.

Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Sigara atıklarının

düzenli ibr şekilde temizlenmesi de sağlanmalıdır.

Şekil 5. Sigara içilebilen alanlara uygun küllükler yerleştirilmelidir. Fotoğrafı

çeken: Mateja Gris, SZPV

42

3.4. Sıcak işler dahil açık alev kullanımı

Açık alev kullanımı ile ilgili koşullar açıkça tanımlanmadıkça, bina içinde açık alev

kullanımı (mumlar, şöminelerde yakılan ateşler, havai fişekler, vs ile kaynak, metal

kesimi, sıcak ile hava ısınma gibi sıcak işler) yasaktır. Açık alevle ilgilenecek

kişiler eğitilmeli ve açık alevler sürekli kontrol eilmelidir. Şöminelerde kapak

olmalı ve mesai biriminde bütün ateşler söndürülmelidir.

Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir: yetkili bir kişi tarafından izin

verilmişse, risk değerlendirilmesi yapılmışsa, yangın güvenliği konusunda

deneyimli kişiler yapıyorsa, yangın sorumlusu tarafından denetleniyorsa vs.

Şekil 6. Sıcak işlere sadece belli durumlarda izin verilebilir. Fotoğrafı çeken:

Gašper Golob, SZPV

3.5. Bacaların bakımı ve muayenesi

Kullanılan bacalar düzenli olarak kontrol edilmelidir. Kullanılmayanlar ise ara

ara kontrol edilmelidir.

43

3.6. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler

Sadece teknik açıdan uygun elektrik tesisatı ve elektrikli aletler kullanılacaktır.

Geçici kablolama, ısınma ve ısı, kıvılcım vs üreten diğer aletlerin kullanımına

ayrıca özen gösterilecektir. Bazı etkinliklerde ekstra aydınlatma ve ısınmaya

ihtiyaç duyulabilir, bu durumda dikkatlice planlama ve kurulum yapıldığında izin

verilmelidir.

Resim 7. Elektrik tesisatı ve elektrikli aletler

3.7. Dekorasyon ve kaplamaların yangın durumlarının kontrolü

Yangın başladığında yayılma hızı genellikle mobilya, dekorasyon ve

kaplamaların cinsiyle alakalıdır. Tarihi binalarda, yanıcı materyalleri yanmaz

özelliklerde olanlarla değiştirilmesi ya da geciktirici veya benzeri malzemelerle

yanıcı materyallerin özelliklerinin iyileştirilmesi her zaman mümkün değildir. Bu

sebeple, ateşleme kaynaklarını (ışıldaklar, elektrikli veya gazlı ısıtıcılar, mumlar

vs) yanıcı materyallerden uzak tutmak gereklidir. Sürekli ve diğer dekorasyon

malzemeleri (tatil sezonlarında ve diğer özel etkinlikler ya da partiler esnasında)

yanıcı olanlardan olmamalı veya yangın geciktiricilerle işlenmiş olmalıdır.

44

3.8. Yangının diğer odalara yayılmasının kontrolü

Yangın, kapılar, havalandırma sistemleri, elektrik kablo kanalları, binadaki

boşluklar vs aracılığıyla diğer odalara yayılabilir.

Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği yerler

ve bu maddelerin yangın karakteristikleri düzenli olarak kontrol edilecektir.

Mümkün olduğu durumlarda, uygun olmayan malzemeler daha yangına

dayanıklı olanlarla değiştirilecektir.

Şekil 8. Kurulumların yangına dayanıklı duvarlar ve tavanların içine nüfuz ettiği

yerler yangının yayılmasına imkan sağlayabilir. Fotoğrafı çeken: Mateja Gris,

SZPV

Bina dolu olduğunda yangın kapıları kapalı tutulmalıdır.

45

3.9. Kurulmuş yangın koruma sitemlerinin kontrolü

Her tür hava koşulunda, günün herhangi bir zaman diliminde, vs aktif ve pasif

durumdaki yangın koruma sistemleri düzenli olarak kontrol edilmelidir. Yangın

tespiti için kullanılan ve yangının yayılmasını önleyen materyal, ürün ve sistemler

ile su temini için ve binadaki kişilerin tahliyesi için zaman kazandıracak olan

yangın çıkışları, yangın girişleri, fıskıyeler, vs düzenli bir şekilde kontrol

edilmelidir.

Yıldırımdan korunma (paratonerler) iyi durumda olmalı ve düzenli bir şekilde

kontrol edilmelidir.

3.10. İnsanların ve hayvanların tahliyesi

Yangın durumunda bir binanın tahliye edilmesi güvenliğin temel taşıdır ve bu

yüzden bu konuya özen gösterilemelidir. (Bakınız Bölüm 6)

3.11. Çalışanların eğitimi

Çalışanların yangın riskleri ve önleme tedbirleri konularında bilgili olması

(yangın başladığında ilk müdahale ve ziyaretçilerle binayı tanımayan diğer kişilerin

tahliyesi) ve yangın durumunda itfaiye ile işbirliği yapabilmesi gereklidir.

46

Şekil 9. Çalışanların yangın başladığında onu söndürmek üzere eğitilmeleri

gereklidir. Fotoğrafı çeken: Photo: Gašper Golob, SZPV

3.12. Dışarıdan gelen bir yangından korunma

Ormanda, pazarların ya da yangın yükü yüksek olan binaların vs yakınında

bulunan tarihi binalar dışarıdan yanabilir. Özellikle yaz aylarında ve özel

etkinliklerin vs yapıldığı zamanlarda tarihi binaların yakınlarında gerekli

önlemlerin alınması gereklidir.

Şekil 10. Safranbolu’da tarihi binada yangın

47

3.13. Yangınla mücadele araçlarının ve personelinin binalara erişimi

Etkili bir yangınla mücadele için araçların binanın dışına erişimi ve itfaiyecilerin

ise bina içine erişiminin salanması gereklidir. Erişimin olabilmesi binanın

büyüklüğüne ve yüksekliğine bağlıdır. Erişim alanları itfaiye müdürlüğü ile birlikte

düzenli olarak kontrol edilmelidir.

Şekil 11. Eski Safranbolu’da dar bir sokak

Şekil 12. Çek Cumhuriyetinde Český Krumlow’da dar bir kale girişi. Fotoğrafı

çeken: Mateja Gris, SZPV.

48

Özel etkinliklerde geçici çadırlar kullanılmaktadır. Bunların itfaiyecilerin ve

itfaiye araçlarının geçişine engel olmaması gereklidir.

3.14. Eserlerin kurtarılması

Tarihi değeri olan eserlerin kurtarılması belli ekipman ya da özel tasarlanmış

tahliye güzergahı gerektirebilir.

İnsanların ve değerli tarihi eserlerin tahliyesi aynı anda yapılacaksa, tahliye

güzergâhının kalabalıklaşmasını ve kurtarma ekipleriyle personelin yolu

tıkamalarını engellemek için bir hasar sınırlama planı ile çözümler bulunmalıdır.

3.15. Beklenmeyeni ummak

İstatistiklere göre, tarihi binalardaki yangınların başlıca sebebi kundaklamadır.

Kararlı bir kundakçıya karşı binayı korumak için yapıalcak çok bir şey yoktur.

Güvenlik alarm sistemleri ve diğer önlemler kundakçılık riskini azaltmaya

yardımcı olabilir.

Yangın sırasında ve sonrasında kısa bir süre için tedarikler yapılacaktır.

Çalışanların görevlerinin tanımlandığı, yangın söndürme işleminden sonra biriken

suyu boşaltma planı ve inşa sonrası sürecin açıklandığı bir felaket planı

hazırlanmalıdır.

49

BÖLÜM 4

YANGIN ESASLARI

(DAVRANIŞ, SINIFLANDIRMA, SÖNDÜRME BİRİMLERİ)

1. Giriş

Bu bölümün amacı, özel olaylara da odaklanarak, temel olarak yangının bir

odada nasıl başladığını anlamaktır. Bir odadaki yangınla bağlantılı olarak kurtarma

ekibi için riskler ve güçlükler hâsıl olabilir.

Bu bölüm “Brandforløb” adında Danimarka kitabından esinlenmiştir: Bu bölüm

bir odada yangının nasıl başlayabileceğini kanıtlayan modellerle birlikte bir yapı

oluştırmaya çalışacaktır. Odadaki yangın başlangıç noktasıdır ve olay kontrol

dışına çıktığında yangının ilerlemesini etkileyecek çok farklı faktörler olacaktır.

Diğer bir deyişle yangın süreci değerlendirildiğinde, “siyah ve beyaz” diye bir şey

yoktur. Ortaya çıkabilecek pek çok sebepler ve olgular olacaktır. Bunlardan

bazıları bu bölümde açıklanacaktır.

1.1. Amaç

Bu bölümün amacı yangının ne olduğunu ve nasıl başladığını anlamaktır. Bu

bölümde teoriler perspektifinden yangına odaklanılacaktır.

2. Yangın esasları

Yanma teorisi ile yangın ve alevlerin yayılmasının (nasıl olduğunun)

anlaşılması, bir odada yangının nasıl başladığını anlamaya be değerlendirmeye

temel oluşturacaktır. Örneğin alevlerin yayılması bir odadaki yangının hızı,

yoğunluğu ve yönüne bağlı olarak ilerlediği için önemlidir. Yanma teorisi çeşitli

bilinmesinde fayda olan kimyasal ve fiziksel süreçleri barındıran ayrıntılı bir

50

temadır. Bu kitapta, bir odada yangının nasıl başladığını anlamaya temel

oluşturacağı için, gerçek alev parlaması süreci üzerinde durulacaktır.

2.1. Yangın Teorisi

Yangın kimyasal bir reaksiyondur, tutuşma süreci olarak da adlandırılabilir.

Genel olarak iki tür yangın vardır (tutuşma süreci) – tek alevli yangın ya da ateş

çıkaran.

Şekil 1. "Brandforløb" kitabından bir fotoğraf. Tek alevli ateş ile (ışık) ateş

çıkaranı (sigara) göstermektedir.

Binalarda çıkan yangından (odada çıkan yangından) söz ettiğimizde bu

genellikle alev yangınıdır. Ateşli yangınlar da odada çıkan yangının sebebi olabilir

ama bu tip ateşin ilerlemesi nispeten sınırlı olduğu için yangın sürecine etkisi daha

az olacaktır.

Alevlerin tutuşması süreci yangının ilerleme sürecinde çok önemlidir. Bu

sebeple, bir odada başlayan yangını ve onun çevreye olan etkisini anlayabilmek

için bu süreci biliyor olmak önkoşuldur.

51

(O2 => Enerji + H2O + CO2+CO+ karbon partiküller vs)

(Egzotermik kimyasal tepkime)

Şekil 2. Tutuşma ısıyı ortaya çıkaran kimyasal bir süreçtir. Temel olarak yakıt

oksijenle tepkimeye girer ve sonucunda karbondioksit ve çeşitli kalıntılar açığa

çıkar. Fotoğraf “yangın süreci” sayfa. 9

Farklı alev türleri vardır. Belli bir durumda ne tür bir yangın süreci ile karşı

karşıya olunduğu değerlendirilebilmelidir. Örneğin, tutuşma oranı ve basınç

birikimi de dahil olmak üzere ne tür bir tutuşma olduğu konusunda fikir sahibi

olunabilir. Bu iki parametre yangının ne kadar hızla yayılabileceği ve ne kadar

şiddetli olabileceği konusunu değerlendirmeye yardımcı olur.

Şekil 3. Bu fotoğraf farklı türde alevleri göstermektedir. Alevin farklı renleri,

tutuşma, sıcaklık vs değerleri konusunda bilgi vermektedir. Soldaki tipik bir

difüzyon alevi iken sağdaki de tipik bir premiks alevidir. (Fotoğraf: Acil Durum

Yönetimi Meslek Lisesi)

52

Temel olarak iki tür alev vardır: difüzyon ve premiks alevleri. Bu iki tür alevin

önemli ölçüde farklı özellikleri vardır. Örneğin tutuşma oranları ve ısı. Difüzyon

alevleri ile premiks alevleri arasındaki fark hava ile yakıtın bir araya gelmesi ve

ortaya çıkan kimyasal tepkimede yatmaktadır.

2.1.1. Yangın Üçgeni

Yangını anlamak için, yangın üreten kimyasal reaksiyonun gerçekleşmesi için

belli kuralların mevcut olduğunu anlamak gereklidir.

- Oksijen: Yangının olabilmesi için oksijen gereklidir. Bir tavanın üzerine

kapak kapatarak oksijeni engellersiniz. Daha büyük bir yangında örneğin

bir odada yangın çıktığında bütün camları ve kapıları kapatmak gerekir.

- Yakıt: Yangının çıkması için yanabilecek bir şeyin olması gereklidir.

Çoğu şeyler yanabilir ancak her birinin farklı tutuşma ısıları vardır.

Örneğin ahşabın tutuşma ısısı düşüktür dolayısıyla eğer küçük bir parçayı

çakmakla yakarsanız derhal yanmaya başlayacaktır, öte yandan bunu

demire uyguladığınızda tutuşması uzun zaman alacaktır çünkü demirin

tuttuşma ısısı ahşaba göre daha yüksektir.

- Sıcaklık: Yangın başlamadan önce yeterli derecede sıcaklığın olması

gereklidir. Yakıtın tutuşma ısısı da yine buna bağlıdır. .

Şekil 4. Yangını çıkaran üç faktörü gösteren yangın üçgeni Fotoğraf: Yangınla

Mücadele 101 – Yangın Kurtarma Personeli

53

2.1.2. Yanıcı Materyaller

Yanıcı maddeler üç şekilde karşımıza çıkar:

Katı maddeler Sıvılar Gazlar Örneğin:

Ahşap Tekstil ürünleri Kâğıt

Örneğin: Petrol ürünleri Alkol Eter Aseton

Örneğin: Metan/doğal gaz LPG Asetilen Baca gazları Buhar

Katı maddeler alevli yanar ve köz bırakır ancak bazı istisnai durumlar vardır.

Örneğin, yağlar, stearin (katı yağ), plastikler, kauçuk ve saf plastik. Bu tür katı

maddelerin tutuşmaları için hallerinin değişmesi gerekir.

Beşinci bölümde eğer bir yangın durumu varsa katı halden sıvı hale geçişi

açıklayacaktır. Bunun anlamı erime noktası tutuşma ısısından daha düşük

demektir.

2. Yangın Davranışı

Bir odada çıkan yangın ve yangın süreçleri söz konusu kitapçıkta ele alınan iki

temel kavramdır. Odada çıkan yangının tanımı şu şekildedir:

Odada çıkan yangınla müstakil yangın arasındaki fark etraflarındaki yapı ve

bunun yangının ilerlemesine olan etkisidir. Tamamen kapalı bir oda olmasa da yapı

baca gazlarını tutacaktır. Bu durumda basık odalar, asma katlar vs da hesaba

katılmalıdır. Çevreleyen yapılar odada farklı basınçların oluşmasına ve bunun da

yangının sıcaklığını artırmasına sebebiyet verecektir. Bunlar tam olarak kapalı

“Etrafı kapalı bir odada gelişen bir yangın ".

54

alanda çıkan yangının müstakil yangından farklı olarak gelişmesine neden olan

“dış” faktörlerdir. (Bakınız Örnek şekil 5)

Şekil 5. Solda müstakil bir yangın sağda ise odadaki yangın gösterilmektedir.

Fotoğraf: “Yangın süreci” sayfa 26

Yangın sürecinin tanımı:

3.1. Bir odada çıkan yangın süreci

Yangın sürecini anlamaya yardımcı olmak üzere bu kitap odada çıkabilecek

yangının farklı aşamaları konusunda bilgi verecektir.

3.1.1. Erken yangın süreci

Erken yangın süreci bir odada başlayan yangının ilk aşamasıdır. (Bakınız Şekil

6)

“Erken yangın süreci” tanımı:

Bir odada, yangının ilk alevlenme aşamasıdır.

“Bir odadaki yangının zamanla gelişimi, bu süre içinde oluşabilecek çeşitli

aşamalar ve olaylar.”

55

Bu aşamada, odalarda yangının gelişimi hakkında bilgi sahibi olmak, etkili bir

söndürme taktiğini değerlendirmek ve uygulamak için çok önemlidir.

Örneğin, yangının yakıt mı yoksa havalandırma kontrolü mü olduğuna ve

dumanın yayılmasını etkileyen faktörlerin ne olduğuna dair bilgiye sahip olmak,

uygun bir söndürme taktikleri seçiminde etkili olabilir. Erken yangın döngüsü

genellikle kurtarma ekibi ile ilgili özel bir tehlikeye neden olmamaktadır; ancak bu

aşamada, bir alandaki yangının ilerlemesine sebep olan temel unsurlardan

bazılarının yangının sürekli ilerleyişini ciddi şekilde etkilediği görülmektedir.

Faktörler aşağıdakileri kapsamaktadır:

Yakıt veya havalandırma kontrollü yangın dahil yangın etkisi geliştirme

Duman fanı ve baca dolgusu

Sıcaklığın yayılması

Yangın odasında basınç koşulları ve duman dağıtımı

Baca gazlarının tutuşması

Şekil 6. Erken süreç kırmızı renkle solda işaretlenmiştir. Sağda ise takip eden

süreçte yangın üzerinde etkisi olabilecek faktörler gösterilmiştir.

56

3.1.2. İlk ateş

Bir odadaki bir yangın ve dolayısıyla erken yangın süreci, ilk ateş olarak

adlandırılan şeyle başlar.

Şekil 7. Solda ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir. Sağda ise ilk ateşe örnek

görülmektedir.

3.1.3. Bir odadaki yangının süreçlerine örnek

Akşamüzeri, içerisinde kanepe, televizyon, birkaç sandalye, bir sehpa, yerde

halılar ve duvarında resimlerin olduğu oldukça sıradan bir otırma odasında pencere

kenarında yanan bir mum unutulmuştur. Pencere açılır ve ani bir rüzgâr mumu

kanepenin üzerine düşürür. Yangın hızla döşemeye yayılır. Bu bir alanda çıkan

yangının başlangıcı olan “ilk ateş”tir (bakınız şekil 8).

İlk ateş “yangın olayını başlatan” demektir.

57

Şekil 8. Solda kanepeye düşen mum yangını başlatan işl ateştir. Sağda ise

yangın sürecindeki ilk ateş kırmızı ile gösterilmiştir.

Kanepede yangını büyütecek çok fazla materyal vardır. Kanepedeki yangından

sonra, artık baca gazı adı verilen, tavana doğru sıcak gaz ve parçacıklardan oluşan

bir kütle vardır. Bu ilk yangın olarak adlandırılan yangın sürecinin ilk aşamasının

başlangıcıdır. Baca gazları, hava ve diğer çeşitli maddeler ile karbon monoksit,

karbon dioksit, ayrıca çeşitli hidrokarbonlar ve kurum parçacıkları gibi yanma

işleminden kaynaklanan artık gazlardan oluşur. Duman yükselerek tavana çarpar

ve buradan yan duvarlara doğru “kıvrılır”. Bir noktada etraftaki “frenleyen”

duvarlara yayılarak tavanın altında bir baca gazı oluşturmaya başlar.

Baca gazı katmanı ilk bakışta neredeyse görünmezdir fakat duman oranı arttıkça

dolayısıyla baca gazındaki kurum partiküllerin artması sebebiyle daha koyu hale

gelir.

Bu süreç yanan şeyin ne olduğu, nerede yandığı, materyalin yeri ve oda

boyutları gibi yanmaya bağlı diğer etkenlerle birlikte genellikle yaklaşık 1-2

dakika içinde hızla ilerler. (Resimler için bakınız: Şekil 9)

58

Şekil 9. Sağda dumanın tavana doğru nasıl yükseldiğini ve yanlara doğru nasıl

büküldüğünü görüyorsunuz. Yine sağda “erken yangın süreci” kırmızı ile

işaretlenmiştir.

Eğer odada (havada) yeterince oksijen varsa ilk ateş daha hızlı ilerleyecektir ve

baca gazı tabakası zeminde birikecektir. Baca gazı katmanındaki ısı, mobilya, giysi

vb. gibi odadaki bütün eşyaların radyan ısıyla ısınmasına neden olur.

Bu nesnelerin yüzey sıcaklıkları 100- 300 santigrat dereceye ulaştığında normal

olarak sıcağın etkisiyle bozulma başlar; bu da, odadaki bütün ısınmış materyaller

artık yanıcı gazlar yayar anlamına gelmektedir.

Yangının diğer aşaması parlama aşamasıdır. Tutuşma aşaması, ilk ateşten

odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen ilerlemiş yangına geçişi gösterir.

Tutuşma aşaması herhangi bir yerde birkaç saniyeden yaklaşık 1 dakikaya kadar

sürer.

Şekil 10. Tutuşma aşaması, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı

tamamen ilerlemiş yangına geçişi tanımlar. Bu aşama, ateşten yayılan ısı ile baca

gazı tabakası odayı tutuşturacak kadar büüyk olduğu zaman başlar.

59

Parlama, ilk ateşten odadaki yanıcı her şeyin yandığı tamamen ilerlemiş

yangına geçiş aşamasıdır.

Yangının derecesi ve yanı sıra yangın odasının sıcaklığı odadaki basınç hızla

artacaktır. Baca gazı aktmanı hızla zemine çökecektir. Çoğu zaman bu aşamada

baca gazları da tutuşur.

Yanan bir odada çalışan herhangi bir itfaiye görevlisi için yangının parlaması anı

oldukça dramatik olabilir, ancak uygun korunma ve söndürme teknikleri ile geri

çekilme opsiyonunu da göz önünde bulundurarak bu aşama ile başa çıkılabilir.

Aynı korunma imkânına sahip olmayan, örneğin yaralı biri için parlama anı

oldukça kritik bir aşamadır çünkü kişinin hayatta kalma ihtimali çok düşüktür.

Gerçekler kutusu: Parlama

Parlama aşamasını odada tamamen ilerlemiş yangın izler. Bu aşama heryerde

birkaç dakikadar birkaç saate kadar devam edebilir. Süre tamamen odada ne kadar

yanıcı materyal olduğuna ve yeterli oksijen olup olmadığına balıdır. Ayrıca süre

yangının diğer bina ya da odalara yayılmasına göre de değişir.

Şekil 11: Bütün yanıcı materyallerin yandığı tamamen ilerlemiş mekan yangını.

60

Tamamen ilerlemiş bir yangın daha sonra soğumaya başlayacaktır. Soğuma

evresi yanıcı madde yanıp bittiği ve hem güç üretiminin hem de sıcaklığın azaldığı

evredir. Soğuma evresi saatler hatta bazılarında yangının büyüklüğüne bağlı olarak

günler alabilir. Yukarıda bir odada çıkan ve “normal” olarak niteleyeceğimiz

durumdur. Ancak yangın süreci farklı şekillerde gelişebilir. Örneğin, bazı odalarda

fazla (pencere/kapı) açıklığı yoktur ve dolayısıyla bu da, oksijen azlığı nedeniyle

parlama evresine geçmeden alevin yoğunluğunda azalmaya sebep olur. Yangın

döngüsündeki bu gelişme sınırlı havalandırılan veya havalandırmasız bir yangında

bir oda yangını olarak adlandırılır.

3.2. Yangının ilerlemesi nasıl minimize edilbilir?

İlk ateş görüldüğünde yangını durdurmak ve hasarı azaltmak için portatif yangın

söndürme araçları kullanılabilir. Yapılacak bir sonraki iş alanı boşaltırken, pencere

ve kapıları kapatmaktır.

4. Sınıflandırma & yangın söndürme araçları

4.1. Yangın sınıflandırmasına genel bakış

Danimarka’da, Danimarka ve Avrupa DS/EN3 standartlarını kullanırız. Bu

standartlar, yangın söndürücüler için performans gereksinimlerini ve test

yöntemlerini göstermeyi de kapsar. Yangın olayının sınıflandırıldığı altı kategoriyi

aşağıdaki kutucukta tanımlamaktadır. Bunlar Avrupa genelinde uygulanan çoğu

standartlarla aynıdır. E sınıfı yangın bağımsız bir sınıflandırma değildir ancak iki

sebepten onu da sayıyoruz:

Elektrik büyük ölçüde yangın sebebidir.

Elektrik yangınları için elektrikle çalışmayan yangın söndürücüler

gereklidir.

61

A Sınıfı Yangın

A Sınıfı Yangın – Yanıcı katı maddeler

Ahşap, kâğıt, karton, tekstil ürünleri, bazı plastik mateyaller ve bütün parlayıcı

maddeler

B Sınıfı Yangın

B Sınıfı Yangın– Yanıcı sıvı maddeler

Petrol, yağ, alkol, fiberglass, boya ve benzerleri

C Sınıfı Yangın

C Sınıfı Yangın– Yanıcı gaz maddeler

Propan, bütan, asetilen, doğal gaz ve benzerleri

D Sınıfı Yangın

62

D Sınıfı Yangın – Yanıcı metaller

Magnezyum, sodyum, alüminyum tozu, demir sülfür, titanyum ve benzerleri.

E Sınıfı Yangın

E Sınıfı Yangın – Elektrik yangınları

Elektrikli ekipmalardaki yangınlar (elektrikli techizat ve ekipman vs)

F Sınıfı Yangın

F Sınıfı Yangın

Yağ ve tava

4.2. Portatif (elde taşınabilir) yangın söndürücüler

4.2.1. Yangın söndürücü türlerine genel bakış

Toz söndürücüler (A, B, C, D, E)

Toz söndürücüler çoğu yangın türünü söndürebilir ve eğitimsiz bir kullanıcı için

kullanımı en kolay söndürücüdür. Son derece etkilidir, örneğin sulu söndürülere

kıyasla beş kat daha etkilidir. Ancak, bütün toz söndücülerin D sınıfı için uygun

olmadığını not edin.

63

Sulu söndürücüler (A)

Sulu söndürücüler sade su içerirler, ancak, suyu doğrudan daha etkili ve doğru

bir şekilde yönlendirebileceğiniz için 10 kat daha fazla etkilidirler.

Köpük söndürücüler (A, B)

Köpük söndürücüler yanıcı sıvı maddeleri ve ahşap, karton ve kağıt gibi katı

maddeleri söndürmeye uygundur. Ancak bütün köpüklü söndürücüler çevre dostu

olamayabilir bu yüzden şüpheniz varsa tedarikçinize danışmanız gerekebilir.

Su buharlı söndürücüler (A, E)

Su buharlı söndürücüler ince su buharı içinde atomize edilmiş damıtılmış su

içerir. Elektrikli ekipman ve katı madde yangınlarını hassas bir şekilde söndürmek

üzere üretilmişlerdir. Ofis ortamları için idealdıir.

Dondurucu (Freezer) söndücüler (A, E, F)

Gres, yağ, pişirme yağı (fryer) diğer sıvılara nazaran ısıyı daha fazla tutarlar. Bu

sebeple yağları söndürmek çok daha zordur. Doğru söndürme araçları

kullanmadığınız takdirde tutuşabilirler. Yağları söndürmenin en etkin yolu oksijen

kaynağını engellemektir. Söndürücü ekipman sıvıyla hemen tepkimeye giren bir

alkalindir ve yağı kaplayarak soğutur.

Oksijenli söndürücüler (B, C, E)

Oksjenli söndürücüler etraftaki oksjeni emerek yangını döndürürler. Benzin ve

şarj istasyonları için oldukça uygundur. Ancak bulundurulması gereken tek

söndürücü olmamalıdır. Oksijenli söndürücüler katı maddelerdeki yangını

64

söndüremezler (A sınıfı yangın) tersine yangını daha da artırma riski vardır ve bu

nedenle ofis ortamları için uygun değildirler.

Su ve Köpük

Su ve Köpük söndürücüler, yangın üçgenindeki ısı elementini yok ederek

yangını söndürür. Köpüklü söndürücüler aynı zamanda oksijeni de diğer

elementlerden ayırır.

Sulu söndürücüler sadece A sınıfı yangınlar içindir – B ve C sınıfı yangınlar için

kullanılmamalıdırlar. B sınıfı bir yangında çıkan buhar, yanıcı sıvıyı yayabilir veya

bir C Sınıfı yangında şok tehlikesi yaratabilir.

Karbondioksit

Karbondioksitli söndürücüler yangın üçgenindeki oksijen elementini yok ederek

yangını söndürür ve ayrıca oldukça soğuk bir akım vererek ısıyı yok ederler.

Karbondioksitli söndürücüler B ve C sınıfı yangınlarda kullanılabilirler. A sınıfı

yagınlarda genelikle etkili değildirler.

65

Kuru Kimyasal

Kuru Kimyasal söndürücüler yangın üçgenindeki kimyasal reaksiyonu

engelleyerek yangını söndürürler. Günümüzde, özellikle A, B ve C sınfıfı

yangınlarda etkili olan çok amaçlı kuru kimyasal söndürücüler yaygın bir şekilde

kullanılmaktadır. Bu söndürücü aynı zamanda A sınıfı yangınlarda oksijen

elementiyle yakıt elementi arasında bir engel teşkil ederek etkili olurlar. B ve C

sınıfı yangınlar için sadece sıradan kuru kimyasal söndürücüler kullanılır. Yakıtın

cinsine göre doğru söndürücüyü kullanmak önemlidir! Yanlış söndürücüyü

kullanmak başarılı bir şekilde söndürüldükten sonra bile yangının tekrar alev

almasına sebep olabilir.

66

Islak kimyasallar

Islak kimyasallar yangın üçgenindeki ısıyı ortadan kaldırarak yangını söndüren

ve oksijen elementiyle yakıt elementi arasında bir engel teşkil ederek yeniden

tutuşmayı engelleyen yeni tip söndücüdürler.

K sınıfı yangınlar için üretilen bu ıslak kimyasal söndürücüler endüstriyel

yemek işlerinde kullanılan derin kızartma tencereleri için oldukça etkilidir. Bazıları

sanayi tipi olmayan mutfaklarda ortaya çıkan A sınıfı yangınlarda kullanılabilir.

Temiz madde

Halojenli ya da Temiz madde söndürücüler, hem daha yeni hem de daha az

ozon tüketen halokarbon maddeler ile halon maddeleri içerir. Yangın üçgenindeki

kimyasal reaksiyonu ve/veya ısıyı engelleyerek yangını söndürürler.

Temiz madde söndürücüler A, B ve C sınıfı yangınlarda etkilidirler. Portatif

söndürücüler 1A derecelendirmesine girecek kadar büyük olmadıklarından sadece

B ve C sınıfında derecelendirilebilir.

67

Kuru Toz

Kuru Toz söndürücüler kuru kimyasal söndürücülere benzer, sadece bunlar

yangın üçgenindeki oksijeni yakıttan ayırarak ya da ısıyı engelleyerek yangını

yangını söndürürler.

Bununla birlikte kuru toz söndücüler sadece D sınıfı ya da patlayıcı metal

yangınları için uygundur. Diğer yangınlarda etkili değildirler.

Su Buharlı

Su Buharlı söndürücüler yangın üçgenindeki ısıyı engelleyerek yangını söndüren

yeni bir gelişmedir. Kirliliğin söz konusu olduğu yerlerde temiz madde

söndürücülere alternatif olarak kullanılırlar. Su Buharlı söndürücüler A sınıfı

yangınlarda kullanılırlar, bununla birlikte B sınıfı yangınlarda da kullanılması

güvenlidir.

68

Kartuşla Çalışan Kuru Kimyasal

Kartuşla Çalışan Kuru Kimyasal söndürücüler, yangın üçgenindeki kimyasal

reaksiyonu engelleyerek yangını söndürürler. Depolanmış basınçlı kuru kimyasal

söndürücüler gibi, çok amaçlı kuru kimyasal söndürücüler A, B ve C sınıfı

yangınları söndürmede etkilidirler. Bu ürün aynı zamanda A sınıfı yangınlarda

oksijen elementi ile yakıt elementi arasında bariyer oluşturarak yangını söndürür.

Sıradan kuru kimyasal söndürücüler sadece B ve C sınıfı yangınlar içindir.

Yakıtın türüne göre doğru söndürücü kulanmak önemlidir! Yanlış söndürücüyü

kullanmak başarılı bir şekilde söndürüldükten sonra bile yangının tekrar alev

almasına sebep olabilir.

69

BÖLÜM 5

YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA

YANGIN SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ

1. Giriş

Dünyada, kültürel mirası yangın ve diğer felaketlere karşı korumak amacıyla

özel çaba gösterilmektedir. Deneyimler, aşaıdaki elementlerin tarihi binalarda

yangın riskini artırıdığını göstermektedir:

Bu binalarda farklı yanıcı kaynaklar vardır (açık alev, elektrik, aydınlatma vs)

Restorasyon çalışmaları sırasında yeni yanıcı kaynaklar eklenebilir.

Yangın uyarı ve koruma sistemleri ya mevcut değildir ya da tam olarak

çalışmıyordur.

Bina içeriği ve yapı unsurlar yanıcı malzemelerden oluşur ve yangının tüm

binaya yayılmasını engelleyecek herhangi bir bariyer yoktur.

Otomatik yangın sensörü ve söndürme sistemleri mevcut değildir.

Yangını itfaiyeye bildirmede gecikmeler olmaktadır.

Yangın güvenliği konusunda bilinçlendirme ve eğitim genellikle yeterli değildir.

[1].

Safranbolu, UNESCO Dünya Mirası’na dahil edilmiş tarihi bir şehir olup yangın

riski bulunmaktadır. Safranbolu, Karadeniz’i Batı, Kuzey ve İç Anadolu’ya

bağlayan yol üzerinde kurulmuş olup, bu lokasyonu sebebiyle 18 inci yüzyılda

Asya ve Avrupa arasında ticaret merkezi olarak önem kazanmıştır. Bugün

Safranbolu’da, 18 ve 19 uncu yüzyıllardaki sosyal hayata dair tarihi, kültürü,

70

teknoloji ve yaşam tarzını yansıtan yaklaşık 2000 geleneksel Safranbolu evi

mevcut olup, bunlarda 800 adedi yasal koruma altındadır.

Geleneksel Safranbolu Evlerinde yapı malzemesi olarak taş, toprak, kerpiç ve

ahşap malzemeler kullanılmıştır. Dolgu ve takviye malzemesi olarak ahşap, temel

ve zemin katta ise taş kullanılmıştır. Ahşap bina ve çatılarda yapı malzemesi olarak

ve bina bileşenleri için de kaplama olarak kullanılmıştır. Safranbolu yöresinde

başlıca incir, kayın, çam ve meşe ağaçları yetişmektedir. Genellikle inşaatlarda

taşıyıcı elemanlar olarak köknar ve çam ağaçları kullanılmıştır. (Şekil 1) [2]

Şekil 1. Sarıaltınlar Konağı (İnşaat mühendisi M. Baki Duvan izniyle)

2. Tarihi binalarda yangınlar ve söndürme hizmetleri

Tarihi Safranbolu konakları genellikle ahşap malzemeden yapılmıştır. Diğer

inşşat malzemeleriyle karşılaştırıldığında ahşabın, yangın koşullarında

dayanıklılığını sürdürme açısından üstün özellikleri bulunmaktadır. Doğal ahşam

yanıcı bir madde olmasına rağmen, özellikle yangının ilk aşamasında mükemmel

direnç özellikleri göstermektedir. Çelik, yüksek ısı iletkenliği sebebiyle ısıya

71

maruz kaldığında hemen çökmektedir. Metal bileşenleri çevreleyen beton baskı

derecesine bağlı olarak çatlamakta ve kırılmaktadır. Ahşap malzemelerin ısıl

genleşme katsayısı ve ısıl iletkenliği çok düşüktür. Yeterli kalınlıkta doğal ahşap

malzemeler inşaatlarda kullanıldığında yüksek derecede sıcaklığa ve patlamalara

karşı direnç gösterir ve bu da söndürme ve kurtarla faaliyetleri için zaman

kazandırır. (Şekil 2)[3].

Şekil 2. Kalealtı İlkokulu (İnşaat mühendisi M. Baki Duvan izniyle)

Yapı malzemelerinin yük ve yangın koşullarındaki performansları aşağıdaki

tabloda gösterilmiştir. [4].

Tablo. 1. Yapı malzemelerinin ağır yük ve yangın koşullarındaki

performanslarının kıyaslanması [4]

Malzeme Kıyas Gerilim Shear

(makaslama)

Yangına

maruz kalma

Tuğla İyi Zayıf Zayıf Kırılır,

çatlar, ufalanır

Beton İyi Zayıf Zayıf Parçalanır

Güçlendiril

miş beton

İyi Orta Orta Parçalanır

Taş İyi Zayıf Fair Kırılır,

parçalanır

72

Ahşap İyi Marjinal

(sınırda)

Zayıf Yanar,

madde kaybı

Yapısal

Çelik

İyi İyi İyi Yumuşar,

bükülür, güç

kaybeder,

Dökme

demir

İyi Zayıf Zayıf Kırılır

Bununla birlikte, özellikle iyi korunmamış ve yenilenmemiş tarihi ahşap

yapılarda ahşam malzemeler dayanıklılığını kayberer ve çürümeye başlar. Bu tür

binalarda çıkan yangınlarda oluşan yüksek ısı yükü taşıyan ahşap yapı elemanlarını

daha az işlevsel hale getirebilir. Ayrıca yangını söndürmek için kullanılan su yapı

bileşenlerinde ekstra yük meydana getirir. Safranbolu yangınlarındaki yıkılmalar

bu mekanizmaya ve yangının başlamasıyla desteğin gelmesi arasındaki zamanın

uzunluğuna bağlıdır.

Tarihi binalardaki çatılar yangının başladığı ve hızla ilerlediği yerlerdir. Çatıo

katlarında büyük bir boşluk olduğu için bu alandaki yangın çabu yayılır ve

yıkımlara neden olarak aşağı katlara iner. Çatı yangınları müdahalesi zor

yangınlardır. Çatı katında kullanılan aşırı miktardaki su alt katlarda büyük

hasarlara sebebiyet verir. Tarihi binalarda yangının yayılmasının bir diğer sebebi

de duvarlardaki çıta, alçı duvarlar ve boşluklardır. Tarihi binalarda duvara sızan

yangınlar umulmadık noktalardan ilerleyebilir. Eğer elektrik tesisatı ve kurulumu

ilgili yönetmeliklere göre yapılmamışsa, günümüzde kullanılan iletişim, ısınma,

aydınlatma ve bilgi teknolojileri aletlerinin ihtiyaç duyduğu elektrik yükünü

taşıyamaz. Bu tür yetersizlikler yangınlarla sonuçlanabilir. 2013 yılındaki tarihi

Galatasaray Üniversitesi /İstanbul yangını, çatıların, duvarlardaki boşlukların, su

yükünün, elektrikle ilgili uyumsuzluk ve eksikliklerin yangın çıkma ve yayılma

sebebi olabildiğini gösteren iyi bir örnektir. (Şekil 3) [5]

73

Şekil 3. Galatasaray Üniversitesi yangını [5]

Safranboluda tarihi evler 2 ya da 3 katlı olarak yapılmıştır. Tarihi evlerden

bazıları, otel ve lokanta gibi ticari amaçlarla kullanılırken, çoğunluğu konut olarak

kullanılmaktadır. Yasalarla korunan tarihi evler de mevcut olup, bu evler özel

mülkiyete tabidirler ancak kişisel kaynak yetersizlikleri nedeniyle yenilenemekte

ve korunamamaktadır. Sahibinin yeterli maddi gücü olmaması sebebiyle hiçbir

şekilde bakılamayan boş tarihi evler de bulunmaktadır. Safranbolu’da terkedilmiş

binaların illegal bir şekilde kullanılmasından dolayı çıkan yangınlar olmaktadır.

Safranbolu’daki müstakil ahşap binalarda çıkan yangınlar katlar arasında hızla

yayılır. Bu dikey yayılmanın başlıca sebebi katlar arasındaki korumasız

merdivenlerdir. Merdiven boşluğu, dikey yangının hızlı ilerlemesine neden olan

yangınlarda baca gibi çalışır. Bu örnekte, yangında mahsur kalmış sakinlerin hayatı

kısa süreliğine tehdit altındadır (Şekil 4).

74

Şekil 4. Erbil evi, tarihi Safranbolu evlerinde tipik merdiven boşluğu (Mimar

Yavuz Erbil’in izniyle, fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)

Geçmişle kıyaslandığında günümüz evleri, ev eşyaları ve mobilyalar sebebiyle

daha yüksek yangın yüküne sahiptir. Parlama noktasına genellikle daha kısa sürede

ulaşılır ve daha yüksek ve daha hızlı bir ısı salımı ve birikimi meydana gelir. Bu

yangıların şiddetini ve ölüm oranını artırır. [6].

Yangın söndürmede sürekli su temini ihtiyacı, su temini ağının yetersiz alt

yapısından dolayı, tarihi bir alanda zorlu bir mesele haline gelebilir. Yangına

müdahalede gecikmeler yangının boyutunu ve zarar derecesini artırabilir. Sıklıkla,

tek bir ev yangınında, başlangıçta 600 litre/dakika kapasiteli iki müdahale hattı

gereklidir. Eğer çevredeki binalar yakındaysa, yangının yayılmasını önlemek için

en az aynı kapasitede ilave hatlara ihtiyaç vardır. Safranbolu’da tarihi binalar

genellikle birbirine yakın vaziyettedir. Yangın muslukları su temini için ideal

kaynaklardır. Yangın musluğunun olmadığı durumlarda, tankerler bir seçenek

olabilir. Safranbolu’da dar sokaklar ve yoğun trafik yangın söndürme araç ve

tankerlerinin hareketini zorlaştırmaktadır.

75

Çatı katlarında çıkan yangınların veya alt katlarda çıkan ancak çatıya ulaşan

yangınların sonucu olarak çatıyı taşıyan yapı bileşenleri genellikle zaayıflar ve

çöker. Bu çökme binanın yangın altındaki dayanıklılığını etkiler ve binalara girerek

söndürme çalışmalarında bulunan itfaiyeciler için riskleri artırır. Bu sebeple, ahşap

binalarda yangınlara erken müdahale hem sivillerin hem de itfaiyecilerin

hayatlarını korumak açısından önemlidir. (Şekil 5) [7]

Şekil 5. Erbil evi, Safranbolu evlerinde çatı katı (Mimar Yavuz Erbil’in izniyle,

fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)

Safranbolu’da 2013-2017 yılları arasında toplam102 yangın vakası olmuştur. 46

yangın olayı için yangın sebebi tespit edilememiştir. 26 tanesi ihmalden, 13 tanesi

elektrik arızasından, 7 tanesi bacalardan ve 8 tanesi de yanlış soba kullanımından

dolayıdır. (Tablo 2) [8].

76

Tablo 2. Safranbolu belediyesi yangın istatistikleri (2013-2017)

Yıl Yangın sebebi Toplam

Elektirk Baca Soba İhmal Çökme Bilinmiyor Sigara

2013 3 3 1 6 0 11 0 24

2014 2 1 2 8 0 10 1 24

2015 4 0 4 3 0 9 0 20

2016 1 2 1 6 0 8 0 18

2017 3 1 0 3 1 8 0 16

Total 13 7 8 26 1 46 1 102

Baca yangınları eğer erken farkedilmezse binaya ve çatı katına yayılabilir. Daha

eski binalarda bacalardaki çatlaklar yangının binaya yayılmasını kolaylaştırır.

Yangının binanın diğer kısımlarına yayılmaması için bacaların yangına karşı

yeterince dayanıklı olması gereklidir. Türkiye’de bacalarla ilgili uyulması gereken

kurallar ayrıntılı bir şekilde “Binaları Yangından Koruma Yönetmeliği”nde

açıklanmıştır. Baca yangınlarında genellikle kuru kimyasal tozlar kullanılır. Daha

büyük baca yangınlarında su ve köpük kullanmak gerekli olabilir. Baca

yangınlarını önlemek için, bacaların standartlara uygun olarak bakımlarının

yapılması, baca duvarlarının yangına dirençli ve ısı yalıtımlı olması, kullanılan

yakıtın ısıtma araçlarına uygun olması ve baca bakımlarının kalifiye personel

tarafından düzenli periyodlarla yapılması gereklidir. [9].

Elektrik tesisatındaki hatalar ve eletrikli aletlerin yanlış kullanımı tarihi

binalarda çıkan yangınların başlıca sebepleridir. Safranbolu’daki pek çok tarihi

bina şimdilerde otel, lokanta, dükkân, eğitim kurumu, kahvehane ve eğlence

merkezi gibi ticari amaçla kullanılmaktadır. Elektrik tesisatı ve kablolarının bu

faaliyetler sebebiyle artabilecek elektrik yükünü kaldıracak şekilde yenilenmesi

gereklidir. “Binaları Yangından Koruma Yönetmeliği” her çeşit binada bulunan

elektrik tesisatının, koruyucu cihazların, kısa devre hesapları, yalıtım malzemeleri,

bağlantı ve sabitleme elemanları, uzatma kabloları ve elektrik tesisatı projelerinin

ağır akım tesisatının “İç Mekan Elektrik Tesisatı Yönetmeliği”, Elektrik

Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği”, Elektrikli Ağır Yük Kurulumu

77

Yönetmeliği” gibi yönetmeliklere uygun olması gereklidir. Kanun ve

yönetmeliklere kesinlikle uyulup uyulmadığı yetkililerce kontrol edilmelidir.[10].

Binalardaki pasif yangın koruma önlemleri yangınları önlemeyi veya yangının

ilerlemesini engellemeyi amaçlar. Bazı pasif önlemler düşük maliyetli ve “tarihi

binaları yangından koruma” için idealdir. Örneğin, elektrik tesisatı ve elektrikli

ekipmanların periyodik bakımları ve kontrolleri gayet düşük maliyetlerle

yangınları önleme kapasitesini artıracaktır. Restorasyon çalışmalarında kullanılan

ahşabın kalitesi de yangın riski bağlamında önemlidir. Testler, meşe ağacının

yangın direncinin çok yüksek olduğunu öte yandan yumuşak ve gevşek dokulu

ağaçların ise daha düşük olduğunu göstermiştir. Yangın güvenliği açısından bina

restorasyonlarında kullanılacak materyallerin değerlendirilmesi faydalı olacaktır.

Tarihi binalarda yangın geciktirici kimyasalların kullanımı da tavsiye edilmektedir.

Ancak, yangın geciktiriciler tavan, döşeme, duvar, cepheler, parmaklıklar,

korkuluklar ve mobilyalarda kullanılmasına rağmen, yük taşıyan ahşap yapı

elemanlarını üzerinde sınırlı etkiye sahiptir. [11].

Aktif yangın güvenlik tedbirleri ise, binanın türüne, kullanımına ve

kullanıcılarına göre tasarlanmış otomatik yangın söndürme sistemleridir. Otomatik

sistemlerde su (köpük), ıslak kimyasal, kuru kimyasal, karbon dioksit, halon ve

temiz madde kullanılmaktadır. Tarihi binalarda, korunacak tarihi değerler

incelendikten sonra en uygun söndürücüye karar verilmelidir.

Konut olarak kullanılan tarihi binalarda belli yerlerde su bazlı otomatik

yağmurlama sistemi, kullanılabilir. Yağmurlama sitemlerinin oldukça etkili

olmasının sebepleri:

Sistem insan midahalesi olmadan her zaman çalışmaya hazırdır.

Sistem, itfaiye gelmeden yangına suyla müdahale eder.

78

Yangının yayılmasını engeller.

Su zararı, itfaiye hortumunun verdiği zarardan çok daha azdır.

Yangına müdahalenin yanı sıra, bu sistemler aktif alarm sistemleridir ilk

müdahale edecekleri bilgilendirir.

Tarihi binalarda yağmurlama sistemlerinin kullanımının bir dezavantajı, suyun

tarihi öneme haiz değerlere zarar verimesidir. Bu sebeple, su bazlı otomatik

sistemlerde su buharının kullanımı zararı minimize edebilir ve tarihi binalrdaki

yangınları daha etkin bir şekilde söndürebilir.

Çalışmalar göstemiştir ki, 6 litrelik portatif su buharlı söndürücü A ve B sınıfı

yangınları söndürmede oldukça etkilidir ve bazı katkı maddeleri ile etkisi

artırılabilir. Bu sebeple, portatif su buharlı söndürücüler minimum su hasarı

vermeleri hasebiyle tarihi binalarda kullanılmaları uygundur. [12].

Özel bir su bazlı yangın koruma sistemi olarak, su buharlı sistemler, su buharı

damlacıklarının % 99'unu 1000 mikron veya daha ufak çapta püskürten özel yapım

fıskiyelerden gelen çok küçük su damlacıklarını kullanır. Su buharı yangını

soğutarak, oksijeni yok ederek ve ısıy kaynağını engelleyerek söndürür. Su

damlacıklarının yüzey alanlarının toplamı çok küçük olmasına rağmen daha büyük

bir yüzeyi etkili bir şekilde soğutabilir. Kolaylıkla buharlaşan su partikülleri

yayılarak oksijeni etkili bir şekilde bertaraf eder. Son olarak, çok küçük su

partikülleri yangınla etraftaki materyaller arasında bir bariyer oluşturur. Su buharı

sistemleri tarihi binaları, müzeleri, bilgisayar odalarını, iletişim tesislerini,

laboratuvarları, veri merkezlerini, tünelleri, metroları, sanayi tesislerini, arşivleri,

havaalanı hangarlarını ve kargo alanlarını etkili bir şekilde korumak için kullanılır.

Su buharlı sistemler, sistemin minimum çalışma basıncına göre 3 kategoriye

ayrılırlar. Düşük basınçlı sistemlerin 12 bardan daha düşük çalışma basıncı vardır,

79

buna mukabil, orta basınçlı sistemler sistem dağıtım boruları üzerinde 12-34 bar

çalışma basıncı uygular. Yüksek basınçlı sistemlerin 34-68 bar arasında çalışma

basıncı vardır. Sistem yüksek basınçla çalıştığı için, kullanılan malzemenin uygun

ve onaylanmış olması gereklidir. NFPA 750 ( National Fire Protection Association/

Ulusal Yangından Korunma Kurumu) standardı su buharı kullanan otomatik

söndürme sistemlerinin kurulumu için uluslararası standardı belirler. [13].

Su buharlı sistemler aynı zamanda tek ve çift akışkanlı sistemler oalrak da

sınıflandırılırlar. Tek akışkanlı sistemlerde, fıskiyelerden yalnızca su verilir. Çift

akışlı sistemlerde su borusunun yanında sıkıştırılmış gaz, hava ve nitrojen borusu

da vardır. Hava ve nitrojenin fonksiyonu su damlacıklarının ebatını küçültmektir.

Su buharlı söndürücülerin faydaları aşağıda anlatılmıştır. (Şekil 6) [14]:

Su buharlı sistemlerde, su bazlı yağmurlama sistemlerine kıyasla, yaklaşık % 90

daha az su kullanılır; bu yüzden su hasarı önemli ölçüde daha düşüktür.

Su buharlı sistemler A ve B sınıfı yangınlarda son derece etkilidirler.

İnsan sağlığına zararlı değildir.

5 dakika içinde ortamda bulunan oksijen oranını % 21’den % 17’ye indirir.

Yangın alanının tamamen kapalı olması gerekmez

3 boyutlu söndürme etkisi vardır.

Ortam sıcaklığını 1 dakikada 900 C'den 50 C'ye düşürür.

Saf su kullanımı iletkenlik problemlerini ortadan kaldırabilir

Yangın bölgesindeki nesneleri radyan ısıdan etkili bir şekilde korur.

80

Şekil 6. Su buharlı sistemler, Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri A.Ş. [14]

Kullanılmayan tarihi binalarda yangın söndürmede karbondioksit, halon veya

temiz madde kullanımı tercih edilebilir. Binalar kullanılıyorsa yangın sözdürücü

olarak temiz madde kullanımı tercih edilebilir.

Halokarbon olarak da adlandırılan temiz madde söndürcüler, çevreci kaygılarla

Halon 1301 yerine geliştirilmiştir. Halon 1301e kıyasla temiz maddenin üstün

özellikleri, çevreye karşı zararsız olması ve toksik etkilerinin bulunmamasıdır.

Temiz maddeler çevre açısından güvenli, insanlara zararsızdır, ayrıca iletken

değildir ve buharlaşma sonrasında artık bırakmaz. Katı, sıvı, gaz ve elektrik

yangınlarında etkilidirler. Tarihi binalarda, kütüphane ve müzelerde, bilgisayar

odalarında, iletişim tesislerinde, elektronik ekipmanları korumada, deniz ve hava

sektörlerinde etkin bir şekilde kullanılır. Düşük seviyede maruz kalındığında insan

sağlığı için bir tehdit oluşturmamakla birlikte, uzun süre ve yoğun bir şekilde

maruz kalındığında sağlık problemleri yaratabilir. Temiz maddeler halokarbon ve

atıl gaz bazlı söndürücüler olarak iki kategoriye ayrılabilir. Halokarbon bazlı

81

olanlar, serbest davranışlı zincirleme reaksiyonu bölerek ve Alev Tepki Bölgesinde

ısıyı bertaraf ederek yangını söndürürler. Atıl gaz bazlı temiz madde korunan

alanda oksijeni yok eder. FM200 en sık kullanılan halokarbon bazlı temiz

maddedir ve Inergen ise en çok kullanılan atıl gaz bazlı temiz maddedir. [13], Şekil

7 [15].

Şekil 7. FM200 gazlı söndürücü sistemler - Eksel Yangın ve Güvenlik

Sistemleri [15]

Tarihi binalarda söndürme ve kurtarma faaliyetlerinin yanında sanat eserlerinin

kurtarılması gibi ekstra görevler de ortaya çıkmaktadır. Yangınla mücadele

faaliyetleri Safranbolu gibi tarihi alanlarda, koruma yasaları nedeniyle imar

kısıtlamaları, engebeli arazi, sık binalar ve büyük itfaiye araçlarının işini

zorlaştıran dar sokaklar nedeniyle daha da güç hale gelmektedir.

Yakın binalar yangının kısa sürede yayılmasına sebep olur. Sürekli su temini

sağlayacak nitelikte yangın suyu altyapısı olmadığında, tanker kullanmaktan başka

çare kalmamaktadır; ancak bu da dar sokaklar nedeniyle oldukça zordur. (Şekil 8-

9).

82

Şekil 8. Erbil konağı, Safranbolu’da engebeli arazi (Mimar Yavuz Erbil’in

izniyle, fotoğrafı çeken Nisa Yılmaz)

Şekil 9. Arasta, Safranbolu’da dar sokaklar/yakın binalar (İnşaat mühendisi M.

Baki Duvan’ın izniyle)

A sınıfı köpük söndürme faaliyetlerini daha etkin hale getirir. Köpük kullanımı

yüzeydeki su basıncını azaltır, yüzeye nüfuz eder ve etkisi fazladır. A sınıfı

köpüğün yalıtım etkisi, CAFS (Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri)

83

kullanıldığında artar. Az miktarda köpük kullanıldığında çevreye negatif etkisi

olmamaktadır. Ancak, büyük miktarlarda su sistemine karışmaması önemlidir.

Bina yangınlarında A sınıfı köpük konsantresinin karışım oranları % 0.2 ile % 1

arasında değişir. Tarihi binalardaki yangınlarda, özellikle yangının diğer binalara

sıçramaması ve yanan binayı en iyi şekilde söndürmek için köpük kullanmak

düşünülebilir. (Şekil 10), [16]

Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri (CAFS) yüksek enerjili köpük üretim

sistemleri olarak adlandırılırlar. Bu sistemlerde sıkıştırılmış hava çıkış noktasında

köpüğün içine enjekte edilir. Sıkıştırılmış hava türbülanslı köpük üretir.

Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemlerinin kullanımı, yangına uzak mesafelerden

köpük sıkılmasını mümkün kılmaktadır. Özellikle orman yangınlarının olduğu

alanlarda bulunan binaların korunması amacıyla kullanılır. Bu söndürücüler tarihi

binaların birbirine yakın olduğu alanlarda kullanılabilir. Ayrıca etkin yangın

söndürme için doğrudan müdahalede bulunabilmek için kullanımları düşünülebilir.

Ancak Sıkıştırılmış Havalı Köpük Sistemleri (CAFS) itfaiye müdürlükleri için

oldukça pahalıdır. [17].

84

Şekil 10. A Sınıfı Köpük Uygulama [16]

Tarihi binalarda restorasyon çalışmaları ve güvenlik önlemleri ile ilgili ulusal ve

uluslararası yönetmelikler vardır. Türkiyede tarihi bina olarak deerlendirilen ve

tescillenen binalar “2863 sayılı Kültürel ve Doğal Miras Hukukunun Korunması

Kanunu” hükümleri kapsamındadır. Ayrıca, “Binaların Yangından Korunması

Hakkında Yönetmelik”in 167/B Maddesi tarihi binalardaki yangın güvenliği

tedbirleri il eilgilidir. 167/B Maddesine göre:

a. Tarihi binalarda herhangi bir restorasyon ya da tesisat kurulumu yapılamdan

önce “Kültürel ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konseyi”nin fikri ve onayı

alınmalıdır.

b. Her tür yangın güvenliği müdahalesinde tarihi değerlerin korunması birinci

derecede önemlidir. Teknik firmalar, tarihi yapıların orijinal fiziki ve görsel

özelliklerini göz önünde bulundurarak ve yerel itfaiye müdürlüklerinin de

görüşlerini alarak yangın tahliye, tespit ve söndürme sistemleri projeleri

hazırlayacaktır

85

Yukarıda bahsedilen Yönetmeliğin 10 Bölümünde yer alan hükümler, aynı

yönetmeliğin 167/C maddesinde aksi belirtilmedikçe, tarihi binalarda alınacak

bütün yangın güvenliği tedbirlerinde uygulanacaktır. 167/C maddeye göre.

1. Tarihi binaların destekleyici kolonları ve ana kirişleri ahşap olan üst katları

yataklı sağlık hizmetleri, anaokulu, huzur evi, ilkokul ve öğrenci yurdu

olarak kullanılamaz.

2. Tarihi binaların yenileme veya onarımlarında orijinal yapıya benzer ya da

aynı yapı malzemelerinin kullanılması zorunludur.

3. Yük taşıyan kolonların ahşap olduğu birkaç katlı ve halka açık tarihi

binalarda ana yük taşıma kolonlarının yangına en az 90 dakika dayanacak

şekilde restorasyonla güçlendirilmeleri zorunludur.

4. Tarihi binalarda yangın tahliye salonları, eğer yangın merdivenleri koridor,

hol ya da salon gibi ortak kullanım yerlerinden ulaşılabilecek durumdaysa,

zorunlu değildir.

5. Binanın büyüklüüne bakılmaksızın, eğer merdivenlerin yarısı kapalı ya da

korumalıysa, bir başka korumasız çıkış merdiveni yangın tahliye güzergahı

olarak kabu edilecektir. Tahliye güzergahları iki yönlü olarak düşünülmelidir

ayrıca ve spiral merdivenlere de olabilir.

6. Eğer bir katta bulunanların sayısı 100’den fazlaysa, tahliye kapılarına kaçış

yönüne açılacak şekilde bir panik kolu eklenmeli ve bina kullanıldığı sürece

burada bir görevli istihdam edilmelidir.

7. Tarihi binaların ahşap bölümlerinde kullanılan elektrik kablolarının yangına

en az 60 dakika dayanacak şekilde olması ve kabloların çelik borulardan

86

geçirilmesi gereklidir. Kovaların ve kasaların yanıcı olmayan malzemeden

yapılması zorunludur.

8. Ahşap yapılarda yanıcı ve tutuşabilir materyaller ahşap üzerinde koruyucu

ya da boyama amaçlı kullanılamaz.

9. Tarihi binalarda yanıcı, tutuşabilir veya patlayıcı maddelere sadece ayrı bir

bölümde tutulacaklarsa izin verilebilir.

10. Değişiklik veya restorasyonun yapılması mümkün olmayan tarihi binalarda

mevcut merdivenler yangın tahliyesi için kullanılır. [18].

Amerika’da Ulusal Yangın Koruma Müdürlüğü tarafından yayınlanan “Tarihi

Binaların Korunması İçin Standartlar- No:914“ olarak adlandırılan NFPA 914,

tarihi ve kültürel mirası korumak için çıkarılmış önemli bir yasal dökümandır.

NFPA 914 standardının amacı tarihi binaların orijinal özelliklerini korumak ve

bu binalarda yaşayanların güvenliklerini sağlamaktır. Bu hedefe ulaşmak için,

binayı ve tarihi materyalleri yangının yıkıcı etkilerinden korurken bina sakinlerinin

de hayatlarını korumak gereklidir.

Yangında can güvenliği tedbirleri konusunda, yangın tahliye imkanı ve bina

yıkılmadan önce tahliyenin gerçekleştirilmiş olması önemli bir konudur. [19].

NFPA 914 standardına göre, UNESCO Dünya Mirası Listesinde bulunan tarihi

yapılar için hazırlanacak koruma planı aşağıdaki unsurları içermelidir:

Yangın riski değerlendirmesi, yangın tehlikelerinin azaltılması ve yangın

acil durum planlamasında idari denetim sağlanması,

Patlayıcı materyal miktarını ve yanıcı kaynakları azaltıcı yangın önleme

tedbirlerinin geliştirilmesi,

87

Yangını kontrol eden ve sınırlayan yangın bariyerleri, yangın sensörü ve

alarm sistemleri, otomatik yangın söndürme sistemleri ve duman tahliye

sistemleri gibi uygun yapılar,

Büyük ölçekli yangınları da göz önünde bulundurarak söndürme, hasarı

azaltma ve yangın sonrası işlemlerle ilgili oalrak acil müdahale planları,

[19].

NFPA 914 Standardı, Ek S bölümünde tarihi alanlar ve yapıların sadece

sahipleri için değil pek çok paydaş için önemli olduğu vurgulanmıştır. Bu

paydaşlar şunlardır:

1. İtfaiye Müdürlükleri,

2. Tarihi binaların bulunduğu yerleşim alanları,

3. Ticaret Odası,

4. Mülk sahipleri,

5. Kiracılar,

6. Bölgede yaşayan insanlar,

7. Mimarlar,

8. Tarihi değerleri korumakla görevli memurlar,

9. İmar görevlileri,

10. Sigorta Şirketleri,

11. Yangın Güvenliği Mühendisleri,

88

12. İnşaat Mhendisleri,

13. Yangın güvenliği işi yapanlar.

Tarihi binaların yangından korunmasında yapısal önlemlerin yanı sıra, eğitim,

yasal yaptırımlar, yeni teknolojilerin kullanımı, resmi farkındalık ve halkın

işbirliği, tarihi ve kültürel mirası korumanın başarılı olmasında hayati önem

taşımaktadır.

NFPA 914 Standardının 11 inci Bölümünde tarihi binaları korumak için

tedbirler ve prensipler aşaıdaki gibi belirtilmiştir:

Tarihi binalarda dekoratif amaçla kullanılan materyallerin yangına

dayanıklı ve tutuşmayan malzemeden yapılmış olması gereklidir,

Dekorasyon materyallerinin olası tutuşma kaynağından (lambalar,

radyatörler, elektirikli ısıtıcılar vs) en az 90 cm. uzakta olması gereklidir,

Perde gibi asılı materyallerin NFPA 914 Standardının ilgili kriterlerine

uygun olması gereklidir,

Bina kullanılmadığı zamanalrda oda kapılarının kapalı tutulması gereklidir,

Çatı katı girişleri her zaman kapalı tutulmalı ve buranın depo olarak

kullanılmasına izin verilmemesi gereklidir,

Yanıcı maddelerin elektrik ve makine odalarına konulmasına izin

verilmemesi gereklidir,

Açık alev üreten aletlerin (mumlar, gaz lambaları, şömine vs) kullanımı

onaya ve teftişe tabidir,

89

Binada yapılacak kıvılcım çıkaran sıcak işler (kaynak vs gibi) gerekli ve

uygun önlemler alındıktan sonra uygulanmalıdır,

Bacaların bakımı ve durumu NFPA 211 standardına uygun olmalıdır,

Şöminelerin bağlı olduğu bacaları içerden kaplanmalı, kıvılcım tutucuları

olmalı ve düzenli olarak incelenmelidir,

Bina çıkışlarında açıkta kablo bulunmamalıdır,

Elektrik tesisatı ve materyalleri, elektrikli aletler NFPA 70 standardına

uygun olmalıdır,

Restorasyon ya da yenileme çalışmaları sonrasında bırakılan ancak

kullanılmayan kablolar “Kullanılmayan Kablo” olarak etiketlenmelidir,

Tarihi binalardaki elektrik sistemleri kısa devre arıza anahtarları ile

korunmalıdır,

Gerekirse, tarihi binalarda taşınabilir ısıtıcılar yasaklanabilir,

Eğer ticari mutfaklar kullanılıyorsa, güvenlik için gerekli önlemler

alınmalıdır.

3. Yangın sensörü ve uyarı sistemleri

Yangın sensörü ve uyarı sistemleri yangın belirtilerini izleyip rapor etmek üzere

tasarlanmış aletlerdir. Yangın durumunda bina sakinlerini binayı tahliye etmek

üzere ve diğerlerini de gerekli önlemleri almak üzere uyarırlar. Yangın alarm

sistemleri, alarm sesi ve görsel uyarıcılarla bina sakinlerini uyarırken, itfaiyeyi ya

da bina yönetimini bilgilendirir ve yangın durumunda binadaki sistemleri aktive

eder. Yangın durumunda aktive edilecek bina sistemlerine örnek, asansörlerin

90

kontrol edilmesi, tahliye güzergâhındaki çıkış kapılarının açık tutulması,

binalardaki duman kontrolü, asansör ve merdiven boşluklarının kontrolü

uygulamaları olabilir.

Yangının başlaması ve rapor edilmesi arasında geçen zaman hayatta kalmak ve

yangının hasarı açısından hayati önem taşımaktadır. Yangın alarm sistemleri bu

zamanı kısaltmak ve gerekli durumlarda söndürme sistemlerini aktive etmek üzere

tasarlanmıştır.

Yangın alarm kontrolü ve gösterge panellerinde üç farklı sinyal vardır:

a) Alarm sinyalleri: Binada yangın başladıını haber verir ve bina sakinlerinin

derhal binayı boşaltması gerekmektedir. Alarm sinyalleri korna, zil veya

hoparlörlerden verilir. Alarm sinyali duyulduğunda bina sakinleri ve ilk

müdahale ekibi derhal harekete geçmelidir.

b) Arıza sinyali: Kurulu yangın alarm sistemlerinde bir arıza olduğunu belirten

sinyaldir. Tipik bir arıza sinyali, kontrol ya da gösterge panellerinde görünür

bir ışık eşliğinde sabit bir ton, bip veya vızıltı şeklindedir.

c) Denetleyici sinyal: Denetim sinyali, diğer yangın alarm sistemlerinin ve

yangın alarm sistemi ile bağlantılı olarak çalışan cihazların normal (hazır)

durumda olmadıklarını gösterir ve bu bakımdan arıza sinyaline benzerlik

gösterir.

Yangın sensörü ve uyarı sistemleri, yangını etkili bir şekilde kontrol etmek ve

can ve mal kaybını önlemek için, mümkün olan en kısa zamanda yangını

farketmeyi sağlar. Uyarı sistemleri üç farklı sensörle yangının duman, sıcaklık ve

alev gibi bir ya da daha fazla belirtisini saptayarak çalışır. Yangını tespit ettikten

sonra yangın alarm sistemleri, detektörlerden gelen yangın alarmını yorumlayarak

bağlantılı alt sistemleri (söndürme sistemi, sirenler, ışıklar, telefon hatları vs)

91

aktive eder. Yangın sensörleri ve uyarı sistemelerinin başlıca fonksiyonları

bilgilendirme, yetkilileri mobilize etme ve kurulu otomatik sistemleri aktive

etmedir. (Şekil 11) [20].

Alarm sisteminin bileşenleri aşağıdaki gibidir:

a) Kontrol Paneli: Sistemin beyni olarak kabul edilir. Kontrol paneli sistemdeki

bütün aletlere güç sağlar, sistemin devrelerinin sorunsuz çalışıp

çalışmadığını izler, otomatik ya da elle çalışan sensörlerden gelen sinyalleri

yorumlayarak mevcut yangın koruma ve söndürme sistemlerini aktive eder.

Güç ünitesi kontrol panellerine entegre edilmiştir.

b) Başlatma araçları: Bu cihazlar manuel veya otomatik alarm veya denetleyici

sinyalleri algılar ve onları kontrol paneline iletir. Manuel aktivasyonu

yangını ilk farkeden kişi başlatır. Otomatik aktivasyon, bu cihazlar patlayıcı

maddeleri tespit ettiğinde gerçekleşir. Otomatik başlatma cihazları ısı

hassasiyeti, patlayıcı maddeleri tespit etme, radyan enerji, suyun hareketi,

hava basıncındaki değişiklik ya da otomatik söndürme sistemlerinden gelen

sinyalleri algılama gibi farklı sistemlerle çalışır.

92

Şekil 11. Yangın sensör ve uyarı sistemlerinin bileşenleri – Beta sistem

mühendisliği [20]

Otomatik alarmı başlatanların çoğu bir çeşit yangın detektörüdür. Bu

dedektörlerin amacı bina sakinlerini ve itfaiyeleri yangın konusunda erkenden

bilgilendirmektir. Otomatik detektörler algıladıkları yangının özelliğine göre

sınıflandırılırlar. Bunlar dört çeşittir:

1. Isı detektörleri,

2. Duman detektörleri,

3. Alev detektörleri,

4. Gaz detektörleri.

93

3.1. Isı detektörleri

Isı detektörleri önceden belirlenmiş sabit ısıda veya sıcaklığın derecesinde belli bir

oranda değişikliği tespit ettiğinde çalışmaya başlar. Duman detektörlerinden daha

yavaş tepki verirler. Çünkü duman, ortamda yeterli ısı olmadan da tespit edilebilir.

Ancak ısı detektörleri duman detektörlerine nazaran daha güvenilirlerdir ve zor

çevre koşullarının olduğu ortamlarda ideal seçenek olabilir.

3.2. Duman detektörleri

Duman detektörleri yangın sırasında çıkan duman partiküllerini algılayarak

çalışırlar. Genel olarak duman detektörleri, aynı yangın ortamında ısı

detektörlerine nazaran daha erken aktive olur. Bu nedenle uman detektörleri yaşam

kurtarıcı cihazlardır.

Duman detektörleri çalışma prensiplerine göre değişiklik gösterir. İyonlu duman

detektörleri elektrik yüklü iki plaka ve bir radyoaktif element kullanarak yangını

tespit eder. Yangın sonucu olarak duman detektör odasına girdiğinde plakalar

arasındaki akım miktarını azaltarak alarmı aktive eder. (Şekil 12) [21].

Şekil 12. İyonlu duman detektörünün çalışma prensibi, Mavili elektronik [21]

Fotoelektrik temelli çalışan duman detektörleri, dumanın detektör odasındaki

ışığı önleme veya yansıtma gibi etkilerine göre çalışır (Şekil 13) [22].

94

Şekil 13. Fotoelektrik duman detektörlerinin çalışma prensipleri, Mavili

elektronik [22]

Hava Örneklemeli duman detektörleri korumalı ortamdaki havayı emer ve

herhangi bir yangın durumu olup olmadığını algılamak üzere tespit odasına

gönderir. Önceden belirlenmiş seviyelerde bir yangın ürünü tespit etdildiğinde

alarm aktive edilir. Duman detektörleri aynı zamanda, özellikle ticari işletmelerde,

yangın durumunda duman kontrolü ile ilgili bina sistemlerini devreye sokmak

amacıyla havalandırma kanallarına kurulur.

3.3. Alev detektörleri

Radyan enerji detektörleri olarak da adlandırılan alev detektörleri, alevler, közler

ve kıvılcımlar nedeniyle görünür ve görünmez ışık spektrumunu tespit etmeye

yarayan cihazlardır. Alev detektörleri yangını hızlı ve hassas bir şekilde anlamanın

önemli olduğu, tehlike seviyesinin çok yüksek ve ufak çaplı yangınların uzaktan

tespit edilmesinin son derece önemli olduğu yerlerde kullanılır. Alev

detektörlerinin kullanıldığı yerler arasında, müzeler, cephaneler, tekstil fabrikaları,

ahşap işleme tesisleri, havaalanı hangarları, petrol işleme tesisleri, depolama ve

yükleme tesisleri, baskı ve boya tesisleri bulunmaktadır. Alev detektörleri, tespit

etmek için tasarlandıkları ışık spektrumunun özelliğine göre tanımlanır:

95

Ultraviyole (UV) detektörleri, infrared (IR) detektörler veya (UV/IR), (IR/IR)

detektörler.

3.4. Gaz detektörleri

Gaz detektörleri, belli ve çeşitli gazları, toksik gazları ve hidrokarbonla birleşmiş

buharları tespit etmek üzere yüksek risk altındaki alanları korumak üzere kullanılır.

Açık deniz petrol ve gaz kuyularında, petrokimya tesislerinde ve gaz tirbünlerinde

kullanılırlar.

Yangın detektörleri tehlikenin sınıfına ve büyüklüğüne göre sınıflandırılır:

1. Nokta tipi detektörler: Sınırlı bir alanı kontrol eden detektörler

2. Hat tipi detektörler: Düz bir hat boyunda koruma sağlarlar.

3. Hava Örneklemeli detektörler: Korumalı vir alandaki havayı alarak

yangın rürünlerini tespit edecek başka vir cihaza gönderirler.

Bildirim Cihazları; Yangın algılandıktan sonra gönderilen sinyallerin

yorumlanması neticesinde, bina sakinlerinin acil tahliyesini sağlamak amacıyla

uyarı sesleri veya ışıkları çıkaran yangın alarm sistemleridir. Bunlar, ziller,

düdükler, hoparlörler, sirenler, elektronik flaşalr ve lambalar gibi cihazlardır. Uyarı

bildirim cihazlarının ses ve ışık yoğunlukları ilgili kanun ve yönetmeliklerde

belirtilen seviyelerde olmalıdır. [13].

4. Yaşınabilir yangın söndürücüler

İçerisinde uygun söndürücü maddeleri bulunan portatif söndürücüler suyun

bulunduğu ya da bulunmadığı yerlerde yeni başlamış bir yangına etkin bir şekilde

müdahale etmek için kullanılır. Ancak, taşınabilir söndürücülerin bu konuda eğitim

almamış kişiler tarafından yanlış kullanımları, yangın türüne göre uygun olmayan

96

söndürücü kullanımı, söndürme işleminin başarısızlığa uğramasına, yangının

şiddetinin artmasına, itfaiyenin müdahalesinin gecikmesine ve söndürücüyü

kullanan kişinin ve diğerlerinin hayatını tehlikeye atmasına sebep olabileceği

unutulmamalıdır.

Portatik söndürücüler sadece belli bir miktarda söndürücü made içeriler.

Yangının başlangıç aşamasında, yangını söndürmek veya yayılmasını engellemek

amacıyla bir veya birkaç tanesi kullanılabilir. Portatif söndrücülerin nasıl

kullanıldığı öğrenilmişse, yangınlar başlangıç aşamasında söndürülebilir.

Portatif söndürücülerle ilgili bir önemli nokta da, yanıcı maddenin miktarı ve

türüdür. Yangın yükü ve türüne göre doğru ebatta ve türde söndürücü seçilmelidir.

Portatif yangın söndürcüler yangın sınıflarına göre sınıflandırılırlar. Yangın

sınıflandırma ülkeler arasında farklılıklar gösterebilir. Örneğin, Türkiyede

“Binalardaki Yangınları Önleme Yönetmeliği” yangını dört sınıfa ayırır: A sınıfı

sıradan patlayıcıları, B Sınıfı yanıcı sıvıları, C sınıfı yanıcı gazları ve D sınıfı

yanıcı metalleri kapsamaktadır. Amerikan sisteminde B sınıfı yanıcı sıvıları ve gaz

yangınlarını, C sınıfı elektrik yangınlarını ve K sınıfı sanayi mutfaklardaki yağ

yangınlarını kapsamaktadır. Sonuç olarak, portafif yangın söndürcüler, ülkenin

kanun ve yönetmeliklerinde belirlenmiş sınıflandırmaya uygun olarak

sınıflandırılmalı ve etiketlenmelidir. Kullanıcılar nerede ve ne tip bir söndürücü

kullanacaklarını etiketlerden kolayca anlayabilmelidirler.

Portatif yangın söndürücülerin derecelendirmeleri de önemlidir. Derecelendirme

katı, sıvı ve gaz yangınları içindir. Derecelendirme, bir mobil söndürme cihazıyla

bir yangının ne derece söndürülebildiğini ifade eden bir kodlamadır. Örneğin,

ABD'de 1-A dereceli portatif söndürücü 1 metreküp ahşabın söndürülebileceği

anlaşılmaktadır.

5. Söndürücü türleri

97

Portatif yangın söndürücüler çalışma prensiplerine göre üç kategoriye ayrılırlar.

1. Pompalı söndürücüler,

2. Basınç Depolanmış söndürücüler,

3. Kartuşlu basınç söndürücüleri

Pompalı söndürücülerde genellikle su bulunur. Kullanıcı cihaza manuel olarak

basınçlı su doldurur. Özellikle orman yangınlarında farklı modelleri kullanılır.

Basınç Depolanmış söndürücülerde söndürücü madde ile basınçlı gaz aynı tüpde

bulunur. Basınçlama için genellikle hava ya da nitrojen kullanılır. Cihazda yeterli

baskı olup olmadığını gösteren bir gösterge vardır. Basınçlı cihazlarda, su, antifriz,

köpük, kuru ya da ıslak kimyasal, kuru toz veya halon kullanılır.

Kartuşlu basınç söndürücülerinde basınç için kullanılan gaz tüpde değil ayrı bir

katuş içinde depolanır. Bu cihazlar kullanılacağı zaman kartuş açılmalı ve gaz

tüpün içine verilmelidir. Bu cihazların bakımı ve dolumu daha kolay ve pratiktir.

5.1. Portatif yangın söndürücülerde kullanılan söndürücü maddeler

Portatif yangın söndürücülerde yaygın olarak, su, köpük, karbondioksit, kuru

kimyasal, ıslak kimyasal, kuru toz, halon ve diğer temiz gazlar kullanılır.

Su, diğerlerine nazaran ortamda en fazla ısı emen maddedir. A sınıfı yangınlarda

etkili olmasına rağmen, elektrik yangınları ve suya tepkili metal yangınları) özel

durumlarda kullanıldığında tehlikeli olabilir.

A tipi yangınlarda köpük kullanılabilir, ancak yanıcı sıvı yangınlarında daha

etkilidir. Köpüklü portatif söndürücülerin hortum başları, havayı emerek köpük

üretme yeteneğine sahip özelliktedir. AFFF (Aqueous Film Forming Foam) (Sulu

98

Film Oluşturucu Köpük) ve FFFP (Film Forming Flor protein) köpük konsantreleri

portatif söndürücülerde kullanılır. [13], (Şekil14) [23].

Şekil 14. Köpüklü portatif yangın söndürücü – Hedef Yangın ve İş Güvenliği

Ltd. [23]

Karbondioksit yanıcı sıvılar ve yağ yangınlarında etkili bir söndürücüdür ancak

A sınıfı yangınlarda çok etkili değildir. Cihazda yüksek basınç altında likit

haldedir. Uygulandığında ateşin etrafındaki oksijen seviyesini azaltmada ve

soğutmada etkilidir. Kapalı alanlarda oksijeni tüketeceği için dikkatli

kullanılmalıdır. Bu cihazlarda basıç göstegesi yoktur. Tüpün ağırlığı dolu ya da boş

olduğunu gösterir. (Şekil 15) [24].

Şekil 15. Karbon dioksitli portatif yangın söndürücü, Hedef Yangın ve İş

Güvenliği Ltd. [ [24]

Kuru kimyasal toz, basınçlı bir gaz tarafından püskürtülen küçük katı

parçacıklardır. Uygulandığında, yanan mateyali kaplayarak oksijenin azalmasından

kaynaklanan zincirleme reaksiyonu engeller. Sağlığa zararlı ya da toksik değildir.

Yanıcı likitlerle ya da gazlarla reaaksiyona girmez ve elektriği iletmez.

Uygulandığında, görüşü sınırlandırır ve özellikle kapalı yerlerde solunum

99

problemleri yaratabilir. Uygulandığı materyal üzerinde yıpratıcı etkisi vardır ve bu

sebeple elektronik aletlere zarar verebilir. Kuru kimyasal tozlar üç temel gruba

ayrılır: Sodyum bikarbonat temelli tozlar, potasyum temelli ve çok amaçlı tozlar.

Sodyum bikarbonat temelli tozlar yanıcı likit, gaz ve elektrik yangınlarında etkili

bir şekilde kullanılır. Sanayi mutfak yangınlarına müdahale durumlarında gerekli

standartları karşılayamaz. Diğer tozlardan ayrılması için mavi beyaz renklerde

üretilir. Potasyum bikarbonat, potasyum klorid veya üre-bazlı potasyum bikarbonat

yangın söndürmede daha etkilidir. Mor renkte üretilir. Yanıcı likit, gaz ve elektrik

yangınlarında etkilidir. Amonyum fosfat pek çok amaç için kullanılan söndürücü

maddedir. Katı, sıvı ve gaz yangınlarında etkilidir. Sarı renkte üretilir. [13], (Şekil

16) [25].

Şekil 16. Kuru kimyasallı portatif yangın söndürücü, Hedef Yangın ve İş

Güvenliği Ltd. [25]

Islak kimyasal söndürücü sanayi mutfak yangınlarında kullanılır. Islak

kimyasallar sulu çözelti içinde potasyum bikarbonat, potasyum asetat ve potasyum

sitrattır. Uygulandığında pişirmede kullanılan yağla reaksiyona girer ve yüzeyin

üzerini köpükle kaplayarak yangını söndürür. Çözeltideki su, soğutma sağlayarak

kimyasal maddenin kaplama özelliklerini sürdürmesine yardımcı olur.

100

Metal yangınları su ile söndürülemez, çünkü suyun bu metalle reaksiyona

girmesi oksijeni açığa çıkarır ve bu da yangını artırır. Bu sebeple, her metal

yangını için özel kuru toz kullanılır. Metal yangınları, portatif yangın

söndürücülerle değil, genellikle bir kürek yardımıyla atılan tozla söndürülür.

Halon, karbondioksitten daha etkili bir söndürücü madde olmasına rağmen,

çevre hassasiyeti nedeniyle kullanımı gitgide azalmaktadır. Halon gazı tortu

bırakmaz ve iletken değildir. Ancak, toksik bir maddedir ve bir dereceye kadar

insan sağlığı üzerinde olumsuz etkileri vardır. Bununşa birlikte, Halon 1211 ve

1301 halen yangın söndürmede kullanılır. Halona ek olarak yeni nesil söndürme

araçları da geliştirilmiştir. Bunlara temiz gazlar denmektedir. Halon kadar çevreye

zararlı olmayıp aynı ölçüde etkilidirler. Temiz gazlar, halokarbon veya tembel gaz

bazlı söndürme gazlarıdır. Halokarboz bazlı söndürme araçları

hidrokloroflorokarbonlar veya hidroflorokarbonlar içerir. Tembel gaz bazlı

söndürme araçları kalıntı bırakmaz, elektiriği geçirmezler ayrıca çevreye zararlı

değildirler. [13].

5.2. Portatif Yangın Söndücüleri Çalıştırma

Kısa ve basit bir eğitimle Portatif Yangın Söndücülerinşn nasıl çalıştırılacağı

öğretilebilir. Ancak, kullanırken dikkat edilmesi gereken çok önemli noktalar

vardır. Öncelikle, söndürücü cihazlarda sınırlı miktarda söndürücü madde

bulunduğundan, söndürme kapasiteleri sınırlıdır. Bu sebeple, sadece başlangıç

aşamasındaki yangınları söndürebilirler. Tek bir cihaz kullanmaktansa aynı anda

birkaç cihazın kullanılması daha etkili olacaktır. Diğer bir önemli nokta da yangına

ilk müdahale anında itfaiyeyi gecikmeden haberdar etmektir. Başarısız ve uzun

süreli müdahale çalışmaları, itfaiyenin gelişini geciktirebilir ve daha kötü sonuçlara

yol açabilir.

101

Yangın sınıfına göre uygun söndürücü seçimi önemli olmasına rağmen, çok

amaçlı söndürücü kullanılarak bu problem çözülebilir. Kullanıcılar müdahale

etmemeye dikkat etmeli ve hareketleriyle tahliye güzergahlarını tehlikeye

sokmamalıdırlar. Kullanıcılar portatif söndürücülerin kapalı alanlarda kullanımının

sonuçlarının farkında olmalıdırlar. Portatif söndürücülerin kullanımı yangın

alanındaki diğer insanların hayatlarını tehlikeye sokmamalıdır. Büyük yangınlar

portatif söndürücülerle söndürülemez.

Doğru türü seçtikten sonra, portatif söndürücüleri kullanırken yapılacaklar

şunlardır:

Söndürücünün pimini çekin,

Hortum ucunu hedefe tutun,

Kolu sıkın,

Ateşin kaynağına doğru püskürtün

Kartuşlu basınç söndürücülerinin çalışması diğerlerinden biraz daha farklıdır.

Cihaz pimi çekince çalışmaz. Gazı silindire salan tetiğin aktive edilmesi gereklidir.

Yangın söndürücüleri kullanırken hortum ucu en yakın yangın noktasını hedef

almalıdır. Kullanıcı arkasında kaçacak bir yer bırakmalıdır. Ayrıca ateşle arasında

belli bir mesafe olmalıdır. Müdahale için uygun uzaklıklar, sulu ve köpük

söndürücüler için 6 metre, kuru kimyasal söndürücüler için 4,5 – 6 metre ve

karbondiyoksitli söndürücüler için de 3- 4,5 metre olmalıdır.

Karbondiyoksitli söndürücüleri kullanırken hortum sapından tutulmalıdır. Yoksa

eliniz donabilir. Çok sık püskürtme yapılmamalıdır çünkü yangın söndürülmeden

söndürücü boşalabilir. Yanan materyali kaplaması için köpük belli bir açıdan ve

belli bir yöntemle sıkılmalıdır. Kullanıcı tek başınaysa ve yangın tek bir

102

söndürücüyle söndürülemeyecekse, diğerlerini ararken itfaiyeye haber verme

işlemi ertelenmemelidir. [4].

Binalarda bulunması gereken portatif söndürücülerin türü ve sayısı, mevcut ve

olası şartlara ve bu yerlerdeki risklere göre, Türk kanun ve yönetmeliklerinde

belirtilmiştir. Mevcut yangın risklerine paralel olarak kullanılacak yangın

söndürme araçlarının türüne karar verilir. Hastane ve anaokulu gibi yerlerde sıvı ve

temiz gazlı söndürücüler tercih edilmelidir.

“Düşük Yangın Tehlikesi” var oalrak sınıflandırılan binalar için her 500 m2 alan

için 6 kilo kuru kimyasal söndürücü veya dengi gereklidir. En yakın söndürücüye

maksimum uzaklık 25 metre olmalıdır. Ağırlığı 4-12 kg. tartılmış taşınabilir yangın

söndürücülerin yerden yüksekliği 90 cm'yi geçmemelidir.

Portatif yangın söndürücülerin kalitesi Türk stadartlarına uygun olmalıdır. Bakım

ve kontrol standartları TS ISO 11602-2 (Türk Standartları)’nda açıklanmıştır. Bu

standarda göre, portatif yangın söndürücüler yılda en az bir kere kontrol edilmeli,

her dört yılda bir içlerindeki söndürücü maddeler temizlenmeli ve tekrar

doldurulup hidrostatik testleri yapılmalıdır [18].

103

BÖLÜM 6

TAHLİYE

1. Tahliye nedir?

İnsanlığın tarihi boyunca, ne zaman, nerede ve ne şekilde olursa olsun tam

oalrak bilinmeyen yangınlar çok fazla can ve mal kaybına yol açmaktadır.

Yangınlardaki can ve mal kayıpları kurumları ve örgütleri bu bağlamda önemli

çalışmalar yapmaya itmiş ve sonuç olarak da gerçekleşen yangınlarda can kaybını

azaltmak amacıyla çok sayıda çalışma yapılmıştır. Yangında tahliye bu

çalışmaların başında gelmektedir.

Şekil 1. Tahliye İşareti

Yangın Tahliyesi: Güvenlik görevlisinin gerekli gördüğü ve müdahaleyle

eşzamanlı olarak başlayan bir yangından kaçış eylemidir ve bu eylem insan

hayatının korunmasında çok önemli bir rol oynar. Bu sebeple, tahliye en iyi

güzergâh insan hayatı açısından çok önemlidir.

104

Şekil 2. Tarihi bina yangını

Günümüzde yoğun şehirleşme ve yüksek binalar gibi çok sayıda faktör

tahliyenin zamanında ve koordineli bir şekilde uygulanmasının önemini

artırmaktadır. Yangın tahliye planlarını hazırlama, binalarda tahliye önlemlerini

alma, binaları tahliye için uygun hale getirme, tahliye sürecinde engelli bireyleri

göz önünde bulundurma, tahliye ekipleri görevlendirme ve bu kişileri periyodik

olarak eğitme, binalarda yangın ve tahliye tatbikatları yapma, güzergâhları düzenli

kontrol etme ve eksikleri giderme vs işlemleri güvenli bir tahliye için önemlidir.

2. Tahliye yöntemleri

Tahliye sürecini iyi anlamak için, öncelikle tahliye yöntemlerini bilmemiz

gereklidir. Yangın tahliyesinde 3 yöntem vardır. Bunlar:

105

Şekil 3. Tahliye Yöntemleri

2.1. Dikey Tahliye

Dikey tahliye binadan çıkmak için merdivenlerin kullanıldığı bir tahliye

yöntemidir. Yangın sırasında insanların çıkış noktalarını kolaylıkla bulabilmesi

için koridorlar ve merdivenler gibi tahliye güzergâhlarında görülebilir şekilde

ÇIKIŞ yazılı işaretler bulunmalıdır. Bu işaretler tahliye sırasında çok önemlidir. Bu

sebeple insan hayatı açısından önemli bir faktördür. Yangın merdivenlerindeki

kapıların tahliyeye uygun olması da önemlidir ve bu kapıların asla kilitli

tutulmaması gereklidir. Özellikle bu kapıların dışarı doğru açıldığında kapı

kollarının yangından kolaylıkla etkilenmez ve kolaylıkla kullanılırlar. Ayrıca,

binada çalışan veya yaşayan kişi sayısına göre yangın merdivenlerinin genişliğinin

ayarlanması da tahliye için önemlidir.

2.2. Yatay Tahliye

Yatay tahliye aynı katta tehlikeli alandan daha güvenli alana geçiş yöntemidir.

Bu tür tahliye, kişi dışarı çıkmak için çıkış merdivenlerini kullanamadığında yardın

Tahliye Yöntemleri

Dikey Tahliye Yatay Tahliye Yerinde Kalma

106

gelene kadar aynı katta kalmak zorunda olduğunda kullanılan bir yöntemdir. Bu

yöntemde, kişi, tehlikeli alandan güvenli bir uzaklığa taşınır ve yardım gelene

kadar burada bekler. Yatay tahliye için kişilerin güvenle bekleyebileceği alanlar

önceden belirlenmeli ve bu alanlara ulaşmak için gerekli önlemler önceden

alınmalıdır. Bu alanlar insanların yangından etkilenmeyeceği yerler olmalıdır.

2.3. Yerinde Kalma

Bu, bir kişi yatay ya da dikey tahliye yöntemlerini kullanamadığında veherhangi

bir yere gidemediğinde kullanılan bir yöntemdir. Yangın sırasında herhangi bir

yere gidemeyecek durumda olan kişi, mümkünse bir pencere kenarında durmalı ve

kapıyı kapatmalıdır. Telefon kullanma imkânı varsa itfaiyeyi arayarak bulunduğu

yeri bildirmelidir. Telefon etme imkânı yoksa pencereden el sallayarak ya da

görülebilecek herhangi bir nesneyi sallayarak yerini belli etmelidir.

3. Tahliye planı

Yangın tahliyesi, yangın güvenliği süpervizörünün gerekli görmesiyle başlayan

bir eylemdir ve bu eylemin ne zaman başlayacağı belli değildir. Bu sebeple, tahliye

için her an hazır durumda olmalıyız. Bu hazırlıklardan en önemlisi, yangın yahliye

planının olmasıdır. Yangın anında güvenli bir tahliye süreci sağlamak için iyi bir

tahliye planı yapmak gereklidir. İyi bir tahliye planı yangın sırasında binayı

güvenli bir şekilde tahliye etmede en önemli faktördür. İyi bir tahliye planı

hazırlanırken aşağıda belirtilen konular göz önünde bulundurulmalıdır:

a. Boşaltılacak binanın mevcut kat planı olmalı ve planda burada

kaç kişi olduu ve hangi bölümlerde bulundukları belirtilmeli,

b. Binada ve katlardaki çıkış noktaları ve güzergâhları, merdivenler

ve acil durum asansörleri planda gösterilmelidir.

107

c. Tahliye talimatlarının insan hayatını tehlikeye sokabilecek

yerlerden uzağa taşınmasına dikkat edilmelidir.

d. Yatay tahliye durumunda insanların güvenle bekleyebilecekleri

yerler tahliye planında gösterilmelidir.

e. Tahliye güzergahını kaç kişinin kullanacağı hesaplanmalı ve çıkış

yönü ile tahliye güzergahı arasında makul bir denge aranmalıdır.

f. Tahliye güzergâhlarının çakışmamasına özen gösterilmelidir.

g. Kişilerin tahliye güzergâhları önceden tahliye planlarında

belirtilmeli ve personele duyurulmalıdır.

h. Bina dışında güvenli ve kolayca ulaşılabilir bir toplanma alanı

belirlenmelidir.

i. Bina altında bulunan park yerinden araçların tahliyesi de plana

eklenmelidir.

108

Şekil 4. Binalar için örnek tahliye planı

109

Tahliye planı hazırlandıktan sonra, palnın etkililiğini görmek ve eskikliklerini

tespit etmek için bir tatbikat yapılması önemlidir. Bu sebeple, tahliye planı

uygulaması yapılırken aşağıdakiler test edilecektir:

- Alarmların düzgün çalışıp çalışmadığı,

- Tahliye planında tahliye güzergâhlarında tahliye zamanlarının gösterilip

gösterilmediği,

- Her bir güzergâhtaki yığılma durumları,

- Toplanma alanına erişim,

- Tahliye görevlileri arasındaki koordinasyon

Şekil 5. Okul binasından tahliye faaliyeti uygulamasına örnek

110

Tahliye tatbikatından sonra kusurlu ve eksik güzergâhlar belirlenir ve personele

duyurulur. Belirlenen hata ve eksiklikler için bir rapor tutulur. Bu rapor ilgili

yetkililere gönderilir. Tahliye tatbikatında belirlenen eksik ve kusurlu yönler

düzeltilir.

Şekil 6. Çatıdan tahliye uygulaması örneği

Şekil 7. Yangın merdiveni aracılığıyla tahliye uygulaması

111

4. Tahliye ekiplerinin oluşturulması

Tahliye işini koordine edebilmek için binalarda tahliye ekipleri oluşturulmalıdır.

Günümüzde binalarda tahliye ekipleri kurulsa da çoğu zaman yeterince önem

verilmemektedir. Ancak, yangın tahliyesinde bu ekipler çok önemlidir. Yangın

tahliye ekipleri tahliye konusunda eğitim almalı ve donatılmalıdır. Tahliye

ekibindekilerin fiziksel olarak güçlü ve soğukkanlı olmaları da önemlidir. Tahliye

ekibin aşağıdakilerden oluşur:

Şekil 8. Tahliye Ekibi

1. Kat Tahliye Görevlisi: Kattaki personel sayısına göre, katı boşaltmak, katta

çalışmak, tahliye sonrası kişi sayısını belirlemek üzere yeterli sayıda

personel görevlendirilmiştir. Çünkü hiyerarşik yapı, tahliye sırasında verilen

talimatların ciddiye alınmasında önemli bir faktördür. Otorite eksikliği ve

kat tahliye görevlilerinin otorite eksikliği tahliye sırasında verilen

talimatların ciddiye alınmamasına sebep olur.

2. Kat Kontrol Sorumlusu: tahliye sonrasında nihai kontrolleri yapar ve

herşeyin düzgün bir şekilde tamamlandığını onaylar. Katların tahiliye

işleminden sonra katta kimsenin kalmadığından emin olmak zorundadır.

Tahliye Ekibi

Kat Tahliye Görevlisi

Kat Kontrol Sorumlusu

Tahliyeden sorumlu engelli

kişiler Bölge Toplama

Görevlisi

112

Özellikle, katta engelli kişiler varsa, bu kişilerin olduğu kısımları kontrol

eder. Kat planı çalışmasında, kattaki engelli kişilerin yerlerini göstermekle

sorumludur, çünkü bu plan engellilerin tahliyesi ve kontrolü açısından

oldukça önemlidir.

3. Engellilerin tahliyesinden sorumlu kişiler: Engelli kişiler bu kişilerin

tahliyesinden sorumludur. Engelli kişiler tahliye sırasında tamamen

savunmasız durumdadırlar. Bu nedenle tahliye sırasında yardıma ihtiyaç

duyarlar. Engellilerden sorumlu tahliye görevlisi, katta bulunan engelli

bireyleri tahliye etmekle yükümlüdür. Eğer katta bulunan engelli birey sayısı

fazlaysa, yeterli sayıda görevli tanımlanmalıdır. Sayı fazlalığında, “Sorumlu

Arkadaş” yöntemi iyi bir yöntem olabilir. Engelli birey sayısının fazla

olduğu aktlarda sorumlu bir kişinin liderliğinde sorumlular grubu

oluşturulabilir.

4. Bölge Toplama Görevlisi: Tahliye sonrasında, toplanma alanındaki kişilerin

kontrolü ve güvenliğinden sorumludur. Toplanma alanından sorumlu kişi

alanda toplanan kişilerin sayısını kontrol edecektir. Bu kontrol için elinde

binada çalışanların listesi bulunmalıdır. Bu liste sürekkli güncel tutulmalıdır.

Liste yangın sırasında binada kimleirn olduğunun tespiti açısından da

önemlidir. Toplanma alanından sorumlu kişi, alanda toplananların sağlık

durumlarını da kontrol etmelidir. Ayrıca, sorumlu yangın tehlikesi tamamen

geçene kadar alandan kimsenin ayrılmaması için gerekli önlemleri de

alacaktır.

Yangın tahliyesinde görevli kişilerin becerileri yılda en az iki tatbikat

düzenlenerek değerlendirilmelidir. Değerlendirme sonucuna göre yetersiz bulunan

personel değiştirilmelidir.

113

5. Yangın tahliye hususları

Güvenli ve sorunsuz bir tahliye için aşağıdakiler salanmalıdır:

a. Çıkış noktalarındaki bütün kapılar dışarı doğru açılmalıdır ve

oanik kolu bulunmalıdır. Bu kapılar asla kilitli tutulmamalıdır.

Sürgülü veya döner kapılar acil çıkış kapısı olarak

kullanılmamalıdır.

b. Katlarda yangın ve patlamaları önlemek için, elektrik ve doğal

gaz sistemlerine yakın noktalr tespit edilmelidir.

c. Binada bulunan önemli eşyalar önem sırasında göre etiketlenmeli

ve öncelik sırasında göre dışarı çıkarılmalıdır.

d. Tahliye çıkışlarını gösteren yönlendirme işaret levhalarının

herkesin görebileceği yerlerde olması ve karanlıkta bile

görülebilecek şekilde aydınlatılması sağlanmalıdır,

e. Tahliye sırasında özel ilgiye muhtaç kişiler belirlenmeli ve

tahliye için görevlilere teslim edilmelidir

f. Yangın tahliyesinde görevlendirilmek üzere seçilecek kişilerin

fiziki açıdan kuvvetli ve soğukkanlı olmalarına dikkat

edilmelidir. Bu kişiler düzenli oalrak eğitim almalıdırlar.

g. Tahliye planları herkesin görebilmesi için katlarda asılmalıdır.

Tahliye planına dahil olan kişilere düzenli eğitim verilmelidir.

h. Tahliye tatbikatları yapılmalı ve eksiklikler giderilmelidir.

114

6. Tahliye sırasında göz önünde bulundurulması gereken hususlar

Yangın tahliye insan güvenliği açısından çok önemlidir ve güvenli bir tahliye

için bazı önemli kurallar vardır. Bu kurallara uyulması tahliyenin güvenli bir

şekilde yapılmasını sağlayacak ve insan hayatını kurtaracaktır. Yangın tahliyesinde

en önemli olduğu düşünülen hususlar şunlardır:

a. Tahliye öncesinde tahliye alarmı önemli bir faktördür. Bu sebeple

alarmlar ciddiye alınmalı, bütün çalışmalar bırakılmalı ve bina

boşaltılmalıdır. Tahliye sırasında kaybedilen her saniye insan

hayatı için önemli riskler taşımaktadır.

b. Tahliye, bina tahliye ekipleri tarafından verilen talimatlara

uyarak, herhangi bir panik yaratılmadan koordineli bir şekilde

gerçekleştirilmelidir.

c. Engelli bireyler kendi başlarına hareket edemediklerinden tahliye

sırasında yardıma ihtiyaç duyarlar. Kendi hayatınızı tehlikeye

atmadan bu kişilere yardım etmek gereklidir.

d. Can güvenliği eşyalardan daha önemlidir. Tahliye sırasında

kişisel eşyalarınız için geri dönmeyin. Çünkü, tahliye sırasında

kaybedeceğiniz her saniye güvenliğinizi tehlikeye atacaktır.

e. Elektrik ve doğal gaz gibi unsurlar yangının ilerlemesi için

önemli faktörlerdir. Bu kaynakların vanalarını kapatmak yangının

büyümesini engellemekte önemli rol oynar. Bu sebeple, yangın

sırasında, elektrik düğmeleri ve gaz vanalarının kapatılması

gereklidir. Eğer güvenliğinizi tehlikeye sokmadan yapacaksanız,

elektrik düğmeleri ve gaz vanalarını kapatın.

115

f. Tahliye sırasında, çok fazla yardıma ihtiyaç duyulacaktır ve bu

diğerleri için hayati önem taşıyabilir. Bu sebeple, genel tahliye

sırasında acil tahliye ekibine destek olunması gereklidir.

g. Tahliye sırasında asansörler oldukça tehlikeli olabilir. Asansörün

çalışmadığı durumda, içinde mahsur kalanları kurtarma şansı

olmayacaktır. Bu sebeple, Acil Tahliye Planında yer alamdığı

sürece, tahliye sırasında asansörler kullanılmamalıdır.

h. Tahliye alanları, yangın tehlikesinden korunmak amacıyla

planlanmış alanlardır. Tahliye sırasında, bu alanlara gidilmeli ve

yangın tehlikesi geçene kadar burada beklenmelidir.

i. Tahliye alanlarında toplananlar ve içerde herhangi birinin kalıp

kalmadığı kontrol edilmelidir.

7. Tahliye sonrası hususlar

Tahliye sonrasında, hala tehlike arzediyor olması sebebiyle binaya geri

dönülmemesi gereklidir. Binaya ancak, gerekli kontroller yapılıp güvenli olduğu

yetkililer tarafından onaylandıktan sonra girilmelidir. Binala hala tehlike

potansiyeli mevcutsa, bina tamamen kapatılabilir.

116

Şekil 9. Yanmış bir bina

Şekil 10. Yanmış bir bina

8. Engelli bireylerin tahliyesi

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünyada bir milyardan fazla engelli birey

vardır ve bu da dünya nüfusunun % 15’ine tekabül etmektedir. (Dünya Engellilik

Raporu, 2011).

117

Avrupa Engellilik Staretejisi (2010-2020) engellerin kaldırılmasına

odaklanmaktadır. Komisyon eylem için sekiz prensip belirlemiştir. Ulaşabilirlik,

Katılım, Eşitlik, İstihdam, Eğitim ve Öğretim, Sosyal Koruma, Sağlık ve Dış

Eylem. Bu çerçevede, her alan için ana faaliyetler tanımlanmış ve AB seviyesinde

genel hedef vurgulanmıştır.

“Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi”nin “Risk durumları ve acil

insani durumlar” başlığı kapsamında güvence altına alınan haklardan biri şöyledir:

MADDE 11: Taraf Devletler, insan hakları hukuku ve uluslararası insan hakları

hukuku dahil olmak üzere uluslararası hukuka göre yükümlülüklerini yerine

getirmek, silahlı çatışma, insani acil durumlar ve doğal afetlerde engellilerin

korunmasını ve güvenliğini sağlamak için gerekli tüm önlemleri alır.

Engellilerin yangına karşı tamamen savunmasız oldukları gerçeği, yangın

felaketinde onların daha fazla can kaybına neden olmaktadır. Bu sebeple, engelli

bireylerin tahliyesinde daha dikkatli davranılmalı ve tahliye için etkili stratejiler

geliştirilmelidir.

Şekil 11. Engelli kişilerin sınıflandırılması

Engelli Bireyler

Zihinsel Özürlüler

Fiziksel Engelliler

Görme Engelliler İşitme Engelliler

118

Engelli Kişiler;

a. Zihinsel Özürlü,

b. Fiziksel Engelli,

c. Görme Engelli,

d. İşitme Engelli

olmak üzere dört ana gruba ayrılır. Engellilik bireylerin normal yaşamları

etkilemekte ve günlük yaşamlarında onları başkalarına muhtaç etmektedir.

Engellilik bireylerin hayatlarını olumsuz yönde etkilediği için, yangın gibi

herhangi bir tehlike bu kişilerin hayatlarını normal bireylere kıyasla daha çok riske

atmaktadır. Yanan binada engelli bireylerin bulunmasının tahliye işlemlerini daha

da zorlaştırdığı bilinen bir gerçektir. Yangın anında engelli bireylerin tahliyesi

engellilik durumlarına göre değişebilir. Görme engelli bireylerinki diğerlerinden

farklıdır. Tahliye sırasında görme engelli birey sesli bir alarm sistemiyle

uyarılabilir ancak bu sistem işitme engelli ibr birey için kullanılamaz. Bu sebeple,

engelli bireylerin durumlarına göre farklı yöntem ve araçlar kullanılmalıdır.

8.1. Zihinsel Özürlü Bireylerin Tahliyesi

Zihinsel özürlülük, zihinsel işlevlerde normalin gerisinde olmak ve davranış

eksikliği demektir. Zihin özürlü bireyler zihinsel işlevlerde normalin gerisinde

olsalar da yangının farkındadırlar ve zihinsel sakatlık durumlarına göre tepki

verirler, çünkü duyu ve koku alma duyularında bir sorun yoktur. Orta seviyede

zihinsel özürlü bireyler kendilerini yangından koruyabilirler fakat ileri derecede

olanlar ancak birinin yardımı ile tahliye edilebilirler.

8.2. Fiziksel Engelli Bireylerin Tahliyesi

119

Fiziksel engellilik, hastalık ya da yetersizlik sebebiyle, kas, iskelet ve eklem

bozuklukları ve sınırlı hareket kabiliyetine sahip olma halidir. Yüksek binalarda,

fiizksel engelli kişilerin tahliyesi için tahliye asansörlerinin bulunması gereklidir.

Ancak, bu tahliye asansörlerinin ateşe ve dumana dayanıklı olması ve farklı bir

enerji kaynağı ile (acil enerji sistemi vs) çalıştırılması gerekilidir. Çünkü bu

asansörlerin yangın sırasındaki elektrik kesintilerinden etkilenmemesi gereklidir.

Binalarda buluna yangın merdivenlerinin engelli kişilerin tahiyesi için uygun hale

getirilmesi gereklidir. Engelli bireyler bu merdivenleri rahat bir şekilde

kullanabilmelidir. Engelli bireylerin çalışıyorlarsa, ast ve yedek olarak

görevlendirilmelidirler. Tahliye anında, engelli bireylere yardımcı olan kişilerin de

tahliyesine öncelik verilmelidir. Engelli bireyler ellerini kullanabiliyorlarsa, doal

gaz vanaları ve elektrik düğmeleri ulaşabilecekleri yerde olmalıdır.

8.3. Görme Engelli Bireylerin Tahliyesi

Görme engelli bireyler görme duyularını kaybetmiş bireylerdir. Tahliye

sırasında bu kişilerin tek başına başarmaları imkânsızdır. Bu kişiler için en doğru

hareket yangın sırasında yüksek sesle bağırarak yerlerini belirtmeleri ve toplanma

alanına giderek yardım beklemeleridir. Görme engelli bireylerin bulunduğu

yerlerde uyarı butonlarının bulunması, yardım bekleyen bu kişilerin yangın

sırasındaki durumunun anlaşılması açısından önemlidir. Uyarı butonundan gelen

sinyal görevlinin bulunduğu ya da acil kontrol odasından görülmelidir. Bu şekilde,

uyarı ışığını gören kişiler görme engelli kişiye yardım etmeye gidebilirler. Bununla

birlikte görme engelli kişilerden sorumlu bir arkadaşın olması, tahliye sırasında

çok faydalıdır. Bu sebeple, yangın sırasında görme engelli bireylere eşlik edecek

bir asil ve bir yedek kişinin belirlenmesi önemlidir. Ayrıca, görme engelli

bireylerle eşlik edecek kişiler arasında iletişimi sağlamak amacıyla cihazların

kullanımı (ışıklı uyarı cihazlaro, telsiz, telefon, vs) tahliye işlemini

kolaylaştıracaktır.

120

8.4. İşitme Engelli Bireylerin Tahliyesi

İşitme engelli bireyler, işitme duyularını kullanamayan bireyleridir. Bu kişiler

görebilmektedirler, dolayısıyla yangın sırasında kendi başlarına hareket edebilir ve

kendilerini koruyabilirler. Yangın sırasında ilk önce koku, sonra duman hissedilir

ve en son alevler görülür. Dolayısıyla, işitme engelli bireyler alevlerin farkına

varabilirler. Ancak, yangın sırasında bu kişilerin en kısa zamanda tahliyesi

önemlidir. Bu sebeple, işitme engelli bireylerin çalıştığı ya da yaşadığı yerlerde

erken uyarı otomatik sistemlerle birlikte ışıklı uyarı sistemlerinin kurulumu

gereklidir.

Engelli bireylerin tahliyesi için en sık kullanılan yöntemler şunlardır:

a) Sorumlu Arkadaş: Sorumlu arkadaş yöntemi, kendi başına hareket

edemeyen ve tahliye sırasında birine ihtiyaç duyan engelli kişiler için en

güvenilir yöntemdir. Günümüzde pek çok iş yeri bu yöntemi

kullanmaktadır. Görme engelli bireyler, aşırı zihinsel engelli bireyler ve

kendi başına hareket edemeyen fiziksel engelli ibreyler yangın tahliyesi

sırasında birine ihtiyaç duyarlar. Bu kişilerin tahliyesi sorumlu arkadaşlar

tarafından yapılmalıdır. Sorumlu arkadaş yönteminde, engelli bireyin

durumuna göre en az bir asil ve bir yedek belirlenmelidir. Engellilik

durumu arttıkça sayı da artırılabilir. Sorumlu arkadaş seçerkem hassas

davranmak önemlidir. Örneğin, sorumlu arkadaş olarak seçilen kişilerin,

eğitimli, sakin ve derhal müdahale etme yeteneğinin olması gereklidir.

Çünkü eğitimli ve soğukkanlı kişiler tahliye sırasında engelli bireyleri

daha motive edebilir ve panik olmasını engelleyebilir. Ayrıca, sorumlu

arkadaşları tahliye edilecek kişilere göre seçmek de önemlidir. Örneğin,

fiziksel engelli bireyler için fiziksel açıdan kuvvetli kişileri seçmek

tahliye işlerini kolaylaştıracaktır.

121

b) Engelli tahliye asansörleri yöntemi: Engelli tahliye asansörleri yangın

sırasında tahliye için güvenli bir şekilde kullanılan özel donanımlı

asansörlerdir. Bu tip asansörler yangın, ısı, duman, su hasarı ve elektirk

kesintisine karşı korumalıdır. Ayrıca yangın ve dumana dayanıklı

kapıları vardır. Bu asansörler özellikle yürüyemeyen engelli bireyler için

kullanılmalıdır. Yangın merdivenleri ise görme, işitme engelliler ise

zihinsel engellilerin kullanımına uygun güvenlikte olmalıdır.

c) Engelli toplanma alanları yöntemi: Engelli toplanma alanları, engelli

bireylerin bulunduğu büyük binalarda sıklıkla kullanılan güvenlik

önlemlerindendir. Bu yöntemde engelli bireyler toplanma alanlarına

götürülür ve oradan alınırlar. Bu alanlar ateşe dayanıklı materyalden

yapılmıştır. Bu alanların kapıları alev ve duman korumalıdır. Ayrıca,

tahliye güzergâhları ile bağlantılıdır.

122

BÖLÜM 7

ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON

1. Giriş

1.1. Bölüm kompozisyonu

Bu bölümde Danimarka’da bulunan çeşitli acil durum teşkilatları anlatılacaktır.

Bölümün ilk kısmı, bireysel organların nasıl örgütlenip yapılandırıldığı üzerine

odaklanmaktadır. Ayrıca bu bölümde bireysel organların diğerleri ile nasıl

etkileşime geçip koordine oldukları konusunda bilgi verecektir.

İkinci kısımda, Acil Durum Yöneyimi Merkezinin nasıl yapılandırıldığı, arayan

bir kişinin buraya nasıl transfer edildii konusunda bilgi verilecektir.

1.1.2. Öğrenme Çıktıları

Bu bölümün amacı, birden fazla kuruluş ve farklı makamlardan kilit kişiler bir

acil durum veya olayı yönetmek için birlikte çalıştıklarında, bahsi geçen organların

karmaşık yapısını anlamak ve sistemin nasıl çalıştığına dair şeffaflığı sağlamaktır.

1.2. Genel Bilgi

Bu bölüm, Mart 2018’de yayınlanan Acil Durum Yönetimi için Danimarka

Kılavuzu’na (Retningslinjer for Indsatsledelse Marts 2018 [1]) dayalı olarak

hazırlanmıştır.

Bu yayın, yeni bilgiler, araştırma ve gereksinimler sebebiyleözden geçirilmiş ve

en yeni bilgilerle yeniden basılmıştır. Bu şekilde çalışan personel ve de yönetim

herhangi bir ölçekteki acil durumu nasıl çözeceklerine dair en güncel bilgilerle

donatılmış olacaktır.

123

1.3. Acil durum organlarının birleşik gücü

Acil bir durum meydana geldiğinde ve insanlar veya mallar tehlikede olduğunda

olay yönetimi gereklidi. Bu durumu yönetebilmek için çeşitli kılavuz ve prensipler

işbirliğini öngörmektedir. Hemfikir olunan önemli bir konu da olay yerini

tanımlamaktır.

Kılavuzlar bunu tanımlarken herhangi bir acil durum organına uyacak şekilde

esnektir, ancak yine de benzer durumları tanımlamaktadır.

Kılavuz üç temel terim kullanır: Olay yeri, Hasarlı Alan, Tehlikeli Alan

Olay yeri, bir olay anında acil durum birimlerinin çalıştığı yerlerdir.

Hasarlı alan, olayın kesin olarak gerçekleştiği yerdir.

Tehlikeli alan, kişiler çalışırken tehlikenin devam ettiği alanlardır.

Bu terimlerle, acil durum organları, işbirliği, bilgi akışı ve iyi iletişim için en iyi

fırsatı sağlamak amacıyla aşağıdaki ilkelere sahiptir.

İlkeler

Sektör sorumluluğu ilkesi

Bu ilke, normal şartlar altındaki bir alandan sorumlu olan otorite veya

kuruluşun, olağanüstü olaylar için önleyici, hazırlıklı ve iyileştirici acil durum

hazırlığından da sorumlu olduğunu belirtir.

124

Eşitlik ilkesi

Bu ilke, olayla ilgili olayı ele alan bir veya birkaç acil durum örgütü ile olay

arasında bağlantı kuran eşitlik kavramı ile çalışır. İlkenin amacı, olay ile

kuruluşların ayırdığı kaynaklar arasındaki dengeyi sağlamaktır.

Yetki devri/Yerindenlik ilkesi

Bir olay veya herhangi bir acil durum görevinin, vatandaşa mümkün olduğunca

yakın bir organizasyon anlayışı içinde, karmaşıklığı ve ilgili kurumsal seviyeyi

mümkün olduğunca düşük tutarak ele alınmasını ve çözümlenmesini önerir. [2]

Eylem İlkesi

Bu ilke, açık veya tam bilgi olayan durumlarda, acil durum seviyesini biraz daha

yükseğe ayarlamak için uygun olduğunu temin etmektir. Aynı zamanda,

kaynakların israf edilmemesi için acil durum seviyesinin hızlı bir şekilde

küçültülmesi mümkün olmalıdır.

İşbirliği ilkesi

Hükümet ve diğer kilit kişilerin, diğer yetkili ve kuruluşlarla işbirliği ve

koordinasyon sağlama sorumluluğudur.

Yukarıdaki ilkeler, tek bir Acil durum müdahalesi gerektiren durumlarda, bu

müdahale sırasında yeterli gayret ve ilerleme sağlamak için standart prosedürlerden

sapma dahil olmak üzere yetkililerin görevlerine dayalıdır.

Acil durum müdahalesi, özel durumlar gerektirdiğinde standart prosedürlerden

sapabilme becerisini ve mecburiyetini gerektirir. Gerekli hallerde bu durum her

seviyedeki acil müdahale ekiplerine iletilir.

125

Acil müdahale ekipleri, kaynakların etkili kullanımı, zamanında hareket etme vs

gibi ilkelere uymak durumundadırlar. Her bir yetkili, geniş çaplı etkileri olan ve o

bölgeye ait olaylarla ilgili olarak acil durum hazırlık yetkilileri vs ile

koordinasyondan da sorumludur. Koordinasyon mecburiyeti üst, ikincil ve alt

makamlardaki yetkililer ve diğerleri için de geçerlidir.

Daha büyük veya daha karmaşık olaylar, gerçekleşme olasılığı veya

gerçekleştiği kabul edildiği andan itibaren üst düzey yönetim ve yetkililerin aktif

çabalarını gerektiren bir durumla nasıl ele alındığının dikkate alınmasını gerektirir.

Bunun anlamı, yetkililerin, yönetim, sorumlulukların ayrılması, bilgilendirme

rutinleri, kriz yönetimi, koordinasyon, büyük masraflar için harcamalar, işbirliği

anlaşmaları vs gibi koşullar temelinde önceden hazırlıklı olmaları gereklidir. Aynı

zamanda, yetkililerin ve diğer acil durum sorumlularının ne dereceye kadar ortak

kriz yönetimi forumlarına (yerel/bölgesel ve ulusal seviyede) dahil olacaklarını ve

kapasitelerini nasıl kullanacaklarını açıkça belirtmeleri beklenmektedir.

Yetkililerin kriz yönetimi organizasyonlarının toplumun karşılaştığı riskleri

yansıtması gereklidir.

2. Polis

2.1. Sorumlulukları ve örgüt yapısı

Ulusal Polis Şefi, Adalet Bakanının sorumluluğu altında, polisin ülke genelinde

görevlerini yerine getirme sorumluluğunu üstlenir. Ulusal polis gücü, Danimarka

polis gücünün üst kurulu olarak görev üstlenirken, bölge polis güçleri temel olarak

günlük polis işlerine bakar. Danimarka, her birinin bir emniyet müdürü tarafından

yönetildiği 12 polis bölgesine ayrılmıştır.

2.1.1. Stratejik Seviye

126

Polis Kanunu (Polislerin Faaliyetleri ile ilgili kanun) polislerin görevleri ile ilgili

genel şartları kapsamaktadır. Bu kanunda açıkça ifade edildiği üzere, polisin

görevleri, diğer pek çok şeyin yanı sıra, kamu güvenliğini ve bireyleri, ayrıca kamu

barışını tehlikeye sokacak etkenleri önlemek ve düzeni sağlamak, suçları önlemek

ve suç faaliyetini sona erdirmek ve suçları soruşturmak ve takip etmektir.

2.1.2. Polis Bölgeleri

Polis şefi önemli olaylarda genel çalışmaları kontrol eder. Koordinasyon yönetimi,

polisin, olay yeri içinde ve dışındaki bütün faaliyetlerin, tüm çabanın mümkün

olduğunca verimli bir şekilde gerçekleşmesini sağlayacak şekilde koordine

edilmesini sağlamak demektir. Ayrıca, polisin görevleri acil durum ekiplerinin

rahatsız edilmeden çalışabilmesini sağlamaktır. Aynı zamanda, polis, faaliyet

alanında soruşturmaları yürütür.

Koordinatörlük yönetimi, bazı makamlar tarafından harekete geçilmesi gereken

olaylarda polis kararından sonra gelir ve olası bir planlama ve hazırlık

aşamasından, müdahale aşaması boyunca, fiili iyileşme ve yeniden yapılanma

aşaması başladığında, acil durum hazırlıklarının azalmasıyla görev sona erene

kadar devam eder.

2.1.3. Polisin çalışmaları

2.1.3.1. Genel çalışma koordinasyonu

Olay komutanlığı polisi (Incident commander police), genel çalışmaların Polis

Şefliğinin genel öncelik ve kararlarına göre koordine edilmesini sağlamakla

yükümlüdür.

127

Önemli olaylarda - veya somut bir değerlendirmeden sonra – yeterli donanıma

sahip bir polis memuru Polis Komutanı tarafından olay yerine gönderilir. Polis

Komutanı olay yerine gelinceye kadar en vasıflı polis memuru liderlik yapar.

İstisna olarak ve önemsiz olaylara olay yerine gelen ilk araçtaki en kalifiye polis

memuru liderlik yapar.

Önemli olaylarla bağlantılı olarak Olay Komutanlığı Polisi olay yerindeki

çalışmaların koordine edildiği bir komuta merkezi (KST) oluşturur.

Olay Komutanlığı Polisi müdahale alanındaki bütün çalışmaların koordinesinden

sorumludur.

İtfaiye müdürlüğünden olay kumandanı ile işbirliği yaparak tahliye

işlenlerini hazırlar ve başlatır,

Birden fazla olay merkezi olması halinde çalışmaları bölme opsiyonunu

göz önünde bulundurur,

İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı ile işbirliği yaparak alanın

tehlike altında olup olmadığını (rüzgâr dönerse yeni bir tehlike)

değerlendirir,

Müdahale alanında yolları ve ambulans güzergâhlarını belirler ve güvenli

hale getirir,

Gerekirse helikopter iniş pisti ayarlar,

Komuta merkezi (KST) lideri ve telsiz görevlisi ayarlar,

128

İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı, hastane öncesi bakım birimleri

olay komutanı ve diğer ilgili yöneticiler ile toplantı/irtibat zamanlarını

ayarlar,

Önemli kazalar olması durumunda, toplanma alanında vs yönetim

işlevlerini devreder,

Olası değerli eşyaların güvenliğini sağlamak dahil olmak üzere gerekli

koruma ve kapatma işlemlerini (iç ve dış) yapar,

Durum raporlarını Komuta merkezine (KSN) gönderir,

Bütün görevlilere destek sağlar,

Basının müdahale alanına girişini koordine eder,

(İtfaiye müdürlüğünden Olay kumandanı aracılığıyla) Belediyenin kriz

yönetimi personeli, komuta merkezi (KSN) ve bölge sağlık hizmetleri

birimi ile birlikte tahliye ve ilgili merkezlerin (EPC) oluşturulması

ihtiyacını hesaba katar,

Fotoğraf/video kayıtları vs şeklinde gerekli dokümantasyonu sağlar ve

Görevli personel için yemek, tuvalet gibi lojstik önlemleri koordine eder.

3. İtfaiye & Kurtarma

3.1. Görevler

Yerel itfaiye ve kurtarma hizmetlerinin temel amacı, herhangi bir kaza

olduğunda, bir kaza ya da felaket durumunda – bunlarla birlikte terör olayları ve

savaş sırasında- insanların, mülkün ya da çevrenin korunması amacıyla acil durum

yönetimi oluşturmaktır.

129

Belediye kurtarma hizmetlerinin görevleri: Belirtildiği üzere, belediye acil

durum ekipleri insanların, malların ve çevrenin kazalarda, felaketlerde ve hatta

terör olayları ve savaş sırasında zarar görmesini engellemek üzere çalışmaktır.

Belediye kurtarma hizmetleri, yangın ve patlama kazaları, trafik kazaları, tren

kazaları, uçak kazaları, limanlarda gemi kazaları, doğal afetler ve çevreye (göllere,

nehir ve limanlara) tehlikeli maddelerin (CBRNE olayları) salınımına sebep olan

kazalar gibi

NOT: (CBRNE Chemical, biological, radiological, nuclear and explosive -) Kimyasal, biyolojik, radyolojik,

nükleer ve patlayıcı olaylar, çevreye kimyasalların, biyolojik maddelerin veya radyoaktif kirlenmenin

kontrolsüz bir şekilde salınması veya yaygın hasara neden olan patlamalar anlamına gelir.

Belediye kurtarma hizmetleri trafik kazalarında oluşan trafik sıkışıklığını

gidermek üzere de görevlendirilir. Ayrıca, belediye kurtarma hizmetleri tahliye ve

diğer sıkıntılı durumları da yönetebilmelidir.

Göl, bataklık, nehir ve liman kurtarma görevleri de belediye kurtarma

hizmetlerinin görevleri arasındadır. Acil Müdahale Kanununa göre, belediye

kurtarma hizmetlerinin dalgıç kurtarma ekibi kurmasını gerektirmez. Ancak

herhangi bir belediye dalgıç kurtarma ekibi kurmak isteyebilir ancak o zaman da

dalma için gereklilikler sağlanmalıdır.

3.1.1. Olayın teknik yönetimi

Olay (yeri) müdürü operasyonun işlemesinden sorumludur. Olay yeri

müdürünün olmadığı durumlarda, yeterli donanıma sahip takım lideri olayı

yönetebilir. Gerekli durumlarda, Olay yeri müdürü talep etmek ya da tavsiyede

bulunmak ekip liderinin sorumluluğundadır.

Eğer olay, tek bir itfaiye müdürlüğünün çözemeyeceği kadar büyük ya da

karmaşıksa, olay (yeri) müdürü diğer itfaiye ve kurtarma servislerinden ya da

130

DEMA’dan (Danimarka Acil Durum Yönetimi Kurumu) yardım talep etme

durumundadır. DEMA bu bölümde açıklanacaktır.

4. Kamu sağlığı birimi (EMS/EMT vs)

4.1. Genel

Sağlık sistemi hastane acil hizmetlerini, hastane öncesi bakım hizmetlerini, ilaç

sektöürünü ve temel sağlık hizmetlerini kapsar. Hastane ve hastane öncesi bakım

hizmetleri bölgelerin sorumluluğundır. Bölgeler ve belediyelerin temel sağlık

hizmetleri sektörü ve ilaç sektörü ile bağlantılı görevleri vardır. .

Psiko-sosyal çalışmalar (sosyal destek, kriz desteği, kriz terapisi) ve CBRNE

olayları ile ilgili çalışmalar sağlık sistemi kapsamında profesyonel alt unsurlardır.

Ulusal Sağlık Kurulu, sağlıktan sorumlu ve Sağlık Bakanlığı ve Yaşlı

Bakanlığına bağlı bir kuruldur. Olağanüstü olaylarda Ulusal Sağlık Kurulu, ülke

genelindeki bütün sağlık hizmetlerinin koordinasyonundan ve olayın genel olarak

ele alınmasına karar vermekten sorumludur. Ulusal Sağlık Kurulu bölge ve

belediyelere sağlık sisteminin planlanması konusunda tavsiyelerde bulunur. Ulusal

Sağlık Kurulu ayrıca bulaşıcı hastalıkların spesifik tedavisi için kural koyma gibi

somut bir durumda verilecek sağlık hizmetleri hakkında da tavsiyelerde

bulunabilir.

Hastane öncesi bakım, akut hastalık, yaralı veya hastaneye ulaşmadan

gerçekleşen doğum olaylarında sağlık çalışanlarının verdiği hizmetlerdir. Bu

hizmetin amacı hayat kurtarmak, sağlık hizmetlerini iyileştirmek, acıyı ve diğer

belirtileri azaltmak, genel hastalık süresini kısaltmak, bakım sağlamak ve güvenlik

inşa etmektir.

4.2. Bölgesel acil tıbbi hizmetler

131

Bölgenin acil durumlardaki ana görevleri şunlardır:

Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon Merkezi (AMK) aracılığıyla sağlık

hizmetlerinde açık bir yaklaşım sağlamak,

Hastane öncasi bakım, hastane acil ve bölgenin kriz personeli dahil

sağlık hizmetlerinin kalanını aktive etmek,

Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanını uyarmak,

Ambulans, acil durum araçları, acil doktor helikopteri, diğer sağlık

çalışanları ve ekipmanlarını sevk etmek,

Hastaların öncelik sınıflandırması, tedavi ve ziyaretleri yapmak,

Bölge hastanelerine çok sayıda hasta ve yaralı kabul edebilmek,

Bölgedeki komşu bölgeler ve belediyeleri bilgilendirmek ve onlarla

koordineli çalışmak,

Hastanelerin kapasitelerini geliştirmek,

Psiko-sosyal çalışmaları (kriz desteği, kriz terapi hizmetleri) aktive

etmek,

Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon Merkezi (AMK) bölgedeki bütün sağlık

çalışanlarının operasyonel idaresi ve koordinesinden sorumludur. Bölge

(çoğunlukla AMK tarafından temsil edilir) yerel acil hizmetlerin devamlı üyesidir

ve somut bir değerlendirmeden sonra hem stratejik hem de operasyonel seviyeye

dahil edilebilir.

Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanı müdahale alanındaki genel

hastane önces bakım hizmetlerinden sorumludur ve Polis Müdürlüğü ile İtfaiye

132

Müdürlüğü Olay Komutanı ile birlikte disiplinlerarası girişimsel yönetimin bir

parçasıdır. Hastane öncesi bakım bölümünden Olay Komutanı ayrıca, eğer olay

yerine çağrılmışsa, Danimarka Hasta Güvenliği Biriminden doktorla da işbirliği

yapacaktır.

5. DEMA

Şekil 1. DEMA logosu

5.1. Bölgesel Acil Hizmetler (DEMA) [3]

Danimarka Acil Yönetim Kurumu (DEMA) DEMA), beklenenden daha büyük

bir ölçekte bir acil durum ortaya çıktığında ve bu durum beklenenden daha fazla

zaman aldığında veya özel ekipman gerektirdiğinde belediye İtfaiye ve Kurtarma

birimlerine yardım etmek için kanunen kapsamında oluşturulmuştur. [4]

DEMA sadece İtfaiye ve Kurtarma birimlerine yardım etmez. DEMA sağlık

müdürlüğü, Hazine, Göçmen Bürosu, Danimarka Veterinerlik ve Gıda Müdürlüğü

vb devlet kurumuna destek sağlar.

DEMA, destek güçleriyle birlikte ülkenin her yerine bir saat içinde ulaşabilecek

şekilde ülke genelinde çeşitli yerlerde kurulmuştur. Merkezlerde kişiler istihdam

edilmiş olup, alarm sinyalini aldıktan sonra ilk beş dakika içinde ilk grup

gönderilmektedir.

133

Şekil 2. Danimarka’da DEMA tesisleri [3]

DEMA, kimyasal ve nükleer olaylara acil müdahale için uzman şubelere ev

sahipliği yapmaktadır. Bununla DEMA diğer şubelerin de temizliğini üstlenme

kapasitesine sahiptir.

DEMA’da büyük ölçekli acil durumlarda, insanların kurtarılması için çalışan

özel USAR (Şehir Arama ve Kurtarma) ekibi bulunmaktadır.

6. Olay görev yönetimi

6.1. Acil durum çağrı merkezi

Danimarka’da Acil durum çağrı merkezi, İtfaiye ve Kurtarma Hizmetinin

Merkeze yakın olduğu Başkentin yakınında bulunan üç merkezde toplanmaktadır.

Diğer iki Merkezde polisler görevlendirilmiştir. Alarm çağrısı aldıktan sonra,

arayan acil durumla ilgili şubeye yönlendirilir. Bu ya İtfaiye ve Kurtarma, ya

ambulans hizmetleri ya da Polistir.

112’yi aradığınızda şu sorlar sorulur:

134

Sorun nedir?

Polisi mi, Ambulansı mı yoksa İtfaiyeyi mi aradınız?

Hangi numaradan arıyorsunuz?

Hangi belediyeye bağlısınız?

Bu sorularla Acil Durum Çağrı Merkezi sizi doğru merkeze sevk edecktir. [5].

Şekil 3. Danimarka’da Acil durum çağrı merkezi [6]

135

6.1.1. Sevk Merkezi (Polis / İtfaiye & Kurtarma / Bölgesel Acil Tıbbi Koordinasyon

Merkezi -AMK)

Sevk merkezi, çağrının yönlendirildiği ve cevabın verildiği merkezdir. Burası

görevlinin, hangi güçler nerede mevcut, görevdeki ekipleri destekleyebilir mi,

güzergâhtaki ambulansa ekstra bilgi temin edilebiliyor mu, suç mahalinden kaçan

bir failin nerede olduğuna dair polise ipucu verebiliyor mu, yangın acil

durumlarında ekstra insan gücü çağırma ve organize etme konularını görebildiği

yerdir.

Şekil 4. Sevk merkezi [7]

Acil Durum Çağrı Merkezinden gelen acil çağrıyı alan Sevk merkezleri sadece

acil durum şubelerinden birini arayabilir ki bu da santraller ve acil durum ekipleri

arasındaki iyi iletişim ve işbirliğinin önemini göstermektedir.

136

6.2. Özet

Sistem hali hazırda daha büyük olayların birden fazla kurum tarafından ele

alınmasını sağlayacak şekilde işbirliği yapıyor. Polis, itfaiye ve kurtarma ya

da ambulans hizmetlerinin daha büyük olaylar üzerinde çalıştığı bir sahnede

sıklıkla yer alacaktır.

Farklı acil durum birimleri, kurumlar arası anlayışı güvence altına almak

için ortak terminoloji kullanarak, acil durumları algılamayı ve işbirliği

yapmayı kolaylaştıran bir yapıya sahiptir.

137

Şekil 5. Günlük etkinliklerde eylem alanları

138

Şekil 6. Önemli olaylarda olay alanı

139

BÖLÜM 8

KÜLTÜREL VE TARİHİ ESERLERİ KORUMAYLA İLGİLİ

KANUNLAR, YÖNETMELİKLER VE STANDARTLAR

1. Sunuş

Avrupa’nın ve Türkiye’nin gerek somut gerekse soyut kültürel mirası bizim

ortak zenginliğimizdir - geçmiş Avrupalı ve Türk kuşaklardan bize bırakılan

ve bizim de gelecek kuşaklara mirasımızdır. Bu yeri doldurulamaz bilgi

deposu, ekonomik büyüme istihdam ve sosyal uyum için değerli bir

kaynaktır. Yüzlerce milyon insanın bireysel yaşamlarını zenginleştirir,

düşünce adamlarına ve sanatçılara ilham verir, kültürel ve yaratıcı

sanayilerimiz içinse itici bir güçtür. Kültürel mirasımız ve onu koruma ve ona

değer verme şeklimiz, Avrupa’nın ve Türkiye’nin dünyadaki yerini ve ayrıca

yaşanacak, çalışılacak ve ziyaret edilecek bir yer olarak cazibesini

tanımlamada önemli bir faktördür.

Kültürel miras bizler doğmadan önce olanlar hakkında bilgi verirken farklı

zamanlarda ve toplumlarda yaşamış olanlara saygı duymamızı sağlar.

Kültürel miras yurttaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir – kültürel ve

yaratıcı sektörler için motive edici bir güçtür ve Avrupa ve Türkiye’nin sosyal

sermayesini oluşturmada ve zenginleştirmede önemli bir rol oynar. Fransa

Eyfel kulesi ile tanınır, İtalya, Siena tarihi merkezi ile Türkiye, Sultan Ahmet

veya Ayasofya Camileri, Efes, Divriği Ulu Cami ve Hastanesi, Safranbolu vs

140

ile tanınmaktadır. Tarihi yapılar insanların yaşadıkları çevreye karakter ve

güzellik katar.

Tarihi binalar yapıldıkları zamanın son teknolojilerini yansıtır. Kullanılan

malzemeler bugün yangın güvenliği açısından dikkatlice incelenir. En büyük

zorluk bina yapısı ve iç kısımlarda (sıva, tavan ve duvar boyaları, paneller,

mobilya ve avizeler) en uygun yangın korumasını sağlamaktır; ayrıca tarihi

binalarda tarihsel bütünlüğü ve estetik değerleri bozmadan korumak

gereklidir. Bütün binalarda yangın güvenliği önemli bir konudur ancak tarihi

binalarda yangından korunma aynı zamanda kültürel öneme de haizdir.

Yangın ve akabinde ortaya çıkan zarar on milyonlarca Avro’yu bulan maddi

kayıplara ve tarihi binaların yok olmasına sebep olabilir. Hasar görmüş bu

binaların restorasyonları çok pahalı hatta bazen imkânsız olabilir.

Bunlara ek olarak bu kültürlerin korunması ortak çabayı zorunlu kılar,

çünkü bu kültürler evrensel değere sahiptir ve bütün insanlığa miraz olarak

kabul edilir. (çünkü bu miras insanlar ve kültürleri yoluyla gelecek kuşaklara

taşınacaktır) Bu tarihi değerleri tanıtmak ve sosyal bilinç uyandırmak için 16

Kasım 1972 tarihinde UNESCO tarafından “Dünya Kültürünün ve Doğal

Mirasın Korunmasına İlişkin Sözleşme” kabul edilmiştir.

Doğal oluşumlar, anıtlar ve siteler dünya mirası statüsü kazanır. Ayrıca

uluslararası öneme haizdirler. Bu statüyü kazanmak belli prosedürler

gerektirir. Öncelikle, bu süreç bir üye ülkenin UNESCO’ya başvurmasıyla

başlar. Uluslararası Anıtlar ve Siteler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası

141

Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından incelendikten sonra süreç sona erer.

Ancak nihai kararı Dünya Mirası Komitesi verir.

Günümüz itibarıyle UNESCO listesinde 845 adedi kültürel ve 209 adedi

doğal ve 38 adedi karışık (kültürel/doğal) olmak üzere 1092 kültürel ve doğal

miras bulunmaktadır. Bu kültürel ve doğal değerlerin sayısı gün be gün

“Dünya Mirası Komitesi” toplantılarında artmaktadır. [1] Dolayısıyla kültürel

ve tarihi yerleri korumak için pek çok kanun ve yönetmelik vardır ve bu

yönetmelikler Avrupa Birliği ülkelerine tavsiye edilir.

Genel olarak UNESCO’nun hedefleri, amaçları ve araçları aşağıdaki

gibidir: [2]

167 ülkede bulunan 1073 Dünya Mirasını korur.

Dünya çapında Tsunami erken uyarı sitemlerini koordine eder.

Herkes için kaliteli eğitim küresel hedefini destekler.

Timbuktu’daki Anıt Mezarların (Mausoleums) yapımını yönetir.

Orta Doğu’da birinci sınıf SESAME laboratuvarını kurmuştur.

Gazeteci ölümlerini kınar ve ifade özgürlüğünü savunur.

Afrika, Asya, İslam Kültürü ve Karayipler - İnsanlığın Genel Tarihi’ni

yayınlamıştır.

142

195 üye ülke, 11 Orta Üye ve 11000 Ortak Okul …..

Soyut Miras Sözleşmesine Taraf 177 Devlet

9 Akdeniz ülkesinde Gençlik networkleri oluşturma.

Belirlenmiş alanlar 10 milyon km2 ye ulaşmış olup, Çin’in yüzölçümüne eşittir.

2. Etik ilkeler

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasına İlişkin 2003 Sözleşmesini,

Sözleşmenin Uygulanmasına Yönelik Operasyonel Direktifleri ve ulusal

yasal çerçeveleri tamamlayan bu Etik İlkelerin, yerel ve sektörel şartlara

uyarlanan araçların ve özel etik kodların geliştirilmesi için temel teşkil etmesi

amaçlanmıştır. [3].

Komiteler, gruplar ve uygulanabildiği yerlerde bireyler kendi soyut kültürel

miraslarını korumada önemli rol oynamalıdırlar.

Soyut kültürel mirasın tanınması ve saygı duyulması için, toplulukların,

grupların ve uygun olduğunda bireylerin uygulama, temsil, ifade, bilgi ve

becerileri kullanma hakkı tanınmalı ve saygı gösterilmelidir.

Soyut kültürel mirasa saygı ve karşılıklı takdirinin yanı sıra karşılıklı saygı,

devletler ve topluluklar, gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireyler

arasındaki etkileşimlerde geçerli olmalıdır.

143

Kültürel mirası oluşturan, koruyan, devam ettilen ve ileten topluluklar,

gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireylerle etkileşim, önceden,

sürekli ve bilgilendirilmiş olmalarına ve özgür rızalarına bağlı olarak, şeffaf

işbirliği, diyalog, müzakere ve danışma şeklinde olmalıdır.

Toplulukların, grup ve bireylerin, soyut kültürel mirası ifade etmeleri için

gerekli araç, nesne, sanat eserleri, kültürel ve doğal alanlara ve anıtsal yerlere

-silahlı çatışmanın olduğu durumlar da dahil – erişimi sağlanmalıdır. Soyut

kültürel mirasa erişimi düzenleyen geleneksel uygulamalara, daha geniş halk

erişimini sınırlayabilecekleri yerlerde bile, tam olarak saygı gösterilmelidir.

Her bir topluluk grup veya birey kendi soyut kültürel mirasının değerini

bilmeli ve bu soyut kültürel miras harici hükümlerin değer yargılarına tabi

olmamalıdır.

Topluluk üyeleri veya diğerleri tarafından özellikle bu mirasın kullanım,

araştırma, belgeleme, teşvik veya uyarlama durumlarından kaynaklanan

ahlaki ve maddi menfaatlerinden soyut kültürel mirası yaratan topluluk, grup

ve bireyler yararlamalıdırlar.

Soyut kültürel mirasın dinamik ve canlı özelliği sürekli saygıyı hak

etmektedir. Özgünlük ve özel olmaları soyut kültürel mirasın korunmasında

kaygı ve engeller oluşturmamalıdır.

Topluluklar, gruplar, yerel, ulusal ve uluslararası kuruluşlar ve bireyler,

soyut kültürel mirasın ve onu uygulayan toplulukların yaşamasını

144

engelleyecek herhangi bir dolaylı ya da dolaysız, kısa ya da uzun vadeli, olası

ya da kesin bir eylemin etkisini dikkatlice değerlendirmelidirler.

Topluluklar, gruplar ve uygulanabilir olduğu durumlarda bireyler, kendi

kültürel miraslarının içeriğinin değişmesi, metalaşması veya yanlış

betimlenmesi dahil nelerin tehdit oluşturuduğuna ve bu tür tehditleri nasıl

hafifleteceklerine ve önleyeceklerine karar vermede önemli rol oynamaktadır.

Kültürel çeşitliliğe, bireylerin, grupların ve toplulukların kimliklerine saygı

gösterilmelidir.

Topluluklar, gruplar ve bireyler tarafından tanınan değerler ve kültürel

normlara duyarlılık, cinsiyet eşitliğine özel dikkat, gençlerin katılımı ve etnik

kimliklere saygı konusu, koruma önlemlerinin tasarım ve uygulamasında yer

almalıdır.

Soyut kültürel mirasın korunması insanlığın genel ilgi alanıdır ve bu

sebeple iki taraflı, alt bölgesel, bölgesel ve uluslarası işbirliği ile ele alınması

gereklidir. Bununla birlikte, topluluklar, gruplar ve uygun yerlerde bireyler

kendi soyut kültürel mşraslarına yabancılaştırılmamalıdır.

3. Direktifler ve sözleşmeler (anlaşmalar)

3.1. Yapılarda Yangın Güvenliği için Yapı Ürünleri Yönetmeliği (Elektrik

Kabloları) (CPR)

145

3.1.1. Amaç

CPR, AB ülkelerinde CE işaretleme standartları ile inşaatlarde kullanılan

bütün güç, kontrol ve iletişim kablolarının performans beyanları ilgili olarak

Avrupa piyasaları için ortak bir dil belirleyen bir yönetmeliktir.

Şekil 1. CPR yangın oranı sınıflandırması [4]

Sınıflandırma Dokümanı

EN-13501-6 2011

Tek Kablo Yanma Testi

EN-60332-1-2

Yanma Koşulları

Altındaki Kablolar için Test Yöntemleri

EN 50399

Duman

En 61034- 2

Asitlik/ Aşındırıcılık

EN 60754-2

Yanan Damlacıklar

- Alevlerin yayılması - Toplam ısı tahliyesi

- Isı tahliyesi oranı

- Yangın endeksi artışı - Üretilen toplam duman

CPR’nin amacı, inşaat malzemelerinin temel özellikleri ile CE işaretinin

performans beyannamelerine eklenmesi için kuralların oluşturulmasını ve

146

inşaat malzemelerinin piyasaya sunulması ilke ve prosedürlerinin

belirlenmesini ve inşaat malzemelerinin performansları hakkında güvenilir

bilgi kaynağı sağlamaktır.

CPR kabloların ateşe karşı reaksiyonları, ateşe dayanıklılıkları ile ilgilenir

ve bununla ilgili kuralları belirler. Bu kurallar yangın durumunda güvenlik

dokümanında açıklanır.

Şekil 2. Kabloların CE işaretleri [5]

147

3.1.2. Kapsam

CPR, üreticilere, düzenleyici ve kontrol birimlerine aynı zamanda proje

firmalarına, yüklenicilere, mühendislere ve mimarlara farklı yükümlülükler

getirir.

İnşaat malzemelerinin özellikleri ile ilgili performans göstergeleri

kurallarını belirlemek.

Materyallere CE işaretinin eklenmesi ile ilgili kuralları belirlemek.

İnşaat malzemelerinin piyasaya sürülmesi ile ilgili ilke ve prosedürleri

belirlemek.

İnşaat malzemelerinin performansları ile ilgili güvenilir bilgi kaynağı

sağlamak.

Şekil 3. CPR kapsamında kablo sınıflandırması [6]

148

Yangın durumu Sınıf Performans

Odada tam yangın hali Aca Yangına katkısı yok

Bca Yangına çok az katkısı var

Bir odada tek bir maddenin yanması Cca Yangına sınırlı katkı

Dca Yangına kabul edilebilir seviyede

katkı

Sınırlı korunmuş bir alanda küçük yangın

hali

Eca Yangına kabul edilir seviyede tepki

Fca Gerek yok

3.2. 2 Mayıs 2014 tarihli ve (AB) 447/2014 sayılı Avrupa Komisyonu

Başvuru Tüzüğü

3.2.1. Amaç

Bu Yönetmeliğin 13 üncü Maddesi uyarınca, IPA II kapsamındaki

yararlanıcılar tarafından yapılan sözleşmeler ve ekleri, uygun finans

anlaşması sonuçlanmadığı sürece, 231/2014 sayılı AB Yönetmeliği

finansmanından yararlanamaz. (IPA= Instrument for Preaccessing Assistance

– Katılım öncesi yardım aracı)

3.2.2. Kapsam

Projenin doğası gereği finansman kararının meşru olduğu durumlar hariç

mevcut tesis ve arazilerin satın alımı gibi harcamalar 231/2014 sayılı AB

Yönetmeliği kapsamında geçerli değildir.

4. Direktifler

4.1. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi – 89/106/EEC

149

4.1.1. Amaç

Direktif şimdilerde 305/2011 (AB) sayılı Yönetmelikle değiştirilmiştir.

Direktif, mevcut çerçeveyi basitleştirmek ve açıklığa kavuşturmak, mevcut

tedbirlerin etkinliğini ve şeffaflığını geliştirmek amacıyla değiştirilmiştir.

Şekil 4. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi [7]

150

4.1.2. Kapsam

Sağlık ve güvenlik açısından bu ürünlere uygulanabilir temel gerekliliklerle

ilgili kanunları uyumlaştırarak AB içerisinde bütün inşaat malzemelerinin

serbest dolaşımını sağlamayı hedeflemektedir.

Direktifin bir diğer hedefi de “inşaat ürünlerini standartlaştırmak ve bu

ürünlerin AB içerisinde sınırsız kullanımını garantilemek”tir.

4.1.3. Uygulama Alanı

Direktif, İnşaat Malzemeleri Yönetmeliği olarak kullanılmıştır. AB

yönetmeliğine uyumu ile inşaat malzemeleri CE logosuyla AB içerisinde

serbest dolaşım hakkını almıştır. AB İnşaat Malzemeleri Direktifi Nisan 2011

tarihinde İnşaat Malzemeleri Yönetmeliği ile değiştirilmiştir.

5. Standartlar

5.1. EN 5075

EN 50575 standardı binalarda ve alt yapılarda kullanılan “güç, kontrol ve

iletişim” kablolarının yangına karşı performansları için gerekli standartları

belirler ve bu gerekliliklere ve kriterlere uygunluğunu değerlendirme

testlerini yapar.

EN 50575 Standardı, inşaat işlerinde kullanılması planlanan ve yangına

tepki ile ilgili performans şartlarına tabi elektrik, kontrol ve iletişim tedariki

151

için kullanılan kabloların yangına karşı performans gerekliliklerini, test ve

değerlendirme yöntemlerini belirler.

5.2. EN 50399

The EN 50399 standardı,

CPR kapsamındaki kabloların yangına tepki performanslarının Avrupa

Sınıflandırmasına göre sınıflandırılabilmelerini sağlamak için test

yöntemlerini, mekanizmaları, mekanizmaların ayarlamalarını, testlerin

uygulamaları, sonuçların raporlarını ayrıntılı bir şekilde tanımlar.

5.3. NFPA 909

NFPA 914 (Tarihi Yapılarda Yangından Koruma) and NFPA 909

(Müzeler, Kütüphaneler ve İbadet Yerlerinin Kültürel Kaynak Özelliklerinin

Korunması-) geçmiş deneyimlere göre sonuçları derleyen en önemli yangın

kodlarıdır.

NFPA 909 müze, kütüphane, ibadethane gibi tarihi ve kültürel yapıların

korunması için minimum şartları belirleyen bir kılavuzdur. NFPA 909 bina

kullanıcı ve sahiplerinin, binanın ya da bir kısmının kullanımına bağlı olarak

kendi ihtiyaç ve isteklerini uygulamalarına izin verir.

NFPA 909 ayrıca kullanıcıların, belli koşullardaki tarihi bina ve kültürel

varlıkların NFPA 909 şartlarına uymamasına izin verebilir.

152

5.4. EN 13501-6

İnşaat elementleri ve yapı malzemelerinin yangın sınıflandırması.

Sınıflandırma, elektrik kablolarının yangına tepki testlerinin sonuçlarından

elde edilen verileri kullanır.

5.5. EN 60332-1-2

Yangın koşullarında elektrik ve optik fiber kabloları test yöntemleri. 1-2

Kısım: Tek yalıtımlı tel veya kablo için dikey alev yayılımını testi. 1 kW lık

hazır (premixed) alev için prosedür.

5.6. EN 61034-2

Belli koşullarda yanan elektrik kablolarından çıkan duman yoğunluğu

ölçümleri.

5.7. EN 60754-2

Malzemelerin kablolardan yanması sırasında oluşan gazlar üzerinde

yapılan testler. Asitleşme ve iletkenliğin belirlenmesi (pH değerine göre).

5.8. EN 13501

Bu Avrupa Standardının amacı dış yangınlara maruz çatı va çatı

kaplamalarının sınıflandırılması için uyumlu prosedürler belirlemektir.

153

Bu Avrupa Standardının amaçları ve çatı malzemeleri ile uygulamaları ile

ilgili tanımlar ve şartlar EN ISO 13943:2000’da verilmiştir. [8].

5.8.1. Çatı

Normalde tutturma (yapıştırılmış, mekanik olarak tutturulmuş vb.) destek

elemanları ile birlikte sağlanan (izolasyon tabakası) yalıtım katmanları veya

buhar bariyerleri dahil hava koşullarına dayanıklı (rüzgar geçirmez) yüzey

sağlaması için düşünülen tavan lambaları veya tavan açıklıkları için diğer

kapaklar dahil olmak üzere örtme ve sızdırmazlık sistemi.

5.8.2. Materyal

Temel tek madde ya da düzgün dağılmış madde karışımı (örneğin, metal,

taş, tahta, zift, beton, mineral, yün)

6. Anlaşmalar ve akitler

6.1. Avrupa'nın mimari mirasını koruma sözleşmesi (3.10.1985)

Sözleşmenin kabulü, hem yeni bir başlangıç hem de taahhüttür – taahhüt

çünkü mimari mirasla ilgili olarak 20 yıllık Avrupa işbirliğini damgasını

vurmuştur, yeni bir başlangıçtır çünkü ilk kez bütüncül koruma prensiplerini

dahil eden uluslararası bir anlaşma olmuştur.

Sözleşmenin temel amacı Avrupa mirasını zenginleştirme ve koruma

politikalarını pekiştirmek ve teşvik etmektir. Ayrıca mirasın korunması

154

bağlamında Avrupa dayanışması ihtiyacını onaylamak ve Taraflar arasındaki

uygulamalı iş birliğine ev sahipliği yapmak üzere tasarlanmıştır. Uygulanacak

politikaların dayatılması konusundaki müzakereleri de kapsayan “Avrupa

koruma politikalarının koordinasyonu”nun ilkelerini belirler.

6.2. Avrupa 2020 Stratejisi

Avrupa 2020 Stratejisi, Avrupa Birliğinin mevcut on yıllık büyüme ve

istihdam ajandasıdır. Avrupa ekonomisindeki yapısal zayıflıkları aşmanın,

rekabet gücünü ve verimliliğini artırmanın ve sürdürülebilir bir sosyal pazar

ekonomisinin temelini oluşturmanın bir yolu olarak akıllı, sürdürülebilir ve

kapsayıcı büyümeyi vurgulamaktadır. Avrupa’nın yeni işler yaratmadaki

rekabetçiliği ve kapasitesi ürün ve hizmetlerdeki yeniliklere bağlı oplduğu

için, “Yenilik” 2020 Stratejisinin merkezinde yer almaktadır.

Yenilik iklim değişikliği ve enerji verimliliği gibi temel sosyal ve

ekonomik güçlüklerle başedebilmenin en iyi yolu olarak kabul edilmektedir.

2020 stratejisi Avrupa Yenilik Ortaklığı (European Innovation Partnerships -

EIP) hareketini başlatmıştır. EIP sosyal aktörlerin yenilik döngüsü ve çeşitli

sektörler çerçevesinde hareketliliğini sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Bu

bağlamda yenilikçi çözümler sağlaması beklenmektedir.

155

6.3. Avrupa Çevre Politikası

Avrupa Birliğinin çevre politikası gelecek kuşaklara taşınması gereken

önemli bir konudur. Çevrenin daha fazla korunması amacıyla AB tarafından

kbul edilmiş bir politikadır.

Avrupa Çevre Politikasının başlıca hedefleri Avurpa Komisyonu

Anlaşmasının 174 üncü Maddesinde şöyle belirtilmiştir:

Çevreyi korumak ve çevre kalitesini artırmak,

İnsan sağlığını korumak,

Doğal kaynakları rasyonel bir şekilde kullanmak,

Uluslararası seviyede gerekli önlemleri almak.

Günümüzde, on geniş parçaya bölünmüş 300 ya da fazla yasal kanun

vardır.

Bu bölümler:

Yatay (genel) yasama

Hava kalitesi

Atık yönetimi

156

Su kalitesi

Doğanın korunması

Endüstriyel kirlilik

Kimyasallar ve GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar)

İklim değişikliği

Gürültü

Sivil savunma

157

BÖLÜM 9

YENİ TEKNOLOJİLER

1. Giriş

Daha hızlı ve daha akıllı teknoloji daha iyi yangın güvenliği anlamına

gelmektedir. Doğru söndürücüyü seçmekten yangın sınıflarını bilmeye kadar

yangın güvenliğinin esasları aynıdır ancak bu esaslara dayalı teknolojik

ilerlemeler yangınla mücadeleyi daha hızlı, daha kolay ve daha etkin hale

getirir.

21 inci yüzyılda yangınla mücadele için gerçekten oldukça şaşırtıcı

teknolojiler üretilmektedir. Bu gelişmeler, yangın çıktığında hepimizi daha

güvende tutmak için ses dalgaları, video ve sensör teknolojisinden en iyi

şekilde yararlanıyor.

2. Ses dalgalı yangın söndürücüler

George Mason Üniversitesinden iki mühendislik öğrencisi yangını

söndürmek için sesi kullanmıştır. Kimyasal içermeyen, susuz yangın

söndürcüleri yanan yakıtıtan oksijeni ayırmak için ses dalgalarını

kullanmaktadır. Oksijen olmadığında yangın söner, dolayısıyla ses dalgalı

yangın söndürücü kullanarak küçük bir yangını söndürmek mümkündür.

Araştırmacılar daha önce bu fikrin telif hakkını almıştı ancak bu güvenilir bir

şekilde çalışan ilk ses dalgalı yangın söndürücüdür.

158

Ses dalgalı yangın söndürücü, evde kullanıma uygun olan hasarsız yangın

güvenliği teknolojisi sunar. Şu anda, soğutucu içermediği için sadece küçük

yangınlarda kullanmaya uygundur. Bunun anlamı, ses dalgalarıyla büyük

yangınları söndürmek isterken sıcak yüzeyi tekrar tutuşturma olasılığı vardır.

Araştırmacılar, bu teknolojiyi dronlarla kullanmanın daha büyük yangınlarda

faydalı olabileceğini öne sürmektedir.

Şekil 1. Ses dalgalı yangın söndürücü

3.Su buharı sistemleri

159

Su buharlı yangın güvenliği teknolojisi tipik yağmurlama sistemi üzerinde

geliştirilebilir ve yangınla mücadelenin geleceğinin en önemli parçası olacağı

düşünülmektedir. Sadece su kullanılır ve günümüzde yangınla mücadelede en

çok kullanılan materyaldir.

Büyük damlalar yerine su buharlı sistemler yangını boğan ince sis gönderir.

Damlaları küçük olacağından su buharlı sistemde daha çok damla

üretilecektir. Daha geniş yüzey alanına sahip damlacıklar suyu daha hızlı

buharlaştırır. Buhar, alevden daha fazla ısıyı emer, yangının sıcaklık

derecesini düşürür ve normal suya nazaran yangını daha hızlı söndürür.

Buharlı sistemler suyun vereceği hasarı önemli ölçüde azaltır. Hatta kuru

kimyasallı sistemler kullanıldığında bina ve ekipmana daha fazla zarar

vermektedir. Su buharı sistemleri yerel olarak kurulabilir (tek bir alan için) ya

da bütün odayı kaplayabilir. Buharlı sistemler, tipik yağmurlama tipi

söndürme sistemlerinden daha çok yönlü olduklarından elektrik yangınlarında

da kullanılabilir.

160

Şekil 2. Su buharı sistemleri

4. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR)

Raf içi yağmurlama sistemleri yüksek yığınları olan depolarda kullanılan

standart yangın söndürme çözümüdür. Etkin olmasının yanı sıra bazı

sorunları da olmaktadır. Bir palet yükleme hatası sebebiyle borular

patlayabilir ve akabinde yağmurlama sistemi çalışmaya başlar, sonuç olarak

depodaki mallar hasar görebilir. Raflar yeniden düzenlendiğinde raf içi

sistemlere döşenecek borular masraflı olacaktır. O zaman ESFR sistemini

nasıl iyi bir sistemdir?

161

Şekil 3. Erken söndürme hızlı tepki yangın yağmurlama sistemleri (ESFR)

ESFR sistemleri tavana monte edilir. Yüksek basınç başlıkları yüksek

hacimli su püskürtebilir. Burada dakikada 100 galon sudan bahsediyoruz.

Yangını kontrol etmeye yarayan geleneksel yağmurlama sistemlerinin aksine

ESFR yangın güvenliği teknolojisi yangını söndürür (onu başlangıç noktasına

geri çeker) Bu sistem büyük miktarlarda suya gereksinim duyar ve yangın

pompalarına bağlıdır.

5. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi

Bütün yangın güvenliği teknolojileri yangınla mücadele için kurulmamıştır.

Bazıları yangında yaralanabilecek insanları korumak içindir. Entegre ses

162

tahliye ve mesajlaşma sistemi, yangın başladığında önceden kaydedilmiş

mesajlarla bina sakinlerini uyarır.

Fike’ın “dağıtılmış zeka” kavramı, bina sakinlerine, kendi konumlarına

göre uyarlanmış, yangınla ilgili olarak ve onlardan nasıl kurtulacaklarına dair

sesli talimatlar verir. Bina sakinlerinin uygun bir şekilde davranması amacıyla

yangın tahliye planları ve diğer güvenlik bilgileri hoparlörlerden duyurulur.

Şekil 4. Entegre ses tahliye ve mesajlaşma sistemi

Sistem hemen başlar. Binanın belli bölümlerinde yangınlar sırasında, özel

uyarılar, talimatlar ya da seslerin çalınabilmesi için programlanabilir.

Binanın bir kısmının, acil durumlarda tehlikeye girmesi durumunda,

kurulmuş donanım teknolojinin çalışmaya devam etmesini sağlar.

Sistemin ölçeklenebilir olması onun küçük ofislerden birçok binası olan

üniversite kampüslerine kadar birçok yerde kullanılabilmesini sağlar.

163

6.Yangın davranışı simülasyonu yazılımı

Yangın davranışı simülasyonu, yangının nasıl yayılacağını ve alevlerin

nasıl büyüyeceğini görmek için kırsal alanda geniş çaplı kullanılan bir yangın

kontrol yazılımıdır. Örneğin, sistem, kırsal alanda, yaprak, çerçöp vs gibi

materyalin hava ve diğer topoğrafik unsurlarla etkileşimini anlayarak çalışır.

Yangın ortamda oksijen, ısı ve yakıt mevcut olduğunda artar. Farklı

yangınları söndürmek için uygun yangın söndürme sistemlerini kullanmak

gereklidir.

Şekil 5. Yangın davranışı simülasyonu yazılımı

7. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı

Vokal duman alarmı, bir yerdeki dumanı ya da ısıyı algılar ve etraftaki

insanları uyarır. Birisi kendi sesiyle bir mesaj kaydeder ve yangın anında

164

alarm bu mesajı yayınlar. Örneğin, bir ebeveyn, yangın sırasında çocuklarına

evden nasıl çıkacaklarına dair direktifleri kaydedebilir. Alarm tehlikeyi

algıladığında bu kaydı çalmaya başlar ve böylelikle çocukların odadan ya da

evden kaçmalarına yardımcı olur.

Yangının tepkisi ihmal edilmemelidir. Önceden güvenlik önlemleri almak

her zaman faydalıdır. Gelişmiş yangın detektörleri, yangın kontrol sistemleri

ve yangın davranış sistemleri kullanmak daha iyi güvenlik önlemleri

oluşturmaya yardımcı olur.

Kurulum aşamasında yangın koruma sistemleri tedarikçileri ile görüşerek

en kaliteli ürünleri almak gereklidir.

Şekil 6. Kişiselleştirilmiş vokal duman alarmı

165

8. Kablosuz internet bağlantılı yangın detektörü

Bu detektörler dumanı ve karbon monoksidi algılayabilir. Dumanı algılar

algılamaz, sizi uyaran ve yangının meydana geldiği yeri bildiren bir alarm

çalarlar. Evde olmasanız bile, internet aracılığıyla telefonunuzdan

detektörlere bağlanabilir ve yangın uyarılarını alabilirsiniz.

Şekil 7. Kablosoz duman detektörü

9.Kablosuz ısı detektörü

Kablosuz ısı detektörleri ısıyı algılamak için sabit ve artış hızlı (rate-of-

rise) sensörler kullanır. Isıya hassas detektörler sıcaklıkta önemli bir

değişiklik olduğunda bir dakika içinde harekete geçer. Bu araçlar mutfak,

166

garaj, çamaşırhane ve duman detektörlerinin kullanılamadığı diğer yerlerde

kullanılır.

10.Işın detektörleri

Işın detektörleri binalardaki artan ışıkla harekete geçer. Bu ışıklar binada

ortaya çıkan dumanı algılamaya yardımcı olur. Işın detektörleri genellikle iki

türlüdür:

Uçtan Uça Kiriş Duman Dedektörü

Yansıtıcı Işın Detektörleri

Bu iki türün varyasyonlarını piyasada bulmak mümkündür.

167

REFERASLAR

BÖLÜM 2

[1] https://www.youtube.com/watch?v=Wnx3wVMlZTU, Stroud

International, (Date of Accesses: 26. 2. 2019)

[2] CFPA-E Guideline No 30:2013 F Managing Fire Protection of Historic

Buildings, (Date of Accesses: 26. 2. 2019)

[3] NFPA 909 Code for the Protection of Cultural Resource Properties –

Museums, Libraries, and Places of Worship, Edition 2017, (Date of

Accesses: 26. 2. 2019)

BÖLÜM 3

[1] CFPA-E no. 30:2013 F Managing Fire Protection of Historic Buildings,

http://cfpa-e.eu/wp-content/plugins/pdfjs-

viewershortcode/pdfjs/web/viewer.php?file=http://cfpa-e.eu/wp-

content/uploads/2015/05/CFPA_E_Guideline_No_13_2015_F.pdf&downl

oad=false&print=false&openfile=false

[2] NFPA 909: Code of Practice for the Protection of Cultural Resource

Properties - Museums, Libraries, and Places of Worship,

https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-

codes-and-standards/detail?code=909

168

[3] NFPA 914: Code for Fire Protection of Historic Structures,

https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-

codes-and-standards/detail?code=914

BÖLÜM 4

Bölüm “2.0 basic fire theory” by Christensen C. Mattson Magnus Title: “Fire

process” s. 8- 10

Bölüm “2.1,1 The fire triangle” Web 1 https://www.firerescue1.com/fire-

products/apparatus-accessories/articles/1206070-What-is-a-fire-triangle/

Bölüm “2.1.2 combustible fire materiel” by Brogaard Kjeld. Hejdenberg

Flemming. Christiansen Per. Clausen John. Title: “student manual” S. 3-5.

Bölüm “3.0 Fire behavior”. by Christensen C. Mattson Magnus Title: “Fire

process” s. 25- 27

Bölüm “3.1 Early fire process” by Christensen c. Mattson Magnus Title:

“Fire process” s. 33

Bölüm “3.1.2 initial fire” by Christensen c. Mattson Magnus Title: “Fire

process” s. 34

Bölüm “3.1.3. Example of a fire process in a room”. by Christensen C.

Mattson Magnus Title: “Fire process” s. 28-32

169

BÖLÜM 5

[1] Marrion, C. E. (2016). More effectively addressing fire/disaster

challenges to protect our cultural heritage. Journal of Cultural Heritage, 20,

746-749.

[2]Gezer, H. (2013). ‘Geleneksel Safranbolu Evlerinin Sürdürülebilirlik

Açısından Değerlendirilmesi’. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri

Dergisi, 12 (23), 13-31.

[3]Çolak, S., Çolakoğlu, G., & As, N. (2002). Ağaç malzemenin yanması ve

yangında diğer yapı elemanlarıyla karşılaştırılması. İstanbul Üniversitesi

Orman Fakültesi Dergisi, 52 (1), 15-26.

[4]Learning, D. C. (2004). Firefighter’s handbook: essentials of firefighting

and emergency response. Delmar Publishers, Clifton Park, Ny.

[5]Kılıç, A. (2013), ‘Galatasaray Üniversitesi Yangını (İbrahim Tevfik

Efendi Sahil Sarayı Yangını)’, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı:156:8-10.

[6]Lewis, C. (2008). Are house fires changing? Australian Journal of

Emergency Management, The, 23(1), 44.

[7]Norman, J., (2005), Fire Officer’s Handbook of Tactics, Penwell,

Oklahoma, USA.

[8]Safranbolu Belediyesi Yangın İstatistikleri.

170

[9]Kılıç, A., (2017), Baca Yangınları, Yangın ve Güvenlik Dergisi, Sayı 194,

s. 8-10.

[10]Kılıç A., (2007), Teknik Makaleler, ‘Yangın Yönetmeliği-2007 Elektrik

Tesisatı ve Sistemleri’,

http://www.yangin.org/dosyalar/elektrik_tesisati_yangin_sistemleri.pdf,

Accesses of Date:14.12.2018

[11]Eraybat, G. F. P. (2017). Tarihi yapılarda pasif yangın önlemlerinin

artırılmasına yönelik bir yöntem önerisi (Doctoral dissertation, Selçuk

Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).

[12]Xiaomeng, Z., Biao, Z., & Xiang, J. (2010). Study of fire-extinguishing

performance of portable water-mist fire extinguisher in historical

buildings. Journal of Cultural Heritage, 11(4), 392-397.

[13]Jones, Jr.,A.M. (2008), Fire Protection Systems, Delmar Cengage

Learning, USA, 2008.

[14]Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri, [http://www.ekselyangin.com/su-

sisi-sondurme-sistemleri.html], Accesses of Date: 07.02.2019.

[15]Eksel Yangın ve Güvenlik Sistemleri, [http://www.ekselyangin.com/fm-

200-gazli-sondurme-sistemleri.html], Accesses of Date: 07.02.2019.

[16]All Hazards Contemplations,

171

[http://allhazardscontemplations.blogspot.com/2010/01/what-kind-of-foam-

are-you.html], Accesses of Date: 15.01.2019

[17](Pumping Apparatus Driver Operator Handbook, (2006), Second Edition,

IFSTA, OK/USA.)

[18]Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, (2007),

http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=3.5.200712937&Me

vzuatIliski=0, Accesses of Date: 05.02.2019.

[19]NFPA 914, ‘Code For Protection of Historic Structures’, 2019 Edition.

https://www.nfpa.org/codes-and-standards/all-codes-and-standards/list-of-

codes-and-standards/detail?code=914, Accesses of Date: 07.02.2019.

[20]Beta Sistem Mühendislik, (2019), https://www.beta-sistem.com/yangin-

algilama-ve-erken-uyari-sistemleri.php, Accesses of Date: 04.02.2017.

[21]Mavili Elektronik Ticaret ve Sanayi A.Ş., (2019),

https://www.mavili.com.tr/blog/12-duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-

prensipleri/1176-duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-prensipleri.html,

Accesses of Date: 04.02.2019.

[22]Mavili Elektronik Ticaret ve Sanayi A.Ş., (2019),

https://www.mavili.com.tr/duman-dedektoru/1176-

duman-dedektoru-cesitleri-ve-calisma-prensipleri.html, Accesses of Date:

04.02.2019.

172

[23]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),

http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-

BiyolojikKopukluPortatifSonduruculer-39, Accesses of Date: 06.02.2019.

[24]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),

http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-

KarbondioksitliCO2PortatifSonduruculer-38, Accesses of Date:

06.02.2019.

[25]Hedef Yangın ve İş Güvenlik, (2019),

http://www.hedefyanginsondurme.com/Urun-

KuruKimyeviTozluPortatifSonduruculer-37, Accesses of Date:

06.02.2019.

BÖLÜM 7

[1] DEMA, 2 february 2019. [Online].

Available:

https://brs.dk/beredskab/idk/indsatsledelse_og_taktik/Pages/Indsatsledelse

og-taktik.aspx.

[2] DEMA, "§12," in Beredskabsloven, direktionssekretariatet, Ed., Birkerød,

DEMA, 2009, p. 10.

173

[3] Danish Emergency Management Agency, "Emergency management in

Denmark," Find Danish Emergency Management Agency, [Online].

Available: https://brs.dk/eng/Pages/dema.aspx. [Accessed 12 march 2019].

[4] DEMA, "Det statslige beredskab," in Beredskabsloven, Birkerød, DEMA,

2009, pp. §4-§8.

[5] Fakta om alarmcentraler i DK," apropos kommunikation, [Online].

Available: http://www.foerstehjaelp.dk/de-tre-alarmcentraler-i-danmark/.

[Accessed 12 march 2019].

[6] Hovedstadens Beredskab, "Hvornår ringer du 112?," Alarm- og

vagtcentralen, [Online]. Available: https://hbr.dk/beredskabet/hvornaar-

ringer-du-1-1-2/alarm-og-vagtcentralen/. [Accessed 2019 march 12].

[7] minby.dk, "Seneste nyheder fra København," minby.dk, [Online].

Available: https://minby.dk/. [Accessed 12 march 2019].

BÖLÜM 8

[1] UNESCO. World Heritage List. http://whc.unesco.org/en/list (Date of

access: August 30, 2018).

[2] UNESCO. UNESCO in Brief. https://en.unesco.org/about-us/introducing-

unesco (Date of access: March 11, 2018).

174

[3]UNESCO. Ethics and Intangible Cultural Heritage.

https://ich.unesco.org/en/ethics-and-ich-00866 (Date of access: March 11, 2018).

[4]Construction Products Regulation (CPR) White Paper.

https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-

1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: October 03, 2018).

[5]Construction Products Regulation (CPR) White Paper

https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-

1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: September 11, 2018).

[6]Construction Products Regulation (CPR) White Paper

https://www.corning.com/media/emea/coc/documents/Resources/LAN-

1893-A4-BEN.pdf (Date of Accesses: September 11, 2018).

[7] European Commission. Construction Products.

https://ec.europa.eu/growth/single-market/european-standards/harmonised-

standards/construction-products_en (Accesses of Date: November 01,

2018).

[8] NSAI Standards. Fire classification of construction products and building

elements - Part 5: Classification using data from external fire exposure to

roofs tests. https://infostore.saiglobal.com/preview/is/en/2006/i.s.en13501-

5-2005%2Ba1-2009.pdf?sku=680107 (Accesses of Date: September 01,

2018).

175

BÖLÜM 9

[1] Hertzberg, T., Hiltz, J., A., Van der Wal, R. and Rahm, M. (2015). New

Technologies for Fire Suppression on Board Naval Craft (FiST) Final

Report. Defence Research and Development Canada Scientific Report

DRDC-RDDC-2015-R224 September. Date of Accesses: 03 October,

2018.

[2]http://www.strikefirstusa.com/2016/08/7-remarkable-new-fire-safety-

technologies/. Date of Accesses: 03 October, 2018.

[3]http://ultrasurefire.co.uk/news/exciting-advances-in-fire-protection-

technology. Date of Accesses: 03 October, 2018.

[4]http://www.strikefirstusa.com/2016/08/7-remarkable-new-fire-safety-

technologies/. Date of Accesses: 03 October, 2018.

[5]https://rotaflow.ca/technological-advancements-in-fire-protection-

industry/. Date of Accesses: 03 October, 2018.

[6]https://interestingengineering.com/technological-advances-take-

firefighting-next-level. Date of Accesses: 03 October, 2018.

[7]https://www.orrprotection.com/mcfp/blog/bid/157996/Emerging-Fire-

Protection-Technologies-to-Watch. Date of Accesses: 03 October, 2018.

176

DEĞERLENDİRME SORULARI

ACİL DURUM TEŞKİLATLARIYLA KOORDİNASYON

1. Kılavuzda yer alan üç temel terim nedir?

a) Olay yeri, Suç mahalli, Güvenli Bölge

b) Olay yeri, Hasarlı alan, Tehlikeli alan

2. Kaç ilke mevcuttur?

a) 6

b) 5

3. İşbirliği ilkesi, hükümet ve diğer kilit kişilerin işbirliği ve koordinasyon

yapma sorumluluğuna sahip olmalarını sağlamakla ilgilidir.

a) Doğru

b) Yanlış

4. Ülkede polisin görevlerini yapmasından genel olarak kim sorumludur?

a) Ulusal Polis Şefi

b) Emniyet Genel Müdürü

177

5. Bütün çalışmaların Emniyetin öncelikleri ve kararlarına göre koordine

edilmesini sağlamaktan sorumlu olan bir polis memuru olduğu doğru mu?

a) Doğru

b) Yanlış

6. Yerel itfaiye ve kurtarma hizmetlerinin öncelikli amacı acil durum

yönetimi sağlamak mıdır?

a) Doğru

b) Yanlış

7. Yetki devri ilkesi nedir?

a) Bir olayın mümkün olduğunca yurttaşların yakınında çözümlenmesi

gerektiğini söyleyen bir ilke demektir.

b) Bir olayın mümkün olduğunca yurttaşlardan uzakta çözümlenmesi

gerektiğini söyleyen bir ilke demektir.

8. Bu ilkeye göre, normal şartlar altında bir bölgeden sorumlu olan otorite

veya kuruluşun, olağanüstü olaylar için önleyici, hazırlıklı ve iyileştirici acil

durum hazırlığından da sorumlu olduğu anlamına geldiği doğru mu yanlış

mıdır?

a) Doğru

178

b) Yanlış

9. Olay Yeri Komutanı neden sorumludur?

a) Kaza yerindeki çalışmaların teknik yönetiminden sorumludur

b) Polisle temas kurma işinden sorumludur.

10. Kontemine bir kaza yerindeki insanlarla kim ilgilenmekle sorumludur?

a) Polis

b) İtfaiye

11. Kaza yerindeki genel sorumluluk kime aittir?

a) Polis

b) İtfaiye

12.Önemli olaylarda olay yeri komutanı neyi oluşturur?

a) Komut gönderisi

b) Network

13. Önemli olaylarda olay yeri komutanının kaza alanına gelmesi gerekmez

ifadesi doğru mu yanlış mıdır?

a) Doğru

179

b) Yanlış

14. Sevk merkezi nedir?

a) İtfaiyecilerin olduğu yer

b) Çağrıların yönlendirildiği yer

15. Hastane öncesi bakım olay yeri komutanı neden sorumludur?

a) Kaza yerinde hastane öncesi bakım çalışmalarından

b) Hastaneden sorumludur

180

CEVAPLAR A

CİL

DU

RU

M T

EŞ

KİL

AT

LA

RIY

LA

KO

OR

DİN

AS

YO

N

1. b

2. b

3. a

4. a

5. b

6. a

7. a

8. a

9. a

10. b

181

11. a

12. a

13. b

14. b

15. a

182

KANUNLAR, YÖNETMELİKLER

1. Kültürel miras vatandaşların bireysel yaşamlarını zenginleştirir.

a) Doğru

b) Yanlış

2. UNESCO gibi ortak forumların değerlendirmelerinden sonra, doğal

oluşumlar, anıtlar ve siteler dünya mirası statüsü kazanamaz.

a) Doğru

b) Yanlış

3. General olarak UNESCO’nun hedefleri, amaçları ve araçları şunlardır:

a) Koruma (Dünya Mirası olan yerleri)

b) Koordine Etme (Kuruluşlar arası koordinasyon)

c) Liderlik yapar (Daha kaliteli eğitim için küresel çalışmalar)

4. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütünün kısaltması:

a) ILO

b) CEDAW

c) UNESCO

183

d) UNICEF

5. CPR, kabloların yangına ve yangına dirençlerine verdiği tepkiyle ilgilenir

ve bununla ilgili kuralları belirler.

a) Doğru

b) Yanlış

6. NFPA 909 standardının başlıca amacı nedir?

a) Turistler için kılavuzdur.

b) Tarihi bina ve kültürel yapıları korumak için gerekli minimum şartları

belirleyen kılavuzdur.

c) Genel olarak kamu politikaları ile ilgili bir kılavuzdur.

7. EN 13501:

a) Yangın söndürücüler için bir standarttır.

b) İç döşeme malzemesi.

c) Dışarı kaynaklı yangınlara maruz çatı ve çatı kaplamalarının

sınıflandırması için uyumlaştırılmış prosedürdür.

8. EN 60754-2 standardı kabloların yanması sonucu açığa çıkan gaz testleri

için kullanılır.

184

a) Doğru

b) Yanlış

9. Avrupa Mimari Mirasın Korunması Sözleşmesinin başlıca amacı:

a) Avrupa mirasının korunması ve zenginleştirilmesi politikalarını teşvik eder

b) Binalarda kullanılan bütün materyalleri organize eder.

c) İç ve dış materyallerin nasıl kullanılacağını açıklar.

d) Yukarıdakilerin hepsi

10. Avrupa Çevre Politikasının başlıca amaçları:

a) Çevreyi korumak, çevre kalitesini artırmak

b) İnsan sağlığını korumak

c) Doğal kaynakların rasyonel kullanımını sağlamak

d) Uluslararası seviyede gerekli önlemleri almak

e) Yukarıdakilerin hepsi

185

CEVAPLAR K

AN

UN

LA

R, Y

ÖN

ET

ME

LİK

LE

R

1. a

2. b

3. a-b-c

4. c

5. a

6. b

7. c

8. a

9. a

10. e

186

RİSK YÖNETİMİ

1. Tarihi binalarda arzulanan seviyede yangın güvenliği sağlama sürecine

hangi gruplar dâhil edilmelidir?

a) Bina sahipleri

b) Yerel ve ulusal yetkililer

c) İtfaiye ekipleri

d) Tarihi binaların korumasıyla ilgili topluluklar

e) Yukarıdakilerin hepsi

2. İtfaiyenin tarihi binalardaki yönetim yaklaşımını bilmesi neden tavsiye

edilmektedir?

a) Mülkü kendileri yöneteceklerdir.

b) Her şeyi bilmek durumundadırlar.

c) İtfaiyenin tarihi binalardaki yönetim yaklaşımını bilmesi gereklidir,

böylelikle mülk sahibi ya da yöneticisi ile iletişim daha kolay ve müdahale

daha etkili olacaktır.

3. Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini kim yapmalıdır?

187

a) Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini herhangi bir yüklenici

yapabilir.

b) Tarihi binadaki yangın riski değerlendirmesini, yangın güvenliği ve ilgili

konularda bilgisi olmasa da, bina sahibi yapmalıdır. Bunu kendisinin yapması

gereklidir.

c) Tarihi binalarda yangın riski değerlendirmesini koruma danışmanları ve

restorasyon uzmanlarından oluşan bir ekip yapmalıdır. Çünkü özellikle daha

karmaşık, daha büyük ve önemli binalar için kabul edilebilir ve ekonomik

çözümler sunabilirler.

4. Yangın Güvenliği Kütüğü nedir?

a) Yangın Güvenliği Kütüğü veya benzeri doküman, ulusal kurallara göre,

yangın güvenliği yönetimi siteminde mümkün olduğu durumlarda bina

personeli tarafından tutulan, önemli olayların kaydedildiği, binanın

“günlüğü”dür.

b) Yangın Güvenliği Kütüğü yangın koruması kanunudur.

c) Yangın Güvenliği Kütüğü Facebook profilidir.

5. Yangın Güvenliği Kütüğüne neler kaydedilmelidir?

a) Yangın Güvenliği Kütüğüne önemli kişilerle yapılan toplantılar

kaydedilmelidir.

188

b) Yangın Güvenliği Kütüğüne, yangın eğitimi dersleri, yangın tatbikatları,

yangın koruma dairesinden ziyaretler, sigorta şirketi ziyaretleri, vs.

kaydedilmelidir.

c) Yangın Güvenliği Kütüğünde madalyalar ve diğer ödüller bulunmalıdır.

6. Hasar Sınırlama Planı nedir?

a) Hasar Sınırlama Planı, yangın başladığında ve itfaiyenin yardımı

gerektiğinde yapılması gereken görevlerin listesidir.

b) Hasar Sınırlama Planı, yönetimin finansal planıdır.

c) Bilmiyorum.

7. Hasar Sınırlama Planına koruma uzmanları neden katılır?

a) Koruma uzmanları, eserlerin sınıflandırılması için bir sistem

tanımlamaktadır, böylece nesnenin kaldırılması öncelikleri için açık

öncelikler belirlenebilir.

b) Koruma uzmanlarının Hasar Sınırlama Planı hazırlığına katılmalarına

gerek yoktur.

c) Koruma uzmanları yangında ilk müdahale edecek kişilerdir, dolayısıyla her

şeye dahil olmaları gerekir.

189

8. Hasar Sınırlama Planına göre, yangın sırasında binada bırakılacak herhangi

bir sanat eseri var mıdır? Birden fazla cevap olabilir.

a) Yangında bütün sanat eserlerinin dışarı taşınması gereklidir.

b) Hasar Sınırlama Planına göre, sınıflandırılmamış sanat eserleri yerinde

bırakılabilir.

c) Can güvenliğine öncelik verilmelidir, dolayısıyla can güvenliğini tehlikeye

atan durumlar olduğunda sanat eserleri yerinde bırakılabilir.

9. İtfaiyeciler, yangın sırasında dışarı çıkaracakları sanat eserleri ile ilgili

olarak hangi sanat eserinin önemli hangisinin önemsiz olduğunu nasıl

bilebilir?

a) Sanat eserleri düzgün bir şekilde işaretlenmeli ki itfaiyeciler hangisinin

çıkarılacağını bilebilsin.

b) İtfaiyecilerin genel olarak sanat eserlerinin değeri konusunda eğitim

almaları gerekir.

c) Binadaki kişiler itfaiyecileri önemli sanat eserlerine götürecektir.

10. Tarihi binalardaki müze veya benzeri kurumlardaki personel yangın

güvenliği konusunda ne kadar sık eğitim almalıdır?

190

a) Tarihi binalardaki müze veya benzeri kurumlardaki personel yangın

güvenliği konusunda ayda en az bir eğitim almalıdır.

b) Personel eğitimi Yangın Güvenliği El Kitabında belirtilen görevlere ve

plana göre düzenli olarak yapılmalıdır.

c) Personelin yangın güvenliği konusunda eğitim almasına gerek yoktur.

191

CEVAPLAR R

İSK

YÖ

NE

TİM

İ

1. a

2. c

3. c

4. a

5. b

6. a

7. a

8. b-c

9. a

10. b

192

TAHLİYE

1. Aşağıdakilerden hangisi tahliye yöntemi değildir?

a) Dikey tahliye

b) Yatay tahliye

c) Yerinde kalma

d) Sakin olma

2. Aşağıdakilerden hangisi tahliye ekibinde yer almaz?

a) Kat Tahliye Görevlisi

b) Uçuş Kontrol Görevlisi

c) Kat Kontrol Görevlisi

d) Engelli kişilerin tahliyesinden sorumlu kişi

3. Yangın sırasında hangi numarayı aramalısınız?

a) 109

b) 116

c) 112

193

d) 107

4. Aşağıdakilerden hangisi tahliye planında yer almaz?

a) Tahliye güzergâhı

b) Kat planı

c) Toplanma alanı

d) Şehir planı

5. Güvenli ve sorunsuz bir tahliye için, çıkış noktalarında bulunan bütün

kapıların içderiden dışarıya doğru açılması gereklidir.

a) Doğru

b) Yanlış

6. Acil Tahliye Planında yer almıyorsa tahliye sırasında hiçbir asansör

kullanılmamalıdır.

a) Doğru

b) Yanlış

194

CEVAPLAR T

AH

LİY

E

1. d

2. b

3. c

4. d

5. a

6. a

195

YANGIN ESASLARI

1. Odada yangın gördüğünüzde ne yaparsınız? (Doğru seçeneği/seçenekleri

işaretleyin)

a) Kapıyı açık bırakır yardım istemek için koşarım

b) Kapıyı açık bırakırım çünkü dumanın dışarı çıkması gerekir

c) Yanan odanın kapısını kapatır ve yardım istemek için koşarım

2. Yangının binada yayılmasını sağlayan en önemli faktör nedir? (Doğru

seçeneği/seçenekleri işaretleyin)

a) Birçok materyal yanabilir

b)Yangındaki alevler

c) Açık kapılar, dolayısıyla duman bütün binaya yayılır

d) Eski kapılar

3. Herkes Yangın Söndürme Araçlarını nasıl kullanacağını bilir mi? (Uygun

seçeneği işaretleyin)

a)Evet

b) Hayır

196

4. Elektrik yangınlarında hangi tür Yangın Söndürme Aracı kullanılır?

(Uygun seçeneği işaretleyin)

a) A Sınıfı

b) B Sınıfı

c) D Sınıf

5. Yangın eğitimine herkes katılabilir mi? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a)Evet

b) Hayır

6. Binanızda yangın alarm sistemi var mı? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a)Evet

b) Hayır

7. Hangi tür yangında sulu yangın söndürücü kullanırsınız? (Uygun seçeneği

işaretleyin).

a) K Sınıfı yangınlarda- pişirme yağı ve gres yangını

b) A Sınıfı yangınlar ve ahşap, kağıt, kumaş, çöp ve plastik gibi sıradan

madde yangınlarında

197

c) Motor, trafo ve ev aletleri gibi elektrikle çalışan ekipmanlar da dahil C

sınıfı yangınlar -

8. Bir odada yangın nasıl ilerler? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a)Hız, yoğunluk ve yönüne göre ilerler

b)Sıcaklık ve dumana göre ilerler

9.Ne çeşit alevler vardır? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a) Difüzyon ve premiks alevleri

b)Sıcak alevler ve soğuk alevler

10.Yangın üçgenini ne tanımlar? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a)Oksijen ve rüzgar

b) Oksijen, yakıt ve ısı

11. Yanıcı maddeler hangi durumda ortaya çıkar? (Uygun seçeneği

işaretleyin)

a) Gazlar ve sıcaklık

b) Sabit maddeler

c) Gazlar ve sıvılar

198

12. Karbondiyoksitli söndürücü yangını nasıl söndürür? (Uygun seçeneği

işaretleyin)

a) Yangın üçgenindeki oksijen elementini elimine ederek ve soğuk

uygulayarak sıcağı yok eder.

b) Yangın üçgenindeki materyal elementini elimine ederek ve soğuk

uygulayarak sıcağı yok eder.

13. Yangınların büyük oranda elektrik nedeniyle çıktığı doğru mudur?

(Uygun seçeneği işaretleyin)

a)Evet

b)Hayır

14.İlk ateş nedir? (Uygun seçeneği işaretleyin)

a) Odadaki yangını başlatan ateştir

b)Tehlike arzeden bir ateştir

15. Bütün binalar itfaiye tarafından denetlenir mi? (Doğru

seçeneği/seçenekleri işaretleyin)

a)Evet

b)Hayır

199

16. Havalandırma yangını yayar mı? (Doğru seçeneği/seçenekleri işaretleyin)

a)Evet

b)Hayır

17. Parlama ne demektir? (Doğru seçeneği/seçenekleri işaretleyin)

a) Parlama, yangın sürecinde ilk tutuşmadan tamamen ilerleme haline geçişi

ifade eden aşamadır.

b) Parlama yangının söndüğü aşamadır.

18. V sınıfı yangın söndürücü var mıdır? (Doğru seçeneği/seçenekleri

işaretleyin)

a)Evet

b)Hayır

19. Herkes yangın söndürücüleri kullanabilir mi? (Doğru seçeneği/seçenekleri

işaretleyin)

a)Evet

b)Hayır

20. Sıcak gazlar kapalı bir odada tehlike oluşturur mu? (Doğru

seçeneği/seçenekleri işaretleyin)

200

a)Evet

b)Hayır

201

CEVAPLAR

YA

NG

IN E

SA

SL

AR

I

1. c

2. c

3. b

4. b

5. a

6. a-b

7. b

8. a

9. a

10. b

202

11. b

12. a

13. a

14. a

15. b

16. a

17. a

18. b

19. a

20. a

203

YANGIN ÖNLEME TEDBİRLERİ

1. Proaktif yaklaşım, güvenlik konularında en uygun maliyetli çözümleri elde

etmeyi sağlar.

a) Doğru

b) Yanlış

2. Tarihi binada yangın önleme tedbirlerini tanımlarken ilk adım ne

olmalıdır?

a) Yetkili makamdan onay alınması

b) Risk değerlendirme

3. Çoğu tarihi binada uygulanabilecek temel yangın önleme tedbirleri

nelerdir?

a) İyi temizlik

b) Çocukların kullanımının sınırlandırılması

4. ………. olmadıkça, havalandırma kanalları, boşluk ve benzeri alanlar

depolama alanı olarak kullanılmayacaktır.

a) Başka bir yerde yeterli alan yoksa

b) İtfaiyeciler bu alanları depo olarak kullanmaya izin verirlerse

204

c) Otomatik detektör ve yangın söndürme sistemi ile korunmaktaysa

d) Birisi burayı sürekli talep ediyorsa

5. Çalışanların yangın güvenliği konusunda neleri bilmeleri gerekir?

a) Yangın durumunda nasıl davranılması, binayı tanımayan ziyaretçilere ve

diğer kullanıcılara nasıl yardım edilmesi gerektiği

b) Düşük sıcaklıkta nasıl yemek pişirileceği

c) Binada nerde sigara içileceği.

6. Kullanılmayan bacalar nasıl kontrol edilmelidir?

a) Bütün bacalar ayda iki kez kontrol edilmelidir.

b) Kullanılmayan bacaların kontrol edilmesine gerek yoktur.

c) Kullanılmayan bacalar arada sırada kontrol edilir.

7. Kapılar kapalı olduğunda yangın diğer odalara nasıl yayılır?

a) Kapılar kapalı olduğunda yangının yayılma olasılığı zayıftır.

b) Bina tuğla ve taştan yapılmış olsa bile yangın duvarlardan hızla yayılır.

c) Yangın havalandırma sistemleri, elektrik kablo kanalları ve binadaki

boşluklar vs. diğer odalara sebebiyle yayılır.

205

8. Tarihi binalarda itfaiyenin etkili bir şekilde müdahalesi için önemli olan

şey nedir?

a) İtfaiye ve araçlarına giriş ayarlanmalıdır.

b) Binada elektrikli alet bulunmamalıdır.

c) Binayı kullananlar itfaiyenin önemli olduğunu bilmelidirler.

9. Tarihi binalarda kundakçılığı önlemek için ne yapılmalıdır?

a) Güvenlik alarm sistemleri kundakçılık riskini azaltır.

b) Hiçbir şey yapılamaz.

c) Yağmurlama sistemleri kundakçılığı önlemenin tek yoludur.

10. Kendimizi beklenmedik doğal afetlere hazırlamak mümkün müdür?

a) Çalışanların görevlerini tanımlayan bir felaket planı hazırlanmalıdır.

b) Hayır, hiçbir şey yapılamaz.

c) Miras binalar sigortalıdır bu yüzden bir şey yapmamıza gerek yoktur.

206

CEVAPLAR Y

AN

GIN

ÖN

LE

ME

TE

DB

İRL

ER

İ

1. a

2. b

3. a

4. c

5. a

6. c

7. c

8. a

9. a

10. a

207

YANGIN SÖNDÜRME ETKİNLİKLERİ VE TARİHİ BİNALARDA

YANGIN SENSÖR/UYARI SİSTEMLERİ

1. Tarihi binalarda yangın riskini ne tür maddeler artırır? Üç örnek verin.

2. Hızla büyüyen çatı/ çatı katı yangınları ahşap tarihi binalarda nasıl etkiler?

3. Safranbolu’daki tarihi binalarda yangının hızlı dikey yayılmasının sebebi

nedir?

4. Yangın söndürme faaliyetlerinde sürekli su temini için en ideal kaynak

nedir?

5. Tarihi binalarda baca yangınlarını önlemek için ne gibi önlemler

alınmalıdır?

6. Safranbolu’da yangın söndürme faaliyetleri zorlaştıran etmenler nelerdir?

7. Türkiye’de tarihi binalardaki restorasyon/yenileme kuralları ile yangından

korunma tedbirleri konusunda hangi yönetmelik mevcuttur?

8. “Binaların Yangına Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik”e göre tarihi

binalardaki her türlü elektrik tesisatı ve tesisat hangi düzenlemelere uygun

olmalıdır?

9. Binalarda pasif yangın güvenliği önlemlerinin amacı nedir?

208

10. Otomatik yangın söndürme sistemlerinde hangi tür söndürücüler

mevcuttur?

11. Su bazlı otomatik yağmurlama binaları korumada sistemlerinin avantajları

nelerdir?

12. Tarihi binalarda, otomatik yağmurlama sistemlerinde su yerine buhar

kullanılmasının avantajları nelerdir?

Su zararını oldukça azaltır.

13. Kapalı alanlarda, otomatik yangın söndürücü sistemlerde karbondiyoksit

söndürücü olarak kullanılabilir mi? Neden?

14. Otomatik yangın söndürücü sistemlerde temiz madde kullanımının

avantajları nelerdir?

15. Otomatik yangın söndürücü sistemlerde en sık kullanılan temiz madde

ürünleri nelerdir?

16. A sınıfı köpük yangın söndürme faaliyetlerinin etkililiğini nasıl artırır?

17. Söndürme faaliyetlerinde CAF kullanmanın avantajları nelerdir?

18. “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” Madde

167/B’ye göreTürkiye’de tarihi binalarda yapılacak herhangi restorasyon ve

yenileme çalışmalarını onaylayacak yetkili birim hangisidir?

209

19. Yangın alarm ve uyarı sistemlerinin bileşenleri nelerdir?

20. Portatif yangın söndrücleri kullanma adımları nelerdir?

210

CEVAPLAR B

ÖL

ÜM

5

1. - Restorasyon çalışmaları.

- Mevcut olmayan ya da işlemeyen yangın uyarı

ve koruma sistemleri.

- Yangının yayılmasına karşı bölümlere ayırma

yapılmamıştır.

2. - Yıkılmasına sebep olur.

3. - Açık merdiven boşlukları,

- Duvarlardaki boşluklar

4. - Yangın muslukları

5. - Baca duvarları yangına karşı dayanıklı ve ısı

yalıtımlı olmalıdır,

- Kullanılan yakıt ısıtma cihazına uygun olmalıdır,

- Baca bakım ve onarımları kalifiye kişiler

tarafından düzenli olarak yapılmalıdır.

6. - Dar sokaklar,

- Yoğun trafik,

- Birbirine yakın binalar,

- Yetersiz yeraltı su şebekesi.

- Dik yokuşlar.

7. - - Binaların Yangına Karşı Korunması Hakkında

Yönetmelik

211

8. - - İç Mekân Elektrik Tesisatı Yönetmeliği,

- - Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği,

- - Elektrikli Ağır Yük Kurulumu Yönetmeliği.

9. - Yangınları önlemek ve yangının ilerlemesini

geciktirmek.

10. - Su (köpük),

- Islak kimyasal,

- Kuru kimyasal,

- Karbon diyoksit,

- Halon

- Temiz madde.

11. - Sistem insan müdahalesi olmadan da her an

çalışmaya hazırdır

- Sistem itfaiye gelmeden yangına suyla

müdahale eder.

- Yangının yayılmasını ve yeniden tutuşmasını

önler.

- İtfaiye hortumundan çıkan suyun verdiği hasara

göre daha az su hasarı verir.

- Yangına müdahaleye ek olarak alarm sistemleri

aktive eder ve kişileri uyarır.

12. - Su hasarı oldukça azdır.

13. - Hayır, çünkü oksijen seviyesi düşüktür.

212

14. - Çevreye zarasız,

- Toksik etkileri yok,

- Elektirği iletmez,

- Buharlaştırktan sonra tortu bırakmaz.

15. - FM200,

- Inergen.

16. - Suyun yüzey gerilimini azaltır,

- Suyun nüfuz etme kapasitesini artırır.

17. - CAFS A sınıfı köpüğü uzak mesafeden ateşe

doğru püskürtmeyi sağlar.

- Su kullanımını azaltır.

- Bitişik evleri yangından korumak için iyi bir

sistemdir.

18. - - Kültürel ve Tabiat Varlıklarını Koruma Konseyi

19. - Kontrol paneli,

- Başlatma aletleri,

- Uyarı araçları.

20. - Söndürcünün pimini çekin,

- Hortumu hedefleyin,

- Kolu tutun,

- Yangına doğru püskürtün.

213

PROJE TOPLANTI FOTOĞRAFLARI

214

215

216

FAALİYETLER

217

POŽAR Journal,Slovenia

218

219

Yangın Mühendisliği Yangın Güvenliği ve Teknolojileri Dergisi, Turkey

(Fire Engineering Fire Safety and Technologies Journal, Turkey)

220

ekuo news from Italy