yangin gÜvenlİĞİ ve teknolojİlerİ dergİsİ · birleştirme teknikleri maina kironji 40...

ISSN 2587-047510 TL.

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

Yangın Söndürme Sistemlerinde Kullanılan Boru Standartları ve Birleştirme Teknikleri

Ankara İtfaiyesi İtfaiye Daire BaşkanıUğur Olgun ile Söyleşi

2008-2014 Dönemi TÜYAK Vakfı BaşkanıNorm Teknik Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Turanlı ile Söyleşi

Yangın Pompalarının Güvenirlik Esaslı Seçimi

Alternatif Enerji Kaynakları ile Çalışan Araçlarda Oluşan Yangınlar

Gökdelen Yangından Koruma Sistemlerinin Yangın Güvenliği Optimizasyonu Açısından Değerlendirilmesi

SAYI 8 • OCAK ŞUBAT MART 2019 • www.tuyak.org.tr

ÜYAK Türkiye Yangından Korunma ve Eğitim Vakfı ile Yangından Korunma Derneği’nin, misyonunu en iyi şekilde yerine getirecek şekilde çalışmalarına devam etmektedir. “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” maddelerinin uygulamasında

karşılaşılan farklı yorumların giderilmesi, yeni malzemelerin uygulama esaslarının belirlenmesi, Avrupa Birliği standartları ve uluslararası kabul gören standartlara uyumlu yorumların getirilmesi için; TÜYAK Türkiye Yangından Korunma ve Eğitim Vakfı ile Yangından Korunma Derneği, ilgili sivil toplum kuruluşları ve kamu kuruluşlarının uzmanlarından oluşan bir çalışma grubu oluşturmuş olup çalışmaları devam etmektedir.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı Ozon Tabakasının Korunması Şubesinin “AB ve Türkiye’de F-Gazlara İlişkin Yönet-melik Uygulamaları” çalışmalarına TÜYAK olarak katılımımız, Sayın İsmail Turanlı tarafından gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda, MYK’na sunulmak üzere yürüttüğümüz “Yangına Dayanıklı Kapı Montajı ve Bakım Operatörü” Ulusal Yeterlilik Kriterleri ile ilgili çalışmamız da devam etmektedir.

TÜYAK’ın güçlü bilgi paylaşım platformu olan eğitim seminerleri, yoğun ilgi görmektedir. Bu yıl “Yangın Algılama ve Söndürme Sistemlerinde Yeni Teknolojiler” ile “Sprinkler Sistemlerinde Yangın Pompa Onayları ve Yangın Pompalarının İşletme, Bakım Prosedürleri” başlıklarındaki seminerleri-miz, İstanbul Kozyatağı Hilton Oteli’nde düzenlendi. Gaziantep’te, MMO Gaziantep Şubesi işbirliği ile “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” konulu seminerimiz de yoğun ilgi gördü.

TMMOB MMO İzmir Şubesi tarafından, bu yıl 14.sü düzenlenecek olan Teskon’a (Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi) TÜYAK olarak destek veriyoruz. Bu destek çerçevesinde 19 Nisan 2019 tarihinde Teskon’da bir TÜYAK Semineri düzenlemekteyiz. Sayın Dr. Kazım Beceren’in yöneticili-ğinde, “Yangın Güvenliği Konusundaki Yeni Gelişmeler; Mekanik ve Elektrik Yangın Korunum Sistemlerinin Bütünleşik Tasarımı” başlığını taşıyan se-minerimizde; “Mekanik Yangın Korunum Sistemlerinin Mimari Tasarımla Etkileşimi” (Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç), “Yangın Algılama ve Kontrol Sistemlerinin Mekanik Yangından Korunma ve Diğer Bina Kontrol Sistem-leriyle Etkileşimi” (A. Haluk Yanık), “Söndürme Sistemleri Fonksiyonları, Diğer Mühendislik Disiplinleri ile Entegrasyonu” (Özlem Karadal Güneç) ve “Duman Kontrol Sistemlerinin Otomasyonu” (Gökhan Balık) başlıklı sunumlar gerçekleştirilecektir.

Diğer STK’larla işbirliklerimiz kapsamında da çalışmalarımız sürmek-tedir. 24 Nisan’da TÜYAK adına Sayın Serhat Göke, TMMOB EMO Şişli Şu-besi’nde “Kritik Alanlarda (jeneratörler, elektrik odaları, trafolar) Yangın Algılama ve Söndürme Sistemleri” konulu bir seminer verecektir. 26 Nisan 2019 tarihinde de Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Yangın Güvenliği Semineri gerçekleştireceğiz. Başkanlığını TÜYAK adına Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç’ın yapacağı seminerde Sayın Dr. Ezgi Korkmaz “Mimari Tasarımda Yangın Gü-venliği, Sayın Dr. Serdar Gültek “Yangın Söndürme Sistemleri”, Sayın Hayri Kartopu “Yangın Algılama Sistemleri” konulu sunumları yapacaklardır.

TTÜYAK Adına SahibiTaner Kaboğlu

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüÖzlem Güneç

Yayın Kurulu BaşkanıProf. Dr. Abdurrahman Kılıç

Yayın KuruluDeniz AtikCeyhun ErenMurat TopuzÖzlem GüneçTaner KaboğluHaluk Yanık

Bilim KuruluDr. Saadet Alkış Dr. Sedat AltındaşDr. Kazım BecerenDr. Mustafa BilgeProf. Dr. Füsun DemirelDr. Oğuz GündoğduProf. Dr. Neşet KadırganProf. Dr. Haluk KaradoğanProf. Dr. Adnan KaypmazDr. Necmi ÖzdemirProf. Dr. Mustafa ÖzgünlerProf. Dr. Recep YamankaradenizProf. Dr. Zerrin Yılmaz Halkla İlişkiler ve Reklam MüdürüŞengül Çifçi

Yazı İşleri MüdürüOya Bakır

Yazı İşleriGökçen Parlar ÜnalNihan KolçakDidem Taşbaşı

YapımDoğa Ajans Ticaret Ltd. Şti.

Yönetim YeriHalil Rıfat Paşa Mah.Perpa Ticaret Merkezi, B Blok Kat: 9No: 1376, 34384 Şişli - İstanbulTel: (0212) 320 24 04Faks: (0212) 320 24 [email protected]

ISSN: 2587-0475

Baskı ve CiltŞan Ofset Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti Hamidiye Mah. Anadolu Cad. No: 50 Kağıthane/İstanbulTel: 0212 289 24 24

Tüm Türkiye’de dağıtılmaktadır.Basın Kanunu’na göre yerel süreli yayındır.

www.tuyak.org.tr

YANGIN GÜVENLİĞİ VE TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ

Yayın Kurulu

SUNUŞ

TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 8 3

Yayınlarımız

Yayınlarımızı temin etmek için lütfen iletişime geçiniz:

[email protected]

(0212) 320 24 04

TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi” aboneliği hususunda bilgi almak için lütfen [email protected] adresine mail atınız.

“

3 AYDA BİR YAYINLANIR.

SAYI 8OCAK ŞUBAT MART 2019

AKSAY ....................................

ATLAS TEKNİK ....................

BTS ........................................

DUYAR VANA ........................

EEC ........................................

FOKUS ...................................

KOLAGOM .............................

KURTARIR .............................

MAVİLİ ...................................

NORM TEKNİK .....................

STANDART POMPA .............

TYCO JOHNSON CONTROLS

TEKNO YANGIN ...................

ilan indeksi

7

53

11

ÖKİ

25

31

AKİ

39

49

2

1

AK

61

6Haberler

3Sunuş

İÇİNDEKİLER

Haluk Karadoğan 26Yangın Pompalarının Güvenirlik Esaslı Seçimi

Cem Hozan 32

Yangın Söndürme Sistemlerinde Kullanılan Boru Standartları ve Birleştirme Teknikleri

Maina Kironji 40

Gökdelen Yangından Koruma Sistemlerinin Yangın Güvenliği Optimizasyonu Açısından Değerlendirilmesi

65Etkinlikler Takvimi

50

58

62

54

Ankara İtfaiyesi İtfaiye Daire Başkanı Uğur Olgun

2008-2014 Dönemi TÜYAK Vakfı BaşkanıNorm Teknik Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Turanlı

İstanbul Yangın Kuleleri ve Çığırtkanları

Söyleşi

Söyleşi

Kitap Tanıtımı

Teknik Bilgi

Teknik Bilgi

68Ticari Davlumbaz Söndürmede 60 YılTeknik Bilgi

20

18

Ali Serdar GültekAlternatif Enerji Kaynakları ile Çalışan Araçlarda Oluşan Yangınlar

Levent CeylanElektrik Tesisatı Üzerinden Yangının Yayılımının Önlenmesi

Evlerde Yangın Korunumu Konut Tipi Sprinkler


T ÜYAK “Yangın Algılama ve Sön-dürme Sistemlerinde Yeni Tekno-lojiler” semineri yoğun ilgi gördü.

TÜYAK Eğitim Seminerlerinin üçüncü-sü; “Yangın Algılama ve Söndürme Sis-temlerinde Yeni Teknolojiler” konusuy-la 19 Ocak 2019 tarihinde, Hilton İstan-bul (Kozyatağı) Oteli’nde gerçekleşti.

Dr. Kazım Beceren’in oturum baş-kanlığını üstlendiği seminerde A. Ha-luk Yanık “Yangın Algılama ve Alarm Sistemlerinde Yenilikler”, İsmail Turanlı

“Yangın Söndürme Sistemlerinde Yeni Teknolojiler” başlıklı sunumları ger-çekleştirdi.

Yangın Algılama ve Alarm Sistem-lerinde Yenilikler başlıklı sunumunda A. Haluk Yanık özetle şunları söyledi:

“Yangın algılama sistemlerinde; hatalı alarmları önlemek için yeni çözümler konusu öne çıkıyor. Hava çekmeli ve ışın tipi duman dedektörlerinin kulla-nım alanları genişliyor. Lineer sıcaklık dedektörleri çeşitleniyor ve yaygınla-şıyor.” A. Haluk Yanık sunumunda; çok sensörlü, algoritma tabanlı dedektörler,

CO, optik duman ve sıcaklık sensörle-ri, çift ışınlı lineer duman dedektörleri ile 2 ve 3 sensörlü alev dedektörleri, sesli ve ışıklı alarm cihazları, sesli tah-liye sistemleri, kontrol paneli ile saha elemanları arasında yeni iletişim yön-temleri (Class N network) ve yangın algılama, alarm ve kontrol sistemlerini regüle eden standartlardaki değişiklik-ler hakkında detaylı bilgi verdi.

İsmail Turanlı, Yangın Söndürme Sis-temlerinde Yeni Teknolojiler başlıklı su-numunda özetle şunları söyledi: “Sek-törümüz, muhafazakar bir sektördür, yenilikleri hızlıca içselleştirmez. Meka-nik sistemlerdeki gelişmeler, elektronik ve IT sektöründeki kadar hızlı değildir. Temeldeki gelişmeleri mevcut uygula-maların yarattığı problemlerin çözüm-lerinde görmekteyiz. Çarpıcı yenilikler arasında; attick sprinklerler, ses sevi-yesi düşürülmüş gazlı söndürme no-zulları, performans tabanlı su sisi sis-temleri sayılabilir.”

İsmail Turanlı bahsettiği çarpıcı yeni-likler hakkında detaylı bilgiler verdik-

ten sonra, F-Gaz yönetmeliğinin yangın sektörüne nasıl yansıyacağını anlattı.

Sunumların ardından konuşmacılar, katılımcıların sorularını yanıtladı. Etkin-liğin sonunda ise konuşmacılara teşek-kür plaketleri takdim edildi.

Yangın Algılama ve Söndürme Sistemlerinde Yeni Teknolojiler Semineri Düzenlendi

6 TÜYAK YANGIN MÜHENDİSLİĞİ SAYI 8

HABERLER

T ÜYAK’ın “Sprinkler Sistemlerinde Yangın Pompa Onayları ve Yan-gın Pompalarının İşletme, Bakım

Prosedürleri” konulu eğitim semine-ri, 16 Şubat 2019 tarihinde Kozyatağı Hilton Oteli’nde yapıldı. TÜYAK Türkiye Yangından Korunma ve Eğitim Vakfı / Yangından Korunma Derneği tarafından düzenlenen seminerin oturum başkan-lığını Prof. Dr. Mete Şen yaptı. “Yangın Pompası ve Pompa Pano onaylarının VDS, FM ve UL Standartları Açısından Karşılaştırılması” başlıklı sunumunda KSB Pompa firmasından Burhan Kaygu-suz, yangın güvenlik sistemlerinde kul-lanılan cihazların test edilerek akredite kuruluşlar tarafından onaylı olmasının hayati önemine dikkat çekerek özetle şunları söyledi: “Bu alanda uluslararası kabul gören VdS (Almanya), UL (ABD) ve ULC (Kanada) gibi test kuruluşları, VdS, NFPA, EN12845 ve TS EN12845 gibi standart belirleyen kuruluşlar veya belirlenmiş standartlar ile VdS ve FM gibi onay-sertifika veren kuruluşlar bu-lunmaktadır. ABD menşeli NFPA Ulusal Yangın Önleme Derneği, 1896 yılında kurulmuş, kâr amacı gütmeyen bir ku-

ruluştur. Yangın pompaları ve yan ekip-manlarını tanımlayan standartlar, yan-gın pompaları için performans kriter-leri NFPA 20 kitapçığında toplanmıştır. NFPA 20’ye göre malzeme kombinas-yonu; gövde GG25, çark bronz, karbon çelik mil ve yumuşak salmastra ola-rak tanımlanmıştır. Tuz ve diğer zararlı maddeler içeren su kaynağının yangın söndürme sistemlerinde kullanılma-sından kaçınılmalıdır. 55 yıllık geçmi-şe sahip VdS, EN12845 Standartı için referans olmuştur. VdS standartlarına göre pompa seçim kriterlerinde şun-lar bulunuyor; pompa, kararlı bir H (Q) eğrisine sahip olmalıdır; anma debisi (Rated – Qnom) değerinde maksimum Npsh, 4.5 m.’dir. Pompa 0 (sıfır) debi ile anma debisi (Rated – Qnom) ara-sında seçilmelidir. VdS onaylı yangın pompasının malzeme özellikleri; bronz, çelik veya paslanmaz çelik çark, krom çelik mil, dökme demir gövde, meka-nik veya yumuşak salmastra olarak tanımlanmıştır. (Pchurn x 1,21) + P su deposu statik > 12 bar şeklinde hesap-lanan basınç ‘sistemin dayanım basıncı’ üzerindeyse, dizel motorlu pompanın

basma hattında main pressure relief valve, yani aşırı basıncı tahliye vanası kullanılması gereklidir. Bu vana NFPA standartları gereği bahsedilen kriteri sağlıyorsa kullanımı zorunludur. VdS standartları gereği, bu vananın kulla-nımı zorunlu değildir. Bir sigorta kuru-luşu olan FM, kâr amacı güder, büyük ve özel riskleri sigortalar. Pompalarda NFPA 20’nin standartlarının özellikle-rini aramakla birlikte bazı durumlarda kendi standartlarını şart koşar. NFPA standart belirler ama onay kuruluşu değildir, ama FM ürünlerin standartla-ra uygunluğuna onay vermektedir. FM 1311, FM 1312, FM 1313, FM 1319, FM 1370 ve FM 1371 yangın pompa-larına ait FM standartlarıdır. FM 1321 ve 1323 kontrol panosuna; FM 1336 kaplinlere ve FM 1333 dizel motor-lara ait FM standartlarıdır. UL güven-lik konusuna yoğunlaşan bağımsız bir ürün güvenlik belgesidir. Kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan UL’nin 218 yangın pompalarının kontrol paneli-ne, 448A kaplinine, 1004-5 elektrik motoruna ve 1247 dizel motoruna ait standart numaralarıdır.” Konuşması-

TÜYAK “Sprinkler Sistemlerinde Yangın Pompa Onayları ve Yangın Pompalarının İşletme, Bakım Prosedürleri” Semineri Yapıldı


HABERLER

nın son bölümünde Burhan Kaygusuz, FM, UL ve VdS’nin onay gereklilikleri-ni karşılaştırdı.

Seminerin ikinci bölümünde Mas Pompa’dan Hüseyin Takmaz, “Yangın Pompalarının İşletme ve Bakımı” ko-nulu bir sunum gerçekleştirdi. Sunu-munda detaylı olarak uygulama ha-talarına yer veren Takmaz, özetle şu bilgileri verdi: “Düşey düzlemde para-lel sapma hatasının düzeltilmesi için şunlar yapılır; düşey sapmalar, motor ayaklarının altına gerekli kalınlıkta parçalar (Şim-Liner) koyarak yapıla-bilir. Eğer motor pompadan daha yük-sek ise (motorun altına parça koymak mümkün değilse) önce boru bağlan-tıları sökülür, pompanın altına par-çalar konarak pompa ekseni yüksel-tilir, boru bağlantıları yeniden yapılır ve bundan sonra kaplin ayarına ge-çilir. Kaplinin doğru ayarlanması çok önemlidir. Yanlış kaplin ayarı; titre-şim ve gürültüye neden olur. Pompa yataklarında ısınmaya ve yatakların

parçalanmasına yol açabilir. Pompa gereğinden fazla enerji tüketir. Motor akımının artmasıyla motorun yanma-sına neden olur. Motor yatakları aşırı ısınır, pompa verimi düşer, salmastra çabuk aşınır. Ayrıca kaplinin arızalan-masına ve parçalanmasına neden olur. Pompaların devreye alınmasında dik-kat edilecek hususlar bulunmaktadır: Bakım işletme kitapçığı mutlaka pom-panın yanında bulunmalıdır. Pompanın şasesini konulacak yerin ve pompanın yatay düzgünlüğü, mutlaka su terazi-siyle ayarlanmalıdır. Pompa şasesinin iç kısımları betonla doldurulmalıdır. Pompa montajından önce emme ve basma hatlarındaki kum, metal cüruf ve diğer pislikler iyice temizlenmelidir. Aksi takdirde pompa kilitlenebilir, me-kanik salmastra arızalanabilir. Montaj ve ankrajın tesisat standartlarına uy-gun biçimde yapılması gerekir. Kul-lanılan contalar akış boru kesitinde daralma yapmayacak şekilde yerleş-tirilmelidir. Pompayı emme ve basma

kolektörlerine kasıntı olmayacak şekil-de bağlayıp, bu kolektörler zeminden desteklenmeli veya askıya alınmalıdır. Tesisat ve pompa flanş bağlantıların-da eksenleme kasıntısı olmaması için kompansatör kullanılmalıdır. Pisliğe karşı emiş hattına filtre, negatif (aşa-ğıdan) emişler için klape kullanılmalıdır. Emme borusu, pompa basma borusun-dan büyük çaplı seçilmelidir. Rahat bir emiş için emme borusu kısa ve sade olmalıdır, gereksiz tesisat elemanları kullanılmamalıdır. Pompaya hava ka-barcığı girişini önlemek için havuz bes-leme boruları en az 1 metre suya gö-mülü olmalıdır. Büyük debilerde depo pompa besleme ağzında vorteks kırıcı kullanılmalıdır. Pompalar, negatif emiş yapmamalıdır. Yangın pompalarının düzenli olarak bakım ve kontrolleri yapılmalıdır. Haftada bir çalıştırılmalı, motor sesine dikkat edilmelidir.”

Soru-cevap kısmının ardından semi-ner, oturum başkanı ve konuşmacılara teşekkür plaketi takdimi ile son buldu.

Eğitime verdiği önemi her zaman vurgulayan TÜYAK’ın 3.dönemi de-vam eden seminer dizisinin yeni

durağı Gaziantep oldu. Serinin ikinci semineri; Makine Mühendisleri Oda-sı Gaziantep şubesi iş birliğiyle yapıldı.

Makine Mühendisleri Odası Gazian-tep Şube Konferans salonunda yapılan seminer, Gaziantep Büyükşehir Beledi-ye Başkanı Fatma Şahin’in açılış konuş-masıyla başladı. İtfaiye teşkilatında ya-pılan yenilikler ve teknik bilgilere dair bilgi veren Şahin, üretilen muhtelif pro-jeler ile şehirdeki acil yardım hizmetle-rinin kalitesini ve hızını arttırmayı he-deflediklerini dile getirdi. Sayın Şahin; konuşmasının devamında İtfaiye Daire-si ve Bilgi İşlem birimi tarafından geliş-tirilen yerli ve milli yazılım vasıtasıyla; ilişkili tüm olaylar coğrafi bilgi sistemi tabanlı programa kayıt edilmeye baş-landığını, bu şekilde şehrin risk hari-tasının oluşturulacağı müjdesini verdi.

Başkanlığını Şube Yönetim Kurulu Başkanı Hüseyin Ovayolu’nun yürüttü-ğü seminerde; Dr. Gökhan BALIK tara-fından “Mimari Yangın Tasarımı”, Mak. Müh. Taner KABOĞLU tarafından ise;

“Mekanik ve Elektrik Sistemler Tasarı-mı” konularında sunum gerçekleştirildi.

Diğer yandan; eğitim seminerleri-ne destek veren firmaların ürünlerini anlattığı sergi, katılımcılar tarafından ilgiyle karşılandı. Katılımın yüksek ol-duğu seminer, oturum başkanı Şube YK Başkanı Hüseyin Ovayolu’nun kapanış konuşmasıyla sona erdi.

TÜYAK, Gaziantep’ te “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” Hakkında Seminer Düzenledi


HABERLER

Y alıtım konusunda kamuoyu ve sektörü bilinçlendirmeyi amaç edinen İZODER’in Başkanı Le-

vent Pelesen, Trabzon’daki üniversite binasında meydana gelen yangın ile ilgili açıklama yaptı. Pelesen, “Son dö-nemde meydana gelen ve dış cephe-lerde yayılan yangınlarda hatalı malze-me seçimleri önemli rol oynuyor” dedi.

Yakın dönemde rezidans, hastane, konutlarda yaşanan ve son olarak 12 Mart 2019 tarihinde Trabzon’da bir üniversitede çıkan yangının ardından, İZODER (Isı Su Ses ve Yangın Yalıtım-cıları Derneği) tarafından bir açıklama yapıldı. İZODER Yönetim Kurulu Başkanı Levent Pelesen, “Son zamanlarda ticari yapılar başta olmak üzere tercih edi-len en yaygın uygulamalardan biri de giydirme cephe uygulamalarıdır. Bu de-taylarda genellikle binaya estetik gö-rüntü veren dış cephe kaplamaları, dış duvar ile arasında havalandırma boş-luğu kalacak şekilde cepheye asılıyor. Yangın güvenliği açısından bakacak

T rabzon’un Yomra ilçesinde özel eğitim veren Avrasya Üniversi-tesi yerleşkesinde 12 Mart 2019

tarihinde, sabah 09.00 sıralarında, he-nüz belirlenemeyen nedenle yangın

çıktı. İhbar üzerine, olay yerine güven-lik ve itfaiye ekipleri sevk edildi.

Yangın, itfaiye ekiplerinin yoğun mü-dahalesiyle söndürüldü. Öğrencilerin korku ve panik yaşadığı yangında, it-faiye ekipleri soğutma çalışmaları yaptı. Büyük çapta hasara neden olan, yanan bölümleri kullanılamaz hale getiren yangınla ilgili soruşturma başlatıldı-ğı belirtildi.

Yomra Belediye Başkanı İbrahim Sa-ğıroğlu, AA muhabirine yaptığı açıkla-mada, Avrasya Üniversitesinin Yomra yerleşkesinde bulunan idari bölümle-rin ve dersliklerin de bulunduğu 8 katlı binanın kantin ve mutfak bölümünde yangın çıktığını söyledi. Trabzon Bü-

yükşehir Belediyesi İtfaiye Daire Baş-kanı Fahri Kaplan, binanın dış yüzeyin-deki strafor nedeniyle yangının kısa sürede büyüdüğünü belirterek, “Yan-gının elektrik kontağında çıktığı tah-min ediliyor. Elektrik kontağına kablo ile taşınan kıvılcımlar 6 ve 7. kattaki odalara intikal ediyor, oradan da dış yüzeye intikal ediyor. Neticede strafor tutuşmasıyla beraber binanın kaplama-sı yanıyor. Can kaybı yok. Müdahaleyi zamanında ve yerinde yaptık. Soğutma çalışmalarımız da bitti. Tedbir amaçlı 2 ekibimiz akşama kadar burada bekle-yecek. Strafor sinsi bir yapıya sahiptir. Bir kıvılcım aldığı zaman anında yürür ve tutuşur” ifadelerini kullandı.

olursak, bu havalandırma boşluğunun, yangınlarda baca etkisi yaparak alevle-rin cephede hızlıca yayılmasına sebebi-yet verebildiği biliniyor. Dolayısıyla bu detaylarda yanıcı ürünlerin kullanılma-ması gerekiyor” diye konuştu.

Giydirme cephelerde hiçbir malzemenin yanmaması gerekir

Son zamanlarda bazı yangınların ka-muoyunun gündeminde olduğunu be-lirten Levent Pelesen “Cephelerde çok hızlı yayıldığı ifade edilen tüm yangın-ları incelediğimizde bu binalarda bu baca etkisine sebebiyet veren giydir-me cephe detaylarının kullanıldığını görüyoruz. Çok çeşitli estetik çözüm-ler sunulabilen giydirme cephe detay-ları giderek yaygınlaşıyor. Ülkemizdeki mevzuat, bu tür havalandırmalı giydir-me cephe detaylarında yalıtım mal-zemeleri de dahil olmak üzere hiçbir malzemenin yanmaması gerektiğini ifade ediyor. Ancak bilgi eksikliği ve ekonomik gerekçeler ile havalandır-

malı giydirme cephe detaylarında ya-nıcı malzemeler tercih edilerek estetik kaygıların yangın güvenliğinin önüne geçtiği uygulamalar sürdükçe bu tür yangınlar ile karşılaşılması olasılığı hep olacaktır” dedi.

“Estetik ve ekonomik kaygılar, yangın güvenliğinin önüne geçmemeli”

Trabzon’da Avrasya Üniversitesi Yerleşkesinde Çıkan Yangının Nedeninin Elektrik Kontağı Olduğu Tahmin Ediliyor


HABERLER


T MMOB Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından hazır-lanan “Endüstriyel Yangınlar ve

Patlamalar-2018 Yılı Raporu”na göre, 2018 yılında, Türkiye’de meydana ge-len en az 436 endüstriyel yangın ve patlamanın 384’ü endüstriyel yangın, 52 tanesi ise endüstriyel patlamadır. Gerçekleşen bu endüstriyel yangın ve patlamalarda en az 25 kişi hayatını kaybetmiş, 72 kişi yaralanmıştır. Sa-dece endüstriyel patlamalarda 18 kişi hayatını kaybetmiş, 59 kişi ise yara-lanmıştır. Yüzlerce kişi ise yangından sonra ortaya çıkan boğucu ve zehirle-yici gazlardan etkilenerek tedavi gör-müştür. Mesai saatleri dışında yaşanan olaylar bilançonun çok daha ağır olma-sını yine engellemiştir.

Tespit edilen yangın ve patlamaların %25’i tekstil , %16’sı metal, %13’ü kağıt-mobilya, %11’i plastik ve %10’u gıda sektörlerinde faaliyet gösteren endüstriyel tesislerde gerçekleşmiştir. Bu beş sektörün, tüm endüstriyel yan-gın ve patlamaların %75’inden sorum-lu olduğu görülmüştür.

İllere göre dağılım incelediğinde ise endüstriyel yangın ve patlamaların beklenildiği üzere sanayinin yoğun ol-duğu bölgelerde yaşandığı görülmek-tedir. Marmara bölgesindeki yangın ve patlamalar, vaka toplamının %55’ini kapsamaktadır. En çok endüstriyel yan-gın ve patlama vakasının kayda geçiril-diği il olan İstanbul’u sırasıyla Kocaeli, İzmir, Sakarya, Bursa ve Denizli takip etmektedir. İstanbul’daki endüstriyel ve yangın patlama sayısının, sırala-mada kendisine en yakın il olan Koca-eli’den 3 kat fazla olduğu görülmüştür.

Geçen yılın verilerinden farklı olarak İstanbul İtfaiyesi’nden gelen bilgiler ışığında İstanbul ilinde tespit edilen endüstriyel yangın sayısı önemli mik-tarda artış olduğu dikkati çekmektedir.

İstanbul’da, yangın ve patlamaların ilçelere dağılımına bakıldığında özel-likle kimya sanayinin yoğun olduğu

Tuzla ve yine sanayi sitelerinin yoğun olarak bulunduğu Esenyurt’un ön pla-na çıktığı görülmektedir. Yine sanayi-nin yoğun olduğu Arnavutköy, Avcılar, Pendik, Başakşehir ve Beylikdüzü ise bu ilçeleri takip etmektedir.

2018 yılında tespit edilen endüstri-yel yangın ve patlamalardan, yaklaşık olarak dörtte birinin tutuşturma kay-nağı belirlenebilmiştir. Kaynağı tespit edilen yangın ve patlamalarda elekt-riksel kıvılcım kaynaklı olanlar ön plana çıkmaktadır. Elektrik tesisatlarının peri-yodik bakım ve kontrollerinin yapılma-ması, elektrikli çalışmalarda iş güvenli-ği kurallarının ihlal edilmesi elektriksel kıvılcım kaynaklı yangınların artmasına sebep olmaktadır. Elektriksel kıvılcım kaynaklı yangın ve patlamaları meka-nik kıvılcım ve aşırı ısınma tutuşturma kaynaklı olanlar takip etmektedir. Me-kanik kıvılcım kaynaklı yangın ve pat-lamaların önüne geçebilmek için kıvıl-cım kaynağı olduğu bilinen ekipmanla-rın çalışmaları sırasında özel tedbirler alınmalı ve iş izni sistemi uygulanma-lıdır. Açık alev kaynaklı yangınlar için

de aynı durum geçerlidir.Kimyasal tepkime kaynaklı patlama

ve yangınların ise az sayıda gerçekleş-mesine rağmen etkileri büyüktür. 2018 içinde kimyasal tepkime kaynaklı tes-pit edilen 3 patlama ve 1 yangın ger-çekleşmiş, 3 patlamada toplam 4 kişi hayatını kaybetmiştir.

Endüstriyel yangın ve patlamaların tesis içerisinde gerçekleştiği yerlere bakıldığında önemli bir kısmının de-polama alanlarında gerçekleştiği gö-rülmektedir. Bu durum özellikle ya-nıcı malzemelerin depolanması üze-rinde durulması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Kazanlarda meydana gelen patla-maların ise yıkıcılığı dikkat çekmekte-dir. Tespit edilen 6 kazan patlamasın-da 2 kişi hayatını kaybetmiş, 15 kişi ise yaralanmıştır. Aynı şekilde basınçlı kaplarda meydana gelen fiziksel pat-lamalarda 3 kişi hayatını kaybetmiş, 15 kişi ise yaralanmıştır.

Raporda da açıkça görüldüğü üzere endüstriyel yangın ve patlamaların or-tak sebebi gerekli iş güvenliği tedbir-lerinin alınmamasıdır. Kasıtlı çıkarılan yangın ve patlamalar ise münferit olup her bir olay için ayrı ayrı kanıtlanma-ya muhtaçtır.

Başta İstanbul olmak üzere birçok büyükşehirde yangın ve patlamaların önemli bir kısmının artık yaşam alan-larının yanı başında hatta içinde kalan tesislerde gerçekleştiği görülmektedir. Bu durum plansız yerleşim ve sanayi-leşmenin İstanbul halkı için çok önemli bir risk olduğunu bir kez daha gözler önüne sermektedir.

Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi olarak raporda; Özellikle kimya tesisleri başta olmak üzere, sanayi te-sislerinin Organize Sanayi Bölgeleri’nde (OSB) toplanması ve çevre konutlara risk oluşturmaması gereğine ve iş gü-venliği tedbirlerinin alınmış olmasının ve denetlenmesinin önemine dikkat çekilmektedir.

2018 Yılında Yaşanan Endüstriyel Yangın ve Patlamalarda Başı İstanbul Çekiyor

HABERLER

Balıkesir Adliyesi’nde zemin kattaki yangın tüplerinden öğle saatlerin-de henüz belirlenemeyen nedenle

sızan karbondioksit gazından 59 kişi ze-hirlendi. Adliye binası tahliye edilip, ze-hirlenenler hastaneye kaldırılırken, teda-viye alınan kişilerden biri yaşamını yitirdi.

Balıkesir Açık Ceza İnfaz Kurumun-da görevli İnfaz Koruma Memuru Sa-vaş Fikret’in, olayın gerçekleştiği arşiv bölümündeki kadın stajyeri kurtarmak

isterken zehirlenerek hayatını kaybet-tiği ortaya çıktı.

Balıkesir Valisi Ersin Yazıcı, İl Emni-yet Müdürü Cengiz Zeybek, Büyükşe-hir Belediye Başkanı Zekai Kafaoğlu ve Balıkesir Cumhuriyet Başsavcısı Alpas-lan Kaplan adliyeye gelerek, inceleme-lerde bulundu.

Vali Yazıcı, soruşturma tamamlandı-ğında kamuoyunu bilgilendireceklerini söyledi.

Balıkesir Adliyesi’nde Yangın Tüplerinden Sızan Karbondioksitin Faturası Ağır Oldu


HABERLER

3 . SFPE Yangın Güvenlik Mühen-disliği Konferansı, 22-23 Mayıs 2019 tarihlerinde İspanya’nın

Malaga kentinde düzenlenecek. Yan-gın Riski Değerlendirmesi Uygulaması, Çok Yüksek Binaların Yangın ve Can Gü-venliği Tasarımı ve Performansa Dayalı Tasarım ve Kodlar gibi çeşitli konularda konferans öncesi, 20-21 Mayıs 2019 tarihlerinde mesleki gelişim seminer-leri yapılacak.

SFPE Avrupa Konferansı’nın öne çı-kan özelliklerinden biri de SFPE Ser-gisi olacak. Katılımcı firmalar, ürün ve hizmetlerini Avrupa’daki önde gelen yangın güvenliği ve yangın koruma mühendislerine sergileyecek.

Imperial College London’dan Profe-sör Guillermo Rein, konferansın ana konuşmacısı olarak “Yangın Dinamik-lerini Tahmin Etme: Akıllı Binalar Yan-gına Komuta Edeceklere Yardım Ediyor” konu başlığı atında görüşlerini sunacak. Konferansa, SFPE Avrupa Bölümünün de desteğiyle SFPE İspanyol Bölümü ev sahipliği yapacak.

Konuya ilişkin Prof. Rein; “İnsanlar sürekli gelişen bir sistemin geleceğini görmekten etkilendiler (örneğin, ast-ronomi, hava durumu, GPS navigasyo-

nu) ve FPE’yi destekleyen bilim, artık bir yangının 10 veya 30 dakika içinde hangi aşamaya geleceğini öngörebile-ceğimiz ölçüde olgunlaşmış durumda. ‘Akıllı binalar’ veya ‘akıllı yangın sön-dürme’ olarak adlandırılan kavram-lar, yangından korunmanın geleceğidir, yangın dinamiklerini öngörmede kritik değişiklikler yapılmalıdır. Akıllı teknolo-jileri ne kadar hızlı kullanırsak, o kadar hızlı yangının büyüme sürecini öngö-rebilir ve binanın yangın güvenliğinin güçlendirilmesine yardımcı olmasını sağlayabiliriz.

‘Akıllı yangınla mücadele’ yangın gü-venlik disiplini için çok yeni kavramlar-dan biridir. Yangın algılama ve alarm sektörü, bu teknolojileri en erken be-nimseyen endüstrilerden biri oldu. An-cak, bu buzdağının görünen kısmıdır ve çok daha fazlasının gelmesi bekleniyor. Yangın dinamikleri içindeki en büyük zorluk; yangın modellerimiz çok ya-

vaş ve yeterince doğru değil. Hızlı ve doğru tahminler yapmak için sensör teknolojisi ve yapay zeka gibi diğer disiplinlere bağımlıyız.

Endüstride önemli bir fark yaratabil-mek için yangın dinamiklerini tahmin etmenin en iyi yolu, yangın acil durum-larına yanıt verebilmekte; dumanın ve alevin yayılması gerçekleşmeden bir-kaç dakika önce bilgi sağlanabilmesi-dir. Yangının durum bilgisinin, yayılım gerçekleşmeden önce sağlanması, it-faiye verimliliği ve güvenliği üzerinde olumlu bir etkiye sahip olacak ve bu da insan hayatını kurtaracak, mülk ka-yıplarını ve çevresel zararları azalta-caktır. Yangın güvenliği mühendisleri, yeni teknolojileri benimseyerek, bil-gi sınırlarını zorlayarak ve yenilikçiliği ödüllendirerek yangın dinamiklerini ilerletebilir” diyor.

Konferansın erken rezervasyon indi-rimi 19 Mart’a kadar devam edecek.

SFPE 19 Avrupa Konferansı Mayıs’ta Yangın Güvenliği Mühendislerini Bir Araya Getirecek

M ısır’ın başkenti Kahire’nin Ramses bölgesinde yer alan tren istasyonunda 27 Şubat

2019 sabahı meydana gelen yangın-da 25 kişi hayatını kaybetti, 40 kişi yaralandı.

Mısır Başsavcısı Nebil Sadık, tren ka-zasıyla ilgili yürütülen inceleme sonu-cuna ilişkin yazılı açıklama yaptı.

Başsavcı Sadık, park yerine geçiş için manevra yaptığı sırada lokomotifler-den birinin ters yönden gelen diğeriy-le karşı karşıya kaldığını ve birbirlerine temas ettiğini belirtti.

Sadık, bunun üzerine makinistlerden birinin, lokomotifi durdurmadan ters yönden gelen diğer makinisti azarla-mak için kokpiti terk ettiğini aktardı. Başsavcı Sadık, makinistsiz kalan lo-komotifin yüksek hızla hareket ederek

2 4 Şubat Pazar günü Batı Avust-ralya’da kırsal alanda başlayan ve aynı gün kontrol altına alı-

namayan yangında 3300 hektardan fazla alan hasar gördü, bölgedeki evler

park yerinin sonundaki beton bariyere çarptığını ve ardından yangın çıktığını ifade etti.

Kazaya neden olan makinistin yaka-lanarak ifadesinin alındığını kaydeden Sadık, ayrıca kazada hayatını kaybe-

denlerin kimlik tespitlerinin yapıla-madığını bu nedenle adli tıp uzmanla-rından oluşan bir heyetin cesetlerden DNA örnekleri alacağını kaydetti. Mısır Ulaştırma Bakanı Hişam Arafat, olayın ardından görevinden istifa etti.

boşaltıldı. İtfaiye ekiplerinin görüntü-leyerek sosyal medyada paylaştıkları

“alev hortumu” görüntüleri ise paniğe yol açtı.

Yangın hortumları (fire whirl- fire tornadoes- firenados) Japonya’da 1923’te yaşanan Büyük Kanto Dep-remi’nden itibaren bir endişe kaynağı oldu. Kanto depreminin hemen ardın-dan “ejderha hortumu” olarak da bili-nen bir yangın kasırgasına yaşanmıştı. Yangın hortumunun yüksekliğinin 90 metreye ulaştığı iddia edilmişti ve bu felaket 38.000’den fazla kişinin ölü-müne neden olmuştu. 2010 yılında, Hawaii’deki Mauna Kea’da bir yangın-da meydana gelen yangın hortumu ve 2017’de Batı Avustralya’nın orta batı bölgesinde yaşanan ve büyük tahri-bata yol açan yangın kasırgası, “yan-gın hortumu” olayının paniğe yol açan önemli örnekleri arasında sayılıyor.

Kahire’de Tren İstasyonunda Çıkan Yangın Sonrasında Ulaştırma Bakanı İstifa Etti

Avustralya’da Yangın Hortumu Panik Yarattı

Gemilerde sağlık ve güvenliği sağlamak için önemli bir bileşen olan yangın güvenliği yönetimi

için on-line kurs programı 21 Mart 2019’da başlayacak, 10 hafta sürecek.

Bu kurs, denizcilik profesyonelleri

için Uluslararası Yangın Güvenliği Sis-temleri (FSS) kodlarının daha iyi an-laşılmasını sağlayacak, özellikle IMDG konusunda SOLAS’ın özel gereksinim-lerini vurgulamanın yanı sıra, yangın zamanlarında gemiden kaçarken öne-rilen uygulamaları ele alacak.

Deniz Yangın Güvenliği Sertifika Programı


HABERLER

R ISE ve İsveç Tarım Bilimleri Üni-versitesi (SLU) tarafından yapılan yeni bir araştırma, orman maki-

nelerinin yangın başlattığını gösteri-yor. İsveç’te her yıl bu sebeple çıkan yüzlerce yangın vakası bulunuyor. İs-veç’te itfaiye, her yıl ortalama 4.500 bitki örtüsü yangınına çağrılıyor ve bunların yaklaşık yarısı ormanlar veya doğa parkları yangınlarıdır. Yangınların birçok çıkış nedeni vardır, ancak son 20 yıldaki İsveç’teki en büyük on yan-gından üçünün taşlık, tarla türü arazi-de orman makineleri ile yapılan çalış-malardan kaynaklandığı düşünülmek-tedir. En büyük yangın (Västmanland 2014) kazı çalışmaları sırasında baş-ladı ve yaklaşık 14.000 hektar orman alanı zarar gördü. İkinci en büyük yan-gın, yine bir iş makinası (Bodträskfors, 2006) çalışmasından kaynaklanıyordu. Bu yangında 1.900 hektar orman yok oldu. 800 hektarlık bir arazinin hasar gördüğü Hassela’daki (2008) yangına, bir yükleme-taşıma aracı neden oldu. Ormancılıktan kaynaklanan yangın ris-ki konusu son zamanlarda ön plana çıkmıştır, ancak şimdiye kadar prob-lem tam olarak gözden geçirilmemiştir.

Orman iş makinalarının kesme, te-mizleme çalışmaları, orman ürünlerinin verimini artırmaktadır. İsveç ormanla-rının büyük bir kısmında, ağır makine-ler, geniş ormanlık alanlarda endüst-riyel ormancılık için kullanılmaktadır.

Çalışma, her yıl İsveç’teki orman makinelerinden kaynaklanan ortala-ma 330-480 yangın vakası olduğunu göstermektedir, Bunlardan 32-37’si itfaiyenin yangınla mücadele önlem-leriyle sonuçlanmaktadır. Västman-land’daki büyük yangın haricinde, itfai-yenin çağrılmasıyla sonuçlanan, orman makineleri tarafından başlatılan yan-gınlar, her yıl yangından zarar görmüş tüm orman alanlarının yaklaşık %20

’sine, bir başka deyişle 260-310 hek-tar yanmış alana karşılık gelmektedir.

Bu makinelerle yapılan çalışmalar

esnasında çıkan kıvılcımla başlayan yangınların %90’ından fazlasına maki-ne operatörleri, köpüklü söndürücüler, su kovaları veya el tipi aletler kullana-rak müdahale etmekte ve hiçbir zaman itfaiyelere bildirmemektedir. Opera-törlerin kendileri tarafından müdahale edilemeyen büyük orman yangınların büyüklüğü ile alarmdan, itfaiyenin ha-sar sınırlama çalışmasına başlayabil-mesine kadar geçen süre arasında açık bir korelasyon görülmektedir.

Kıvılcım çıkışının arkasındaki meka-nizmalar değişkendir. Çalışma esnasın-da, sert kayalarla temas halinde şasi koruma çeliğinden kopan sıcak yon-galar, taşlarla temas eden disk dişleri, kayalara sertçe sürtünen araç teker-lekleri kıvılcım çıkarabilir. Bunlar or-mancılık faaliyetleri arasında yangına yol açan önemli etkenler arasındadır.

Genelde yangın, önce için için yan-ma şeklinde başlayabilir. Bu, alevli yanma olayının geç başlaması (bir-kaç saat, bir gün) demektir. Dolayısıy-la yangın ile nedeni arasındaki bağın kurulması net olarak kayda geçme-miş olabilir. Başlama nedeni net ola-rak belirlenmemiş yangın vakaların-da orman iş makinalarının potansiyel payı yüksektir.

İsveç Meteoroloji ve Hidroloji Ens-titüsü (SMHI) tarafından her gün he-saplanan ve öngörüye dayanan Ge-nel Yangın Riski İndeksi (Yangın-Hava Durumu Endeksi – FWI) bulunmakta-dır. İsveç’te öncelikle, yangın riski sis-temindeki endeksin dikkate alınması önerilmektedir. Örneğin FWI> 20 olan günler, bütün yangınların %33’ünden fazlasını oluşturuyor, ancak İsveç’in merkezinde bu değere sahip gün sayısı yılda ortalama 4-5 gün kadardır. Diğer ihtiyati önlemler arasında; her zaman makinelerde etkili yangın söndürme araçlarını içeren bir setin bulunması ve kayalık alanlardan kaçınmaya dikkat edilmesi bulunuyor. Sorunu azaltmanın en uygun maliyetli yöntemi, operatör-ler için temel yangın söndürme eğiti-mi verilmesidir. Bu, operatörlerin risk durumlarını tespit etmelerine ve aynı zamanda yangın başlaması halinde hız-lı söndürme becerilerini artırmalarına yardımcı olacaktır.

Çalışma, İsveç Kraliyet Tarım ve Orman Akademisi (KSLA) tarafın-dan finanse edildi ve sonuçlarına

“Skogsbränder orsakade av Skogsmas-kiner” (Orman Makinelerinin Neden Olduğu Orman Yangınları), RISE 2018: 35 raporunda erişilebilir.

Orman İş Makinaları Yangına Neden Oluyor


HABERLER


NFPA’in Aralık 2018’de yayım-lanan “Isıtma Ekipmanlarından Kaynaklanan Ev Yangınları Ra-

poru”na göre; ABD’de itfaiye birimleri, 2012-2016 arasında her yıl, ortalama 52.050 ısıtma ekipmanı kaynaklı konut yangınına müdahale etti.

Isıtma ekipmanları kaynaklı konut yangınları, 2012-2016 yılları arasında her yıl ortalama 490 insan ölümüne ve 1.400 yaralanmaya, yılda 1.03 milyar USD mülk hasarına neden oldu.

Alan ısıtıcıları, ev ısıtma ekipmanı yangınlarının beşte ikisini (%44) oluş-turdu, bu yangınlar insan ölümlerinin %86’sına ve ısıtma ekipmanı kaynaklı yangınların neden olduğu yaralanma-ların %78’ine yol açtı.

En fazla sayıda insan ölümü, yaralan-ma ve doğrudan mülk hasarı, ısı kay-nağının yanıcı maddelere çok yakın ol-duğu yangınlarda kaydedildi.

Isıtma ekipmanı kaynaklı yangınları-nın gece yarısı ile sabaha karşı (00.00-08.00 saatleri aralığı) gerçekleştiği oran toplamın %19’una karşılık gel-mesine rağmen, bu yangınların insan ölümlerinin neredeyse yarısını (%48) oluşturduğu görüldü.

Tüm evsel ısıtma ekipmanı kaynaklı

yangınlarının neredeyse yarısı (%48) Aralık, Ocak ve Şubat aylarında ger-çekleşti.

Isıtıcı ekipmanlar, 2012-2016 yıl-larında ABD’de konut yangınlarının %15’inden sorumlu oldu ve pişirme ekipmanının neden olduğu yangınla-rın ardından, ikinci önemli etken olarak tespit edildi. Isıtıcı ekipman kaynak-lı yangınlar ayrıca, insan ölümlerinin yaklaşık %19’una (sigara ve pişirme ekipmanının neden olduğu yangınların ardından üçüncü sırada), yaralanmala-rın %12’sine (pişirme ekipmanının ar-dından ikinci sırada) ve doğrudan mülk maddi hasarlarının %16’sına (elektrik tesisatı ve aydınlatma ekipmanları ile pişirme ekipmanlarının ardından üçün-cü sırada) neden oldu.

Odun sobaları dahil olmak üzere, alan ısıtıcıları; ısıtıcı ekipman kaynaklı konut yangınlarındaki ölümcül ve ölümcül ol-mayan yaralanmaların büyük çoğunlu-ğuna, maddi hasarların yarısından faz-lasına yol açtı. Şömineler veya kuzineler ayrıca ısıtıcı ekipman kaynaklı yangın-ların %32’sine, maddi zararların dörtte birine neden oldu. Diğer ısıtma ekip-manları arasında merkezi ısı, su ısıtıcı-ları ve infrared ısıtıcı lambalar sayılıyor.

2012-2016 yıllarında bildirilen tüm ev yangınlarının %5’i sınırlı baca veya baca gazı yangınları olarak sınıflandı-rılmıştır. Bazı durumlarda, bu yangınlar şömineler, odun sobaları veya diğer baca dışı ekipmanlarla ilgilidir, ancak asıl mesele bacada yanıcı kreozot bi-rikmesidir.

Isıtma ekipmanlarını içeren ev yan-gınlarının sayısı, 2002’den bu yana düş-me eğilimi gösterdi. 2002-2003 yılla-rında her yıl 70.000’den fazla ısıtma ekipmanı kaynaklı yangın sayısı 2015 ve 2016’da 50.000’e düştü. 2016’daki 44.900 yangınla yeni bir düşük nok-taya indi.

Elektrikli veya sıvı yakıtlı ısıtıcıların devrilmesi riskine karşı cihazı otoma-tik olarak kapatan sistemlerin gelişti-rilmesi, güvenlik standartlarındaki iyi-leştirmeler, ısıtıcı ekipman kaynaklı ko-nut yangınlarında düşüş sağladı. Bunun yanı sıra odun yakan şömineler yerine emniyetli-gazlı şöminelerin tercih edil-mesi de bu düşüşü destekledi.

Özellikle bacaların ve ısıtıcı ekip-manların periyodik temizlik ve bakımı-nın yapılmaması da, yangına yol açan en önemli etkenlerden biri olarak gö-rüldü.

Isıtıcı Cihazların Neden Olduğu Konut Yangınları Sayısı Azalma Eğiliminde

HABERLER

www.tuyak2019.com

TÜYAK90 212 320 24 [email protected]

Sempozyum ve SergiResmi Acentası

ETIX EVENTS90 216 360 59 33www.etix.com.tr

İstanbul Yangın Kuleleri ve Çığırtkanları

“İstanbul Yangın Kuleleri ve Çığırtkanları”, TÜYAK Vakfı ve YEM Yayınevi işbirliği ile yayımlandı. Prof. Dr. Abdurrahman Kılıç; ilk itfaiye teşkilatının kurulmasından günümüze kadar başta yangın kuleleri olmak üzere “İstanbul ve Yangın” ta-rihini izliyor. Yanan ve her defasında yeniden ahşap yapılan yangın kulelerini anlatıyor. Yangınların sebepleri ve sonuçları üzerinde durarak patlıcan yangınlarını, kundaklama, yağma-lama olaylarını açıklıyor. Köşklüler, didebanlar, bekçi babalar, baltacılar ve tulumbacılardan oluşan çok çeşitli görevlerdeki yangın çığırtkanlarını, konumlarından giysilerine kadar ak-tarıyor. Ağakapısı Yangın Köşkü, Galata Yangın Kulesi, Be-yazıt Yangın Kulesi, İcadiye Yangın Kulesi ile Süleymaniye Camisi minarelerinden yangınların gözlenmesini anlatıyor.

İstanbul yüzyıllarca işgal edilir, yağmalanır, depremlerde yerle bir olur ama hiçbir şeyden çekmez yangından çektiği kadar. Görkemli saraylar, uzun çarşılar, ahşap konaklar, han-lar; içlerindeki oymalı mobilyalar, elyazması kitaplar, nadi-de eserler ve anılarla birlikte şehrin hafızası da büyük yan-gınlarla yitirilir. Poyrazlı ve lodoslu günlerde hızla yayılan, bazen bütün bir semti kaplayan İstanbul yangınları sadece yapıları küle çevirmek ve can almakla kalmaz, aynı zaman-da siyasal sonuçlar da doğurur. Yangın nedeniyle yeniçeri ağaları sürgüne gönderilir, sadrazamlar görevlerinden alınır, padişahlar indirilmek istenir…

Abdurrahman Kılıç; büyük bir yangında padişah ne yapar-dı, baltacıların görevi neydi, yeniçeriler ayaklanırken neden yangın çıkarırdı, kulelerden yangın nasıl duyurulurdu gibi merak edilen soruların cevaplarının yanı sıra, ahşap mima-

rinin yangınla ilişkisini, itfaiyeciliğin mahalli ve gönüllülük esasını, zamanla devlet sistemi içerisine nasıl yerleştiğini kendi tecrübeleri ve araştırmaları ışığında, İstanbul Yangın Kuleleri ve Çığırtkanları’nda ayrıntılarıyla ortaya koyuyor.

Abdurrahman Kılıç, böyle bir kitabı hazırlama gerekçesini, özetle şu şekilde açıklıyor:

“Yangın, İstanbul’un eski belalısı… Asırlar boyunca İstan-bul’un peşini bırakmamış. Şehrin üçte birini yok ettiği olmuş. Her defasında farklı bir nedenle başlamış, eski başkentin geçmişle bir bağını koparmış. Gün olmuş sadrazamları az-letmiş, gün olmuş padişahları indirmek istemiş! Nice konak sahiplerini bir saatte yoksullaştırmış. Kanunlar çıkarılmış, cezalar getirilmiş, dualar edilmiş, muskalar yazılmış ama yangınların önüne geçilememiş, yangınlarla baş edileme-miş. Depremlerde binalar yıkılmış, çok can kaybı olmuş ama tarihi belgeler kurtarılmış; yangınlarda ise hepsi kül olmuş, tarihin izleri kaybolmuş.

Bugünkü teknolojinin olmadığı zamanlarda duman ve alev, yüksekteki bir binanın damından veya yüksek bir ağa-cın tepesinden, daha sonra ise yangın kulelerinden gözlen-miştir. Günümüzde yangından erken haber alabilmek için otomatik algılama sistemleriyle, kızılötesi kameralarla ve hatta uydu aracılığıyla yangınlar izlenebilmekte, telli veya


KİTAP TANITIMI

telsiz uyarı sistemleriyle ilgili kişi ve kuruluşlara anında ha-ber verilmektedir.

Ülkemizde düzenli yangın gözetlemesine ilk önce Gala-ta Kulesi’nde başlanmış, daha sonra Ağakapısı’nda yapılan ahşap yangın köşkünden de gözetleme yapılmış. Ağakapı-sı Yangın Köşkü birkaç kez kâh yanmış, kâh kasıtlı yakılmış ama yine de her defasında yeniden ahşap olarak inşa edil-miş. Yeniçeri Ocağı kapatıldıktan sonra Ağakapısı, Şeyhü-lislamlık’a verildiği için yeni kulenin Seraskerlik Binası’nın (şimdiki İstanbul Üniversitesi Merkez Binası) bahçesinde yapılması kararlaştırılmış. Seraskerlik Binası’nın bahçesinde yeniden ahşap olarak tamamlanırken eski yeniçeriler tara-fından yakılması üzerine, yerine günümüzdeki Beyazıt Yan-gın Kulesi yapılmıştır. Kulenin yapımı ve onarımı sırasında yangınlar Süleymaniye Camisi minarelerinden gözlenmiştir. Boğaziçi’nde yerleşimin başlamasının ardından yangınların burada da artması üzerine Boğaz’daki yangınları gözetlemek amacıyla İcadiye Yangın Kulesi yapılmıştır.

Yangın kuleleri ve yangınların duyurulmasıyla tarihçiler fazla ilgilenmemişler. Yapılan savaşlarla ve devlet adamla-rıyla ilgili bilgilere oranla yangın tarihine çok az yer verilmiş. Yangın kuleleriyle ilgili bilgileri daha çok seyahatnameler, arşiv kayıtları, kitabeler ve hatıralardan elde ediyoruz. An-cak, özellikle hatıralarda kulaktan dolma, çarpıtılmış, yanlı ve yanlış haberlerle, abartılmış olaylarla sık karşılaşıyoruz. Münferit olayların genelleştirildiğine rastlıyoruz. Günümüz-de ise internetteki bilgi kirliliği yangın biliminin ve tarihinin öğrenilmesine zarar vermektedir. Maalesef itfaiyenin kurul-ması, tulumbacılar ve kulelerle ilgili yanlış bilgiler fazlasıyla dolaşımda bulunmaktadır.

İstanbul’da yaşayanlar Beyazıt Kulesi’ni ve Galata Kulesi’ni görürler ama çoğu kişi bunların diğer binalardan daha ince ve yüksek, sadece birer kule olduğunu düşünür. Bu kulelerin yüzyıllarca itfaiye tarafından kullanıldığını bilenlerin sayısı fazla değildir. Ben de bilmiyordum. İtfaiye müdürlüğüm sıra-sında (1989-94) Beyazıt Kulesi’ne her çıkışımda, girişindeki kitabenin üzerindeki yazıya bakar, bir şey anlamazdım. Son-ra öğrendim. Kitabeyi Latin harfleriyle yazdırdım. Kuledeki görevlilere astırdım ve kendilerinin de öğrenip, gelenlere anlatmalarını istedim. Kuleyle ilgili bilgileri, kartpostalları ve fotoğrafları toplamaya başladım. Kuleyi bir itfaiye müzesine dönüştürmek, üniversiteden ayırarak girişini Bakırcılar Çarşısı tarafından sağlamak için bir proje hazırlattım. Amacım, itfa-iye için yapılan, itfaiye tarafından kullanılan kulenin müze olarak halka ve turizme açılmasıydı; böylece ziyaretçiler gü-nümüzdeki itfaiyeyi ve geçmişini tanıyacak ayrıca İstanbul’un güzel manzarasını seyredebilecekti. Dönemin İstanbul Üni-versitesi Rektörü Sayın Cem’i Demiroğlu’yla görüştüm, ilgili kurumlara yazdım, ama kulenin Belediye’ye devredilmesi-ni maalesef başaramadım, bürokrasiyi yenemedim. Yangın kuleleri hakkında yazmayı ilk defa o tarihlerde düşündüm.

Kuleler geçmişimizi geleceğimize bağlayan köprülerdir. Bu bağın kopmaması, güçlenmesi gerekir. Geçmişini bilme-yen geleceğini tasarlayamaz. İtfaiye tarihine zerre kadar da olsa katkıda bulunmak için cesaretimi toplayarak bu kita-bı yazmaya başladım. Az hata olmasına çaba göstermeme rağmen elbette hatalar ve eksiklikler vardır. Okuyucuları-mızın eksikliklerin tamamlanmasına ve kitabın zenginleşti-rilmesine verecekleri desteğe şimdiden şükran duyacağımı belirtmek isterim…


KİTAP TANITIMI

Kitabın geliri TÜYAK Vakfına aittir.

180 sayfa ciltli kitabın ederi 50 TL’dir.(10 adet alanlar için %20 indirim uygulanacaktır.)

[email protected]+90 212 320 2404


TÜYAK Yangın Mühendisliği Dergisi, Sayı 8, s 20-24, 2019

1. GİRİŞModern anlamda ilk olarak 1997 yılında piyasaya çıkan hib-

rit araçların Ağustos 2013 tarihi itibariyle dünya çapında bugü-ne kadar 6,8 milyon adet satıldığı bilinmektedir. Fişli elektrikli araçlar 2008 yılından bugüne kadar 250 bin adet, tam elektrikli araçlar ise sadece 2013 yılında 75 bin adet satılmıştır.

Hali hazırda alternatif enerjili araçların 5 yıllık veya 10 yıl-lık toplam sahip olma maliyetinin içten yanmalı motora sahip araçların toplam sahip olma maliyetine göre uzun bir süre avan-taj sağlamayacağı hesaplansa da [1] her geçen yıl satışları art-maktadır ve daha çok sayıda insan tarafından kullanılmaktadır.

Artık ülkemizde de üretilen, şarj istasyonları oluşturulan, kam-panyalarla ve devlet kurumlarının desteği ile bilinirliği artırıl-maya çalışılan bu araçlar yasal olarak trafikte seyretmektedir.

Otomotiv Distribütörleri Derneğinin (ODD) yayınladığı Türki-

ye Otomotiv Pazarı – 2018 Aralık Raporunda yer alan verilere göre, 2018 yılında, dünya çapında operasyonu olan 7 otomo-bil markasının 17 farklı modelinin satışı gerçekleşmiştir. Aynı verilere göre, ülkemizde 2016 yılında 44 adet elektrikli otomo-bil satıldı, bu rakam 2017 yılında 77 adet, 2018 yılında 155 adet olarak gerçekleşti. Hibrit araç satışları ise 2016 yılında 950 adet iken, 2017 yılında 4451 adet, 2018 yılında 3899 adet olarak ger-çekleşmiştir [2].

Belirtilen hibrit araç satış rakamlarındaki artışı desteklemek amacıyla ticaret mevzuatında bazı iyileştirmeler yapılmıştır. Bu iyileştirmelere örnek olarak ÖTV ve gümrük vergisi indirimle-ri gösterilebilir.

26/9/2016 tarihli ve 2016/9256 sayılı kararname elektrik mo-toru da olan hibrit araçların Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) oranla-rında indirim yapılarak, ülkemizde montajı yapılan hibrit araç-lara teşvik sağlanmıştır.

1 Temmuz 2018 tarihinde yürürlüğe giren uygulamaya göre

ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARI İLE ÇALIŞAN ARAÇLARDA OLUŞAN YANGINLAR

Ali Serdar Gültek 1

1 Dr. Müh. İstanbul Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu

ÖZETBenzin ve motorin ağırlıklı fosil bazlı yakıtların alternatifi olarak kullanıma giren enerji kaynakları önemli bir çeşitlilik göstererek son kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak ülkemiz piyasasına sunulmaktadır. Enerji kaynağı çeşitliliğine örnek olarak iç-ten yanmalı motorlarda kullanılan doğal gaz, likit petrol gazı gibi fosil bazlı yakıtların yanı sıra hidrojen gazı kullanılarak araç için-de elektrik enerjisi üretimi, direkt bataryada depolanan elektrik enerjisi, aracın mekanik ve ısıl enerji dönüşümleri ile harcanan enerjinin bir kısmının bataryada depolanması ile içten yanmalı motorun desteklenmesi sayılabilir. Bütün bu çeşitlilik içinde özellikle elektrik akımı ile aracın hareket ettirildiği veya hareketin desteklendiği (hibrit) sistemlerdeki ortak özellikler, yepyeni alaşımlardan oluşan malzemeler ve kontrol teknolojilerinin kullanıma sunulmuş olmasıdır. Dolayısıyla bu yenilik-ler bu araçlardaki olası arızaların ve sonuçlarının konvansiyel yöntemlerle çözülememesine veya müdahale edilememesine yol aça-bilmektedir. Örneğin elektrik motorlu veya hibrit sistem olsun araç üzerindeki ilave bataryaların varlığı, yüksek enerji taşıyan iletim kablolarının varlığı ve motor bloğunda kullanılan magnezyum ve benzeri metallerin varlığı olası bir araç yangınına müdahalede yepyeni tehli-keler içermektedir. Bu çalışmada alternatif enerji kaynaklarının tanımlanmasının ardından elektrik enerjisi ile desteklenen araçlarda yaşanan arıza-lar, bu arızaların nasıl araç yangınına yol açtığı ve bu yangınlara müdahale sırasında itfaiye personeline destek olması için dünya-da geliştirilen dijital uygulamalar, eğitim modülleri ve yasal düzenlemeler katılımcılara aktarılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Elektrikli araç, hibrit araç, araç yangınları



motorlu kara taşıtlarının üretiminde kullanılması kaydıyla in-vertör mekanizmasının gümrük vergisi yüzde 0.8 oranına indi-rilerek, ülkemizde üretilen elektrikli otobüs ve binek araçların maliyetlerinin azaltılmasına katkı sağlanmıştır.

Ülkemizde hibrit motorlu bazı binek araçlar ile elektrik mo-torlu ticari araçların üretimi gerçekleştirilirken, bazı firmalar iç-ten yanmalı motorlu araçları elektrikli araçlara dönüştürmekte, bazı şirketler de elektrik motorlu konsept araçlar geliştirmek-tedir. Bu gelişmeler arasında Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaş-kanlığı himayesinde başlatılan yerli elektrikli otomobil projesi-dir. Bu araç, Türkiye’nin Otomobili Girişim Grubu Sanayi ve Ti-caret A.Ş. (“TOGG”)’nin ortağı olan sanayi ve teknoloji şirketle-rinin çalışmaları ile geliştirilmektedir. 2021 yılında aracın satı-şa sunulması hedeflenmektedir.

Bu şekilde desteklenen ve kullanımı yaygınlaşan bu araçlar, içten yanmalı motora sahip araçlar gibi değişik sebeplere bağ-lı olarak yanabilmektedir. Ancak, bu araçlarda kullanılan tek-noloji, malzeme, konstrüksiyona bağlı faktörler konvansiyonel araç yangınına müdahale strateji ve taktiklerinin yetersiz kal-masına neden olabilmektedir. Sonuçta, müdahale eden perso-nel direkt zarar görmekte veya çeşitli fiziksel, kimyasal etken-lere maruz kalmaktadır.

2. ELEKTRİK ENERJİSİ İLE ÇALIŞAN ARAÇLARElektrik enerjisini kullanan araçları hibrit ve tam elektrik-

li araçlar olarak ikiye ayırmak mümkündür. Bu araçlarda uy-gulanacak prosedürler ve maruz kalınan riskler genel itibariy-le farklılık gösterir. Bu nedenle iki tip aracı ayırt etmek ve fark-lı özelliklerini bilmek gereklidir.

2.1. Tam Elektrikli AraçlarTam elektrikli araçlar sadece bir yüksek voltajlı akü ile çalı-

şan ve başka bir yakıtla çalışmayan araçlardır. Alternatif ener-ji kaynakları ile çalışan araçlar arasında en kolay tanınabilen tür olduğu söylenebilir. Bu araçlar sadece elektrik enerjisi kul-landıkları için bir egzozları yoktur. Bu nedenle kazaya karışan veya yanan bir tam elektrikli aracı tanımlamak kolaydır. Fark-lı üreticiler farklı voltajda akü kullanmaktadır. Bu araçlar di-ğer faktörlere göre 150 ile 300 km arasında yol yapabilmekte-dir. Bu araçlardaki aküler şarj istasyonlarında da şarj edilebilir. Bazı hızlı şarj istasyonlarında 15 dakikada akünün %80’i dol-durulabilmektedir. Genel olarak çok uzun şarj süreleri, hızlı-şarj istasyonlarının sayıca az olması ve coğrafi dağılımının yetersiz olmasından dolayı piyasada yaygınlaşmamıştır.

Tam elektrikli araçların bir alt grubu olarak yakın mesafe elektrikli araçlar piyasada kısmen daha fazla yer bulmuştur. Ya-kın mesafe elektrikli araçlar genellikle 40 km’den hızlı gitme-yen elektrikli araçlar olarak tanımlanır. Kısa mesafelerde kulla-nılmaları bu araçların tam elektrikli araçlar arasında daha faz-la yaygınlaşmasını sağlamıştır [3].

2.2. Hibrid Elektrikli AraçlarHibrit elektrikli araçlar, bir içten yanmalı motor bir de elekt-

rik motorunun birlikte kullanıldığı araçlardır. Hibrit araçlarda içten yanmalı motorlar genellikle benzinle, elektrik motoru ise yüksek voltajlı bir akü ile çalışır. Farklı markaların farklı mo-dellerinde hibrit araç enerji sistemlerinin çok farklı şekillerde yapıldığı görülmektedir. Bu farklılıklara rağmen hibrit araçla-rın temelde iki farklı alt başlıkta incelendiği görülmektedir [4].

2.2.1. Uzun Mesafe Hibrid Elektrikli Araçlar Uzun mesafe elektrik araçlar, içten yanmalı bir motorun bes-

lediği jeneratör ile yüksek voltajlı akünün şarj edildiği araçlar-dır. Bu araçlarda elektrik motoru aracın tahrik sistemine güç ve-rir. Bataryanın bitmeye yaklaştığı durumda içten yanmalı mo-tor devreye girerek aküyü şarj etmeye başlar. Bazı modellerde aküler şarj istasyonlarında da şarj edilebilir. Uzun mesafe elekt-rikli araçlarda seri tahrik sistemi kullanılır.

2.2.2. Hibrid Araçlar Bu yazının hazırlandığı tarih itibariyle, ülkemizde üretimi ger-

çekleştirilen hibrit araçlarda elektrik fişine bağlantı yapılmak-sızın, araç içindeki benzinli motor ve aracın frenleme mekaniz-ması ile akü şarj edilmektedir. Elektrikli motor ve benzinli mo-torun işbirliği ile aracın hareketi sağlanmaktadır. Üretici, aracın benzin yakıtsız bırakılmamasını tavsiye etmektedir.

Fişli hibrit elektrikli araçlar, hibrit sistemin yanı sıra daha bü-yük bir bataryaya sahip olup basit bir biçimde sadece bir şarj istasyonuna fişle bağlanarak şarj edilebilir. Bu sayede elekt-rikli motor menzili uzayan aracın toplam enerji tüketim bedeli azalmaktadır. Hibrit elektrikli araçlarda genellikle paralel tah-rik sistemi kullanılır [5].

3. ELEKTRİKLİ ARAÇLARDAKİ TAHRİK SİSTEMLERİTam elektrikli araçlarda tahrik sistemi bütün gücünü elektrik

motorundan alır. Çünkü elektrikten başka enerji kaynağı yoktur. Fakat Hibrit araçlarda durum biraz değişir. Hibrit araçlarda hem içten yanmalı motorlar hem de yüksek voltajlı elektrik motor-ları bulunduğundan tahrik sistemleri de farklılık göstermekte-dir. Hibrit araçlarda temel olarak iki farklı tahrik sistemi vardır. Bu sistemler genel olarak açıklanmakla birlikte araçların mar-ka ve modellerine göre farklılık göstermektedir [6].

3.1. Seri Tahrik SistemiSeri tahrik sisteminde elektrik motoru elektrik enerjisini ha-

reket enerjisine çevirerek vites kutusuna aktarır ya da bu enerji tekrar aküyü şarj etmek veya kapasitörlerde enerji depolamak için kullanılır. İçten yanmalı motor ise sadece jeneratöre enerji sağlar. Bu enerji de elektrik motorunu destekler. İçten yanmalı motor ile vites kutusu arasında paralel bir bağlantı yoktur. Bu tahrik sistemi elektrik sisteminin şarjı için düzenli aralıklarla iç-ten yanmalı motorun çalışmasını gerektirir.

3.2. Paralel Tahrik SistemiParalel tahrik sistemi içten yanmalı motoru ve elektrik moto-

runu beraber kullanır. Düşük süratlerde sadece elektrik enerjisi



kullanılır. Yüksek süratlerde ise araç içten yanmalı motoru devre-ye alır. Ancak içten yanmalı motoru zorlayacak yokuş gibi engel-ler çıktığında elektrik motoru içten yanmalı motora destek olur.

4. HİBRİD ARAÇLARDA ELEKTRİK SİSTEMİHibrit araçlarda bir 12 voltluk elektrik sistemi bir de yüksek

voltajlı elektrik sistemi bulunmaktadır. 12 voltluk elektrik sis-temi aracın normal elektrik aksamını çalıştırırken yüksek vol-tajlı elektrik sistemi motor ve klima gibi çok elektrik çeken un-surları besler. Yüksek voltajlı sistemde 500 volta kadar ener-ji bulunabilmektedir. İtfaiyeciler için en kritik bilgilerden biri yüksek voltaj renk kodlamasıdır. Yüksek voltajlı elektrik siste-minin parçaları ve kabloları turuncu renkte yapılır. Yüksek vol-taj içeren parçalar için kullanılan turuncu renk bir sektör Stan-dartıdır. Bununla beraber orta seviye voltajlara sahip bölüm-ler için bir sektör Standartı yoktur. Her üretici kendi Standartı-nı uygulamaktadır. Genel olarak orta voltaja sahip bölümlerin mavi veya sarı renkte yapıldığı söylenebilir [2].

Tüm elektrikli araçlarda bir kaza veya yangın durumunda yük-sek voltajlı sistemi otomatik olarak devre dışı bırakacak önlem-ler mevcuttur. Bununla beraber gerçekleşmesi düşük bir ihtimal olmasına rağmen yüksek voltajlı sistemin elle devre dışı bırakıl-masını gerektirecek durumların ortaya çıkması mümkündür. Ne yazık ki yüksek voltajlı akülerin yeri ve acil durumlarda meka-nik olarak devre dışı bırakılmasına ilişkin düzeneklerle ilgili bir sektör Standartı yoktur. Bu konuda yapılan girişimlerin sektö-rün büyüme hızıyla kıyaslandığında cılız kaldığı görülmektedir. Önümüzdeki yıllarda ortaya çıkacak örnek olaylar sonucunda bir Standartizasyona gidilebileceği düşünülmektedir.

Elektrikli araçlarda eski tip kurşun asit aküler sadece 12 volt-

luk elektrik sisteminde kullanılmaktadır. Bu tip akülerde yeterli enerji sağlamak zordur. Ayrıca ağırlığının fazla olması elektrikli araçlarda yüksek voltajlı sistemini beslemek için kurşun asitli aküleri yetersiz kılan etkenlerden biridir.

Ni-MH akülerin sıklıkla elektrikli araçlarda kullanıldığı görül-mektedir. Yüksek voltajlı aküler çok sayıda küçük hücreden olu-şur. Akünün çalışabilmesi için, bu hücrelerin tamamının faal ol-ması gerekmektedir.

Lityum-ion akülerde ise herhangi bir hücrenin aşırı ısınma-sı ve bundan etkilenen diğer hücrelerin termal kaçak oluştura-rak aküde aşırı ısınmaya sebebiyet vermesi nedeniyle güven-sizlik sorunu vardır. Bu durum bazı örneklerde patlamaya bile yol açmıştır.

Yüksek voltajlı elektrik sistemlerinde kullanılan bir başka önemli unsur da süper kapasitörlerdir, bu kapasitörler frenle-me sırasında oluşan fazla enerjiyi depolayıp araç yeniden ha-reket ettiğinde motora aktarır. Özellikle yoğun trafikte çok ve-rimli olurlar [4].

4.1. Hibrid Araçların TanınmasıHibrit araçların tanımlanması için geliştirilmiş bir sektör Stan-

dartı yoktur. Hibrit veya elektrik araç üreticileri araçların arka ya da yan kısımlarına aracın elektrikli ya da hibrit olduğunu yaz-makta ya da bir sembol ile ifade etmektedir. Maalesef bu konu-da bir standart gelişmemiştir. Ayrıca söz konusu işaretlerin kaza veya yangın sırasında hasar görmesi ihtimali de mevcuttur. İtfai-ye ekiplerinin elektrikli araçları uzaktan tanıması oldukça zordur.

4.1.2.Acil Müdahale RehberleriBirçok üretici, itfaiyeciler için hibrit veya elektrikli araç mo-

Şekil 1. Tahrik sistemlerinin gösterimi [6].

Tekerleklerin güç kaynağı

Benzinli motor ve/veya elektrik motoru Elektrik motoru Elektrik motoru

Araçtaki elektrik kaynağı Batarya Batarya ve/veya jeneratör Batarya



delleriyle ilgili acil müdahale rehberleri hazırlamaktadır. Bu rehberlerde herhangi bir acil durumda alınması gereken ted-birler, aracın üzerindeki itfaiyecilere risk oluşturabilecek özel-likler ( hava yastıkları, yüksek voltaj, önceden gerilimli emniyet kemerleri vb.) ile itfaiyecilerin çalışmalarını zorlaştırabilecek güçlendirilmiş çelik alaşımlarının kullanıldığı bölümlerin bilgi-leri verilir. Ancak her model araç için ayrı ayrı yazılmış olan bu kadar çok rehberi öğrenmek veya olay anında kullanmak pra-tikte mümkün gözükmemektedir [7].

4.1.2.1. Kaza Bilgi SistemleriTrafik kazası veya araç yangını gibi durumlarda itfaiyecilerin

kullanımına ilişkin bazı uygulamalar geliştirilmiştir. Bu uygu-lamalarda acil müdahale rehberlerinde itfaiyeciler için veril-miş araçla ilgili yapısal bilgiler bir grafik üzerine işaretlenmek suretiyle gösterilmiştir. Bu uygulamalar bilgisayarlarda çalışa-bileceği gibi mobil cihazlarda da çalışabilmektedir. Uygulama-larda araç marka ve modelleriyle ilgili bilgiler çok genel olarak verilmiştir. Kaza bilgi sistemleri ile ilgili en önemli sorun ilgili aracının modelini ve yılını tespit edilip bunun programa giril-mesi gerekliliğidir. Kaza ve yangın olaylarında her zaman için aracın modelini ve yılını tespit etmek mümkün olmamaktadır. Bu durum söz konusu bilgi sistemlerinin kullanılabilirliğini cid-di ölçüde sınırlandırmaktadır [8].

4.2. Hibrid Araçların Karıştığı Acil Durumlarda İtfaiye-cilere İlişkin Riskler

İtfaiye teşkilatı araçlarda sadece yangın durumunda değil tra-fik kazası sonrasında kurtarma ve emniyete alma görevlerini de yapmaktadır. İlerleyen zamanlarda daha fazla elektrikli aracın trafiğe çıkacağı göz önünde alındığında itfaiyecilerin bu araçla-rın oluşturduğu riskleri tam olarak anlamış olmaları önemlidir.

Her şeyden önce elektrikli araçların karıştığı acil durumlarda dramatik şekilde artan bir risk söz konusu olmamakla beraber mevcut risklerin tanımlayabilmek önem kazanmıştır. Elektrikli araçlarla ilgili en büyük risk itfaiyecilerin bu teknolojiye alışık olmamaları ve bu riskleri tanımlayamama ihtimallerinin fazla olmasıdır. Öte yandan elektrikli araçların sahip olduğu riskle-rin abartılması ihtimali de mevcuttur.

Genel olarak elektrikli araçların itfaiyecilere yönelik oluştur-duğu riskler aşağıdaki maddelerde toplanabilir. [4]

4.2.1. Yüksek VoltajElektrikli araçlarda 500 Volta kadar enerji bulunabilmektedir.

Aküler ve bağlantı noktaları kaza sonrasında tamamen devre dışı kalmayabilir. Bu nedenle her türlü turuncu elektrik aksa-mından uzak durulmalı, turuncu kablolar kesilmemeli, kutu-lar parçalanmamalıdır. Aynı prosedürler mavi ve sarı kablola-ra da uygulanmalıdır.

4.2.2. Kontrol Dışı Hareket: Bir hibrit araç kaza yaptığında tamamen durmuş gibi görü-

nebilir. Fakat içten yanmalı motorun çalışmıyor olması elektrik

motorunun devre dışı olduğu anlamına gelmez. Araç itfaiyeci-ler yakınındayken hareket etmeye başlayabilir. Bu nedenle her zaman yan taraflardan yaklaşmalı, asla ön ve arkadan yanaşıl-mamalıdır. Araç mutlaka takozlanmalı ve kontak anahtarı kapa-tılmalıdır. Aracın kapalı olduğunun anlaşılması araç kontrol pa-nelinde hiçbir ışığın yanmamasıyla olur. Araç güvenlik sistem-lerinin de bağlı olduğu elektrik sistemindeki kapasitörlerin ta-mamen deşarj olması aracın kapatılmasından itibaren 10 da-kikayı geçebileceği unutulmamalıdır.

4.2.3. Yüksek Voltajlı Akünün Yanması: Akünün çevresinde yanma varsa aküye sıçramadan söndü-

rülmeye çalışılmalıdır. Akü hücreleri genelde sağlam bir kutu-nun içindedir. Dolayısıyla akünün içine yangın geçmesi ihtimali zordur. Eğer akü aşırı ısınma sonucu yanmışsa akünün içindeki yanmaya müdahale etmek için akü kırılmamalıdır. Akü soğutu-larak içindeki bileşenlerin yanarak bitmesi sağlanmalıdır. Akü asla sökülmeye çalışılmamalıdır. Bu tip araçların yangınların-da bol su sıkılarak araç hızla ve sürekli soğutulmalıdır. Ancak araçların akülerinin ulaşılması zor noktalarda olması su ile mü-dahaleyi zorlaştırmaktadır.

Gerçekleştirilen testlerde, 400 kW ısı yayma gücünde pro-pan gazlı yakıcı kullanılarak dış etkilere, ardından başka bir testte akü içindeki hücre ısıtılarak iç etkilere bağlı olarak yan-gın içinde kalmış yüksek voltaj aküsünün durumu gözlenmiş-tir. 3,5 saat süren dıştan yakma testinde, başlangıçtan 60 da-kika sonra akü ünitesinin içinde olduğu kutunun ön kapağının kenarından alev çıktığı, kutu içinde patlama seslerinin duyul-duğu takip edilmiştir, ancak kutunun dışında patlama, şarap-nel gibi bir etki görülmemiştir. Kutunun içinde ısıtma ile yapı-lan test sırasında kutu iç sıcaklığının 1.100 °C’ye ulaştığı ölçül-müş, ancak duman haricinde bir yangın etkisinin kutu dışına yayılmadığı izlenmiştir [10]. Bazı durumlarda araç yangınının sönmesinden saatler sonra aküde tekrar tutuşma gözlenebilir. Bir olayda bu sürenin 22 saat sonra gerçekleşebileceği tespit edilmiştir [11]. Böyle bir olasılığın gerçekleşmesine karşı yan-gın gerçekleşmiş araç ve/veya akü olay sonrası yapı veya diğer araçlardan uzakta tutulmalıdır.

4.2.4. Yüksek Voltajlı Akünün Kırılması:Yüksek voltajlı elektrik sistemlerinde kısa devre koruması

bulunmaktadır, eğer bir kaza sonucu yüksek voltaj kablola-rı şase yaparsa anında aküdeki enerji kesilir. Elbette bu siste-min çalışmama ihtimaline göre hareket edilmelidir, İtfaiyeci-ler bir kaza durumunda araç enkazını elektrik kaçağına karşı kontrol etmelidir.

4.2.5. Akülerdeki Tehlikeli Madde Riskleri: Akü elektrolit sıvısının dışarı akması veya akü yangınında sı-

kılan suyun da etkisiyle bazı zehirli maddeler ortaya çıkabilir. Bu maddeler başta nikel oksit, kobalt, alüminyum, magnez-yum, lantanyum gibi maddelerin buharları olabilir. Oldukça zehirli ve kanserojen bu maddelerle ilgili çalışırken solunum



cihazı giyilmelidir. Söndürme işlemi sırasında zemine yayılan suyun içeriğinde

güvenli durumun yüz katı konsantrasyon değerine kadar HCl ve HF gibi asidik maddeler mevcut olabilmektedir. Bu araç yan-gınlarda deri teması ile oluşabilecek zararlara karşı mutlaka ki-şisel koruyucular giyilmelidir [12].

5. YASAL MEVZUAT28.11.2008 tarihli ve 27068 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan

Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliği ile elekt-rikli aracın tanımı yapılmıştır.

02.11.1985 tarihli ve 18916 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği’nde 08.09.2013 tarihinde yapılan değişiklik ile elektrik enerjisi kullanan araç-ların akü şarj noktaları düzenlenmesinin yasal altyapısı hakkın-da hüküm getirilmiştir.

Ayrıca 197 sayılı Motorlu Kara Taşıtları Vergisi Kanunu’nda değişiklik yapılarak Türkiye’de üretilen ve üretilecek elektrik-li ve hibrit araçların vergilendirilmesi ve plakalandırılması ko-nusunda hüküm getirilmiştir.

28/11/2008 tarihli ve 27068 sayılı Resmî Gazete’de yayın-lanan Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliğe Sade elektrikli, hibrit elektrikli ve hibrit motorlu araçlarla ilgi-li maddeler eklenmiştir.

26/9/2016 tarihli ve 2016/9256 sayılı kararname elektrik mo-toru da olan hibrit araçların Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) oranla-rında indirim yapılarak, ülkemizde montajı yapılan hibrit araç-lara teşvik sağlanmıştır.

22/02/2018 tarihli ve 30340 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Otopark Yönetmeliği ile bölge ve genel otoparklar ile AVM’lere ait otoparklarda, her 50 park yerinden en az biri elektrikli araçlara uygun olarak (şarj ünitesi dâhil) düzenlenir hükmü getirilmiştir.

6. SONUÇHalen gelişen bir teknoloji olarak tüketiciye sunulan alter-

natif enerji kaynakları ile çalışan araçlarda tam ölçekli yangın-lar ile testlerin gerçekleştirilmesi ve yeni araştırmaların yapıl-masına ihtiyaç vardır. Bu araştırmalara bağlı olarak hem ulu-sal, hem uluslararası mevzuatta yeni yasal düzenlemeler geliş-tirilecektir. Araştırma yapılması gereken konuların öne çıkan-ları ise şunlardır.

• Hem duran aracın yanması hem de çarpma kazası olay-larında suyun tatbik edilmesi stratejilerinin belirlenmesi

• Yanan aracın enerjisinin kesilemediği durumlarda yapı-lacak müdahaleye olası etkileri

• Farklı akü hücresi tipleri kullanan araçlara müdahale-nin belirlenmesi

• Yanan aracın alt kısmına ve karoser içine yerleştirilmiş akü ünitelerine su tatbik etmek için özel nozül gelişti-rilmesi

• Tatbik edilen suyun soğutma ve söndürme etkinliğini ar-tıracak katkı maddelerinin denenmesi ve belirlenmesi

7. KAYNAKLAR[1] LEE, H. Will Electric Cars Transform the U.S Vehicle Market,

Kennedy School of Government, Harvard Üniversitesi, Ağustos 2011

[2] Türkiye Otomotiv Pazarı Raporu, Otomotiv Distribütörleri Derneği, Aralık, 2018

[3] MOOR, R.E. JEMS, M. Vehicle Rescue and Extrication (2nd Edition), 2003

[4] GRANT, C. Firefighter Safety and Emergency Response for Electric Drive and Hybrid Vehicles Final Report, The Fire Protection Research Foundation, NFPA, 2010

[5] WARGCLOU, D. Extrication from Cars During Road Traffic Accidents, MSB, 2011

[6] SWEET, D. Vehicle Extrication Levels I & II Principles and Practices, IAFC, NFPA, Jones and Bartlett Learning, 2012

[7] SIMONIAN, L. KORMAN, T. MOWRER, F.E. PHILIPS, D. Electrical Vehicle Charging and NFPA Electrical Safety Codes and Standarts Technology Review and Safety Assessment Standarts Review and Gap Assessment, The Fire Protection Research Foundation, (2010)

[8] DALRYMPE, D. Best Practices for Vehicle Rescue, Fire Engineering, 2008

[9] Critical Information in Your Hands: Extrication Apps and Software, Fire Engineering, 2012

[10] Hazard Assessment of Lithium Ion Battery Energy Storage Systems - Araştırma Raporu, National Fire Protection Association, Şubat 2016

[11] Emergency Response to Incidents Involving Electric Vehicle Battery Hazards – Araştırma Raporu, National Fire Protection Association, Haziran 2013

[12] Interim Guidance for Electric and Hybrid-Electric Vehicles Equipped with High Voltage Batteries, A.B.D Ulaştırma Bakanlığı Yayını, Ocak 2012

[13] 28.11.2008 tarihli ve 27068 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkında Yönetmeliği

[14] 02.11.1985 tarihli ve 18916 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği

[15] 22.02.2018 tarihli ve 30340 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanan Otopark Yönetmeliği



• Söndürme sistemlerinin istenen basınç aralıkları• Pompa elemanlarının tek tek risk analizi, pompalı sis-

temlerdeki elemanların güvenirliği• Bakım ve onarımın basitliği, deprem, sel, hortum vb.

afet riski• Eğitilmemiş/deneyimsiz eleman kullanım riski• Geçerli standart ve esasların karşılaştırmaları • Yerli pompaların kuvvetli yönleri• Hidromekanik elemanların ömrü• PRV diyaframları / aşınma bileziği / kontaktör kontrolu• Kontrol elemanlarının kontrolu• Pompa+vana+pano+basınç şalteri vb. risk zinciri• %50 yedekleme• Büyük depo seçimi, yüksek basınç sınıfı seçimi• Makina tasarım güvenliği, makina işletim güvenliği

3. GÜVENİRLİK Güvenirlik için değişik tanımlamalar yapılabilmektedir. Bun-

lardan bazıları ve bazı özellikleri aşağıda verilmektedir:• Güvenirlik aynı şeyin bağımsız ölçümleri arasındaki ka-

rarlılıktır [4]. • Güvenirlik aynı süreçlerin izlenmesi ve aynı ölçütlerin

kullanılması ile aynı sonuçların alınmasıdır [4].• Güvenirlik farklı değerlendiricilerin aynı kişi/şeylerle il-

gili olarak benzer puanları vermeleridir [4].• Güvenirlikte gözlemci hatası güvenirliği tehdit eden bir

unsurdur.

YANGIN POMPALARININ GÜVENİRLİK ESASLI SEÇİMİ

1. GİRİŞSulu yangın söndürme pompaları denilince NFPA 20, pom-

paları, panoları, boruları ve hidromekanik elemanları, çalışma modlarını ayrıntıları ile tanımlamaktadır [7].

UL 448 yangın pompalarını ve panolarını, FM 1311 Yangın pompalarını belirlemektedir [3].

NFPA 25 [9] ise yangın söndürme sistemlerinin işletme ve ba-kımını, testlerinin nasıl yapılacağını anlatmaktadır.

EN 12845 ve NFPA 13 esas olarak yağmurlama sistemlerinin tasarımının ayrıntılarını vermektedir [8].

Sulu yangın söndürme sistemlerinde tasarım felsefesi, esas olarak, ekonomiklik/yapılabilirlik’ten çok güvenirlik üzerine ku-rulmalıdır [2 ve 3].

Nedir bu yangın pompa sisteminin “güvenirlik” kavramı?Tüm elemanları UL/ FM onaylı bir yangın pompa grubu daha

az güvenilir olamaz mı?Önceleri UL/FM onayları tek tek elemanlar için verilirken, sis-

tem için onay verilmesi zorunluğu nereden çıkmıştır? [7].

2. MEKANİK YANGIN SÖNDÜRME TESİSATLARIMekanik yangın söndürme sistemleri göz önüne alındığında

aşağıdaki başlıklar üzerine, tasarımdan önce düşünmek ge-rekmektedir [2, 3].

• Binalarda basınç zonlaması, farklı zonlamaların karşı-laştırılması

ÖZETBu bildiride sulu yangın söndürme sisteminin yapılabilirliği ile güvenirliği kavramı tartışılmaya açılmıştır. Yangın söndürme gruplarının güvenirliklerinin kabul deneyleri, bilinçli bakım ve periyodik testlerle artırılabileceği hatırlatılmaya ça-lışılmıştır. Ayrıca çok katlı bir binanın sulu yangın söndürme sistemi için yapılmış olan üç farklı tasarım Yapılabilirlik ve Güvenirlik yö-nünden kabaca karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Yangın, Pompa, Güvenirlik, Yapılabilirlik

Haluk Karadoğan 1

1 Prof. Dr., İstanbul Teknik Üniversitesi, Emekli Öğretim Üyesi



• Gözlemcinin ön yargısı gözlemin farklı şekilde yorum-lanmasına yol açar.

• Soru/ölçme sayısı artırılarak değerlendirmenin güvenir-liği artırılabilir.

• Çeşitli güvenirlik analizi hesaplama yöntemleri vardır.

•

Ortalama: Standart sapma:

Güvenirlik tanımlanırken istatistik bilimi kullanılmaktadır. En çok kullanılan Gauss dağılımı +/- 2 sigma aralığında %96

olasılıkla güvenirliği tanımlamaktadır.Yani en kaliteli üretimde bile (6 sigma uygulansa bile) %100

olasılıkla güvenirlik olamaz, tanımlanamaz!

Pompalar basit makinalardır. Bu nedenle güvenirliği yüksektir. Ortalama bir pompada yaklaşık olarak 30 mertebelerinde risk elemanı bulunmaktadır. Ancak pompa grubu veya yangından söndürme sistemi denildiğinde risk elemanı sayısı oldukça artar .

Tek başına pompanın değil pompa grubunun ve hatta yangın söndürme sisteminin güvenirliği ele alınmalıdır.

Yangın söndürme gruplarında güvenirlik kabul deneyleri ile ve periyodik testlerle kontrol altına alınabilir ve artırılabilir.

Ayrıca bilinçli yapılacak periyodik bakımlar güvenirliği ar-tıracaktır.

Yatay bölünebilir pompalar güvenirlik açısından en güveni-lir pompalardır. Dönme sayıları düşük, emme yeteneği yüksek, titreşimi az, verimi yüksek, 20-40 yıl ömürlü olmaları nedeniy-le en çok tutulan pompalardır.

Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği’nde (2009) “... sis-temde kullanılacak bütün ekipmanın sertifikalı olması şart-tır...” denilmektedir. Ancak bu şart sistemin güvenirliği için ye-ter bir şart değildir.

4. YANGIN POMPASI SEÇİMİYağmurlama başlığı, hidrant ve yangın pompaları için uygun

boyutu ve düzenlemeyi bulmak çok önemlidir. Bunun için yapıl-

ması gereken uygun kod ve Standartı bulmak, sigorta için iste-nenleri listelemektir. Türkiye için bunlardan birincisi mümkün ve kolay iken ikincisi yani sigortacının talepleri belirsiz ve sub-jektif olarak görülmektedir. Sigortacıların, altyapıları nedeniy-le, risk analizi çalışmalarını yine mühendislerden istemeleri ge-rekmektedir. Bu nedenle güvenirlik kavramı teknik bir ortam-da tartışmaya açılmıştır.

Bina sahiplerinin sigortacıları, en az sigorta primi hesapla-yabilmek için, mühendislerce önerilen çözümleri gözden ge-çirmek isteyebilir.

Getirilecek öneriler bina sahibine genellikle zaman ve para kaybettireceğinden karar bir yatırım kararı olacaktır. Fizibilite yapılması gerektirebilir.

Yangın pompaları hidrolik olarak en kötü duruma göre seçil-melidir. Tüm binanın yağmurlama başlıkları ile korunduğu bi-nalarda 2 veya 3 hidrantın açılmasına göre pompa kapasitele-ri belirlenebileceği gibi, bazı kodlar 2-3 hidrant + 2-3 yağmur-lama başlığı toplam debisinin yarısı kadar kapasitede (debide) pompa seçimi önerilir.

Pompa basma yüksekliği ise en kritik noktada gereken ba-sıncı sağlayacak şekilde seçilmelidir.

Yangın söndürme sisteminin su ihtiyacı binada bulunan her bir alan için tehlike sınıfına göre belirlenir.

Pompalar tüm binanın tehlike sınıfına göre NFPA 13’te belir-lenen su ihtiyacının %100 debide ve %100’ü basınçta olacak şe-kilde seçilirler. Ancak iki pompa varsa yedekleme %50 oranın-da yapılabilir. Pompaların sahip olması gereken özellikler NFPA 20’de ayrıntılı olarak verilmiştir. NFPA 20 pompaların anma de-bilerini 25, 50, 100, 150, 200, 250, 300, 400, 450, 500, 750, 1000, 1250, 1500, 2000, 2500, 3000, 3500, 4000, 4500, 5000 gpm ola-rak verirken, pompa basma yüksekliği konusunda her hangi bir belirleme yapmamaktadır.

Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği (2009)“Madde 91: ...yapılan hidrolik hesaplar neticesinde, gerekli

olan su basınç ve debi değerleri, şebekeden karşılanamıyor ise yapılarda .. pompa istasyonu ve su deposu oluşturulması gerekir”

“Madde 93: ...sistemde bir pompa kullanılması halinde, aynı kapasitede yedek pompa olması gerekir. Birden fazla pompa kullanılması halinde, toplam kapasitenin en az % 50’si yedek-lenmek şartıyla, yeterli sayıda yedek pompa kullanılır.”

“...otomatik hava boşaltma valfi ve sirkülasyon rahatlama valfi gibi yardımcı elemanların bulunması gerekir” demektedir.

Pompa seçim kriterleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:• Debi• Basma yüksekliği• Tasarımının, üretiminin ve işletiminin yeterliği• Pompa temelinin tasarımının yeterliği• Güvenirlik

HI (Hidrolik Enstitüsü) pompa grubunun beş misli ağırlığın-da bir pompa temeli istemektedir. Oysa pompacılar genelde

Şekil-1. Gauss dağılımı ve ortalama değer ile standart sapma tanımları



2.5 misli bir ağırlıkta pompa temeli önermektedir. Ayrıca gü-rültünün binaya iletilmemesi için pompa temelleri binadan izole edilmelidir.

NFPA 20’de tanımlanan yangın pompa tipleri ise:• Düşey hat pompası (inline)• Pozitif deplasmanlı pompa• Yatay bölünebilir pompa (tek ve çok kademe) (split case)• Düşey bölünebilir pompa• Uçtan emmeli pompa (end suction)• Düşey türbin pompa

5. YANGIN POMPASI İŞLETME VE BAKIMINFPA 20’de kabul deneylerinin nasıl yapılacağı anlatılmak-

tadır.NFPA 25’te ise bakım sıklıklarının çizelgesi ayrıntılı olarak ve-

rilmektedir. Çizelgede her hafta, her ay, her 3 ay, her yıl yapıl-ması gereken kontroller bulunmaktadır.

Güvenirliğin ömür boyu korunabilmesi için kabul deneylerin-de ciddiyet gösterilmeli, işletme ve bakım sırasında yapılması gereken kontrollere önem verilmelidir.

6. BİR GÖKDELEN İÇİN YAPILAN DENEME Türkiye’de her geçen gün sayıları artmakta olan gökdelenle-

rin yangın tesisatı konusunda standartlar ve yönetmelikler çer-çevesinde, seçilen bir gökdelen için üç ayrı tasarım yapılarak bir ön fizibilite ve güvenirlik çalışması yapılmıştır. Çalışmada (A) 1 ana ve 2 ara depolu tasarım, (B) 4-depolu tasarım ve (C) cazibeli tasarım maliyet ve güvenirlik bakımından karşılaştırılmıştır [1].

CAZİBELİ TASARIMIN AÇIKLANMASI (Şekil-2)Binanın yüksekliği nedeniyle binada yangın için gerekli ihti-

yacın bodrum katından sağlanması çözümü yeterli olmamak-tadır. Bu nedenle sistemin binanın yüksekliğinden ve yer çeki-minden yararlanılarak cazibeli sistem ile beslenmesi düşünül-müştür. Bu çözümde pompaların kullanımının minimuma in-dirilmesi sayesinde daha güvenilir bir sistem elde edilmekte-dir. Bu sistemin bir avantajı da, çalışma prensibi, basıncı kont-rol eden kauçuk bir membrana dayanan ve güvenilirliği tartışı-lır olan PRV’lerin kullanılmayışıdır.

ZONLAMABu seçenekte cazibeli besleme kullanılacağı için depolar bes-

lenecek zonlardan en az 40 metre yukarıda olmalıdır. Bu saye-de beslenecek zonun en üst kotunda en kritik eleman olan ve en yüksek basınç ihtiyacına sahip olan yangın dolaplarında 4 bar basınç sağlanabilecektir. Zonlama basınç değerlerinin yan-gın dolaplarında 4 bar ile 9 bar arasında kalmasını sağlayacak şekilde en fazla 50 metre yükseklikte olacak şekilde seçilmiş-tir. Kule katları bu sebeple 12 katlık 4 zona ayrılmıştır. Alışve-riş merkezi ve otopark katları 4 zona ayrılmıştır. Bunlardan dü-şük kotta olan iki zon, 29,50 kotunda bulunan depodan cazi-beli akışla beslenecektir. Yüksek kotta bulunan diğer iki zon

ise 83,50 kotunda bulunan depodan cazibeli akış ile beslene-cektir. Sistemin cazibe ile beslenmesi nedeniyle, konut alanı-nın en üst katlarının bir pompa yardımı ile beslenmesi gerekli-liği ortaya çıkmaktadır.

SU DEPOLARIBinada altı farklı katta su depoları bulunmaktadır. Bu depolar-

dan -38,20 kotunda bulunanı ana depo olarak hizmet verecektir. Diğer kotlarda bulunan depolar seri bağlanmış iki pompa gru-bu yardımı ile en üst kattaki depodan cazibeli olarak beslene-cektir. Ara depoların her biri NFPA 20 bölüm 5 Madde 5.7.3.1’de belirtildiği üzere iki eşit bölmeli olacak ve toplam hacimleri 40 m³ olacak şekilde boyutlandırılacaktır. Bu depolar kendilerin-den bir alttaki depoyu cazibe ile besleyecektir. Ayrıca bulun-dukları kottan en az 40 metre altta bulunan zonları da cazibe ile besleyeceklerdir. Su ihtiyacı ön hidrolik hesaptan sonra ya-pılmış olan hidrolik hesapla kesinleştirilmiştir.

POMPALARSistemimizde cazibeli akıştan yararlanılarak yapılan besle-

meye ağırlık verildiği için kullanılan pompalar sadece cazibeli akışın yeterli olmadığı en üst kotlarda ve en üstte bulunan ve diğer depolara su beslemesi yapan deponun beslenmesi için kullanılacaktır. Binamızın yüksekliği göz önüne alındığında en alt kotta bulunan ana su deposundan alınacak olan suyun en üst kottaki ara depoya beslenebilmesi için iki adet pompa gru-bu seri bağlanacaktır. Bunlardan birincisi -38,20 kotunda ana su depolarının bulunduğu alanda konuşlandırılmış olan 12 bar 227 m³/h kapasitedeki pompalardır. Bu pompa grubu belirtilen kapasitedeki iki elektrikli pompa ve 12 bar 5 m³/h’lik bir adet jokey pompadan oluşmaktadır.

POMPA YERLEŞİMİ (Şekil-3)Pompa grubu, emme, basma kollektörü pompa grubunun ça-

lışması için gerekli yardımcı elemanlar (vanalar vb.), test hattı, basınç algılama hatlarından oluşmaktadır. Pompaların emme ve basma kısımlarına test ve kontrol kolaylığı sağlamak ama-cıyla birer adet manometre yerleştirilecektir. Emme ve basma kollektörlerinin boşaltılabilmesi için drenaj hatlarına bağlı bo-şaltma vanaları tesis edilecektir.

Pompaların emme ve basma hatları ile test hatları NFPA 20 Tablo 4.26 (a)’daki değerler kullanılarak boyutlandırılmış-tır. Pompaların emme hatlarında NFPA 20’de belirtildiği üzere emiş boru çapının 10 katı kadar düz uzunlukta boru bırakılmıştır.

POMPA ENERJİ BESLEME SİSTEMİNFPA 20 Bölüm 9 Madde 9.3.1’e göre elektrik sürücülü pom-

paların en az bir ana ve en az bir alternatif enerji kaynağı ile beslenmesi gerekmektedir.

Ana enerji kaynağı aynı bölümün 9.2.2 Maddesinde belirtilen şartlara uygun olarak sağlanacaktır. Bu maddeye göre pompa-nın otomatik transfer anahtarına ana enerji kaynağından bes-lenecek olan hat üzerinde herhangi bir kesici olmaması gerek-



lidir. Bu bağlantı doğrudan binanın trafo girişinden alınmalı-dır. Bu bağlantının yapılması sırasında ilgili pompanın sürücü kontrol paneli için verilmiş olan kablolama Standartına uygun şekilde kablo seçimi yapılmalıdır.

Alternatif enerji kaynağı olarak binada jeneratör tesis edil-miştir.

Yangın pompasının devamlı çalışmasını sağlayabilecek kapa-sitede olan bir bağlantı ana hatta olduğu gibi herhangi bir ke-sici olmadan doğrudan otomatik transfer anahtarına bağlana-caktır. Bu iki bağlantının yapıldığı otomatik transfer anahtarı ana gücün kesildiği acil durumlarda, pompanın alternatif ener-ji kaynağından beslenmesi yoluyla çalışmaya devam etmesini sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

İki kaynaktan gelen enerji ayrı şaftlardan pompa dairesine ulaştırılacaktır. Bu şekilde herhangi bir kaynaktan gelen ener-jinin kesilmesi ya da yangın nedeniyle kabloların zarar görme-si durumunda pompalara sağlanan enerjinin devamlı olması sağlanmış olacaktır.

POMPA KONTROL PANELLERİPompa sürücüleri bu iş için özel olarak tasarlanmış kontrol

panelleri ile kontrol edilmektedir. NFPA 20 bu panellerin liste-lenmiş olmasını istemekte fakat içyapıları hakkında diğer NFPA kodlarına atıfta bulunmaktadır. Bu panellerin içyapısı ve gerek-sinimleri ilgili NFPA kodlarında belirtilmiş olmasına rağmen bu çalışma kapsamında sadece bu panellerin basınç algılama hat-ları bulunmaktadır. Bu hatlar üzerinden sürekli takip edilen sis-tem basıncında meydana gelebilecek değişimler pano tarafın-dan algılanır. Bu basınç pompanın ayarlanmış olduğu basın-cın altına düştüğünde pompalar çalıştırılarak sisteme gerekli basınç ve debi sağlanır. Bu hatlar NFPA 20’ye göre bakır ya da paslanmaz çelik borulardan imal edilmelidir.

MALİYET KARŞILAŞTIRMASI (Tablo -1)

TASARIMLAR İÇİN RİSK ANALİZİ Sistem basitliği: Basitlik minimum tesisat elemanın kullanıl-

ması olarak düşünülmüştür. Üç tasarımda ele alındığında B ta-sarımında pompa grup sayısının fazlalığı göze çarpmaktadır. A ve C tasarımlarında eleman sayısı aynıdır. Fakat C sisteminde basınçların düşürücülerin olmaması ve basınçların düşük ol-ması C tasarımını bir adım öne çıkarmaktadır. B sisteminde de güvenilirliği diğer elemanlara göre daha düşük olan basınç dü-şürücülerin olmaması sistemin güvenilirliğini artırırken pompa grubu fazlalığı riski artırmaktadır.

Kullanılan elemanların güvenirliği: Tüm tasarımlarda aynı ka-

litede elemanlar kullanıldığı varsayılmıştır. Bu durumda tasarım-ların bu hususta birbirlerine karşı üstünlüğü söz konusu değildir.

Bakım ve Onarım Basitliği: Bakımı zor olan PRV’lerin bulun-duğu A tasarımının bakımı en zordur. Ayrıca B tasarımındaki pompa sayısının fazlalığı bakım ve onarımı zorlaştırmaktadır. Basınç düşürücüler (PRV) ve pompa grubu sayıları göz önüne alındığında C tasarımı yine bir adım öne çıkmaktadır.

Sistemi kullanan elemanların bilgi ve tecrübesi: Bu konuda bütün tasarımlar aynı risk değerine sahip olarak kabul edilmiştir.

Deprem Riski: Bu hususta da askılama ve depreme hazır-lık durumlarının eşit olduğu varsayılmıştır. Tasarımlar arasın-da işçilik ve askılama konusunda fark olmadığı varsayılmıştır.

Vanaların kapalı unutulması: Basınç düşürücülerin (PRV) ve pompa grup sayısının fazlalığı bu riski artırmaktadır. A tasarı-mındaki PRV sayısı ve B tasarımındaki pompa grubu sayısı bu iki tasarımı risk açısından eşit seviyeye getirmektedir. C tasarı-mı bu konuda da daha az bir risk ihtiva etmektedir.

Enerji nakillerindeki hata: Enerji nakil hatlarındaki arızalar ve hatalar her üç sistem içinde eşittir.

Sistem ömrü: C tasarımındaki eleman sayısı azlığı ve basınç değerlerinin daha düşük olması sebebi ile ömür açısından di-

Tablo 1. Maliyet Karşılaştırması

Şekil 2. (C) Cazibeli Tasarım

1 Ana + 2 Ara Depolu (A) 4 Ara Depolu (B) Cazibeli (C)

Maliyet (birim) 915.000 1.005.000 836.000



ğer iki tasarımdan bir adım öndedir. A tasarımında PRV varlığı ömrü kısaltırken, B tasarımında pompa grubu sayısı fazlalığı B ve A tasarımlarını aynı risk düzeyine sokmaktadır.

Risk analizin de en düşük risk seviyesi olarak C tasarımını göstermektedir. Gerek PRV bulunmaması gerekse sistemin me-kanik olarak daha bağımsız olması riski azaltmaktadır.

Risk ve maliyet tablolarına bir bütün olarak bakıldığında C tasarımının seçilmesine karar verilmiştir. Sadece maliyet açı-sından büyük bir fark olmamak ile birlikte risk açısından Cazi-beli Tasarım bir adım öne çıkmaktadır [1].

7. SONUÇ1. Yangın söndürme gruplarının güvenirliği konuşulu-

ken, yangın pompasının güvenirliğinden çok yangın söndürme grubunu oluşturan sistemin güvenirliğine önem verilmelidir.

2. Yangın pompaları en basit makinalardan olup, stan-dartlara uygun üretilmesi halinde, hepsi yeterli güve-nirliğe sahiptir.

3. Güvenirlik için sistemin işletme ve bakım algoritma-sı çok önemlidir.

4. Yedekleme olayı güvenirlik açısından mutlaka belli bir oranda bulundurulmalıdır.

5. Bakım ve periyodik testler sistem güvenirliğinin ko-runması için elzemdir.

KAYNAKLAR[1] Özbay, H., Yıldırım, M.Z., Aslı, E.; Bir Gökdelenin Sulu Yangın

Söndürme Sistemi Tasarımı”, Bitirme Tasarım Projesi (Danışman H. Karadoğan), İTÜ Makina Fakültesi, (2010)

[2] Kılıç, A., “Gökdelenlerde Mekanik Yangın Tesisatı Sulu Söndürme Sistemleri Tasarımı”, Teskon, (2009)

[3] Beceren, K., Kavurmacıoğlu, Kılıç, A., Karadoğan, H.,” Söndürme Sistemlerinde Kullanılan Pompa Grupları”, 3. Pompa Kongresi, İstanbul (1998)

[4] Aktaş, S., “Güvenirlik” sunumu, (2010)[5] Stationary Fire Pumps Handbook, NFPA, Editor, Gamache, J.

R., (2010)[6] Türkiye Yangından Korunma Yönetmeliği (2009)[7] NFPA 20 “ Standart for the Installation of Centrifugal Fire

Pumps”, (2010)[8] NFPA 13 “ Standart for the Installation of Sprinkler Systems”,[9] NFPA 25 “ Standart for the Inspection, Testing, and

Maintenance of Water-based Fire Protection Systems”[10] Doebelin, O., “Measurement Systems”, McGraw Hill, (1966)

Tablo 2. Risk Karşılaştırması

Şekil 3. Pompa Yerleşimi

Risk Analizi 1 Ana + 2 Ara Depolu (A) 4 Ara Depolu (B) Cazibeli (C)

Sistemin basitliği 1 2 3

Kullanılan elemanların güvenilirliği 3 3 3

Bakım ve onarımın basitliği 1 2 3

Sistemi kullanan elemanların bilgi ve tecrübesi 2 2 2

Deprem riski 2 2 2

Vanaların kapalı unutulması 2 1 2

Enerji nakil hatlarındaki hata 1 1 1

Sistem ömrü 2 2 3

Toplam 14 15 19

1: En Kötü 2: Orta 3: En iyi



sistemi çok çeşitli şekilde dizayn edilebilen, güvenilir bir boru-lama sistemidir. Bu sistemle borulama kaynaklı sisteme göre daha hızlı, dişli ve flanşlı sisteme göre kolay ve daha güvenilir-dir. Yivli borulama sisteminde birleştirilecek boruların uçlarına belli mesafede belli toleranslarda yiv (oluk) açılır. Boruların uç-larına sisteme göre seçilmiş conta, özel bir yağ sürülerek takılır. Daha sonra kelepçe üzerine geçirilerek kelepçenin gövdesi yiv-lere oturacak şekilde cıvatalarından sıkılarak birleştirme işle-mi bitirilir. Sistemde ince etli borular haddelenerek veya ezme (roll grooved) yöntemi ile kalın etli borular talaş kaldırma (cut grooved) yöntemi ile imalat oluşturulur. Çeşitli yiv açma maki-neleri sayesinde boruların hazırlanması ve montajı, ister atöl-yede ister şantiye alanında hızlı ve oldukça kolaydır. Sistemin hızlı ve kolay olmasına ilaveten, yivli sistem hem taahhütçüle-re hem de projecilere çeşitli mekanik avantajlar sunmaktadır. • Borulamada hem rijitliği hem de esnekliği bir arada sunan

tek sistemdir.

YANGIN SÖNDÜRME SİSTEMLERİNDE KULLANILAN BORU STANDARTLARI VE BİRLEŞTİRME

TEKNİKLERİ

1. GİRİŞYangın söndürme sistemlerinde kullanılan çelik boruların

standartları ve birleştirme teknikleri uluslararası yangın stan-dartı gibi kullanılan Amerikan Ulusal Yangın Standartı NFPA esas alınmış ve karşılaştırma yapılabilmesi için yazının ekinde hem Amerikan standartlarının boru et kalınlığı tablosu (Tablo-9) hem de Avrupa standartlarının boru et kalınlığı tablosu (Tablo-10) verilmiştir. Tabloları inceleyecek olursak ülkemizde kullanılan DIN 2440, TS EN 10255’e uygun boruların 21/2″’e kadar çapta-ki borular Schedule 40 olarak kabul edilebilir.

Standartlarda belirtilen boru birleştirme tekniklerinden kay-naklı, dişli ve flanşlı tip imalatlar çoğunlukla uygulanan tiplerdir. Ancak standartlarda belirtilen bir diğer boru birleştirme tekni-ği olan yivli imalat ülkemizde yeni uygulanmaya başladığından bu birleştirme tekniği hakkında bilgi verilecektir. Yivli Borulama

ÖZETYangın söndürme sistemlerini söndürücü akışkanın cinsine göre dört grupta toplayabiliriz: a) Sulu söndürme sistemleri, b) Köpük-

lü söndürme sistemleri, c) Gazlı söndürme sistemleri, d) Kimyasal söndürme sistemleri. Bu makalede bu sistemlerde kullanılan boru-ların standartları ve birleştirme teknikleri hakkında bilgi verilmektedir. Boru birleştirme tekniklerinden kaynaklı, dişli, yivli ve flanş-lı tip imalatlar çoğunlukla uygulanan tiplerdir. Yivli sistemle borulama kaynaklı sisteme göre daha hızlı, dişli ve flanşlı sisteme göre kolay ve daha güvenilirdir.

Sulu söndürme sistemlerinin borulama sistemleri yer üstü ve yer altı borulama olmak üzere iki bölümde incelenmiştir. Köpüklü sön-dürme sistemleri, gazlı söndürme sistemleri ve kimyasal söndürme sistemlerinin boru fittingsleri ayrı başlıklar altında ele alınmış ve standartları tablolar halinde verilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Boru standartları, birleştirme teknikleri, fittingsler

Cem Hozan1

1 Fokus Mühendislik, Makine Mühendisi



• Özellikle esnek (flexible) kaplin sayesinde depremde oluşa-bilecek belli bir seviyedeki gerilmeleri önleyerek, sistemlerin depremden zarar görmeden çalışmasını sağlar.

• İstenildiği zaman flanş adaptörleri ile flanşlı imalat yapılabilir.• Sisteme uygun yivli hazır fittingsler ve çeşitli vanaları da

mevcuttur.• Boru dönüşleri kolay ayarlanabilir.• Sızdırmazlığı sağlayan conta sayesinde gürültü ve titreşim

sönümlenir.• Borulamada istenen parça kolay ve çabuk bir şekilde de-

monte edilebilir.• Sistem basit ve kolay olmasından dolayı kalifiye işçi gerek-

tirmez.• Conta çeşitliliğinin fazla olması nedeniyle birçok akışkan-

da kullanılabilir.• Yivli borulama sisteminde kullanılan ekipmanların her tür

malzemeden yapılmış olanı mevcut olduğundan çok çeşitli borularda (siyah boru, galvaniz boru, bakır boru, duktil boru, HDPE boru, paslanmaz boru) uygulanabilir.

2.SULU SÖNDÜRME SİSTEMLERİ2.1 Yer Üstü BorulamasıYer üstü sulu söndürme sistemlerinde kullanılan boru malze-

meleri ve standartları yukarıdaki Tablo-1’de verilmiştir.

Çelik Boru - Kaynaklı ya da Haddelenmiş (ezilmiş) Yivli: Tab-lo-1’de belirtilen çelik boru kullanıldığı zaman kaynakla ya da haddelenmiş yivli boru ve fittingslerle bağlandığında, 300 psi (20.7 bar)’a kadar olan basınçlar için minimum nominal et ka-lınlığı 5 inch’e (127 mm) kadar olan boru çaplarında Schedule 10’a uygun olmalı, 6 inch (152 mm) için 0.134 inch (3.4 mm), 8 inch (203 mm) ve 10 inch (254 mm) için 0.188 inch (4.78 mm) olmalıdır.

Çelik Boru - Dişli: Tablo-1’de belirtilen çelik boru, dişli fittings-lerle ya da talaş kaldırarak yiv açılmış borularda kullanılan fit-tingslerle bağlandığı zaman, 300 psi (20,7 bar)’a kadar basınç-ta minimum et kalınlığı Schedule 30’a uygun olmalı (8 inch -203 mm- ve üstü çaplar için) ya da Schedule 40’a uygun olmalıdır (8 in.’ten -203 mm- düşük çaplar için).

Özel Listelenmiş Çelik Borular: Tablo-2’ye uygun özel liste-lenmiş çelik borular için basınç limitleri ve et kalınlıklarının, boruların listelenmiş gereksinimlerine uygun şekilde olması-na izin verilir.

Bakır Boru: Tablo-1’deki standartlara göre belirlenmiş bakır borunun et kalınlığı sprinkler sisteminde kullanıldığında K, L ya da M tipi olacaktır.

Otomatik sprinkler sistemi montajına uygunluk için incelen-miş ve listelenmiş diğer boru çeşitlerinin (polybutylene, CPVC ve Tablo-2’de verilenden farklılık gösteren çelik ile sınırlı olma-yan) montaj talimatları dâhil olmak üzere listelenmiş limitleri-ne uygun şekilde montajına izin verilir.

Boru Bükümü Schedule 10 çelik borularda, ya da et kalınlığı Schdule 10’a

Tablo 1. Yer üstü sulu söndürme sistemlerinde kullanılan boru malzemeleri ve standartları

Malzemeler ve Ölçüleri Standartlar

Demirle borulama (Kaynaklı ve Dikişsiz) Yangın söndürmede kullanmak için siyah ve sıcak daldırma yapılmış çinko kaplı (galvanizlenmiş) kaynaklı ve dikişsiz çelik boruların şartnamesi ASTM A 795

Kaynaklı ve dikişsiz çelik boru şartnamesi ANSI/ASTM A 53

Dövme çelik boru ANSI/ASME B36.10M

Elektrik dirençli kaynaklı çelik boru şartnamesi ASTM A 135

Bakır Boru (Çekme, dikişsiz)

Dikişsiz bakır boru şartnamesi ASTM B 75

Dikişsiz bakır su borusu şartnamesi ASTM B 88

Dövme dikişsiz bakır ve bakır alaşımı boruları için genel gereksinimler şartnamesi ASTM B 251

Bakır ve bakır alaşımı boruların lehim işlemleri için lehim pastaları ASTM B 813

Kaynak doldurma metali (BCuP-3 ya da BCuP-4 klasifikasyonu) AWS A5.8

Lehim metali, 95-5 (kalya-antimon-derece 95TA) ASTM B 32

Alaşım malzemeler ASTM B 446

Klorinat dibenzodioksin Az miktarda


Özel listelenmiş CPVC boru için ametal borulama şartnamesi ASTM F 442

Özel listelenmiş polybutylene (PB) boru için şartname ASTM D 3309

Tablo 2. Özel listelenmiş borular ve standartları



eşit veya daha büyük olan herhangi bir çelik boruda ve K ve L tip bakır boruda bükülme işlemine, bu işlem sırasında çapak, dalgalanma, biçim bozulması veya çapta herhangi bir düşme ya da yuvarlaklıktan fark edilir bir sapma olmaması durumun-da izin verilir.

Schedule 40 ve bakır borulama için minimum bükülme ya-rıçapı 2 inch (51 mm) ve altı için boru çapının 6 katı, 2 1/2″ (64 mm) ve üstü için boru çapının 5 katı büyüklüğündedir.

Diğer bütün çelik borular için minimum bükülme yarıçapı boru çapının 12 katı olacaktır.

FittingslerTablo-3’teki standartlara ek olarak, CPVC fittingsleri yangın

korunma servisine uygulanan Tablo-4’te belirtilen ASTM stan-dartlarının bölümlerine uygun olması gerekir.

Otomatik sprinkler sistemi montajına uygunluk için incelen-miş ve listelenmiş diğer fittings çeşitlerinin (polybutylene, CPVC ve Tablo-4’te verilenden farklılık gösteren çelik ile sınırlı olma-yan), montaj talimatları dahil olmak üzere listelenmiş limitle-rine uygun şekilde montajına izin verilir.

Fittings Basınç LimitleriBasıncın 300 psi (20.7 bar)’yı geçmediği yerlerde 2 inch

ve altı çaplardaki standart ağırlıktaki model dökme demir fittingslere izin verilir.

Basıncın 300 psi (20.7 bar)’yı geçmediği yerlerde 6 inch ve altı çaplardaki standart ağırlıktaki model dövülür demir fittingslere izin verilir.

Listelerinde belirtilmiş sistem basınç limitlerine kadar liste-lenmiş fittingslere izin verilir.

Kaplinler ve RakorlarVidalı rakorlar 2 inch (51 mm)’ten yüksek çaplardaki boru-

larda kullanılmaz.Vidalı tipler dışındaki kaplinler ve rakorlar özellikle sprinkler

sisteminde kullanılmak üzere listelenmiş tipte olacaktır.

Boru ve Fittingslerin BağlanmasıDişli Boru ve FittingslerBütün dişli boru ve fittingslerin dişleri ASME B1.20.1’e göre

olması gerekmektedir. Dişli montajın, otomatik sprinkler montajına uygunluğu için

araştırıldığı ve bu servis için listelendiği durumlarda Schedule 30 (8 inch ve üstü çaplarda) ve Schedule 40 (8 inch’ten düşük çaplarda)’tan düşük et kalınlıklarındaki çelik boruların sadece dişli fittingslerle bağlanmasına izin verilir. Bağlantı ilacı ya da teflon sadece erkek dişlilerde uygulanır.

Kaynaklı Boru ve FittingslerAWS B2.1’in (Kaynak Prosedürü ve Performans Özellikleri) uy-

gulanabilir şartlarına uyan kaynak metotlarına yangın söndür-me sistemi borulamasında izin verilir. Bu şartlara uygun uygu-landığında kısmi bağlantı girişi (yiv/köşe), listeli kurt ağzı kul-lanılarak boruya kaynatıldığı zaman kabul edilebilir. Slip-on flanşlar boruya kaynatıldığı zaman, flanşla borunun kontak ye-rinin çevresi boyunca kullanılan köşe kaynağı kabul edilebilir.

NFPA 51B’ye (Kaynak, Kesim ve Diğer Isıl İşlemler Sırasında Yangın Korunma Standartları) uygun şekilde kaynak işlemi ya-pıldığı zaman, uzunlamasına deprem bağları için olan askıla-


Schedule 80 CPVC dişli fittings chlorinated ployvinyl chloride (CPVC) şartnamesi ASTM F 437

Schedule 40 CPVC soket tip fittings şartnamesi ASTM F 438


Tablo 4. CPVC fittingsler için standartlar

Tablo 3. Sprinkler sistemlerinde kullanılan fittingsler ve standartları


Dökme Demir

Dişli, dökme demir fittings, Class 125 and 250 ASME B16.4

Dökme demir boru flanşları ve flanşlı fittingsleri ASME B16.1

Dövülür Demir

Dişli, dövülür demir fittings, Class 150 ve 300 çelik ASME B16.3

Fabrika yapımı alın kaynaklı, dövülmüş çelik fittings ASME B16.9

Boru, vanalar, flanşlar ve fittingsler için alın kaynağı sonları ASME B16.25

Orta ve yüksek sıcaklıklardaki dövülmüş karbon çelik ve çelik alaşımı borulama fittings şartnamesi ASTM A 234

Çelik boru flanşları ve flanşlı fittingsleri ASME B16.5

Dövülmüş çelik fittings, soket kaynaklı ve dişli bakır ASME B16.11

Dövülmüş bakır ve bakır alaşımı lehim eklem basınç fittingsi ASME B16.22

Dökme bakır alaşım lehim eklem basınç fittingsi ASME B16.18



rın bina içi borulamaya kaynak işlemine izin verilir. AWS B2.1’in şartlarına göre boru sonlarına alın kaynağı yapıldığında fittings gerekmemektedir. Boruların kaynak alanında yağmur, kar, ya da güçlü rüzgar vurgunu var ise kaynak işlemi yapılmamalıdır.

Kaynak yapılırken aşağıdaki prosedürler tamamlanacaktır:• Fittingslerdeki kaynak işinden önce borulamadaki çıkış de-

likleri fittingslerin tam iç çaplarında kesilecektir.• Diskler birbirine kavuşturulacaktır.• Borulamada açılan girişler tamamen düz olmalı ve bütün iç

cüruf ve kaynak çapakları temizlenmelidir.• Fittingsler boruların içine girmemelidir.• Çelik levhaların, boruların ya da fittingslerin sonuna kayna-

tılmaması gerekir.• Fittingsler üzerinde değişiklik yapılmamalıdır.• Somunlar, klipsler, açısal destekler ya da diğer bağlantı ele-

manları 6.5.2.10’da izin verilen durum dışında boruya ya da fittingse kaynak yapılamaz.Uzunlamasına deprem bağları için olan askıların direkt

sprinkler borusuna kaynak yapılmasına izin verilir. Sprinkler sisteminin modifikasyonu ya da onarılması için kay-

naklı kesmeye ve kaynaklı birleştirmeye izin verilmemektedir.Kaynakçılar ile kaynak operatörlerinin performansı AWS

B2.1’in (Kaynak Prosedürü ve Performans Nitelikleri için Ko-şullar) şartlarını en azından karşılayacaktır ve bu gereklidir.

Kaynakçılar ya da kaynak makinesi operatörleri, her kayna-ğın tamamlanması üzerine, boruda kaynağın yanına kendile-riyle ilgili bilgi içeren damga yapacaklardır.

Yivli Bağlantı MetotlarıYivli fittingslerle bağlanan borular, fittingslerin, contaların

ve yivlerin listelenmiş kombinasyonlarına göre bağlanacaktır.Boru üzerine ezerek ya da talaşlı açılmış yiv fittingsin ölçü-

lerine uygun olmalıdır.Kuru boru sistemlerinde kullanılan conta içeren yivli

fittingsler kuru boru servisi için listelenmiş olacaktır.

Pirinç Kaynaklı ve Lehimli Bağlantılarİzin verildiği yerlerde lehimli bağlantılar ASTM B828’de (Bakır

ve Bakır Alaşımı Boru ve Fittingslerin Lehimlenerek İnce Bağ-lantılar Yapılması için Standart Uygulamalar) listelenmiş me-totlara ve prosedürlere göre fabrikasyonu yapılabilir.

Düşük tehlikeli mekanlardaki açığa çıkarılmış ıslak boru sis-temleri için lehimli bağlantılara izin verilir. (Sprinkler aktivas-yon ısısı 57 °C ila 93 °C için geçerlidir.)

Sprinkler sıcaklık sınıfına bakılmaksızın borulamanın gizli ol-duğu, düşük tehlikeli ve orta tehlikeli (grup 1) mekanlardaki ıs-lak boru sistemleri için lehimli bağlantılara izin verilir.

Eğer kullanılırsa pirinç kaynağı pastaları yüksek korozif ya-pıda olmamalıdır.

Diğer Bağlantı MetotlarıOtomatik sprinkler montajına uygunluğu araştırılan ve bu

Tablo 5. Yer altı sulu söndürme sistemlerinde kullanılan boru malzemeleri ve standartları


Duktil Boru

Suda kullanılan duktil demir ve fittingsler için çimento harcı astarı AWWA C104

Duktil demir boru sistemleri için polyetilen kaplama AWWA C105

Su ve diğer sıvılar için duktil demir ve gri demir fittingsler, 3 inch’ten 48 inch’e AWWA C110

Duktil boru ve fittingsler için kauçuk conta bağlantıları AWWA C111

Flanşlı duktil boru ve duktil ya da gri dişli flanşlar AWWA C115

Duktil borunun kalınlık dizaynı AWWA C150

Su için savurma dökümü duktil boru AWWA C151

Duktil su ana boruları ve donanımları montaj standartları AWWA C600

Çelik

Çelik su borusu, 6 inch ve üstü AWWA C200

Çelik su boru hatları enamel ve şerit için kömür-katran koruyucu kaplama ve astarları - Sıcak Uygulama

AWWA C203

4 inch ve üstü çelik su boruları için çimento harcı koruyucu astar ve kaplamaları - Atölye Uygulaması AWWA C205

Çelik su borusunun montaj kaynak işlemi AWWA C206

Su işleri servisi için çelik boru flanşları - 4 inch‘ten 144 inch‘e AWWA C207

Fabrikasyon çelik su boru fittingsleri için ölçüler AWWA C208

Çelik boru dizayn ve montajı için rehber AWWA M11

Beton

Su ve diğer sıvılar için takviyeli beton boru, çelik-silindir tip AWWA C300

Su ve diğer sıvılar için ön gerilme yapılmış beton boru, çelik-silindir tip AWWA C301

Su ve diğer sıvılar için takviyeli beton boru, silindir olmayan tip AWWA C302

Su ve diğer sıvılar için takviyeli beton boru, çelik-silindir tip, ön çekme yapılmış AWWA C303

Su ve diğer sıvılar için asbest-çimento dağıtım borusu, 4 inch‘ten 16 inch ‘e AWWA C400

Asbest-çiment su borusu seçimi için standart alıştırma AWWA C401

Su boru hatlarının çimento harcı astarı, 4 inch ve üstü - yerinde AWWA C602

Asbest-çiment su borusu montajı için standart AWWA C603

Plastik

Su ve diğer sıvılar için polyvinyl chloride (PVC) boru, 4 inch’ten 12 inch’e AWWA C900

Bakır

Dikişsiz bakır boru şartnamesi ASTM B 75

Dikişsiz bakır su borusu şartnamesi ASTM B 88

Dövme dikişsiz bakır ve bakır alaşımı boru için gereklilikler ASTM B 251



servis için listelenmiş diğer bağlantı metotlarına, listelenmiş limitlerine ve montaj talimatlarına göre monte edildiği zaman izin verilir. Listeli fittingslerle kullanılan boru ve onun son iş-lem, fittingslerin listesi ve fittings üretici montaj talimatlarına uygun şekilde olacaktır. Kesildikten sonra boru sonlarındaki çapaklar temizlenmelidir.

2.2. Yer Altı BorulamasıYer altı sulu söndürme sistemlerinde kullanılan boru malze-

meleri ve standartları Tablo-5’teki gibidir. Özellikle genel yer altı servisi için listelenmediyse çelik bo-

rulama bu iş için kullanılmamalıdır.İtfaiye bağlantı ağzı için dıştan kaplanmış içten galvanizlenmiş

çelik boru çek vana ile dış hortum kaplin arasında kullanılabilir.

Boru Tipi ve SınıfıBelirli bir yer altı montajı için borunun tipi ve sınıfına aşağı-

daki faktörler dikkate alınarak karar verilir:• Borunun yangına karşı direnci• Maksimum sistem çalışma basıncı• Borunun monte edileceği derinlik• Toprak koşulları • Korozyon• Borunun diğer dış yüklere dayanımı, toprak ağırlıkları da-

hil üstüne inşa edilen binalara, trafiğe ve araçlara dayanı-mı boruların çalışma basıncı 150 psi’den düşük olmamalıdır.Gömülü boruların Tablo-5’teki standartlara göre astarlan-

ması gerekmektedir.

FittingslerFittingsler Tablo-6 ve Tablo-7’ye uygun olmalıdır. Çalışma ba-

sınçları 150 psi’den az olmamalıdır.

Boru ve Fittingslerin BağlanmasıBütün dişli boru ve fittinslerin dişleri ASME B1.20.1’e göre ola-

caktır. Çelik borulamada kaynak metotları AWS B2.1’in (Kaynak Prosedürü ve Performans Nitelikleri Şartnamesi) uygulanabilir koşullarına uygun olmalıdır.

Boruların yivli bağlantıları fittingslerin, contaların ve yivlerin listeli kombinasyonlarına göre bağlanacaktır.

Diğer Bağlantı Metotlarında listeli limitlerine uygun mon-taj yapıldığı zaman, bu iş için listeli diğer bağlantı metotları-na izin verilir.

Bağlantılar kullanılan malzemelere aşina kişiler tarafından üreticinin talimatlarına ve şartlarına göre montajlanır.

Bütün vidalı bağlantı aksesuarları temizlenmeli ve tesis edil-dikten sonra asfalt ya da diğer korozyon geciktirici malzeme-lerle kaplanmalıdır.

3. KÖPÜKLÜ SÖNDÜRME SİSTEMLERİTehlikeli alandaki borular çelik ya da ortamdaki basınç ve sı-

caklığa uygun çelik boru standart ağırlığından (12 inch nomi-nal çaptan itibaren Schecule 40) az olmamalıdır.

Çelik boru aşağıdaki standartlardan birini sağlayacaktır:• ASTM A 135, Elektrik Yalıtımlı Kaynaklı Boru için Standart

Koşullar• ASTM A 53, Siyah ve Sıcak-Daldırma Yapılmış, Çinko Kaplamalı

Kaynaklı ve Dikişsiz, Boru Çeliği Standart Koşulları• ASTM A 795, Yangın Söndürme Sistemlerinde Kullanılan Siyah

ve Sıcak Daldırma, Çinko Kaplamalı Kaynaklı ve Dikişsiz Çelik Boru Standart Şartları korozif etkilere açıksa borulama ya ko-rozyona dayanıklı ya da korozyona karşı korumalı olmalıdır.Düşük ağırlıklı boru [5 inch’e kadar nominal ölçülerde Sche-

dule 10; 6 inch için 3.4 mm (0.1234 in.) et kalınlığı; 8 ve 10 inch için 4.78 mm (0.188 in.) et kalınlığı] yangın çıkmasının olasılık dışı olduğu yerlerde kullanılır.

Boru et kalınlığı seçimi iç basıncı, borunu içinde ve dışında korozyonu ve mekanik bükülme gereksinimlerini etkiler.


Dökme Demir

Dişli, dökme demir fittings, Class 125 ve Class 250 ASME B16.4

Dökme demir boru flanşları ve flanşlı fittingsleri ASME B16.1

Dövülür Demir

Dişli, dövülür demir fittings, Class 150 ve 300 çelik ASME B16.3

Çelik

Fabrika yapımı alın kaynaklı, dövülmüş çelik fittings ASME B16.9

Boru, vanalar, flanşlar ve fittingsler için alın kaynağı sonları ASME B16.25

Orta ve yüksek sıcaklıklardaki dövülmüş karbon çelik ve çelik alaşımı borulama fittings ASTM A 234

Çelik boru flanşları ve flanşlı fittingsleri ASME B16.5

Dövülmüş çelik fittings, soket kaynaklı ve dişli bakır ASME B16.11

Bakır

Dövülmüş bakır ve bakır alaşımı lehim eklem basınç fittingsi ASME B16.22

Dökme bakır alaşım lehim eklem basınç fittingsi ASME B16.18


Schedule 80 CPVC dişli fittings chlorinated polyvinyl chloride (CPVC) şartnamesi ASTM F 437



Tablo 6. Fittingsler ve standartları

Tablo 7. CPVC fittingsleri ve standartları



Köpüklü Sistemlerde BorulamaNormalde korozif olmayan ortamlarda galvanizli boru kul-

lanılır.Köpük konsantrasyonunun geçtiği boru galvanizli olmamalıdır.Köpük konsantrasyonuyla sabit bir şekilde temas halinde

olan borular konsantrasyonla uyumlu ve ondan etkilenmeyen malzemeden üretilmelidir.

Köpük konsantrasyonuyla sabit bir şekilde temas halinde olan boruların konsantrasyon üzerinde zararlı bir etkisi olma-malıdır.

Hazen-Williams formülünde, borulardaki sürtünme kaybını hesaplamak amacıyla aşağıdaki C değerleri kullanılır:

FittingslerBütün boru fittingsleri aşağıdakilerden birine uymalıdır:

• ASME B16.1, Dökme Demir Boru Flanşları ve Flanşlı Fittingsler• ASME B16.3, Dişli Dövülür Demir Fittingsler• ASME B16.4, Dişli Gri Demir Fittingsler• ASME B16.5, Boru Flanşları ve Flanşlı Borular• ASME B16.9, Fabrikasyon Alın-Kaynaklı Dövme Demir Fit-

tingsler• ASME B16.11, Soket-Kaynaklı ve Dişli Dövülmüş Demir Fit-

tingsler• ASME B16.25, Alın Kaynaklı Boru Uçları• ASTM A234, Orta ve Yüksek Sıcaklıklar için Dövme Karbon

Çelik ve Çelik Alaşımları

Borulama Fittingsleri Standart ŞartnamesiFittinsler standart ağırlıklarından düşük olmamalıdır.Dökme demir fittingsler, borulamanın olası yangına açık olan

kuru bölümlerinde veya kendinden destekli sistemlerde gerili-me maruz kalan yerlerde kullanılmamalıdır.

Kauçuk ya da elastomerik contalı fittingsler köpük sistemi-nin otomatik olarak aktive olması hariç, yangına karşı koruma-sız yerlerde kullanılmamalıdır.

Galvanizli fittingsler normalde korozif olmayan ortamlar-da kullanılır.

Köpük konstrasyonunun geçtiği boru galvanizli olmamalıdır.

Boru ve Fittingslerin BağlanmasıBorulara diş açılması ASME B1.20.1’e (Boru Dişleri) uygun

olmalıdır.Ezerek ya da talaşlı açılmış yivlerin ölçüleri ve borulama mal-

zemelerinin dış çapları üretici önerilerine ve onaylı laboratuvar sertifikalarına uymalıdır.

Kaynak uygulamaları AWS D10.9’un (Borulama Kaynak Pro-sedürleri ve Kaynakçıları Yeterlilik Standartı) şartlarına uygun olacaktır.

Açıklıkların tamamen kesilmesini ve su yolu üzerinde her-hangi engel kalmadığını garantiye almak için önlemler alın-malıdır. Borular ile fittingsler arasında herhangi bir galvaniz-den kaynaklanan korozyon oluşmadığından emin olmak için önlemler alınmalıdır.

4. GAZLI SÖNDÜRME SİSTEMLERİGazlı söndürme sistemlerinde kullanılan söndürücü karışım-

lar çok çeşitli olduğundan sistemin boru montajında üretici fir-maların tavsiyelerine uymak gerekir. Söndürücü karışım gaz seçildikten sonra mahalin riskine göre belirlenen konsantras-yon yüzdesi ve boşalma süresine göre yapılan hidrolik hesap-lamalar sonucu borulardaki basınç hesaplanarak boru stan-dartı seçilmelidir.

5. KİMYASAL SÖNDÜRME SİSTEMLERİBoru ve fittingsler gerilme karşısındaki güvenilirlikleri kesti-

rilebilen fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip yanıcı olmayan malzemelerden imal edilmiş olmalıdır. Borular, fittingsler ve bağlantı elemanları borulama sisteminde beklenen maksimum basınca dayanıklı olmalıdır.

Boru ve fittingsler galvanizli çelik, paslanmaz çelik, bakır veya pirinç olabilir. Aşırı korozif ortamlarda özel korozyona dayanık-lı malzemeler ya da kaplamalar gereklidir.

Ön mühendislik yapılmış sistemler için boru ve fittings malze-meleri üreticinin listeli tesis ve bakım kılavuzuna uygun olacaktır.

Diğer bütün sistemler için borulamanın kalınlığı ANSI/ASME B31.1’e (Etkili Borulama, 1998 basım - 1999 B31.1a ve 2000 B31.1b ilaveleri ile birlikte) göre hesaplanacaktır.

Hesaplama için kullanılan iç basınç aşağıdaki değerlerin yük-sek olanından az olmamalıdır:• 70 °F (21 °C)’deki karışım tankındaki normal dolma basıncı• 130 °F (54 °C)’den az olmayan maksimum depolama sıcaklı-

ğındaki karışım tankındaki maksimum basıncın %80’iBir sistem için yüksek depolama sıcaklıkları onaylı ise, he-

saplamada kullanılan iç basınç belirtilen ANSI/ASME B31.1, Et-kili Borulama, kullanılarak tankın içindeki yüksek sıcaklıktaki

Boru veya Tüp tipleri C Değeri

Unlined pik boru veya unlined duktil boru 100

Siyah boru (Ön tepkimeli -Preaction- dahil kuru borulu sistemler için) 100

Siyah boru (Baskın -Deluge- dahil ıslak borulu sistemler için) 120

Galvaniz boru (Ön tepkimeli -Preaction- dahil kuru borulu sistemler için) 100

Galvaniz boru (Baskın -Deluge- dahil ıslak borulu sistemler için) 120

Plastikler (listeli) hepsi 150

Çimento kaplı pik boru veya çimento kaplı duktil boru 140

Bakır tüp veya paslanmaz çelik 150

Asbestli çimento 140

Beton 140

Tablo 8. Boruların C Değerleri



maksimum basınca ayarlanır.Dökme demir boru ve fittingsler, ASTM A 53’e (Siyah ve Sı-

cak-Daldırmalı Çinko Kaplamalı, Dikişsiz, Kaynaklı Çelik Boru Standart Şartları) uygun çelik boru, alüminyum boru veya me-tal olmayan borular kullanılmayacaktır.

Esnek borulama (hortum) sadece üreticinin listeli tesis ve ba-kım kılavuzunda belirtildiyse kullanılır.

Bu uygulama için listelenmiş ve incelenmiş diğer boru ve fit-tings çeşitlerinin kullanılmasına izin verilir.

Bu boru ve fittingslerin kullanımı aşağıdaki faktörlerin dik-katli şekilde değerlendirilmesini içermektedir:• Basınç ölçütü• Korozyon (kimyasal ve elektroliz)• Bağlantı metotları• Yangın çıkmasına ve hızlı sıcaklık değişikliklerine karşı direnç• Akış karakteristikleri

Anma Boru Çapı

Dış Çap

NOMİNAL ET KALINLIĞI ( INCH )

Schedule5S

Schedule10S

Schedule10

Schedule20

Schedule30

Schedule40S

Schedule40

Schedule60

Schedule80S

Schedule80

1/2” 0.840 0.065 0.083 0.109 0.109 0.147 0.147

3/4” 1.050 0.065 0.083 0.113 0.113 0.154 0.154

1” 1.315 0.065 0.109 0.133 0.133 0.179 0.179

1 1/4” 1.660 0.065 0.109 0.140 0.140 0.191 0.191

1 1/2” 1.900 0.065 0.109 0.145 0.145 0.200 0.200

2” 2.375 0.065 0.109 0.154 0.154 0.218 0.218

2 1/2” 2.875 0.083 0.120 0.203 0.203 0.276 0.276

3” 3.500 0.083 0.120 0.216 0.216 0.300 0.300

3 1/2” 4.000 0.083 0.120 0.226 0.226 0.318 0.318

4” 4.500 0.083 0.120 0.237 0.237 0.337 0.337

5” 5.563 0.109 0.134 0.258 0.258 0.375 0.375

6” 6.625 0.109 0.134 0.280 0.280 0.432 0.432

8” 8.625 0.109 0.148 0.250 0.277 0.322 0.322 0.406 0.500 0.500

10” 10.750 0.134 0.165 0.250 0.307 0.365 0.365 0.500 0.500 0.594

12” 12.750 0.156 0.180 0.250 0.330 0.375 0.406 0.562 0.500 0.688

14” 14.000 0.156 0.188 0.250 0.312 0.375 0.438 0.594 0.750

16” 16.000 0.165 0.188 0.250 0.312 0.375 0.500 0.656 0.844

18” 18.000 0.165 0.188 0.250 0.312 0.438 0.562 0.750 0.938

20” 20.000 0.188 0.218 0.250 0.375 0.500 0.594 0.812 1.031

22” 22.000 0.188 0.218 0.250 0.375 0.500 0.625 0.875 1.125

24” 24.000 0.218 0.250 0.250 0.375 0.562 0.688 0.969 1.219

26” 26.000 0.312 0.500

28” 28.000 0.312 0.500 0.625

30” 30.000 0.312 0.500 0.625

32” 32.000 0.312 0.500 0.625 0.688

34” 34.000 0.312 0.500 0.625 0.688

36” 36.000 0.312 0.500 0.625 0.750

Anma Boru Çapı Dış Çap Et kalınlığı

INCH DN mm mm

1/2” 15 21,3 2.65

3/4” 20 26,3 2.65

1” 25 33,7 3.25

1 1/4” 32 42,4 3.25

1 1/2” 40 48,3 3.25

2” 50 60,3 3.65

2 1/2” 65 76,1 3.65

3” 80 88,9 4.05

4” 100 114,3 4.50

5” 125 139,7 4.85

6” 150 165,1 4.85

Tablo 10. Çelik boru DIN 2440 Standartı

Tablo 9. Çelik boru Amerikan Standartı

noğlu için yaşam destek sistemleri içeren teknolojik ilerlemeler ve bilimsel yenilikler çerçevesinde, gökdelenlerin sayısı dünya-nın her yerinde sürekli olarak artış göstermiştir. Hava sirkülas-yonu, aydınlatma, asansörlerin destek verdiği hareket kolaylı-ğı, gökdelenleri kullanan bina sakinlerinin de daha az katlı bi-naları kullananlar ile eşit konfor seviyelerinden faydalanması-nı mümkün kılmıştır. ABD Ulusal Yangından Korunma Derneği (NFPA, 2007), gökdelenleri, bir itfaiye aracının müdahale ede-bildiği en düşük seviyeden, kullanılabilir en yüksek katın zemi-nine erişim olarak ölçülmek suretiyle, 23 metreden daha uzun binalar olarak tanımlamaktadır.

1. GİRİŞ19. Yüzyılda gökdelenlerin inşa edilmeye başlaması, şehirler-

de sınırlı alanlara yönelik giderek artan taleplerden doğan so-fistike yerleşim uygulamalarının da başlangıcına işaret etmek-tedir (NFPA, 2007). Birçok işletmeyi ve çok sayıda kişiyi barın-dırma imkânı da bir arada düşünüldüğünde, gökdelenler/gök-delen kullanımı birçok belediye için, dünya genelinde birçok şehirde azalan arsa boyutları ve artan fiyatların dengelenme-si açısından en iyi alternatifi sunmaktadır (CTBUH, 1999). İnsa-

ÖZETDiğer bina tipleriyle karşılaştırıldığında bir gökdelen, işlevselliğinden, karmaşık tabiatından ve ekonomik değerinden dolayı, yan-gından korunma açısından diğer binalara göre daha büyük zorluklar arz etmektedir. Bu çalışmanın temel amacı, Nairobi Merke-zi Ticaret Bölgesinde rastgele seçilmiş on dört gökdelende (fiziksel olmayan sistemlerden ziyade) fiziksel yangından korunma sis-temlerinin durumunu, yangın güvenliği optimizasyonu açısından incelemektir. Çalışmanın tamamı, ticari amaçla kullanılan gökde-lenleri içermektedir. Kısaca gökdelen olarak ifade edilen kavram, ticari amaçla kullanılan gökdelenler için kullanılmıştır. Kullanı-lan yöntemler fiziksel gözlemler, doküman incelemesi ve röportajları içermektedir. Yangından korunma sistemlerinin ülke mevzuatı ve onaylanan standartlar ışığında yeterliliğinin ve/veya uygunluğunun tespit edilebilmesi amacı ile birden çok özelliği içeren bir de-ğerlendirme modeli/yaklaşımı uygulanmıştır. Çalışma bulguları, engellilere yönelik imkânlar ve yangın söndürme/tahliye asansör-leri hariç olmak üzere, binalarda çoğunlukla diğer yangından korunma yöntemlerinin uygulandığını göstermektedir. Ancak, yeter-siz bakım ve/veya uygun olmayan madde ve malzemeler, söz konusu sistemlerin güvenlik performanslarının düşük olmasına sebe-biyet vermektedir. Analiz sonuçları, binaların %78.57’sinde portatif yangın söndürücülerin, sayı, konum, hizmet vs. konularında ye-terlilik ve uygunluk açısından en yüksek performansı sergilediğini, öte yandan binaların hiçbirinde yeterli/ve veya uygun bir sprink-ler sistemi bulunmadığını, diğer bir deyişle, kapsama ve bakım hususları açısından hepsinde bir şekilde eksiklikler bulunduğunu göstermektedir. Bu durum maliyet faktörü ile ilgili olabilir. Diğer sistemlerin sonuçları aşağıda belirtilmektedir: Yangın algılama ve alarm (%14.29); Kaçış yolları (%50); Acil durum aydınlatması (%64.29); Duman Kontrol Sistemi (%50.00); Yangın Bölme Uygulama-sı (%64.29), Yangın hatları, hortum makaraları ve hidrantlar (%64.29); İtfaiye erişimi ve teçhizatları (%64.29); Güvenlik işaretlendir-meleri ve tabelalar (%7.14); Portatif yangın söndürücüler ve yangında toplanma noktaları (%28.57). Bu bulgular ışığında, proje sü-resince tespit edilen eksikliklere çözüm getirilmesi açısından yangından korunma sistemlerinin denetlenmesi ve bakımlarının yapıl-masına yönelik çabaların artırılması hususunun dikkate alınması tavsiye edilmektedir. Gökdelenlerin tasarımı esnasında, yangın-la mücadele/tahliye asansörlerinin ve engellilere yönelik imkânların hükümleri temin edilmesi de göz önünde bulundurulması gere-ken bir konudur.

Dizin Terimleri - Yangından Korunma Sistemleri, Bakım, Tedarik, Optimizasyon, Gökdelenler

GÖKDELEN YANGINDAN KORUMA SİSTEMLERİNİN YANGIN GÜVENLİĞİ OPTİMİZASYONU AÇISINDAN

DEĞERLENDİRİLMESİ

Maina Kironji 1

1 Maina Kironji, Institute for Energy and Environmental Tech nology, Jomo Kenyatta University of Agriculture and Techno logy



Gelişmiş ülkelerde birçok yangın vakalarının dökümlerinin ve zarar tahminlerinin kaydı tutulmakta olup, Birleşik Krallık’ta her yıl yaklaşık 350.000 yangın meydana geldiği, bu yangınların yaklaşık 180.000’inin işyerlerinde çıktığı ve 10.000 yaralanma ve maddi kaybı beraberinde getirdiği tespit edilmiştir. İngiltere ve Galler’de, yıllık yangın maliyeti 7.7 milyar sterlin olarak tahmin edilmekte, bir ev yangının ortalama maliyetinin de 25.000 ster-lin olduğu öngörülmektedir (Prem Chhetri ve ark. 2009). Geor-gia Teknoloji Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmaya göre (1977), diğer kıstasların yanısıra, can kaybı, mal kaybı, çevresel zararlar, zaman kaybını ve iş kaybı gibi çeşitli yangın kayıp kri-terleri açısından, Amerika Birleşik Devletleri sürekli olarak di-ğer sanayileşmiş ülkelere göre başı çekmektedir.

Birçok gökdelen kullanım uygulamasında, konvansiyonel yangından korunma zorluklarının yanısıra, gökdelenler doğa-larından kaynaklanan diğer iddialı zorluklarla da karşı karşıya-dır. Söz konusu zorluklar arasında, yükseklik faktörü nedeniyle itfaiye ekipmanının erişim sağlayamaması; merdivenden kaçış ve duman birikiminin getirdiği etkiler; farklı katlar içinde ve ara-sında birbiri ile uyumsuz yangın güvenliği yönetim uygulama-ları; yeniden tasarlama ve başlangıçta amaçlanan kullanımda sonradan değişiklik yapılması ve özellikle ısıtma havalandırma ve iklimlendirme tertibatı (HVCA) olmak üzere karmaşık dikey tertibatlar yer almaktadır. Yapısal olmayan, fiziksel yangından korunma sistemlerinin/projelerinin çoğu, işletme aşamasın-da gerçekleştirilen eğitim ve yangın tatbikatları vs.’nin aksine, bina tasarımı sırasında monte edilmekte ve uygulanmaktadır.

Modern dünyadaki diğer yerlerde olduğu gibi, Nairobi Mer-kezi Ticaret Bölgesinde de yükselişe geçen ve mevcut olan gök-delenler, Kimathi House (2012), Afya Centre (2010), Utalii Hou-se (2010) ve International Lifehouse’da (2009) görülen yangın olaylarının da ortaya koyduğu üzere, yangından korunma zor-lukları panoramasında yerini almaktadır. Ayrıca her yıl Merke-zi Ticaret Bölgesindeki gökdelenlerde rapor edilen ve edilme-yen birçok küçük yangın da yaşanmaktadır.

Yukarıdaki bilgiler ışığında, bu yazı, gökdelenlerin doğasın-dan kaynaklanan yangından korunma zorlukları çerçevesin-de, yapısal/fiziksel yangından korunma sistemleri ve yöntem-lerinin ne seviyede uygulanmakta olduğunu değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Sonuç olarak, bu araştırmanın bulgularının gökdelenlerde yangın güvenliğinin optimize edilmesine muaz-zam bir katkı sağlayacağı öngörülmektedir.

2. YANGINDAN KORUNMA SİSTEMLERİKavramsal olarak, optimum seviyede yangından korunma

ancak üç kilit yangın güvenliği unsurunun entegre edilmesi ile sağlanabilir. Bunlar yangının önlenmesi, yangından korunma ve yangın baskılama unsurlarıdır. Yukarıda Şekil 1’de yer alan konsept, entegre bir yangın güvenliği planlama ve yönetim sis-teminin, aşağıda da gösterildiği üzere gökdelenlerde genel bir yangın güvenliği sağlamak üzere ne şekilde kullanılabileceği-ni açıklamaktadır.

Yangın önleme ve baskılama, sırası ile yangının gerçekleşme-si ve söndürülmesi faaliyetlerinin kontrol altına alınmasına iliş-kindir. Yangından korunma, bir binanın tasarımında ve kullanı-mında, hem yangın önleme hem de yangını baskılamayı kapsa-yan bir mekanizmadır. Normal olarak, üç yangın güvenlik kri-terinin her biri, üç kritik güvenlik kontrolünü birden, yani, yan-gın güvenlik yönetiminde fiziksel kontrol, yönetim kontrolü ve insan kontrolünü ihtiva etmektedir.

Söz konusu bu kontrollerle ilgili olarak NFPA yangın güven-liği kılavuzu (2007), hiyerarşik olarak, mümkün olan hallerde, riskten kaçınılması gerektiğini, kaçınılamayan risklerin değer-lendirilmesinin yapılması gerektiğini ve riskler ile kaynağın-da mücadele edilmesi gerektiğini, kontrol önlemlerinin tek-nik ilerlemeye uygun olması gerektiğini ve tehlikeli maddele-rin/kalemlerin yerine tehlikesiz ya da daha az tehlikeli olanla-rın kullanılması gerektiğini belirtmektedir. Ayrıca, teknolojiyi, iş organizasyonunu ve çalışma ortamına ilişkin faktörlerin et-kisini kapsayan, tutarlı bir genel önleme politikasının gelişti-

Şekil 1. Yangın Güvenliği Yönetimine Yönelik Sistem Yaklaşımı (Yazar tarafından P. Rama Murthy (2006) makalesinden değiştirilerek alıntılanmıştır)

Fiziksel (Mühen-dislik),İdari ve İnsan Faktör-lerinin Uygulan-ması

Yangın Önleme

Dike

y yö

n

Yangından Korunma

Yangını Baskılama



rilmesi gerektiğini ve toplu koruyucu önlemlere öncelik veril-mesi ve çalışanlara uygun talimatlar verilmesi gerektiğini de ifade etmektedir.

Uygulamada yangından korunma, bir binanın inşaatı sıra-sında sabit yangından korunma sistemlerinin temin edilme-sini ve müteakip olarak belirli yangından korunma ekipman-larının ve tesisatlarının montajını ve bakımını içermektedir. Zaman içinde, yangından korunma sistemlerinin çoğu, doğ-rudan çürüme veya atıl hale gelme, vandalizm, ihmal, kulla-nıcı müdahalesi veya kullanıcı tarafından değişiklik yapılma-sı gibi sayısız faktör nedeniyle canlılıklarını ve işlevsel yete-neklerini kaybedecektir (CBTUH, 2007, ED Soja ve ark. 2000). Tüm yangın güvenliği tesisat unsurları ayrı ayrı test edilmeli-dir, ancak birbirine bağlı olan yangın güvenliği tesisat ve ekip-manları, arayüz/ara bağlantı durumlarının tatmin edici oldu-ğunu ortaya koymak üzere toplu olarak test edilmelidir. Ay-rıca, yangın algılama ve alarm sistemleri, yangın kapısı ku-manda mekanizmaları, merdiven ve hol basınçlandırma sis-temleri, tahliye ve yangın söndürme asansörleri, portatif ve sabit yangın söndürücüler, acil durum aydınlatma sistemle-ri ve yedek güç sistemlerini de kapsayan tüm yangın koruma sistemlerinin düzenli olarak denetlenmesi ve bakımının ya-pılmasını temin etmeye yönelik düzenlemeler yapılmalıdır. (Muckett ve Furness, 2010).

Kenya’da yangından korunmaya yönelik yeterli ve sağlam bir mevzuat ve politika çerçevesi bulunmamasına rağmen, yine de kullanımlar kapsamında genel yangın güvenliğine ilişkin muhtelif tüzükler bulunmaktadır. Gökdelenlerde yangından korunma amacıyla özel olarak formüle edilmiş bir yasa ise mevcut değildir. İş Güvenliği ve Sağlığı Kanunu (2007), işyer-lerinde genel güvenlik ve sağlık konularını düzenleyen başlıca yasadır. Yangından korunma ile ilgili kanunda yer alan temel hükümler arasında 77. Bölüm Erişim ve güvenli iş yeri; 78. Bö-lüm Yangın önleme; 81. Bölüm Yangın durumunda uygulana-cak olan güvenlik hükümleri ve 82. Bölüm, Tahliye prosedür-leri yer almaktadır. Fabrikalar ve Diğer İşyerleri (Yangın Riskini Azaltma) kurallarına ilişkin 59 sayılı ve 2009 tarihli Yasal Bildiri ve bina kullanıcıları için uygun sağlık, güvenlik ve çevre stan-dartları, yatırımın geri dönüşü, pratiklik ve konforun temin edilmesini sağlayan etkili bakımla ilgili konuları düzenleyen Ulusal Binalar Bakım Politikası da mevcuttur. Yangından ko-runma sistemlerinin gökdelenler için öngördüğü kanuni şart-lar aşağıdaki bölümlerde belirtilmektedir:

Otomatik sprinkler: Otomatik bir söndürme sisteminin ya-pılmasına ilişkin yasal hüküm, 2014 sayılı Ulusal Planlama ve Bina Yönetmeliği kapsamında, Yönetmelik SS37’de yer almak-tadır. Yönetmelik, birtakım istisnalar hariç olmak üzere, 30 met-reyi aşan her bina veya 500 m2’yi aşan bodrum katları veya top-lam kat alanı 500 m2’yi aşan diğer herhangi bir kat için, söz ko-nusu katta kırılabilir ya da açılabilir panel donanımının mev-cut olmadığı hallerde, onaylı bir sprinkler sistemi yapılması-nı öngörmektedir.

Yangın algılama ve alarm sistemi: Yangın algılama ve alarm sistemleri için temel yasal gereklilikler, 2007 tarihli Yangın Ris-ki Azaltma Kuralları çerçevesinde Madde 26 ve 28’de ve 2014 tarih ve SS32 sayılı Ulusal Planlama ve Binalar hükümlerinde düzenlenmektedir.

Kaçış yolu: 2014 tarihli Ulusal Planlama ve Bina Yönetmeli-ği’nde, kaçış yolu gerekliliği SS18.1 sayılı yönetmelik kapsamın-da yer almaktadır. Yönetmelik, tüm binalara, yangın veya diğer acil durumlarda kullanılabilecek bir veya daha fazla kaçış yolu temin edilmesini şart koşmaktadır. Yönetmelik ayrıca, söz ko-nusu kaçış yollarının ve merdivenlerin uygun şekilde aydınlatıl-ması ve havalandırılmasına yönelik şartnameler de sunmaktadır. Kaçış yolu iyi korunmalı, üzerinde herhangi bir engel bulunma-malı, iyi aydınlatılmalı ve gerek hareket gerekse kaçış yolunun görünürlüğüne yardımcı olacak temel ekipmanla donatılmalıdır.

Acil durum aydınlatma: Bina yönetmelikleri, 2014 sayılı Ulusal Planlama ve Bina Yönetmeliği çerçevesinde SS31 sayı-lı yönetmelik uyarınca, acil durumlarda aydınlatma için enerji temin etmek üzere bağımsız bir güç kaynağı sağlanmasını ge-rekli kılmaktadır.

Duman kontrol sistemi: Fabrikalar ve Diğer İşyerleri (Yan-gın Riskini Azaltma) kuralları çerçevesindeki 18. Kural ile 2014 tarihli Ulusal Planlama ve Yapım Yönetmeliği çerçevesinde-ki SS43 sayılı yönetmelik işyerlerinde veya ikamet amaçlı kul-lanımlarında duman kontrolü için bu tür bir donanımın temin edilmesini öngörmektedir.

Ana yangın hatları, yangın dolapları ve hidrantlar: Ana yangın kolon hatları, yangın dolapları ve hidrantları, 2014 ta-rihli Ulusal Planlama ve Bina Yönetmeliği çerçevesindeki çe-şitli yönetmelikler ile düzenlenmiştir. SS34.1 sayılı Yönetme-lik, bir yangın tesisatı tasarımının, BS 5306 kapsamında belir-tilen basınç ve debide temin edilecek suyu dikkate almasını ön-görmektedir. SS35.1 sayılı Yönetmelikte Bölüm 1 ila 7, iki veya daha fazla kattan oluşan herhangi bir binada ya da taban ala-nı 250 m2’yi aşan tüm tek katlı binalarda, her katta 500 m2’ye kadar alana 1 adet dolap düşecek şekilde yangın dolabı tesi-satı döşenmesini gerekli kılmaktadır. SS36.1 sayılı Yönetmelik, yüksekliği 12 m’yi aşan tüm binalarda bu tesisatın bulunması-nı şart koşmaktadır. Yangın Riski Azaltma Kuralları kapsamın-daki 29 (1) sayılı kural, bina sakinlerinin işyerinde yangın sön-dürme imkânları sağlamasını şart koşarken, Bölüm (4) bunu, yangın dolaplarının mevcut olduğu hallerde ve bina sakinleri-nin, 30 metre yarıçapı içinde en az bir adet yangın dolabı bu-lunmasını temin ettiği hallerde gerekli kılmaktadır.

Engellilere yönelik tertibat: 2014 tarihli Ulusal Bina Yönet-meliği, SS50.1 sayılı yönetmelikte de öngörüldüğü üzere, yangın söndürme ve tahliye asansörleri gerekliliğini şart koşarak, acil durum esnasında engelli ya da yaralanmış kişilerce kullanıla-



bilecek sedye şartını da dâhil etmektedir. Ayrıca, SS 67.4 sayılı yönetmelik, bir binadaki her sakinin, bir yangın durumunda ya da tehlikeli maddelerden kaynaklanan diğer bir acil durum söz konusu olduğunda, binadan engelli kişilerin tahliye edilmesini mümkün kılacak düzenlemeler yapmasını gerekli kılmaktadır. 2003 tarihli Engelliler Yasası, işyerlerinde ve kamu binalarında, parmaklıklar, görsel işaretlendirme vs. gibi imkânlar kullanıl-mak suretiyle, engelliler için erişim ve hareket imkânına yöne-lik düzenlemeler getirmektedir.

İtfaiye erişimi ve teçhizatları: İtfaiye erişimi ve teçhizat-larına ilişkin hüküm, SS57 sayılı Yönetmelikte yer almaktadır. Yönetmeliğin 1. bölümünde, yerel idarenin İtfaiye Teşkilatınca, yangın söndürme ve kurtarma amacı ile uygun erişim temin edilene kadar hiçbir arsaya hiçbir bina inşa edilmemesi gerek-tiği belirtilmektedir.

Yangın güvenlik işaret ve ikazları: 2010 tarihli Ulusal Plan-lama ve Bina Yönetmeliği, SS30 ve SS46 sayılı yönetmelikler, yan-gın güvenliği işaret ve ikazlarına ilişkin şartnameler ile açık ve net yönergeler sunmaktadır. SS30.1 sayılı Yönetmelik, paragraf (a), acil durum yolları bulunan tüm binalarda, herhangi bir acil durumda gidilecek yönü belirtmek üzere, söz konusu yolların açık ve net bir şekilde işaretlendirme ve bilgilendirme levhala-rı kullanmasını öngörmektedir.

Yangın Söndürücüler: Bunlar, acil durumlarda kullanılmak maksadı ile binaya tesis edilen ilk yardım amaçlı yangın söndü-rücülerdir. Diğerlerinin yanısıra portatif CO2’li, kuru kimyasal ve toz ihtiva eden ve köpük ve sulu söndürücüler de stratejik ola-rak binalara yerleştirilmiştir. Bu uygulama, Yangın Riski Azaltma yönergesi 29 (1) sayılı kural kapsamında diğer imkânların yanı-sıra yangın söndürücüler de dâhil olmak üzere, yangın söndür-me cihazlarının temin edilmesi yasal bir zorunluluktur. 30 sa-yılı kural paragraf (1) uyarınca her bir bina sakini, tüm yangın söndürme araçlarının doğru bir şekilde bakımının yapılmasını sağlamalı, kontrol, test, kayıt tutma görevleri ile inceleme ve test zamanlamasının tespit edilmesine yönelik şartları yerine getirmelidir. 31 sayılı kural, işyerlerinde çeşitli yangın söndü-rücü tiplerinin dağılımına yönelik özel şartları belirlemektedir.

Yangında toplanma noktası: Yangın halinde acil durum toplanma noktasının amacı, yangına maruz kalan kişilerin sa-yımının gerçekleştirileceği bir yer sağlamaktır. Ayrıca, yarala-nan kişilere ilk yardım uygulanabilecek ya da daha kapsamlı olarak ilgilenilmek üzere, kurtarma personeli tarafından has-taneye götürülmek üzere teslim alınabilecekleri geçici bir is-tasyon olarak da kullanılır. Yangında toplanma noktasına iliş-kin şartlar, 2007 tarihli Fabrikalar ve Diğer İşyerleri (Yangın Ris-kini Azaltma) kuralları kapsamında 24. Kural olarak belirtilmek-tedir. Söz konusu kural, her bir işyerinde, her bir çalışanın, yan-gın esnasında toplanmak üzere gideceği bir noktanın tanımla-masını şart koşmaktadır.

Tablo 1: Çalışmada yer alan binalar

3. MALZEME VE YÖNTEMLER

3.1 Örnek vaka çalışmalarının açıklaması: Proje sınırı, Na-irobi Büyükşehir sınırları içinde yer alan Nairobi şehir merkezi (62 kilometre kare) olarak tespit edilmiştir. Nairobi Büyükşehir sınırları içindeki birçok gökdelen, Merkezi Ticaret Bölgesinde yer almaktadır (kapsadığı alanlar Wetland’s, Upper Hill, Com-munity, Parklands ile Uhuru otoyolu, Haile Selassie, Kirinyaga Yolu, Üniversite yolunun sınırlarını belirlediği bölgedir). Ener-ji ve Çevre Teknolojileri Enstitüsünden bir tanıtım yazısı ile bir-likte dilekçe göndermek suretiyle, söz konusu binalarda araş-tırma gerçekleştirmek üzere izin alınmıştır. Araştırmaya dâhil olan binaların kullanım özellikleri karmadır ve binalarda diğer birçok farklı faaliyetin yanısıra okul, sağlık merkezleri, peraken-de, bilhassa hazır giyim mağazaları, ofis blokları, salonlar, na-kit transfer noktaları, internet kafeler ve restoranlar da dâhil muhtelif tip faaliyetler gerçekleştirilmektedir. Birtakım bina-larda, genel olarak sergi/teşhir adı ile anılan standlar için yer yaratmak maksadıyla bazı katlarda bölmeler oluşturulmuştur. Binaların durumları Tablo 1’de belirtilmektedir:

3.2 Örnek Tasarımı Nairobi Büyükşehir bölgesinde rastgele seçilen on dört tica-

ri gökdeleni içeren niceliksel ve niteliksel olmak üzere karışık yöntemler kullanarak, bir en-kesit araştırması yapılmıştır. Bü-yükşehir’de tespit edilen tüm ticari gökdelenler listesinden rast-gele tablolar kullanılarak gerekli örnek oluşturulmuştur (Kot-hari, 2014). Şehir Planlama ve Mimarlık Dairesinden elde edi-len tapu kayıtları, Merkezi Ticaret Bölgesinde 150’nin üzerinde



No. Bina adı Yapım Yılı

Kat Sayısı

Merkezi Ticaret Bölgesi İçindeki Konumu

1 Re-insurance Plaza 1982 20 Harambee caddesi

2 Anniversary Towers 1992 26 Üniversite yolu

3 KICC 1973 31 Belediye binası yolu

4 Electr. House 1974 18 Harambee caddesi

5 Eco bank 1983 19 Muindi Mbingu

6 Tembo House 1985 7 Moi caddesi

7 Rahim Tower 1999 18 Upper Hill

8 Afya center 1987 17 Tom Mboya caddesi

9 Lonrho House 1990 20 Standart caddesi

10 Stanbank House 1970 10 Moi caddesi

11 Bandari Plaza 1985 14 Westlands

12 Fedha 2008 10 Westlands

13 ICEA 1981 19 Kenyatta caddesi

14 I&M 2001 18 Loita caddesi

ticari gökdelen bulunduğunu göstermiştir. Araştırmacı rastge-le tablolar kullanarak 25 bina seçmiştir. Ancak, araştırma yap-ma talebi binaların sadece 14’ünde (%56) kabul edilmiştir. Bi-reysel görüşme katılımcıları kolaylıkla bulunan örnekleme (con-venience) ve kartopu örnekleme (snowball) teknikleri kullanı-larak seçilmiştir (Mugenda ve Mugenda, 2003). Nairobi İtfaiye Teşkilatı (yangın soruşturması dairesi), Bayındırlık Bakanlığı (İn-şaat dairesi), İş Güvenlik ve Sağlık Hizmetleri Müdürlüğü (DOS-HS-Nairobi Bölgesi) ve tüm binalardaki bina yöneticilerinden birtakım kilit kişiler, ilgili araştırma sorularını yanıtlamışlardır.

3.3. Metodlar ve Teknikler Önceden tayin edilmiş bir yangın güvenliği risk değerlendir-

me kontrol listesi kullanılmak suretiyle gerçekleştirilen fizik-sel gözlemler ve denetimlerden (NFPA, 2008), veri toplama ça-lışmalarında literatür/evraklar (teftiş/bakım raporları, iyileştir-me emirleri) ile bina yöneticileri, bina sakinleri ve inşaat sek-

töründen profesyonellerle gerçekleştirilen görüşmelerden isti-fade edilmiştir. Her bir yangından korunma sistemi, yeterliliği ve/veya uygunluğunu tespit etmek üzere ülke yasa ve standart-larının gerekliliklerine göre kontrol edilmiş ya da denetlenmiş-tir. Yerel şartların yetersiz olduğu veya mevcut olmadığı durum-larda ise uluslararası standartlara ve uygulamalara müracaat edilmiştir. Yangından korunma sistemlerinin ve yangından ko-runmaya yönelik yöntemlerin çeşitliliği nedeniyle çok özellikli bir Değerlendirme Modeli/Yaklaşımı kullanılmıştır (Rasbash ve ark. 2004). Bu sayede ilgili binalardaki sistemlerin toplam per-formansının hesaplanması mümkün olmuştur. Söz konusu bi-nalarda her bir sistemin veya yöntemin performansının belir-lenmesinde A, B ve C hiyerarşik seviyelerini temsil eden sıralı bir ölçek kullanılmıştır; bu çerçevede A, yeterli ve/veya uygun bir sistem bulunduğu; B, yetersiz veya uygun olmayan bir sis-tem bulunduğu; C de belirli bir sistemin veya yöntemin mev-cut olmadığı anlamına gelmektedir.

Bina adı

Sprin

kler

Sist

emi

Algı

lam

a ve

Ala

rm S

istem

i

Kaçış

yol

ları

Acil

Duru

m A

ydın

latm

a

Dum

an K

ontro

l

Bölm

elen

dirm

e

Yang

ın H

atla

rı, Ya

ngın

Dol

apla

rı,

Hidr

antla

r

Enge

llile

re Y

önel

ik Do

nanı

m

İtfai

ye E

rişim

ve

Teçh

izatı

Yang

ına

Müd

ahal

e ve

Tahl

iye

Güvn

lik İş

aret

leri

Yang

ın S

öndü

rme

Ciha

zlar

ı

Topl

anm

a No

ktal

arı

Re-insurance Plaza B B A A A A A C A C B A A

Anniversary Towers B B A B A B A C B C B A B

KICC B B A A A B A C A C B A A

Electr. House C B B B A A B C B C B B B

Eco Bank B B A A A A A C A C B A C

Tembo House C B C C C C B C B C B B C

Rahim Tower B A B A A A A C A C B A A

Afya Center B B B A B B A C A C B A C

Lonrho House B B B A B A A C A C B A C

Stanbank House B B B C B B B C B C B B C

Bandari Plaza B B B B B A B C A C B A C

Fedha B A A A B A B C A C B A B

ICEA B B A A B A A C B C B A C

I&M B A A A A A A C A C A A C

Bina sayısı

A 0 3 7 9 7 9 9 14 9 14 1 11 3

B 12 11 6 3 6 4 5 0 5 0 13 3 3

C 2 0 1 2 1 1 0 0 0 0 0 0 8

Lejant: A= Yeterli ve Uygun B= Yetersiz/Uygun Değil C =Eksik/Mevcut Değil

Tablo 2: Binalardaki yangından korunma sistemlerinin durumu



4. ANALİZ VE SONUÇLAR

Analiz, Tablo 2’de yer alan çalışmadaki muhtelif yangından korunma sistemlerine ilişkin gözlemler veya incelemelerin so-nuçlarını esas almaktadır. Yukarıdaki bölümde belirtildiği üze-re, A, yeterli ve uygun bir sistem bulunduğu; B, yetersiz ve/veya uygun olmayan bir sistem bulunduğu; C de belirli bir sistemin veya yöntemin mevcut olmadığı anlamına gelmektedir.

Analiz sonuçları Tablo 3’te yer almaktadır.

4.2 Sonuçlar, bulgular ve tartışmalarOtomatik sprinkler sistemi: Her ne kadar örnekleme grubun-

daki binaların %85.71’inde sprinkler sistemlerinin mevcut oldu-ğu tespit edilse de, yetersiz oldukları gözlenmiş, öte yandan bi-naların %14.29’unda hiç sprinkler sistemi olmadığı görülmüştür.

Gözle muayene, dâhili ve harici muayene ve bakım raporları-nın incelenmesi sonucu, sprinkler başlıklarında hasarın, (alarm sisteminin aktive olmasına sebebiyet verecek şekilde tozlan-mayı beraberinde getiren) elverişsiz bakım uygulamalarının, yetersiz su deposu ve bakım programının elverişsiz bir şekilde uygulanmasının, sistemi yetersiz kılan başlıca faktörler olduk-ları tespit edilmiştir. İnşaat sektöründeki yangın uzmanlarına göre, sprinkler sistem kurulumlarının maliyet faktörleri çok yük-sek olup, bazı durumlarda bir projenin maliyetini yüzde üç ora-nında arttırabilmekte, bu da dağıtımın sadece bodrum katla-rı ile sınırlı kalmasına sebebiyet vermektedir. İtfaiye teşkilatın-ca gerçekleştirilen yangın araştırmalarına göre, Merkezi Ticaret Bölgesindeki binalarda bulunan sprinkler sistemlerinin hiçbiri, bir yangın esnasında çalışmamış olup, bu da etkili olma özel-

liklerine ilişkin şüpheleri beraberinde getirmiştir. Çalışma bul-gularına göre, sprinkler sistemlerinin temin edilmesinin yanısı-ra, tüm zamanlarda denetlenmeleri, test edilmeleri ve bakım-larının gerçekleştirilmesi kritik önem taşımaktadır. İstenme-yen alarmları önlemek için bakım hizmetlerinin sürdürülmesi de önem taşımaktadır.

Yangın algılama ve alarm sistemi: Bir alarm sisteminin amacı, yangını ve/veya dumanı algılamak ve bina sakinlerinin ve yangın görevlilerinin, yangın tehlikesinin bariz hale gelmesi durumunda kişileri ikaz etmesi ve binayı tahliye etmesini sağ-lamaktır. Araştırmada tüm binalarda yangın algılama ve alarm

Tablo 3: Yangından korunma sistemlerinin durumuna ilişkin özet

Şekil 2: Otomatik sprinkler sistemi uygunluk oranları

SistemYeterli/Uygun Yetersiz/Uygun Değil Eksik/Mevcut Değil

Bina Sayısı % Bina Sayısı % Bina Sayısı %

Otomatik sprinkler sistemi 0 0.00 12 85.71 2 14.29

Yangın algılama ve alarm 2 14.29 12 85.71 0 0.00

Kaçış yolu 7 50.00 6 42.86 1 7.14

Acil durum aydınlatma 9 64.29 3 21.43 2 14.29

Duman kontrol sistemi 7 50.00 6 42.86 1 7.14

Bölmelendirme 9 64.29 4 28.57 1 7.14

Ana yangın kolonları, yangın dolapları ve hidrantlar 9 64.29 5 35.71 0 0.00

Engellilere yönelik donanımlar 0 0.00 0 0.00 14 100.00

İtfaiye erişim ve teçhizatı 9 64.29 5 35.71 0 0.00

Yangın söndürme ve tahliye 0 0.00 0 0.00 14 100.00

Güvenlik işaretlendirmeleri ve tabelalar 1 7.14 13 92.86 0 0.00

Portatif yangın söndürücüler 11 78.57 3 21.43 0 0.00

Yangında toplanma noktaları 4 28.57 3 21.43 7 50.00

Uygun %0 Uygun değil %86 Mevcut değil %14



sistemi tesisatının mevcut olduğu tespit edilmiştir. Ancak yine de birtakım eksiklikler devam etmektedir. Çalışmada, binaların %57.14’ünde yeterli ve uygun bir yangın algılama ve alarm sis-temi bulunduğu tespit edilmiştir. Fakat binaların %42.86’sının yetersiz olduğu veya uygun olmadığı da görülmüştür.

Bina yöneticilerinin, itfaiye uzmanlarının ve bina sakinlerinin verdiği yanıtlardan elde edilen veriler, yangın algılama ve alarm sistemindeki eksikliklere elverişsiz bakım uygulamaları (tozlu koşullar), sigaradan ve mutfaklardan kaynaklanan duman, par-ça kaybı ya da arızası ya da tamamen bakım eksikliğinden kay-naklanan yanlış alarmlar gibi bakımla ilgili sorunların sebebi-yet verdiğini göstermektedir. Güvenilir bir yangın alarm sistemi elde etmek için, binalarda devamlı temizlik yapılmasını temin etmek, düzenli denetimler ve uygulanabilir bakım programla-rı gerçekleştirmek gereklidir. Ayrıca, bina sakinleri nezdinde de eğitim veya farkındalık yaratılması gereklidir.

Kaçış yolu: Çalışmada, binaların sadece %7.14’ünde yeter-li veya uygun bir kaçma imkânı olduğu, binaların %85.71’inde yeterli ve/ veya uygun olmayan yangın kaçış ögelerinin bulun-duğu ve %7.14’ünde de yangın merdiveni veya sair kaçış im-kânları olmadığı tespit edilmiştir.

Araştırmada, eksikliklerin kaçış yollarında olduğu, bu faktör-lerin de işaretlendirmenin net olmaması ya da hiç mevcut ol-maması, dolayısı ile söz konusu kaçış yolunun tam yerinin bu-lunmasında zorluklara yol açması, yol üzerinde engeller olma-sı ya da söz konusu kaçış yoluna giden kapıların kilitli olması, elverişsiz kaçış yolu planlamasına bağlı olarak kaçış yoluna ve yangın merdivenine duman girmesi, yangın kapılarının durum-larının uygun olmaması, örneğin bozuk, kilitli, kendinden kilit-lenmeyen tip kapılar olması gibi hususlarla ilişkili olduğu tes-pit edilmiştir. Güvenli (üzerinde engel olmayan) bir kaçış yolu-

nun temin edilmesi açısından denetim ve bakım şarttır. Hare-ket edebilmeye ve yolun görünürlüğüne destek olunması amacı ile kaçış yolu iyi aydınlatılmış olmalı ve uygun donanımları ba-rındırmalıdır. Bina sakinleri, yangın tatbikatları vasıtası ile ka-çış yollarını kullanılmaya alıştırılmalıdır.

Acil durum aydınlatma: Araştırmada, binaların% 64.29’unda yeterli ve uygun acil durum aydınlatması olduğu, %21.43’ünün aydınlatmasının yetersiz olduğu ya da uygun olmadığı ve %14.29’unun da acil duruma ilişkin hiçbir imkân sunmadığı tespit edilmiştir.

Söz konusu aksaklıkların, elverişsiz veya yanlış bakım nede-niyle ve/veya tamamen ihmalden kaynaklandığı tespit edilmiş-tir. Acil durumlarda armatürlere enerji aktarmak üzere bulun-durulan aküler, çalışır olduklarını teyid etme amaçlı nadiren

Şekil 3: Yangın algılama ve alarm sistemi uygunluk oranları

Şekil 4: Kaçış yolları uygunluk oranları

Şekil 5: Acil durum aydınlatma sistemi uygunluk oranları






kontrol edilmekte olup, işletmeye alındıktan sonra da akü de-ğiştirme işlemi gerçekleştirilmemektedir.

Duman kontrol sistemi: 2010 tarihli Ulusal Planlama ve Bina Yönetmeliği kapsamındaki 18 numaralı kural ve SS43 sa-yılı yönetmelik, işyerlerinde veya ikamet amaçlı kullanımlarda duman kontrolüne yönelik söz konusu imkânların temin edil-mesini öngörmektedir. Duman kontrolü, ağırlıklı olarak, duma-nın kaçış yoluna veya binadaki diğer alanlara yayılmasını ve girmesini önlemek amacı ile merdiven ve lobi basınçlandırma uygulaması ile mekanik olarak gerçekleştirilir. Yukarıdaki ana-lizde de sunulduğu üzere, binaların %14.29’unda yeterli ve uy-gun duman kontrol sistemi mevcuttur, %78.57’sinde yetersiz-di veya uygun değildir. %7.14’ünde de herhangi duman kont-rol mekanizması bulunmamaktadır.

Duman kontrol sistemi ve havalandırma sistemlerinin yeter-sizliği veya uygun olmaması da, örneğin açık tutulan ya da bo-zuk olan, onarım esnasında elverişsiz işçilik tatbik edilmiş, sis-temlerin bakım ve kontrolü sırasında yetersiz ya da yanlış uy-gulamalar gerçekleştirilmiş olan yangın kapılarının beraberin-de getirdiği bir sonuçtur. Çalışma, sistemlerin maliyet faktörü ve yetersiz uzmanlık nedeniyle etkinliklerini doğrulamak üze-re nadiren test edildiğini ortaya koymuştur. Öte yandan, mer-diven ve lobi basınçlandırma testleri, uzman görevli kullanıl-masını gerektiren titiz bir süreçtir.

Ana yangın kolon hatları, yangın dolapları ve hidrant-lar: Yangın Riski Azaltma Kuralları kapsamındaki 29 (1) sayı-lı kural, bina sakinlerinin işyerinde yangın söndürme imkânla-rı sağlamasını şart koşar. Bölüm (4) bunu, yangın dolaplarının bina kullanıcıları tarafından 30 metre yarıçapı içinde en az bir adet olacak şekilde yerleştirmesini ister. Yukarıdaki şartlar ışı-ğında, çalışmada, binaların %50.00’sinde yeterli ve/veya uygun bileşenlerin bulunduğu, öte yandan %50.00’sinde de bileşen-

lerin yetersiz olduğu ve/veya uygun olmadığı tespit edilmiştir. Zorluklar ve sorunların aşağıda belirtilen şekilde olduğu görül-müştür: Uygun olmayan yerleşim nedeniyle girişlerin veya çı-kışların bloke olması; aktarma hortumları olmaması veya itfa-iye görevlilerine erişim açısından uygun olmayan yerlere ko-nulması, yani mesafenin uzun olması veya engeller nedeniyle kolayca ulaşılamaz veya erişilemez durumda olması; eksikler olması veya yeterli su temini olmaması ve tesislerin bakımının yanlış bir şekilde gerçekleştirilmesi.

Engellilere yönelik donanımlar: Binalarda, herkes için, acil durumlarda erişim ve tahliye imkânı temin edilmesi gereklidir. Engellilere yönelik donanımlar, bir yangın acil durumu söz ko-nusu olması halinde, engelli bireylere, yani görme engelli bi-reylere, gebelere, hastalara vs. yardımcı olacak donanımlar-dır. Söz konusu donanımlar arasında geçici yangın sığınakları veya asansörleri ve özel olarak yapılmış tahliye asansörleri yer almaktadır. Çalışmada, hiçbir binada bir acil durum sırasında engellilere yönelik herhangi bir donanım bulunmadığı tespit edilmiştir. Bu, kısmen Yapı Kanunlarındaki eksikliklerden kay-naklanıyor olabilir ve ayrıca engellilere yönelik komple bir ter-tibatlar yelpazesi temin edildiği zaman inşaat maliyetlerinde gerçekleşecek olan artış nedeniyle de söz konusu olmaktadır. Hâlihazırda tamamlanmış yapı sahipleri ile yapılan görüşme-ler de, bir binada erişim, hareket ve güvenlik amaçlı olarak te-min edilen başlıca imkânların, çoğunlukta olan kullanıcı nüfu-su göz önüne alınarak sunulduğu ortaya çıkmıştır. Görüşülen herkes, bir projenin maliyet tespiti ve tasarımı esnasında en-gellilere yönelik donanımların dikkate alınmasının bir ihtiyaç olduğu hususunda hemfikir olmuşlardır.

İtfaiye erişimi ve teçhizatları: Yönetmelikte yer alan hü-kümler ile ilgili olarak, çalışmada binaların %57.14’ünün ye-terli ve uygun olduğu, %42.86’sının ise, yeterli ve uygun olma-dığı tespit edilmiştir. Çalışmada, yüksek binaların üst kısımla-rına özellikle de itfaiye asansörlerine içeriden erişim olanakla-rının mevcut olmadığı; itfaiye görevlileri için korunaklı itfaiye hollerinin bulunmadığı; araçlar ve diğer altyapı öğelerinin bi-nalara erişimi engellediği; girişler ve su kaynaklarının bloke ol-duğu; aktarma hortumları gibi öğelerin eksik olduğu, su temi-ninin yetersiz olduğu ve itfaiye görevlilerini yönlendirmek ve kendilerini tehlikeli olabilecek tesisat veya maddelerden koru-mak üzere mevcut olan bilgilerin yetersiz olduğu, itfaiye erişi-mi ve imkânlarının bakımının gerçekleştirilmesinin beraberin-de getirdiği zorlukların da söz konusu olduğu tespit edilmiştir.

Güvenlik işaretlendirmeleri ve tabelalar: Yangın mevzua-tı, binalarda, asgari kriterleri yerine getirecek gerekli işaretlen-dirme ve tabelaların yerleştirilmesini şart koşmaktadır. Bunlara yönlendirme işaret ve tabelaları, ikaz işaret ve tabelaları, girişin yasak olduğunu gösteren işaret ve tabelalar dâhildir. Çalışmada, binaların sadece %7.14’ünde yeterli ve uygun yangın işaretlen-dirme ve tabelalarının mevcut olduğu, binaların %93.86’sında-

Şekil 6: Duman kontrol sistemleri uygunluk oranları

Uygun %71 Çeyrek



ki tabelaların ise ya yetersiz olduğu ya da uygun olmadığı tes-pit edilmiştir. Bulgular, binaların birçoğunda işaretlendirme ve tabelalar mevcut olmasına rağmen, bunlarla ilgili birçok sorun olduğunu da göstermektedir. Yangın güvenlik işaretlendirmele-ri ve tabelalarının uygulanması ile ilgili başlıca problemler ara-sında uygun olmayan noktalara yerleştirme, işaret ve tabelala-rın önlerinin kapanması ve işaretlendirme ve tabelalardaki me-sajlar veya işaretlerin açık ve net olmaması sayılabilir.

Yangın Söndürücüler: Bunlar, acil durum amaçlı olarak bi-naya yerleştirilen ilk müdahale yangın söndürücülerdir. Yangın Riski Azaltma Yönergesi 29 (1) sayılı kural kapsamında diğer im-kânların yanısıra yangın söndürücüler de dâhil olmak üzere, yan-gın söndürme cihazlarının temin edilmesi yasal bir zorunluluk-tur. Araştırmada, binaların %78,57’sindeki yangın söndürücü-lerin yeterli ve uygun olduğu, %21.43’ündekilerin ise yeterli ve uygun olmadığı tespit edilmiştir. Yetersiz olmalarına ve uygun olmamalarına yol açan başlıca faktörler arasında, temin edil-miş olan söndürücülerin ilgili yangın ya da yangın tehlikesi tü-rüne göre uygun olmamaları, servislerinin doğru bir şekilde ya-pılmaması, yangın dolaplarının yanlış amaçla, örneğin yerlerin temizlenmesi için kullanılması, nozül ve diğer aksesuarlara yö-nelik vandalizm davranışları gerçekleşmesi gibi hususların yer aldığı gözlemlenmiştir.

Yangında toplanma noktası: Yangında toplanma noktasına ilişkin şartlar, 2007 tarihli Fabrikalar ve Diğer İşyerleri (Yangın Riskini Azaltma) kuralları kapsamında 24. Kural olarak belirtil-mektedir. Söz konusu kural, her bir işyerindeki herkesin, yan-gın esnasında toplanmak üzere gideceği bir noktanın tanımla-masını şart koşmaktadır. Araştırma, binaların %28.57’sindeki yangın toplanma noktalarının uygun olduğunu, %21.43’ünün uygun olmadığını, öte yandan, %50’sinde de herhangi bir yan-gın toplanma noktası olmadığını göstermiştir. Toplanma nok-talarının temin edilmesine yönelik başlıca zorluklar arasında, şehirde toplanma noktası belirleyecek uygun bir yer bulunma-ması, ilgili yerin oto yıkama, otopark, atık ve diğer malzemele-ri depolamak gibi ilgisiz amaçlarla kullanılmasını da kapsayan hususlar tespit edilmiştir.

5. SONUÇLAR VE TAVSİYELER

Sonuç olarak, her ne kadar birçok gökdelende yangından ko-runma sistemleri, yangın algılama ve alarm sistemleri, porta-tif ve sabit yangın söndürücüler gibi yöntemler mevcut olsa da, bakım hususunun hala eksiklikler içerdiği gözlenmiştir. Bakım açısından önemli bir aksaklık, muayene yapıldıktan sonra be-lirtilen tavsiyelerin doğru uygulanmaması veya hiç uygulanma-masıdır. Ayrıca, araştırmalar yangın söndürme ve tahliye asan-sörleri ve engellilere yönelik donanımlar gibi kritik yangından korunma sistemlerinin binaların tümünde (% 100’ünde) bulun-madığını göstermektedir. Gökdelenlerde optimum yangın gü-venliği elde etmek için a) yangından korunma sistemlerinin ve

yöntemlerinin bakımı, bina sakininin yönetim sorumluluğunun bir parçasını teşkil etmeli ve fazladan bir gider kalemi olarak değil, yatırım portföyünün bir parçası olarak görülmelidir; b) can, mal ve/veya çevreyi korumaya özen göstermek suretiyle kapsamlı denetimler, raporlama, geri bildirim ve iyileştirici ak-siyonlar gerçekleştirilmelidir; c) gökdelenlerin inşaatına yöne-lik gerçekleştirilen projelerde, ileride yangın söndürme ve tah-liye asansörlerinin de yapılabilecek olduğu göz önünde bulun-durulmalıdır. Tasarım aşamasında engellilere yönelik donanım-ların uygulanması da dikkate alınmalıdır.

REFERANSLAR [1] C.R. Kothari (2014), “Research Methodology: Methods and

Techniques’, 2nd Ed, New Age International Publishers [2] C. Ray Astahi and David W. Rieski (2010), Industrial Safety and

Health Management, 6th Ed. Pearson Education Inc, New Jersey

[3] Ed Soja et al (2011), Fire Protection in Highrise Buildings; BCC, Melbourne, Victoria

[4] FPA, (2009), Fire Prevention, Fire Engineers Journal: The International Journal for Fire Professionals, FPA

[5] Furness and Muckett (2010), “Introduction to Fire Safety Management”, Elsevier Ltd, Burlington, UK

[6] Government of Kenya (2007).Occupational Safety and Health Act, 2007; Government Press, Nairobi

[7] Government of Kenya (2007), “Factories and Other Places Work (Fire Risk Reduction) Rules, L.N 59, 2007”, Government Press, Nairobi

[8] Government of Kenya, (2010), “National Planning and Building Regulations, 2010”, Government Press, Nairobi

[9] HSE (2009) Safety and Health in Highrise Occupancies, HSE, London

[10] http://www.ctbuh.org/ accessed 23rd April 2014 [11] http://www.emporis.com/statistics/tallest-buildings-nairobi

Kenya accessed 29th April 2014 [12] Mugenda and Mugenda, (2003), “Research Methods

(Quantitative and Qualitative Approaches)” 3rd Ed. ACTS, Nairobi

[13] NFPA 550 (2007), “Fire Safety Concepts Tree”, National Fire Protection Association, Division Quincy, MA

[14] R. Kumar (2005). Research Methodology 2nd Ed. (A step-by-step guide for beginners), Sage Publications, and London

[15] Rasbash, D.J et al., (2004), “Evaluation of Fire Safety”, John Wiley and Sons, England.

[16] Yatim, Y.M. and Harris, D.J., (2007), ‘An Evaluation of Provision of Escape Routes in High-Rise Residential Buildings: Malaysian Experience

[17] Rise Residential Buildings – Malaysian Experience’, Journal Alam Bina, Universiti Teknologi

[18] Malaysia, Jld, 09 No.04, pp.67 c 81.




TEKNİK BİLGİ

Yangını belli bölgelerde hapsetmek için bina içinde belli zon-lar (yangın zonları) oluşturulmalıdır. Bu zonlarda tüm bina boş-lukları yangını belli sürelerde durdurmak ve yangın ile savaşa-cak kişilere (itfaiye) zaman kazandırmak için özel olarak imal edilen Yangın Geciktirici Sistemler ile doldurulmalıdır.

Bina içindeki yangın zonlarında yangını geciktirmek için bi-nanın mimari yapısına bağlı olarak birbirine destek olacak bir-çok farklı malzeme kullanılmalıdır. Örneğin yangın duvarı, yan-gın kapıları bunlardan bazılarıdır.

Elektrik Tesisatı ve Şaftlarda Yangın Riski Bir bina içinde veya geniş bir alana yayılan komplekslerde

yangına en hassas bölgelerden birisi elektrik tesisat yolu (kab-lo kanalları) ve elektrik tesisat geçişleri yani şaftlarıdır. Zira yan-gının bina içinde çok hızlı bir şekilde yayılmasına neden olan yerlerin başında elektrik ve mekanik şaftları gelmektedir. Elekt-

Elektrik Tesisatı Üzerinden Yangının Yayılımının Önlenmesi

1. GİRİŞ Yangınla karşılaştığımızda yangına karşı savaşmamıza yardım-

cı olacak yangın algılama ve söndürücü ekipmanlardan derhal faydalanabiliyorsak yangını erken yakalayabilir ve başlangıç aşa-masında yangını durdurabiliriz. Fakat yangını başlangıç aşama-sında söndüremezsek, yangın bina içindeki elektrik tesisatını (kablolar, borular vs.) kullanarak, tesisat boşlukları, dilitasyon aralıkları, şaftlar, kapı aralıklarından faydalanarak çok hızlı bir şekilde genişler. Yangını başlangıç aşamasında yakalayıp sön-dürsek bile ilk aşamada oluşan duman binadaki bu boşluklar-da ilerleyip, işletme ve kullanıcılara çok büyük zararlar verebilir.

Binalarda Bölümlendirme (Yangın Zonları)Bu nedenle bina içinde yangını hapsetmek ve yayılmasını geçi-

ci de olsa durdurmak için tüm önlemleri almamız gerekmektedir.

ÖZETBinalarımızda, ofislerimizde, fabrikalarımızda yanıcı maddeler bulunduğu sürece bu mekânlarda her an yangın çıkması ve kab-

lolar aracılığıyla yayılması mümkündür. Bina içinde yangın çıkma ihtimali, binanın yapısına ve bina içindeki yanıcı madde oranına bağlı olarak artar. Binalarımızın gittikçe büyüyerek kompleksler haline gelmesi, modernleşmesi, içinde karmaşık birçok elektrome-kanik sistemlerin kullanılması, enerji ve kumanda kablolarının yoğunluğunun çok artmasına neden olmuştur. Sadece endüstriyel te-sislerde (fabrikalar, otel, iş merkezi, alışveriş merkezi gibi) değil, içinde yaşadığımız konutlarda dahi yangın yükü ve riski bu nedenle çok artmıştır. Yangının yayılmasına katkıda bulunan malzemeler arasında kablolar bulunmaktadır.

Bu çalışmada kablo yangınlarındaki tehlikeler ve bu tehlikelerin belli bir bölümde kalmasını sağlamak ve yayılmasını önlemek için uygulanacak yalıtım malzemeleri özetlenmektedir.

Anahtar Kelimeler: kablolar, yalıtım malzemeleri, yangın riski

Levent Ceylan1

1 BTS Yangın Güvenlik Yapı Teknolojileri


TEKNİK BİLGİ

rik şaftları bina içine bir örümcek ağı gibi yayılmış olan elektrik kuvvetli akım ve zayıf akım kablolarını dar bir alan içinde mu-hafaza etmektedir. Aynı zamanda elektrik şaftları mimari ya-pısı nedeni ile bina içlerinde galeriler oluşturmakta ve doğal baca görevi de görmektedir. Bu nedenle bina içinde herhan-gi bir bölgede çıkan yangın elektrik tesisatı üzerinden şaftlar-da çok hızlı bir şekilde ilerleyerek bina içinde farklı bölgelere atlayabilir, yayılabilir.

Ayrıca elektrik kablolarında çeşitli nedenlerden dolayı yan-gın çıkma riski de çok fazladır. Zira elektrik kablolarda genel-likle yanabilen plastik kaplamalar veya izolasyon malzemele-ri kullanılmaktadır.

Kablo Yangınlarındaki TehlikelerKablo üreticileri elektrik kablolarının imalatında plastik içe-

rikli kılıflar veya izolasyon malzemeleri kullanmaktadır. Bun-lar içinde;

• PVC polvinyl chloride• PE Polyethylene• PP Polypropylene• Sentetik lastik

en çok kullanılanlarıdır.

Tüm bu plastikler yanabilir malzemelerdir. Dolayısı ile elekt-riksel olarak çıkan bir yangında (kısa devre, aşırı yük gibi) or-taya çıkan ısı ve alev bu kablolar üzerinde çok hızlı bir şekilde yürür ve yayılır.

Çok önemli bir gerçeği hatırlatmakta fayda vardır. Bina içinde

dikey olarak döşenen PE kablo demeti üzerinde yangının iler-leme hızı 20 m/dk’dır. Bu veri bağımsız laboratuvarlardan biri olan İngiliz kuruluşu CEGB tarafından belirlenmiştir. PE ve PP malzemeleri içeren kablolar çok kolay yanabildikleri gibi ay-rıca eriyen damlaların oluşturduğu sıcaklık ile mahal içindeki diğer komşu malzemeleri de (halı, perde vs.) kolayca yakabilir.

Elektrik kabloları sadece yangının yayılmasına neden olmaz-lar. Aynı zamanda yoğun koyu renkte dumana da neden olurlar. Bu duman tahmin edileceği gibi;

• İtfaiyecilerin kurtarma ve söndürme çalışmalarını çok zorlaştırır,

• İçerdiği toksik ve kanserojen maddeler insanlara zarar-lıdır,

• Çok miktarda HCl (Hydrochlorine) gazı içerdiği için sön-dürme çalışmaları sırasında kullanılan su ile karşılaştı-ğında hidroklorik asiti oluşturur. 1 kg yumuşak PVC %35 klorin içerir, bu da 360 gr HCl gazının ortaya çıkmasına neden olur. HCl’nin su ile karşılaşması durumunda yak-laşık 1 lt hidroklorik asit meydana çıkmaktadır.

Hidroklorik asidin bina içindeki taşıyıcı malzemelere ne ka-dar zarar verdiğini herkes bilmektedir. Bina içindeki tüm me-tal malzemeler hızla korozyona uğrar ve bina taşıma eleman-larında ciddi hasarlar yaratır. Bu hasarların maliyeti binada di-rek olarak yangının neden olduğu hasarlardan daha fazla ola-bilir. PVC ürünlerinin yanması neticesinde ortaya çıkan zararlı gazlar içinde bulunan kimyasal bileşimlerin listesi aşağıda be-lirtilmiştir (Tablo 1).

PVC’nin içinde bulunan HCl’nin zararları bilindiği için son yıl-

Tablo 1. PVC’nin Yanması Sonucu Ortaya Çıkan Kimyasal Bileşimler

Bileşim Oranı Açıklama

Su buharı Büyük oranda

Karbondioksit Büyük oranda

Karbonmonoksit Büyük oranda Toksik

Hidrojen klorit Büyük oranda Toksik, asidik, korozif

Benzen Küçük oranda Toksik, kanserojen

Tolün Küçük oranda Toksik

Fhosgene Az miktarda Toksik

Vinilyklorit Az miktarda Kanserojen

Hekzaklorobenzen Az miktarda Toksik

3,4-Benzopyrene Az miktarda Kanserojen

1,2-Benzo-antirasen Az miktarda Kanserojen

9,10-Dimetil-1,2-Benzo antirasen Az miktarda Kanserojen

Klorinat dibenzofuranes Az miktarda Toksik, kanserojen

Klorinat dibenzodioksin Az miktarda Toksik, kanserojen

Büyük Oranda : > 50 mg/g PVC Tamamen yanmış

Küçük Oranda : 1 –50 mg/g PVC Tamamen yanmış

Az Miktarda : < 1 mg/g PVC Tamamen yanmış


TEKNİK BİLGİ

larda binalarda halojenden arındırılmış elektrik kabloları kulla-nılmaya başlanmıştır. Türkiye Yangından Korunma Yönetmeli-ği’nin 83. Madde 5. Fıkrasında halojenden arındırılmış elektrik kablolarının kullanılması özellikle istenmektedir. Ancak unut-mamak gerekir ki halojenden arındırılmış kablolar da yanabi-lir özelliktedir. Bu nedenle halojenden arındırılmış kablo kulla-nılsa bile binalarda elektrik tesisatının, yangın zon geçişlerin-de ve uygun olacak elektrik tesisatı yolu üzerinde yangına kar-şı izole edilmesi gereklidir.

Elektrik Yolları ve Şaftlarında İzolasyonİşte bu temel nedenler dolayısı ile elektrik şaftlarının bir di-

siplin altında standartlara uygun belli yangın zonlamaları ya-pılarak bölümlendirilmesi gerekmektedir. Bu bölümlendirme-lerde özel olarak imal edilerek yangına karşı dayanıklı olan, sı-caklık ve ateş ile karşılaştığında karşı direnç gösteren, yangının yayılmasını ve genişlemesini belli bir süre geciktiren Yangın Ge-ciktirici Sistemler ( Fire returdant, fire stopping) kullanılmalıdır.

2. YANGINA KARŞI KORUMA SİSTEMLERİMortar (Harç Tipi)

Harç tipi mortar, kablo şaftlarında yangın ve duman geçişini engellemek için özel olarak imal edilen bir yangın geciktiricidir.

Toz halinde 25 kg’lık torbalar içinde saklanan Mortar, kab-lo şaftına uygulanacağı zaman su ile belli oranda karıştırılarak harç haline getirilir. Harç haline getirilen Mortar kablo şaftına mala ile perdahlanır.

Mortar şaftlara perdahlanırken hacmini belli bir oranda %3 oranında genişleterek kablolar arasındaki boşlukları doldur-maktadır. Bu genişleme esnasında hiçbir şekilde çatlama, kırıl-ma veya büzüşme gibi fiziksel bozulmalara maruz kalmamalıdır.

Mortar özel kimyasal karışımı sayesinde uygulandığı ortam sı-caklığına bağlı olarak hacmini genişleterek gaz ve duman geçi-şini engellediği gibi yaklaşık 600oC’de katılaşarak yangının kab-lo üzerinden yürümesine engel olur.

Mortar uygulamadaki kalınlığına göre 90-120-240 dakikaya kadar yangına karşı dayanabilir. Bu konuda Avrupa’da ulusla-rarası test laboratuvarlarından alınmış test raporlarına ve onay-larına sahip olmalıdır.

Hacmini genişletme özelliği olmayan ve kablo şaftlarında-ki yangını test edebilen uluslararası laboratuvarlardan alınmış test raporu olmayan malzemeler (perlit gibi) bu sınıfa girmez.

Mortar hem düşey şaftlara, hem de bel vermeyen özelliğin-den dolayı yatay şaftlara uygulanabilir.

Mortar kablo şaftlarına uygulandıktan sonra ihtiyaç durumun-da hafif yoğunluk yapısı nedeni ile ileride kendi üzerinden elekt-rik tesisatında oluşabilecek kablo değişimi veya yeni kablo çe-kilmesi işlemlerine kolaylıkla izin verebilir. Böyle bir ihtiyaç ol-ması durumunda tornavida veya matkap ile kolaylıkla içinde delik açmak mümkündür.

Sealbags (Yastık Tipi)Yastık tipi yangın durdurucu malzemeler kablo şaftlarında

zaman zaman yeni kablo çekimi yapılan veya değiştirilen ma-hallerde (meselâ telefon santralleri, bilgi işlem merkezi, ope-rasyon merkezleri gibi) özellikle temiz olması istenen ortam-larda kullanılmak için özel olarak imal edilmiştir.

Yastık tipi bu malzeme (Sealbag) sıkıca bir araya getirilmiş mineral elyaf lifleri, yanmaz malzemeler, suda erimeyen özel karışımlar ve çok özel yangını geciktiren katkı maddelerinin cam elyafı kumaş torba içine sıkıştırılmasından oluşmaktadır.

Sealbag özel kimyasal karışımı sayesinde uygulandığı ortam sıcaklığına bağlı olarak hacmini yaklaşık %45 oranında genişle-terek gaz ve duman geçişini engellediği gibi yaklaşık 800ºC’de katılaşarak kabloları dahi koparır ve yangının kablo üzerinden yürümesine kesinlikle engel olur.

Sealbag su ve hava şartlarına karşı dirençlidir. Özelliğini tüm kötü hava ve çevre koşullarında kesinlikle kaybetmez.

Sealbag kansere neden olan asbestos veya diğer toksik mad-deleri içermemektedir.

Sealbag uygulandığı yerde, hiçbir şekilde zaman içinde büzü-şerek hacminden bir şey kaybetmez. Endüstriyel ortamlardaki vibrasyonlardan etkilenmez. Bu konuda en az 7 yıl vibrasyon testine maruz kalmış resmi test raporlarına sahiptir.

Sealbag yüksek seviyede elektriksel dirence sahiptir. Islak ol-mamak kaydı ile akım geçirmez.

Sealbag kablo şaftlarına kolaylıkla yerleştirilir veya tekrar geri alınabilir, böylelikle yeni kablo çekilmesi kolaylıkla yapılabilir.

Sealbag çeşitli kalınlıklarda 240 dakikaya kadar yangını ge-ciktirebildiğini gösteren enternasyonel test raporlarına sahip-tir. Sealbag’lerin hem yatay hem düşey kablo şaftlarına mon-tajı mümkündür.

Sealbag’lerin farklı boyut ve hacimlerdeki seçenekleri ile kab-lo şaftlarındaki küçük boşlukları dahi doldurmak mümkündür.

Sealbag’ler istenirse PVC veya çelik boruların oluşturacağı kü-çük mekanik şaftların yanı sıra havalandırma kanalları gibi ge-niş mekanik boşluklara veya şaftlara da uygulanabilir.

Coating (Kaplama Tipi)Kaplama tipi yangın durdurucu malzeme su bazlı bir kapla-

ma olup, özellikle kablo ve kablo demetleri üzerinde ve kab-lo şaftlarında yangını durdurmak için özel olarak üretilmiştir.

Kaplama’nın (coating) kullanılmasının ana amacı dikey veya yatay kablo yollarında muhtemel bir yangın durumunda alevin kablo üzerinden yayılmasını önlemektir. Coating ayrıca yangın ve sıcaklıktan dolayı kablo üzerinde oluşabilecek kısa devreyi de geciktirmektedir.

Coating hem fırça hem de sprey boya tabancası ile kullanı-labilir.

Coating ayrıca panel tipi kaplamalar ile birlikte kullanılabilir. Mineral yün panel üzerine uygulanan “coating” ile kablo şaftla-rında yangın geçişini engellemek mümkündür.

Coating uygulandığı elektrik kablolarında kablonun akım ta-şıma kapasitesine (ampacity) hiçbir etki yapmaz.

Coating’in insan vücuduna ve derisine hiçbir yan etkisi yok-tur. Asbestos, fosfat gibi zararlı maddeler içermez.


TEKNİK BİLGİ

Coating elektrik kablolarını sadece yangına karşı korumakla kalmayıp, aynı zamanda kötü hava şartlarına ve çevredeki ko-rozyona karşı da üzerine uygulandığı elektrik kablolarının di-rencini ve kullanım ömrünü de artırır.

Coating’in LOI (Limiting Oxygen Index- yanma indeksi) değe-ri 90 veya üzeri olmalıdır. ASTM D 2863 testine göre tüm plas-tik malzemelerin yanma karakteristikleri hakkında bilgi alına-

bilir. Bu testte cam silindir içine verilen O2/N2 karışım gazı ile plastik malzemenin bir alev ile karşılaştığındaki durumu izlen-mekte ve belli O2/N2 gaz karışımlarında tutuşup tutuşmadıkla-rı araştırılmaktadır.

Aşağıdaki Tablo 2’de görüleceği gibi Naylon’un LOI değeri %20, Teflon’unki %90-95’dir. Bu nedenle elektrik kablo ve te-sisatında kullanılacak olan Coating’in LOI değerinin %95 üstü olması gereklidir.

3. SONUÇYukarıda kısaca anlatılan yangın geciktirici malzemeler ve sis-

temlerin özellikle güç santralleri, demir ve çelik fabrikaları, kim-ya ve petrokimya fabrikaları, otomotiv endüstrisi, çimento fab-rikaları, yiyecek endüstrisi, kâğıt fabrikaları ve tekstil endüstrisi ile çarşı, alışveriş merkezleri, hotel ve iş merkezlerindeki elekt-rik ve mekanik şaftlarda uygulanması gereklidir.

Binalarımızda ve işletmelerimizde yangına karşı önlem alır-ken hiçbir zaman unutmamamız gereken en önemli şey, kü-çük bir yangının kısa bir sürede insan hayatı ve binanın içinde-ki maddi ve manevi değerlere karşı felakete neden olmasıdır.

KaynaklarBASF / KBS Yangın Geciktirici Sistemler Uygulama El Kitabı

Tablo 2. Farklı Plastik Malzemelerin LOI Değerleri (%)

MALZEME LOI DEĞERİ

Poliethilen (PE) 17,5

Karışık PE 19,0

Polipropilen 17,5

Naylon 20

Yumuşak PVC 14 – 35

Sert PVC 40 – 45

Teflon 90-95

SWAYBRACING

EQUIPMENTS

TO LC O s i s m i k b ağ l a n t ı a p a ra t l a r ı ko n u s u n d a l i d e r b i r ü re t i c i d i r.

Ye n i l i k l e re o l a n g ü ç l ü b ağ l ı l ı ğ ı ve i şç i l i k te n ta s a r r u f ç öz ü m l e r i ,

OS H P D o n a y ın ı g e re k t i re n p ro j e l e r d a h i l o l m a k ü ze re t ü m

S i s m i k p ro j e l e r i ç i n m ü h e n d i s l i k ç öz ü m l e r i n d e TO LC O ’ y u ö n d e r

b i r ko n u m a g et i r m i ş t i r. TO LC O, t i c a r i , ku r u m s a l ve e n d ü st r i ye l

P ro j e l e rd e ya p ı s a l o l m a ya n s i s te m l e r i ç i n eşs i z ü r ü n ve h i z m e t l e r

İ l e mİ l e m ü ş te r i l e r i n e d este k ve r m e k te d i r.

Tü m ü r ü n l e r, m i n i m u m M SS - S P - 5 8’e u y m a k ta o l u p, b u n a

i l a vete n b a s ın ç l ı s i s te m l e r i i n A N S I B 31 . 1 ko d u n d a i z i n ve r i l e n

G e r i l m e l e re d e u yg u n d u r.

B i rç o k TO LC O ü r ü n ü a y r ıc a U L- 2 03 l i s te l i d i r, F M o n a y l ıd ı r ve

N F PA- 1 3 , N F PA 1 3 - R , N F PA- 1 3 D, N F PA- 24 ve W W- H - 1 7 1 E E

sta n d a r t ve ko d l a r ın a u yg u n d u r.

SİSMİK BAĞLANTI APARATLARI

w w w.a t l a s t e k n i k .c o m

AT L A S T E K N İK T E S İS AT M A L Z E M E L E R İ TA A H H Ü T S A N . v e D IŞ T İC. LT D. ŞT İ .

F e r h a t p aşa M a h . 1 7. S o k . N o : 1 0 4 3 4 8 8 8 A t aşe h i r İS TA N B U L

T E L . : ( + 2 1 6 ) 6 51 - 51 3 7 / FA X . ( + 2 1 6 ) 6 51 - 51 4 2 / e - m a i l : i n f o @ a t l a s t e k n i k .c o m

ürkiye’de yangın güvenlik sistemleri konusunda bilgi ve deneyimlerini her fırsatta sektör mensuplarıyla paylaşan, bilginin artması ve yaygınlaşmasıyla pek çok yanlışın önüne geçilebileceğine inanan ve bu yönde uzun yıllardır sistematik

çaba sarf eden yangın mühendisliğinde bir uzman İsmail Turanlı. TÜYAK Vakfı geçmiş dönem başkanlarından ve TÜYAK Derneği kurucu üyelerinden olan Turanlı, yangın güvenliği alanında Türkiye’nin geldiği noktayı değerlendirerek, “daha iyi”ye giden yolda yapılması gerekenler konusundaki düşüncelerini, Yangın Mühendisliği Dergisi okurlarıyla paylaşıyor…

T düzenlediğimiz seminerler sayesinde 10 bini aşkın mühendise erişmiş olma-mızdır. Çok verimli, başarılı çalışmalar yaptığımızı ve bir farkındalık yarattı-ğımızı düşünüyorum. Kendi açımızdan da bazı şeylerin farkına vardık. Türki-ye’nin farklı şehirlerinde gerçekleştir-diğimiz seminerlerde konuştuklarımız da, bize gelen sorular da farklı oldu. Bu seminerlerde hedef profilimiz ka-muda çalışan mimar ve mühendislerdi, yani eğitimli insanlardı ama daha ne kadar çok yol kat etmemiz gerektiğini gördük. Bu bir süreçtir. Bir şeyler ya-pılmaya başlanır ve bir sefer yapmak yetmez. Hayat dinamiktir ve süreklilik gerekir. Bu sonsuz bir çabadır, yaşa-mın kendisi gibi. O yüzden düzenledi-ğimiz eğitimler, seminerler, sempoz-yumlarda devamlılık esas alınmalıdır. Dün çok çalışmış olmak, bugün dur-mayı gerektirmez.

Toplumda bir şeylerin değişmesi için her birey cesaretli olmalıdır

TÜYAK Vakfı’nın Başkanlığı yaptığım dönemde ‘TÜYAK Garanti Markası’ adlı bir çalışma başlatmıştık. Türk Ticaret

Dün çok çalışmış olmak, bugün durmayı gerektirmez

1990’lı yıllardan bu yana TÜYAK Vakfı’nın üyesiyim, TÜYAK Derneği’nin de kurucularındanım. 2008-2014 yıl-ları arasında ise üç dönem boyunca TÜYAK Vakfı’nın Başkanlığını yürüttüm. TÜYAK Vakfı’nın Başkanlığını yürüttü-ğüm dönemde yaptığımız en önemli çalışmalardan biri; geleneksel hale gelmiş olan TÜYAK Vakfı ve Derne-ği’nin iki yılda bir düzenlediği ‘Ulusla-

rarası Yangın ve Güvenlik Sempozyu-mu ve Sergisi’dir. Bugün baktığımızda katılımı son derece yüksek, ulusla-rarası katılımın da gittikçe arttığı bir organizasyon haline geldi. Özellikle yabancı misafirlerimiz sempozyumu-muzu incelediğinde, Türkiye’nin bilgi seviyesinin ne denli derin olduğu-nu çok daha iyi algılayabiliyor. Keza yine başkanlığım döneminde benim için en çok önemli olan hususlardan biri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı des-teğiyle ülke genelinde iki yıl üst üste

2008-2014 Dönemi TÜYAK Vakfı BaşkanıNorm Teknik Yönetim Kurulu Başkanı İsmail Turanlı:

Bugün için Türkiye’de yangın güvenliği; yarına göre kötü, düne göre daha iyi durumda”

“


SÖYLEŞİ

sunumunu ortadan kaldırır. Bu bir te-kelleşme değildir ama olması gereken, minimumda piyasaya sunulan işlerin, mal ve hizmetin sınıflandırılmasıdır. Bu ancak sektör temsilcilerinin bir araya gelmesiyle olur. TÜYAK olarak sektörü zaten bilgilendiriyoruz ama yetmiyor, daha fazla bilgilendirmeliyiz. Toplumda bir şeylerin değişmesi için her birey kendi ölçüsünde cesaretli olmalıdır. Aklı, fikri ve mantığı olan, kabiliyetli olduğuna inanan insanla-rın toplumun bütününü kucaklayacak şekilde yanlışların üzerine gidebilme yaklaşımında bulunması lazım. Sadece iyiler değil, kötüler de bizim. Onları da iyi noktaya taşıyabilmek için bilenlerin,

fikri olanların çaba gösterip elini taşın altına koyması gerekiyor.

Bugün için Türkiye’de yangın güvenliği; yarına göre kötü, düne göre daha iyi durumda

Hiçbir şey mükemmel değildir, ola-maz da. Asıl önemli olan, mükemmel olabilmek için yürünen o yoldur. Gü-venlik ihtiyacı konusunda da bizim için önemli olan şey; sistemlerin mükem-mel olabilmesi için sarf ettiğimiz ça-badır. Güvenliğin hiçbir zaman kusur-suz bir seviyede olması beklenemez. Çünkü hayat değiştikçe ihtiyaçlarımız da değişir ve ihtiyaçlar değiştikçe gü-venlik taleplerimiz, uygulamalar, proje-ler, ürünler, kısaca teknoloji değişir. Hep

“bir sonrası” vardır. Dolayısıyla güvenlik dahil hiçbir konunun mükemmele er-mesi gibi bir şey söz konusu değil. Bü-tün dünyada da bu böyledir. Türkiye’de yapılanlar ve vardığımız nokta, dünya-nın çok da gerisinde değildir. Yangından korunma sistemleri de bir güvenlik ihti-yacıdır ama ekonomik olanaklarla para-lel ele alınmalıdır. Örneğin ilk otomobili-mi aldığımda bir başka marka otomobi-lin; benim aldığım marka ve modelden daha güvenli olduğunu biliyordum. Ama bütçem, ancak seçtiğim otomobil için yeterliydi. Yangınla mücadelenin de bu çerçevede değerlendirilmesi gerekiyor. Bu konuda kötü olduğumuzu söyleye-meyiz, mükemmel olduğumuzu da söy-

leyemeyiz. Daha iyiyi yapmak için çaba göstermeye devam ediyoruz. Pek çok dünya ülkesine göre çok iyi durumdayız, bazı dünya ülkelerine göre de eksik-lerimiz var. Bu eksiklerimizin bir kısmı bizim ekonomik durumumuzla bağda-şıyor. En doğrusunu bilmemize rağmen, ekonomik durumumuz neyi karşılıyorsa onu yapıyor ve riski üstleniyoruz.

Temel olarak baktığımız zaman olum-suz konuşmayacağım. Ama daha yapa-cak çok işimiz olduğunu söylemeliyim. Daha çok çaba göstermeli, daha fazla kural koymalı, yangından korunma sis-temleri konusunda bilgi sahibi insanları artırmalı, mühendis ve mimar arkadaş-larımızın farkındalığını yukarılara taşı-malı, Türkçe yayın sayısını artırmalıyız. Mevzuat olarak baktığımızda ise çok

Kanunu’na göre yapılamayacak, huku-ki sonuçlar doğurabilecek bazı kısıtlar bulunuyor. Bir ürün veya hizmeti ‘iyi veya kötü’ olarak deklare edemezsiniz. O zaman ne yapabiliriz diye düşündük ve dünyada bu nasıl yapılıyor diye araştırmalar yaptık. Doğru tasarım ya-panları, doğru mal ve hizmet sunanları, doğru servis-bakım yapanları tanım-layabilmek için TÜYAK Garanti Marka-sını oluşturmaya karar verdik. TÜYAK Garanti Markası adı altında, sektöre mal ve hizmet tedarik edenler bizim-le gönüllülük rızasına dayalı bir söz-leşme yapsınlar istedik. Özetle amacı-mız şuydu; firmalar Türkiye’deki yasal mevzuata göre fenni şartlara uygun, uluslararası mühendislik kavramlarıy-la uyumlu mal ve hizmet arz edecek-lerini kabul ve taahhüt etsinler. Aksi bir durum söz konusu olduğunda, TÜ-YAK Hakem Heyeti’nin görüşünü kabul edeceklerini, peşinen kabul ve beyan etsinler. Bunu kabul ve beyan eden-lerden oluşan bir havuz yapılandıra-lım. Biz de TÜYAK olarak; bu firmalar TÜYAK Garanti Markası sözleşmesini imzaladıkları için onlarla ilgili tanıtım çalışmaları yapacaktık. Bu taahhütte bulunan bir firmayla uygulamada bir sıkıntı çıkarsa TÜYAK Hakem Heyeti oluşturulacak, bu hatanın giderilmesi için süre verilecek, giderilmediği tak-dirde veya tekrarlandığında, o firma-nın sözleşmesi iptal edilecek ve TÜYAK Garanti Markasını kullanmasını yasak-layacaktık. Neden yasaklandığını da her türlü organda ilan edecektik. Çün-kü bu hakkı imzaladığı taahhütname ile firma bize veriyordu. Bu sözleşme olmaksızın TÜYAK, bir firma hakkında kötü ya da iyi asla taraflı fikir beyan edemez. Çünkü TÜYAK bir mahkeme değil. Bu çalışma fikir olarak benim başkanlığım döneminde tarafımdan ortaya konuldu. Tabii bu çalışmanın yapılabilmesi için sektörü temsil eden mal ve hizmet üreticilerinin belli bir kısmının TÜYAK Garanti Markası Söz-leşmesini kabul etmesi gerekiyordu. Ancak maalesef 2009-2015 yılları arasında yeterli sayıya ulaşamadık. Tüm dünyada bu şekilde çalışmalar mevcuttur. Mal ve hizmet üretenler bir araya gelir, salt fiyat odaklı hizmet

“Toplumda bir şeylerin değişmesi için her birey kendi ölçüsünde cesaretli olmalıdır. Aklı, fikri ve mantığı olan, kabiliyetli olduğuna inanan insanların toplumun bütününü kucaklayacak

şekilde yanlışların üzerine gidebilme yaklaşımında bulunması lazım”


SÖYLEŞİ

temel bir eksikliğimizin olduğu söy-lenemez. Bilindiği gibi yönetmelikler, herkesin özel durumuna cevap vere-cek şekilde hazırlanmaz, geneli ihti-va eder. O yönetmelikleri okuyup, bir anlam çıkartıp bunu bir projeye yan-sıtabilme becerisi, o sektördeki temel yaklaşımların ne ölçüde bilindiğiyle alakalıdır. Bilgimizi sempozyumlar, se-minerler, eğitimler ve teknik dergiler sayesinde paylaşma imkânı elde edi-yoruz. Mevzuat olarak eksiğimiz yok, ancak mevzuatla işler çözülmez, daha iyi olabilmek adına bilgilendirme çalış-malarına devam ediyoruz ve edeceğiz. Yarına göre kötüyüz, düne göre daha iyi durumdayız.

Bilgi ve tecrübelerimizi anlattıkça insanların yaklaşımları da değişecek

Mevzuatla işler çözülmez. Çünkü maalesef uygulamada eksikliklerimiz, özellikle endüstri tarafında sıkıntıla-rımız var. Geçen günlerde endüstri-yel tesislerde çatı kaplamalarıyla ilgi-li, bize bir soru yöneltildi. Bilindiği gibi endüstride çatı kaplamaları genellikle panel sacdan yapılır. Panel sac da, taş-yünü ve poliüretan izolasyonlu olmak üzere iki şekilde üretilir. Poliüretanın yangın karşısındaki performansı ve da-yanımı bellidir. 300 küsur ˚C’ye çıktı-ğı zaman eriyik hale gelir ve akmaya başlar, ilk önce bağlantı noktalarında-ki vidaların contalarını eritir, sonra o eriyik sıvı deliklerden damlar ve yan-gının büyümesine sebep olur. Bunun gibi yüzlerce örnek var. Açılışına bir ay kala Konya’da bir et tesisi bu yüzden yandı. Ben olsam taşyünü izolasyon-lu sac panel kullanırım, poliüretan izo-lasyonlu sac panel kullanmam dedim ve soruya da bu örneği vererek cevap verdim. Taşyünü poliüretana göre bi-raz daha pahalı, ancak konu güvenlik ve bu bir yaklaşım meselesi. Risk hasıl olduğunda poliüretan izolasyonlu pa-nelin nelere sebebiyet vereceğini çok iyi bildiğim ve gördüğüm için konuyu hiç bilmeyen bir kişiden daha fazla korkuyorum. Soruyu soran kişinin se-çimini bilmiyorum ancak biz bilgi ve tecrübelerimizi aktardıkça bu konuda

insanların yaklaşımlarının da değişe-ceğine inanıyorum.

Türkiye maalesef fiyat odaklı bir pazar haline geldi

Türkiye maalesef fiyat odaklı bir pazar haline geldiğinden bu yana, yo-ğun miktarda Çin’den ve Hindistan’dan herhangi bir Standarta teknik olarak uymayan, ucuz, kalitesiz, sistem ömrü amacına hizmet etmeyen ürünlerle dolmuş vaziyette. Binalar, içinde ne olduğu belli olmayan, kaynağı bilin-meyen sistemlerle donatılıyor. Sade-ce fiyat odaklı alışveriş yapanlar, ag-resif yaklaşımlar yüzünden bu ülkede

riskli yapılar baş gösteriyor, kazalar oluyor ve insanların canına ve malı-na zarar geliyor.

Türkiye’de yangın alanında sigortacılık, olması gereken noktada değil

Endüstride özellikle Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın yaptığı denetimlerde, iş sağlığı güvenliği ve sürdürülebilirlik açısından yangın ön-lemlerinin dikkate alınması yönünde öneriler geliyor. Ne yazık ki işin tekni-ğine, mühendisliğine uygunluk konu-sunda eksiklerimiz var. Türkiye’de ilk 500’e girmiş sanayi tesislerinin içinde hatalı uygulamaların olduğunu göre-biliyoruz. Bunun yanında kimya sek-töründe sigorta poliçesi alabilmek çok

mümkün görünmüyor, bu zorluk halen devam ediyor. Çünkü kuralına uygun iş yapmaktan uzak duruluyor. Özellikle ya-nıcı-parlayıcı sıvılarla çalışılan, küçük ve orta ölçekli endüstriyel tesisler, sigor-ta firmaları tarafından sigortalanmıyor. Yangın mevzuatında bir madde vardır

-gerçekten sağlıklı iş yapan tüm sigorta şirketlerini tenzih ederek konuşuyorum- bazı sigorta şirketleri bu maddeyi iptal ettirmek için uzun zaman uğraştı. Yan-gın mevzuatındaki o madde özetle şunu söyler: “Sigorta şirketleri yangına karşı sigorta ettirdikleri yapılarda bu yönet-meliğe göre gerekli önlemlerin alındığını tespit etmekle mükelleftir.” Bunun an-lamı şudur; bir sigorta şirketi bir tesise

yangın poliçesi satarsa, sonrasında da ‘Burada mevzuata göre x sistemi olması lazımmış, ama o sisteminiz uygun de-ğil. Bu hasarın müsebbibi sensin’ yak-laşımında bulunamaz. Bazı sigorta şir-ketleri uzun zaman bunu değiştirmek için mücadele etti. Dolayısıyla çok riskli gördükleri veya önlem alınmayan bazı alanlarda, özellikle kimya sektöründe sigorta poliçesi üretme noktasında sı-kıntı var. Bazı global sigorta şirketlerinin kendi mühendislik departmanları vardır. Yani kişi sigorta şirketinden bedelli bir mühendislik hizmeti alabilir. Türkiye’nin sigortacılık anlayışı, Türkiye’deki yangın sigorta pazarı, henüz bu noktada değil. Bazı sigorta şirketlerimizde bu konuda bilgi sahibi insanlar var, ancak sayıları az.

Siz istediğiniz kadar yönetmelik çı-kartın, ki ben iddia ediyorum bizim yö-

“Bazı global sigorta şirketlerinin kendi mühendislik departmanları vardır. Yani kişi sigorta şirketinden

bedelli bir mühendislik hizmeti alabilir. Türkiye’nin sigortacılık anlayışı, Türkiye’deki yangın sigorta

pazarı, henüz bu noktada değil. ”


SÖYLEŞİ

netmeliğimizde teorik olarak bir eksiklik söz konusu değil, uygulamada sıkıntılar oluyor. Bazıları yönetmeliğin 2002’de çıktığını, 2007, 2009 ve 2015’te değiş-tiğini, eksiklik yoksa neden değiştiğini soruyor. Biz de, 1896 yılında yayım-lanmış bir dokümanın şu an 2019 ver-siyonunu kullandığımızı söylüyoruz. 30 yıllık meslek hayatımda, yönetmelikte her yıl küçük küçük değişiklikler olurdu. Çünkü belirttiğim gibi, hayat ve dola-yısıyla sektör dinamiktir, devingendir. Yönetmeliklerin yasal olarak, hiçbir ih-tiyaç hasıl olmasa bile belirli aralıklarla elden geçirilmesi icap eder. Bu, o yö-netmeliğin eksik veya yanlış olduğunu göstermez. Bundan 20 sene biz güneş panelleri veya rüzgâr türbinleriyle ilgili yangın riskinden bahsediyor muyduk? Çok yakın bir geçmişte bu konu haya-tımıza girdi. Bilinen metotları uyguladık, bazılarından olumlu bazılarından olum-suz sonuçlar aldık. Bunları toparladık ve yeni yaklaşımlar belirleyerek yönetme-liğimizi güncelledik.

Bir tasarım yaptırılacaksa, tasarım yapacak kişinin o konuda yetkin olup olmadığı araştırılmalı

Uygulamada ve endüstrideki eksikle-rimizin yanında tasarım tarafında yet-kinlik konusuna da değinmek isterim. Amerika’da profesyonel mühendislik diye bir kavram vardır, Türkiye’de de bu kavram kısmen de olsa mevcut. Kişi mezun olduktan sonra belli bir süre bo-yunca mezun olduğu alanda çalışmak zorundadır, sonrasında da sınava tabi tutulur ve o alanda profesyonel mü-hendis olarak tarif edilir. Profesyonel mühendis olarak tarif edildiği an iti-barıyla da atmış olduğu imzanın bir sigorta değeri vardır. Bu; mesleki so-rumluluk sigortasıdır. Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 1999 Depremi’nden sonra, mekanik tasarım konusunda çalışan mühendislerimiz, yetkilendirilmeye çalışılmıştır. En az 12 yıl ilgili alanda çalışmış olmak ve bunu da çalışmalarıyla ispat etmek kaydıyla, bu kişi o alanda yetkin mühendis ola-rak tanınır. Bir tasarım yaptırılacaksa, tasarım yapacak kişinin o konuda yet-kin olup olmadığı araştırılmalıdır. Ama

hangi yetkinlik seviyesinde işe ihtiyaç varsa, buna göre araştırılmalı ve seçil-melidir. Nasıl ameliyat olacağımız dok-toru seçerken, titizlikle davranıyoruz, araştırmalar yapıyoruz ve işinin ehli ola-nı seçiyorsak bu konuda da aynı titizlik gösterilmelidir. Bir projede sprinkler, su sisi, gazlı söndürme veya yangın ihbar sisteminin olması gerektiği belirtiliyorsa ve kişi bunu önemsemeyip o sistemle-ri doğru düzgün bir şekilde kurmuyorsa,

‘denetlemeyi geçsek yeter’ diye bakı-yorsa, arkasında kablo olmayan, boru tesisatı olmayan sistemler ortaya çıkar. Karar verici kişi yönetmeliklere uygun-luğu ve bu sistemlerin yaşamsal değe-rini önemsemezse yanlış, gerektiğinde işe yaramayan sistemler her zaman var olacaktır. Doğru işin yapılabilmesi için tasarımda her şeyin net bir şekilde ya-zılması, tasarımın tüm sorulara cevap verir nitelikte olması gerekiyor, ama hatalar tasarımlarda da karşımıza çı-kıyor. Bundan yaklaşık 20 yıl önce sa-dece yangın tasarımı yapan ve yangın konusunda danışmanlık hizmeti veren firma sayısı ikiydi, şimdi ise elli olmuş durumda. Bu bir ilerleme tabii ki, ama daha kat edecek çok yolumuz var.

Doğru tasarım yeterli değil, uygulama ve işletme de doğru yapılmalı

Bir işin düzgün yapılabilmesi için üç unsur var: Tasarım, uygulama ve iş-letme. Sistem doğru tasarlanmalı, o doğru tasarıma göre sahada doğru uy-gulanmalı, işletmeye alındıktan sonra da gereken düzeyde test ve deneme-ler yapılarak, işletme süresince siste-min sağlıklı kalması sağlanmalı. Bu üç unsurdan konumuz sadece tek başına tasarım değil. Bu üçünü de seçerken yetkinlik aramamız gerekiyor. Yetkin olup olmadığını da geçmiş işlerine ba-karak anlayabiliriz. Yetkin olmakla be-raber sorumluluk taşıyabilecek bir pro-fili var mı? Bir tasarım ofisinin mesleki sorumluluk sigortasının olmaması dü-şünülemez. Hatalı bir tasarım yapar ve işe zarar verirse, kendisini nasıl koru-yacak? Aynı şekilde imalat safhasında, imalatın tasarıma uygun olarak yapılıp yapılmamasıyla ilgili, yapılan her işin

test edilmesi lazım. Kağıt üstünde ta-rif edilmiş her fonksiyonun sistem ku-rulduktan sonra denenmesi, usulüne uygun imalat yapılıp yapılmadığının, uygun malzeme kullanılıp kullanılmadı-ğının kontrol edilmesi icap eder. Bir sis-tem kuruluyor ve diyelim ki bu, basınç veya enerji altında çalışan bir sistem. Mühendis olan ‘malzeme yorulması’ kavramını bilir. Örneğin bir üründe ba-sınca dayanıklılık et kalınlığıyla alaka-lıdır. Döküm malzemelerde bu büyük önem arz eder. Binanın ömrü 30 yıl planlandıysa, malzeme ve ekipmanlar 30 yıl basınca dayanmalıdır. Türkiye için 30 diyorum, dünyada bu süre 100 yıla varıyor. İşte yorulma dediğimiz şey, o zaman ortaya çıkar. 10 yıl önce yapıl-mış mukavemet hesapları, sapma gös-terebilir. İşletme süresince üç ayda bir, haftada bir, ayda bir, yılda bir, beş yılda bir veya on yılda bir yapılması gereken ne kadar kontrol varsa yapılmalıdır. Ör-neğin gazlı söndürme sisteminde kul-lanılan bütün basınçlı silindirler, mini-mum 10 yılda bir hidrostatik teste tabi tutulmalıdır. Bunun mevzuatta da yeri var. Sistem bakımları, işletme süresin-ce sağlıklı yapılmıyor maalesef. Bunun sebebi de bilgi eksikliği. Son söz olarak TÜYAK’ın değerli yayın organı Yangın Mühendisliği Dergisine konuk edildiğim için teşekkür etmek isterim.


SÖYLEŞİ

SPRİNKLER ÇÖZÜMÜAmerika’da evlerde çıkan yangınlar

çok sayıda can ve mal kaybına neden olmuştur.

1996 bulgularına göre;4500 Ölüm, 25.000’den fazla yaralı,

8 milyar doların üzerinde hasar mey-dana gelmiştir.

Federal Acil Durum Yönetimi Ajansı ABD Yangın İdaresi’nin yaptığı çalış-malarda, konutlara sprinkler sistemleri tesis edilerek binlerce canın kurtarıla-bileceği, yaralanmaların büyük bölü-münün önlenebileceği ve yüz milyon-larca dolarlık mal kaybının da ortadan kaldırılabileceği belirtilmiştir.

EVLERDE SPRİNKLER SİSTEMLERİ Hızlı tepkili özellikte sprinkler ve

onaylı malzeme kullanılan tesisatlar direkt şehir su şebekesine bağlana-rak, daha düşük maliyetli yangına karşı otomatik sprinkler sistemi ile korunan evler inşa edilebilir. Otoma-tik sprinkler sistemleri ile çeşitli avan-tajlar sağlanır. • Birçok alıcıyı cezbedecek düşük ma-

liyetli, güvenilir bir yangın korunum seçeneği.

• Sprinkler sistemi ile mevzuat ge-reklerinin karşılanarak, daha düşük inşaat maliyeti. Ev sahipleri için sağlanan avantajlar

arasında ise aileler için daha güvenli bir ortamın sağlanması, yatırımların ve yeri doldurulamaz aile mülkleri-nin korunması, düşük sigorta oranla-rı sayılabilir.

KONUT TİPİ SPRİNKLER SİSTEMLERİNİN AVANTAJLARI

Hızlı TepkiliGünümüzde, UL(Underwriters La-

boratuvarları) tarafından listelenmiş olan konut tipi sprinkler başlıkları yay-gın olarak kullanılmaktadır. Konut tipi sprinkler başlıkları standart, ticari ve endüstriyel tip diğer sprinkler başlıkla-rına göre yangına çok daha hızlı yanıt verecek şekilde tasarlanmıştır. Konut tipi sprinkler başlıkları, gelişmiş has-sasiyetlerinden dolayı yangına daha hızlı tepki verir.

Evlerde Yangın KorunumuKonut Tipi Sprinkler1

ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE SPRİNKLER SİSTEMLERİ

Yangından korunma için okullar, ofis binaları, fabrikalar, ticari vb. binalar bir asırdan fazla bir süredir sprinkler sis-temlerinden yararlanmaktadır. İngilte-re’deki tekstil fabrikaları da, 100 yıldan fazla bir süre önce gerçekleşen bir dizi ölümlü ve yıkıcı yangın sonrasında, bina ve makinelere yapmış oldukla-rı yatırımlarını korumak için sprinkler sistemlerini kullanmaya başlamıştır.

EVLERDE YANGIN KORUNUMU Peki ya evlerimiz? İşimizi yangından

korumakla birlikte ailelerimizi, evleri-mizi ve malımızı yangından korumak için ne gibi önlemler alıyoruz? Milyon-larca Amerikalı son birkaç yıl içinde ev-lerinde duman dedektörü kullanmak-tadır. Dedektörler evdekileri yangına karşı sadece uyarabilir, yangını sön-düremez. Ancak, konut tipi sprinkler bunu yapabilir!

1 Federal Emergency Management Agency U.S. Fire Administration, FA 43 Revised April 1997


TEKNİK BİLGİ

Düşük MaliyetYeni inşa edilen evlerde otomatik

sprinkler sistemlerinin maliyeti yakla-şık olarak ft² kare başına 1 ABD doları olarak hedeflenmektedir. Evlerde yan-gın korunumu arttıkça, bu maliyetin gi-derek düşmesi beklenmektedir. Ayrıca mevcut evlere de sprinkler sistemleri-nin tesis edilmesi ile daha güvenli hale getirilmesi mümkündür.

Küçük BoyutKonut tipi sprinklerin boyutu; gele-

neksel, ticari ve endüstriyel sprinkler başlıklarına göre daha küçük olup, her-hangi bir dekorasyon unsuru ile estetik olarak uyum sağlar.

Az İşçilikKonut tipi sprinkler sistemleri asgari

düzeyde borulama ve işçilik gerektirir.

Düşük Su GereksinimiBu sistemler endüstriyel veya tica-

ri tesislere göre daha az suya ihtiyaç duyar ve şehir şebekesine bağlanabilir.

Boru GereksinimleriMetalik boruya ek olarak onaylı plas-

tik boru kullanımı ile yeni ve mevcut inşaatlardaki ilk yatırım maliyeti azal-mıştır.

Konut tipi sprinkler sistemlerine ör-nek olarak bazı önemli başarılı uygu-lamalar aşağıda verilmiştir.• Marriott Otelleri• Bachelor Officers Quarters• Ft. Meyers, VA• Cobb County, GA

KONUT TİPİ SPRİNKLER YÖNETMELİKLERİ

“Bu ülkede konutlarda meydana ge-len yangın kaybı çok yüksektir. Elle yangın söndürme yöntemleri çözüm değildir. Bu sorunla mücadele yöntemi, evlerde meydana gelen yangının bü-yüklüğünü sınırlandırmaktır. Bunu ya-pacak teknolojiye sahibiz.” İfadesi ile 745 Sayılı Konut Tipi Otomatik Sprink-ler Sistemleri Yönetmeliği, 28 Mayıs 1969’da San Clemente, Kaliforniya Şe-hir Konseyi tarafından kabul edilmiştir.

13. maddenin, yönetmeliğin destek-lenmesinde önemli bir etkisi olmuştur. Ayrıca, itfaiye hizmetlerinde daha fazla yangın önlemi alınması ile daha az elle söndürme ihtiyacına yönelik önemli bir değişimi vurgulamaktadır.

San Clemente ve Corte Madera, Cali-fornia, Amerika Birleşik Devletleri’nde konut tipi sprinkler yönetmeliği çıkar-tan ilk eyaletlerden bazılarıdır. Konut tipi sprinkler yönetmeliklerini hayata geçirmeyi başaran veya planlayan di-ğer birimler: • Livermore, California• Sarasota, Florida• Long Grove, Illinois• Chapel Hill, North Carolina• Germantown, Tennessee• Cobb County, Georgia• Scottsdale, Arizona• Altamonte Springs, Florida

SPRİNKLER İLE İLGİLİ DOĞRU BİLİNEN YANLIŞLAR

Aşağıda evlerde kullanılan sprinkler sistemleri hakkında beş ifade verilmiş-tir. Bu ifadeler doğru mu, yanlış mı?1. Bir sprinkler başlığı patladığında,

tüm sprinkler başlıkları etkinleşir. Yanlış! Sadece yangının başladığı

nokta üzerindeki sprinkler başlığı etkinleşecektir. Sprinkler başlıkları her odanın sıcaklığına göre ayrı ayrı tepki verir. Örneğin, bir yatak oda-sındaki yangında sadece o odaya ait sprinkler başlığı etkinleşir.

2. Sprinkler başlığı kaza sonucu patla-yarak, evde ciddi su hasarına ne-den olabilir.

Yanlış! 50 yıldan fazla bir süredir toplanan kayıtlar, bu olayın gerçek-leşme ihtimalinin çok uzak oldu-ğunu kanıtlamaktadır. Ayrıca, özel olarak tasarlanan ev tipi sprinkler sistemleri bu kazaları en aza indir-mek için titizlikle test edilmektedir.

3. Sprinkler sisteminin sebep olacağı su hasarı, yangının vereceği hasar-dan daha maliyetli olacaktır.

Yanlış! Sprinkler sistemi bir yangı-nı büyümesini ciddi şekilde sınır-layacaktır. Bu nedenle, sprinkler sisteminin bir eve vereceği hasar, söndürülmemiş bir yangının neden olacağı duman ve yangın hasarın-

dan veya itfaiye hortumu ile püs-kürtülen suyun neden olacağı ha-sardan çok daha azdır.

4. Evlerde yangın korunumu için sprinkler sistemleri pahalı bir çö-zümdür.

Yanlış! Tahmini olarak, yeni inşa edilen bir evde sprinkler sistemi maliyetinin, toplam inşaat mali-yetine oranı % 1’den daha az ola-bilmektedir.

5. Konut tipi sprinkler başlıkları kötü görünür.

Yanlış! Her türlü dekorasyona uyum sağlayabilecek özellikte gelenek-sel, ticari veya konut tipi sprinkler üretilmektedir.

SPRİNKLER SİSTEMİ İYİ BİR YATIRIMDIR

Onaylı sprinkler sistemleri tesis edi-lerek, itfaiye istasyonlarına çok uzak olan alanlarda da yeni evler inşa edil-mesine imkan sağlanır. Evlere tesis edilen sprinkler sistemleri, ev sahip-lerine hem güvenlik hem de finansal olarak avantajlar sunmaktadır.

• ABD Yangın İdaresi’ne göre, her yıl her 10 Amerikan evinden birinde yangın çıkıyor. Bu gerçek, potansi-yel ev müşterilerinin büyük bir kıs-mının yangının neden olduğu terör ve yıkım hakkında artık bilgi sahibi olduğu anlamına gelir.

• Çocuklu aileler, yaşlılar ve engelli üyeler özel yangından korunma ge-reksinimlerine sahiptir. Evlere kuru-lacak olan sprinkler sistemleri bu in-sanlar için ek koruma sağlar.

• İtfaiyeciler, ev yangınlarında daha düşük şiddette bir ateşle savaşacak-ları için yaralanma ya da can kaybı riski azalacaktır.

• Sınırlı toplum kaynaklarının payı, ev sprinkler teknolojisinin benimsen-mesi ile iyileştirilebilir.

• Toplumlar, mevcut araziyi daha iyi kullanabilecek ve böylece vergilerde kazanç sağlayabileceklerdir.

SİGORTA İNDİRİMİSigorta şirketleri tarafından yapılan

ev sigortaları teminatın türüne bağlı


TEKNİK BİLGİ

olarak değişmektedir. Yapılan sigor-ta indirimleri şu anda % 5-15 arasın-da değişmektedir. Bu mevcut indirim oranlarında artış olabileceği öngörül-mektedir.

SPRİNKLER SİSTEMLERİNE GEÇİŞABD Yangın İdaresi’nin evlerde yan-

gından korunum sistemleri konusunda-ki araştırmaları daha düşük maliyetli, hızlı tepki veren ve güvenilir sistem-lere odaklandı. Sonuç olarak, konut tipi sprinkler sistemleri artan bir ka-bul gördü.

Kasım 1980’de, Ulusal Yangın Ko-ruma Birliği, NFPA 13D “Konut Tipi Sprinkler Sistemi Kurulum Standardı” nı kabul etti. Standart, ABD Yangın İdaresi tarafından desteklenen tam kapsamlı yangın testlerinden elde edilen teknik verilere dayanmaktadır.

1994 yılında, Ulusal Yangından Ko-runma Birliği, NFPA 13D’ye Bölüm 5’i (Sınırlı Alanda Konutlar) ekledi. Bu bö-lüm, prefabrik evler dahil olmak üze-re bir veya iki ailelik konutlar için ge-çerlidir.

KONUT TİPİ SPRİNKLER PROGRAMIYangının neden olduğu can ve mal

kaybını azaltmaya adanmış olan Fe-deral Acil Durum Yönetimi Ajansı ABD Yangın İdaresi, konut tipi sprinklerdeki gelişmeleri hızlandırmak için özel sek-tör ve itfaiye ile birleşti. 1976 yılından bu yana, konut tipi sprinkler sistemle-rinin araştırma ve geliştirme, test ve deneme çalışmaları Yangın İdaresi ta-rafından teşvik edilmektedir.

ABD Yangın İdaresi ile çalışan ku-ruluşlar:• American Fire Sprinkler Association• Allstate Insurance Company• B. F. Goodrich• Central Sprinkler Corporation• Copper Development Industry• Factory Mutual Research Corporation• Grinnell Fire Protection Systems

• International Association of Fire Chiefs

• Man Made Fiber Producers Associ-ation, Inc.

• Marriott Corporation• National Association of Home Bu-

ilders• NIST/Center for Fire Research• National Electrical Manufactures As-

sociation

• National Fire Protection Association• Operation Life Safety• Pennsylvania Lumbermans Mutual

Insurance• Sentry Insurance• Underwriters Laboratories• U.S. Department of Housing and Ur-

ban• Development (HUD)• Ve diğerleri


TEKNİK BİLGİ

SPRİNKLER BORU DİYAGRAMI

TESTVANASI

OTOMATİKSPRİNKLER

BAŞLIĞI

EVSELSU

AKIŞANAHTARIKOLONTEST

HATTI

KONTROLVANASI

SU SAYACI VESU BESLEMESİ

ÇEKVALFMANOMETRE


SÖYLEŞİ

Ankara İtfaiyesi İtfaiye Daire Başkanı Uğur Olgun:

D ünya İtfaiyelerindeki teknolojik gelişmelere paralel olarak ken-dini yenileyen Ankara Büyükşe-

hir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlı-ğına bağlı; İtfaiye İdari İşler Şube Mü-dürlüğü, İtfaiye Müdahale Şube Müdür-lüğü, İtfaiye Arama Kurtarma ve Eğitim Şube Müdürlüğü ve İtfaiye Önlem Şube Müdürlüğü olmak üzere toplam 4 Şube Müdürlüğü bulunmaktadır. Daire Baş-kanlığımız, Ankara’nın 25.437 km2 il sınırları içerisindeki, 25 ilçesinde, 46 İtfaiye İstasyonunda, 163 araç ve 767 personeli ile 7/24 İtfaiye hizmeti ver-mektedir. İtfaiye İdari İşler Şube Mü-dürlüğü, Daire Başkanlığınızın resmi iş akışını koordine etmek, kurumlarla Dai-re Başkanlığımız arasındaki yazışmaları yapmak, arşiv ve istatistikleri tutmak-la yükümlüdür. İtfaiye Müdahale Şube Müdürlüğü gerçekleşen itfai olaylara müdahale etmek, müdahale edebil-mek için gerekli ortam, araç, gereç ve ekipmanları hazır tutmakla yükümlüdür. İtfaiye Önlem Şube Müdürlüğü, Bina-ların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelik gereğince onaylı projelerin yerinde denetlenmesini sağlamak, iş-yeri açma ve çalıştırma ruhsatı almak isteyen mevcut ve yeni binalarda kuru-

lacak işyerlerinin denetlenmesi, gelen talepler doğrultusunda yangın güvenlik önlemlerinin denetlenmesi işlerini yap-makla yükümlüdür. İtfaiye Arama Kur-tarma ve Eğitim Şube Müdürlüğü, Daire Başkanlığımız personellerinin hizmet içi eğitime tabi tutulmaları, talep gel-mesi halinde diğer kurum ve kuruluş personellerinin yangına müdahale ve arama-kurtarma konularında eğitilme-leri, örgün itfaiyecilik eğitimi kurum-ları ile olan işbirliğinin yürütülmesi ile halkın itfai olaylar hakkında bilinçlen-dirilmesi işlerini yapmakla yükümlüdür.

İtfaiye Akademi Amirliği’mizde uzman kadrolar ve modern ekipmanlarla eğitim veriyoruz

İtfaiye Dairesi Başkanlığı’na bağlı olan İtfaiye Akademi Amirliği, itfai-ye personelinin hizmet içi eğitimi ile gönüllü itfaiyecilerin, diğer kurum ve kuruluşlardan gelen kursiyerlerin ve il dışı itfaiye birimlerinden gelen eğitim taleplerine karşılık eğitim planı hazır-lar. Hazırlanan bu plan çerçevesinde talebe bağlı olarak il dışında ya da il içinde yangınla mücadele ve arama kurtarma eğitimleri verir. Verilen tüm

eğitimler, konferanslar ve yapılan tat-bikatlar hakkında istatistikî bilgilerin tutulmasını sağlar. Araç Simülatörü, Yangın Simülatörü ve Labirent Mer-kezinin bakım ve onarım işlerinin ta-kibini yapar, eğitime hazır vaziyette bulunmasını sağlar. İtfaiyecilik Meslek Yüksekokulundan ve İtfaiye Anadolu Meslek Lisesinden “İşletmede Beceri Dersi” için gelen öğrencilerin eğitim ve stajlarının yapılmasını sağlar. Eği-tim çalışmalarında akıllı tahta teknolo-jisiyle donatılmış 25 kişilik 3 sınıf, 30 kişilik 2 sınıf ve 81 kişilik konferans salonu da aktif bir şekilde kullanılıyor. Eğitimden sorumlu personeller “peda-gojik formasyon” sahibi alanında uz-man personellerdir.

Ülkelerarası ortak projeleri çok önemsiyoruz

Yakın dönemde Kuveyt heyeti, An-kara İtfaiyesi’nde incelemelerde bu-lundu ve yangınla mücadele başta olmak üzere kurtarma operasyonları konusunda ortak projeler masaya ya-tırıldı. Kuveyt Heyeti ile görüşmemiz-de Kuveyt Büyükelçisi Sayın Zawawi de ortak projeler geliştirme konusun-

Yangın güvenliği ve yangınla mücadele konularında mühendislik düzeyinde ihtisaslaşmanın olması gerek”

“


SÖYLEŞİ

yesi’nin örnek ekibi olarak gösteriliyor.

Eğitimlerimiz için çok sayıda ekipman ve tesisimiz bulunuyor

Eğitim faaliyetlerimiz için kullandı-ğımız çok sayıda ekipman ve tesisimiz bulunuyor. Eğitim labirentimiz, perso-nelin yangın ve kurtarma ortamlarına hazırlanmasına, yangın, arama – kur-tarma bilgi ve becerilerinin artmasına yönelik kullanılan ısı ve duman ortam-lı merkezdir. Bu merkezde personelin yangın ve arama kurtarma çalışmala-rında karşılaşabilecekleri zor şartlara nasıl tepki verdikleri izlenerek bu bil-giler ışığında eksik yönlerin giderilme-si için çalışmalar yapılıyor.

Araç Simülatörümüz, Ankara İtfaiye-si tarafından çalışanlarına itfaiye araç-ları ile eğitim verilebilmesi amacıyla geliştirilmiş bir simülatördür. Simülatör, itfaiye çalışanlarının Ankara’nın cadde ve sokaklarıyla bire bir aynı olan sanal bir ortamda birçok farklı yangın veya kaza noktalarına gitmesini, ardından yangın söndürme veya kurtarma iş-lemlerini gerçekleştirebilmesini amaç-layan eğitimlerde kullanılıyor. İtfaiye Simülatöründe Otomatik Merdiven Aracı ve Çok Maksatlı İtfaiye Aracı ol-mak üzere iki araç kullanılıyor. Ayrıca Otomatik Merdiven Aracı’na ait sürüş paneli, pabuç açma (destek ayaklarını açma), operatör kumanda paneli ve sepet dahil olmak üzere 4 farklı plat-formda eğitim veriliyor. Yangın Simü-

latörümüz; itfaiye personelinin yangın anında yapacağı müdahale yöntemleri ve söndürme tekniklerini birebir uy-gulayabilmesi için oluşturulan yapay bir simülasyon ortamdır. Bu ortamdaki ısı 800 °C’ye kadar ulaşıyor. Simüla-tör içinde flash-over (birden bire yan-ma) ve backdraft (geri tepme) olayları gerçekleştirilir. Bu simülatörde yeraltı ve yerüstü gaz yangınları ile basınçlı kaplara müdahale eğitimleri gerçek-leştiriliyor. Kondisyon salonumuz, per-sonelin kas gücünü geliştirebilmesine olanak sağlayan spor aletleriyle do-natılmış form merkezidir. Ayrıca Daire Başkanlığımızın merkez yerleşkesin-de günlük spor faaliyetlerinin yapıldı-ğı spor sahası bulunuyor. Personeller

arasında düzenlenen turnuvalarda da bu saha kullanılıyor.

Eğitim kulemiz ise özellikle bina yangınlarına müdahale ederken kul-lanılabilecek tekniklerin tatbik edile-bilmesi amacıyla tasarlanmış bodrum, zemin ve iki normal kattan oluşan bir kuledir. Eğitim kulesinde yangına mü-dahale ve arama-kurtarma tatbikatla-rı yapılıyor.

Üniversitelerde yangın mühendisliği bölümlerinin açılması gerek

Yangınla mücadele konusunda uz-man personel ihtiyacını karşılayacak yangın mühendisliği bölümünü ne yazık ki üniversitelerimizde göremi-

da çalışmalara hazır olduklarını dile getirdi. Ortak projeler için çalışılacak ülkelerarası ilişkilerin gelişmesinde yerel yönetimlerin ve birimlerinin kat-kısının çok mühim. Bu tür ziyaretleri çok önemsiyoruz. Ülkelerin, teşkilat-lar arası işbirliğini ve iletişimini artı-ran her türlü organizasyonu destekli-yor ve bunların bir parçası olmaktan mutluluk duyuyoruz.

Ankara İtfaiyesi 45 saniyelik reaksiyon süresi ile dünya Standartını yakaladı

Ankara Büyükşehir Belediyesi İtfa-iye Daire Başkanlığı ekiplerimiz, 45 saniyelik reaksiyon süresi ile dünya Standartını yakaladı. Ekiplerimiz yan-gın, trafik kazası ve kurtarma ihbar-larına tüm hazırlıklarını tamamlayarak bu süreyi aşmadan yola çıkıyor. An-kara İtfaiyesi Türkiye’deki modern ve başarılı itfaiyeciliğin öncüsüdür. Teş-kilatımız, teknik donanımı ve vazife bilinciyle başkentlilerin güvenini ka-zanmıştır. Başkentteki itfaiye grupla-rı, Ankara’nın coğrafi yapısı dikkate alınarak düzenlendi. 46 itfaiye gru-bu sınırları genişleyen kentin değişik ilçe ve semtlerinde çıkması muhtemel yangınlara, anında ve etkin müdaha-lede bulunacak şekilde yerleştirildi. Ankara mücavir alan sınırlarına son-radan katılan ilçelerde de var olan it-faiye istasyonları yeniden yapılandı-rılarak en üst düzeyde hizmete hazır hale getirildi.

Teşkilatımız, Türkiye’deki itfaiye teş-kilatları arasında bir ilk olarak 1997 yılında kurulan “Su Altı Arama Kur-tarma” ekibi ile deniz, göl, gölet ve barajlardaki kurtarma çalışmalarına da imza atıyor. Dalgıçlık alanında uz-manlaşan ekipler ayrıca çevre ilçeler ve diğer illerde bulunan itfaiye teş-kilatlarını yetiştiriyor. Ankara İtfaiye-si, ihtiyaç olması halinde bu illerdeki arama kurtarma olaylarına destek ol-mayı da sürdürüyor. Ayrıca köpek eği-tim uzmanlarınca yetiştirilen K-9 ara-ma kurtarma köpekleri, birçok olayda canlıların hayatını kurtarmıştır ve bu nedenle de Ankara Büyükşehir Beledi-

“Ülkelerin, teşkilatlar arası işbirliğini ve iletişimini artıran her türlü organizasyonu

destekliyor ve bunların bir parçası olmaktan mutluluk duyuyoruz”


SÖYLEŞİ

yoruz. Bazı üniversitelerde yüksek li-sans programları halinde belli zaman-larda açılıyor; mühendislik bölümün-den mezun olmuş öğrenciler yüksek lisans programlarına katılarak yangın konusunda uzmanlık alma yoluna gi-diyorlar. Ama bu, yeterli değil. Yan-gın güvenliği ve yangınla mücadele konularında mühendislik düzeyinde ihtisaslaşmanın olması gerekiyor. Sa-dece üniversitelerimizde yangın mü-hendisliği bölümü açmak da yeterli değil; bu bölümlere araç, gereç, mal-zeme temini ve uygulama konularında

destek verilmesi de gerekli. Bu des-teği sağlayabilecek devlet kurumları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör kuruluşları gibi kurum ve kuruluşların aktif olarak işbirliği halinde hareket etmeleri sağlanmalıdır.

Ülkemizde ön lisans seviyesinde itfaiyecilik eğitimi veriliyor fakat bö-lüm açan üniversiteler bu konularda deneyim ve tecrübe sahibi yeterli öğ-retmen, bölgenin gelişmişliği açısın-dan yeterli ve donanımlı araç-gereç ve çalışma ortamına sahip değiller. Dolayısıyla eğitim sahfasında, yan-gın konusunda uzmanlaşma ne yazık ki mümkün olmuyor. Üniversitelerin lisans bölümlerinde yangın mühen-disliği bölümünün açılması, bunun yüksek lisans ve doktora programla-rı ile desteklenmesi, ihtiyaç duyulan uzmanlaşmayı sağlayacaktır.

Mevcut ve yeni yapılan binalarda alınacak önlemler hayati öneme sahip

Yangın istatistiklerine baktığımız-da Ankara’da en çok elektrik kontağı sebebiyle yangın çıktığını söyleyebili-

riz. Bunu sigara/kibrit sebebiyle çıkan yangınlar izliyor. Araç ve baca yangın-ları da istatistiklerde yangın sebepleri arasında üst sıralarda yer alıyor.

Bilindiği gibi yüksek yapılar her ge-çen gün çoğalıyor; bu konuda adeta bir yarış hali var. Bu yarış beraberin-de yüksek yapılarla ilgili sorunları ve yüksek yapılarda yangın güvenliğini konusunun önemini de getiriyor. Yan-gın Yönetmeliği, bina yüksekliği 21.50 m’den, yapı yüksekliği 30.50 m’den fazla olan binaları yüksek bina ola-rak tanımlamıştır. Yeterli yangın ön-

lemleri alınmamış ise bu tip binalarda büyük can ve mal kayıpları meydana gelmektedir. Yüksek binalarda; bina-ya ulaşım, malzeme kullanımı, kaçış yolları, yangın merdivenleri, havalan-dırma damperleri, yangın algılama ve ihbar sistemi, yağmurlama (sprink), yangın dolabı ve hidrant gibi yangın söndürme sistemlerinin doğru kulla-nımı, yangına dayanaklı malzemelerin kullanılması yangın güvenliği açısın-dan son derece önemlidir. Bu nokta-da elbette yangın güvenliği alanında çalışanların gerekli eğitimi almış ol-maları da altı çizilmesi gereken hu-suslar arasında.

Mevcut binalarda ise durum biraz daha farklı. Özellikle önleyici sistem ve ürünlerin kullanımı gerekli. Mevcut binalarda; yangın riskini minimize et-mek için alınacak önlemleri ise şöyle sıralayabiliriz: Binada yanıcı ve parla-yıcı maddelerin bulunmaması, otoma-tik ihbar sistemi ve otomatik söndür-me sistemi yapılması, yangına daya-nıklı ve yanmaz yapı malzemelerinin kullanılması, binalarda yangın önleyici veya geciktirici özel boyalar kullanıl-ması. Bir de şayet tarihi bir bina ise,

yangının çıkma olasılığını azaltmak ve yangının genişlemesini önlemek için binanın yapısal özelliğini bozmadan mümkünse binayı yangın bölmeleri-ne ayırmak gibi bir önlem alınabilir.

Yangın sigortası ile ilgili vergiler direkt olarak itfaiyelere aktarılmalı

Belediye Sınırları ve mücavir alan-lar içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yapılan yangın sigortaları dolayısıyla alınan primler, yangın si-gortası vergisine tabidir (2464 sayı-lı kanun md.40). Yangın sigortası ile ilgili vergiler (% 10) direkt olarak it-faiyelere aktarılmış olsa, itfaiyelerin gelişmeleri yenilenmeleri araç gereç malzeme teminleri açısında daha uy-gun olur; belediye bütçesine itfaiye giderleri konusunda da katkısı olur.

Ankara İtfaiye Dairesi Başkanı Uğur Olgun Kimdir?

29 Mayıs 1977 tarihinde Anka-ra’da doğdu. Anadolu Üniversite-si Ön Lisans İş Sağlığı ve Güven-liği, Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Kamu Yönetimi ve Türk Hava Kurumu Üniversitesi Yüksek Lisans Sosyal Bilimler İşletme bö-lümlerinden mezun oldu.

Olgun, İtfaiye Dairesi Başkanlı-ğı’nda 2001 yılında göreve baş-ladı. İtfaiye Dairesi Başkanlığı’n-da sırasıyla Satın Alma Amirli-ği, İdari İşler Koordinatör Amirli-ği görevlerini yürüttükten sonra, 2015 yılında İdari İşler Şube Mü-dürlüğü görevine getirildi. Olgun, 24.07.2018 tarihinde İtfaiye Da-iresi Başkanlığı görevine atandı. Evli ve dört çocuk babasıdır.

“Üniversitelerin lisans bölümlerinde yangın mühendisliği bölümünün açılması, bunun yüksek lisans ve doktora programları ile desteklenmesi,

ihtiyaç duyulan uzmanlaşmayı sağlayacaktır.”


ETKİNLİKLER TAKVİMİ

2019

16 Mart TÜYAK İSTANBUL İŞ GÜVENLİĞİ VE YANGIN MEVZUATI EĞİTİMİ Hilton Kozyatağı Otel, İstanbul, Türkiye http://www.tuyak.org.tr/

18-21 Mart CRISIS & RISK MANAGEMENT SUMMIT 2019 Kuveyt https://crisisandriskmanagement.iqpc.ae/

19-22 Mart SECURIKA MOSCOW 2019 Moskova, Rusya http://www.securika-moscow.ru/

23-26 Mart WILDLAND URBAN INTERFACE PRE-CONFERENCE Reno NV, ABD https://www.iafc.org/events/wui

26-28 Mart WILDLAND URBAN INTERFACE PRE-CONFERENCE Reno NV, ABD https://www.iafc.org/events/wui

27 Mart FIRE SPRINKLER INTERNATIONAL CONFERENCE Madrid, İspanya http://firesprinklerinternational.com/

1-3 Nisan AFTER THE FLAMES WORKSHOP & CONFERENCE Colorado, ABD http://aftertheflames.com/

9-11 Nisan THE FIRE SAFETY EVENT Birmingham, İngiltere https://www.firesafetyevents.com/event

11 Nisan IWMA WATER MIST SEMINAR ITALY Milano, İtalya https://en.xing-events.com/VBTMEZD.html

11-12 Nisan INNOVATION IN TUNNELS 2019 Amsterdam, Hollanda https://www.tunnelsconference.com/

11-14 Nisan 5. SECURITEX EURASIA 2019 Ankara, Türkiye http://securitexeurasia.com.tr/

11-16 Nisan INTERSEC SAUDI ARABIA 2019 Cidde, Suudi Arabistan https://www.intersec-ksa.com

16-17 Nisan SECUREX WEST AFRICA 2019 Lagos, Nijerya https://www.securexwestafrica.com/

17-20 Nisan TESKON SODEX İzmir, Türkiye http://www.teskonsodex.com/

24-26 Nisan SECURIKA KAZAKHSTAN 2019 Almatı, Kazakistan https://securika-almaty.kz/en/

26 Nisan YANGIN GÜVENLİĞİ SEMİNERİ YTÜ Oditoryumu- İstanbul http://bit.ly/TUYAKYTU

25 – 27 Nisan SECUTECH INDIA 2019 Mumbai, Hindistan http://secutechexpo.com/

27 Nisan TÜYAK YANGIN RİSK ANALİZİ VE SİGORTA EĞİTİMİ Hilton Kozyatağı Otel, İstanbul, Türkiye http://www.tuyak.org.tr/

29 Nisan-3 Mayıs 6th INTERNATIONAL FIRE BEHAVIOR & FUELS CONFERENCE New Mexico, Meksika http://albuquerque.firebehaviorandfuelsconference.com/

8-10 Mayıs SECUTECH TAIPEI 2019 Taipei, Tayvan https://secutech.tw.messefrankfurt.com/taipei/en.html

14-16 Mayıs SECUREX SOUTH AFRICA 2019 Johannesburg, Güney Afrika Cumhuriyeti https://www.securex.co.za/

21-23 Mayıs EXPOSEC INTERNATIONAL SECURITY FAIR Sao Paulo, Brezilya http://exposec.tmp.br/16/en/

29-31 Mayıs IFSEC PHILIPPINES 2019 Manila, Filipinler https://www.ifsec.events/philippines/

11-13 Haziran 3RD SKYSCRAPERS ASIA SUMMIT 2019 Singapur http://www.equip-global.com/skyscrapers-asia-summit

17-20 Haziran NFPA CONFERENCE & EXPO San Antonio Texas, ABD https://www.nfpa.org/conference/

17-19 Haziran CHINA (GUANGZHOU) INTERNATIONAL FIRE EXHIBITION (CFE) Guangzhou, Çin Halk Cumhuriyeti http://gz.cfe.cn.com/index.php?siteid=2

18-20 Haziran FIREX INTERNATIONAL 2019 Londra, İngiltere https://www.firex.co.uk/

18-20 Haziran IFSEC INTERNATIONAL Londra, İngiltere https://www.ifsec.events/international/

25-27 Haziran FIRE & SAFETY INDIA 2019 Mumbai, Hindistan https://firesafetyexpo.in/

1-3 Temmuz INTERFLAM 2019 CONFERENCE Londra, İngiltere http://www.intersciencecomms.co.uk/

17-19 Temmuz INDO FIREX EXPO & FORUM 2019 Cakarta, Endonezya https://www.indofirex.com/

7-10 Ağustos FIRE-RESCUE INTERNATIONAL CONFERENCE & EXPO Atlanta, ABD https://www.iafc.org/events/fri

14-16 Ağustos SECUTECH VIETNAM 2019 Ho Chi Minh City, Vietnam https://secutechvietnam.tw.messefrankfurt.com

10-13 Eylül SICHERHEIT 2019 Zürih, İsviçre https://www.sicherheit-messe.ch/

10-12 Eylül FIRE PROTECTION AND SAFETY IN TUNNELS Oslo, Norveç http://www.arena-international.com/fpst

24-26 Eylül SECUREXPO EAST AFRICA 2019 Nairobi, Kenya https://www.securexpoeastafrica.com/register-for-2019

2-4 Ekim SAFETY & SECURITY ASIA 2019 Singapur https://www.safetysecurityasia.com.sg/

2-10 Ekim ISK SODEX İstanbul, Türkiye http://www.sodex.com.tr/tr

17-20 Ekim ISAF 2019 SECURITY & SAFETY EXHIBITION 17-20 Ekim https://www.isaffuari.com/

21-23 Ekim OFSEC - OMAN FIRE SAFETY & SECURITY EXPO Muscat Umman http://muscat-expo.com/ofsec/

22-25 Ekim SECURIKA CASPIAN Bakü, Azerbaycan https://securika.az/

18-22 Kasım 8th INTERNATIONAL FIRE ECOLOGY AND MANAGEMENT CONGRESS Arizona, ABD http://afefirecongress.org/

20-22 Kasım ALL OVER IP EXPO RUSSIA Moskova, Rusya https://www.all-over-ip.ru

20-22 Kasım INFOSECURITY RUSSIA Moskova, Rusya https://www.infosecurityrussia.ru/en/isr-2019

20-22 Kasım SECURIKA CENTRAL ASIA 2019 Taşkent Özbekistan http://www.securika.uz/

23-24 Ekim INTERNATIONAL WATER MIST CONFERENCE Berlin, Almanya https://iwma.net/

2-4 Aralık ALGERIA FIRE SAFETY & SECURITY EXPO 2019 Cezayir http://new-fields.com/8th-afss-expo

4-5 Aralık 2019 TÜYAK ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE YANGIN GÜVENLİĞİ VE YENİ TEKNOLOJİLER İstanbul, Türkiye http://www.tuyak2019.com/

19-21 Aralık IFSEC INDIA Yeni Delhi, Hindistan https://www.ifsec.events/india/

20208-11 Ocak ISEC-ANAYURT GÜVENLİĞİ, İÇ GÜVENLİK EKİPMANLARI VE TEKNOLOJİLERİ FUARI İstanbul, Türkiye http://cnrguvenlikfuari.com/25-28 Şubat SICUR INTERNATIONAL SECURITY, SAFETY AND FIRE EXHIBITION Madrid, İspanya http://www.ifema.es/sicur_06/

17-19 Mart INTERNATIONAL EXHIBITION FOR NATIONAL SECURITY & RESILIENCE - ISNR Abu Dabi, BAE https://www.isnrabudhabi.com/

27-29 Mayıs SEGURITEC PERU 2020 Lima, Peru http://www.thaiscorp.com/seguritec/

15-20 Haziran INTERSCHUTZ 2020 TRADE FAIR Hanover, Almanya https://www.interschutz.de/en/exhibition/facts-figures/

22-25 Eylül SECURITY ESSEN Essen, Almanya https://www.security-essen.de/impetus_provider/

www.tuyak2019.com

Konular

Yangınlarda Can Güvenliği

Yangın Risk Yönetimi

Sigorta ve Yangın Önlemleri

Binalardan İnsan Tahliyesi

Otomatik Söndürme Sistemleri ve Malzemeleri

Yangın Algılama ve Uyarı Sistemleri

Yangın Durdurucu ve Geciktirici Malzemeler

Bina Kontrol Sistemleri ve Yangın Otomasyonu

Yangın Yönetmelikleri ve Standartları

Endüstriyel Tesislerde Güvenlik

İtfaiye, İtfaiyeci ve Gönüllü Ekipler

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği

Yangın Güvenliğinde Mimari Tasarım

Tehlikeli Maddeler ve Depolanması

Yangın Pompaları ve Yangın Hidrantları

Duman Kontrol Sistemleri

Kişisel Koruyucular ve Kurtarma Malzemeleri

Dijitalleşme ve Endüstri 4.0

ki yılda bir yapılan “Yangın ve Güvenlik Sempozyumu ve Sergisi”nin beşincisi 4-5 Aralık 2019 tarihlerinde İstanbul Lütfi Kırdar Kongre Merkezi Rumeli Sergi Salonu’nda yapılacaktır. Uluslararası Sempozyum, ulusal ve uluslararası kuruluşların

destekleri, yurtiçi / yurtdışı üniversite ve firma temsilcilerinin katkıları ile gerçekleştirilecektir.

SEMPOZYUMUN AMACISempozyum ve sergi; yangına, sabotaja, depreme, iş kazalarına, çevre risklerine karşı, algılayan, uyaran ve uygun çözüm sunan yeni cihaz ve sistemleri tanıtmak, günümüz teknolojisine uygun koruma ve önleme sistemlerindeki gelişmeleri ve yeni tasarım esaslarını açıklamak, problemleri tartışmak, yangın ve güvenlik sektörünün tüm paydaşlarını bir araya getirmek, ilgili yönetmelik ve standartlardaki gelişmeleri açıklamak amacıyla düzenlenmektedir. Uluslararası Sempozyumun ana teması “Yangında Can Güvenliği ve Risk Yönetimi” olacak ve bu konulara öncelik verilecektir.

Yangın ve güvenlik alanında bilimsel ve teknolojik gelişmelerin tartışılacağı, tasarımcı, uygulayıcı, araştırmacı ve işletmecilerin bir araya geldiği, teknolojik gelişmelerin tanıtılacağı ve yeni ürünlerin sergileneceği TÜYAK 2019 Sempozyumu sektörün büyük buluşma yeri olacaktır.

SERGİ KATILIMI VE SPONSORLUKSempozyumla eş zamanlı, sektör paydaşlarını bir araya getirmek amacıyla toplam 2000 m2 alana yayılan yangın ve güvenlik sergisi de düzenlenecektir. Ürün ve hizmetlerin tanıtılabileceği, yeniliklerin paylaşılabileceği, yangın sektörümüzün buluşma noktası olacak bu sergiye tüm sektör temsilcilerini davet ediyoruz.

İ

Bildirilerin Değerlendirilmesi ve Önemli Tarihler

Yazarlar ilk aşamada bildirilerin, konusunu ve yaklaşık 200 kelimelik özetini sunacaklardır. Bildiriler Türkçe veya İngilizce olarak hazırlanabilecektir. Bilim komitesi tarafından seçilen özetler hakemler tarafından değerlendirilecek ve uygun görülenlerin bildirileri istenecektir. Türkçe bildirilerin özeti İngilizce olacak, İngilizce bildirilerin Türkçe özeti hazırlanacaktır.

Sergi Yerleşim Planı

İLETİŞİM

TÜYAKwww.tuyak.org.trTel: 90 212 320 24 04Genel bilgi için: [email protected] için: [email protected]

Sempozyum ve Sergi Resmi Acentası

ETIX EVENTSwww.etix.com.trTel: 90 216 360 59 33Cansın KARASIKI – [email protected] YILMAZ – [email protected]

Bildiri özeti son gönderim tarihi 26 Nisan 2019

Özet son onay tarihi 17 Mayıs 2019

Bildirilerin son gönderim tarihi 06 Eylül 2019

Bildirilerin son onay tarihi 20 Eylül 2019

Hayvansal yağların yerine bitkisel yağların yemeklik yağ ola-rak kullanılması ile , kendiliğinden tutuşma sıcaklıkları daha dü-şük sıcaklıklara gerilemiştir. Bununla birlikte, kendiliğinden tu-tuşma meydana gelirse, tekrar tutuşmanın önlenebilmesi için soğutulması gereken kaynağın ısıl enerjisi çok daha büyüktür. Genel “gres” için kendiliğinden tutuşma sıcaklıklığı 400 °F (204

°C) civarında olabilirken, pişirme yağlarının kendiliğinden tu-tuşması, yağların karışımına bağlı olarak, 600 °F (316 °C) ile en yüksek 700 °F (371 °C) arasında gerçekleşir.

Buradaki zorluk, yangınları söndürmek ve yeniden tutuşmayı önlemek için aynı anda yakıt kaynaklarını soğutmaktır.

Bu makalede açıklanan sistemler, ticari pişirme alanlarını korumak için tasarlanmış otomatik, ön mühendislik hesapla-rı yapılmış, sabit yangın söndürme sistemleridir. Ticari pişirme alanları arasında, davlumbazlar, filtreler, bacalar, egzoz kanal-ları ve fanlar gibi ilişkili havalandırma cihazları ile ticari pişir-me cihazları da bulunmaktadır. Ticari mutfak yangın söndürme sistemleri restoranlarda, hastanelerde, bakım evlerinde, otel-lerde, okullarda, havaalanlarında ve yemek şirketlerinde kul-lanım için uygundur.

İlk Davlumbaz Temizleme ve Yangın Söndürme Sistemi1957’den 1965’e kadarki dönemde, yaratıcı bir girişimci, yağ

tutucu plakalar, yangın damperi, davlumbazın su veya buhar-la temizlenmesi ve su ile yangın söndürme dahil olmak üzere davlumbaz egzoz sistemi özellikleri için Amerikan patentlerini aldı. Patent aldığı sistemler arasında otomatik davlumbaz te-mizliği ve yangın damperinin termostatik olarak kontrolü ve

Ticari mutfaklarda yangın söndürme sistemleri; son 60 yılda, daha büyük miktarlarda yiyeceğin daha hızlı pişirilmesi için yük-sek güçlere sahip cihazların geliştirilmesi, özellikle hazır yemek sektöründeki talebe göre fritöz sayısının artırılması, lezzeti ar-tırmak için doğal gazın ve katı yakıtlı ızgaraların kullanılması ve restoran sayısının genel olarak artması sonucu gelişen zorluk-lara ayak uydurmak için önemli ölçüde ilerleme kaydetmiştir.

Bu zorluklara ek olarak, restoranların genişlemesi, özellikle daha küçük tesisler için, inşaatın düşük maliyetli olması için bas-kı oluşturmuştur. Kısılan maliyetler, özellikle cihazların, davlum-bazların,kanalların ve yanıcı elemanlara olan en düşük uzaklık gibi önlemlerin, bina ve yangın kurallarına uygun tasarlanma-sını etkiledi. Söndürme sistemlerinin uygun şekilde uygulan-ması ve bakımı da ayrıca bir maliyet olduğundan, bu etkenle-rin tümü ticari davlumbaz söndürme sistemlerinde son yarım yüzyılda önemli gelişmeler yaşanmasını tetiklemiştir.

Ticari Mutfak Yangınlarının Tanımlanması ve SöndürülmesiTicari mutfaklardaki yangınlar sıklıkla cihazların içinde veya

yakınında başlar. Dikkat çeken örnekler arasında, doğal gaz-lı veya katı yakıtlı ızgara alevlerinden tutuşma; aşırı kızartıl-mış yağın fritözlerde tutuşması; ve pişirme cihazlarının, dav-lumbazların ve egzoz kanalların içindeki ya da yakınındaki bi-rikmiş yağların tutuşması sayılabilir. Yangınlar, çalışmayan gü-venlik cihazları nedeniyle de olabilir.

Bill Griffin1 ve Mike Morgan2

1 Associate Member ASHRAE2 Associate Member ASHRAE

TİCARİ DAVLUMBAZ SÖNDÜRMEDE 60 YIL

TEKNİK BİLGİ


1957 - 1965 Su temizleme ve yangın söndürme ile davlumbaz için verilen patentler1959 İlk kuru kimyasal sistem1961 NFPA 96 ilk kez yayınlandı1962 Geliştirilmiş kuru kimyasal sistemler1964 İlk sıvı kimyasal sistem1969 Yakıt kesme sistemi getirildi1982 Sıvı kimyasal sistemlerin büyük zincirlere kabulü1992 UL Standart 300 yayınlandı1992 ve sonrasında sistemler UL 300’e göre tekrar test edildi1994 UL Standart 300, tüm yeni kurulumlarda onaylandı. 1998 Sıvı kimyasallar ve su ile geliştirilen hibrit sistemler2007 İlk elektronik kontrollü yangın söndürme ve davlumbaz temizleme sistemi

Şekil 1. Tipik ergir eleman bağlantı ve yuva takımı

sulu yangın söndürme sistemleri de bulunuyordu. Bu patent-ler davlumbaz ve egzoz kanalları içerisinde meydana gelen yağ yangınlarının zorluklarının anlaşılması için önemli açıklamalar içermekte olup sonradan meydana gelecek gelişmelere de yol gösterici olmuştur.

Ergir Eleman ile Yangın AlgılamaYangın algılama için ergir eleman kullanmanın uzun bir geç-

mişi vardır ve bu tür otomatik algılama hala yaygın olarak kul-lanılmaktadır. Kaynaklı bağlantıların yapımı, belli bir sıcaklık dayanımı bulunan metal alaşımı ile bir arada tutulan iki metal bağlantı içerir. Uygulamaların ihtiyaçlarına göre farklı aktivas-yon sıcaklığı bulunan alaşımlar mevcuttur. Aktivasyon sıcak-lığına ulaşıldığında, alaşımlar erir ve yuvalara bağlı gergin bir kablo sistemini harekete geçirir. Yandaki metinde ergir eleman ve alternatif algılama cihazlarının bir karşılaştırması verilmiştir.

Önceki Kuru Kimyasal SistemlerKuru kimyasal söndürme elemanları olan sistemler, çoğu de-

rin yağ fritözleri içeren hazır yemek restoranlarının hızlı bir şe-kilde genişlemesiyle 1950’lerin sonlarında geliştirilmiştir. Bu yangın söndürme sistemleri, 1962 yılında, büyük bir kimya ve ekipman imalat şirketinin ön mühendislik hesapları yapılmış ilk otomatik sistemini piyasaya sürmesi ile popüler olmuştur. Bu sistem, mutfak davlumbazı içerisine yerleştirilmiş olan bir veya iki adet ergir eleman bulundurmaktadır. Bağlantılar ayrıl-dığında, 3/8 inç (9,5 mm) çapında galvanizli boru içindeki çe-lik uçak kablosu, serbest bırakma mekanizmasını tetiklemek için yay tarafından çekilerek kimyasal silindirin dışına monte edilmiş bir gaz tüpünü deler. Kuru kimyasal söndürme elema-nı daha sonra bu amaç için tasarlanan püskürtme nozüllerına boruların içinden akar. Bu sistemler tipik olarak sadece dav-lumbaz ve kanallarını korumak için kurulmuştur.

Bu erken teknolojinin sınırlamaları, serbest bırakma meka-nizmasının, gaz kartuşunun ve kimyasal silindirin açık bir şekil-de konumlandırılmasını içeriyordu. Ayrıca, çekilen kablo siste-mi, serbest bırakma mekanizmasının aktif hale getirildiği bir T formundaki birleşim noktasına paralel bağlanmış iki dedektör düzeneğiyle sınırlandırılmıştır.

Geliştirilmiş Kuru Kimyasal Sistemlerİlk gelişme ve kuru kimyasal sistemlerin kabulünün artmasın-

dan kısa bir süre sonra, kablo borusu olarak ucuz elektrik bo-rusu kullanımı ve boru dönüşlerinde olası kablo kirliliğini mi-nimize etmek için makara dirseklerinin geliştirilmesi dahil iyi-leştirmeler yapıldı. Ek olarak, yay, detektör alanından taşına-rak gaz ve tüplerin olduğu mahale getirildi. Bu düzenlemeyle, kablolar sürekli gerilmeye maruz kalıyordu ve çoklu dedektör-ler seri olarak bağlanabiliyordu. Önemli ölçüde, cihazlar için koruma eklendi.

Bir başka gelişme, kuru kimyasal silindiri, gaz tüpünü ve ba-sınç ayarlı salma tertibatını tutmak için sızdırmaz metal dolap-ların geliştirilmesiydi. Kabin yalnızca yetkili bir teknisyen tara-

fından periyodik bakım sırasında kapatılır ve erişilebilir olma-lıydı. Dolaplar, duvarlara, egzoz davlumbazlarının kenarlarına veya ayrıca manuel çekme istasyonları için konumlar sağlayan özel cihaz dolaplarının içine monte edildi. Bir noktada, yakıt kesme işlemlerini çalıştırmak ve yangınlar sırasında egzoz fan-larını kontrol etmek ve sistemleri serbest bırakmak için elekt-rik kontakları eklendi.

Fritözlerde Yeniden Tutuşma Sorunu1970’lerin sonunda, hızla büyüyen hazır yemek restoran zin-

ciri, fritözlerde ara sıra çıkan yangınların genellikle başlangıçta söndüğünü, ancak kısa sürede tekrarladığı fark edildi. Gaz silin-diri ve kuru kimyasal silindir boşaltıldıktan sonra başka bir sön-dürme sistemi olmadığından, yeniden tutuşan pişirme yağı yan-gınlarının söndürülmesi zor olmuştur. Çoğu zaman, fritözler it-faiyeciler tarafından sönene kadar şiddetli bir şekilde yandı ve bu da yapılara zarar verdiği gibi iş kesintilerine de neden oldu.

Yangınlar yakıta, ısıya, oksijene ve sürekli bir kimyasal re-aksiyona ihtiyaç duyar. Bir yangını söndürmek, bu elemanlar-dan bir veya daha fazlasının çıkarılmasına bağlıdır. Kuru kim-yasal sistemlerle, yangınları söndürmek için başlangıçta oksi-jen uzaklaştırılmıştır, ancak üretimi devam eden yağ buharının yeniden tutuşmasını engelleyecek ölçüde soğutma yapılama-mıştır. Yanan pişirme yağının kaynaması ve türbülansın şidde-

Yangın Söndürme Sistemi Gelişimi


TEKNİK BİLGİ

ti çoğu zaman kuru kimyasalın “bariyer”inin (oluşturduğu ör-tünün) bozulmasına neden olmuştur. Ayrıca, söndürme siste-minin otomatik yakıt kesmesi düzgün çalışmıyorsa veya siste-min bir parçası değilse, pişirme cihazlarından gelen ısı yangı-nı desteklemeye devam eder. Kuru kimyasal sistemler, özellik-le yanlışlıkla meydana gelen aktivasyonlardan kaynaklanan te-mizleme problemleri için de elverişsizdir.

İlk Üretilen Sıvı Kimyasal Sistemlerİki şirket 1960’ların ortalarında ticari mutfaklar için ilk sıvı

kimyasal sistemlerini piyasaya sürdü. Bu gelişme, kısmen ABD Donanması’nın gemi mutfaklarındaki yangınlarla ilgili endişe-siyle desteklendi. CO2 veya kuru kimyasal sistemler, yalnızca ye-niden yapılanma ve temizleme sorunları için değil, aynı zaman-da özellikle denizaltılardaki gemi ortamlarını kirletme riski için de sorunlu olmuştur. Bir sprinkler şirketi, sisleme nozülu bulu-nan ilk sıvı kimyasal sistemlerden biri ile öncülük etti. Bu, bir-den fazla sıvı kimyasal silindir içeren ilk sistemdi.

Sıvı Kimyasal Sistemlerin GenişlemesiSıvı kimyasal sistemler, 1980’lerin başlarında, büyük bir üre-

ticinin sisteminin daha önce bahsedilen hazır yemek zinciri ta-

rafından yeni bir restoran yapımı için uygulandıktan sonra yay-gın bir kabul gördü. Sıvı kimyasal sistemler, boru tipi, ebadı ve nozüllerındaki farklılıklar dışında kuru kimyasal sistemlere me-kanik olarak benzerdir. Daha büyük tehlike kapsamı için ilave tüpler eklenebilir ve alarmlar ve uyarı lambaları gibi isteğe bağ-lı aksesuarlar eklenebilir.

Sıvı kimyasal söndürme elemanları, sabunlaştırmayı artıran bir alkali katı film tabakası oluşturmak üzere diğer katkı mad-deleri ile su içinde potasyum karbonat, potasyum asetat ve po-tasyum sitrat kombinasyonun tescilli karışımlarıdır. Bu, güçlü bir alkali ile ısının yandığı, yakıtın sıcaklığını yeniden tutuşma sıcaklığının altına düşürür ve yağ ile reaksiyona girerek sabun-lu bir köpükleşme sağlar. Bu ürünü kullanan restoran zincirin-den bir mühendis, restoranlarında kullanacakları fritöz örnek-lerinde yapılan test yangınları sırasında tatmin edici perfor-mansı doğrulamak için, sıvı kimyasal sistem üreticisiyle çalı-şarak geliştirmiştir.

UL 300 Standardının EtkisiUL Standardı 300, 1992’de yayınlandı ve 1994’te yürürlüğe gir-

di. Standart, önceden mühendisliği yapılmış yangın söndürme sistemlerinin pişirme ekipmanları ile yapılan yangın testlerini kapsar. Diğer revize edilmiş gereklilikler arasında, fritözün ye-niden tutuşması, fritöz yangınları için daha sıkı testlerin yapıl-masını teşvik etti ve daha yüksek otomatik tutuşma sıcaklıkla-rına sahip hayvansal yağlardan bitkisel yağlara geçişi onayladı.

Test ön koşullarını iyileştirmek için aşağıdakiler de dahil ol-mak üzere çeşitli revizyonlar yapıldı:• Test cihazı - fabrikada hazırlanmış fritözü taklit eden bir tava

yerine gerçek bir fritözün, ısıtma soğutma oranlarına sahip ticari fritöz ile değiştirilmesi;

• Yeniden tutuşmayı test etmek için ön yanmanın bir dakika-dan iki dakikaya yükseltilmesi;

• Yakıt açıkken ve yakıt kapalı iken fritözün durumunun revi-ze edilmesi;

• Yemeklik yağın tutuşması için gerekli minimum sıcaklığın 685 °F (363 °C) revize edilmesi.

Genel Test için gerekli değişiklikler dahil:• Cihazdaki alevler, söndürme maddesinin tamamen boşaltıl-

masından sonra tamamen söndürülmelidir;• Derin yağ fritözleri, voklar ve ocaklar için sistem, gresin veya

yemeklik yağın 20 dakika boyunca yeniden tutuşmamasına veya gresin veya yemeklik yağın sıcaklığının en az 60 °F (15

°C) altına düşmesine bakılmalıdır, bunlardan hangisi daha uzunsa o kabul edilmelidir.

• Derin yağ fritözleri, voklar ve ocaklar dışındaki tüm cihaz-lar için, sistem beş dakika boyunca yeniden tutuşmaya izin vermemelidir.Tüm UL onaylı yangın söndürme sistemlerinin UL 300’e göre

tekrar test edilmesi istenmiştir. Kuru kimyasal sistemler, UL 300 ile uyumlu değildir ve tüm sıvı kimyasal sistemler, UL 300 Stan-dartını karşılamak için modifikasyonlar gerektirmiştir.

Ergir Eleman BağlantıHer bir egzoz kanalı açıklığının içine ve NFPA 17A’ya göre korunan her pişirme cihazının üzerine bir sigortalı bağlantı düzeneği monte edilmiştir. Bir yangın sırasında bağlantıla-rın eriyerek, ayırma düzeneğini aktive eder, gergin bir şekil-de bulunan kablonun ayrılmasını, ve gevşemesini sağlar.

Doğrusal Ergir Eleman BağlantılarBirden fazla ergir eleman bağlantı, tehlike bölgesinin tüm uzunluğu boyunca sabit aralıklarla seri olarak kablolanır. Her kanal açıklığında da ergir eleman olmalıdır. Herhan-gi bir cihazın ergir elemanı sistemi harekete geçirebilir.

Pnömatik TüpBasınçlı pnömatik tüp tehlike bölgesi boyunca uzanır. Bir yangından gelen ısı, boruyu deforme etmekte veya erit-mekte, sistemi harekete geçiren bir basınç şalteri tarafın-dan algılanan basıncı azaltmaktadır.

Elektronik Yangın DedektörleriOnaylı elektronik sıcaklık sensörleri her bir egzoz kanalı açıklığına ve isteğe bağlı olarak diğer konumlara monte edilir. Çeşitli sıcaklık ayarları mevcuttur ve bazı sensör ürünleri ayrıca sıcaklık artış oranına bağlı olarak yangın söndürmeyi de etkinleştirir.

Yangın Algılama Cihazları


TEKNİK BİLGİ

Hibrit Sistemler: Sıvı Kimyasal ve SuHibrit sistemler, baskılayıcı borular, nozüller, koruma kapağı,

dedektörler, gaz kartuşları, ajan tüpleri, kablo, borular ve kas-nak dirsekleri bakımından sıvı kimyasal sistemlere çok benzer. Fark, tüp vanasının, sıvı kimyasalın önce tehlike alanına boşal-masına izin verecek şekilde değiştirilmesi ve daha sonra vana, otomatik olarak içme suyunun, ajan boruları ve nozülleri için-den akmasına izin vermesidir. Su, tesisin içme suyu tedariki veya sürekli bir su temini sağlamak için kilitlenebilir (açık) bir valf ile isteğe bağlı bir su tankı aracılığıyla sağlanır. Aksesuar-lar, yalnızca sıvı kimyasal sistemlerle aynıdır.

Bu sistemlerin tanıtılmasıyla bir şekilde çakışan, üst üste ge-len boru ve nozül tasarımları, geleneksel cihaza özgü boru ve nozül tasarımlarına alternatif olarak tanıtıldı. Aletler daha son-ra hareketli borulara ve nozüllere ihtiyaç duyulmaksızın, teh-like bölgesi altında değiştirilebilir veya yeniden düzenlenebi-lir. Yerel yönetmelik gerekliliklerine bağlı olarak, dik ızgaralar,

“salamander” aşırı pişmiş piliçler ve zincir piliçleri gibi cihazlar için özel boru ve nozül koruması gerekebilir, çünkü bu cihaz-lar genellikle sıvı kimyasalların aşağı doğru akmasına izin ver-mek için üstten açılmaz.

Elektronik Olarak Aktive Edilen Yangın Söndürme ve Baca Temizleme Sistemi

En yeni yangın söndürme sistemi, daha önceki sistemlerden edinilen deneyimden kayda değer gelişmelere dayanmaktadır. Bu sistemler, elektronik yangın algılama ve mikrobilgisayar kont-rollerini, cihaz, baca, davlumbaz ve daha düşük kanal yangın söndürme işlemini gerçekleştirmek için kullanılır.

Yangın algılandığında, üst üste binen kaplama ile baca, ka-nal ve cihaz nozüllerı arasında önceden belirlenmiş bir süre bo-yunca sınırsız soğuk içme suyu püskürtülür. Suyun yüzeyindeki gerilimi azaltmak için sürekli olarak deterjan bazlı yüzey aktif madde enjekte edilir, bu da yanan yakıtı daha hızlı bir şekilde kaplamasını ve tekrar tutuşmayı önlemek için soğutma özellik-lerini artırmasını sağlar.

Bu sistemlerdeki önemli bir gelişme, her ikisinin de akti-vasyonunu tetikleyebilecek hem sıcaklığı hem de sıcaklık ar-tış hızını algılamak için UL’de listelenen elektronik yangın de-

dektörlerinin kullanılmasıdır. Standart sıcaklık ayarı 360 °F’dir (182 °C) ve diğer sıcaklıklar mevcuttur. Her kanal açıklığına bir sensör yerleştirilir ve isteğe bağlı sensörler, egzoz fanı girişleri gibi başka yerlere de yerleştirilebilir. Manuel aktivasyon cihaz-ları elektrikle çalışır, böylece kablolar, kablo boruları ve maka-ra dirsekleri ortadan kalkar.

Bir başka gelişme, örneğin, detektörler, su vanaları, güç kay-nağı, pil yedekleme ve yüzey aktif madde tankı seviyesi dahil tüm sistem bileşenlerini ve devrelerini kontrol etmek ve izle-mek için mikrobilgisayarların kullanılmasıdır. Sistemde bir hata tespit edilirse, sesli bir alarm çalar, ilgili bir ışık bir hata kodunu yanıp söner ve sistem belirli hatayı belirtmek için metin mesaj-ları gönderebilir. Uzaktan yönetim, bina yönetim sistemlerinde olduğu gibi mevcuttur. Kontroller, bacanın bir ucunda veya ya-kındaki bir duvara yardımcı bir kabinde bulunur.

Yangınları önlemeye yardımcı olmak için elektronik olarak kontrol edilen sistemler ayrıca pişirme döngüsünün sonunda otomatik davlumbaz temizliği de sağlar. Baca plenumuna sı-cak su püskürtülür ve baca ve kanal yangın söndürme için kul-lanılan aynı boru ve nozüller aracılığıyla alt kanaldan geçirilir ve temizlemeye yardımcı olmak için yüzey aktif madde aralık-lı olarak enjekte edilir.

Bir batarya yedek güç kaynağı, manuel etkinleştirme dev-releri ve gaz ve elektrik kesmelerinin çalışması dahil tüm sis-tem fonksiyonlarını korur. Sistemler UL Standartı 300 ve ULC / ORD-C1254.6-1995’te listelenmiştir ve NFPA standartları 17A ve 96’nın gereksinimlerini karşılamaktadır. Kontroller tipik olarak UL Standartı 864’te listelenmiştir.

Şekil 2. Sıvı kimyasal sistem serbest bırakma montaj kabini ve ajan tüpü

Şekil 3: Cihaza özel boru ve nozül tasarımı

Şekil 4: Örtüşen boru ve nozül tasarımı


TEKNİK BİLGİ

TeşekkürBu makaledeki tarihsel detayların peşinde, Amerex Corpora-

tion’daki endüstri gazileri Jim Murphy; Bill Nipper, danışman; Eski adı McDonald’s Corporation’da Joe Knapp; Don Stewart, danışman; ve Doug Horton, danışman.

Kaynaklar1. U.S. Patent Office. Patents 2,813,477, 3,055,285, and

3,207,058.

Genel KaynaklarAckland, Phillip. 2012. A Guide for Commercial Kitchen Fires.

Phillip Ackland Holdings Ltd, Summerland, BC, Canada. Ansul Incorporated. 1997. “Restaurant Fire Suppression Sys-

tems.” Form No. F-8879-6, Marinette, Wis. Fire Equipment Distributors of Texas. “What is a Ul-300 Comp-

liance System?” FEDOT Newsletter, 12(2). Fire Equipment Manufacturers Association. “Frequently Asked

Questions on UL 300 Systems and Class K Extinguishers.” www. femalifesafety.org/docs/2926-FAQ-UL300&K.pdf.

Flynn, Jennifer. 2007. “U.S. Structure Fires in Eating and Drin-king Establishment. “National Fire Protection Association, Fire Analysis and Research Division.

U.S. Department of Homeland Security. “Restaurant Fires.” 2004. Federal Emergency Management Agency, U.S. Fire Ad-ministration, National Fire Data Center, Topical Fire Resear-ch Series, 4(3).

U.S. Department of Homeland Security. 2011. “Restaurant Bu-ilding Fires.” U.S. Fire Administration, National Fire Data Center, Topical Fire Report Series, 12(1).

Şekil 5: Kabin içindeki elektronik yangın söndürme sistemi bileşenleri.

Eyaletler, ilçeler, şehirler ve diğer yargı bölgeleri tarafından benimsenen ticari mutfak yangın söndürme sistemleri için birden fazla standart ve model kodu geçerlidir. Aşağıdaki lis-tede, ABD’deki sistem gereksinimleriyle ilgili temel standart-lar ve model kodları verilmiştir. Benzer kodlar ve standartlar Kanada ve diğer ülkelerde geçerlidir.

NFPA 17A: Sıvı Kimyasal Söndürme Sistemleri için Standart. Önceden tasarlanmış Sıvı kimyasal yangın söndürme sistem-lerinin tasarım, kurulum, işletme, test ve bakımını kapsar.

NFPA 96: Ticari Pişirme İşlemlerinde Havalandırma Kontro-lü ve Yangından Korunma Standartı. Ticari pişirme alanında yangından korunma için birçok ülkede standart olarak ka-bul edilebilecek standartta.

Uluslararası Mekanik Kod (IMC): Ticari mutfak egzoz kana-lı ve davlumbaz sistemi tasarımı ve performansı, yangın sön-dürme sistemleri ve yanıcılara açıklık gerekliliklerini içerir.

UL Standartı 33: Yangından Korunma Hizmetinde Isıya Du-yarlı Bağlantılar için Standart. Çeşitli tasarım faktörlerine göre sınıflandırılmış, yangından korunma hizmeti için kulla-nılan ısıya duyarlı bağlantıları kapsar.

UL Standartı 300: Ticari Pişirme Cihazlarının Korunması İçin Yangın Söndürme Sistemlerinin Yangın Testi. Üçüncü Baskı, Mayıs 2005 güncel. Yukarıdaki tanımlayıcı bölüme bakınız.

UL Standartı 710: Ticari Pişirme Ekipmanları için Egzoz Davlumbazları. Yangınların listelenen davlumbazlarda bu-lunduğunu doğrulamak için yanma testleri dahil olmak üze-re Tip I (duman ve gres) davlumbazların yapımını ve perfor-mansını kapsar.

UL Standartı 762: Restauran Egzoz Cihazları için Elektrikli Tavan Vantilatörleri. Anormal Flare Up Testi de dahil olmak üzere, restoran egzoz cihazları için çeşitli fan tipleri için ge-reklilikler.

UL Standart 864: Yangın Alarm Sistemleri İçin Kontrol Üni-teleri ve Aksesuarlar. Ticari yangın alarm sistemlerinin izlen-mesi, kontrolü ve işlevlerini gösteren cihazları kapsar.

UL Standartı 1046: Egzoz Kanalları İçin Yağ Filtreleri. Ka-put gresli filtrelerden sınırlı miktarda yangının girdiğini doğ-rulamak için test dahil olmak üzere yağ filtresi testleri için gereklilikler.

UL Standartı 1978: Gres Kanalları. Birkaç yangın testini de içeren, fabrikada üretilen gres kanallarını ve düşük boşluklara monte edilmesi amaçlanan gres kanalı düzeneklerini kapsar.

Düzgün Mekanik Kod (UMC): 2012 sürümü, ticari pişirme için yangın söndürme ile ilgili NFPA 96 gereksinimlerinin ço-ğunu yansıtır ve gösterir.

Kodlar ve Standartlar


TEKNİK BİLGİ

Yangın korunum sistemlerinde dünya liderinden eşsiz çözümler ve ürün yelpazesi...Tyco Yangından Korunum Ürünleri artık Johnson Controls çatısı altında. Kapsamlı yangın korunum sistemlerimiz ile hala bildiğiniz ve güvendiğiniz sektör lideriyiz. Onlarca yıllık tecrübe, küresel liderlik ve yenilikçi bina güvenliği çözümleriyle bilinen Johnson Controls ile gelecek, daha güvenli ve aydınlık olacaktır.

Yangın söndürme sistemleri hakkında en son bilgiler ve yenilikçi ürünler için http://www.johnsoncontrols.com internet adresinden veya +90 (0) 312 473 70 11 nolu telefondan bize ulaşın.

© 2019 Johnson Controls. All rights reserved.

92104 JC Turkish Fire Magazine Ad A4 v4.indd 1 20/02/2019 09:26

yangin gÜvenlİĞİ ve teknolojİlerİ dergİsİ · birleştirme teknikleri maina kironji 40...

Documents