tarqatma materialsamqxi.uz/attachments/article/579/5-mavzu tarqatma.pdf · kosinuslar teoremasi...
TRANSCRIPT
1
O„ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM
VAZIRLIGI
SAMARQAND QISHLOQ XO‟JALIK INSTITUTI
"OLIY MATEMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI" kafedrasi
"INFORMATIKA VA AT" fani
TARQATMA MATERIAL
Mavzu: AXBOROT JARAYONLARINI ALGORITMLASHLASH VA
DASTURLASH
Samarqand- 2016
2
Talabalar “Informatika va axborot texnologiyalari” fanidan amaliy mashg‟ulot
darslarida o‟zlariga berilgan tegishli variant bo‟yicha ushbu tarqatma material
oladilar va topshiriqni bajaradilar.
Tuzuvchilar:
A.Kudratov SamQXI “Oliy matematika va axborot
Texnologiyalari” kafedra o‟qituvchisi.
Taqrizchilar:
H.Akbarov SamQXI “Oliy matematika va axborot
texnologiyalari” kafedra katta o‟qituvchisi.
A.Qayumov TATU Samarqand filiali “Dasturiy injenering”
kafedra assistenti.
3
Mavzu: Axborot jarayonlarini algoritmlashlash va dasturlash
Ishning maqsadi
Dasturlash tillarida ishlash ko‟nikmalarini hosil qilish.
O‟quv savollari
1. Chiziqli hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
2. Tarmoqlanuvchi hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
3. Takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
4. Ish xaqini hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
5. Matrisalli hisoblashlarni algoritmlash va dasturlash
I.O‟quv materialining qisqacha mazmuni
1. Chiziqli hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
Masala1. To‟rtburchakning tonomlari a va b berilgan. Uning peremetri va
yuzini topish dasturi va blok sxemasi tuzilsin.
a) Blok sxemani tuzish
b) Masalani Pascal tilidagi dasturi:
Program chiziqli hisoblash;
Var a, b, p, s: integer;
Begin
Readln(a);
p:= 2*(a+b);
s:= a*b;
Writeln(‘p=’, p);
Writeln(‘S=’, s);
End.
1-rasm
P=2*(a+b)
4
c) Masalani Delphi tilidagi dasturi
Buning uchun bizga Label – 4 ta matn yozishga va natija chiqarishga, Edit – 2 ta:
berilgan to‟rtburchakning tomonlarini kiritishga, Button – 2 ta: natijani hisoblashga
va dasturdan chiqishga komponentalari kerak bo‟ladi.
Shuningdek, ushbu komponentalarning kerakli, mos (caption, font; text; caption)
xususiyatlarini o‟zgartirish mumkin.
Masalani bajarilishi:
1. Delphi dasturini ishga tushiramiz.
2. Bosh menyuning File | New | Application buyrugi yordamida yangi ilova
yaratamiz.
3. Form1 kuydagi elementlarni
joylashtiramiz: (2-rasm)
4. Label1 metkaning Caption xususiyati
kiymatlarini beramiz: “To‟rtburchak
peremetri va yuzini topish”
5. Label2, Label3 metkalarning Caption
xususiyatiga mos ravishda „a=„, „b=‟ larni
kuyamiz.
6. Label4 metkalarning Caption xususiyatiga
mos ravishda qiymat beramiz „NATIJA‟.
7. Edit1, Edit2 elementlarning Text
xususiyatlari kiymatiga bush satr urnatamiz.
8. Button1 va Button2 bugruk tugmalarining Caption xususiyatlariga mos ravishda
„Hisoblash‟ va ‟Chiqish‟ kiymatlar beramiz.
Ushbu o‟zgarishlardan so‟ng Form1
ilovasining ko‟rishishi qo‟yidagicha
o‟zgaradi. (3-rasm)
9. Forma (Form1)dagi tugmalar (Button1 va
Button2) ni ikki marta ketma-ket bosish
orqali kod redaktori (Unit1)ga o‟tiladi va
hisoblash va chiqish dastur kodi kerakli
holatda kursor turgan joyga yoziladi.
10. Masalaning Button1 (Hisoblash)
buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi
ilovasi (4-rasm)
11. Masalaning Button2 (Chiqish) buyruq
tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi (5-
rasm)
2-rasm
3-rasm
5
4-rasm 5-rasm
Qo‟yidagi berilgan vazifalarni blok sxemasi va dasturini tuzing (Delphi yoki
Paskal dasturida)
1-vazifa. Geron formulasi bo‟yicha uchburchakning yuzini hisoblash.
2-vazifa.. Uchburchaning ikki tomoni va ular orasidagi burchagi ma‟lum
bo‟lganda, uning yuzini hisoblash
3-vazifa. Kosinuslar teoremasi uchun.
4-vazifa. Viyet teoremasi uchun.
5-vazifa. Asosi to‟g‟ri to‟rtburchakdan iborat kesik piramidaning yon sirti, to‟la
sirti va hajmini hisoblash uchun.
6-vazifa. Asosi to‟g‟ri to‟rtburchakdan iborat prizmaning yon sirti, to‟la sirti va
hajmini hisoblash uchun.
7-vazifa. Asosi to‟g‟ri to‟rtburchakdan iborat piramidaning yon sirti, to‟la sirti
va hajmini hisoblash uchun.
8-vazifa. Asosi to‟g‟ri to‟rtburchakdan iborat kesik piramidaning yon sirti, to‟la
sirti va hajmini hisoblash uchun.
9-vazifa. Asosi rombdan iborat prizmaning yon sirti, to‟la sirti va hajmini
hisoblash uchun.
10-vazifa. Asosi rombdan iborat piramidaning yon sirti, to‟la sirti va hajmini
hisoblash uchun.
procedure
TForm1.Button1Click(Sender:
TObject);
var a,b,p,s:real;
begin
a:=strtofloat(edit1.Text);
b:=strtofloat(edit2.Text);
p:=(a+b)*2;
s:=a*b;
label4.caption:='p='+floattostr(p)
+#13+'s='+floattostr(s);
end;
procedure
TForm1.Button2Click(Sender:
TObject);
begin
form1.Close
end;
6
2. Tarmoqlanuvchi hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
Masala2. Uchta a, b va c haqiqiy sonlar berilgan. Ulardan kattasini topish dasturi
tuzilsin.
a) Blok sxemani tuzish
b) Masalani Pascal tilidagi dasturi
Program Tarmoqlanuvchi;
var a,b,c,max:real;
begin
read(a,b,c);
if a>b then
max:=a
else
if b>c then
max:=b
else
if c>a then
max:=c
else
max:=a;
writeln('max=',max);
end.
6-rasm
7
c) Masalani Delphi tilidagi dasturi
Buning uchun bizga Label – 5 ta matn yozishga va natija chiqarishga, Edit – 3 ta:
berilgan to‟rtburchakning tomonlarini kiritishga, Button – 3 ta: natijani hisoblashga,
oynani tozalashga va dasturdan chiqishga komponentalari kerak bo‟ladi.
Shuningdek, ushbu komponentalarning kerakli, mos (caption, font; text; caption)
xususiyatlarini o‟zgartirish mumkin.
Masalani bajarilishi:
1. Delphi dasturini ishga tushiramiz.
2. Bosh menyuning File | New | Application
buyrugi yordamida yangi ilova yaratamiz.
3. Form1 kuydagi elementlarni joylashtiramiz:
(7-rasm)
4. Label1 metkaning Caption xususiyati
kiymatlarini beramiz: “Uchta a, b va c haqiqiy
sonlarning kattasini topish”
5. Label2, Label3, Label4 metkalarning
Caption xususiyatiga mos ravishda „a=„, „b=‟,
„c=‟ larni kuyamiz.
6. Label5 metkalarning Caption xususiyatiga
mos ravishda qiymat beramiz „NATIJA‟.
7. Edit1, Edit2 va Edit3 elementlarning Text xususiyatlari kiymatiga bush satr
urnatamiz.
8. Button1, Button2 va Button3 bugruk tugmalarining Caption xususiyatlariga mos
ravishda „Hisoblash ‟, „Tozalash‟ va ‟Chiqish‟ kiymatlar beramiz.
Ushbu o‟zgarishlardan so‟ng Form1 ilovasining ko‟rishishi qo‟yidagicha o‟zgaradi.
(8-rasm)
9. Forma (Form1)dagi tugmalar
(Button1, Button2 va Button3) ni ikki
marta ketma-ket bosish orqali kod
redaktori (Unit1)ga o‟tiladi va hisoblash
va chiqish dastur kodi kerakli holatda
kursor turgan joyga yoziladi.
10. Masalaning Button1 (Hisoblash)
buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi
ilovasi (9-rasm)
11. Masalaning Button2 (Tozalash)
buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi
ilovasi (10-rasm)
12. Masalaning Button3 (Chiqish) buyruq
tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi
(11-rasm)
7-rasm
8-rasm
8
Qo‟yidagi berilgan vazifalarni blok sxemasi va dasturini tuzing (Delphi yoki
Paskal dasturida)
1-vazifa. Butun son berilgan. Agar u musbat son bo‟lsa, 1 qo‟shilsin, aks holda son
o‟z holicha chop etilsin.
2-vazifa. x, y haqiqiy sonlar berilgan. min(x, y) ni topish dasturi tuzilsin.
3-vazifa. Butun son berilgan. Agar u musbat son bo‟lsa, 10 qo‟shilsin, aks holda 5
soni ayirilsin va natija chop etilsin.
4-vazifa. x, y, z haqiqiy sonlar berilgan. min(x, y, z) ni topish dasturi tuzilsin.
5-vazifa. Butun son berilgan. Agar u musbat son bo‟lsa 3 qo‟shilsin, manfiy son
bo‟lsa 7 soni ayirilsin, agar son 0 ga teng bo‟lsa 10 soniga almashtirilsin va natija
chop etilsin.
6-vazifa. x, y, z haqiqiy sonlar berilgan. max(x, y, z) ni topish dasturi tuzilsin.
7-vazifa. Uchta butun son berilgan. Bu sonlardan musbatlari soni topilsin va natija
chop etilsin.
8-vazifa. x, y, z haqiqiy sonlar berilgan. max(x+y, y+z, z+x) ni topish dasturi
tuzilsin.
9-vazifa. Beshta butun son berilgan. Bu sonlardan musbatlari va manfiylari soni
topilsin va natija chop etilsin.
10-vazifa. x, y, z haqiqiy sonlar berilgan. max(x+y+z , xyz) ni topish dasturi tuzilsin.
procedure
TForm1.Button1Click(Sender:
TObject);
var a,b,c,max:real;
begin
a:= strtofloat(edit1.Text);
b:= strtofloat(edit2.Text);
c:= strtofloat(edit3.Text);
if a>b then
max:=a
else
if b>c then
max:=b
else
if c>a then
max:=c
else
max:=a;
label5.Caption:='Natija'+#13+'max=
'+floattostr(max);
end;
procedure
TForm1.Button2Click(Sender:
TObject);
begin
form1.edit1.Text:='';
form1.edit2.Text:='';
form1.edit3.Text:='';
form1.label5.Caption:='NATIJA';
end;
procedure
TForm1.Button3Click(Sender:
TObject);
begin
form1.Close
end;
9-rasm
10-rasm
11-rasm
9
3. Takrorlanuvchi hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
Masala3.
5
1
3
1k l
lk
lk
eS
misolni hisoblash dasturi tuzilsin.
a) Blok sxemani tuzish b) Masalani Pascal tilidagi dasturi
1. Delphi dasturini ishga tushiramiz.
2. Bosh menyuning File | New | Application buyrugi
yordamida yangi ilova yaratamiz.
3. Form1 kuydagi elementlarni joylashtiramiz: (13-
rasm)
4. Imege1 metkaning Picture xususiyati kiymatdan
rasmni tanlaymiz
5. Label1 metkaning Caption xususiyati
kiymatlarini beramiz: “NATIJA”
6. Button1 va Button2 bugruk tugmalarining Caption
xususiyatlariga mos ravishda „Hisoblash‟ va
‟Chiqish‟ kiymatlar beramiz.
Ushbu o‟zgarishlardan so‟ng Form1 ilovasining
ko‟rishishi qo‟yidagicha o‟zgaradi. (14-rasm)
7. Forma (Form1)dagi tugmalar (Button1 va
Button2) ni ikki marta ketma-ket bosish orqali kod
redaktori (Unit1)ga o‟tiladi va hisoblash va chiqish
dastur kodi kerakli holatda kursor turgan joyga
yoziladi.
8. Masalaning Button1 (Hisoblash) buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi
(15-rasm)
9. Masalaning Button2 (Chiqish) buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi
(16-rasm)
program Tarmoqlanuvchi;
var s,s1:real;
l,k:integer;
begin
s:=0;
for k:=1 to 5 do
begin
s1:=0;
for l:=1 to 3 do
s1:=s1+exp(k-l)/(sqrt(k+l));
s:=s+s1;
end;
writeln('s=',s);
end.
12-rasm
13-rasm
14-rasm
10
Qo‟yidagi berilgan vazifalarni blok sxemasi va dasturini tuzing (Delphi yoki
Paskal dasturida)
1-vazifa. 3,ln8
4
7
41
i kki
i
aa
ak 6-vazifa.
6
1i i
ei i
2
)1( 2
2-vazifa. 10
22
4
3
t
t
ta
ae 7-vazifa.
10
0
2 )2cos(u
k uu
3-vazifa. 7
12
2
2
2
)1(log
i
i
i
i 8-vazifa.
8
2k3log
2cos
a
ka
k
k
4-vazifa. 9
32
3
2
ln3
r ra
rar 9-vazifa.
8
1
2
1 )sin(logk
k ka
5-vazifa. 9
2
cos3t
tatt 10-vazifa.
5
0
1arccosi
i ai
procedure
TForm1.Button1Click(Sender:
TObject);
var s,s1:real;
l,k:integer;
begin
s:=0;
for k:=1 to 5 do
begin
s1:=0;
for l:=1 to 3 do
s1:=s1+exp(k-l)/(sqrt(k+l));
s:=s+s1;
end;
edit1.Text:=floattostr(s);
end;
procedure
TForm1.Button2Click(Sender:
TObject);
begin
form1.Close;
end;edit1.Text:=floattostr(s);
end;
15-rasm
16-rasm
11
4. Ish xaqini hisoblash jarayonlarini algoritmlash va dasturlash
Masala4. Ish haqini hisoblash dasturi tuzilsin.
a) Blok sxemasi b) Masalani Paskal tilidagi dasturi
Izoh: X – eng kam ish haqi.
T – jami ish haqi.
Y – eng kam ish haqining besh barobari.
Z – eng kam ish haqining besh barobari.
D – Daromad solig‟i.
M – majburiy sug‟urta badali.
P – ShJBPH ga.
K – KUK ga.
Q – Qo‟lga olinadigan miqdor.
program oylik;
var x,y,z,t,m,p,k,d,q:real;
begin
read(x,t);
y:=x*5;
z:=x*10;
if y > t then
begin
d:=t*0.075;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
end
else
if (t > y) and (t < z) then
begin
d:=y*0.075+(t-y)*0.16;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
end;
begin
d:=z*0.16+(t-z)*0.22;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
end;
writeln('q=',q,' ', 'd=',d,'
','m=',m, ' ','p=',p,'
','k=',k);
end.
17-rasm
12
c) Masalani Delphi tilidagi dasturi
Buning uchun bizga Label – 4 ta matn yozishga va natija chiqarishga, Edit – 2 ta:
ko‟rsatkichlarni kiritishga, Button – 3 ta: natijani hisoblashga, oynani tozalashga va
dasturdan chiqishga komponentalari kerak bo‟ladi.
Shuningdek, ushbu komponentalarning kerakli, mos (caption, font; text; caption)
xususiyatlarini o‟zgartirish mumkin.
Masalani bajarilishi:
1. Delphi dasturini ishga tushiramiz.
2. Bosh menyuning File | New | Application buyrugi
yordamida yangi ilova yaratamiz.
3. Form1 kuydagi elementlarni joylashtiramiz: (18-
rasm)
4. Label1 metkaning Caption xususiyati kiymatlarini
beramiz: “Ish xaqini hisoblash dasturi”
5. Label2, Label3 metkalarning Caption xususiyatiga
mos ravishda „Eng kam ish haqi „, „Jami ish
haqi‟larni kuyamiz.
6. Label4 metkalarning Caption xususiyatiga mos ravishda qiymat beramiz
„NATIJA‟.
7. Edit1 va Edit2 elementlarning Text xususiyatlari
kiymatiga bush satr urnatamiz.
8. Button1, Button2 va Button3 bugruk tugmalarining
Caption xususiyatlariga mos ravishda „Hisoblash‟,
„Tozalash‟ va ‟Chiqish‟ kiymatlar beramiz.
Ushbu o‟zgarishlardan so‟ng Form1 ilovasining
ko‟rishishi qo‟yidagicha o‟zgaradi. (19-rasm)
9. Forma (Form1)dagi tugmalar (Button1, Button2 va
Button3) ni ikki marta ketma-ket bosish orqali kod
redaktori (Unit1)ga o‟tiladi va hisoblash va chiqish dastur
kodi kerakli holatda kursor turgan joyga yoziladi.
10. Masalaning Button1 (Hisoblash) buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi
ilovasi (20-rasm)
11. Masalaning Button2 (Tozalash) buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi
(21-rasm)
12. Masalaning Button3 (Chiqish) buyruq tugmasi kod redaktori (Unit1)dagi ilovasi
(22-rasm)
19-rasm
18-rasm
13
procedure TForm1.Button1Click(Sender:
TObject);
var x,y,z,t,m,p,k,d,q:real;
begin
x:= strtofloat(edit1.Text);
t:= strtofloat(edit2.Text);
y:=x*5;
z:=x*10;
if y > t then
begin
d:=t*0.075;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
end
else
if (t > y) and (t < z) then
begin
d:=y*0.075+(t-y)*0.16;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
end;
begin
d:=z*0.16+(t-z)*0.22;
m:=t*0.075;
p:=t*0.01;
k:=t*0.01;
q:=t-(d+m+p+k);
label4.caption:='Daromad soligi=
'+floattostr(d)+#13+'Majburiy sugurta=
'+floattostr(m)+#13+'ShJBPH=
'+floattostr(p)+#13+'KUK=
'+floattostr(k)+#13+'Qulga olinadigan
miqdor= '+floattostr(q)+#13
end;
end;
procedure
TForm1.Button2Click(Sender:
TObject);
begin
form1.edit1.Text:='';
form1.edit2.Text:='';
form1.label4.Caption:='NATIJA';
end;
procedure
TForm1.Button3Click(Sender:
TObject);
begin
form1.Close
end;
20-rasm
21-rasm
22-rasm
14
5. Matrisalli hisoblashlarni algoritmlash va dasturlash
Masala5. Berilgan n o‟lchamli massiv elementlari orasidan manfiy elementlarni
va ularning sonini topish dasturini tuzing.
Delphi tilida dastur tuzish uchun
Delphi dasturini ishga tushiramiz va
formaga quyidagi komponentalarni
joylashtiramiz. Bizga
Label – 4 ta: matn yozish va natija
chiqarishga, Edit – 2 ta: berilgan A kvadrat
matritsaning (n) o‟lchamini va undagi
elementlar sonini kiritishga, Memo – 1 ta:
matritsaning elementlarini kiritishga,
Button – 2 ta: natijani hisoblash va
dasturdan chiqishga komponentalari kerak.
Shuningdek, ushbu
komponentalarning kerakli, mos (caption,
font; text; caption) xususiyatlarini
o‟zgartirish mumkin.
Forma (Form1)dagi tugmalar
(Button1, Button2, va Button3)ni ikki
marta ketma-ket bosish orqali kod redaktori
(Unit1)ga o‟tiladi va hisoblash va chiqish
dastur kodi kerakli holatda kursor turgan
joyga yoziladi.
Massiv elementlarini o‟qitish uchun
public bo‟limiga function GetSubStr
(st:string; expl:string; n:integer): string;
ni yozish lozim.
So‟ngra 1-ilovada ko‟rsatilgani kabi dastur asosiga (kod oynasiga) funksiya
yoziladi. “Hisoblash” tugmasiga esa 2-ilovada ko‟rsatilgan dastur yoziladi. Edit
oynasining 1-siga matritsa o‟lchami, 2-siga matritsa elementlari soni kiritiladi
Eslatma: Massiv elementlarini kiritishda har bir element kiritilgandan so’ng
bo’sh joy bo’lishi (probel bosilishi) kerak.
Dasturga funksiyani yozish: function TForm1.GetSubStr(st:
string; expl:string;n:integer):
string;
Var p,i:integer;
Begin
for i:= 1 to n-1 do begin
p:=pos(expl,st);
st:=copy(st,p+1,Length(st)-p);
while (pos(expl,st)=1) and
(length(st)>0) do delete(st,1,1);
end;
p:=pos(expl,st);
if p<>0 then result:=copy(st,1,p-
1) else result:=st;
End;
Delphi dasturida Hisoblash kodi: Procedure TForm1.Button1Click
(Sender: TObject);
var i,j,n,m,k:integer;
b:array[1..50] of integer;
a:array[1..50,1..50]of integer;
st:string;
begin
m:=StrToInt(Edit1.text);
n:=StrToInt(Edit2.text);
for i:=1 to n do
b[i]:=StrToInt(GetSubStr(Memo1.text,'
',i)); k:=1;
for i:= 1 to m do
for j:= 1 to m do begin
a[i,j]:=b[k]; k:=k+1; end;
st:='A matritsa:';
for i:= 1 to m do begin
st:= st + #13;
for j:= 1 to m do
st:= st + ' ' + IntToStr(a[i,j]);
end; st:=st+#13+'Natija:';
for i:= 1 to m do begin
st:= st + #13;
for j:= 1 to m do
if i=j then st:= st + ' ' +
IntToStr(a[i,j]) else st:=st+' ';
end;
Label4.Caption:=st; End;
15
Qo‟yidagi berilgan vazifalarni blok sxemasi va dasturini tuzing. (Delphi yoki
Paskal dasturida)
1-vazifa. m o‟lchamli kvadrat matrisa berilgan. Bu massivning elementlarini spiral
shaklida chop etish dasturi tuzilsin: avval birinchi qator, keyin oxirgi ustun, keyin
oxirgi qator teskari tartibda, keyin birinchi ustun teskari tartibda. Ichki elementlar
ham shu tartibda chop etiladi. Eng oxirida matrisaning markaziy elementi chop
etiladi.
2-vazifa. mxn o‟lchamli a matrisa berilgan. Shu matrisaning hamma elementlari
musbat bo‟lgan barcha ustunlari o‟chirilsin. Agar bunday ustun mavjud bo‟lmasa
matrisa o‟z holicha chop etilsin.
3-vazifa. m o‟lchamli kvadrat matrisa berilgan. Bu massivning elementlarini spiral
shaklida chop etish dasturi tuzilsin: avval oxirgi ustun, keyin oxirgi qator teskari
tartibda, keyin birinchi ustun teskari tartibda, keyin birinchi qator. Ichki elementlar
ham shu tartibda chop etiladi. Eng oxirida matrisaning markaziy elementi chop
etiladi.
4-vazifa. mxn o‟lchamli a matrisa va k (1≤k≤m) natural soni berilgan. k- qator
yuqorisidan elementlari nollardan iborat bo‟lgan qator qo‟shilsin.
5-vazifa. mxn o‟lchamli a matrisa berilgan. Uning elementlarining o‟rta arifmetigiga
eng yaqin elementining asrt va ustun nomerlarini topish dasturi tuzilsin.
6-vazifa. m o‟lchamli A kvadrat matrisa berilgan. Uning bosh diagonali elementlari
yig‟indisi topilsin.
7-vazifa. mxn o‟lchamli a matrisa berilgan. Uning shunday eng birinchi satri
topilsinki, bu satrdagi musbat va manfiy elementlari soni teng bo‟lsin. Agar bunday
satr mavjud bo‟lmasa 0 soni chop etilsin.
8-vazifa. m o‟lchamli A kvadrat matrisa berilgan. Uning ikkinchi diagonali
elementlari yig‟indisi topilsin.
9-vazifa. mxn o‟lchamli a matrisa berilgan va k natural soni berilgan. Berilgan
matrisaning k-inchi satr elementlari yig‟indisini hisoblash dasturi tuzilsin.
10-vazifa. m o‟lchamli A kvadrat matrisa berilgan. Uning bosh diagonaliga parallel
bo‟lgan har bir hamma diagonallari elementlari yig‟indisi topilsin (bir elementli A1,m
dan boshlanadi).
16
Foydalanilgan adabiyotlar
I. Adabiyotlar:
1. Informatika va axborot texnologiyalari. Akademik S.S.G‟ulomov umumiy
tahriri ostida. Darslik. T.: “Iqtisodiyot”, –2009.
2. Hoshimov O.O., Tulyaganov M.M. Kompyuterli va raqamli texnologiyalar. T.:
“Yangi asr avlodi”, 2009. 102 b.*
3. Qo‟shimcha adabiyotlar
1. Фаронов В.В. Турбо Paskal 7.0. Начальный курс. Учебное пособие. М.:
«Ноллидж», 1999. – 580 с.
2. Урдушев Х., Рахимов А., Бойчақаев М, Қаландаров Р. Microsoft Windows
XP ва Microsoft Office XP да ишлаш. Услубий қўлланма. Самарқанд.
СамҚХИ. 2007. 320 б.
3. Botirov D., Tangirov X.E. Algoritmlash va dasturlash tillari. Uslubiy
ko‟rsatma– Jizzax,2014. – 55 b.
Elektron o‟rgatuvchi dasturiy majmualar
1. Электронный учебник по Microsoft PowerPoint.chm
Internet portallar va saytlar
1. http://www.gov.uz- Ўзбекистон Республикаси ҳукумати портали.
2. http://searchengine.narod.ru/archiv/se_2_250500.htm-Дидактические
материалы по информатике.