INFORMACIONI SISTEM INSTITUCIJE LOKALNE UPRAVE U OP�INI/OPŠTINI STARI GRAD SARAJEVO

(Specijalisti�ki diplomski rad)

PREDMETNI NASTAVNIK: KANDIDAT: Prof.dr. Branko Latinovi� Jasmin Taslidži�, dipl.mnr.IT

Sarajevo, januar, 2008.

PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON, BANJA LUKA FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE STUDIJSKA GRUPA: Specijalisti�ki Studij, Poslovna informatika

2

SADRŽAJ: 1. UVOD............................................................................................................................. 3 2. Definicija e-Uprave ........................................................................................................ 4

2.1. Pozicija institucija lokalne uprave ....................................................................... 6 3. Projekat izgradnje IS-a Op�ine Stari Grad Sarajevo ...................................................... 9

3.1. Analiza ciljeva realnog sistema........................................................................... 10 3.1.1. Analiza informacionih tokova ..................................................................... 11

4. Poglavlje – realizacija projekta..................................................................................... 26 5. Dekompozicija procesa realnog sistema u podsisteme................................................. 29

5.1. Zajedni�ki podsistemi......................................................................................... 29 5.1.1 Standardizacija .............................................................................................. 29 5.1.2 Evidencija lica ................................................................................................ 30 5.1.3 Evidencija nekretnina ................................................................................... 30

5.2. Standardni podsistemi......................................................................................... 31 5.2.1 Odobravanja .................................................................................................. 31 5.2.2. Finansijsko knjigovodstvo............................................................................ 31 5.2.3 Upravljanje gotovinskim tokovima i platnim prometom........................... 32 5.2.4. Pra�enje prihoda........................................................................................... 32 5.2.5. Stalna sredstva .............................................................................................. 33 5.2.6. Obra�un plata ............................................................................................... 33 5.2.7. Obra�un naknada ......................................................................................... 33 5.2.8. Upravljanje nabavom ................................................................................... 34 5.2.9. Arhiviranje .................................................................................................... 34

6. Analiza interakcija izme�u definisanih podsistema ..................................................... 35 6.1. Realizacija aplikativnih funkcija........................................................................ 35

6.1.1 Administrativno tehni�ka podrška ili Dokument Menadžment................ 36 6.1.2. Mati�na evidencija........................................................................................ 38 6.1.3. Kadrovska evidencija ................................................................................... 41 6.1.4. Evidencija samostalnih privrednika ........................................................... 42 6.1.5. Poslovni prostori ........................................................................................... 42 6.1.6. Javna nabava................................................................................................. 44 6.1.7. Finansijske aplikacije ................................................................................... 44 6.1.8. Evidencija stalnih sredstava ........................................................................ 48 6.1.9. Podsistem plata ............................................................................................. 50 6.1.10. Podsistem blagajna ..................................................................................... 51 6.1.11. Zalihe ........................................................................................................... 51

7. Ra�unarska mreža......................................................................................................... 53 8. Zaklju�ak ...................................................................................................................... 57 9. Literatura....................................................................................................................... 59

3

1. UVOD

Pojava IK tehnologija je uticala na gotovo sve aspekte ljudskog života kako privatnog tako i u domenu profesionalnih i društvenih dostignu�a. Najve�i uticaj IKT su ostvarile na polju ekonomskog napretka i razvoja društava koje u tom smislu predstavljaju pokreta�ku snagu i faktor koji daje novi zamah privrednim kretanjima, pri �emu treba imati na umu da se ne radi o postepenim evolutivnim pomacima ve� o skokovitim promjenama. Ni globalizacije u sadašnjem smislu ne bi bilo bez IKT-a pošto predstavljaju mo�no sredstvo i na�in pomo�u kojih se ostvaruju efekti globalizacije.

Termini poput ekonomije obima, informati�ke revolucije i sli�ni danas se sporadi�no koriste kao mjera privredne i društvene razvijenosti, dok su u materijalno razvijenijim društvima zamjenjeni novim koji odgovaraju realnim procesima i stepenu opšte razvijenosti u njima, a radi se o ekonomiji znanja i informacionom društvu. IKT su zaslužne za ovaj stepen dostignu�a jednog društva, tako da u okruženjima koje su ih prigrlile imamo veoma izraženu kompetitivnost na planu pove�anja intenziteta njihovog korištenja.

IKT imaju još jednu osobinu, a ona se ogleda u tome što se aktuelna IKT rješenja mogu primjeniti u onoj mjeri koja �e na najbolji na�in doprinijeti napretku bez obzira na strukturu i stepen razvoja društva, uz mogu�nost efektivnog upravljanja troškovima. To je naro�ito pogodno za društva slabe ekonomske mo�i i omogu�ava smanjenje tehnološkog jaza izme�u razvijenih i onih koji to nisu, što za sobom povla�i i opšti napredak za one koji ih koriste.

Važan segment u aktivnostima društva su i poslovi Javne uprave koji predstavljaju mehanizme kojima se ure�uju interesi države i njenih gra�ana. Na lokalnom nivou institucije Uprave predstavljaju mjesto na kojem se ti interesi neposredno sre�u i ostvaruju neposredni kontakti gra�ana sa državnom regulativom. Funkcionisanje Uprave po�iva na nekolicini esencijalnih na�ela me�u kojima su na�elo efikasnosti, ekspeditivnosti, pravovremenosti, racionalnosti i sli�no, a upravo IKT predstavljaju sredstvo za njihovo ostvarenje.

Imaju�i u vidu navedeno, institucija lokalne uprave predstavlja po�etnu ta�ku za primjenu IKT i implentaciju koncepta eUprave.

4

2. Definicija e-Uprave

"Pod terminom eUprava se podrazumijeva intenzivna i široka primjena savremenih informaciono-komunikacionih tehnologija u javnoj upravi koja bi omogu�ila gra�anima, lokalnim upravama, poslovnim subjektima, vladinim i nevladinim organizacijama i drugim institucijama permanentan pristup servisima javne uprave, a zaposlenima jednostavno i efikasno obavljanje poslova uz smanjene troškove".1

OECD je 2001. godine dao definiciju eUprave: „Upotreba informaciono-komunikacionih tehnologija, posebno Interneta, kao oru�a za postizanje boljih rezultata vlade”.

Uvo�enje eUprave nije samo pitanje tehnologije ve� mnogo više. Tehnologija se mora kombinovati sa organizacionim promjenama i razvijanjem novih vještina da se ostvari vizija eUprave. Modernizacija javne administracije, zna�i zajedni�ko ulaganje u istraživanje izme�u institucija i kompanija, razvijanje kulture saradnje i razmjene dobre prakse.

Definicija koju je dao OECD predstavlja prvenstveno cilj kojem treba

stremiti. Naime, da bi se internet tehnologije mogle efikasno koristiti u smislu u kojem data definicija predvi�a, treba pre�i put razvoja i gra�enja potrebne informacione infrastrukture, uz poštovanje standarda koje, u našem slu�aju, prvenstveno name�e tehnologija pošto su drugi parametri koji omogu�avaju pravilno usmjerenje, veoma oskudni. Nedostaje odgovaraju�i legalni okvir, nacionalni informacioni i drugi standardi koji omogu�avaju provo�enje ovako zahtjevnih IT projekata. Postoje opšti dokumenti tipa strategije, akcionih planova i drugi koji se kre�u u okvirima definisanja politika, me�utim nisu direktno primjenjivi u praksi. �injenica je da pred našim društvom stoji još puno napora na planu upotrebe IKT-a, imaju�i u vidu jaz koji postoji izme�u naše i zemalja �iji razvoj karakteriše kontinuitet. U cilju poticaja razvoja informacionog društva, ministarsko vije�e Bosne i Hercegovine je usvojilo dokument nazvan "Politika i strategija razvoja informacionog društva", u novembru 2004-te. Pored toga, u cilju daljeg stvaranja preduslova za ozbiljan razvoj informacionog društva, identifikovani su i konkretni projekti kroz "Akcioni plan". Uspješnost implementacije Strategije i Akcionog plana je uslovljena povremenim mjerenjem njihovih dostignu�a. Aktivnosti mjerenja razvijenosti informacionog društva, na lokalnom nivou predvodi UNDP primjenjuju�i kombinovanje pojedinih indikatora razli�itih metodologija (EU, SIBIS, UN i metodologije svjetskog ekonomskog foruma.), koje su svaka za sebe veoma kompleksne, te se kod nas teško mogu potpuno replicirati. Pa ipak, primjenjena metodologija omogu�ava mjerenje pozicije naše države u odnosu na region i svijet.

1 www.itbusiness.ba/ITB/documents/brosure/eGov study.pdf

5

Za predmet rada interesantni su, takozvani, dodatni indikatori kojima se služi SIBIS istraživanje prema kojima postoje �etiri razvojne faze eUprave2

Faza 1 – Informisanje. Jednostavni, direktni, jednosmjerni servisi prema gra�anima u formi on-line dokumenata, ponegdje se mogu sresti formulisani i kao Prisustvo (državnih institucija). Faza 2 – Jednosmjerna interakcija. Web portali koji nude mogu�nost štampanja formulara i drugih usluga sa web-a Faza 3 – Dvosmjerna interakcija. Javno dostupan web portal, koji omogu�ava gra�anima podnošenje zahtjeva Upravi putem web-a ili e-maila. Faza 4 – Potpuno elektronsko procesiranje podataka. Kompletna komunikacija sa vladinim javnim dužnosnicima, elektronsko upravljanje dokumentima bez papira u �itavom procesu.

Nasuprot navedenim fazama postoji i potpuno odsustvo bilo kakve upotrebe ICT-a od strane Uprave ili postoji web portal �iji sadržaj ne pruža nikakve relevantne informacije. Navedene faze e-Uprave podrazumijevaju razvijenu informati�ku infrastrukturu i fokusirane su na Web tehnologije, odnosno na pogled i percepciju koju imaju krajnji korisnici servisa Javne uprave. Za razliku od ovog, tema rada je pogled koji podrazumijeva izgradnju stabilnog i robusnog informacionog sistema kao infrastrukturnog elementa koji �e omogu�iti servisiranje bilo koje od nabrojanih faza, pogotovo poslednje.

Prema evropskim standardima (eEurope 2005), razvoj eUprave se mjeri kroz razvijenost 20 javnih servisa, koji se dijele u dvije grupe, javne servise orijentisane na gra�ane i druga grupa, poslovno orijentisani servisi.

2 www.is.gov.ba/documents/publicationas/E-readines report za 2005.pdf

6

2.1. Pozicija institucija lokalne uprave

Zašto je važno ista�i poziciju institucija lokalne uprave u odnosu na druge nivoe vlasti? Odgovor leži u �injenici da su te institucije u najbližem kontaktu sa gra�anima i stoga sistemi eUprave trebaju biti razvijeni u najve�oj mogu�oj mjeri, da zadovolje zahtjeve gra�ana za razli�itim dokumentima i uvjerenjima. Prema izvještaju [2] od 10.000 zaposlenih u institucijama lokalne uprave njih oko 4.000 ima pristup ra�unaru na poslu, što u procentima iznosi 42,2%. U tabeli 1 dato je pore�enje podataka za 2005 sa podacima iz 2003. godine. Prema njemu, nije bilo zna�ajnijih odstupanja u rezultatima.Ovakav pristup temi djeluje dosta šturo, pojedini aspekti ostaju nejasni, na primjer, koliko od broja ispitanih stvarno koristi tehnologiju u svom poslu. Tabela 1.

Sljede�i ispitivani indikator je postojanje lokalne ra�unarske mreže u organizaciji. Zaposleni moraju imati mogu�nost da me�usobno razmjenjuju informacije i da efikasno koriste ra�unare i to putem mreže. Prema istraživanju [1] str. 32. 38,5% op�ina/opština su imale izgra�enu ra�unarsku mrežu. Ra�unarske mreže predstavljaju preduslov za zaposlene da dijele informacije i efikasno komuniciraju, kako bi gra�ani mogli potrebne odgovore u najkra�em roku. Tabela 2 prikazuje navedeni odnos.

7

Sljede�i indikator je korištenje e-maila u komunikaciji sa gra�anima, koje se smatra važnim korakom kod uspostavljanja eUprave. Podaci iz izvještaja govore da 91,3% op�ina/opština ima registrovanu e-mail adresu što je impresivan podatak za sebe, no na upit poslan na date adrese (127 op�ina) samo 12 je uputilo odgovor, od toga 7 isti dan, a 5 u sljede�ih 5-7 dana. Ovo zna�ajno govori o tome koju važnost u op�inama daju ovom vidu komunikacije. (primjer iz Danske govori o suprotnom, naime, tamo je 2004 donijet Zakon po kome gra�anin može odbiti pisanu pošiljku upu�enu od nekog nivoa vlasti i zahtijevati da mu se ona uputi mailom.)

Još jedna nepovoljna karakteristika, kada su u pitanju registrovane e-mail adrese, naj�eš�e je u pitanju privatna adresa nekog od davalaca takve usluge besplatno, @hotmailcom, @yahoo.com i sli�ne, dok je mali broj propisno registrovanih institucija u smislu ispravno registrovane domene .ba, odnosno .gov.ba

Tabela 3

Kada je u pitanju istraživanje koliko institucija ima web portal, podatak do kojeg su istraživa�i došli je da 62,2% institucija ima sopstvenu web stranicu na kojoj su prezentovani podaci o op�ini i kontakt informacije, što u pore�enju sa EU metodologijom govori da skoro sve op�ine u BiH spadaju u Fazu 1 ili informacionu fazu. Rijetke su dospjele do Faze 2, a ne postoji institucija koja je otišla dalje, u Fazu 3 i 4, kompletno elektronsko procesiranje.

Tabela 4 daje procentualni pogled na zastupljenost web stranica u op�inama.

8

Još jedan posmatrani indikator jeste na�in na koji op�ine pristupaju

internetu. Istraživanje je obavljeno me�u op�inama koje imaju internet konekciju. Pošlo se od pretpostavke da, ako op�ine imaju za cilj djelimi�nu isporuku svojih servisa gra�anima putem interneta, onda zaposleni u njima imaju pristup internetu i brzina konekcije je visoka. Prema istraživanju 51,8% op�ina koje imaju internet konekciju, ostvaruju je kroz dial-up, što je nedovoljno da bi se iskoristile sve mogu�nosti potencijala eUprave. Tabela 5 prikazuje internet pristup po tipu konekcije.

Pored gore navedenih podataka, istraživanje je pokazalo da skoro 50%

op�ina (61) posjeduje specijalizirani softver koji se odnosi na vo�enje predmeta, mati�ne podatke i druge podatke gra�ana. u 52 op�ine postoji softver za vo�enje katastra, dok 28 op�ina posjeduje softver za podršku socijalnim naporima u op�inama.

Ovi podaci ukazuju da u op�inama postoji infrastruktura koja predstavlja potencijal koji treba pretvoriti u djelotvorno eUpravljanje, no u ovom trenutku nisu potpuno funkcionalni u svojoj orijentaciji ka gra�anima i poslovnom okruženju. nijedna op�ina ne posjeduje on-line web servise. Ovaj zaklju�ak je svakako u skladu sa ranije navedenim podacima da je rijetko koja op�ina izašla iz razvojne Faze 1 u kojoj osigurava samo informisanje zainteresovanih.

9

3. Projekat izgradnje IS-a Op�ine/Opštine Stari Grad Sarajevo

U situaciji kada u instituciji lokalne uprave postoje "informativna ostrva"

(aplikacije koje podržavaju ra�unovodstvenu i još poneku funkciju, tzv. konfekcijski programi), preduzimaju se koraci u pravcu razvoja informacionog sistema koji �e informati�ki podržati sve poslovne procese u njoj i unaprijediti ih, uz istovremeno poboljšanje odnosa prema korisnicima javnih servisa. Postoje�i sistemi se pokazuju kao nedovoljni za ispunjavanje ukupne uloge koju op�ina ima u okruženju, uglavnom su orijentisani na podršku zaposlenima, dok elemenat podrške korisnicima ima mali zna�aj. Zadaci koji se stavljaju pred instituciju lokalne uprave se usložnjavaju i multipliciraju, zahvaljuju�i procesima koji se odvijaju u društvu (privatizacija, dionice-vau�eri, otkup stanova, novi dokumenti- CIPS i drugo) i potrebi da se odgovori na rastu�e zahtjeve okruženja. Iz ovog razloga institucije lokalne uprave su stavljene u poziciju da moraju razvijati sve efikasnije sisteme usluga, a najbolji na�in za postizanje takvog cilja je implementacija odgovaraju�ih informacionih sistema.

Pokretanje projekta IS u Op�ini treba da omogu�i integralan i konzistentan pristup upravljanju informacionim i poslovnim procesima za razliku od postoje�eg pristupa lokalnog karaktera koji za rezultat ima nedovoljna i nekompatibilna rješenja.

Strateški gledano projekat implementacije IS trebaju da pomogne: Usluge gra�anima:

� Pove�anje zadovoljstva gra�ana uslugom koju Op�ina pruža � Omogu�avanje direktiva u pronalaženju mjerljivog poboljšanja

nivoa usluge u okvirim fiskalnih ograni�enja.

Procesi: � Podršku poslovnim procesima sa potrebnom IT strukturom da bi

se pove�ao nivo usluga, � Omogu�avanje smjernica za reinžinjering i ostale aktivnosti

unutar Op�ine i njenih organizacionih dijelova.

Tehnologija: � Unapre�enje i integrisanje IT strukture unutar Op�ine u cilju

podrške jedinstvenoj viziji.

Ljudi/oganizacija: � Ponuditi humaniji pristup za usluge koje pruža Op�ina, na

zadovoljstvo gra�ana i zaposlenih.

10

� Usvojiti i iskoristiti teku�i zamah u oblasti informacionih tenologija i rast informatike, ra�unarstva i telekomunikacija.

U okviru nabrojanih strateških imperativa usvoji�e se i standardi koji predstavljaju okvir za planiranje i unapre�enje usluga lokalne administracije kroz primjenu informacionih tehnologija. Informatizacija poslovnih procesa u organizaciji po sebi predstavlja �in uvo�enja internih standarda.

3.1. Analiza ciljeva realnog sistema

Organizaciona struktura Op�ine Stari Grad A) Op�insko vije�e

1. Služba za poslove op�inskog vije�a B) Op�inski na�elnik C) Jedinstveni op�inski organ uprave

1. Služba za privredu i društvene djelatnosti

� Odsjek za privredu � Odsjek za kulturu, obrazovanje i sport

2. Služba za finansije i budžet 3. Služba za urbanizam i stambene poslove

� Odsjek za urbanizam � Odsjek za stambene poslove

4. Služba za imovinsko pravne, geodetske poslove i katastar nekretnina

� Odsjek za imovinsko pravne poslove � Odsjek za geodetske poslove i katastar nekretnina

5. Služba za op�u upravu i lokalnu samoupravu � Odsjek za op�u upravu � Odsjek za mjesne zajednice

6. Služba za bora�ko - invalidska pitanja i socijalnu zaštitu � Odsjek za bora�ko invalidska pitanja � Odsjek za socijalna zaštitu

7. Služba za komunalne poslove i investicije � Odsjek za investicije � Odsjek za komunalne poslove

8. Služba za inspekcijske poslove D) Posebne op�inske službe

1. Služba za kabineta na�elnika 2. Služba za tehni�ke poslove i obezbje�enje 3. Služba za odnose sa javnoš�u 4. Služba za informacioni sistem

E) Op�insko pravobranilaštvo

11

3.1.1. Analiza informacionih tokova Za svaku organizacionu jedinicu (sa izuzetkom onih koje su u me�uvremenu formirane) izvršena je analiza informacionih tokova u okviru koje su analizirani sljede�i elemementi:

� Globalni procesi i podaci � U�estalost procesa i obim podataka � Organizacija rada i resursi � Interakcija sa okolinom � Stepen automatizacije � Problemi

Srodni ili isti informacioni tokovi, u više organizacionih jedinica sa

zajedni�kim elementima postoje�eg stanja, su analizom objedinjeni.

Op�inski na�elnik i Kabinet Na�elnika Globalni procesi i podaci

1. Stru�no konsultativni poslovi – Poslovi koji se rutinski ne mogu rješiti u okviru pojedina�ne službe ili su eksternog karaktera.

2. Prikupljanje i prezentiranje menadžerskih informacija – nestruktuirani i polustruktuirani podaci o radu organa Op�ine, informacije o tenderima koje raspisuje Op�ina, budžetski kvantifikatori, status upravnih postupaka i akata poslovanja.

U�estalost procesa i obim podataka

1. Svi procesi se vode u�estalo-svakodnevno. Obra�uje se veliki broj

struktuiranih i nestruktuiranih podataka.

Organizacija rada

1. Periodi�no se prikupljaju globalni kvantifikatori potrebni za donošenje menadžerskih odluka. Služba kabineta prikuplja informacije struktuirane i nestruktuirane i dostavlja ih Na�elniku ili drugim licima po zahtjevu. Komunikacija se obavlja usmeno ili pismeno unutar Op�ine.

Interakcija sa okolinom 1. Interna – neposredno, svi zaposleni u op�ini, Službe, Odsjeci, 2. Eksterna – gra�ani i sva pravna lica, institucije

12

Stepen automatizacije Procesi nisu automatizovani Resursi Zaposleni u Kabinetu – 6 Barijere Razli�itost, nestruktuiranost i nepredvidljivost podataka i zahtjeva za podacima

koji se prikupljaju. Usporavanje procesa zbog nepostojanja informacionog sistema kao osnove za menadžerski informacioni sistem.

Služba za privredu i društvene djelatnosti

Globalni procesi

1. Upravljanje poslovnim prostorima – evidentiranje, dodjela, ugovaranje, obra�un zakupnine, pra�enje naplate- podaci o poslovnim prostorima, zakupcima, zakup i naplata, finansijski pokazatelji. Rješenja, Ugovori, opomene, izvještaji, stanje naplate.

2. Evidencija samostalnih privrednika- izdavanje odobrenja za rad, odre�ivanje namjene, izmjene rješenja, preregistracija, podaci o samostalnim privrednicima, fizi�kim i pravnim licima, upravni postupci, rješenja, uvjerenja.

3. Evidencija nastavnog osoblja, podaci o osnovnim školama na podru�ju Op�ine, podaci o zaposlenim i raspoloživom nastavnom osoblju.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Procesi se odvijaju svakodnevno, ugovaranje se vrši na godišnjoj osnovi.

Izvještavanje se vrši periodi�no i po zahtjevu. Distribucija opomena po uvidu u stanje naplate. Evidencija se vodi za nekih 950 poslovnih prostora.

2. Upravni postupci, izdaje se 11 vrsta rješenja, broj mjese�nih zahtjeva iznosi cca 80.

3. Poslovi su i periodi�nog karaktera i svakodnevni.

Organizacija rada 1. Svi poslovi se vrše u Odsjeku za poslovne prostore. Vodi se evidencija

poslovnih prostora, garaža, i garažnih mjesta. Dodjela prostora se vrši javnim oglasom i samo u odre�enim slu�ajevima neposrednom dodjelom. Evidentiraju se zakupci i elementi Ugovora. Obra�un zakupa prostora vrši se na osnovu ugovora, mjese�no, izdaju se fakture i dostavljaju zakupcu.

13

Prati se stanje naplate u saradnji sa Službom za finansije. Za nepla�ene ra�une se šalju opomene. U Odsjeku se vrši kontrola naplate i poslovi nadzora. Predmeti zakupaca koji kasne sa uplatama se proslje�uju Op�inskom Pravobranilaštvu.

2. Vrši se prijem zahtjeva od fizi�kih i pravnih lica za evidentiranjem statusa samostalnog privrednika, izmjenu statusa ili prekid. Na osnovu priložene dokumentacije evidentiraju se promjene. Rješenje se dostavlja strankama i Poreskoj upravi. Izdaju se razli�ita uvjerenja na osnovu evidencija koje se vode po službenoj dužnosti.

3. Na osnovu postoje�ih evidencija i potreba škola za nastavnim osobljem, vrše se poslovi pra�enja potreba škola za nastavnim osobljem i drugim materijalnim i finansijskim resursima.

Interakcija sa okolinom 1. Gra�ani, Op�insko Pravobranilaštvo, Služba za finansije.

a. Interna: Služba za finansije b. Eksterna: Poreska služba, Kantonalno ministarstvo privrede

(Inspekcija), PIO Stari Grad, Zavod za zdravstveno osiguranje KS, Privredna komora Kantona Sarajevo, Kantonalno ministarstvo rada, Op�ina prebivališta korisnika.

2. Osnovne škole na podru�ju Op�ine, nastavno osoblje u školama.

Stepen automatizacije

1. Postoji softver za evidenciju poslovnih prostora, jednokorisni�ki. Automatizacija pokriva dio procesa.

2. Svi poslovi se vode ru�no.

Resursi

1. 11 zaposlenih. 2. 5 zaposlenih.

Prepreke

1. Nemogu�nost automatskog generisanja ugovaranja, opomena i utuženja.

2. Obavještavanje stranaka oduzima resurse za obavljanje operativnih poslova. Generisanje izvještaja. Zbog nepostojanja ažurne evidencije, izvještaji se generišu izvan op�inskih Službi.

14

Služba za imovinsko-pravne poslove, geodetske poslove i katastar nekretnina

Globalni procesi i podaci 1. Imovinsko pravni poslovi. Rješavanje upravnih postupaka, izdavanje u

zakup slobodnih nekretnina u državnoj svojini. Katastarski podaci o zemljištu, nekretninama. Podaci o licima, zahtjevi, rješenja, izvještavanje.

2. Izrada i ažuriranje katastra nekretnina. Promjene u katastarskom operatu, izrada katastra nekretnina, izdavanje uvjerenja i prepisa. Katastarski podaci o zemljištu, nekretninama, podaci o posjednicima, uvjerenja, izvodi.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Poslovi se obavljaju svakodnevno. Upravni postupci:legalizacija,

uzurpacija, eksproprijacija, deeksproprijacija, upis prava raspolaganja, otu�ivanje prava nad nekretninama, dodjela zemljišta, davanje zemljišta u zakup. Broj predmeta je oko 50, mjese�no.

2. Poslovi se odvijaju svakodnevno.

Organizacija rada 1. Svi postupci se vode u Odsjeku za imovinsko-pravne poslove. Nije

ustanovljen katastar nekretnina, u postupku je izlaganje. 2. Svi postupci se vode svakodnevno u Odsjeku za geodetske poslove i katastar nekretnina. Na zahtjev starnaka se izdaju uvjerenja, prepisi. Vrše se izmjene na osonovu promjene realnog stanja u posjedni�kim, odnosno vlasni�kim odnosima.

Interakcija sa okolinom 1.

i. Eksterna: � Stranke � Zemljišno knjižni sud � Zavod za planiranje Kantona Sarajevo � Nadležna federalna uprava.

ii. Interna: � Odsjek za geodetske poslove i katastar nekretnina

2. i. Eksterna: stranke,

ii. Interna: Odsjek za imovinsko pravne odnose, Odsjek za urbanizam, Služba za investicije, Odsjek za privredu.

15

Stepen automatizacije

1. Svi poslovi se vode ru�no. 2. Postoji softver – jednokorisni�ki u Odsjeku za geodetske poslove, za

evidenciju posjednika zemljišta. Uglavnom zadovoljava potrebe.

Resursi

1. Odsjek za imovinsko pravne poslove - 7 zaposlenih 2. Odsjek za geodetske poslove i katastar nekretnina - 7 zaposlenih.

Problemi

1. Nestruktiurani poslovi. Obim varira od specifi�nih poslova koji se periodi�no javljaju, na primjer, legalizacija. Nije ustanovljen kastar nekretnina na nivou široke upotrebljivosti, ve� samo za pojedina�ne katastarske op�ine.

2. Obim posla. Nepostojanje katastra nekretnina. Služba za urbanizam i stambene poslove

Globalni procesi i podaci. 1. Urbanisti�ko-gra�evinski poslovi. Izdavanje urbanisti�ke saglasnosti,

Izdavanje odobrenja za gra�enje, izdavanje odobrenja za upotrebu objekta, podaci o licima, tehni�ki podaci o gra�evinskim objektima, lokacijama.

2. Stambeni poslovi. Upravljenje nekretninama, rješavanje iz oblasti napuštenih nekretnina, zahtjevi, podaci o nekretninama (stanovi, ku�e, poslovni prostori i garaže), podaci o licima (vlasnicima nekretnina, posjednicima i korisnicima), rješenja, obavjesti, zahtjevi za asistenciju.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Svakodnevni poslovi u obimu od 150 - 200 predmeta mjese�no. 2. Svakodnevni poslovi, Upravni postupci, vra�anje u posjed nekretnina,

dodjela stanova, prijenos stanarskog prava, prodaja/otkup stanova, vo�enje evidencije koja obuhvata cca 4500 nekretnina.

Organizacija rada

16

1. Svi procesi se vrše u Odsjeku za urbanizam. Stranka podnosi zahtjev za pokretanje upravnog postupka. Zahtjevi se rješavaju na osnovu dostavljene potrebne dokumentacije i dostavljaju strankama putem kancelarije za prijem i otpremu pošte.

2. Svi procesi se vrše u Odsjeku za stambene poslove. Stranke dostavljaju zahtjeve za pokretanje upravnog postupka. Zahtjevi se rješavaju i dostavljaju strankama, te posjednicima ili vlasnicima i korisnicima objekata. Izdaju se rješenja, uvjerenja, zahtjevi za asistenciju. Izvještaji me�unarodnim organizacijama OHR-u, OSCE-u.

Interakcija sa okolinom 1. Eksterna – stranke, Zavod za zaštitu spomenika Kantona, Zavod za

izgradnju Kantona. 2. Eksterna – stranke, policija. Interni – Op�insko Vije�e. Stepen automatizacije Svi procesi se vode ru�no. Resursi 1. Zaposleni u Odsjeku za urbanizam – 10 2. Zaposleni u Odsjeku za Stambene poslove – 15

Problemi 1. Obim podataka; nepostojanje kompletne evidencije, veliki broj zaostalih

rješenja; nemogu�nost generisanja rješenja; nemogu�nost evidentiranja statusa zahtjeva.

2. Dinami�nost izmjene zakonske regulative. Brojni periodi�ni poslovi, koji imaju trend nestajanja.

Služba za op�u upravu i lokalnu samoupravu Globalni procesi i podaci 1. Kancelarijsko poslovanje. Komunikacija sa strankama, obrada

predmeta, prijem pošte, otprema pošte, arhivski poslovi. 2. Mati�ni ured. Vo�enje mati�nih knjiga, izdavanje uvjerenja, izvještaji. 3. Vo�enje evidencije gra�ana po mjesnim zajednicama za razli�ite

potrebe, izdavanje uvjerenja.

17

U�estalost i obim podataka 1. Svakodnevni poslovi. Svi dokumenti koji ulaze i izlaze iz Op�ine i svi

dokumenti koji kolaju izme�u službi. 2. Svakodnevno 3. Svakodnevni poslovi. Vo�enje evidencija gra�ana po mjesnim

zajednicama.

Organizacija rada 1. Svi poslovi se vode u Odsjeku za poslove uprave i u ostalim

organizacionim jedinicama Op�ine. Ulazni dokumenti u ovom Odsjeku predstavljaju po�etak toka koji se transformiše u kružni tok dokumenata unutar op�inskih službi, da bi na kraju izlazni tok tako�e bio u ovom Odsjeku (otprema pošte).

2. Svi poslovi se vode u Mati�nom uredu, stranke direktno komuniciraju sa Mati�nim uredom.

3. Svi poslovi se vode izdvojeno po mjesnim zajednicama, koje su teritorijalno alocirane.

Interakcija sa okolinom 1. Eksterna – stranke, pošta , ostala pravna i fizi�ka lica.

Interna – sa svim organizacionim jedinicama Op�ine 2. Eksterna – stranke, MUP, drugi Mati�ni uredi, Ministarstvo

obrazovanja, Ministarstvo odbrane. Interna – Odsjek za poslove uprave – prijemna kancelarija (prijem i otprema pošte)

3. Eksterna – gra�ani mjesnih zajednica.

Stepen automatizacije 1. Svi procesi se vode ru�no, osim manjeg dijela u prijemnoj kancelariji

gdje su poslovi djelimi�no automatizovani. 2. Ve�ina poslova je automatizovana. Aplikacija je više korisni�ka. 3. Svi poslovi se vode ru�no. Resursi 1. Zaposleni u Odsjeku – 14. Poslovi protokola se dijelom vode i u drugim

organizacionim jedinicama pa se na ovaj broj dodaje još 20 uposlenih koji su zaposleni u njima.

2. Zaposleni u Mati�nom uredu – 5 3. Zaposleni u Odsjeku za mjesne zajednice – 20

18

Problemi 1. Veliki broj procesa i obim podataka. Nemogu�nost generisanja potvrda

o prijemu predmeta. Nemogu�nost pra�enja statusa predmeta i informisanja stranaka. Dupliranje predmeta i zahtjeva. Razvrstavanje arhive – neažurna arhiva zbog broj podataka.

2. Nisu unešeni svi podaci u postoje�u aplikaciju mati�ne evidencije. 3. Loša komunikacija sa mjesnim zajednicama. Preoptere�enost

zaposlenih velikim obimom podataka. Nemogu�nost automatskog generisanja i evidentiranja gra�ana po svim osnovama.

Služba za bora�ka pitanja, zdravstvo i socijalnu zaštitu.

Globani procesi i podaci 1. Bora�ko-invalidska zaštita. Ostvarivanje prava: li�na invalidnina,

porodi�na invalidnina, zdravstvena zaštita, porodi�no izuzetno materijalno obezbje�enje. Revizije svih rješenja periodi�no. Svi upravni poslovi pokrenuti po zahjevu stranke postoje i u drugom obliku, po službenoj dužnosti. Podaci o licima – borcima, porodicama poginulih, ratnim vojnim invalidima. Rješenja i uvjerenja.

2. Socijalna pitanja. Evidencija korisnika dje�ijeg dodatka, jednokratna pomo�. Pomo� u prehrani novoro�en�adi, pomo� za porodilje, pomo� civilnim žrtvama rata, subvencije troškova obdaništa, narodna kuhinja. Podaci o porodicama, djeci, civilnim žrtvama rata, porodiljama. Izdaju se rješenja, rješava se po zahtjevima stranaka. Izdaju se potvrde iz evidencija. Vrši se obra�un i isplate obuhva�enim kategorijama.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Procesi se vode svakodnevno, Revizije svih rješenja periodi�no i po

izmjeni Zakona ili uputa nadležnog ministarstva. 2. Poslovi se obavljaju svakodnevno. Oko 2300 rješenja sih tipova,

godišnje. Revizije rješenja periodi�no i prema izmjena Zakona ili uputa nadležnog ministarstva.

Organizacija rada i resursi 1. Svi poslovi se obavljaju u Odsjeku – 12 zaposlenih 2. Svi poslovi se obavljaju u Odsjeku – 7 zaposlenih

Interakcija sa okolinom 1. Eksterna – stranke, Federalno ministarstvo za pitanja boraca.

19

2. Eksterna – stranke, nadležno kantonalno ministartsvo.

Stepen automatizacije 1. Evidencija korisnika, višekorisni�ki softver. Dio poslova

automatizovan, softver spušten od nadležnog ministarstva. 2. Evidencija korisnika, višekorisni�ki softver. Dio poslova

automatizovan, softver spušten od nadležnog ministarstva.

Problemi 1. Nisu svi poslovi obuhva�eni automatizacijom, izdaju se samo uvjerenja

iz evidencije. 2. Generisanje zbirnih izvještaja. Postoji veliki broj takvih izvještaja po

raznim parametrima i njihovim kombinacijama. Nisu automatizovani svi procesi. Postoje problemi sa podrškom i održavanjem softvera. Obim posla je uve�an zbog �estih revizija i izmjena Zakona ili uputa nadležnih institucija.

Služba za poslove gra�evinske inspekcije Globalni procesi i podaci

Inspekcijsko-nadzorni poslovi. Kontrola izdatih rješenja gra�evinskih i upotrebnih dozvola. Podnošenje krivi�nih prijava i zahtjeva za pokretanje prekršajnog postupka. Provo�enje izvršnog postupka. Rad na terenu, utvr�ivanje nalaza.

U�estalost procesa i obim podataka Poslovi se obavljaju svakodnevno. Poslovi su intenzivno nestruktuirani- generiše se oko 20 vrsta dokumenata i rješenja. Organizacija rada i resursi Svi poslovi se obavljau u Službi – 6 zaposlenih Interakcija sa okolinom Eksterna – gra�ani, Sud, MUP. Interna – Služba za urbanizam. Stepen automatizacije Svi poslovi se vode ru�no.

20

Problemi Ru�no vo�enje poslova, veliki broj dokumenata i rješenja. Nestruktuirani poslovi.

Služba za investicije i komunalne poslove Globalni procesi i podaci

1. Odsjek za investicije 2. Odsjek za komunalne poslove. Rješavanje naknade korištenja javnih

površina, izdavanje upotrebnih dozvola za objekte komunalne infrastrukture, sanacija i registrivanje klizišta, održavanje puteva, rješenja. Evidencija javnih površina, evidencija ulica i objekata komunalne infra strukture.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Poslovi se vode redovno i periodi�no. Godišnje se pokrene 50

investicija. 2. Upravni postupci. Zauzimanje javnih površina – oko 200 rješenja

godišnje. Evidencije katastaskih veli�ina – površine, ulice, komunalna infrastruktura. Ostalo su svakodnevni poslovi – održavanje objekata komunalne infrastrukture i intenzivna komunikacija sa gra�anima.

Organizacija rada 1. Poslovi se vrše u Odsjeku. Na osnovu iskazanih potreba se pravi

godišnji plan rada Odsjeka i pokretanja investicija. Plan se usvaja na op�inskom vije�u. Projekti se finansiraju iz razli�itih izvora, Op�ina, Grad, FBiH, BiH. Odsjek se pojavljuje kao koordinator i realizator aktivnosti, palniranje, kontrola, revizija, nadzor.

2. Na osnovu prijava gra�ana i uvidom u stanje na terenu, vrše se poslovi održavanja puteva i ostalih objekata komunalne infra strukture, registrovanje, zaštita i sanacija klizišta. Registrovanje klizišta se radi u saradnji sa kantonalnim Zavodom za izgradnju. Odsjek radi potrebne procjene klizišta i program sanacije koji dostavlja Na�elniku. Prilikom izvo�enja radova na pojedinim mjesnim zajednicama, Odsjek radi kao koordinator izme�u zainteresovanih strana. Kod zakupa javnih površina se po donošenju rješenja vrši pra�enje naplate i zajedno sa Službom za finansije radi na pove�anju stepena naplate.

21

Interakcija sa okolinom 1. Eksterna – gra�ani, mjesne zajednice, komunalne institucije i druge

koje su u lancu realizacije projekta, kao investitori ili potencijalni investitori. Interna – informacije za poslove finansijske analize, prora�una i planiranja rade zajedno sa Službom za finansije.

2. Eksterna – stranke, komunalna preduze�a, mjesne zajednice, Zavod za izgradnju Kantona Sarajevo.

Stepen automatizacije 1. Svi poslovi se vode ru�no. 2. Svi poslovi se vode ru�no.

Resursi 1. Odsjek za investicije – 15 zaposlenih. 2. Odsjek za komunalne poslove – 6 zaposlenih.

Problemi 1. Nepostojanje blagovremenih i zbirnih informacija za menadžment

Op�ine. Svi poslovi se teško sistematiziraju zbog kompleksnosti funkcija.

2. Nepostojanje katastra infrastrukturnih objekata. Otežana komunikacija sa mjesnim zajednicama.

Služba za tehni�ke poslove i obezbje�enje objekata Globalni procesi i podaci

1. Evidencija ulaska stranaka u zgradu, evidentiraju se osnovni podaci o strankama, vremenu ulaska i službi/osobi kod koje stranka ide.

2. Nabavka, prikupljanje internih potreba, nabavka od izabranih dobavlja�a, raspodjela trebovanja po organizacionim jedinicama Op�ine.

U�estalost procesa i obim podataka 1. Svi globalni procesi se obavljaju svakodnevno. 2. Svi globalni procesi se obavljaju svakodnevno. Nabavka se vrši

sukcesivno prema okvirnim ugovorima.

22

Organizacija rada i resursi 1. Svi poslovi se vrše unutar Službe. 2. Poslovi se vrše unutar Službe, ali ulazne informacije(potrebe) se

dobijaju od drugih organizacionih jedinica.

Interakcija sa okolinom 1. Eksterna – gra�ani 2. Eksterna – dobavlja�i

Interna – sve organizacione jedinice. Stepen automatizacije Svi poslovi se vode ru�no.

Služba civilne zaštite Globalni procesi i podaci 2. Evidencija obveznika CZ. Prikupljanje podataka, klasifikacija,

ažuriranje, generisanje pripremnih listinga za obavještvanje. Evidentiraju se podaci o fizi�kim licima, njihovi mati�ni podaci i posebni podaci, kvalifikacija, sposobnost, formacija ,mjesto raspore�ivanja, zaduženja. Poslovi popune Štaba civilne zaštite.

3. Evidencija objekata, evidencija klizišta, skloništa, minskih polja, ulaza po zgradama, objekata koji predstavljaju opasnost(ruševni objeti i sl).

U�estalost procesa i obim podataka 1. Podaci se periodi�no ažuriraju i evidentiraju. 2. Podaci se periodi�no ažuriraju i evidentiraju. Na evidenciji se vodi oko

120 klizišta.

Organizacija rada i resursi Svi poslovi se vrše unutar Službe – 6 zaposlenih. Interakcija sa okolinom Eksterna, gra�ani, specijalizovane agencije. Stepen automatizacije

23

Vodi se sistem evidencije ljudstva. Svi ostali poslovi se vode ru�no. Problemi Neažurnost i nepotpunost evidencija. Zakonska legislativa nije potpuna, o�ekuje se usvajanje Zakona. Nepotpunost katastarskih podataka.

Op�insko Pravobranilaštvo Globalni procesi i podaci

1. Sudski poslovi. Pokretanje tužbi na osnovu zahtjeva Službi. Po dostavljanju dokumentacije od strane Službe, pokre�e se postupak pred nadležnim Sudom. Zastupanje Op�ine u slu�ajevima kada je Op�ina tužena strana.

2. Predmeti kod kantonalnih organa uprave. Tretiraju se upravni postupci, povrat stana, prijenos stanarskog prava.

3. Predmeti kod op�inskih organa uprave. Zakonsko zastupanje Op�ine pred op�inskim organima uprave. Inicijativu za vo�enje postupka pokre�e Na�elnik.

4. ugovori o kupoprodaji stanova. Na osnovu kupoprodajnih ugovora pripremljenih od strane Službe za stambene poslove, vrši se ovjera kupoprodajnih ugovora (stanovi u vlasništvu Op�ine).

5. Pravna mišljenja za pojedine poslove Op�ine (dodjela zemljišta i sl.) 6. Dostava informacija, generisanje izvještaja.

U�estalost i obim podataka Poslovi se vode svakodnevno i periodi�no. Organizacija rada Poslovi se vode unutar Pravobranilaštva i nadležnih Sudova. Interakcija sa okolinom Eksterna, gra�ani, nadležni Sudovi, nadležna pravobranilaštva. Interna, sve Službe i Odsjeci, Na�elnik. Stepen automatizacije Svi poslovi se vode ru�no.

24

Problemi Nepostojanje blagovremenih i potpunih informacija od strane Službi koje zahtijevaju pokretanje postupka. Komplikovan i spor pristup potrebnim informacijama, prema protokolu i arhivi.

Služba za poslove op�inskog vije�a Globalni procesi i podaci

Priprema i evidentiranje akata Op�inskog Vije�a i komisija, priprema akata, evidentiranje, arhiviranje dokumenata, pristup arhiviranim dikumentima. Pripremanje materijala za Op�insko Vije�e. Nestruktuirani i struktuirani izvještaji iz rada Službi. U�estalost procesa i podataka Preiodi�no, najmanje jedanput mjese�no, pristup dokumentima i arhiviranje dokumenata više puta mjese�no. Organizacija rada Služba priprema dokumente za komisije Op�inskog Vije�a, zatim te akte evidentira po njihovom kompletiranju. Arhivira dokumente u op�insku arhivu, a na osnovu zahtjeva uzima na revers dokumente uz arhive. Po nalogu Na�elnika, Službe obra�uju materijale za op�insko vije�e. Po njihovom dostavljanju vrši se njihovo objedinjavanje i ispravke. U slu�aju potrebe materijal se vra�a u Službu na doradu. Materijal se dostavlja na ovjeru Na�elniku. Interakcija sa okolinom Interna, sve Službe, Na�elnik, op�inski vije�nici. Stepen automatizacije Generisanje dokumenata – MS Word (tekst procesor) Razmjena dokumenata izme�u Službi – disketa. Resursi U službi 4+1, uz angažman zaposlenih na pripremi izvještaja iz drugih Službi.

25

Problemi Pristup arhiviranim podacima. Poslovi imaju kampanjski karakter, veliki obim u kratkom vremenskom roku. U toku godine se generiše više hijada stranica teksta.

26

4. Poglavlje – realizacija projekta Postoji nekoliko dilema, koje treba riješiti prije zapo�injanja izgradnje jedinstvenog informacionog sistema, a to su šta sa postoje�im elementima informacione arhitekture i koji je stepen njihove adoptabilnosti u sistem koji se gradi. Radi se o elementima LAN-a i ponekom bazom podataka koje imaju zna�aja zbog svog obima i napora koji su bili potrebni za njihovu realizaciju, kao i o pojedinim aplikacijama koje su u funkciji. Odre�ivanje prema ovim kategorijama �e biti postavljeno kao standard tokom izgradnje IS.

Zatim, odre�ivanje prioriteta koji su to podsistemi koji �e se prvo implementirati. Obzirom da se radi o izuzetno složenom i troškovno i vremenski zahtjevnom projektu �ija realizacija zavisi i od broja i kvaliteta angažovanih kadrova, sistem �e morati biti modularno koncipiran da bi se omogu�ila fazna izgradnja, imaju�i u vidu �injenicu da ne postoji kriti�na masa resursa, ni ljudskih ni materijalnih.

Sljede�e pitanje jeste, kojim snagama izgra�ivati sistem, unutrašnjim kojih trenutno nema angažovanih u potrebnom kapacitetu ili outsorsing koji, u tom slu�aju zahtijeva i izgradnju trajnog partnerskog odnosa sa firmom koja bude zadovoljila tražene parametre. Ovo pitanje, obzirom na njegov zna�aj, treba prvo razjasniti. Imaju�i u vidu osnovnu djelatnost organizacije vršenje poslova Javne Uprave i Lokalne samouprave, te prenesenih nadležnosti sa viših institucionalnih nivoa vlasti koji se obavljaju, sa neznatnim odstupanjima, na isti na�in na �itavom državnom prostoru, u takvoj situaciji IKT trebaju biti servis koji �e doprinijeti efikasnijem, racionalnijem i djelotvornijem na�inu vršenja poslova iz djelokruga organizacije. Zna�i, nije uputno u organizacionoj strukturi uvoditi i funkciju razvoja softvera, jer bi to moglo rezultirati razli�itim rješenjima za svaku pojedinu instituciju Lokalne samouprave što bi otežalo me�usobnu komunikaciju i saradnju i stvorilo zavisnost organizacije od pojedinaca i rješenja koja su oni razvili sa svim posljedicama. Drugo, specijalizovani kadrovi za razvoj softvera imaju na tržištu visoku vrijednost, te bi ekonomski bilo neopravdano angažovati ih na trajnoj osnovi za zadatke razvoja jednog IS-a, jer u fazi održavanja, životnog ciklusa sistema, ne postoji potreba za takvim stepenom produktivnosti. Dakle, o�ito opredjeljenje na osnovu navedenog jeste outsorsing softvera od pomno probrane firme.

Za evaluaciju postoje�e ra�unarske mreže pošlo se od nekoliko parametara:

Skalabilnost Broj postavljenih priklju�aka Pokrivenost objekata ra�unarskom mrežom

Skalabilnost. Prvi problem je nepostojanje odgovaraju�e izvedbene

dokumentacije. Postoje�i LAN je u principu mogu�e proširivati, ali ne

27

jednostavnim dodavanjem aktivnih komponenti (svi�, ruter i sl. u komunikacione ormare), ve� izgradnjom novih ili nove mreže sa zasebnim komponentama i pasivnim i aktivnim.

Broj aktivnih priklju�aka (120) odgovara broju ra�unara i krajnjih korisnika, što je za projektovane potrebe nedovoljno kao i njihov raspored.

Pokrivenost LAN-a. Postoje�om ra�unarskom mrežom nisu obuhva�eni svi prostori Op�ine u oba objekta. Mrežom su povezane samo kancelarije koje su u momentu postavljanja bili korištene od strane op�inskih službi.

Procjenjuju�i napore (mala fisibiliti studija) potrebne za realizaciju

potrebnih proširenja i napore za realizaciju nove sveobuhvatne lokalne mreže, zaklju�eno je da postoji razlika u potrebnim resursima u korist postoje�e, ali i da se isplati ulaganje u novu ra�unarsku mrežu, jer �e se uspostaviti cjelovita i pravilno dimenzionisana ra�unarska mreža �ije mogu�nosti nisu ograni�ene bez obzira na budu�e doga�aje.

Ovaj problem je mogu�e riješiti odvojeno od ostalih pitanja, pošto u odnosu na druge elemente informacione strukture, lokalna ra�unarska mreža predstavlja infrastrukturnu komponentu. Ujedno, treba imati na umu da je poželjno da izvo�a� za ovaj projekt bude razli�it od onog koji �e izvoditi "softverske radove". Ina�e je poželjno izbjegavati firme koje se bave svim i sva�im, iz jedne domene, da budu angažovane za svaki segment složenog projekta, obzirom da je teško "biti najbolji u svemu", odnosno specijalizovati sve podoblasti. Metod akvizicije softvera je outsourcing od, konkursom odabrane, partnerske ku�e.

Pitanje "legacy" aplikacija i baza podataka treba rješavati u po�etnoj fazi

projekta razvoja i implemetacije softvera, pošto se radi o složenom problemu �ije rješavanje zahtijeva u�eš�e multidisciplinarnog tima koji se sastoji od eksperata iz partnerske firme i lokalnog osoblja koje ima autoritet i znanje za pojedine oblasti koje se koriste postoje�im aplikacijama.

Na osnovu evaluacije utroška vremena i troškova nov�anih sredstava za importovanje podataka iz legacy baza, njihovu provjeru, ispravke, dodavanje nedostaju�ih atributa i iskustva sa takvim procesima, usvojen je stav da se podaci u bazu podataka unose od po�etka.

Druga situacija se odnosi na paralelizam vo�enja aplikacija, preporuka je: ne dozvoliti ga. Iako je momenat prelaska sa jednog sistema na drugi kriti�an iz više razloga (strah od novog i drugi otpori), istrajati na novom rješenju, a eventualne poteško�e i nedostatke rješavati u hodu. Oko ovog stava potrebno je obezbjediti podršku rukovodnog osoblja za datu oblast u kojoj starta aplikacija, a u toku implemetacije pobrinuti se za dovoljnu podršku operativnog osoblja iz �ijih redova se mogu o�ekivati otpori, putem odgovaraju�ih metoda.

Pitanje prioriteta podsistema koji �e se uvoditi, rješavati u toku rada na projektu, tako�e u po�etnoj fazi, na prvim sesijama tima za vo�enje projekta. Takva pitanja po sebi name�u sastav tima koji �e u�estvovati u realizaciji projekta. Radi se o višestepenoj strukturi, dio koji ima mo� donošenja odluka, drugi dio koji koordinira operativne aktivnosti i timovi �ije aktivnosti se odnose na konkretne

28

oblasti koje se obuhva�ene procesom informatizacije. Ovakva struktura obezbje�uje djelotvoran tok informacija neophodnih za ukupne ativnosti. Odgovornost za konkretna pitanja podijeljena i svako se bavi "svojim dijelom posla", nema ponavljanja naloga i informacija, odgovornosti.

Od pitanja koja na ovom mjestu treba razmotriti svakako je struktura podataka u organizaciji, a povazano je i sa dodjelom prioriteta. Podaci koji se elektronski obra�uju u institucijama lokalne uprave mogu�e je podijeliti na tri kategorije, u zavisnosti od dinamike promjena ulaznih podataka i orijentacije prema okruženju, servis za gra�ane i unutrašnji servis koji koriste zaposleni radi pove�anja efikasnosti vlastitog rada. Ova podjela izražava autorski stav, kada je u pitanju konkretna institucija lokalne uprave. (Op�ina Stari Grad Sarajevo).

U prvu kategoriju spadaju informacije, o mati�nim podacima, gra�ana kao i nekretnina, koje �ine relativno obimne evidencije, inicijalno unose se kampanjski, a poslije prema prilici i u zanemarivo manjem obimu u odnosu na ukupan broj, na osnovu kojih se izdaju tipska uvjerenja o katastarskim �esticama, ro�enju, vjen�anju, državljanstvu ili smrti i sli�na. Promjene nad unešenim slogovima nisu ustaljene i statisti�ki su malog zna�aja, namjenjeni su servisiranju potreba gra�ana.

Drugu kategoriju �ine podaci koji su predmet obrade "konfekcijskih" aplikacija (finansije, osnovna sredstva, materijalno knjigovodstvo, plate i sl.) kao osnove za planiranje budžeta, transparentnosti rada i u�vrš�enja finansijske discipline u instituciji i predstavljaju unutrašnji servis organizacije, a tokom procesiranja izloženi su ustaljenoj dinamici promjena ulaznih podataka.

Tre�u kategoriju �ine podaci koji su predmet dinami�kih promjena u procesu upravljanja tokom dokumenata (dokument menadžment) u organizaciji. Prilikom obrade, podaci prolaze šest (6) organizacijskih instanci, najmanje jednom tokom jedne iteracije, krajnja informacija predstavlja složen skup podataka koja sadrži i podatke dobijene od svake instance u svakoj iteraciji. Predstavlja u istoj mjeri i unutrašnji i servis orijentisan prema gra�anima. Kao unutrašnji servis ima ulogu upravlja�ko-kontrolnog mehanizma, a kao servis orijentisan prema gra�anima i on doprinosi transparentnosti rada organizacije i poboljšanja komunikacije sa gra�anima.

O�ito je da se radi o kompleksnom sistemu za upravljanje podataka koji mora da zadovolji zahtjeve okruženja, a isto tako i svakodnevne zahtjeve koji pred njega postavljaju poslovni procesi koji se odigravaju unutar institucije.

Imaju�i u vidu sistemski pristup procesu informatizacije organizacije, odnosno poslovnih procesa koji se izvršavaju u okviru djelokruga rada, jedan od temeljnih koraka �ini i izbor robusne softverske platforme odnosno sistema za upravljanje bazom podataka.

29

5. Dekompozicija procesa realnog sistema u podsisteme Na osnovu stanja realnog sistema u kojem postoje procesi i podaci koji se

odvijaju i koriste u nekoliko ili u svim organizacionim jedinicama, i potrebe za informatizacijom poslovanja na bazi usvojenih principa i standarda, za informacioni sistem Op�ine Stari Grad, dekompozicija procesa realnog sistema se vrši kroz sljede�e zajedni�ke podsisteme:

Standardizacija Evidencija lica Evidencija nekretnina

- i standardne podsisteme:

Odobravanja/upravljanje transakcijama Finansijsko knjigovodstvo Upravljanje platnim prometom Pra�enje prihoda Stalna sredstva Obra�un plata Obra�un naknada Upravljanje nabavkom Arhiviranje

U nastavku slijede opisi definisanih podsistema, njihova prezentacija na elementarnom nivou sa globalnim procesima koje podsistem obuhvata. Elementi koji obuhvataju ciljeve podsistema, opis organizacije rada, organizaciona veza sa drugim podsistemima, pozicija podsistema u, i izvan realnog sistema, stepen automatizacije podsistema, uslovi koje treba zadovoljiti su dio opisa u prethodnom poglavlju u kojem su opisani globalni informacioni tokovi u Op�ini Stari Grad Sarajevo.

5.1. Zajedni�ki podsistemi

5.1.1 Standardizacija Ovaj podsistem ne postoji kao posebna cjelina u realnom sistemu. Pripada

kategoriji podsistema koji servisiraju sve elemente Informacionog sistema. Ovaj podsistem je bitan kao mjesto smještanja podataka koji više nisu potebni za operativni rad, ali za kojim se povremeno ukazuje potreba da se dobiju na uvid ili provjeru u dužem vremenskom periodu.

30

Odre�ivanje šifarnika koji pripadaju ovom podsistemu, naj�eš�e vrši projektant (dizajner) sistema, vode�i ra�una o zahtjevima koji se ti�u integralnosnosti sistema i konzistentnosti podataka.

Procesi realnog sistema obuhva�eni ovim podsistemom su:

Prikupljanje i definisanje konstanti Održavanje šifarnika i konstanti Prezentacija (distribucija)

5.1.2 Evidencija lica

Ni ovaj podsistem ne postoji kao cjelina u realnom sistemu, namjenjen je

za stvaranje evidencione osnove za ostale podsisteme unutar Mati�nog ureda, a istovremeno i unutar Integralnog informacionog sistema Op�ine. Podsistem predstavlja rezultat uvo�enja ra�unarske podrške realnom sistemu, a da bi se izbjegla redundancija podataka, podsistem sadrži osnovni skup podataka o licima kojem se pridružuju varijabilni skupovi podataka iz drugih podsistema. Ostali podsistemi IS-a Op�ine koriste ovaj podsistem za identifikaciju lica po raznim evidencijama, dokumentima, procesima i koriste iste podatke koji se ponavljaju u svakom podsistemu, pa se njegovim korištenjem izbjegava redudancija osnovnog skupa podataka.

Globalni procesi sadržani u ovom podsistemu su:

- evidentiranje osnovnog skupa podataka o licima, - ažuriranje podataka, - distribucija podataka po podsistemima prema organizaciono

hijerarhijskom nivou.

5.1.3 Evidencija nekretnina

Podsistem Evidencija nekretnina je namjenjen za implementaciju svih aplikacija koje u bilo kojem obliku sadrže evidencije ciljnih objekata. Skup aplikacija je širok, kao i razli�it broj atributa koji se vode za objekte. Zato, ovaj podsistem ima intenzivne reakcije sa svim ostalim aplikacijama i podsistemima.

Globalni procesi obuhva�eni ovim podsistemom su:

- Evidentiranje osnovnog skupa podataka o nekretninama, - Upravljanje stanjima objekata u integrisanom IS Op�ine, - Ažuriranje podataka, - Kontrola i verifikacija podataka na višem hijerarhijskom nivou, - Izvještavanje temeljeno na uspostavljenim evidencijama, - Distribucija podataka po podsistemima i nižim hijerarhijskim

nivoima, - Prihvatanje i distribucija podataka prema GIS sistemima.

31

5.2. Standardni podsistemi

5.2.1 Odobravanja

Podsistem Odobravanja obezbje�uje jedinstven pristup upravljanju transakcijama i njihovim tokovima, te na�inu donošenja odluka putem integralnog informacionog sistema.

Upravljanje transakcijama i njihovim tokovima, prakti�no zna�i mogu�nost uticaja na funkcionalne veze izme�u elementarnih transakcija definisanih u pojedina�nim sistemima.

Svi vidovi donošenja odluka su koncentrisani u ovom podsistemu. Kako bi proces donošenja odluka bio što kvalitetniji, podsistem odobravanja treba imati neposredan uvid, u realnom vremenu, u transakcije podsistema kroz koje se obavljaju pružanje usluga gra�anima ("servisi za gra�ane").

Globalni procesi koje obuhvata podsistem Odobravanja su:

- Upravljanje uzro�no-posljedi�nim vezama izme�u dokumenata (transakcija sistema),

- Upravljanje odobravanjem pojedinih dokumenata.

5.2.2. Finansijsko knjigovodstvo

Finansijsko knjigovodstvo treba da obezbjedi podlogu za centralizovano upravljanje finansijskim transakcijama Op�ine, tako što �e registrovati i verifikovati sve relevantne transakcije koje uti�u na finansijsko stanje Op�ine i prezentirati ih u obliku pogodnom za donošenje odluka.

Finansijsko ra�unovodstvo omogu�ava definisanje i pra�enje realizacije usvojenog budžeta. Komponenta koja treba da omogu�i dodatnu kontrolu i upravljanje potrošnjom je knjiga rezervacije sredstava kojom se prate troškovi koji su posljedica izdatih narudžbi i sklopljenih ugovora kao i ostalih troškova planiranih budžetom.

Svaka finansijska transakcija bilo eksternog, bilo internog tipa pripada odre�enom podsistemu koji je zadužen za specifi�nu transakciju u kojem se obra�uje. Informacije iz svakog od ovih podsistema se slijevaju u Finansijsko knjigovodstvo. Za realizaciju ovog scenarija podsistem Finansijsko knjigovodstvo mora diktirati odre�ene uslove ostalima podsistemima ili bolje re�eno modulima koji su mu podre�eni.

Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

o Ra�unovodstveni nadzor o Ra�unodstvena analiza o Ra�unodstveno informisanje

32

o Izrada budžeta o Pra�enje realizacije budžeta

5.2.3 Upravljanje gotovinskim tokovima i platnim prometom

Podsistem se popularno naziva i Cash managament i podržava prihvatanje i obradu informacija o platnim transakcijama iz platnog prometa, kao i zahtjeve za izvršenje internih pla�anja. Kao rezultat obrade ažurira se stanje svih ra�una. Dalje, podsistem prati postupak oro�avanja depozita i vrši rezervaciju sredstava za posebnu namjenu.

Može se, tako�e, koristiti za registrovanje transakcija kroz koje se vrši fizi�ki protok novca , a odnosi se na interno blagajni�ko poslovanje.

Obra�ene informacije se proslje�uju podsistemima Pla�anje i Pra�enje prihoda iz �ega je jasno da im je Cash managament podre�en podsistem.

Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

o Obrada protoka gotovinskih sredstava izvršenog u platnom prometu,

o Obrada informacija o gotovinskim transakcijama izvršenim na blagajni,

o Proslje�ivanje informacija o protoku gotovinskih sredstava inicijatorima informacija,

o Pra�enje gotovinskih tokova, o Obrada oro�enih depozita, o Predvi�anje/planiranje gotovinskih tokova.

5.2.4. Pra�enje prihoda

Pra�enje prihoda prikuplja sve informacije o realizaciji i pra�enju priliva sredstava iz svih izvora finansiranja i naplatu potraživanja. Podsistem registruje priliv sredstava i po drugim osnovama, poput kamata na depozitna sredstva i sli�no. Proces naplate ne predstavlja samo uobi�ajenu naplatu koja se obavlja redovno i pravovremeno, ve� dodatno predstavlja podršku aktivnostima koje obuhvataju i primjenu sudskog postupka prema dužniku. U tom smislu sistem sadrži i mehanizme koji podržavaju takve postupke. Iz navedenog je jasno da je ovaj podsistem u intenzivnoj sprezi sa drugim podsistemima informacionog sistema, ali isto tako i sa nizom vanjskim �iniocima. Pra�enje prihoda je podsistem u koji se slivaju brojni podaci iz drugih podsistema u svrhu evidentiranja nastalih potraživanja (uklju�ivo i ona koja nisu dospjela) i prikupljanja informacija koje omogu�uju precizno finansijsko definisanje potraživanja. Podsistem prihvata i informacije o primljenim uplatama.

33

Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

Prihvatanje i obrada uplata, Registrovanje potraživanja, Redovna naplata potraživanja, Naplata zakašnjelih potraživanja, Kontantki sa komitentima, Analiza naplate.

5.2.5. Stalna sredstva

Podsistem Stalna sredstva obuhvata sve poslove vezane za definisanje i održavanje informacija o stanju i vrijednosti stalnih sredstava. Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

Vo�enje knjige stalnih sredstava, Periodi�ni obra�un stalnih sredstava (obfra�un amortizacije prema zadatim

stopama i sl.) Inventurisanje stalnih sredstava (popis).

5.2.6. Obra�un plata

Podsistem Obra�un plata je dio integralnog informacionog sistema kojiservisira obra�un plata zaposlenih.

Podsistem je uvezan sa podsistemima Kadrovska evidencija i Pla�anja. Obra�un plata vrši pra�enje obra�unatih plata i obustave iz plate. Podaci se

dobijaju na osnovu podataka o izvršenim �asovima rada i drugim mjerilima i kriterijumima utvr�enim normativnim aktima Op�ine.

Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

Obra�un primanja zaposlenih Obra�un poreza i doprinosa Obra�un odbitaka

5.2.7. Obra�un naknada

Obra�un naknada je centralizovani podsistem u kojem se vrši obra�un naknada za sve usluge koje pruža Op�ina. Informacije iz ovog podsistema se proslje�uju podsistemu pra�enje prihoda na odobravanje i realizaciju potraživanja. Podsistem obuhvata sljede�e realne procese:

Obra�un naknada za pružene usluge Održavanje cjenovnika usluga Upravljenje kalkulacijama

34

5.2.8. Upravljanje nabavom

Upravaljanje nabavom obuhvata sve poslove vezane za prikupljanje i odobravanje internih narudžbi, odnosno trebovanja, te konsolidovanje i realizaciju nrudžbi dobavlja�ima. Podsistem pruža podršku obavljanju svih poslova oko raspisivanja tendera, prikuplajnja i pore�enja ponuda, te unosa i održavanja svih dokumentovanih relacija sa dobavlja�ima. Podsistem obuhvata sljede�e globalne procese:

Obrada internih narudžbi Ugovaranje poslova sa dobavlja�ima

5.2.9. Arhiviranje

Podsistem arhiviranja po svom karakteru pripada kategoriji servisnih podsistema kompletnog informacionog sistema. Ovj podsistem je bitan kao mjesto odlaganja podataka koji više nisu potrebni za operativni rad, ali za kojima postoji potreba da se dobiju na uvid ili provjeru u dužem vemenskom periodu.

Podsistem uklju�uje i pohranjivanje skenirane dokumenacije.

Arhiviranje obuhvata sljede�e globalne procese:

Arhiviranje podataka iz pojedinih podsistema Uvid u arhivski materijal i štampanje istih, Brisanje podataka koji više nisu potrebni.

35

6. Analiza interakcija izme�u definisanih podsistema Prethodno definisani i opisani posistemi �ine osnovu za realizaciju funkcija realnog sistema, odnosno pojedina�nih aplikativnih cjelina. Realiziraju se na osnovu prihva�enih uslova u principima i standardima Projekta IS Op�ine. Odgovaraju�om realizacijom globalnih procesa i implementacijom veza izme�u definisanih podsistema vrši se realizacija aplikativnih funkcija realnog sistema, odnosno zadovoljenje potreba i zahtjeva realnog sistema u Op�ini Stari Grad Sarajevo.

6.1. Realizacija aplikativnih funkcija Na osnovu zajedni�kih osobina informacionih tokova unutar Op�ine objedinjeni su pojedini tokovi funkcionalno materijalnih dijelova informacionog sistema (podrška poslovima i procesima iz realnog sistema, upravljanje, unos, ažuriranje i za kojima postoji potreba za interakcijom na nivou Op�ine i sa višim nivoima uprave, kao i sa nižim), što omogu�ava izdvajanje posebnih aplikativnih funkcija koje se naslanjaju na njih:

Administrativno tehni�ka podrška, Mati�na evidencija, Kadrovska evidencija (Human Resources) Upravljanje nekretninama, Evidencija samostalnih privrednika, Poslovni prostori Javna nabava

Grupa finansijskih aplikacija: Glavna knjiga, Budžet, Osnovna sredstva, Plate, Blagajna, Zalihe (sitan inventar i kancelarijski materijal).

Mogu�e je da se pojavi potreba da se još neki procesi kandiduju u smislu

informacione podrške, u tom slu�aju bi�e predmet posebnih projekata jer spadaju u kategoriju lokalnih aplikacija.

36

6.1.1 Administrativno tehni�ka podrška ili Dokument Menadžment

Pozicija unutar realnog sistema Obuhvata poslove kancelarijskog poslovanja, a koristi se unutar svih Službi i organa Op�ine, kao i u komunikaciji izme�u Službi. Poslovi kancelarijskog poslovanja se vrše u Pisarnici koja pripada Službi za op�u upravu. Predstavlja podršku procesima i aktivnostima upravljanja kretanjem dokumenata u kompletnoj organizaciji kroz upravljanje ulaznim, procesnim i izlaznim dokumentima. U tu svrhu razvijena su tri modula:

Evidencija dokumenata Workflow Arhiva

Globalni poslovi

Evidentiranje akata po prijemu i klasifikaciji, Distribucija podataka o aktima po organizacionim jedinicama, Evidencija generisanja dokumenata unutar službi, Razvo�enje predmeta i akata, Evidencija otpremljene pošte, Prezentacija i statisti�ka obrada.

Da bi se izbjeglo duplo vo�enje (vo�enje odgovaraju�ih knjiga koje je

obavezno prema Zakonu)) prilagoditi izlazne izvještaje zakonski zadatim formama �ime se omogu�uje tražena hard kopija (na kraju perioda izvršiti kori�enje �ime se u potpunosti zadovoljavaju zakonski uslovi), a zaposleni u Pisarnici rastere�uju viška obaveze.

Kada su u pitanju resursi, ranije je re�eno da poslove vrše zaposleni u Pisarnici i po jedan administrativno tehni�ki referent u svakoj organizacionoj jedinici, koji vrši poslove prijema pošte, evidentiranje kretanja predmeta i dostavljanje predmeta natrag u Pisarnicu.

Na slici 1. je prikazana gruba ilustracija toka predmeta kroz pojedine

procese.

37

Slik

a 1:

Šem

a to

ka p

roce

sa u

Dok

umen

t Men

adžm

ent p

odsis

tem

u

Pr

oces

i u P

isar

nici

Proc

esi u

Slu

žbam

a

ztp

psl

adr

adr

prs

ppt

zklidkzvr

akt

ev2

arh

otp

dpn

dzds

m rok

vrok

2

rjs

dsl

srf

3 4 6

8

1212

1313 1431

30

5sr

od

10

9po

tod

b

1699

7pr

o

otp

ppt

11vi

dkur

p

zklb

vidk

11

40ppr

prsr

20

vidk

r

prok

75rc

v

19 21 22

idkr

dslr

pro rj

spp

rjsI

I

rjsz

1514

ztp

psl

adr

adr

prs

ppt

zklidkzvr

akt

ev2

arh

otp

dpn

dzds

m rok

vrok

2

rjs

dsl

srf

3 4 6

8

1212

1313 1431

30

5sr

od

10

9po

tod

b

1699

7pr

o

otp

ppt

11vi

dkur

p

zklb

vidk

11

40ppr

prsr

20

vidk

r

prok

75rc

v

19 21 22

idkr

dslr

pro rj

spp

rjsI

I

rjsz

1514

38

6.1.2. Mati�na evidencija Pozicija unutar realnog sistema Poslovi evidencije mati�nih knjiga se vrše u Službi za op�u upravu, obuhvata poslove evidencije gra�anskih stanja i predstavlja važan servis orijentisan prema gra�anima. Globalni poslovi

Evidencija ro�enih, Evidencija vjen�anih, Evidencija državljana, Evidencija umrlih Izdavanje izvoda i potvrda Generisanje izvještaja

Realizaciju poslova vrše zaposleni u Službi.

Aplikacija Mati�ni ured predstavlja automatizaciju procesa vo�enja evidencije, obrade i predstavljanja mati�nih podataka gra�ana. Centralno mjesto, iako ne postoji u realnom sistemu kao posebna cjelina, zauzima podsistem mati�nih podataka o licima (MPL). Namjenjen je za stvaranje evidencione osnove za ostale podsisteme unutar Mati�nog ureda, a istovremeno i unutar Integralnog informacionog sistema Op�ine. MPL podsistem predstavlja rezultat uvo�enja ra�unarske podrške relanom sistemu, da bi se izbjegla redundancija podataka podsistem MPL sadrži osnovni skup podataka o licima kojem se pridružuju varijabilni skupovi podataka iz drugih podsistema.

Podsistem Mati�na knjiga ro�enih (MKR), je evidencioni sistem za lica ro�ena na podru�ju mati�nog ureda Op�ine. Za razliku od MPL-a proces evidentiranja �injenice ro�enja podrazumijeva ažuriranje samo varijabilnog skupa podataka koji se odnose na upis ro�enja.

Mati�na knjiga vjen�anih predstavlja podsistem za vo�enje evidencije i dokumentovanje vjen�anja, tako�e, ažurira samo varijabilni skup podataka.

Knjiga državljana, podsistem koji podržava vo�enje evidencije državljana koji su u nju upisani. Podsistem ne sadrži nove upise, pošto prema zakonskom rješenju ovu funkciju obavlja Mati�na knjiga ro�enih.

Mati�na knjiga umrlih podržava vo�enje evidencije podataka o umrlim licima.

Zajedni�ka karakteristika svih podsistema je da predstavljaju osnovu za izdavanje izvoda i uvjerenja koja su predmet odnosnih evidencija.

Postupak unosa podataka, dakle, izgleda ovako: prvo se unosi zajedni�ki skup podataka o licu (MPL), po unosu podataka u taj podsistem, dopunjavaju se varijabilni skupovi podataka u drugim podsistemima (MKU, MKV, MKR).

Aplikacija komunicira sa šifarskim sistemom iz kojeg preuzima sve potrebne šifrirane pojmove.

39

Slika 2: Pojednostavljena šema strukture baze podataka Mati�ne evidencije

LICE ID JMBG Prezime Ime Pol Datum ro�enja Mjesto ro�enja Op�ina ro�enja Državljanstvo Ime oca Ime majke Mj.prebivališta Adr.prebival. Djev. prez. majke

MK Ro�en ih

Lice_ID Mjesto za koje se knjiga vodi God. za koju se knjiga vodi Redni broj u knjizi-ro�enih Strana knjige Sat ro�enja Mj.prebivališta majke u trenutku ro�enja

MK Vjen�anih Ženik_ID Nevjesta_ID Mjesto za koje se knj iga vodiGod. za koju se knj iga vodiRedni broj u knjizi Strana knjige Mjesto zaklju�enja braka Država zakl ju�enja brakaDatum zaklju�enja braka Prezime ženika po zakl ju�enju brakaPrezime nevjeste po zakl ju�enju braka

MK Umrlih

Lice_ID Mjesto za koje se knj iga vodi

G o d . z a k o j u s e k n j i g a v o d iRedni broj u knjizi Strana knjige Datum smrti Sat smrti Mjesto smrti Adresa smrti Država smrti Prezime bra�nog druga Ime bra�nog druga Djevoja�ko prezime bra�nog drugaMjesto sahrane

Knjiga državljana

Lice_ID

M j e s t o z a k o j e s e k n j i g a v o d i

God. za koju se knjiga vodiRedni broj u knjizi Strana knjige

ŠIFRARNICI Tip šifrarnika ID Naziv op�ine Naziv države ... ...

40

Slika 3. Glavni meni aplikacije mati�nog ureda:

Slika 4: Maska sa podacima lica iz knjige vjen�anih.

41

6.1.3. Kadrovska evidencija

Pozicija unutar realnog sistema

Poslovi Kadrovske evidencije ili u trendu naziva ljudski resursi (Human Resources), prema svojoj prirodi se trebaju obavljati unutar poslova Kabineta na�elnika, no obzirom da se sistem dizajnira da ne zavisi od organizacione strukture, može biti pozicioniran u drugu (srodnu ) Službu, u našem slu�aju u Službu za op�u upravu. Aplikacija ima intenzivne veze sa podsistemom Plate, �iji procesi se obavljaju u Službi za finansije.

Slika 5 prikazuje glavni meni za aplikaciju kadrovske evidencije:

Globalni poslovi

Evidentiranje osnovnog skupa podataka o licu zaposlenom u O�ini, Evidentiranje/izdavanje dokumenata(rješenja, uvjerenja, odluka) koji se

odnose na lica zaposlena u Op�ini, Evidentiranje sistematizacije radnih mjesta i kadrovskih resursa

raspore�enih prema sistematizaciji radnih mjesta u Op�ini, Izrada pojedina�nih i zbirnih izvješaja.

42

Slika 6: Ilustruje masku sa podacima zaposlenog:

Poslove obavljaju dvoje zaposlenika u Službi 6.1.4. Evidencija samostalnih privrednika

Pozicija unutar realnog sistema

Aplikacija obuhvata poslove koji se vode u Službi za privredu i društvene djelatnosti. U okviru aplikacije formira�e se tri registra: Obrtni Registar, Registar trgova�kih radnji i Registar prevoznika.

Globalni poslovi

Registrovanje i evidencija samostalnih privrednika, Obrada i analiza podataka o privrednicima.

Realizaciju poslova iz ove oblasti vrše zaposleni unutar predmetne Službe.

6.1.5. Poslovni prostori Pozicija unutar realnog sistema

I ova aplikacija obuhvata poslove koji se vode u Službi za privredu. Vode se podaci o poslovnim prostorima u vlasništvu Op�ine i poslovnim prostorima na kojima Op�ina ima pravo raspolaganja. Aplikacija je u interakcija sa Finansijskim poslovanjem (Knjiga izlaznih faktura, Naplata, Glavna knjiga)

43

Slika 7: Glavni meni aplikacije poslovni prostori.

Globalni poslovi

Vodjenje evidencije poslovnih prostora, Vo�enje evidencije i obrada korisnika i njihovih Ugovora. Pra�enje naplate, Izvještavanje

Slika 8: Maska sa podacima poslovnog prostora.

Realizaciju poslova vode zaposleni unutar Službe.

44

6.1.6. Javna nabava Pozicija unutar realnog sistema

Poslovi vezani za Javnu nabavu se vode u uredu Sekretara organa javne uprave u Kabinetu na�elnika. Aplikacija se funkcionalno naslanja na module evidencija, a koristi izvještaje iz drugih funkcionalnih modula. Ova aplikacija dobija na zna�aju pod uticajem evropske Komisije i drugih evropskih tijela koji se javljaju kao zainteresovani u procesima koji prethode pridruživanju EU. U tom smislu je donijet državni Zakon koji se oslanja na evropske direktive (postoje �etiri), kada su u pitanju javne nabavke. Globalni poslovi

Definisanje potreba (Plana) i zahtjeva za nabavku (prikupljanje podataka na kojoj stavci budžeta stoje sredstva na raspolaganju za namjeravanu nabavku, procijenjena vrijednost nabavke, postupak nabavke i druge informacije vezane za postupak),

Generisanje prate�ih dokumenata, Evidencija prispjelih ponuda, Evidencija rezultata provedenih postupaka i dodjeljenih Ugovora, Evidencija dokumenata u žalbenom postupku, Zaklju�ivanje procesa nabave.

Realizacija poslova je odgovornost zaposlenih u uredu Sekretara.

6.1.7. Finansijske aplikacije Pozicija unutar realnog sistema

Poslovi se vode u okviru Službe za finansije i treba da obezbjede podršku centralizovanom upravljanju finansijskim transakcijama Op�ine, tako što �e registrovati i verifikovati sve relevantne transakcije koje uti�u na finansijsko stanje Op�ine i prezentirati informacije u obliku pogodnom za donošenje odluka. Sistem treba da omogu�i ve�i stepen discipline i kontrole protrošnje nov�anih sredstava. Finansijsko knjigovodstvo treba da omogu�i definisanje, usvajanje, pra�enje realizacije i promjene (rebalans) budžeta. Postoji interakcija sa ve�im brojem podsistema unutar informacionog sistema.

Finansijske transakcije, bilo eksterne, bilo interne, pripadaju razli�itim, ranije, definisanim podsistemima i obra�uju se u njima, a obra�eni podaci se slivaju u finansijsko knjigovodstvo. Podsistem Finansijskog knjigovodstva diktira odre�ene uslove ostalim podsistemima i u tom smislu ono je nadre�eni sistem podsistemima koji komuniciraju sa njim.

45

Slika 9: Maska glavnog menija za finansijski podsistem.

Slika 10: Maska modula Glavne knjige.

46

Globalni procesi

Ra�unovodstveni nadzor, Ra�unovodstvena analiza, Ra�unovodstveno informisanje, Izrada budžeta, Pra�enje izvršenja budžeta, Rebalans budžeta, Knjiga ulaznih faktura, Knjiga izlaznih faktura.

Globalni procesi su, najve�im dijelom podržani kroz dva podsistema,

Glavna knjiga i Budžet. Podsistem Glavna knjiga poznaje dvije vrste naloga: automatski formirani

nalog i ru�no uneseni nalog. Automatski formirani nalog nastaje u drugim modulima pokretanjem

posebnih obrada na osnovu podataka koji se nalaze u izvornim modulima:

Nalog za knjiženje izdatih faktura koje generiše podsistem poslovnih prostora,

Nalog za knjiženje obaveza po raznim osnovama (plate zaposlenih, evidentirane obaveze prema dobalja�ima),

Nalog za knjiženje pla�enih obaveza, Nalog za knjiženje pla�enih faktura po osnovu zakupa, Nalog za knjiženje skladišta, Nalog za knjiženje amortizacije stalnih sredstava, Nalog za knjiženje izvoda.

Ru�ni unos naloga se vrši prema nastaku doga�aja koji zahtjeva transakciju

i sadrži iste atribute kao i automatski formirani nalog za knjiženje, plus informaciju o podacima referenta koji vrši unos.

Knjiženje naloga je mogu�e kada sistem provjeri saldo naloga, pri �emu saldo mora biti jednak nuli. U slu�aju potrebe da se vrše korekcije podacima na nalogu, one se vrše u modulu u kojem je nalog nastao, a ne u Glavnoj knjizi. Knjženje se može vršiti na dva na�ina:

Pojedina�no knjiženje naloga i Istovremeno knjiženje više naloga.

Izvještavanje kao bitnu komponentu karakteriše hijerarhijski selektivan

pristup izvještajima koje sistem generiše. Izvještajima odre�ene vrste može da pristupi samo onaj koji ima odgovaraju�e ovlaštenje.

47

Finansijski podaci potrebni za planiranje budžeta se uzimaju iz izvještaja Glavne knjige za prethodni period koji su bazirani na ekonomskoj, funkcionalnoj, organizacionoj i fondovskoj klasifikaciji pra�enja budžeta. Planiranje budžeta se odvija u tri faze, od kojih prva nije automatizovana, a odnosi se na distribuiranje uputsva za pripremu zahtjeva budžetskim korisnicima sa zadatim rokovima i ograni�enjima. Slijede dvije automatizovane faze:

2. Priprema plana prihoda po mjesecima, pri �emu se vrši pra�enje prihoda po prethodnim periodima, te projekcija pove�anja prihoda u narednoj fiskalnoj godini. 3. Priprema plana rashoda na mjese�noj osnovi po kapitalnim izdacima, na osnovu zahtjeva pojedina�nih korisnika, odnosno zahtjeva pojedinih organizacionih jedinica koji su uvršteni u plan budžeta i klsifikovasni na osnovu zadatih kriterija, pri �emu prioritet imaju rashodi po osnovu investicija koji su zapo�eti u prethodnim fiskalnim periodima.

Na osnovu nastalog dokumenta vrši se unos plana budžeta sa podacima po organizacionim (bilansnim) jedinicama, koje reflektuju organizacioni kod, klasifikaciju po odgovaraju�im kontima, funkcionalnu i fondovsku klasifikaciju. Rebalans budžeta vrši referent na osnovu dokumenta, nastalog na višem organizacionom nivou, nad kojim je izvršena kontrola i knjiženje, odnosno "odobravanje" unesenog rebalansa. Svi izvještaji za pra�enje budžeta, kao i izvještaji koji se oslanjaju na pore�enje podataka planiranog i realizivanog budžeta unutar posmatranih perioda, uklju�uju�i i izvještaje propisane Zakonom, definišu se putem generatora finansijskih izvještaja u Glavnoj knjizi (alat, sastavni dio modula Glavne knjige koji omogu�ava konfigurisanje izvještaja od strane korisnika). Knjiga ulaznih faktura i knjiga izlaznih faktura spadaju u podre�ene sisteme podsistemu finansija. Knjiga ulaznih faktura registruje obaveze koje Op�ina ima po svim osnovama. Za obaveze koje se pla�aju u fiksnom iznosu i u pravilnim vremenskim razmacima unosi se trajni nalog pomo�u kojeg sistem vodi ra�una o vremenu i iznosima pla�anja, ostale obaveze se unose ru�no, nakon �ega se pokre�e obrada koja formira pojedina�ne obaveze. Ulazne fakture se prebacuju u Glavnu knjigu gdje se formiraju nalozi za knjiženje. Obaveze po tim nalozima se zatvaraju na osnovu reference naloga za pla�anje na bankarskom izvodu. Izvještavanje iz ovog podsistema je, zbog svog zna�aja, sveobuhvatno i detaljno. (pregled evidentiranih i pla�enih obaveza, analiti�ke kartice dobavlja�a, analiti�ke kartice po kontima troškova, pregled otvorenih stvavki, pojedina�no i zbirno, pregled obaveza prispjelih za pla�anje). Knjiga izlaznih faktura se odnosi na potraživanja koja Op�ina ima po osnovu naplate usluga (izdavanje dozvola i rješenja, zakup, kapitalni grantovi sa drugih nivoa). Izlazne fakture nakon kontrola kao u ulazne se prebacuju u Glavnu knjigu. I za ovaj podsistem važi da se potraživanja zatvaraju na osnovu referentne oznake na izvodu. Izvještavanje iz ovog modula je detaljno kao i u prethodnom prošireno za izvještaje o neizmirenim fakturama po dospije�u naplate i pregled dužnika u kašnjenju.

48

Slika 11: Maska menija modula knjige izlaznih faktura.

Slika 12: Maska menija modula knjige ulaznih faktura.

6.1.8. Evidencija stalnih sredstava Pozicija u realnom sistemu Poslovi evidencije stalnih sredstava se vrše u Službi za finansije i obuhvata sve poslove vezane za informacije o stanju i vrijednosti stalnih sredstava.

49

Slika 13: Glavni meni aplikacije osnovnih sredstava.

Globalni poslovi Podsistem osnovnih sredstava pripada knjigovodstvenim evidencijama i obuhvata slijede�e globalne poslove:

Vo�enje knjige stalnih sredstava, Periodi�ni obra�un stalnih sredstava, Inventurisanje stalnih sredstava.

Slika 14: Maska za unos osnovnog sredstva.

50

Realizacija poslova je odgovornost zaposlenih u Službi za finansije, a sami poslovi nisu stalnog karaktera

6.1.9. Podsistem plata

Pozicija u realnom sistemu

Poslovi obra�una plata se vrše u Službi za finansije, a postoji interakcija sa modulom Kadrovske evidencije i modulom Pla�anja. U podsistemu se vrši pra�enje obra�unatih plata, izvršenih obustava, izrada godišnjih obrazaca obaveznih po Zakonu. Slika 15: Meni podsistema plata.

Globalni poslovi Podsistem obuhvata slijede�e globalne poslove:

Obra�un ukupnih primanja zaposlenih, Obra�un poreza i doprinosa, Obrada odbitaka.

Realizacija poslova je odgovornost zaposlenih u Službi.

51

6.1.10. Podsistem blagajna Pozicija u realnom sistemu Poslovi blagajne se vrše u Službi za finansije. Zbog specifi�nih zahtjeva koji trebaju biti ispunjeni, postoje dvije blagajne, glavna blagajna i šalter blagajna, šalter blagajna evidentira samo primitke (administrativne takse, uplate po osnovu zakupa, uplate za tendersku dokumentaciju i druge), a glavna blagajna evidentira i primitke i izdatke (putne naloge, sitne ra�une u okviru blagajni�kog maksimuma). Podsistem je u interakciji sa Glavnom knjigom. Globalni poslovi Podsistem obuhvata slijede�e globalne poslove:

Unos uplata/isplata – evidentiranje promjena, blagajni�ki dnevnik, Izvještavanje.

Realizacija poslova je odgovornost zaposlenih u Službi.

6.1.11. Zalihe

Pozicija u realnom sistemu Podsistem upravljanje Zalihama je organizacijski smješten u Službu za tehni�ke poslove i obezbje�enje. Obuhvata sve poslove koji se odnose na definisanje i održavanje informacija o stanju i vrijednosti zaliha kancelarijskog materijala i sitnog inventara, planiranju i predvi�anju zaliha i vo�enju statistika prometa po raznim osnovama. Modul je u interakciji sa modulima Stalnih sredstava, Nabavom i Glavnom knjigom. Slika 16: Glavni meni modulazaliha.

52

Globalni poslovi

Vo�enje asortimana, Obrada rukovanja robom, Vo�enje pojedina�nih cijena i proizvoda, Pra�enje stanja zaliha, Vo�enje zaduženja sredstava i materijala u upotrebi.

Slika 17: Maska registra artikala u modulu zaliha.

Realizacija poslova je odgovornost zaposlenog u Službi.

53

7. Ra�unarska mreža Važan element informati�ke infrastrukture je ra�unarska mreža koja u ovom slu�aju predstavlja preduslov za implementaciju informacionog sitema Op�ine Stari Grad.

U objektima Op�ina Stari Grad postoji potreba za intenzivnim korištenjem ra�unarske opreme. U objektima je stoga postojala potreba za instalacijom koja �e omogu�iti uvezivanje ra�unara u mrežu, te njihovu me�usobnu komunikaciju i komunikaciju sa ra�unarima u udaljenim ra�unarskim mrežama .

Opšte je prihva�eno da se za objekte koji �e trebati koristiti veliki broj ra�unara predvidi univerzalna instalacija koja omogu�uje ne samo organizovanje ra�unarskih mreža na razli�ite na�ine, nego univerzalno korištenje priklju�aka instalacije, bilo za priklju�enje ra�unara u mrežu, bilo za priklju�enje telefona na telefonsku centralu.

Da bi instalacija zadovoljila za dalju budu�nost (reda 15 godina), a kako se radi o oblasti u kojoj se doga�aju izuzetno brze promjene, sada ura�ena instalacija mora imati visoke performanse, od kojih su najvažnije: � mora se ostvariti dovoljna gusto�a priklju�aka � korištena instalacija treba da omogu�i prenos podataka velikom brzinom, tj. da

zadovoljava trenutno važe�i standard za najviše brzine prijenosa podataka � broj žila u kablu treba da može zadovoljiti i kasnije zahtjeve.

Karakteristike kablova i ostalih elemenata instalacije su definisane me�unarodnim standardom. Standardi ISO/IEC 11801 i TIA/EIA 568 definišu parametre koje moraju zadovoljiti priklju�ci za visoke brzine prijenosa podataka na vezi dužine do 100 m.

Mrežna instalacija u objektima Op�ine Stari Grad je realizovana kao univerzalna instalacija kategorije 6.

Obzirom na prostorne osobine lokacije usvojeno je osam mjesta za koncentraciju kablova koji dolaze od priklju�aka iz svih objekata, šest u objektu A i dva u objektu B.

Pozicija ormara za koncentraciju instalacije od priklju�aka je odre�ena tako da se postigne minimalna dužina kablova i optimalno korištenje postoje�ih parapetnih kanala.

Pozicija servera u objektu je od ranije definisana i nalazi se u objektu A, na prvom spratu. Uz server se nalazi glavni ormar koncentracije koji je povezan ostalim ormarima koji služe za koncentraciju instalacije od priklju�aka. Izme�u ovog ormara i spratnih koncentracija su realizovane dvije vrste veza - za potrebe komunikacije izme�u ure�aja za prenos podataka i za potrebe napajanja ure�aja koji se nalaze u spratnim koncentracijama.

Napajanje svih ure�aja u spratnim koncentracijama se vršiti iz zajedni�kog izvora neprekodnog napona (UPS-a), smještenog u prostoriji servera.

Tako�e se realizuju i me�usobne veze izme�u bliskih spratnih ormara, za potrebe prijenosa podataka. Slike koje slijede prikazuju na�in realizacije ra�unarske mreže. Odabrani su karakteristi�ni tlocrti za svaki od objekata koji pripadaju instalaciji.

54

Prizemlje objekta A, sa šalter salom

55

Prvi sprat objekta "A" (ostali spratovi umaju istu ili neznatno druga�iju strukturu)

56

Prvi sprat objekta "B" (ostali spratovi imaju istu ili neznatno druga�iju strukturu)

Postoji još i objekat "C", a pošto ima samo tri mrežna priklju�ka, radi se o sali za sjednice i druge javne skupove, te nema potrebe da bude i grafi�ki prikazan u ovom radu

57

8. Zaklju�ak

U ovom dijelu rada je rije� o barijerama i ste�enim iskustvima tokom procesa implemetacije projekta integralnog informacionog sistema u državnoj instituciji. Iako se ovdje konkretno radi o Op�ini Stari Grad Sarajevo, poznavanje situacije u "svojoj ku�i", kao i u odre�enom broju drugih iste vrste, daje osnovu za iznošenje zaklju�aka koji imaju opšti karakter.

Generalno, radi se o ustanovama rigidnog karaktera u kojima se "novine" teško prihvataju.

Zakonski okvir za informatizaciju društva i državnih institucija ne postoji, iako postoje odgovorne studije koje daju dobru osnovu za donošenje istih. Prijedlog Zakona je bio u proceduri, ali nije prošao zbog brojnih primjedbi, te je formirana Komisija da ustanovi novi prijedlog Zakona što nije ura�eno do danas.

Pošto se radi o baznim projektima koji su finansijski i vremenski vrlo zahtjevni, istovremeno su projekti vrhunske složenosti, to predstavlja problem za sebe u smislu kontinuiteta projekta i o�uvanja njegovog integriteta.

Projekat bez sumnje dobije deklarativnu politi�ku podršku, no kada do�e do planiranja budžeta u prvi plan izbijaju drugi prioriteti koji, nažalost, nemaju razvojnu ulogu, ve� ulogu održavanja postoje�e komunalne infrastrukture i drugi koji imaju uticaja na bira�ko tijelo.

Pošto "rigidnost ustanova" naj�eš�e poti�e od stavova i promišljanja osoba koje

su zaposlene u njima kao i neformalnog naslije�a kada su u pitanju državne institucije, takve zapreke se mogu prevazi�i primjenom strategije dodatnog motivisanja zaposlenih(ovdje nije rije� o materijalnom elementu), prije nego pozivanjem na odgovornost ili nekim drugim metodama koje mogu izazvati suprotne reakcije. Naime, prilikom implementacije informacionog sistema zaposlenima treba ponuditi i odre�ene servise koje tehnologija donosi, a koji �e zadovoljiti li�ne interese i radoznalost, dakle njihov ego. Radi se o e-mailu, internet konekciji, odre�enim dodacima uz ra�unar, poneka igrica za relaksiranje, novi ra�unar. �esto i vrsta monitora (LCD, TFT) i njegova veli�ina imaju zna�ajnu ulogu u pridobijanju korisnika sistema. Radi se o servisima �ija se upotreba može kontrolisati (sa aspekta sigurnosti informacionog sistema) i kao takva poslužiti postizanju cilja, uvo�enje i odgovaraju�a eksploatacija informacionog sistema. Ovi dodatni "motivacioni" faktori �esto stvaraju pozitivno raspoloženje i energiju za zajedni�ki poduhvat.

Primjena ovih mjera ne ograni�ava niti isklju�uje stalne napore na podizanju svijesti zaposlenih o potrebi informatizacije institucije, motivaciju i mjere koje su odgovornost direktno nadre�enih i kontinuiranu edukaciju. Bitan faktor je i stvaranje osje�aja kod takvih korisnika da ne�e biti prepušteni sami sebi nakon implementacije projekta, da �e uživati podršku liderskog tima i biti njegov �lan i u budu�e.

Obzirom da smo društvo u tranziciji (popularan izraz koji obuhvata mnogo toga, �esto i alibi), koje je na putu evropskih integracija sigurno je da �e donošenje zakona u oblasti koja se odnosi na informatizaciju društva do�i na red, do tada uporište za odgovoran pristup i pravila ponašanja treba tražiti u studijama i drugoj stru�noj literaturi koje su opšte prihva�ene i koriste se u društvima �iji razvoj je evidentan.

Imaju�i u vidu da je projekat razvoja informacionog sistema trajnog karaktera, odnosno da dobri projekti nikad ne završavaju, treba uložiti napore na obezbje�ivanju razli�itih uslova da bi implementacija projekta efikasno funkcionisala. Jedan od uslova je

58

prilago�avanje strukture organizacije, odnosno, nužno je u organizacionoj strukturi uspostaviti mjesto odgovornosti za poslove informatizacije, formirati organizacionu jedinicu visoko pozicioniranu u strukturi organizacije �iji je predmet djelatnosti informatizacija organizacije. Uspostavljanjem samo radnog mjesta ili dva, sa odgovaraju�im opisom poslova koje je smješteno u neku, postoje�u organizacionu jedinicu �ija djelatnost nije u bliskoj vezi sa informacionim tehnologijama može, samo u odre�enoj mjeri, doprinijeti uspjehu, a mnogo toga �e zavisiti od individualnih karakteristika te osobe ili osobe rukovodilaca. Na taj na�in se stvara zavisnost od li�nosti, a zanemaruju se sistemska rješenja, nasuprot tome organizaciona jedinica �ija je djelatnost i odgovornost informatizacija institucije, po prirodi stvari, funkcioniše prema dokumentima koji su usvojeni na višem nivou �ime su postavljena pravila ponašanja u takvoj organizacionoj jedinici. Naravno, neophodno je pravilno dimenzionisati i pozicionirati takvu jedinicu u organizacionoj strukturi, vode�i ra�una da ona treba da isporu�i servise da bi organizacija efikasno ispunjavala svoje zadatke u društvu kako sadašnje tako i budu�e. Ne treba stvoriti još jedno mjesto troška, ve� mjesto autoriteta i primjerene odgovornosti koje �e ispuniti svoju misiju. Stvaranje organizacione jedinice predstavlja mjesto u kojem �e biti koncentrisan dio kolektivne svijesti iz segmenta informacionih tehnologija u državnim institucijama, �ija uloga je održanje integriteta projekta i njegovo održanje pod uticajem razli�itih faktora kao što su promjene rukovodnih struktura (politi�ki izbori) i varijabilan stepen raspoloživih, budžetskih, sredstava za informatizaciju u razli�itim vremenskim periodima.

U nedostatku zakonske regulative politi�ka podrška projektu je poželjna u onoj mjeri koliko i obezbje�ivanje finansiranja projekta, no �esto gubi zamah protekom vremena. Pod politi�kom podrškom se misli na li�nost na�elnika Op�ine koji kreira lokalnu politiku. Ovakvo razmišljanje je još jedan argument stavu koji je zastupan u prethodnom paragrafu, dio napora organizacione jedinice, �ija je odgovornost informatizacija, mora biti usmjeren na održanje stepena zainteresovanosti osoba koji imaju stvarnu mo� da dugoro�no riješe probleme finansiranja i neometanog funkcionisanja projekta informatizacije institucije.

Dosada izloženo predstavlja potvrdu stava da je mogu�e je izgraditi informacioni sistem po mjeri gra�ana i zahtjevima koje aktuelni društveni trenutak postavlja pred institucije lokalne uprave. Primjer za to je informacioni sistem koji je razvijen u Op�ini Stari Grad utemeljen u poslovnim procesima koji se vrše u Op�ini. Ovaj rad treba završiti jednom od definicja eUprave:

"Pod terminom eUprava se podrazumijeva intenzivna i široka primjena savremenih informaciono-komunikacionih tehnologija u javnoj upravi koja bi omogu�ila gra�anima, lokalnim upravama, poslovnim subjektima, vladinim i nevladinim organizacijama i drugim institucijama permanentan pristup servisima javne uprave, a zaposlenima jednostavno i efikasno obavljanje poslova uz smanjene troškove."

59

9. Literatura

1. http://www.itbusiness.ba/ITB/documents/brosure/eGovStudy.pdf, (20.09.2007. 08:00)

2. http//www.is.gov.ba/documents/publications/izvestaj_o_eSpremnosti.pdf (eng. 20.09.2007. 08:23)

3. "Glavni idejni projekat informacionog sistema Op�ine Stari Grad Sarajevo", rev. 1.0, decembar 2002. OCEAN d.o.o. autor projektni tim.

4. "Jedinstveni informacioni sistem Grada Sarajeva", rev. 1.1 Sarajevo, novembar 2002. OCEAN d.o.o. autor projektni tim.

5. "Strategija za razvoj informacionog društva u Bosni i Hercegovini", ver. 5.2. 24.09.2004. Vije�e ministara BiH, UNDP expertni tim.

6. "Akcioni plan za razvoj informacionog društva u Bosni i Hercegovini", ver. 5.1. 5.08.2004. Vije�e ministara BiH, UNDP expertni tim.

7. "Infrastruktura informacionog društva", konferencijski materijal, Sarajevo, maj 2003. UNDP, eksperni tim.

8. "Integralni informacioni sistem opštinske uprave �a�ak – GradIS": prof.dr. Alempije Veljovi�, Eremija Zoran, Gordan �or�evi�,17.10.2006. www.edrustvoscg.org.yu/download/isdos2006/03isopstinecacak.pdf