T.C.

SAĞLIK BAKANLIĞI

TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU

TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE

HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI

(2014 - 2017)

ANKARA, 2013

1. Basım:Şubat2010,Ankara,3500adet

2. Basım:Mart2011,Ankara,1000adet

3. Basım:Kasım2013Ankara,2500adet(GüncellenmişBasım)

Baskı:

AnılReklamMatbaaLtd.Şti.

ÖzverenSok.13/ADemirtepe-Kızılay/ANKARA

Tel:(0.312)2293741•Faks:(0.312)2293742

ISBN:978-975-590-311-8SağlıkBakanlığıYayınNo:773

www.beslenme.gov.tr-www.obezite.gov.tr

Buyayın;T.C.SağlıkBakanlığıTürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanlığıtarafındanhazırlanmışvebastırılmıştır.

Hertürlüyayınhakkı,TürkiyeHalkSağlığıKurumu’naaittir.Kaynakgösterilmeksizinalıntıyapılamaz.Kısmendahiolsaalınamazçoğaltılamaz,yayınlanamaz.Alıntıyapıldığındakaynakgösterimi“TürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketliHayatProgramıSağlıkBakanlığı,TürkiyeHalkSağlığıKurumu,YayınNo,Ankara,veYayınTarihi”şeklindeolmalıdır.

YAYIN KURULU

Dr.HasanIRMAK TürkiyeHalkSağlığıKurumuTüketiciveÇalışanGüvenliğiBaşkanYardımcısı

Dr.MehmetAliTORUNOĞLU TürkiyeHalkSağlığıKurumuBulaşıcıHastalıklarKontrolProgramlarıBaşkanYardımcısı

Dr.NazanYARDIM TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanı

Dr.KanuniKEKLİK TürkiyeHalkSağlığıKurumuToplumSağlığıHizmetleriDaireBaşkanı

Ücretsizdir.Paraylasatılamaz.

GÜNCELLEME ÇALIŞMA GRUBU

Dr.TuranBUZGAN TürkiyeHalkSağlığıKurumuBaşkanı

Dr.BekirKESKİNKILIÇ TürkiyeHalkSağlığıKurumuBulaşıcıOlmayanHastalıklar,ProgramlarveKanserBaşkanYardımcısı

Dr.NazanYARDIM TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanı

Dr.SabahattinKOCADAĞ TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanlığı

Dr.Dyt.BirizÇAKIR KırıkkaleÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiBeslenmeveDiyetetikBölümü

Dyt.Ş.BaşakKİŞİ TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanlığı

Dyt.DuyguÜNAL TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanlığı

ÖNSÖZ

Bulaşıcı olmayan hastalıklar (BOH), günümüzde dünyadaki en büyük salgınlardan biridir. 2008’de meydana gelen ölümlerin %63’üne (36 milyon insan) BOH’ler neden olmuştur.

BOH’lerin önlenmesi ve kontrolüne dair BM Genel Kurulu kararının 2010 yılında kabul edilmesini takiben devlet ve hükümet yetkilileri ve temsilcilerinden oluşan Genel Kurul, özellikle gelişmekte olan ülkeler için kalkınma ve diğer meseleleri ve toplumsal ve ekonomik etkileri göz önünde bulundurarak, tüm dünyada bulaşıcı olmayan hastalıkların önlenmesi ve kontrolünü irdelemek üzere, 19-20 Eylül 2011 tarihinde üst düzey toplanmıştır.

Genel Kurul, tüm dünyada toplumsal ve ekonomik kalkınmayı engelleyen bulaşıcı olmayan hastalıkların küresel yükü ve tehdidini, 21. yüzyılda ülkelerin

5

kalkınmasında en önemli sorunlardan biri olarak kabul etmiştir ve bulaşıcı olmayan hastalıkların birçok üye devlet ekonomisi için bir tehdit olduğunu ve ülkeler ve ülke nüfusları arasında gelir eşitsizliğinin artmasına neden olabileceğini bildirmiş ve üye devletlerin başlıca görev ve sorumluluklarının, bulaşıcı olmayan hastalıklar ile mücadele etmek ve etkili bir önleme ve kontrol mekanizması geliştirmek için toplumun her kesiminin dahil olması gerektiği bilincinde olmak olduğunu kabul etmiştir.

BM Genel Kurulu’nun toplantı kararlarını takiben Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından bu kararların uygulanması için Kronik Hastalıklar Eylem Planı onaylanmış, Avrupa Gıda ve Beslenme Eylem Planı hazırlanmış; 15-17 Kasım 2006 tarihinde İstanbul’da “DSÖ Avrupa Obezite ile Mücadele Ba kanlar Konferansı” gerçekleştirilerek “Avrupa Obezite ile Mücadele Belgesi” imzalanmıştır. 4-5 Temmuz 2013 tarihlerinde de Viyana Deklarasyonu imzalanarak üye ülkeler BOH’lerin 21. yüzyıl kalkınması üzerindeki büyüyen etkisiyle, yalnızca tüm ilgili sektörlerin geniş çaplı ve etkin katılımıyla ve hükümetin ve toplumun bütününün çabaları ve tüm politikalarda sağlığa önem verilmesiyle baş edilebileceği sonucunu çıkarmışlardır.

Bulaşıcı Olmayan Hastalıkların altında yaygın, önlenebilir risk faktörleri yatmaktadır. Bu faktörler tütün kullanımı, hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve alkolün zararlı kullanımıdır. Bu davranışsal risk faktörlerinin ve diğer metabolik/fizyolojik nedenlerin küresel BOH epidemisi üzerindeki etkileri arasında fazla kiloluluk ve obezite de vardır.

Ülkemizde de dünyaya paralel olarak kronik hastalıklar ölüm nedenleri ve hastalık yükü bakımından ilk sıradadır. Yapılan araştırmalar dünyada olduğu gibi ülkemizde de fazla kilolu olma ve obezite sıklığının giderek arttığını ve obezitenin özellikle çocuklarımızı ve gençlerimizi etkisi altına almaya başladığını göster mektedir. 0-5 yaş grubu çocuklarda obezite sıklığı %8.5, fazla kiloluluk ise %17.9 olarak bulunmuştur. Türkiye genelinde 19 yaş ve üzeri tüm yetişkin bireylerde ise obezite görülme sıklığı %30.3, hafif şişmanlık görülme sıklığı ise %34.6’dır.

Ulusal sağlık politikalarının ana hedefi sağlıklı bireylerden oluşan sağlıklı bir topluma ulaşmaktır. Sağlıklı topluma ulaşmak için de sektörler arası işbirliğini kuvvetlendiren politikaların geliştirilmesine ihtiyaç vardır. Ülkemizde vatandaşlarımızın en üst sağlık seviyesine ulaşması için yürüttüğümüz programlardan bir tanesi de 2010 yılında başlatılan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı”dır ve bu program 2014-2017 yılları için güncellenmiştir. Sektörlerarası bir yaklaşımla oluşturulan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı”nın titizlikle, sabırla ve süreklilik ilkeleri doğrultusunda uygulanması sonucun da başarı elde edilecektir.

Bu kontrol programının hazırlanmasında emeği geçen bütün kurum ve kuruluşlara, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Obezite Diyabet ve Metabolik Hastalıklar Daire Başkanlığımız başta olmak üzere tüm çalışanlarımıza teşekkür ederim. Programın başarıyla tamamlanması ve belirlenen hedeflere ulaşılmasını dilerim.

Dr. Mehmet MÜEZZİNOĞLU

Sağlık Bakanı

7

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ..........................................................................................................................................................................4

İÇİNDEKİLER ................................................................................................................................................................7

KISALTMALAR ..............................................................................................................................................................8

GİRİŞ1. .....................................................................................................................................................................9

GENELBİLGİLER2. ...............................................................................................................................................13

FazlaKilolulukveObezite2.1. .......................................................................................................................13

FazlaKilolulukveObeziteyeNedenOlanFaktörler2.2. ................................................................................15

FazlaKilolulukveObeziteninYolAçtığıSağlıkSorunları2.3. ........................................................................16

ObeziteninTedavisi2.4. .................................................................................................................................17

DÜNYADAVETÜRKİYE’DEMEVCUTDURUM3. .................................................................................................22

DünyadaveAvrupa’daObeziteileİlgiliMevcutDurum3.1. ...........................................................................22

Türkiye’deObeziteileİlgiliMevcutDurum3.2. ..............................................................................................24

TÜRKİYESAĞLIKLIBESLENMEVEHAREKETLİHAYATPROGRAMI’NINAMACIVEKAPSAMI4. .................. 33

OBEZİTENİNÖNLENMESİNEYÖNELİKHEDEFVESTRATEJİLER5. ...............................................................35

TÜRKİYESAĞLIKLIBESLENMEVEHAREKETLİHAYATPROGRAMIEYLEMPLANI(Tablo)6. .......................41

KAYNAKLAR7. .......................................................................................................................................................77

EK-1 ..................................................................................................................................................................81

EK-2 ..................................................................................................................................................................89

EK-3 ..................................................................................................................................................................95

8

KISALTMALAR(Alfabetiksıralamayapılmıştır.)

ACSM AmericanCollegeofSportsMedicine(AmerikanSporHekimliğiKoleji)ABD AmerikaBirleşikDevletleriAHBS AileHekimliğiBilgiSistemiBKİ BedenKitleİndeksiBMH BazalMetabolizmaHızıBOH BulaşıcıOlmayanHastalıklarCDC CentersForDiseaseControlandPrevention(HastalıklarıÖnlemeveKontrolMerkezi)DALY DisabilityAdjustedLifeYear(Sakatlığabağlıkaybedilenyaşamyılı)DMH DinlenmeMetabolikHızKB KalkınmaBakanlığıDSÖ DünyaSağlıkÖrgütüGATA GülhaneAskeriTıpAkademisiGSB GençlikveSporBakanlığıGTHB Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığıHBSC HealthBehaviourinSchoolAgedChildrenSurvey(OkulÇağıÇocuklarındaSağlıkDavranışıAraştırması)MEB MilliEğitimBakanlığı

MONICA MultinationalMonitoringofTrendsandDeterminantsinCardiovascularDisease (KardiyovaskülerHastalıktaBelirleyicilerinveEğilimlerinÇokulusluİzlenmesi)

NHANES NationalHealthandNutritionExaminationSurvey(ABDUlusalSağlıkveBeslenmeAraştırması)PAL PhysicalActivityLevel(FizikselAktiviteDüzeyi)RTÜK RadyoveTelevizyonÜstKuruluSBKK SağlıklıBeslenelim,KalbimiziKoruyalımAraştırmasıSD StandardDeviation(StandartSapma)ASPB AileveSosyalPolitikalarBakanlığıSGK SosyalGüvenlikKurumuSTK SivilToplumKuruluşları(MeslekÖrgütleri,Dernekler,Vakıflarvb)TAPDK TütünveAlkolPiyasasıDüzenlemeKurumuTBMM TürkiyeBüyükMilletMeclisiTBSA TürkiyeBeslenmeveSağlıkAraştırmasıTEKHARF Türkiye’deErişkinlerdeKalpHastalığıveRiskFaktörleriAraştırmasıTEMD TürkiyeEndokronolojiveMetabolizmaDerneğiTHSK TürkiyeHalkSağlığıKurumuTKD TürkKardiyolojiDerneğiTNSA TürkiyeNüfusveSağlıkAraştırmasıTOAD TürkiyeObeziteAraştırmalarıDerneğiTOHTA TürkiyeObeziteveHipertansiyonAraştırmasıTRT TürkiyeRadyoveTelevizyonGenelMüdürlüğüTSİM TemelSağlıkİstatistikleriModülüTSK TürkSilahlıKuvvetleriTURDEP TürkiyeDiyabet,ObeziteveHipertansiyonEpidemiyolojisiAraştırmasıTÜBİTAK TürkiyeBilimselveTeknolojikAraştırmaKurumuTÜİK TürkiyeİstatistikKurumuUNİCEF UnitedNationsChildren’sFund(BirleşmişMilletlerÇocuklaraYardımFonu)YLD YearsLostwithDisability(SakatlıklaKaybedilenYaşamYılı)YLL YearsofLifeLost(KaybedilenYaşamYılı)YÖK YüksekÖğretimKurulu

9

1.GİRİŞ

Bulaşıcıolmayanhastalıklar(BOH),günümüzdedünyadakienbüyüksalgınlardanbiridir.2008’demeydana gelen ölümlerin %63’üne (36 milyoninsan) BOH’ler neden olmuştur. Bu ölümlerinyaklaşık %80’i düşük ve orta gelirli ülkelerdemeydanagelmişve70yaşaltıenyüksekmortaliteise BOH’lere bağlı olarak meydana gelmiştir.BOH’lerin prevalansı ve bunlara bağlı ölümsayısının; gelecekte nüfus artışı ve yaşlanma,ekonomikgeçişlervebunlarabağlıdavranışsal,meslekiveçevresel risk faktörlerindemeydanagelen değişiklikler sonucubaşta düşük ve ortagelirli ülkelerde olmak üzere önemli derecedeartmasıbeklenmektedir(1).

BOH’ninaltındayaygın,önlenebilirriskfaktörleriyatmaktadır. Bu faktörler tütün kullanımı,hareketsizlik, sağlıksız beslenme ve alkolünzararlı kullanımıdır. Bu davranışlar dört önemlimetabolik/fizyolojik değişikliğe yol açar. Bunlaryüksektansiyon,fazlakilo/obezite,hiperglisemive hiperlipidemidir. Bunlara bağlı ölümlerbakımındandünyadakibaşlıcaBOHriskfaktörü,yüksektansiyondur(tümdünyadaölümlerin%13’übunabağlıdır);bunutütünkullanımı(%9),yüksekkanşekeri(%6),hareketsizlik(%6)vefazlakiloileobezite(%5)izlemektedir(1).

Bu davranışsal risk faktörlerinin ve diğermetabolik/fizyolojik nedenlerin küresel BOHepidemisi üzerindeki etkileri arasında şunlarsayılabilir(1,2):

Fiziksel aktivite yetersizliği: Fizikselhareketsizlik, dünyada ölüme neden olan riskfaktörleri sıralamasında dördüncü sırada yeralmaktadır (dünya genelindeki ölümlerin %6’sı).Hareketsizlikyüzündenheryıl3,2milyoninsan hayatını kaybetmektedir. Yeterincehareketli olmayan insanlar, tüm nedenleredayalı mortalite açısından %20 ile %30 arasıdaha yüksek risk altındadır. Düzenli fiziksel

aktivite; yüksek tansiyon gibi kardiyovaskülerhastalık, diyabet, meme ve kolon kanseri vedepresyonriskiniazaltmaktadır.Memevekolonkanserlerininyaklaşık%21-25’inin,diyabetin%27’sininveiskemikkalphastalığının%30’ununana nedeninin fiziksel aktivite yetersizliğiolduğu tahmin edilmektedir. Fiziksel aktiviteyetersizliği en çok yüksek gelirli ülkelerdegörülmektedirfakatbazıortagelirliülkelerdedeözelliklekadınlararasındaçokyüksekseviyelergörülmektedir.

Sağlıksız beslenme: Yeterli sebze ve meyvetüketimi; kardiyovasküler hastalıklar, midekanserivekolorektalkanserriskiniazaltır.Çoğuinsan DSÖ tarafından hastalık önleme içintavsiyeedilendendahafazlatuztüketmektedir;yüksek tuz tüketimi, yüksek tansiyon vekardiyovaskülerriskedairönemlibirbelirleyicidir.Doymuşyağların ve trans yağasitlerinin fazlatüketimi, kalp hastalığıyla ilişkilidir. Sağlıksızbeslenme, kıt kaynaklı ortamlarda hızlayükselmektedir.Eldekiveriler,yağalımınınalt-ortagelirliülkelerde1980’lerdenbuyanahızlaarttığınıgöstermektedir.

Fazla kilo ve obezite: Fazla kilo ve obeziteyüzündenheryılenaz2,8milyonkişihayatınıkaybetmektedir.Kalphastalığı, felç vediyabetriski; beden kütle indeksinin (BKİ) artmasınabağlı olarak giderek artmaktadır. DSÖAvrupaBölgesi, Doğu Akdeniz Bölgesi ve AmerikaKıtasıBölgesi’ndekadınların%50’sindenfazlasıfazlakiloludur.Bebeklerveçocuklararasındakien yüksek fazla kilo prevalansı, üst-orta gelirgruplarındadır. Fazla kilodaki en hızlı artış isealt-ortagelirgrubundagörülmektedir.

Epidemiyolojik çalışmalar; yaş, cinsiyet gibidemografik faktörlerle, eğitim düzeyi, medenidurum gibi sosyo kültürel faktörler yanındabiyolojikfaktörlerinvebeslenmealışkanlıklarının,

10

sigaravealkoltüketimiilefizikselaktiviteazlığıgibi yaşam biçimi faktörlerinin de obezitedensorumluolduğunugöstermektedir.

İnsanömrününçokuzunolmadığıdönemlerdeobezite; güç, refah ve sağlık göstergesi iken,günümüzdetedaviedilmesigerekenbirhastalık,birhalksağlığıproblemiolarakkabuledilmeyebaşlanmıştır(3-6).Tümdünyada fazla kiloluluğunve obezitenin (şişmanlığın) prevalansı giderekartmakta olup obezite prevalansı1980’den beriiki katından daha fazla artmıştır. 2008 yılında20yaşveüzeri1.4milyardandahafazlaerişkinfazlakiloluyadaobezolupbunlarıniçinde200milyonerkek300milyonkadınşişmandır.2010yılında beş yaş altı çocukların 40 milyondanfazlasıfazlakiloludur(7).

Günümüzde dünyanın hemen hemen tüm böl-gelerinde obezite prevalansı artmakta, budurumsadeceyetişkinkadınveerkeklerideğil,çocuklarıvegençlerideetkilemektedir.Kalpvedamar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, bazıkanser türleri, kas iskelet sistemi hastalıklarıgibihastalıklarınoluşmasına,yaşamkalitesininazalmasına ve ölümlere yol açan obezite,sadeceküreselboyuttabirhalksağlığıproblemiolmakla kalmayıp, ülke ekonomilerine olumsuzyönde etki eden bir unsur olarak da karşımızaçıkmaktadır.

Obezite,ülkeekonomilerini doğrudanveyado-laylı olarak etkilemektedir

(8). Obezite ile ilgili

sağlıkharcamalarıgelişmişülkelerdetümsağlıkharcamalarının %2-7’sini oluşturmaktadır(9). AmerikaBirleşikDevletlerinde2000-2005yıllarıarasındaSağlıkHarcamalarıaraştırmasınagöreobeziteileilişkilihastalıklarıntahminedilenyıllıkmaliyeti190.2milyardolardır,burakamABD’deyıllık sağlık harcamalarının yaklaşık %21’idir.Çocukluk çağı obezitesi tek başına doğrudansağlık harcamalarının 14.1 milyar dolarındansorumludur(10).

Dünya genelinde fiziksel hareketsizlik vekötü beslenmenin neden olduğu sağlık

sorunları için yapılan harcamalar ortalamatoplam sağlık harcamalarının yaklaşık %2’sinioluşturmaktadır11).Avrupabölgesindeisefizikselhareketsizliğinkişibaşıyıllıkyaklaşık150-300€maliyeti olduğu tahmin edilmektedir(12). Fizikselaktivitenin arttırılması sağlık harcamalarınındolayısıyla ekonomik maliyetin azaltılmasındauygulanabilir, maliyet etkin ve en temelstratejilerdenbirisidir.

Obeziteninenönemlinedenlerindenolanyeter-siz beslenme ve fiziksel aktivite yetersizliği,ABD’detütünkullanımınabağlımeydanagelensağlıksorunlarındansonraönlenebilirölümlerinikinci en sık nedenidir(13,14). Uzun, sağlıklı vemutlu bir yaşam beklentisi içindeki 21. yüzyılinsanı için, obezitenin önlenmesinde koruyucusağlık hizmetleri yaklaşımı çok büyük birönem taşımaktadır. Koruyucu sağlık hizmetlerikapsamında sağlık otoriteleri toplumun herkesimineulaşmalı,etkinveyaygıneğitimçalışma-larının hızla yaşama geçirilmesi konusundabilinçliveisteklibirçabaiçindeolmalıdır.

ObeziteilemücadeledeDSÖbaştaolmaküzerepek çok uluslararası kuruluş, tüm dünyadabeslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi,yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıklarınınyerleştirilmesi ve hareketli yaşam biçimininbenimsenmesi konularında çeşitli programlargeliştirerek öncülük etmekte ve dünyada-ki birçok ülke tarafından bu çabalar farklıstrateji ve eylem planları şeklinde bireylereulaştırılmaya çalışılmaktadır. DSÖ tarafından“Küresel Beslenme, Fiziksel Aktivite ve SağlıkStratejisi(15)”nin geliştirilmesi, İkinci AvrupaBeslenme Eylem Planı’nda

(16)özellikle çocukluk

ve adolesan dönemi obezitesi ile mücadeleyeyerverilmesi,AvrupaKomisyonutarafındanAv-rupa’dabeslenme, fazlakilolulukveobezite ileilişkilihastalıklarkonusundastratejiyide içeren“Beyaz Döküman”ın(17) hazırlanması, AvrupaBirliği “Beslenme, Fiziksel Aktivite ve SağlıkPlatformu”nun(18) oluşturulması bu girişimlereörnekolarakverilebilir.

11

DSÖAvrupaBölgeOfisi tarafındanobeziteko-nusundaki ilk çalışma1997yılındayayımlananobezitenin önlenmesi ve tedavisi konusundakirapordur(19). Bu raporun ardından 1999’da24 ülkenin imzaladığı “Milano Deklarasyonu”yayımlanmıştır

(20). Günümüzde ise obezite

epidemisinin dünyanın en önemli halk sağlığımücadelelerindenbirisiolduğu,eğiliminözellikleçocuklar ve yetişkinler için alarm düzeyineulaştığıvegeleceknesilleriçindahaçoksağlıkyüküneyolaçtığıbildirilmektedir(6).

Giderek artan obezite epidemisi nedeniyle, ül-kemizevsahipliğinde15-17Kasım2006tarihindeİstanbul’da “DSÖAvrupaObezite ileMücadeleBakanlar Konferansı” düzenlenmiş, açılışıBaşbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğantarafındanyapılankonferanssüresinceobeziteepidemisi masaya yatırılarak çözüm önerileritartışılmıştır. Söz konusu Konferans ulusal veuluslararası boyutta, başta sağlık olmak üzeretarım,eğitim,spor,ulaşım,sosyalgüvenlikgibidiğer ilgili Bakanlar ve devlet sektörlerinin üstdüzey yetkilileri, hükümetler arası kuruluşlarile sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri,uzmanlar ve uluslararası kuruluş temsilcilerivebasınmensuplarıolmaküzereyaklaşık500kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.Konferanssırasında T.C. eski Sağlık Bakanı Sayın Prof.Dr. RecepAKDAĞveDSÖeskiAvrupaBölgeDirektörü Sayın Dr. Marc DANZON tarafındanEk1’deyeralan“AvrupaObezite ileMücadeleBelgesi(6)” imzalanmıştır. 4-5 Temmuz 2013tarihlerindegerçekleşen,evsahipliğiniAvusturya’nınyaptığıViyanaBakanlarKonferansı’ndada,üyeülkeSağlıkBakanlarıvetemsilcilerininyanısıra Dünya Sağlık Örgütü Avrupa BölgesindeişbirliğiyapılanMerkez,EnstitüveSivilToplumÖrgütüTemsilcileriyeralmıştırvebukonferansBulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve beslenmeilişkisineodaklananilktoplantıolmuştur.ViyanaBakanlarKonferansıüyeülkelerdekibeslenme,fizikselaktivite,obezitevediğerbeslenmeileilgiliBOH politikalarının geliştirilmesi, uygulanmasıve değerlendirilmesi ile tecrübeler ve başarı

öykülerinin paylaşıldığı bir düzlem olmuştur.Konferansta, Ek 2’de yer alan Sağlık 2020Kapsamında Beslenme ve Bulaşıcı OlmayanHastalıklar Viyana Deklarasyonu üye ülkelertarafındanimzalanmıştır.

Ülkemizde de obezite ile mücadele ulusalsağlık politikasına ilişkin çeşitli yayınlarda yeralmıştır. Bakanlığımızca hazırlanan “Sağlık 21Herkes İçin Sağlık” programında obeziteninhipertansiyon,diyabetvb.hastalıklariçinönemlibir risk faktörü olduğu belirtilmiştir

(21). “Türkiye

KalpveDamarHastalıklarınıÖnlemeveKontrolProgramı(22)”ndadapekçokkronikhastalıkiçinriskfaktörüolanobeziteninönlenmesiiçinulusalbirprogramınhazırlanmasıhususuyeralmıştır.

Bakanlığımızın2013-2017yılıStratejikPlanındada “Toplumu sağlıklı beslenme, obezite vefiziksel aktivite konularında bilgilendirmek vebilinçlendirmek, sağlıklı beslenme ve düzenlifiziksel aktivite alışkanlığı kazandırmak içindestekleyici çevrelerle programlar oluşturmak”hedeflerarasındayeralmaktadır(23).

Obeziteninönlenmesineyönelik faaliyetlerehızvermek,belirlenenhedeflereulaşmak,ihtiyaçlardoğrultusundayenihedefvestratejilerbelirlemekvefaaliyetlerinbelirlibirçerçevedeyürütülmesinisağlamakamacıyla“TürkiyeObeziteileMücadeleveKontrolProgramı (2010-2014)”hazırlanarakilkbaskısıŞubat2010tarihindeyayımlanmıştır.

Program obezite ile mücadelede yeterli vedengeli beslenmenin sağlanmasına yönelikönlemlerin yanı sıra toplumda düzenli fizikselaktivitenin teşvik edilmesine dair hususları dakapsadığındanadı“TürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketliHayatProgramı“olarakdeğiştirilerek29 Eylül 2010 tarihli ve 27714 sayılı ResmiGazete’de Başbakanlık Genelgesi olarakyayımlanmıştır(24).

Ayrıca “TürkiyeSağlıklıBeslenme veHareketliHayat Programı” kapsamında Türkiye Aşırı Tuz Tüketiminin Azaltılması Programı

12

(2011-2015)(25) hazırlanmış ve uygulamayabaşlanmıştır. Bu çerçevede, Gıda Tarım veHayvancılık Bakanlığı’na yapılan önerilerdoğrultusundaekmektetuzmiktarı4Ocak2013tarihindeyayımlanan“EkmekveEkmekÇeşitleriTebliği”ne(26)göre1.75gr’dan1.5gr’a indirilmezorunluluğugetirilmiştir.Etiketleme,gıdasektörüile işbirliği ve halk farkındalık kampanyalarıçalışmalarıdevametmektedir.

Ülkemizdeetiketlemedüzenlemesiiçin29Aralık2012’deetiket yönetmeliği yürürlüğegirmişvegönüllü Günlük Karşılama Miktarları (GKM /GuidelineDailyAmounts-GDAs)uygulamasıiçinkamukampanyalarıveeğitimlerdüzenlenmiştir.GKM bilgileri, isteğe bağlı olarak gıdalarınetiketindeyeralabilir.

GKMbilgilerineyerverildiğinde,bubilgiler‘enerji,şeker, toplam yağ, doymuş yağ, tuz/sodyum’öğelerinimutlakaiçerir.

Türkiye gıda etiketlemesi yönetmeliğine göreüretilengıdaların trans yağasiti içermediklerinibildirebilmeleri için transyağasiti içerikleri100gryağda1gr’danazolmalıdır.

Obezite diyabet için önemli bir risk faktörüdür.YürütülmekteolunandiğerbirprogramTürkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı’dır (2011-2014)(27). Türkiye Diyabet Önleme ve KontrolProgramıkapsamındadaobezite ilemücadeleedilmekte, halk farkındalık eğitim çalışmaları,uygun tedavi ve rehabilitasyon çalışmaları(klinik tanı tedavi rehberlerinin geliştirilmesi)izleme değerlendirme başlıklarında çalışmalaryürütülmektedir.

13

29,9 kg/m2 dağılımındaki BKİ’ler söz konusuolduğundailgilihastalıkriskiartar.30kg/m2‘denfazlaBKİsözkonusuolduğundaiseilgilihastalıkriski orta dereceden şiddetliye doğru artışgösterir(1).

Son yıllarda araştırmacılar vücuttakitoplam yağ miktarından çok, yağın vücuttabulunduğu bölge ve dağılımı üzerindedurmaktadırlar. Vücuttaki yağın bulunduğubölge ve dağılımı hastalıkların morbidite vemortalitesi ile ilişkilendirilmektedir. Bölgeselyağdağılımıgenetikolarakerkekvekadınlardafarklılık göstermektedir. Erkek tipi obezitedeyağ, vücudun üst bölümünde bel, üst karın vegöğüs bölgelerinde (elma tip) toplanmaktadır.Kadın tipi obezitede ise yağ, vücudun altbölümünde kalça, uyluk ve bacaklarda (armuttip)toplanmaktadır(33,34).

Karın (abdominal) yağmiktarını yansıtan basityöntemlerden bir tanesi ve en çok kullanılanıbel çevresi /kalça çevresi oranıdır. Bu orandapaydabulunanbelçevresideğeribaşlıcaviseralorganlar ve karın yağ dokusunu yansıtmakta,paydadayeralankalçaçevresiölçümüisekaskitlesiveiskeletdokusundanoluşmaktadır(34).

2.GENELBİLGİLER

2.1. Fazla Kiloluluk ve Obezite

Obezite, Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)tarafından “Sağlığı bozacak ölçüde vücuttaanormal veya aşırı yağ birikmesi” olaraktanımlanmaktadır(7). Yetişkin erkeklerde vücutağırlığının ortalama %15-20’sini, kadınlardaise %25-30’unu yağ dokusu oluşturmaktadır(28,29)

.Erkeklerdebuoranın%25,kadınlardaise%30’unüzerineçıkmasıdurumundaobezitesözkonusudur

(30,31).

ObeziteyibelirlemekiçinDünyaSağlıkÖrgü-tü’nün obezite sınıflandırması(31) kullanılmaktave genellikle Beden Kitle İndeksi (BKİ) esasalınmaktadır.BKİ,bireyinvücutağırlığının(kg),boy uzunluğunun (m) karesine (BKİ=kg/m2)bölünmesiyleeldeedilenbirdeğerdir(7).BKİboyuzunluğuna göre vücut ağırlığını değerlendirenbirgöstergeolup,vücuttayağdağılımıhakkındabilgivermemektedir(32).BKİ’yegöreyetişkinlerdezayıflık,fazlakilolulukveobezitesınıflandırmasıTablo1’deverilmiştir.

Optimumsağlığaulaşmakiçinerişkinnüfusiçin medyan BKİ 21 ile 23 kg/m2 dağılımındaolmalıdır.

AncakyinedekişileriçinhedefBKİ’yi18,5-24,9kg/m2 dağılımındakorumakolmalıdır.25,0-

14

Tablo 1: YetişkinlerdeBKİ’yegörezayıflık,fazlakilolulukveobezitesınıflandırması

Kaynak:GlobalDatabaseonBMI,WHO *Kesişimdeğerleri,BKİileAvrupalıtoplumlardakimortalitevehastalıkrisketmenlerininilişkisine dayanmaktadır.EtniközelliklerebağlıolarakBKİilevücutyağyüzdesiarasındakiilişkifarklılık göstermektedir.DSÖAsyalılariçinsağlıklıBKİdeğerini23kg/m2olarakkabuletmekte,23.00-24.99 kg/m2arasıBKİdüzeylerindedahafazlakiloalmamalarıönerilmekteve25kg/m2’ninüstüşişman olarakkabuledilmektedir(34).

DSÖ’ye göre bel çevresinin kalça çevresineoranı kadınlarda 0.85’den ve erkeklerde1’den fazla ise erkek tipi obezite olarak kabuledilmektedir. Tek başına bel çevresi ölçümüde karın bölgesindeki yağ dağılımı ve sağlığınbozulmasında önemli ve pratik bir göstergeolarak kullanılmaktadır(34). Karın bölgesi ve içorganlarda yağ birikmesi insülin direncine yolaçmaktadır. İnsülin direnci ise obezitenin yolaçtığıTip2Diyabet, hipertansiyon,dislipidemive koroner arter hastalıkları arasındaki ilişkiyisağlayanenönemlifaktördür(35).

Obezite ile mücadelenin yaygınlaştığısonyıllardabelçevresinintekbaşınaölçülmesiile risk belirlenmesi yaygın olarak kullanılmayabaşlanmıştır.Tekbaşınabelçevresiölçümününerkeklerde94cm,kadınlarda80cmveüzerindeolması hastalık riskinin artmasına nedenolmaktadır(36,37).

BelçevresininkalçaçevresineoranıerkektipobezsınırlarındaolanhastalardaBKİilebelçevresi arasındaki ilişkiyi yansıtan denklemler

eldeedilmiş,dahasonrabuilişkidenklemlerindeBKİ yerine 25 ve 30 kg/m2 değerleri konularakbunlarauyanbelçevresidüzeyleribulunmuştur(34). YetişkinlerdebelçevresiölçümünegörehastalıkoluşmariskiTablo2’degösterilmiştir(35,36).

Tablo 2:Yetişkinlerdeobeziteyebağlıvebelçevresiölçümünegörehastalıkoluşturmariski(34)

Çocuk ve adolesanlarda, yetişkinlerdeolduğugibibellibirsınıflandırmabulunmamakta,fazlakiloluolmaveobezitenintanımlanmasındafarklı yaklaşımlar kullanılmaktadır. En sıkkullanılan yöntemlerden birisi bireysel vetoplumsal düzeyde yüzdelik (persentil) ve/veyazskordeğerlerininkullanılmasıdır.DünyaSağlıkÖrgütütarafından2006yılında0-5yaşçocuklarıiçinbüyümestandartları(38),2007yılındaise5-19

15

yaşgrubuçocuklarveadolesanlariçinbüyümereferans değerleri (39)yayımlanmıştır. BöylecegünümüzdeçocukveadolesanlardayaşagöreBKİ değerleri, fazla kiloluluk ve obeziteninsınıflandırılmasında kullanılmaya başlanmıştır.Ancakülkelerinkendistandartlarınıgeliştirmelerigerekmektedir.

DSÖ tarafından çocuk ve adolesanlardafazla kilolu olma ve obezitenin sınıflandırılma-sında

kullanılması önerilen tablolar Ek-2 ve Ek-3’deverilmiştir. Bu tablolara göre 5 yaşın altındakiçocuklardafazlakiloluluk>+2SDveya>97’inciyüzdelik (persentil), obezite ise >+3 SD veya>99’uncuyüzdelikolaraktanımlanmaktadır.5-19yaş grubundaki çocuklar ve adolesanlarda isefazla kiloluluk>+1SDveya>85’inci yüzdeliğinüzeri,obeziteise>+2SDveya>97’inciyüzdeliğinüzeriolaraktanımlanmaktadır.

2.2. Fazla Kiloluluk ve Obeziteye Neden Olan Faktörler

Obeziteyenedenolduğubilinençoksayıdafaktöriçinde,aşırıveyanlışbeslenmevefizikselaktivite yetersizliği en önemli nedenler olarakkabuledilmektedir.Bufaktörlerinyanısıragenetik,çevresel, nörolojik, fizyolojik, biyokimyasal,sosyo-kültürel ve psikolojik pek çok faktörbirbiriileilişkiliolarakobeziteoluşumunanedenolmaktadır.Tümdünyadaözellikleçocuklukçağıobezitesindeki artışın sadece genetik yapıdakideğişikliklerle açıklanamayacak derecede fazlaolması nedeniyle, obezitenin oluşumunda çev-reselfaktörlerinrolününönplandaolduğukabuledilmektedir.

Obezitenin oluşmasında başlıcariskler ve riski etkileyen faktörler aşağıdasıralanmıştır

(37,40):

Aşırıveyanlışbeslenmealışkanlıkları•

Yetersizfizikselaktivite•

Yaş•

Cinsiyet•

Eğitimdüzeyi•

Sosyo-kültüreletmenler•

Gelirdurumu•

Hormonalvemetaboliketmenler•

Genetiketmenler•

Psikolojikproblemler•

Sık aralıklarla çok düşük enerjili diyetler•uygulama

Sigara-alkolkullanmadurumu•

Kullanılan bazı ilaçlar (antidepresanlar•vb.)

Doğumsayısıvedoğumlararasısüre•

Obezitenin gelişmesinde dikkat edilmesigereken faktörlerden biri de yaşamınilk yıllarındaki beslenme şeklidir. Yapılançalışmalarda, obezite görülme sıklığının annesütü ile beslenen çocuklarda, anne sütü ilebeslenmeyen çocuklara göre daha düşükoranlarda olduğu ve anne sütü verilme süresi,tamamlayıcıbesinlerintürü,miktarıvebaşlamazamanlarının obezite oluşumunu etkilediğibildirilmektedir(40,41).

DSÖ ve UNICEF tarafından yayımlanançeşitli dokümanlarda 6 ay tek başına annesütü verilmesinin, 6.aydan sonra emzirmeninsürdürülmesiilebirliktegüvenilir,uygunkalitevemiktardatamamlayıcıbesinlerebaşlanılmasının,enaz2yılemzirmenindevamettirilmesininkısave uzun dönemde obezite ve kronik hastalıkriskiniazaltabileceğibelirtilmiştir(16,42).

16

2.3. Fazla Kiloluluk ve Obezitenin Yol Açtığı

Sağlık Sorunları

Obezite;vücutsistemleri(endokrinsistem,kardiyovasküler sistem, solunum sistemi,gastrointestinalsistem,deri,genitoürinersistem,kas- iskelet sistemi) ve psikososyal durumüzerindeyarattığıolumsuzetkilerdendolayıpekçoksağlıksorunlarınanedenolmaktadır.

Obezitenin çeşitli hastalıklarla ilişkisibilinmekte olup morbidite ve mortaliteyi artırıcıetkisi de ortaya konulmuştur. Fazla kilolu olmaAvrupa Bölgesi’nde her yıl 1 milyondan fazlaölümün ve hasta olarak geçirilen 12 milyonyaşamyılınınsorumlusudur(43).

Obeziteninnedenolduğusağlıksorunları/riskfaktörleri(3,30,37,40):

1. Kardiyovasküler sistem hastalıkları

• Konjestifkalpyetersizliği

• Koronerarterhastalığı

• Hipertansiyon

• Periferikdamarhastalıkları

2. Nörölojik hastalıklar

• İnme

• Subaraknoidkanama

• Periferikvetuzaknöröpatiler

3. Metabolik-hormonal komplikasyonlar

• İnsülindirenci,hiperinsülinemi

• Tip2DM

• Dislipidemi

• Hipertansiyon

• GutHastalığı

4. Solunum sistemi hastalıkları

• Obezite-HipoventilasyonSendromu

• ObstrüktifUykuApneSendromu

5. Sindirim Sistemi Hastalıkları

• Gastroözofagialreflühastalığı

• Hiatalherni

• Kolelitiazisvesafrakesesihastalığı

• Karaciğer Hastalığı: yağlı karaciğer,hepatosteatozvesiroz

6. Genitoüriner sistem hastalıkları

• Cinselişlevbozuklukları

• Obstetrikkomplikasyonlar

7. Deri hastalıkları

8. Cerrahi komplikasyonlar

• Perioperatif riskler: anestezi, yarakomplikasyonları,enfeksiyonlar,insizyonalherni

9. Kanser (özellikle hormona özgü kanserler)

• Meme

• Kolon

• Serviks,endometrium,over

• Safrakesesi

• Böbrek

• Prostat

10. Obezitenin mekanik komplikasyonları

• Artrit,artroz

• Düşmeyeeğilim

17

11. Psiko-sosyal komplikasyonlar

• Psikolojiksorunlar

• Sosyalizolasyon

2.4. Obezitenin Tedavisi

Obeziteden korunma büyük önemtaşımaktadır. Obeziteden korunma, çocuklukçağında başlamalıdır. Çocukluk ve adolesandöneminde oluşan obezite, yetişkinlik dönemiobezitesiiçinzeminhazırlamaktadır.Bunedenleaile, okul veyaşanılançevreyeterli vedengelibeslenme ve fiziksel aktivite konularında bil-gilendirilmelidir. Obezite tedavisi, bireyinkararlılığı ve etkin olarak katılımını gerektiren,uzun bir süreçtir. Obezitenin etiyolojisinde pekçokfaktörünetkiliolması,buhastalığınönlenmesive tedavisinisonderecegüçvekarmaşıkhalegetirmektedir.

Obezite tedavisinde amaç, gerçekçi birvücut ağırlığı kaybı hedeflenerek, obeziteyeilişkinmorbiditevemortaliteriskleriniazaltmak,bireye yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığıkazandırmakveyaşamkalitesini yükseltmektir.Obezite tedavisinde vücut ağırlığının 6 aylıkdönemde %10 azalması, obezitenin yol açtığısağlık sorunlarının önlenmesinde önemli yararsağlamaktadır(3).

Obezite tedavisinde kullanılan yöntemler 5grupaltındatoplanmaktadır(37):

TıbbiBeslenme(diyet)tedavisi1.

Egzersiztedavisi2.

Davranışdeğişikliğitedavisi3.

İlaçtedavisi4.

Cerrahitedavi5.

Obezitetedavisihekim,diyetisyen,psikolog, ve fizyoterapistten oluşan bir ekip tarafındandüzenlenmelidir.

2. 4.1. Tıbbi Beslenme (Diyet) Tedavisi

Obezitetedavisindetıbbibeslenmetedavisianahtar roloynamaktadır.Obezitedebeslenmetedavisiile:

• Vücut ağırlığının, boya göre olmasıgereken(BKİ=18.5-24.9kg/m2)düzeyeindirilmesihedeflenmelidir.Tıbbibeslenme(diyet) tedavisinin bireye özgü olduğuunutulmamalıdır. Başlangıçta belirlenenhedefler, bireyin olması gereken idealağırlığı olabildiği gibi, ideal ağırlığınınbirazüzerindedeolabilir.

Uygulanacak zayıflama diyetleri yeterli•ve dengeli beslenme ilkeleri ile uyumluolmalıdır. Etkinliği bilimsel olarakkanıtlanmamış diyetlerden kaçınılmalıdır.Tıbbibeslenmetedavisindeamaç,bireyedoğrubeslenmealışkanlığıkazandırılmasıvebualışkanlığınsürdürülmesidir.

Vücut ağırlığı boyagöreolması gereken•düzeyegeldiğindetekrarağırlıkkazanımıönlenmeliveerişilenağırlıkkorunmalıdır.

Obezitetedavisindeuygulanandiyetilkeleri(44,45).

a) Enerji: Bireyingünlükenerjialımı,haftada0.5-1.0 kg ağırlık kaybını sağlayacakşekilde azaltılmalıdır. Birey yavaş veuzun sürede zayıflatılmalıdır. Zayıflamadiyetlerindegünlükenerjimiktarınınbelir-lenmesinde ilke; bireye harcadığındandaha az enerji vermektir. Bireyin bazalmetabolizma hızı (BMH) veya dinlenmemetabolizma hızı (DMH) altında enerjiverilmemelidir.

b) Protein: Günlük enerjinin yaklaşık%12-15’iproteindengelmelivedahaçokkaliteliproteinkaynaklarındanyararlanılmalıdır.

c) Yağ: Günlük enerjinin yaklaşık %25-30’u yağlardan sağlanmalıdır. Yağmiktarının yanı sıra kullanılacak yağ

18

türü de önemlidir. Enerjinin doymuş yağasidinden gelen oranı %10’un altındaolmalı, çoklu doymamış yağ asidi%7-8,tekli doymamışyağasidi%10-15olacakşekilde belirlenmelidir. Yağda eriyenvitaminlerin (A,D,E,K vitaminleri) vücuttakullanımınısağlamakiçinyağmiktarıçokazaltılmamalıdır.Yağmiktarınınönerileninüzerinde olması obezite ve kalp-damarhastalıklarıgibiönemlisağlıksorunlarınınortayaçıkmasınanedenolur.

d) Karbonhidrat: Günlük enerjininyaklaşık %55-60’ı karbonhidratlardansağlanmalıdır. Şeker gibi basitkarbonhidratlar azaltılmalı (günlükenerjinin ≤ 10), yerine kurubaklagiller(nohut, mercimek, kuru fasulye vb.)tam tahıl ürünleri, bulgur vb. komplekskarbonhidrat içeren besinlerin tüketimiartırılmalıdır.

e) Vitamin ve Mineraller: Zayıflamadiyetle-rindedüşükenerjiiçeriğineparalelolarakvitamin ve mineral (B grubu vitaminler,demir, kalsiyum vb.) yetersizliklerigörülebilir. Enerjisi çok düşük olmayan,besinöğeleriaçısındandengelidiyetlerde,vitaminvemineralyetersizliğisözkonusudeğildir.

f) Lif (Posa): Zayıflama diyetlerinde lifmiktarı arttırılmalıdır (25-30 g/gün).Sebzeler, meyveler, kurubaklagiller, tamtahılürünleri,kepekliunvekepekliürünlerönerilendoğalposakaynaklarıdır.

g) Sıvı: Günlük en az 2-3 litre sıvıtüketilmelidir. Su başta olmak üzere,içeceklervebesinleriniçeriğindebulunangörünür/görünmez su “sıvı” olaraktanımlanmaktadır. Su tüketimi günlük8-10 su bardağı olmalıdır. Bununlabirlikte bireysel farklıklar ve aktivitedüzeyisıvıgereksiniminietkiler.Vücuttakimetabolizma atıklarının atılabilmesi için

yeterli miktarda sıvı alınmalıdır. Yemeköncesi,esnasıvesonrasındabolsuiçilmesikabızlığınönlenmesindeoldukçaetkilidir.Kabızlık bireyin ağırlık kaybetmesiniolumsuz yönde etkilemektedir. Sıvıtüketimi amacıyla şeker ilave edilmişhazırmeyvesuları,gazlıiçeceklerdenvb.kaçınılmalıdır.

h) Tuz: Diyetletuzalımı<5g/günolmalıdır.Hipertansiyon,kalpyetmezliğiveyabaşkanedenlerleödemibulunanobezbireylerindiyetlerinde tuz miktarı daha dikkatliayarlanmalıdır. Tuz, iyotlu tuz şeklindeolmalıdır.

i) Öğün Düzeni: Diyet3anave3araöğünşeklindedüzenlenmelidir.

j) Sigara ve Alkol: Sigaravealkoldenuzakdurulmalıdır.

2.4.2. Egzersiz Tedavisi

Tüm dünyada obezitenin bir epidemişeklinde arttığı ve artmaya devam ettiğiraporlanmakta, fiziksel aktivite ve egzersizinobezite ve obezite ile ilgili diğer sağlıksorunlarının önlenmesindeki rolünün önemivurgulanmaktadır. Düzenli fiziksel aktivite, sa-deceenerjidengesinindüzenlenmesindedeğil,obeziteilegelişensağlıkrisklerininveburisklerebağlıölümhızınınazaltılmasındadaönemlibirrolesahiptir

(46).

Egzersiz tedavisinin ağırlık kaybınısağlamadaki etkisi halen tartışmalı olsada, fiziksel aktivitenin yağ dokusu ve karınbölgesindeki yağlanmayı azalttığı, diyetyapıldığında görülebilen kas kütle kayıplarınıönlediğikesinolarakkabuledilmektedir.Egzersiztedavisi ile bireylerin tıbbi beslenme tedavisinidestekleyiciniteliktezayıflamalarıvetekrarağırlıkkazanımlarınınönlenmesisağlanmaktadır(47,48).

19

Amerikan Spor Hekimliği Kolejinin(American College of Sports Medicine-ACSM)önerisitümyetişkinlerinhergünortalamaenaz30dakikaortaşiddetteegzersizyapmasıdır.Budüzeybiraktivitegünlük840kj(200kkal)enerjitüketimini sağlar(49-51). Dünya Sağlık Örgütütarafından da; 18-64 yaş grubu yetişkinler içinhaftanın 5 (beş) günü en az 30 dakika ortaşiddette veya en az 15 dakika şiddetli fizikselaktivite,5-17yaşgrubuçocuklariçinisegündeenaz60dakikaortaşiddetteveşiddetlifizikselaktivite önerilmektedir. Bu yaş grubunda kasve kemiklerin güçlenmesi için şiddetli fizikselaktiviteninhaftadaenaz3kezyapılmasıgerektiğibelirtilmektedir(2).

Obezkişilerinhergün fizikselolarakaktifolmaları amaçlanmaktadır. Enerji harcamasıkişinin vücut ağırlığı ve aktivite şiddetine göredeğişir. Obez bireylerin bu aktiviteleri yavaşyapmasıönerilir(52).

Orta şiddetteki fiziksel aktivite örnekleriolarakşunlarsıralanabilir:45-60dakikavoleybol,45-60 dakika futbol, 35 dakika hızlı tempoluyürüyüş, 30 dakika bisiklete binme, 20 dakikayüzme,15dakikaipatlamagibisporlarveya45-60dakikaarabayıkama,45-60dakikacamveyayer silme, 30-45 dakika bahçe işi, 15 dakikamerdiven çıkma. Çok hareketsiz yaşam tarzıolanlardavebaşlangıçtaçokhafifegzersizlerlebaşlanılmalı, egzersiz şiddeti kişinin uyumunagöreartırılmalıdır(52-54).

Adolesanlarda obezitenin önlenmesive tedavisi için egzersiz tedavisi bireyin yaşı,cinsiyeti ve mevcut risk faktörlerine göreayarlanmalıdır. Egzersiz tedavisinde fizikselaktivitenin artırılması hedeflenmeli, bireyinegzersiz yapmasını engelleyecek problemlerortadan kaldırılarak egzersizin bireyle uyumusağlanmalıdır. Her gün en az 30 dakikalık vedaha fazla aktivite hedeflenmelidir. Yürüyüş,yüzme, bisiklet vb. aerobik karakterli bir veyabirden fazla aktivite tipine ilgiyi arttırmak, kasyorgunluğuveeklemlerikorumakamaçlıolarakseçilebilir(51-55).

Egzersiztedavisinintemelilkeleriaşağıdabelir-tilmiştir(56):

EgzersizinTürü:Yürüyüş, günlük yaşam•aktivitelerindeartış, düzenli veprogramlıyapılabilen tüm kuvvet ve esneklikegzersizleri

EgzersizinSıklığı:Hergünveyahaftada•enaz5gün

EgzersizinSüresi:40-60dk/günde1kez•veya20-30dk/günde2kez

EgzersizinŞiddeti:Hedefkalpatımhızında•%50-70 arasında maksimum oksijentüketimi olacak şekilde düzenlenmelidir(Hedefkalphızı,egzersizsüresincekalbindakikadakiatmasıgerekensayıdır).

Obez bireylerde, egzersiz programınınuygulanmasında dikkat edilmesi gereken enönemli husus, enerji harcamasını artırırkenyaralanmariskininendüşükdüzeydetutulmasıdır.Önerilenegzersizprogramı,bireyeözgüolmalı,eğlenceli,uygulanabilirvebireyingünlükyaşamalışkanlıklarıileuyumluolmalıdır.

2.4.3. Davranış Değişikliği Tedavisi

Vücut ağırlığının kontrolünde davranışdeğişikliği tedavisi, fazla ağırlık kazanımınaneden olan beslenme ve fiziksel aktiviteile ilgili olumsuz davranışları olumlu yöndedeğiştirmeyiveyaazaltmayı,olumludavranışlarıise pekiştirerek hayat tarzı haline getirmeyiamaçlayanbirtedavişeklidir.Davranışdeğişikliğitedavisininbasamakları(57):

Kendikendinigözlemlemea)

Uyarankontrolüb)

Alternatifdavranışgeliştirmec)

Pekiştirme,kendikendiniödüllendirmed)

Bilişselyenidenyapılandırmae)

Sosyaldestekf)

20

Kendi kendini gözlemleme:a. Tedavinin ilkbasamağıdır ve kontrol altında tutulmasıgerekendavranışlarıbelirlemeaçısındanönemlidir. Bu şekilde bireyin, şişmanlığaneden olan davranışlarının farkınavarmasısağlanır.Yönteminesasıyemekyeme ve egzersizle ilgili davranışlarınkaydedilmesinedayanır.

Uyaran kontrolü:b. Sorun olan davranışayol açan olaylar zincirini tanımlama vezincirinerkenaşamalarındamüdahaleiçinstratejilergeliştirmeesasınadayanır.Amaç,yemek yemeyle ilgili dış uyaranlardanetkilenmeyiönlemek,uygunyemekyemedavranışı için uyaranları artırmaktır.Bu amaçla olumlu yeme davranışı içinalternatifyöntemlergeliştirilir.

Alternatif davranış geliştirme:c. Bireyinbelirli aktivitelere yönlendirilebilmesidir.Bu amaçla ara öğünlerde ve atıştırmaisteğininduyulduğudönemlerdeyapılmaküzere “yapmaktan hoşlanılan aktiviteler”listesi önceden belirlenir ve en uygunuseçilir.

Pekiştirme, kendi kendini ödüllendirme:d.Buyöntemağırlıkkaybıvekorunmasınayönelikuygundavranışlarıödüllendirerek,pekiştirmeyi amaçlar. Pekiştirme,zayıflamak için gerekli davranış değişik-liğinin sürdürülmesinde yardımcıdır vebireyin yemek dışındaki faaliyetlerdenzevkalmasınaimkansağlar.

Bilişselyenidenyapılandırma:e. Olumludü-şünmeimkanıvemotivasyonusürdürmekiçinuyguntutumlarıngelişmesinisağlar.

Sosyal destek:f. Birçok obez birey içinaileüyelerinindesteğiniartırmakveyineaile üyelerinden gelen bilinçli veya bilinçdışı olumsuzetkileri azaltmak, zayıflamatedavisi programının başarısında önemlibir faktördür. Eş veya arkadaşların aktif

desteğinin sağlanması kesinlikle olumluetkigöstermektedir.

2.4.4. İlaç Tedavisi

Obezitetedavisindekullanılanilaçlarhafifve orta derecede ağırlık fazlalığı olan bireyleriçin uygun değildir. Kullanılan ilaçların, sağlıkyönünden güvenirliğinin saptanmış olması,obeziteye nedenolan etiyolojiye uygunbir etkigöstermesi,kısaveuzundönemdeönemliyanetkisininolmamasıvebağımlılık

yapmaması büyük önem taşımaktadır. Bitkiselkökenlibesinkatkılarınınetkinliğibilimselolarakkanıtlanmamıştır.Zayıflamaamacıylakullanılanbu türpreparatlarınbir kısmınınsağlığazararlısonuçları olduğu bilinmektedir. Bu nedenleobezite tedavisinde kullanılan ilaçlar mutlakahekimtavsiyesivekontrolündekullanılmalıdır.

Obezitedeilaçtedavisinigerektirendurumlar(58):

BKİ’nin >30 kg/m• 2 olması (obezite ile ilgilibaşkariskfaktörüolmadığıdurumda)

BKİ’nin>27kg/m• 2 olmasıveobeziteileilişkilirisk faktörleri / komplikasyonlardan (kalp-damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon,dislipidemi, uyku apnesi vb.) en az birininvarlığı

Tıbbibeslenmeveegzersiziiçerendavranış•tedavisineyanıtalamama

Obezite tedavisinin başarılı olması içinhastanınilaçtedavisininyanısıratıbbibeslenmetedavisiveegzersiztedavisinisürdürmeyikabuletmesivedüzenliolarakkontrolleriniyaptırmasıgerekmektedir. Tedavi süresince gebekalınmamalıveilaçtedavisigebelikveemziklilikdönemlerindekullanılmamalıdır.

2.4.5. Cerrahi Tedavi

Obezitede cerrahi yaklaşım temelde ikiyeayrılır. Besinlerle alınan enerjinin azaltılmasına

21

yönelik bariyatrik cerrahide hedef, besinleringastrointestinal sistemde emilimini azaltmaktır.Buamaçlabypass,gastroplasti,gastrikbantlama,gastrikbalonvb.yöntemlerkullanılır.BKİ>40olanseçilmişvakalardabariyatrikcerrahibirseçenekolabilir. Bariyatrik cerrahiye; endokrinolog,obezitecerrahisiyleilgilenencerrah,psikiyatrist,gastroentorolog ve kardiyoloğun bulunduğu birkurul karar vermelidir. Rekonstrüktif cerrahideise amaç; vücudun çeşitli bölgelerinde lokalizeolmuşmevcutyağdokularınınuzaklaştırılmasıdır.Bu tedavide eğer hasta obezite tedavisiningerekleriniyerinegetirmezseyağbirikimitekrargerçekleşmektedir(59).

22

3.DÜNYADAVETÜRKİYE’DEMEVCUT DURUM

harcamalarının %2-8’inden ve ölümlerin %10-13’ündensorumludur(62).

2007-2010 yılları arasında obeziteeğilimindekideğişiklikleriizlemekaçısındankısabir süre olmakla birlikteABülkelerinde yapılanEurostat çalışması ile fazla kiloluluğun %30-70, obezitenin ise %10-30 arasında olduğugörülmüştür ki bu rakamlar hala endişe vericirakamlardır(63).

Avrupa’da 19 üye ülkede 2008-2009 yılındayetişkinlerde fazla kiloluluk veobezite oranınınincelendiğiAvrupaSağlıkGörüşmeAraştırması(European Health Interview Survey(EHIS))‘ndafazla kiloluluk ve obezite oranının kadınlarda%36.9- 56.7, erkeklerde %51-69.3 arasındadeğiştiği rapor edilmiştir. Üye ülkeler arasındakadın ve erkeklerde obezite ile ilgili sistematikbirfarklılıkbulunmamaklaberaberfazlakiloluluksıklığında net bir farklılık olduğu görülmüştür.Tümüyeülkelerde fazla kiloluluğunerkeklerdekadınlardan daha fazla olduğu görülmüştür(Şekil1-2)(64).

Şekil 1: Kadınlardafazlakilolukveobezite,2008(%)

3.1. Dünyada ve Avrupa’da Obezite İle İlgili

Mevcut Durum

Obezite 21.yüzyılın küresel boyutta enönemli halk sağlığı sorunudur. Dünyada hemgelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerdeobezite her geçen gün artış göstermektedir.DSÖ tarafından Asya, Afrika ve Avrupa’nın 6ayrıbölgesindeyapılanve12yılsürenMONICAçalışmasında obezite prevalansında 1980-1990yıllarıarasında%10-30arasındabirartışsaptandığıbildirilmiştir(60).

Tümdünyadaobeziteprevalansı1980-2008arasındaikiyekatlanmıştır.2008’detümdünyadaerkeklerin %10’u, kadınların ise %14’ü obez(BKİ≥30kg/m2) hale gelmiştir. Halbuki 1980’deerkeklerin %5’i, kadınların ise %8’i obezdi.2008’de20yaşüzeriyaklaşık205milyonerkekve 297milyon kadın obez hale gelmiştir ki burakamlar tüm dünyada yarım milyardan fazlaerişkindemektir(1).

Obezitenin en sık görüldüğü ABD’deHastalıklarıÖnleme ve KontrolMerkezi (CDC)tarafından yürütülen ABD Ulusal Beslenmeve Sağlık Araştırması (NHANES) 2009-2010sonuçlarına göre ABD’de 78 milyondan fazlayetişkin obezdir. Obezite (BKİ ≥30) prevalansıerkeklerde %35.5, kadınlarda %35.8, geneltoplamda%35.7’dir(61).

Obezite prevalansı DSÖ AvrupaBölgesinde 1980’lerden beri artmakta ve pekçokülkedeözellikleçocuklardaalarmseviyesinegelmiş bulunmaktadır. Bu hastalıkların birdenfazlasının gelişme riski, artan vücut ağırlığı ileartmaktadır.Obezite,Avrupa bölgesinde sağlık

23

Şekil 2:Erkeklerdefazlakilolukveobezite,2008(%)

DSÖ verilerine göre fazla kilolulukve obezite, Avrupa’daki yetişkinlerde Tip 2diyabet vakalarının %80’inden, iskemik kalphastalıklarının %35’inden ve hipertansiyonun%55’inden sorumludur ve her yıl 1 milyondanfazlaölümenedenolmaktadır(40).

Fazla kiloluluk ve obezite gibi bulaşıcıolmayan hastalıklar DSÖ Avrupa Bölgesi’ndede ciddi sağlık sorunları arasındadır. Fazlakiloluluk DSÖ Avrupa Bölgesi ülkelerindekiyetişkinlerin%30-80’inietkilemektedir.Çocukveadolesanların%20’den fazlası fazla kilolu ikenbunların üçte biri obezdir. Özellikle çocuk veadolesanlardakiobeziteeğilimiendişevericidir.Çocukluk çağı obezitesi prevalansındaki yıllıkartış oranı gittikçe yükselmektedir ve günceloran1970’lerdekinin10katıkadardır.

Çocuklarda: Çocukluk Çağı ObezitesiSürveyansAraştırması(COSI),2.Tur(2009/2010)çalışması 6-9 yaş her 3 çocuktan birinin fazlakiloluyadaobezolduğunugöstermiştir.Çalışmasonuçlarına gore fazla kiloluluk (obezite dahil)prevalansıerkeklerde%24ile%57,kızlardaise%21ile%50arasındadeğişiklikgöstermektedir.Erkek çocukların %9-31, kız çocukların ise%6-21’ininobezolduğukaydedilmiştir.

Adolesanlarda: DSÖ Avrupa Bölgesi’nde2009/2010 döneminde yapılan Okul ÇağıÇocuklarında Sağlık Davranışı (HBSC)çalışmasından elde edilen sonuçlar; 11yaşındaki çocuklarda fazla kiloluluk ve obeziteprevalansının%11-33,13yaşındakiçocuklarda

%12-27 ve 15 yaşındaki çocuklarda % 10-23arasındaolduğunugöstermiştir.HBSCçalışmasıdaha düşük sosyo ekonomik düzeyi olan bazıülkelerdedahayüksekfazlakilolulukprevalansıolduğunugöstermektedir, bunundaobezojenikçevre (sağlıklı besinlere sınırlı erişim ve dahakısıtlı fiziksel aktivite imkanları) ile ilgili olduğudüşünülmektedir.

Yetişkinlerde:DSÖKüreselSağlık İzlemeVeriHavuzu’ndaneldeedilenveriler;20yaşveüzeriyetişkinleriçinortalamaolarak(hamtahmin)her iki cinsiyet için yetişkinlerin %57.4’ününfazlakiloluyadaobezolduğunugöstermektedir.Doğu Avrupa bölgesinin bazı ülkelerindekiobezite oranı 1980’den beri üç kattan dahafazlaartmıştır.FazlakilolulukveobeziteninBatıAvrupa’nın20ülkesindeheryılyaklaşık320000erkekvekadınınölümünenedenolduğutahminedilmektedir(91).

Küreselolarak,2010yılında5yaşaltındakifazla kilolu çocukların sayısının 42 milyondanfazlaolduğutahminedilmektedir.Buçocukların35 milyona yakını gelişmekte olan ülkelerdeyaşamaktadır(65).

Amerika Birleşik Devletleri UlusalBeslenme ve Sağlık Araştırması (NHANES)2009-2010 yılı sonuçlarına göre yaklaşık 12.5milyonçocukveadolesan (%16.9)obezdir.Buçalışmada kızlarda obezite prevalansının%15,erkeklerdeise%18.6olduğuraporlanmıştır(61).

DSÖ tarafından 2007-2008 yılındayürütülen Okul Çağı Çocuklarında SürveyansGirişimi’nin(COSI)ilkturundaeldeedilenölçümedayalıboyuzunluğuvevücutağırlığısonuçlarınagöre6-9yaşçocuklardafazlakilolulukveobezite%24olarakbulunmuştur(63).

Dünyadaobeziteprevalansı1980ve2008yılları arasında neredeyse iki katına çıkmıştır.ÜlketahminlerinegöreDSÖAvrupabölgesinde2008 yılı için kadınların ve erkeklerin%50’denfazlası fazla kiloludur ve neredeyse kadınların%23’ü,erkeklerin%20’siiseobezdir(62).

24

Obezitenin giderek yaygınlaşarak halksağlığı sorunu haline gelmesi, tüm dünyadaobeziteilemücadeleçalışmalarınınbaşlamasınanedenolmuştur.

DSÖ Küresel Durum Raporu 2010’da(1) daifadeedildiğiüzeretuzalımınınvegıdalarıntuz oranının azaltılması, gıdalardaki transyağlarınçokludoymamışyağladeğiştirilmesivebeslenme ve fiziksel aktivite hakkındaki kamufarkındalığınıngörselbasındaişlenmesi“enkarlıuygulamalar- best buys” olarak değerlendirilir.Bunlar;kurtarılanyaşamlar,önlenenhastalıklarve kaçınılan ağır maliyetler bakımından hızlısonuçlar almak için hemen atılması gerekenadımlardır.

66.DünyaSağlıkAsamble’sindeBulaşıcıOlmayan Hastalıklar Eylem Planı onaylanmışolup bu çerçevede üye ülkeler tarafından 9gönüllüküreselhedef belirlenmiştir.Hedeflerinüye ülkeler tarafından 2025 yılına kadaruygulanabilmesi sonucunda bulaşıcı olmayanhastalıklardankorunmakonusundaciddigelişmekaydedileceği öngörülmektedir. Belirlenenhedeflerşuşekildedir:

Özellikle kalp damar hastalıkları, kroniksolunum yolu hastalıkları ve kanserlere bağlıerken ölümleri %25 azaltmak, alkolün zararlıetkilerini%10azaltmak,fizikselinaktiviteyi%10azaltmak,tuz/sodyumalımınI%30azaltmak,15yaşüzeritütünkullanımını%30azaltmak,yüksekkanbasıncıprevalansını%25azaltmak,diyabet/obezitedekiartışıdurdurmak,kalpkriziveinmeleriönlemekiçinilaçtedavisiveglisemikcontroldahililaç tedavisi ve danışmanlık hizmetlerini uygunkişilerinenaz%50‘sininalmasıvetemelBOHilaçlarıveteknolojilerinin%80’inineldeedilebilirolması

3.2. Türkiye’de Obezite İle İlgili Mevcut

Durum

Ülkemiz, beslenme durumu yönündenhemgelişmekteolan,hemdegelişmişülkelerinsorunlarınıbirlikte içerenbirgörünümesahiptir.Türkiye’de halkın beslenme durumu bölgelere,mevsimlere, sosyo-ekonomik düzeye vekentsel-kırsal yerleşim yerlerine göre önemlifarklılıklar göstermektedir. Gelir dağılımındakidengesizlik beslenme sorunlarının niteliği vegörülmesıklığıüzerindeetkiliolmaktadır.Ayrıcabeslenme konusundaki bilgisizlik, hatalı besinseçimine,yanlışhazırlama,pişirmevesaklamayöntemlerininuygulanmasınanedenolmaktavebeslenmesorunlarınınboyutlarınınbüyümesineyolaçmaktadır(67).

Türk halkının beslenme durumunabakıldığında, temel besin ekmek ve diğer tahılürünleridir(67,68).AşağıdayeralanTablo3’deyıllariçerisinde besin tüketimi eğilimi incelendiğindeekmekvediğertahılların,kırmızıetin,balık,mey-ve ve katı yağ tüketiminin azaldığı; süt-yoğurt,kümeshayvanlarıetiveyumurtatüketimininisearttığıgörülmektedir(69).

TürkiyeHalkSağlığıKurumu(RefikSaydamHıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı, HıfzıssıhhaMektebiMüdürlüğü) tarafından yapılan beyanadayalıUlusalHaneHalkıAraştırması’na

(70)göre

ülkemizde18yaşüstübireylerinortalamagünde1.64porsiyonmeyveve1.57porsiyonsebzetü-kettiklerivebuoranınbölgelerevekırsal/kentselyerleşim yerlerine göre farklılıklar gösterdiğitespit edilmiştir. Yeterli ve dengeli beslenmeiçinDSÖtarafındangünde400g(71),Türkiye’yeÖzgü Beslenme Rehberi’ nde(72) ise gündeen az 5 porsiyon meyve ve sebze tüketilmesiönerilmektedir. TBSA,2010 verilerine görekişi başına günlük tüketilen taze sebzemeyvemiktarlarıerkeklerde545gram,kadınlarda552gram olmak üzere toplamda 548 gramdır(69). Tablo3’demeyvesebzetüketimininkişibaşına540g/günolduğugörülmektedir.Buveriyegöreülkemizde meyve ve sebze tüketiminin yeterliolduğugörülmektedir.

25

Gıdalar 1974* 1984** 2010***

Ekmek 402 360 197

Diğertahıllar 91 93 67

Kurubaklagiller,tohumlar 10 36 15

Süt,yoğurt 79 69 106

Peynir 24 23 44

Kırmızıet 49 38 26

Kümeshayvanları 3 4 30

Balık 3 7 4

Yumurta 9 13 24

Sebze(patatesdahil) 343 245 352

Meyve 222 173 188

SıvıYağlar(zeytinyağıdahil) 19 24 21

KatıYağlar(margarindahil) 19 24 9

Şekervetatlılar 36 42 31

Tablo 3: Türkiye’de temel gıda maddelerinin tüketimi(kişibaşına:gram/gün)

NOT:19yaşüzerigünlükkişibaşınasebzevemeyve

tüketimitoplamı(2010yılı):540gr/gün–

*BeslenmeSağlıkveGıdaTüketimiAraştırması1974

**GıdaTüketimiveBeslenmeAraştırması1984

Son yıllarda ülkemizde, özellikle kentselbölgelerdeçocukvegençlerarasındaayaküstübeslenmenin(fast-food)sıklıklatercihedilenbirbeslenmeşekliolduğugörülmektedir.Ayaküstübeslenme, enerjisi yüksek, doymuş yağasitlerive tuz içeriği zengin, ancak posa içeriği,A veC vitaminleri ve kalsiyum yönünden yetersizolup, sıklıkla yetersiz ve dengesiz beslenmeyenedenolmakta,obezite,kalp-damarhastalıkları,diyabet gibi kronik hastalıkların oluşma riskiniartırmaktadır(73).

Obezitenin artmasına neden olan önemlifaktörlerden biri de hareketsiz yaşam tarzınınyaygınlaşmasıdır. Düzenli fiziksel aktiviteninsağlıklı yaşam tarzının temel unsuru olduğubilinmekte,fizikselaktivitesiartmışbirtoplumda,sağlıkharcamalarınınönemlidüzeydeazalacağı

veülkeekonomisineçokbüyükkatkısınınolacağıkabuledilmektedir.

Ülkemizde 2002-2004 yılları arasındayürütülenTürkiyeHastalıkYüküÇalışmasında(74)

fiziksel hareket alışkanlığının yeterli olmasıdurumunda iskemik kalp hastalığına bağlı31.519, iskemik inmeye bağlı 10.269 ölümünönlenebileceğibildirilmiştir.Önlenebilenhastalıkyüküne bakıldığında ise fiziksel hareketliliğinyeterli olması halinde iskemik kalp hastalığınabağlı 300.850 DALY (Sakatlığa bağlı kaybe-dilenyaşamyılı)önlenebilirken,iskemikinmeyebağlı 101.578 DALY, şeker hastalığına bağlı37.456 DALY toplamda ise 464.627 DALYönlenebilmekte,budatümhastalıkyükünün%4.3’ünedenkgelmektedir.

Bakanlığımız tarafından 7 coğrafikbölgedenseçilen7ilde30yaşüstü15.468bireydeyapılan“SağlıklıBeslenelim,KalbimiziKoruyalım(SBKK)”çalışmasında(75)bireylerinfizikselaktivitealışkanlığıdasorgulanmışvebireylerinsadece%3.5’idüzenli (haftadaenaz3gün,30dakikaortaşiddette) fizikselaktiviteyaptıklarınıbeyanetmişlerdir. Ulusal Hanehalkı Araştırmasına(70)

göre(beşbölge18yaşüstü11.481bireyde)iseülkemizde bireylerin %20.32’sinin hareketsizyaşadığı,%15.99’ununyetersizdüzeydefizikselaktiviteyaptığısaptanmıştır.

TBSA 2010 sonuçlarına(69) göre ise 12yaş ve üzeri bireylerin %71.9’u hareketsizyaşamakta,%9.7’siiseyetersizdüzeydefizikselaktiviteyapmaktadır.

Çocuklar ve gençlerde de fizikselaktivite düzeyinin azaldığı, TV veya bilgisayarbaşında giderek daha fazla zaman geçirildiğibilinmektedir(76).

TBSA 2010 raporuna göre Türkiyegenelinde 6-11 yaş grubu çocukların %58.4’üdüzenli olarakegzersiz yapmamaktadır (günde30 dakika veya daha fazla süre ile). Egzersizyapmayanların oranı 6-8 yaşgrubunda%65.8,

26

9-11 yaş grubunda %52.7, kentsel bölgelerde%58.2,kırsalbölgelerde%58.9’dur.Ege(%42.8),Akdeniz (%49.2), Doğu Marmara (%48.9)bölgelerinde egzersiz yapmayanların oranı endüşük,OrtadoğuAnadolu(%75.3)veGüneydoğuAnadolu (%75.2) bölgelerinde ise egzersizyapmayanların oranı en yüksek bulunmuştur.Yaş grubu 6-11 yıl arasında olan çocuklarınyaptıkları spor/egzersiz türleri incelendiğinde,Türkiye geneli için erkek çocuklar tarafındanen fazlayapılanspor/egzersizinsırasıyla futbol(%75.4), bisiklet (%32.8), koşu (%27.5) veyürüyüş(%20.4); kız çocuklar tarafından enfazla yapılan spor/egzersizin sırasıyla yürüyüş(%31.2),bisiklet(%26.0),koşu(%24.2),voleybol(%21.2)veyüzme(%10.1)olduğubulunmuştur.Kız çocukların %19.4’ü diğer spor dalları ileilgilenmektedir(69).

TBSA2010raporunagöreyaşgrubu6-11yıl arasında olan çocukların hafta içi sedanteraktivite için(TV,bilgisayar, internethafta içi,evödevi,dersçalışma)harcadıklarıortalamasüre6saattir.Busüreerkekleriçinortalama6.3saat,kızlariçinortalama5.6saatolarakbulunmuştur.Sedanter aktivite türleri değerlendirildiğindeçocukların en fazla TV, video, VCD, DVD içinzaman harcadıkları (ortalama 3.3 saat), dahasonrasırasıylaevödevi/dersçalışma(ortalama1.8saat)vebilgisayar/internet(ortalama0.8saat)başındasüregeçirdiklerisaptanmıştır.Cinsiyetegöre değerlendirme yapıldığında da benzersonuçlar bulunmuştur. Ancak kız çocuklarınev ödevi/ders çalışma için harcadıkları sürenin(ortalama2saat),erkekçocuklaragöre(ortalama1.7saat)dahafazlaolduğugörülmüştür.

Yaşgrubu6-11yılarasındaolançocuklarınhaftasonusedanteraktiviteiçin(TV,bilgisayar,internet, ev ödevi, ders çalışma) harcadıklarıortalamasüre6.4 saattir.Busüreerkekler içinortalama7.0saat,kızlar içinortalama5.8saatolarak bulunmuştur. Sedanter aktivite türlerideğerlendirildiğindeçocuklarınenfazlaTV,video,VCD, DVD için zaman harcadıkları (ortalama3.6 saat), daha sonra sırasıyla ev ödevi/ders

çalışma (ortalama 2.1 saat) ve bilgisayar/internet (0.7 saat) başında süre geçirdiklerisaptanmıştır. Cinsiyete göre değerlendirmeyapıldığında da benzer sonuçlar bulunmuştur.Ancakkızçocuklarınevödevi/dersçalışmaiçinharcadıkları sürenin (ortalama 2.1 saat), erkekçocuklara göre (ortalama 2.0 saat) daha fazlaolduğugörülmüştür(69).

Çocuklarda ve gençlerde fiziksel aktivitedüzeyinindeğerlendirildiğidiğeraraştırmalardanbazıörnekleraşağıdaverilmiştir.

Okulçağıçocuklarındabüyümeveobezitedurumunun saptanması amacıyla Ankara’dayürütülen bir çalışmada çocukların fizikselaktivite alışkanlıkları ve aktivite düzeyleri dedeğerlendirilmiştir. 7-14 yaş grubu 469 (211erkekve258kız)çocuğun%76’sınınyürüyerek,%23.5’ininisetaşıtlaokulagittikleribildirilmiştir.Çocukların %22’sinin düzenli olarak sporyapmadığı, %43’ünün sokakta oynadığı, bil-gisayar kullanma sürelerinin ise günde 1.28saat olduğu raporlanmıştır. Çocukların fizikselaktivite düzeyleri (PAL-Physical Activity Level)değerlerine göre hareketsiz (≤1.39), hafif aktif(1.40-1.59),aktif(1.60-1.89)veçokaktif(≥1.90)olaraksınıflandırılmıştır.Busınıflandırmayagörehafta içinde çocukların %73’ü, hafta sonundaise %61’i hareketsiz (PAL ≤ 1.39) yaşamsürdürmektedir(77) .

Yukarıda belirtilen araştırmaların yanısıraHBSC araştırmasına ülkemiz de dahil olmuşve 2001-2002 yıllarında yapılan çalışmada 11,13 ve 15 yaş grubunun fiziksel aktivite düzeyisorgulandığında, 11 yaşında kızların %21’ininerkeklerin%29’unun,13yaşındakikızların%17,erkeklerin%22’sinin ve15 yaşında ise kızların%12, erkeklerin ise %16’sının her gün en azbir saat orta ve ağır düzeyde fiziksel aktiviteyaptıkları, hafta içinde en az 2 saat televizyonizleyenlerin oranının ise 11 yaş grubu kızlarda%59, erkeklerde %63, 13 yaş grubu kızlarda%62,erkeklerde%63ve15yaşgrubukızlarda%68, erkeklerde %70 olduğu belirlenmiştir(78).

27

Aynı araştırmanın 2009-2010 raporunda isefiziksel aktivite düzeyi sorgulandığında, 11yaşındakızların%19’ununerkeklerin%27’sinin,13yaşındakikızların%12,erkeklerin%23’ününve 15 yaşında ise kızların %9, erkeklerin ise%18’inin her gün en az bir saat orta ve ağırdüzeyde fiziksel aktivite yaptıkları, hafta içindeenaz2saattelevizyonizleyenlerinoranınınise11yaşgrubukızlarda%53,erkeklerde%60,13yaşgrubukızlarda%65,erkeklerde%67ve15yaşgrubukızlarda%67,erkeklerde%68olduğugörülmüştür(66).

3.2.1. Çocuklarda ve Adolesanlarda Obezite

Prevalansı

Ülkemizde çocuk ve adolesanlardaobezite sıklığı Bakanlığımızın yapmış olduğuTBSA2010araştırmasında0-5yaşgrubu2567çocuğunboyuzunluğuvevücutağırlığıölçümlerialınarak değerlendirilmiş ve bu yaş grubunun%8.5’i(E:%10.1,K:%6.8)obez/şişman,%17.9’u(E:%17.8, K:%18.0) hafif şişman, %10.3’ü(E:%9.7,K:%11.0)zayıfve%5.6’sının(E:%5.6,K:%5.6) ise çok zayıf olduğu belirlenmiştir.Obezite görülme sıklığı erkeklerde kızlardandahafazladır.

Yaş grupları:YaşgrubuvecinsiyetegöreBKİz-skor değerlerinin dağılımı irdelendiğinde 0-5yaş grubu çocuklarda obez ( ≥+2SD) olanlarınoranı19-24ayyaşgrubunda%15.0 (E:%14.4,K:%15.5)olup,enyüksekdüzeydebulunmuştur.Çokzayıf(<-2SD)olançocuklarınoranıise4-6ayda%11.8(E:%11.3,K:%12.2) ileen fazladır.Yaş gruplarına göre obezite görülme sıklığıerkeklerde kızlara kıyasla daha yüksekorandasaptanmıştır(Şekil3).

Yerleşim yeri: Yerleşimyerinevecinsiyetegöreobez (≥+2SD) ve çok zayıf (<-2SD) olanlarınoranı kırsal yerleşimde yaşayan çocuklarda(sırasıyla, %9.8 ve %6.8) kentsel yerleşimdeyaşayanlara (sırasıyla,%7.8 ve%5.0), kıyasladahayüksekdüzeydedir(Şekil4).

Şekil 3: 0-5yaşgrubuçocuklardacinsiyetegöreBKİ(%)

Şekil 4: 0-5 yaş grubu çocuklarda yerleşim yerinegöreBKİ(%)

TBSA 2010 araştırmasında 6-18 yaşgrubu 2248 çocuğun boy uzunluğu ve vücutağırlığı ölçümleri alınarak değerlendirilmiş vebuyaşgrubunun%8.2’i(E:%9.1,K:%7.3)obez/şişman, %14.3’ü (E:%14.2, K:%14.4) hafifşişman, %14.9’u (E:%15.2, K:%14.5) zayıf ve%3.9’unun(E:%3.8,K:%4.1)iseçokzayıfolduğubelirlenmiştir. Obezite görülme sıklığı bu yaşgrubundadaerkeklerdekızlardandahafazladır.

Yaş grupları:YaşgrubuvecinsiyetegöreBKİz-skordeğerlerinindağılımı irdelendiğinde6-18yaş grubu çocuklarda obez ( ≥+2SD) olanlarınoranı 12-14 yaş grubunda %9.8 (E:%11.2,K:%8.5)olup,enyüksekdüzeydebulunmuştur.Çokzayıf(<-2SD)olançocuklarınoranıise15-18yaşgrubunda%2.6(E:%1.5,K:%3.8)ileen

28

fazladır. Yaş gruplarına göre obezite görülmesıklığı erkeklerde kızlara kıyasla daha düşükorandasaptanmıştır(Şekil5).

Yerleşim yeri: Yerleşimyerinevecinsiyetegöreobez (≥+2SD) ve çok zayıf (<-2SD) olanlarınoranıincelendiğindekentlerdeçocukvegençlerin%9.7’si(E:%10.5,K:%8.8)vekırsaldaise%4.5’i(E:%5.2,K:%3.8)obezdir(69)(Şekil6).

Şekil 5: 6-18yaşgrubuçocukvegençlerdecinsiyetegöreBKİ(%)

Şekil 6: 6-18yaşgrubuçocukvegençlerdecinsiyetveyerleşimyerinegöreBKİ(%)

BakanlığımızcaçocuklardaobeziteileilgiliyapılanbirdiğerçalışmaHacettepeÜniversitesiişbirliği ile gerçekleştirilen “Türkiye Okul ÇağıÇocuklarında Büyümenin İzlenmesi Projesi”Araştırmasıdır(79). Bu araştırma raporuna göre6-10 yaş grubunda obezite oranı %6,5, fazlakiloluluk oranı ise%14bulunmuştur.Bir başkadeyişle ülkemizde 6-10 yaş grubu her beşçocuktan biri fazla kilolu veya obezdir. Bu yaşgrubunda obezite TBSA çalışmasına göre 787çocuktan %4.8’i obez (E:%6.4, K: %3.0) ve

%12.5’ufazlakilolu(E:%14.4,K:%10.3)olarakbulunmuştur.

Çocuklarda ve gençlerdeki obeziteprofilinin ortaya konulması amacıyla TBSA2010araştırmasındaBedenKitle İndeksi (BKİ)değerlerinegöreNUTSbölgelerindeobeziteninen fazla görüldüğü bölgeler Doğu Marmara(%12.5), Ege (%11.4), Akdeniz (%11.4) veİstanbul’dur(%10.8).Obeziteninenazgörüldüğübölgeler ise sırasıyla, Güneydoğu Anadolu(%3.4),DoğuKaradeniz (%3.6) veKuzeydoğuAnadolu(%4.1)bölgeleridir.

Fazla kiloluluk (hafif şişmanlık) 6-18 yaşgrubundatümbölgelerde%8.8(Ege)ile%24.6(İstanbul) arasında bir dağılım göstermekte vebölgesel olarak dikkate alınması gereken birsorunolarakdikkatiçekmektedir.

Ülkemizde çocuklarda ve gençlerdefazlakilolulukveobeziteprevalansınıaraştırandiğer çalışmalardan bazı örnekler aşağıda yeralmaktadır:

HBSCaraştırmasında2001-2002yıllarındaBKİ’negöreyapılandeğerlendirmedeülkemizde11 yaş grubunda kızların %7’si, erkeklerin%14’ü,13yaşgrubundakızların%7,erkeklerin%13’ününve15yaşgrubunda isekızların%5,erkeklerin%14’ününfazlakiloluveyaobezolduğugörülmüştür(78). Aynı araştırmanın 2009-2010raporunda ise 11 yaş grubunda kızların%7’si,erkeklerin%16’sı,13yaşgrubundakızların%10,erkeklerin%18’ive15yaşgrubundaisekızların%6,erkeklerin%17’sinin fazlakiloluveyaobezolduğubelirlenmiştir(66).

Günümüzde obezite, çocukluk çağınınen sık görülen kronik hastalıklardan biri olarakkabul edilmektedir. Çocukluk çağı obezitesininyetişkinlikobezitesineyolaçtığıvepekçokkronikhastalıkiçinzeminoluşturduğudüşünüldüğündeobezite ile mücadeleye çocukluk çağındabaşlamanın ne kadar önemli olduğu açıkçagörülmektedir.

29

3.2.2. Yetişkinlerde Obezite Prevalansı

Ülkemizde yetişkinlerde obeziteprevalansını geniş çapta araştıran dört büyükçalışma bulunmaktadır. Türkiye’de ErişkinlerdeKalp Hastalığı ve Risk Faktörleri Çalışması(TEKHARF), TürkiyeObezite veHipertansiyonAraştırması (TOHTA),TürkiyeDiyabet,Obeziteve Hipertansiyon Epidemiyolojisi (TURDEP)Çalışması , TOAD-Türkiye Obezite ProfiliÇalışmasıveKronikHastalıklarveRiskFaktörleri2011Araştırmasıdır.

2010 yılında Bakanlığımızca yapılanTürkiye,BeslenmeveSağlıkAraştırması(2010)ülkemizde36yıldansonrayapılanenkapsamlıçalışma olup ülkemize ait ulusal düzeyde çokdeğerliverilereldeedilmiştir.BuverileraşağıdayeralanŞekil7’degösterilmiştir.

Şekil 7: ÇeşitliaraştırmalaragöreTürkiye’decinsiyetegöreobezitesıklığı

TürkKardiyolojiDerneği(TKD)tarafındanyapılan ve 3681 kişiyi kapsayan TEKHARFçalışmasında BKİ ≥30 kg/m2 obezite olaraktanımlanmışve30yaşınıaşkınTürkerkeklerinindörtte birinde (%25.2), kadınların da yarıyayakınında (%44.2) obezite tespit edilmiştir.Ortayaşlı(31-49yaş)veyaşlı(50yaşveüzeri)gruplardaayrıayrıelealındığında,buprevalansınerkeklerdeanlamlıbiçimdedeğişmediği(%24.8ve 25.7), kadınlarda ise önemli ölçüde arttığı(sırasıyla %38 ve %50.2) bildirilmiştir. Obeziteprevalansının zamanla yükseldiği, 1990’da

benzer yaşta erkeklerde %12.5 iken iki katarttığı, elli yaş ve üzerindeki kadınlarda iseprevalansın%40’tanaz iken%50’yeyükseldiğibelirtilmiştir(35).

1999-2000 yılları arasında23.888erişkinüzerinde yapılanTOHTA çalışmasında; 20 yaşüzeri kadınlarda obezite görülme sıklığı%35.4olarak saptanmış ve erkeklere göre obeziteriskinin1.8katdahafazlaolduğubelirtilmiştir(80).

TURDEP çalışması 20 yaş üzeri 24.788birey üzerinde yapılmıştır. Bu çalışmaya göre,obezite prevalansı (BKİ ≥30 kg/m2) kadınlarda%29.9, erkeklerde %12.9 olarak belirlenmiştir.Aynı çalışmada santral obezite (bel çevresi:kadında≥88cm,erkekte≥102cm)açısındandeğerlendirme yapıldığında obezite prevalansı%34.3(kadınlarda%48.4veerkeklerde%16.9)olarak saptanmıştır. Kadınlarda santral obezitesıklığının bu denli yüksek olması, başta kalpdamarhastalıklarıvetip2diyabetolmaküzerekadın nüfusun yakın gelecekte karşılaşacağıönemlisorunlaraişaretetmektedir

(81).TURDEP-I

çalışmasından 12 yıl sonra yapılan TURDEP-II çalışmasında Türk erişkin toplumunda1998’de%22,3olanobeziteprevalansının%40artarak 2010’da%31,2’ye ulaştığı görülmüştür.Kadınlardaobeziteprevalansı%44,erkeklerdeise %27 olarak saptanmış ve son 12 yıldaprevalansın kadınlarda %34, erkeklerde ise%107arttığıbildirilmiştir.

Ülkemizde 5 yılda bir tekrarlanan 15-49 yaş grubu kadınların çalışma kapsamınaalındığı Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması(TNSA) sonuçları incelendiğinde de obeziteninkadın nüfusta giderek arttığı görülmektedir. Buaraştırma sonuçlarına göre, 15-49 yaş grubukadınlarda fazla kiloluluk (BKİ=25.0-29.9 kg/m

2)sıklığı1998,2003ve2008yılındasırasıyla

%33.4,%34.2 ve%34.4, obezite (BKİ ≥30 kg/m2) sıklığı ise %18.8, %22.7 ve %23.9 olarakbulunmuştur(82-84). Görüldüğü gibi kadınlardaobezite sıklığında son 10 yılda %5.1 artışolmuştur.

30

Refik Saydam Hıfzıssıhha MerkeziBaşkanlığı-Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğütarafından yapılan beyana dayalı UlusalHanehalkıAraştırması sonuçları incelendiğindeülkemizde18yaşveüzeribireylerdefazlakiloluolanlarınsıklığı%31.35,obezitesıklığıise%12.02bulunmuştur.Cinsiyetegöredeğerlendirildiğindekadınların%28.93’ününfazlakilolu,%14.59’ununobez,erkeklerinise%33.64’ününfazlakiloluve%9.70’ininobezolduğubulunmuştur

(70).

Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması2010raporundariskfaktörlerinegöre;

Cinsiyet: Türkiye genelinde 19 yaş veüzeri 7466 bireyde obezite (BKİ:≥30 kg/m2) vekiloluolma/hafifşişmanlık(BKİ:25.0-29.9kg/m2)görülme sıklığı sırasıyla, erkek bireylerde%20.5 ve %39.1 (BKİ:>25 kg/m2; toplam %59.6),kadınlarda ise %41.0 ve %29.7 (BKİ:>25 kg/m2: %70.7) olarak saptanmıştır. Tüm yetişkinbireylerde obezite görülme sıklığı %30.3, hafifşişmanlık görülme sıklığı ise%34.6’dır.Morbidobezite (BKİ≥40 kg/m2) görülme sıklığı ise%2.9’dur (E:%0.7, K%:5.3). En fazla 51-64yaş grubunda (%5.2), kırsal kesimde (%3.0),Orta Anadolu Bölgesinde (%4.5) ve okuryazar olmayan (%6.3) bireylerde saptanmıştır.Ülkemizdeyetişkinbireylerinerkeklerdesadece%38.7’si, kadınların ise %26.6’sı normal BKİdeğerlerine sahiptir. BKİ sınıflamasına göreyetişkin bireylerde hafif şişmanlık ve şişmanlıksorununun çok önemli boyutlarda olduğugörülmektedir.

Yaş grupları: Erkek ve kadınlardaobezitegörülmesıklığı19-30yaşgrubundaendüşük oranda (E:%7.7, K:%13.8) bulunmuştur.Obezitenin en fazla görüldüğü yaş grubu iseerkeklerde51-64(%30.7)ve65veüzeri(%24.8)yaşgrupları,kadınlardaise51-64(%64.4)ve65veüzeri(%53.5)yaşgruplarıdır.

Hafif şişmanlığın görülme sıklığı tümyaş gruplarında önemli boyutlardadır. Tümbireylerde%34.6 (E:%39.1,K:%29.7)oranındahafif şişmanlık saptanmıştır. Hafif şişmanlık

sorunununobezitesınırınagelmedenönceetkinpolitikalarlaönlenmesigerekmektedir.

Yerleşim yeri: Obezitekentlerde (E:%20.9, K:%40.4), kırsal (E:%19.1, K:%42.9)yerleşimdeyaşayanlaragöredahafazlaorandagörülmektedir.

Eğitim durumu: Kadınlardaeğitimdüzeyiyükseldikçe obezite ve hafif şişmanlık görülmesıklığı düşmektedir. Obezite görülme sıklığıokuryazar olmayan kadınlarda %54.2, ilkokulbitirmemiş bireylerde%48.2 iken, lise ve üzerieğitimi olanlarda %18.2 olarak saptanmıştır.Erkeklerde iseokuryazarolmayanlardaobezitegörülme sıklığı %18.3, lise ve üzeri eğitimiolanlarda ise %19.7 bulunmuştur. Eğitimdurumunun etkisinin kadınlarda daha etkinolduğugörülmektedir.

Şekil 8: Yetişkinbireylerde(19yaşveüzeri)cinsiyetegöreBKİ(%)

Şekil 9: Yetişkinbireylerde(19yaşveüzeri)yerleşimyerinegöreBKİ(%)

31

Halksağlığıönlemleriiçindeenbaştaobe-zitenin engellenmesi ve tedavisi yer almalıdır.TürkiyeHastalıkYüküÇalışması(74)sonuçlarınagöreyüksekBKİ’neatfedilebilirhastalıkyüküveölümsayılarının nedenlere göre dağılımıTablo4’degösterilmiştir.

Tablo 4’de de görüldüğü gibi, obeziteninönlenmesileönlenebilecekölümsayılarıiskemikkalphastalığında29.581,iskemikinmede11.109,diyabette7.674’dür.Toplamda ise57.143ölümönlenebilmekteolupbutümölümlerin%13.3’ünüoluşturmaktadır. Obezitenin önlenmesi ileönlenebilecek DALY sayıları iskemik kalphastalığında 346.294, diyabette 152.240,iskemik inmede146.930olarakhesaplanmıştır.Önlenebilecek DALY sayısı toplam DALY’nin%7.3’ünüoluşturmaktadır.

Yüksek BKİ’ne atfedilebilir hastalıkyükünün cinsiyete göre dağılımı Tablo 5’teverilmiştir.

Burada da görüldüğü gibi obeziteninönlenmesi ile erkeklerde 26.006 ölümönlenebilecek olup, toplam ölümlerin %11.1’inioluşturmaktadır. Kadınlarda ise önlenebilecekölüm sayısı 31.136 olup toplam ölümlerin%15.8’ini oluşturmaktadır.ÖnlenebilecekDALYaçısından değerlendirildiğinde; erkeklerdeönlenebilecekhastalıkyükü%6.7ikenkadınlarda%7.9’dur.

Ayrıca Sağlık Bakanlığı SağlıkAraştırmaları Genel Müdürlüğü (SAGEM)adına Hacettepe Üniversitesi Nüfus EtütleriEnstitüsü tarafından yürütülen “Ulusal HastalıkYükü Çalışması 2013” ön sonuçlarına göre2002 yılına göre 2012 yılında toplam hastalıkyükünün(DALY)%6azaldığıgörülmüştür.Budüşüşün en büyük sebebi 1.Grup hastalıklara(bulaşıcı hastalıklar, gebelik, yeni doğanlar vebeslenmeyle ilgili hastalık)bağlı toplam%40’lıkdüşüştür. Ancak her ne kadar toplam hastalıkyükündebirdüşüşsağlansada2.Gruphastalıklaryanibulaşıcıolmayanhastalıklarabağlıhastalıkyükünde%4’lükbirartışgörülmektedir.

Hastalık yükünü oluşturan ilk 5 nedenebakıldığında bu nedenlerin tamamının bulaşıcıolmayan hastalıklar olduğu görülmektedir.İlk sırada % 7,4 ile iskemik kalp hastalığı, 2.Sırada%6,1 ilebelağrısı,3.Sırada%4,1 ileserebrovaskülerhastalıklaryeralmaktadır.BunusırasıyladiyabetveKOAH(%3,8,%3,6)takipetmektedir.

Bulaşıcı olmayan hastalıkların artışındaki enönemli risk faktörleri tütün kullanımı, obezite,yüksektansiyonvefizikselaktiviteazlığıolarakortayaçıkmaktadır.

32

Tablo 4: Yüksek Beden Kitle İndeksine Atfedilebilir Hastalık Yükü ve Ölüm Sayılarının Nedenlere GöreDağılımı

*Kaynak:TürkiyeHastalıkYüküÇalışması,2004.(YLL:Kaybedilenyaşamyılı,YLD:Sakatlıklakaybedilenyaşamyılı,DALY:

Sakatlığabağlıkaybedilenyaşamyılı)

Tablo 5: YüksekBedenKitleİndeksineAtfedilebilirHastalıkYükününDağılımı

* Kaynak:TürkiyeHastalıkYüküÇalışması2004.(YLL:Kaybedilenyaşamyılı,YLD:Sakatlıklakaybedilenyaşamyılı,DALY:

Sakatlığabağlıkaybedilenyaşamyılı)

33

4. “TÜRKİYESAĞLIKLIBESLENMEVE HAREKETLİHAYATPROGRAMI”NIN AMACIVEKAPSAMI

Obezite yaşam kalitesini düşüren çokfaktörlü kronik bir hastalıktır. Tüm dünyadahızla artan, bireyleri ve toplumları etkileyenhastalıklardanbir tanesidir.Bunedenleobeziteilemücadelekonusundatümdünyadapolitikalargeliştirilmekte, DSÖ tarafından ulusal eylemplanlarınınhazırlanmasıvehazırlananplanlarıngüncellenmesiönerilmektedir.

Obezitenin nedeninin birden fazlafaktördenoluşması,obeziteilemücadelenindemultidisiplineryaklaşımlasürdürülmesigereğiniortaya koymaktadır. Günümüzde obezite ilemücadelede, bireysel mücadelenin yanısırakurumsal mücadele de önem kazanmış vekurumsaldüzeydeçoksektörlüyaklaşımlagerekliönlemlerinalınmasızorunluhalegelmiştir.

Dünyadakigelişmelereparalelolarak2010yılında ilk kez hazırlanarak uygulanmakta olanbuprogramınamacı,ülkemizdegörülmesıklığıgiderek artan, çocuklarımızı ve gençlerimizietkileyen bu hastalıkla etkin şekilde mücadeleetmek, toplumun obezite ile mücadelekonusunda bilgi düzeyini artırarak bireylerinyeterli ve dengeli beslenme ve düzenli fizikselaktivite alışkanlığı kazanmalarını teşvik etmekve böylece ülkemizde obezite ve obezite ileilişkili hastalıkların (kalp-damar hastalıkları,diyabet,bazıkanser türleri,hipertansiyon,kas-iskeletsistemihastalıklarıvb.)görülmesıklığınıazaltmaktır.Ayrıca,ülkemizdeçeşitlikamukurumve kuruluşları, üniversiteler, özel sektör, siviltoplumkuruluşlarıvb.pekçokkurumvekuruluştarafından obezitenin önlenmesine yönelikçeşitliprogramlar,projelerveeğitimçalışmalarısürdürülmektedir. Sürdürülen bu çalışmaların

koordinasyon içinde olması ve bir yol haritasıdahilinde yürütülmesi başarı düzeyini etkileyenönemli bir husustur. Eylem planı ile ülkemizdeplanlanan çalışmaların belirli bir programdahilindeyapılması,ölçülebilir,izlenebilirolmasıveeşgüdümünsağlanmasıdaamaçlanmıştır.

“Tüm Politikalarda Sağlık” kavramı 2006yılındaFinlandiyaABDönemBaşkanlığındaifadeedilmiştir(86).Ayrıcasağlığınsosyalbelirleyicileri(toplumun eğitim düzeyi, gelir ve istihdamdurumu,) sağlıklı bir topluma yaklaşmadaanahtarroloynamaktadır.Sağlığıngeliştirilmesiçalışmalarının başarılı olabilmesinde busosyal belirleyicilerin düzeltilmesinin yanı sıravatandaşlarımızdaistenensağlıklıdavranışlarınkazandırılmasında iletişim ve eğitim (sağlıkokuryazarlığı)önemliroloynamaktadır.

“Türkiye Sağlıklı Beslenme ve HareketliHayatProgramı”,geniş tabanlı veçoksektörlübir yaklaşımı benimsemektedir. Bu nedenlekapsamlı olarak hazırlanan taslak 08.07.2008tarihinde düzenlenen çalıştay ile başta sağlık,spor, eğitim, ulaşım, belediye, maliye olmaküzere ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarınıntemsilcileri,uluslararasıkuruluşlarıntemsilcileri,üniversitelerin tıp, beslenme ve diyetetik, fiziktedavi ve rehabilitasyon ve gıda mühendisliğibölümlerinden akademisyenler, özel sektördengıda sanayi, tüketici dernekleri ve diğer siviltoplum kuruluşları temsilcilerinin katılımıyladeğerlendirilmiş, ayrıca Bakanlığımız www.beslenme.gov.tr web sayfasında yayımlanaraktüm kamuoyunun görüşüne açılmıştır. İletilentümgörüşveönerilerdikkatledeğerlendirilerekgereklirevizyonlaryapılmıştır.

34

Ulusal ve yerel düzeyde politik istekve kararlılığın sağlanması, koruyucu sağlıkhizmetleri kapsamında toplumun, farklı araçlarkullanılarakobezite,yeterlivedengelibeslenmevefizikselaktivitekonularındabilinçlendirilmesi,obeziteninteşhisvetedavisineyönelikönlemlerinalınmasıveizlemevedeğerlendirmeçalışmalarıbuprogramınkapsamınıoluşturmaktadır.

29.09.2010 tarihli ve 27714 sayılı ResmiGazete’de Başbakanlık Genelgesi olarakyayımlananvemevcuteylemplanıdoğrultusundailgili kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde pekçok aktivitesi gerçekleştirilen “Türkiye SağlıklıBeslenme veHareketli Hayat Programı (2010-2014)”Bakanlığımızınyenidenyapılandırılmasıve hazırlanan yeni stratejik plan ile uyumluolması amacıyla 2014 - 2017 dönemi içingüncellenmiştir.

Güncelleme çalışması yapılırken DSÖtarafından yayımlanan,“Bulaşıcı OlmayanHastalıklarKüreselDurumRaporu2010”(1),“EUR/RC62/12:HalkSağlığıHizmetveKapasiteleriniGüçlendirme Avrupa Eylem Planı 2012”(87), “EUR/RC62/8: Sağlık 2020 Politika Çerçeveve Stratejisi, 2012” (88), “Bulaşıcı OlmayanHastalıklardanKorunmaveKontrolüİçinAvrupaStratejisiUygulamalarıEylemPlanı2012-2016”(89),“2008-2013BulaşıcıOlmayanHastalıklardanKorunmaveKontrolüİçinKüreselStratejiEylemPlanı,2008”(90),DSÖAvrupaGıdaveBeslenmeEylem Planı 2014 – 2020, 66. Dünya SağlıkAsamblesiA66/9BulaşıcıOlmayanHastalıklarınKontrol ve Korunması Eylem Planı 2013-2020kaynaklarıgözönündebulundurulmuştur.

35

5. OBEZİTENİNÖNLENMESİNEYÖNELİK HEDEFVESTRATEJİLER

A. TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI YÖNETİMİNİN OLUŞTURULMASI, POLİTİKA GELİŞTİRİLMESİ, GÜNCELLENMESİ VE UYGULANMASI

A.1. Ulusal ve Yerel Düzeyde Politik İstekve Kararlılığın Sağlanması ve UygulamayaKonulması

Amaç

Önemlibirhalksağlığısorunuolanobeziteninönlenmesi veazaltılması için ilgili kurumve kuruluşlarla işbirliği içinde obezite ilemücadele eylem planının uygulanmasınısağlayarak obezite ile etkin mücadeleetmek.

Hedefler

Ulusal ve yerel düzeyde ilgili kuruluşlar1. ile işbirliği ve koordinasyonu sağlayarak“Türkiye Sağlıklı Beslenme ve HareketliHayat Programı”nın uygulanmasınayönelik tüm faaliyetleri planlamak veuygulamak.

Gerçekleştirilen uygulamaları izlemek ve2. değerlendirmek.

Stratejiler

“Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli1. HayatProgramıUygulamaKurulları”nadairesaslarıngüncellenerekuygulanması.

“Yeterli ve Dengeli Beslenme ve2. Hareketli Yaşam Kurullarının işlerliliğininsağlanması.

Sağlıkta eşitsizliklerin giderilmesi3. çalışmaları kapsamında obezite ve

fizikselhareketsizlikriskfaktörlerinebağlıeşitsizliğingiderilmesi

A.2. Obezite ile Mücadelenin YönetilmesindeFinansalDüzenlemeler

Amaç

TürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketliHayatProgramının etkin olarak yürütülmesiamacıyla gerekli finansal desteği bütçeimkanlarıçerçevesindesağlamak.

Hedef

2017 yılına kadar Sağlık Bakanlığı ve diğertüm paydaşların sağlık, tarım, ticaret,ulaşım,eğitim,ekonomi,spor,çevre,şehirplanlama,çalışma,sosyalgüvenlik,kültürve turizm, üniversiteler gibi alanlarındageliştirilecek olan politika ve bütçeprogramlarında obezite ile mücadeleyeyönelik aktivite ve/veya düzenlemelereyervermek.

Stratejiler

1. Obeziteilemücadelestratejilerininulusalsağlık stratejileri ve politikaları arasındayeralmasınınsağlanması.

2. Sosyo ekonomik bakımdan gelişmemişbölgelerbaştaolmaküzereülkegenelindeyeterli ve dengeli beslenme için temelgıdalara ulaşılabilirliğe yönelik ekonomikönlemlerin bütçe imkanları dahilindebelirlenmesi.

3. Ulusalveyereldüzeydetümpaydaşlarınyıllık bütçelerinde obezite ile mücadeleprogramlarınıdesteklemekamacıylabütçeimkanlarıçerçevesindekaynakayrılması.

36

A.3.UlusalveYerelDüzeydeMevcutDurumunSaptanması ve Yapılacak AraştırmalarınDesteklenmesi

Amaç

Obezite ile mücadele çalışmalarına esasoluşturması amacıyla ülkemizde yaşa,cinsiyete, bölgelere ve sosyo-ekonomikdüzeye göre fazla kiloluluk ve obezitegörülmesıklığınıbelirlemekveriskfaktör-lerineyönelikmevcutdurumusaptamak.

Hedefler

1. Ulusalveyauluslararasıdüzeydekıyasla-nabilirvegüvenilirverilerineldeedilmesinisağlamak.

2. Hedefolarakobeziteninsürekli izlenmesivedeğerlendirilmesineyönelikbir izlemeve değerlendirme merkezi kurmak vegözlemevikurulmasınısağlamak.

3. Bölgelerve/veyaillerdüzeyinde“Beslen-me,FizikselAktiviteveSağlıkAraştırması”nınyapılmasınısağlamak.

Stratejiler

1. Kanıta dayalı politikalar geliştirilmesi içinobezite ile ilgili bilimsel verilerin güncelaraştırmalararacılığıilesağlanması.

2. “Türkiye Beslenme ve SağlıkAraştırması”nın periyodik aralıklarlayapılmasının sağlanması için alt yapıoluşturulması.

3. “YeterliveDengeliBeslenmeveHareketliYaşam Kurulları” tarafından il düzeyindearaştırmalarınyapılması.

4. Özelgruplarayönelik(gebeveemzikliler,bebek ve çocuklar, okul çağı çocukları,yaşlılar, sağlık çalışanları vb.) beslenmearaştırmalarınınyapılması

5. “Türkiye’ye Özgü Beslenme Rehberi”ningüncellenmesive“UlusalFizikselAktiviteRehberi”nin hazırlanarak ülke genelindeetkinkullanımınınsağlanması.

6. Obezite ve Diyabet Sürekli Gözlemevikurulmasınısağlamak.

B. OBEZİTENİN ÖNLENMESİNE YÖNELİK ÇALIŞMALAR

B.1. Toplumun Obezite, Yeterli ve DengeliBeslenme ve Fiziksel Aktivite KonularındaBilgilendirilmesiveBilinçlendirilmesi

Amaç

Toplumda yeterli ve dengeli beslenme vefiziksel aktivite alışkanlığını kazandırmakveobeziteriskiniazaltmak.

Hedef

2017 yılına kadar toplum genelinde obeziteve oluşturduğu sağlık riskleri konusundafarkındalıkoluşturmak.

Stratejiler

1.Sağlıkpersonelininobeziteilemücadeleko-nusundabilgidüzeyininartırılmasınakatkısağlanması amacıyla hizmet içi eğitimprogramlarınınsüreklidüzenlenmesi.

2. Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerinobezite ile mücadele konusundabilgilendirilmelerininsağlanması.

3. Koruyucu sağlık ve aile hekimliğihizmetleri kapsamında öncelikli olarakrisk gruplarına (bebekler, çocuklar, gebeve emzikliler, yaşlılar, engelliler, sigarayıbırakanlarvb.)yönelikobeziteilemücadeleuygulamalarınınyaygınlaştırılması.

4. Rutin hizmetlerin yanısıra özel gruplarayönelikkitleselkampanya,etkinlikveprog-ramların geliştirilmesi, düzenli aralıklarlauygulanmasıveyaygınlaştırılması.

37

5. Obezite ile mücadele ile ilgili konulardatopluma doğru mesajların ulaştırılmasıamacıylamedyaileişbirliğininsağlanmasıvebukapsamdabilgivebilinçdüzeyininartırılması.

6. Yetersiz fiziksel aktivite prevalansında%16’lıknispiazalmasağlamak.

7. 2017’yekadarfazlakilolulukprevalansınıyetişkinlerde%5’ekadarazaltmak.

8. 2017’ye kadar diyabet ve obezitedekiyükselişidurdurmak.

B.2.OkullardaObeziteileMücadeledeYeterliveDengeli Beslenme ve Düzenli Fiziksel AktiviteAlışkanlığınınKazandırılması

Amaç

Örgünveyaygıneğitimprogramlarınaobeziteile mücadele konusunun dahil edilerek,okul öncesi ve okul çağı çocuklarına,adolesanlara ve gençlere yeterli vedengeli beslenme ve düzenli fizikselaktivite alışkanlığının kazandırılmasınakatkısağlamak.

Hedefler

1. 2017yılınakadaröğretmenveöğrencileriyeterli ve dengeli beslenme ve fizikselaktivitekonularındabilgilendirmek.

2. 2017 yılına kadar aile, okul ve medyaişbirliği ile ilköğretim, ortaöğretim veüniversitelerde çocukların ve gençlerinfizikselaktivite,sporfaaliyetlerivesosyalaktivitelereyönlendirilmesinisağlamak.

3. 2017 yılına kadar okullardaki fizikselaktivite imkanlarını, bütçe imkanlarını dadikkatealarakarttırmak.

4. 2017 yılına kadar okullarda verilenbeslenmehizmetlerindedenetimlerietkinşekilde yürütmek ve standardizasyonusağlamak.

5. 2017’yekadarfazlakilolulukprevalansınıçocuklarda %10, adolesanlarda %5’ekadarazaltmak

Stratejiler

1. Okul öncesi ve okul çağı çocukların,öğretmenvevelilerinobeziteilemücadelekonularındabilgilendirilmesi.

2. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretimve üniversitelerde yeterli ve dengelibeslenme ve fiziksel aktivite ile ilgilimüfredat programlarının iyileştirilmesininsağlanması.

3. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim veüniversitelerdefizikselaktiviteimkanlarının(spor salonu, okul bahçelerinindüzenlenmesi, araç-gereç temini vb.)bütçe imkanlarıdahilindegeliştirilmesininsağlanması.

4. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim veüniversitelerde risk altındaki (zayıf,fazla kilolu ve obez) öğrencilerin tespitedilmesininsağlanması.

5. Çocukluk ve adolesan döneminde yeterlive dengeli beslenmenin sağlanması içintemelbesingruplarındayeralanbesinlerintüketiminin özendirilmesine yönelikbeslenme programlarının yürütülmesi,beslenme hizmetlerinin periyodik olarakdenetlenmesininsağlanması.

B.3.İşyerlerineYönelikÇalışmalar

Amaç

İşgücükaybınıönlemekveverimliliğiarttırmak;bu kapsamda çalışanların yeterli vedengeli beslenmesini sağlamak içintoplubeslenmehizmetlerinidüzenlemek,fiziksel aktivite imkanlarını artırmak veobeziteden kaynaklanan sağlık riskleriniazaltmak.

38

Hedefler

1. 2017 yılına kadar çalışanları obezite ilemücadele konularında bilgilendirmek vebilinçlendirmek.

2. 2017 yılına kadar işyerlerinde toplubeslenme ve fiziksel aktivite imkanlarınıarttırmak.

Stratejiler

1. Çalışanların yeterli ve dengeli beslenmeve fiziksel aktivite konularında bilgidüzeylerininartırılması.

2. İşyeri hekimliği hizmetleri bulunankurumlarda iş yeri çalışanlarına yönelikobezite ile mücadele çalışmalarınınyapılmasınınsağlanması.

3. İşyerlerinde altyapı çalışmalarınıntamamlanması.

4. İşyerlerinde fiziksel aktiviteyi teşvikedençokbileşenliprogramlargeliştirilmesi.

B.4.ObeziteninÖnlenmesindeGıdaSanayii ileİşbirliğininSağlanması

Amaç

Obeziteilemücadelekonusundagıdasanayiiileişbirliğiyapmak.

Hedefler

Obeziteilemücadelekonusundagıdasanayiile işbirliği içinde gerçekleştirilecekolan faaliyetleri 2017 yılı sonuna kadaruygulanmasınısağlamak.

Stratejiler

1. Ulusalpolitikalardagıdasektörüileişbirliğisağlanması.

2. Gıdalardakitransyağlarınçokludoymamışyağ asitleri ile değiştirilmesine yönelikçalışmalaryapılması

3. Tuz alımının ve gıdaların tuz oranınınazaltılarak toplumun ortalama tuz/sodyum alımında %30’luk nispi azalmasağlanması

4. Gıda sanayinin üst düzey yöneticilerininobezite ile mücadele konusundabilgilendirilmesi.

5. Gıdasanayinintüketicileriyeterlivedengelibeslenme konusunda bilgilendirmesi vebilinçlendirmesi.

6. Reklamvepazarlamafaaliyetlerinin,ulus-lararası uygulamalar dikkate alınaraktüketicilerin doğru seçim yapmalarınısağlayacakşekildegeliştirilmesivegerekliönlemlerinalınması.

7.Azmiktarda tüketilmesi gereken gıdalarınvergilerindeartış, teşvikedilengıdalardaise fiyat subvansiyonu veya üretiminteşvikiiçingerekliönlemlerinalınmasınınsağlanması

B.5.MedyaHaberleriveReklamlardaYeterliveDengeliBeslenmeveDüzenliFizikselAktiviteninDesteklenmesi

Amaç

Yeterli ve dengeli beslenme, fiziksel aktiviteve obezite konularında toplumunbilgilendirilmesiamacıylayazılıvegörselbasınıetkinbirşekildekullanmakvebunayönelikfaaliyetlergeliştirmek.

Hedefler

1. 2017yılınakadarmedyadayeralangıdareklamlarınavetanıtıcıfaaliyetlereyönelikyasaldüzenlemelerigüncellemek.

2. 2017yılınakadaryazılıvegörselbasındaobezite ile mücadele konusuna öncelikverilmesini sağlamak ve toplumu yeterlive dengeli beslenme ile fiziksel aktivitekonularında bilgilendirici bilimsel içerikliprogramların yayınlanmasını teşviketmek.

39

Stratejiler

1. Gıda reklamları ve tanıtım faaliyetleriile ilgili yasal düzenlemelerin yenidendeğerlendirilerek gerekli düzenlemelerinyapılması, yürürlüğe konulması veuygulamalarındenetlenmesi.

2. Topluma yazılı ve görsel basın aracılığıile yeterli ve dengeli beslenme, fizikselaktivite ve obezite konularında doğrubilgilerinverilmesininsağlanması.

B.6. Fiziksel Aktivitenin Teşviki ve ÇevreselFaktörlerinİyileştirilmesi

Amaç

Toplumdakibireylerefizikselaktivitealışkanlığıkazandırmaya yönelik fiziksel aktiviteimkanlarını oluşturmak, iyileştirmek veyaygınlaştırmak.

Hedefler

2017yılınakadartoplumayönelikfizikselakti-vitealanlarınıarttırmak.

Stratejiler

1. Yerel yönetimlerin işbirliğindetoplumda düzenli fiziksel aktiviteninyaygınlaştırılması, spor tesislerinin verekreasyon alanlarının oluşturulmasıiçingerekli mevzuat vb. çalışmalarınyapılması.

2. Ev içinde kolaylıkla uygulanabilecektarzda fiziksel aktivite uygulamalarınıngeliştirilmesi

C. SAĞLIK KURULUŞLARINDA OBEZİTENİN TEŞHİSİ VE TEDAVİSİNE YÖNELİK ÖNLEMLER

Amaç

Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerifazla kiloluluk ve obezite açısındandeğerlendirmek, obezite teşhisi konanhastaların danışmanlık ve tedavileriniyapmak, obezite ve obezite ile ilişkilikronik hastalıkların tedavisinin yol açtığısağlık harcamalarını ve obezite sıklığınıazaltmak.

Hedefler

1. 2017 yılına kadar obezite için riskoluşturan BKİ ≥ 25 kg/m

2’den fazla olan

kilolu bireylerde obezite gelişimini %5azaltmak.

2. 2017 yılına kadar zayıflama ilaçlarınınkontrolsüz kullanımını engellemek vecerrahi müdahalenin gerekli olduğudurumlara, sağlık kuruluşu bünyesindeoluşturulacak olan heyet tarafından(cerrah, gastroenterolog, endokrinolog,diyetisyen, psikolog, fizyoterapist) kararverilmesinisağlamak.

Stratejiler

1. Sağlıkpersonelininobezitenintanıvete-davisikonularındabilgilerininartırılmasınavetoplumayönelikuygulamalarınyaygın-laştırılmasınakatkısağlanması.

2. Sağlık kuruluşlarına başvuran bireylerinfazla kiloluluk ve obezite açısındandeğerlendirilmesi ve tedavilerininsağlanması.

3. Obezitenintedavisindecerrahimüdahale-lerin (mide balonu, kelepçe, bypass vb.)uygulama şartlarının ve bu yöntemlerinbedelinin ödenmesine yönelik resmidüzenlemelerinyapılması.

40

D. İZLEME VE DEĞERLENDİRME

Amaç

TürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketliHayatProgramı”nın yaygın ve etkin olarakuygulanmasınısağlamak.

Hedef

“TürkiyeSağlıklıBeslenmeveHareketliHayatProgramı”nın başarı ile uygulanmasıamacıyla izleme ve değerlendirmesisteminin güncellenerek işlerlikkazandırmak.

Stratejiler

1. Mevcutİzlemevedeğerlendirmesisteminingüncellenmesi.

2. “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve HareketliHayat Programı”nın 2018 yılındadeğerlendirilmesinin yapılması vedeğerlendirmeraporununyayımlanması.

2. Yıllıkilerlemeraporlarınınyayınlanması.

TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI

EYLEM PLANI(2014 - 2017)

42

43

A.

T

ÜR

KİY

E SA

ĞLI

KLI

BES

LEN

ME

VE H

AR

EKET

Lİ H

AYAT

PR

OG

RA

MI Y

ÖN

ETİM

İNİN

OLU

ŞTU

RU

LMA

SI V

E PO

LİTİ

KA

GEL

İŞTİ

RİL

MES

İ, G

ÜN

CEL

LEN

MES

İ VE

U

YGU

LAN

MA

SI

A.1

. U

lusa

l ve

Yere

l Düz

eyde

Pol

itik

İste

k ve

Kar

arlıl

ığın

Sağ

lanm

ası v

e U

ygul

amay

a K

onul

mas

ı

Am

aç: Ö

nemlibirhalksağlığısorunuolanobeziteninönlenm

esiveazaltılmasıiçinilgilikurum

vekuruluşlarlaişbirliğiiçindeobeziteilemücadeleeylemplanınınuygulanm

asını

sağlayarakobeziteileetkinmücadeleetmek.

Hed

efle

r: 1.U

lusalveyereldüzeydeilgilikuruluşlarileişbirliğivekoordinasyonusağlayarak“T

ürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ı”nınuygulanmasınayönelik

tüm

faaliyetleriplanlamakveuygulamak

2.G

erçekleştikleriuygulamalarıizlem

ekvedeğerlendirm

ek.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in s

ağla

naca

k Ve

ri

1.TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ıUygulam

aKurullarınadair

esaslarıngüncellenerek

uygulanm

ası

1.1.TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ıUygulam

aKurullarına

dairhazırlananesasların

uygulanm

asınınsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

KB,G

THB,

MEB,İçişleri

Bakanlığı,

Bilim,S

anayi

veTeknoloji

Bakanlığı,GSB,

Üniversiteler,

TÜİK,R

TÜK,

TRT,TSK,

YÖK,İller

Bankası,S

TK,

ÖzelSektör

2014-

2017

İlgilikurum

vekuruluş

temsilcilerinin

etkinkatılımının

sağlanam

aması

1.Sözkonusu

düzenlem

enin

yayımlanm

ası,

uygulanm

asıve

güncellenm

esi

2.Bilim,D

anışma,

Yürütme

Koordinasyon

Kurullarının

Kurulmasıve

yürütülmesi

Tarafların

çalışmaraporları

vetutanaklar

2.“Y

eterliveDengeliBeslenm

eveHareketliYaşamKurulu”nun

işlerliğininsağlanması

2.1.İlHıfzıssıhhaKurulu

bünyesindekurulmuşolan

«YeterliveDengeliBeslenm

eveHareketliYaşamKurulu”

tarafındandüzenliaralıklarla

sunulanilfaaliyetraporlarının

izlenm

esivedeğerlendirm

esinin

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

İlHalkSağlık

Müdürlüğü,

Yeterlive

Dengeli

Beslenm

eveHareketli

YaşamKurulu

Sekretaryası

2014-

2017

Raporların

zamanında

sunulamam

ası

İzlenenve

değerlendirilenil

faaliyetraporları

Yıllıktoplantı

sayısıvetoplantı

tutanakları(Yılda

enaz2kez)

2.2.”Y

eterliveDengeli

Beslenm

eveHareketli

YaşamKurulu”kararlarının

ilyıllıkplanlarınınvefaaliyet

raporlarınındüzenliaralıklarla

sunulması

İlHalkSağlığı

Müdürlükleri

İlHıfzıssıhha

KuruluÜyeleri

2014-

2017

1.Personel

yetersizliğive

hareketliliği

2.İllerdeilgilive

sorumluBiriminin

kurulmam

ış

olması

Sunulanraporlar

Toplantı

tutanakları

44

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in s

ağla

naca

k Ve

ri

3.Sağlıktaeşitsizliklerin

giderilmesiçalışmaları

kapsam

ındaobezitevefiziksel

hareketsizlikriskfaktörlerine

bağlıeşitsizliğingiderilm

esi

3.1.Hayatboyueğitim

çalışmalarıkapsamındaçok

sektörlüçalışmalarınyapılm

ası

MEB

Tümpaydaşlar

2014-

2017

1.Paydaşlararası

koordinasyon

eksikliği

1.Mevzuat

düzenlem

eleri

1.Araştırm

aSonuçları

2.Bölgelerarası

eğitim

düzeyi

ortalaması

ve

okullaşm

aoranı

3.2.Obezitevefizikselinaktivite

yönündenriskligruplarda

vebölgelerdeeşitsizliklerin

giderilmesi

Tümpaydaşlar

Tümpaydaşlar

2014-

2017

1.Paydaşlararası

koordinasyon

eksikliği

2.Bütçe

yetersizliği

1.Mevzuat

düzenlem

eleri

2.İşsizlikteazalma

1.Kadınve

erkeklerdegelir

dağılım

ındaki

oran

2.Kadınve

erkekler

arasındaki

sosyalgüvenlik

kapsam

aoranı

3.Kadınlarda

veerkeklerde

işgücünekatılım

oranı

3.3.Toplum

unsağlıkokur

yazarlığınıngüçlendirilmesi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u,

MEB

Üniversiteler,

Belediyeler,

Medya,S

TK

2014-

2017

1.Paydaşlararası

koordinasyon

eksikliği

2.Bütçe

yetersizliği

Yapılanaraştırma

sayısı

Araştırm

asonuçları

3.4Sorum

lutümpaydaşların

katılımıilefarkındalık

yaratılmasıveçözüm

önerilerinintartışılacağıbir

çalıştaydüzenlenerekçalıştay

raporununpaylaşılm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

TümPaydaşlar

2014-

2015

1.Paydaşlararası

koordinasyon

eksikliği

2.Bütçe

yetersizliği

Sem

pozyum

un

Düzenlenm

esi

ÇalıştayRaporu

3.5.ÇocuklukÇağıobezitesi

veeşitsizliklerkonusunda

araştırmayapılması

SağlıkBakanlığı

2014-

2015

1.Bütçesınırlılığı

Araştırm

aRaporu

45

A. T

ÜR

KİY

E SA

ĞLI

KLI

BES

LEN

ME

VE H

AR

EKET

Lİ H

AYAT

PR

OG

RA

MI Y

ÖN

ETİM

İNİN

OLU

ŞTU

RU

LMA

SI V

E PO

LİTİ

KA

GEL

İŞTİ

RİL

MES

İ GÜ

NC

ELLE

NM

ESİ V

E U

YGU

LAN

MA

SI

A.2

. Obe

zite

İle

Müc

adel

enin

Yön

etilm

esin

de F

inan

sal D

üzen

lem

eler

Am

aç: TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ı’nınetkinolarakyürütülmesiamacıylagereklifinansaldesteğibütçeim

kanlarıçerçevesindesağlam

ak.

Hed

ef: 2017yılınakadarS

ağlıkBakanlığıvediğertüm

paydaşlarınsağlık,tarım,ticaret,ulaşım,eğitim

,ekonomi,spor,çevre,şehirplanlama,çalışma,sosyalgüvenlik,kültürve

turizm,üniversitelergibialanlarındageliştirilecekolanpolitikavebütçeprogramlarındaobeziteilemücadeleyeyönelikaktiviteve/veyadüzenlemelereyervermek.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

i

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in s

ağla

naca

k Ve

ri1.Obeziteilemücadele

stratejilerininulusalsağlık

stratejilerivepolitikaları

arasındayeralmasının

sağlanması

1.1.İlgilikurumvekuruluşların

(kam

ukuruluşları,özelsektör

vb.)planvepolitikalarında

obeziteninönlenm

esineyönelik

girişimlerinyeralmasının

önem

inedairpaylaşım

toplantılarıdüzenlenm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

KB,G

THB,

MEB,İçişleri

Bakanlığı,

Bilim,S

anayi

veTeknoloji

Bakanlığı

,GSB,

Üniversiteler,

TÜİK,R

TÜK,

TRT,TSK,

YÖK,İller

Bankası,S

TK,

ÖzelSektör

2014-

2017

İlgilikurum

ve

kuruluşlararası

koordinasyon

eksikliği

Düzenlenentoplantı

sayısıvekatılan

kurumsayısı

Toplantı

tutanakları

1.2.Tüm

paydaşlarınplan

vepolitikalarıçerçevesinde

obeziteninönlenm

esineyönelik

yaptıklarıçalışmalarıneniyi

uygulamalarkapsamında

değerlendirilmesivesonuçların

kamuoyuilepaylaşılm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Tümpaydaşlar

2014-

2017

1.Paydaşların

etkinkatılımının

sağlanam

aması

2.Konuya

gerekenönem

in

verilmem

esi

Eniyiuygulam

alar

kapsam

ında

değerlendirilen

faaliyetvekuruluş

sayısı

Değerlendirm

eveizleme

raporları

46

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

2.Sosyoekonomikbakımdan

gelişmem

işbölgelerbaşta

olmaküzereülkegenelinde

yeterlivedengelibeslenm

eiçin

temelgıdalaraulaşılabildiğine

yönelikekonomikönlem

lerin

belirlenm

esi

2.1.Ülkegenelinderisk

gruplarına(çocuklar,gebeve

emzikliler,yaşlılarvb.)yönelik

yeterlivedengelibeslenm

eyi

sağlayıcıniteliktegıda

maddelerineerişimim

kanlarının

teşvikineyönelikmevzuat

yapılabilmesiiçingerekli

koordinasyonunsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uYerelYönetimler,

MaliyeBakanlığı

Başbakanlık,

MEB,G

THB,

İçişleri

Bakanlığı,Özel

Sektör

2014-

2017

1.İlgilikurumve

kuruluşlararası

koordinasyon

eksikliği

2.Kaynak

yetersizliği

3.Gıdasanayiile

yeterliişbirliğinin

sağlanam

aması

1.Mevzuatçalışması

1.M

evzuat

değişikliğinin

izlenm

esi

3.Ulusalveyereldüzeydetüm

paydaşlarınyıllıkbütçelerinde

obeziteilemücadele

programlarınıdesteklem

ek

amacıylabütçeim

kanları

çerçevesindekaynakayrılması

3.1.İşyerifizikselaktivite

imkanlarınıngeliştirilm

esiiçin

girişimlerdebulunulması(Ör.

Masabaşındaegzersiz)ve

ödenekayrılm

ası

MaliyeBakanlığı,

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

özelsektör

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

ÖzelSektör

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Bütçe

yetersizliği

1.Konuileilgilibütçe

ayırankurumsayısı

2.Bütçemiktarı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

değerlendirm

eler

3.2.Okullardafizikselaktivite

imkanlarınınoluşturulmasıiçin

girişimlerdebulunulmasıve

ödenekayrılm

ası

MEB,M

aliye

Bakanlığı

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,

GSB,Yerel

Yönetimler,

Üniversiteler,

ÖzelSektör

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Bütçe

yetersizliği

1.Konuileilgili

kurumsaliletişim

sayısı

2.Konuileilgilibütçe

ayırankurumsayısı

3.Ayrılanbütçe

miktarı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

değerlendirm

eler

3.3.Yerelyönetimlertarafından

özellikleriskgruplarına

(çocuklar,kadınlar,gebeler,

engelliler,yaşlılarvb)yönelik

sportesislerininverekreasyon

alanlarınınoluşturulmasıve

ödenekayrılm

ası

İçişleriBakanlığı,

MaliyeBakanlığı,

İllerBankası

Başbakanlık,

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,Orman

veSuİşleri

Bakanlığı,GSB,

Üniversiteler,

ASP

BAKANLIĞI,

Çevreve

Şehircilik

Bakanlığı,Özel

Sektör

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Bütçe

yetersizliği

1.Konuileilgili

kurumsaliletişim

sayısı

2.Konuileilgilibütçe

ayırankurumsayısı

3.Ayrılanbütçe

miktarı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

değerlendirm

eler

47

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

3.4.Bireylerinfiziksel

aktiviteyapmasınaimkan

sağlayacakdahaiyikent/

şehirdüzenlemeleriveulaşım

imkanlarınınoluşturulmasına

yönelikgirişimlerdebulunulması

veödenekayrılması

İçişleriBakanlığı,

Çevreve

Şehircilik

Bakanlığı,Maliye

Bakanlığı,GSB,

YerelYönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,

Ulaştırm

aBakanlığı,MEB

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Bütçe

yetersizliği

1.Konuileilgili

kurumsaliletişim

sayısı

2.Konuileilgilibütçe

ayırankurumsayısı

3.Ayrılanbütçe

miktarı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

değerlendirm

eler

3.5.Sağlıkkuruluşlarında

obeziteninönlenm

esi,teşhisve

tedavisineyönelikfaaliyetlerin

geliştirilm

esiamacıylakaynak

ayrılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMaliyeBakanlığı

SGK

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Bütçe

yetersizliği

1.Konuileilgili

kurumsaliletişim

sayısı

2.Konuileilgilibütçe

ayırankurumsayısı

3.Ayrılanbütçe

miktarı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

değerlendirm

eler

48

A.

TÜ

RK

İYE

SAĞ

LIK

LI B

ESLE

NM

E VE

HA

REK

ETLİ

HAY

AT P

RO

GR

AM

I YÖ

NET

İMİN

İN O

LUŞT

UR

ULM

ASI

VE

POLİ

TİK

A G

ELİŞ

TİR

İLM

ESİ

A.3

. U

lusa

l ve

Yere

l Düz

eyde

Mev

cut D

urum

un S

apta

nmas

ı ve

Yapı

laca

k A

raşt

ırmal

arın

Des

tekl

enm

esi

Am

aç: O

beziteilemücadeleçalışmalarınaesasoluşturmasıamacıylaülkem

izdeyaşa,cinsiyete,bölgelerevesosyo-ekonom

ikdüzeyegörefazlakilolulukveobezitegörülme

sıklığınıbelirlem

ekveriskfaktörlerineyönelikmevcutdurum

usaptam

ak.

Hed

efle

r: 1.Ulusalveyauluslararasıdüzeydekıyaslanabilirvegüvenilirverilerineldeedilm

esinisağlamak.

2.2010yılındagerçekleştirilen“TürkiyeBeslenm

eveSağlıkAraştırm

asına(TBSA)”nınperiyodikaralıklarlayapılm

asınısağlamak

3.B

ölgelerve/veyaillerdüzeyinde“B

eslenm

e,FizikselAktiviteveSağlıkAraştırm

ası”nınyapılm

asınısağlamak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

1.Kanıtadayalıpolitikalar

geliştirilm

esiiçinobeziteile

ilgilibilimselverileringüncel

araştırmalararacılığıile

sağlanması

1.1.Araştırm

alardaeldeedilen

sonuçlarınkarşılaştırabilir

olmasıiçinaraştırmalarda

yeralacakbaşlıklarayönelik

standartbirformyadarehber

geliştirilm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

KB,G

THB,

TÜBİTAK,

Üniversiteler,

TÜİK,Ö

zel

Sektör,STK

2014-

2017

-Hazırlanmış

rehber

Araştırm

alardaki

ortaksorusayısı

2.“T

ürkiyeBeslenm

eveSağlık

Araştırm

asının”periyodik

aralıklarlayapılm

asının

sağlanması

2.1.İlgilikurumvekuruluşlarla

koordinasyonunsağlanm

asıve

altyapınınoluşturulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

GTH

B,

TÜBİTAK,

TÜİK,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Kaynak(para,

işgücüvb.)

yetersizliği

2.Kurum

lararası

koordinasyonun

yetersizliği

Araştırm

anın

yapılması

Sonuçların

açıklanm

ası

3.“Y

eterliveDengeliBeslenm

eveHareketliYaşamKurulu”

tarafındanildüzeyinde

araştırmalarınyapılm

ası

3.1.İlgilikurumvekuruluşlarla

koordinasyonunsağlanm

asıve

altyapınınoluşturulması

İlHalkSağlığı

Müdürlükleri

İlHıfzıssıhha

KuruluÜyeleri

2014-

2017

1.Kaynak(para,

işgücüvb.)

yetersizliği

2.Kurum

lararası

koordinasyonun

yetersizliği

Araştırm

aların

yapılması

Sonuçların

açıklanm

ası

3.2.Herilde5yıldabir«İl

Beslenm

e,FizikselAktivite

veSağlıkAraştırm

ası”nın

yapılmasıvearaştırma

sonuçlarının“Uygulam

aKurulları’na”sunulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

KB,TÜİK,

GTH

B,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Kaynakyetersizliği

vekoordinasyon

eksikliğinedeniyle

araştırmanın

gerçekleştirilemem

esi

Araştırm

ayı

tamam

layanil

sayısı

Araştırm

asonuç

raporları

49

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

4.Özelgruplarayönelik

beslenmearaştırmalarının

yapılması(gebeveem

zikliler,

bebekveçocuklar,okulçağı

çocukları,yaşlılar,sağlık

çalışanlarıvb.)

4.1.Riskgruplarının

belirlenm

esivearaştırmaların

planlanm

asıveuygulanm

asına

yönelikaltyapıçalışmalarının

tamam

lanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

GTH

B,

TÜBİTAK,

TÜİK,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Kaynak(para,

işgücüvb.)

yetersizliği

2.Kurum

lararası

koordinasyonun

yetersizliği

Araştırm

anın

yapılması

Sonuçların

açıklanm

ası

5.“T

ürkiye’yeÖzgüBeslenm

eRehberi”ningüncellenm

esi

ve“U

lusalFizikselAktivite

Rehberi”ninhazırlanarakülke

genelindeetkinkullanımının

sağlanması

5.1.Mevcutaraştırm

asonuçlarındanyararlanarak

“Türkiye’yeÖzgüBeslenm

eRehberi”ningüncellenm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

GTH

B,

Üniversiteler,

STK

2014-

2015

Ulusaldüzeyde

araştırmaverilerinin

eldeedilemem

esi

Güncellenm

iş

rehberin

yayımlanm

ası

Çalışma

grubutoplantı

tutanakları

5.2.Yaşgruplarınagöre“U

lusal

FizikselAktiviteRehberi”nin

hazırlanm

asıveyayımlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

GSB,Ç

evre

veŞehircilik

Bakanlığı,

Çalışma

veSosyal

Güvenlik

Bakanlığı,

Üniversiteler,

STK

2014-

2015

1.Ulusaldüzeyde

araştırmaverilerinin

eldeedilemem

esi

2.Ortakbilim

sel

görüşün

oluşturulmasındaki

güçlükler

Yayımlanm

ış

rehber

Çalışma

grubutoplantı

tutanakları

50

B.

O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.1

. T

oplu

mun

Obe

zite

, Yet

erli

ve D

enge

li B

esle

nme

ve F

izik

sel A

ktiv

ite K

onul

arın

da B

ilgile

ndiri

lmes

i ve

Bili

nçle

ndiri

lmes

i

Am

aç:Toplumdayeterlivedengelibeslenmevefizikselaktivitealışkanlığınıkazandırmakveobeziteriskiniazaltm

ak

Hed

ef:2017yılınakadartoplumgenelindeobeziteveoluşturduğusağlıkrisklerikonusundafarkındalıkoluşturmak

2017’yekadarfazlakilolulukprevalansınıyetişkinlerde%5’ekadarazaltm

ak

Obezitesıklığındakiartışeğiliminidurdurmak

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

iİz

lem

e ve

K

ontr

ol

İçin

sa

ğlan

acak

Ve

ri

1.Sağlıkpersonelininobezite

ilemücadelekonusundabilgi

düzeyininartırılm

asınakatkı

sağlanmasıamacıylahizmet

içieğitim

program

larının

düzenlenmesi

1.1.İlHalkSağlığıM

üdürlükleri

bünyesinde81ildeobeziteile

mücadelekonusundabireğitim

ekibioluşturulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler

2014-

2017

1.Personelyetersizliği

2.Personel

hareketliliği

Ekipkurulanil

sayısı

Ekippersonelinin

listeleri

1.2.Eğitim

modüllerive

eğitimrehberlerinin(eğitim

materyalleri(kitap,broşür,afiş,

filmvb.)geliştirilm

esiveyaygın

kullanımınınsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

Özelsektör,

STK

2014-

2017

Bütçeyetersizliği

Hazırlanmışeğitim

modüllerive/veya

materyalleri

1.Oluşturulan

eğitim

materyallerinin

etkinliğiniölçen

araştırma

sonuçları

1.3.İleğitim

ekiplerineyönelik

“EğiticiEğitim

i”programlarının

uygulanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

Özelsektör,

STK

2014-

2017

1.Kaynakyetersizliği

2.Personel

hareketliliği

Eğitim

program

ısayısı

Eğitim

değerlendirm

esonuçları

2.Sağlıkkuruluşlarına

başvuranbireylerinobezite

ilemücadelekonusunda

bilgilendirilmelerinin

sağlanması

2.1.Bilgilendirm

edökümanlarınınoluşturulması

vegüncellenm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler

2014-

2017

Güncellemelerin

zamanında

yapılamam

ası

1.Doküm

anların

oluşturulması

2.Güncellemelerin

yapılması

1.Bilgidüzeyi

ölçümve

araştırma

sonuçları

2.2.Bilgiverilm

esiamacıyla

eğitimlerinyapılm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeKam

uHastaneleri

Kurum

u,THSK

Üniversiteler

2014-

2017

Koordinasyonun

sağlanam

aması

Eğitim

verilenkişi

sayısı

51

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

3.Koruyucusağlıkve

ailehekimliğihizmetleri

kapsam

ındaöncelikliolarak

riskgruplarına(bebekler,

çocuklar,gebeveemzikliler,

yaşlılar,engelliler,sigarayı

bırakanlarvb.)yönelikobezite

ilemücadeleuygulamalarının

yaygınlaştırılması

3.1.Bebeklerindoğum

dan

itibarenilk6aysadeceanne

sütüilebeslenmesi,6.Aydan

itibarenannesütüilebirlikte

uygunekbesinlerebaşlanm

ası

veikiyaşınakadaranne

sütüilebeslenmesininteşvik

edilm

esineözendirilmesiiçin

bilgilendirm

eçalışmalarının

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

ASPBakanlığı,

Üniversiteler,

ÖzelSağlık

Kuruluşları,

STK

2014-

2017

1.Toplumunbilgi

eksikliği

2.Yanlışinanışlar

ilk6aydasadece

annesütüile

beslenenbebek

sayısı

Konuile

ilgiliçalışma

sonuçları

3.2.Gebeveemziklilikdönemi

kadınlarındüzenliaralıklarla

sağlıkkuruluşlarınabaşvurarak

vücutağırlığıkontrolüileilgili

danışm

anlıkhizmetlerinden

yararlanm

alarınınsağlanm

ası

içinbilgilendirm

eçalışmalarının

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

ASPBakanlığı,

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Hedefkitleye

ulaşımdakizorluk2.

Konuileilgiliuzman

personelyetersizliği

Danışmanlık

hizm

etlerinden

yararlananbirey

sayısı

Sağlık

kuruluşlarında

tutulankayıtlar

3.3.Huzurevleri,yaşlıbakım

merkezlerivb.yerlerdeyaşayan

yaşlılariçinbilgilendirm

eçalışmalarınınyapılm

ası

ASPBakanlığı,

YerelYönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,

İçişleri

Bakanlığı,

GTH

B,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Uzm

anpersonel

yetersizliği

Eğitim

verilen

kurumsayısı

1.Konuile

ilgiliyapılan

çalışmalar2.

Denetim,izlem

evedeğerlendirm

eraporları

3.4.Engellileriçindanışmanlık

hizm

etlerivefizikselaktivite

imkanlarınınbütçeim

kanları

dahilindegeliştirilm

esive

yaygınlaştırılmasınayönelik

bilgilendirm

eçalışmalarının

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMaliyeBakanlığı

Başbakanlık,

ASPBakanlığı,

GSB,E

ngelliler

Federasyonu,

Yerel

Yönetimler,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

1.Uzm

anpersonel

yetersizliği

2.Engellilereulaşım

zorluğu

3.İletişimsıkıntısı

Danışmanlık

hizm

etlerinden

yararlananbirey

sayısı

Kayıtlar

52

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

4.Rutinhizmetlerin

yanısıraözelgruplara

yönelikkitleselkam

panya,

etkinlikveprogramların

geliştirilm

esi,düzenli

aralıklarlauygulanmasıve

yaygınlaştırılması

4.1.Halkeğitimmerkezlerivb.

yerlerdeeğitimetkinliklerinin

düzenlenmesi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Medya

Kuruluşları,

Yerel

Yönetimler,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Obezitekonusunda

uzmanpersonel

yetersizliği

2.Finansm

an

yetersizliği

1.Yapılanetkinlik

veeğitim

sayısı

2.Eğitim

materyallerinin

geliştirilm

esi

1.Eğitim

tutanakları

2.Katılımcı

sayıları

4.2.SilahlıK

uvvetler

bünyesindekikurum

ve

kuruluşlardaacemiereğitim

merkezleribaştaolmaküzere

askerlerinobeziteilemücadele

konularındabilgilendirilmele-

rininsağlanm

ası

MilliSavunma

Bakanlığı

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,

GenelKurmay

Başkanlığı,

Askeri

Hastaneler,

Üniversiteler

2014-

2017

1.Obezitekonusunda

uzmanpersonel

yetersizliği

2.Finansm

an

yetersizliği

Yapılanetkinlikve

eğitimsayısı

1.Eğitim

tutanakları

2.Bilgilendirilen

askersayısı

3.Eğitim

ileilgili

raporlar(eğitim

materyalleri,

bilgiölçüm

anket

sonuçlarıvb.)

4.3.EmniyetG

enelMüdürlüğü

bünyesindekikurum

ve

kuruluşlardaemniyet

mensuplarınınobeziteile

mücadelekonularında

bilgilendirilmelerininsağlanm

ası

İçişleriBakanlığı

(EmniyetG

enel

Müdürlüğü)

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,

Üniversiteler

2014-

2017

1.Obezitekonusunda

uzmanpersonel

yetersizliği

2.Finansm

an

yetersizliği

Yapılanetkinlikve

eğitimsayısı

1.Eğitim

tutanakları

2.Katılımcı

sayısı3.

Eğitim

ileilgili

raporlar(eğitim

materyalleri,

bilgiölçüm

anket

sonuçlarıvb.)

4.4.Dingörevlilerinin

vaazlarındavehutbelerde

vb.obeziteilemücadele

konularınınyeralmasının

sağlanması

Diyanetİşleri

Başkanlığı

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u

2014-

2017

Toplum

liderlerinin

konuileilgiliyeterli

bilgisahibiolmayışı

Obeziteileilgili

konulardaverilen

hutbe/vaazvb.

sayısı

Toplum

undeğişik

kesimlerinde

bilgidüzeyini

ölçenaraştırma

sonuçları

4.5.Öğretmenyetiştiren

yükseköğretimkurum

larının

müfredatlarınabeslenme,

obezitevefizikselaktivite

konularındaderslerin

konulmasınınsağlanm

ası

MEB,Y

ÖK

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u

2014-

2017

Müfredatdeğişikliğinin

yapılmasınayönelik

güçlükler

Değiştirilen

müfredat

Müfredat

değişikliğinin

izlenm

esi

53

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

4.6.Tüm

kam

ukurumve

kuruluşlarıileözelsektörün

mevcuthizmetiçieğitim

programlarındaobeziteile

mücadeleileilgilikonularınyer

almasınınsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

Yöneticilerinkonuya

gerekenönem

ivermeyişi

Obeziteileilgili

konulardaverilen

eğitimsayısıve

kurumsayısı

Eğitim

programları

tutanakları

4.7.Evhanımlarınayönelik

çeşitlifaaliyetlerin(kabul

günleriiçinsağlıklımenüler,

eviçiegzersizprogramlarıvb.)

planlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör,Yerel

Yönetimler

2014-

2015

Evhanımlarının

ilgisizliği

Program

sayısındakiartış

Program

tutanakları

4.8.Sporsalonlarıve

rekreasyonalanlarında

toplum

ayönelikbilgilendirm

eyapılmasıveegzersizlerin

uzmankontrolündeolmasının

sağlanması

GSB,Yerel

Yönetimler

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

Belediyeler

Birliği

2014-

2017

Uzm

anpersonel

yetersizliği

Uzm

ankontrolünde

hizm

etverentesis

sayısı

Tesislerde

bulunanuzman

kayıtları

4.9.Toplum

ufizikselaktiviteye

özendirmekamacıylaçeşitli

faaliyetleryürütenyerel

yönetim

ler,özelsektör,STK

vb.kuruluşlarıntakdirveteşvik

edilm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

Belediyeler

Birliği,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

Yöneticilerinkonuya

gerekenönem

ivermeyişi

Fizikselaktivite

konularında

faaliyettebulunan

kurumraporları

Faaliyetraporları

5.Obeziteilemücadele

ileilgilikonulardatoplum

adoğrumesajlarınulaştırılması

amacıylamedyaileişbirliğinin

sağlanmasıvebukapsamda

bilgivebilinçdüzeyinin

artırılm

ası

5.1.Medyamensuplarına

yönelik(sağlıkmuhabirleri,

yapımcı,yönetmenvb.)eğitim

programlarınındüzenlenm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

RTÜ

K,M

edya

Kuruluşları,

Üniversiteler

2014-

2017

Medyanınilgisizliği

Eğitim

sayısı

Eğitim

ekatılan

muhabirsayısı

Eğitim

tutanakları

54

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

5.2.Toplumdarolm

odelolan

kişilerin(sanatçılar,sporcular,

politikacılarvb.)bilgilendirm

efaaliyetlerinekatılımlarının

sağlanması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

TBMM,R

TÜK,

Bilim,S

anayi

veTeknoloji

Bakanlığı,

GTH

B,

GSB,M

edya

Kuruluşları,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Medyanınilgisizliği

2.Rolmodelkişilere

ulaşmadakizorluklar

3.Kaynakyetersizliği

Etkinliklerekatılan

rolm

odelkişisayısı

Konuileilgili

kayıtlar

5.3.Medyadayeterlivedengeli

beslenme,obezitevefiziksel

aktivitekonularındadoğru

mesajlarınyeralmasına(alt

yazı,spotfilm

,bilgilendirm

eye

vebilinçlendirm

eyeyönelik

reklam

filmi,internetsiteleri,

sağlıkprogram

larıvb.)yönelik

girişimlerdebulunulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

Medya

Kuruluşları,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Taraflarınkonuya

ilgisizliği

2.Toplumunkonuya

ilgisizliği

Konuileilgili

medyadaçıkan

doğrumesajların

yeraldığı

programlar

Konuileilgili

kayıtlar

55

B.

O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.2

. O

kulla

rda

Obe

zite

İle

Müc

adel

ede,

Yet

erli

ve D

enge

li B

esle

nme

ve D

üzen

li Fi

ziks

el A

ktiv

ite A

lışka

nlığ

ının

Kaz

andı

rılm

ası

Am

aç: Ö

rgünveyaygıneğitim

program

larınaobeziteilemücadelekonusunundahiledilerek,okulöncesiveokulçağıçocuklarına,adolesanlaravegençlereyeterlive

dengelibeslenm

evedüzenlifizikselaktivitealışkanlığınınkazandırılmasınakatkısağlamak.

Hed

efle

r: 1.2017yılınakadaröğretmenveöğrencileriyeterlivedengelibeslenm

evefizikselaktivitekonularındabilgilendirm

ek.

2.2017yılınakadaraile,okulvemedyaişbirliğiileilköğretim

,ortaöğretim

veüniversitelerdeçocuklarınvegençlerinfizikselaktivite,sporfaaliyetlerivesosyal

aktivitelereyönlendirilmesinisağlamak.

3.2017yılınakadarokullardakifizikselaktiviteim

kanlarınıbütçeim

kanlarınıdadikkatealarakarttırm

ak.

4.2017yılınakadarokullardaverilenbeslenm

ehizm

etlerindedenetimlerietkinşekildeyürütmekvestandardizasyonusağlamak.

5.2017’yekadarfazlakilolulukprevalansınıçocuklarda%10,adolesanlarda%5’ekadarazaltm

ak

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

1.Okulöncesiveokulçağı

çocukları,öğretmenve

velilerinobeziteilemücadele

konularındabilgilendirilmesi

1.1.Eğitim

modüllerive

materyalleri(kitap,broşür,

afiş,kitapayraçları,faaliyet/

boyamakitapları,videofilmvb.)

geliştirilm

esi.

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

,YÖK

2014-

2017

FinansalsorunlarGeliştirileneğitim

materyalleri

Geliştirileneğitim

materyallerinin

etkinliğiniölçen

araştırma

sonuçları

1.2.3-6yaşçocuklarve

ilköğretim

çağıçocukları

içinegzersizprogramlarının

geliştirilm

esiveuygulanm

ası.

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

,YÖK

2014-

2017

1.Finansalsorunlar

2.Konusunda

uzmanteknikeleman

yetersizliği

1.Eğitim

alan

öğrencisayısı

2.Verileneğitim

sayısı

1.Yıllıkeğitim

raporlarının

değerlendirilmesi

2.Konuile

ilgiliaraştırm

asonuçları

1.3.Okulöncesi,ilköğretim

,ortaöğretim

çocuklarınayönelik

interaktif,eğlenceliveöğretici

eğitimteknikleri,bilgisayar

oyunları,drama,tiyatro

oyunuvb.kulanılarakobezite

ilemücadelekonularında

bilgilendirilmesiiçineğitim

programlarınınuygulanması.

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

GSB,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

.

2014-

2017

1.Finansalsorunlar

2.Konusunda

uzmanteknikeleman

yetersizliği

1.Eğitim

alan

öğrencisayısı2.

Verileneğitim

sayısı

1.Yıllıkeğitim

raporlarının

değerlendirilmesi

2.Konuile

ilgiliaraştırm

asonuçları

56

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

1.4.Ortaöğretim

veüniversite

öğrencilerineyönelikobezite

ilemücadelekonularında

(sem

iner,konferans,panel,

yarışmavb.)rutinfaaliyetler

düzenlenmesi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

YÖK,S

TK,

ÖzelSektör,

Üniversiteler

2014-

2017

Ülkegenelinde

faaliyetlerin

yaygınlaştırılamam

ası

Yapılanfaaliyet

sayısı

1.Yıllıkeğitim

raporlarının

değerlendirilmesi

2.Konuile

ilgiliaraştırm

asonuçları

1.5.Yeterlivedengelibeslenme

vefizikselaktiviteileilgiliözel

günvehaftalarınetkinolarak

kutlanm

ası

MEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Etkinliklerin

ülkegeneline

yaygınlaştırılamam

ası

2.Taraflarınkonuya

gerekenhassasiyeti

göstermem

esi

1.Kutlananetkinlik

sayısı

2.Etkinliğekatılan

kişisayısı

Etkinlikleredair

kayıtveraporlar

1.6.Çocuklardavegençlerde

sporsevgisininoluşturulması

amacıylasporfederasyonları

vesporkulüpleritarafından

okullardaçeşitlietkinliklerin

düzenlenmesi

MEB,S

por

Federasyonları

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,GSB,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

1.Etkinliklerin

ülkegeneline

yaygınlaştırılamam

ası

2.Taraflarınkonuya

gerekenhassasiyeti

göstermem

esi

1.Sporkulüpleri

tarafındanyapılan

etkinliksayısı

2.Etkinliğekatılan

kişisayısı

Etkinlikleredair

kayıtveraporlar

1.7.Yazokulları,kam

plarvb.

yerlerdeöğrencileretemel

beslenmevefizikselaktivitenin

önem

ineyönelikbilgilerin

verilmesininsağlanm

ası

MEB,G

SB,

Diyanetişleri

Başkanlığı,Yerel

Yönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uiçişleri

Bakanlığı,

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

Uzm

anpersonel

yetersizliği

Eğitim

verilen

öğrencisayısı

Eğitim

raporlarının

izlenm

esive

değerlendirilmesi

2.Okulöncesi,ilköğretim

,ortaöğretim

veüniversitelerde

yeterlivedengelibeslenm

evefizikselaktiviteileilgili

müfredatprogram

larının

iyileştirilmesininsağlanm

ası

2.1.Okullarda(okulöncesi,

ilköğretim

,ortaöğretim

)obezite,

sağlıklıbeslenmevefiziksel

aktiviteileilgilikonuların

müfredattamevcutdurum

unun

izlenm

esiveenaz2saatartış

yapılması,etkinuygulamasının

sağlanması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler

2014-

2017

1.Müfredat

değişikliğinin

yapılmasınayönelik

güçlükler2.P

ersonel

yetersizliği

3.Müfredat

değişikliğinde

yaşanacakgüçlükler

1.Müfredatile

ilgilimevcutdurum

tespiti2.D

eğişiklik

yapılanmüfredat

Derskitaplarının

incelenm

esi

57

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

3.Okulöncesi,ilköğretim

,ortaöğretim

veüniversitelerde

fizikselaktiviteim

kanlarının

(sporsalonu,okul

bahçelerinindüzenlenm

esi,

araç-gereçteminivb.)

bütçeimkanlarıdahilinde

geliştirilm

esininsağlanm

ası

3.1.Okullardamevcutspor

tesislerininokulsaatleridışında

vehaftasonutatillerinde

deöğrencilerinkullanımına

açılm

ası

MEB

İlMilliEğitim

Müdürlükleri

2014-

2017

Personelyetersizliği

1.Açık

bulundurulantesis

sayısı

2.Tesislerden

yararlananöğrenci

sayısı

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

3.2.Fizikselaktivite

yapm

ayauygunolmayan

vekullanılamayanokulspor

salonlarınınvebahçelerinin

fizikişartlarınındüzeltilmesi

veuygunolanlarınsayılarının

artırılm

ası

MEB,M

aliye

Bakanlığı,Yerel

Yönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uİçişleri

Bakanlığı,

GSB,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

Bütçeyetersizliği

İyileştirm

eyapılan

okulsayısındaki

artış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

3.3.Yeniyapılanokullarda

sporsalonuyapımına

ağırlıkverilm

esi,okullarda

sporsalonlarınınyapılm

ası

vegeliştirilm

esineyönelik

kampanyalarındüzenlenm

esi

MEB,M

aliye

Bakanlığı

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGSB,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Bütçeyetersizliği

2.Fizikialanların

yetersizliği

1.Düzenlenen

kampanyasayısı

2.Yeniaçılanspor

alanlarınınsayıve

niteliğindekiartış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

3.4.Üniversiteöğrencilerinin

fizikselaktivitevesportif

faaliyetlerekatılımının

teşvikedilmesi,üniversite

bünyesindekisporalanlarının

yeterlidüzeyegetirilm

esi

vegençlikkulüplerinin

faaliyetlerinedestekolunm

ası

MEB,Y

ÖK

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Taraflarınilgisizliği

1.Değişiklikyapılan

müfredat

2.Sporamaçlı

alanlarınsayıve

niteliğindekiartış

3.Yararlanan

öğrencisayısı

1.Müfredat

değişikliğinin

izlenm

esi

2.Mevcutdurum

veilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

58

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

3.5.Egzersizkonusundaeğitim

verilerek“egzersizeğitm

eni”

yetiştirilm

esiamacıylasertifika

programlarınınoluşturulması

MEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

2014-

2017

1.Uzm

anpersonel

yetersizliği

2.Bütçeyetersizliği

Sertifika

programının

düzenlenmesi

1.Düzenlenen

sertifikaprogramı

sayısı

2.Sertifika

programlarından

mezunolanların

sayısı

4.Çocuklukvegençlik

dönemindeobezitesürveyans

sistem

ininkurulması

4.1.Okulöncesi,ilköğretim

,ortaöğretim

deriskaltındaki

(zayıf,fazlakiloluveobez)

öğrencilerintespitedilm

esinin

sağlanması

MEB,S

ağlık

Bakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

ASP

BAKANLIĞI,

Üniversiteler,

STK

,DSÖ

2014-

2017

1.Koordinasyon

eksikliği

2.Ölçüm

lerde

standardizasyon

sağlanmasındaki

güçlükler

Araştırm

anın

yapılması

Araştırm

asonuçlarının

değerlendirilmesi

4.2.Üniversiteöğrencilerinin

obeziteyönündenizlenm

esi

YÖK,S

ağlık

Bakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

2014-

2017

Ölçüm

lerde

standardizasyon

sağlanmasındaki

güçlükler

Araştırm

anın

yapılması

Araştırm

asonuçlarının

değerlendirilmesi

4.3.BKİdeğerlendirm

esinde

zayıflıkveyaobezitetespit

edilenöğrencilerinokul

yönetim

i/rehberlikhizm

etleri

tarafındansağlıkkuruluşlarına

yönlendirilmesi

MEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

STK

2014-

2017

Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

BKİyüksekveya

düşükolupsağlık

kuruluşlarına

yönlendirilen

öğrencisayısıve

yüzdesi

Yıllıkçalışma

raporlarının

değerlendirilmesi

5.Çocuklukveadolesan

dönemindeyeterlivedengeli

beslenmeninsağlanm

asıiçin

temelbesingruplarındayer

alanbesinlerintüketim

inin

özendirilmesineyönelik

beslenmeprogramlarının

yürütülmesivebeslenme

hizm

etlerininperiyodikolarak

denetlenm

esininsağlanm

ası

5.1.Beslenm

eDostuOkul

Program

ınınDSÖkriterlerine

göregeliştirilm

esi,okul

kantinleriveyem

ekhanelerinde

yürütülenbeslenme

hizm

etlerindesağlıklı

uygulamalarınteşvikiiçinçeşitli

kampanyaveaktivitelerin

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u,

DSÖ,MEB

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

Okulyönetiminin

ilgisizliği

1.Yürütülen

kampanyasayısı

2.Kam

panyalara

katılankatılımcı

sayısı

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

59

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

Sağl

anac

ak

Veri

5.2.Okullarda,yazokullarında

vedershanelerdeyer

alanyiyecekveiçecek

otom

atlarındabulundurulacak

gıdamaddelerinintemelbesin

gruplarınagöreseçilm

esi

MEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

STK

2014-

2017

Taraflarınİlgisizliği

1.Uygunotomat

sayısındakiartış

2.Yararlanan

öğrenci/öğretmen

sayısındakiartış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

5.3.Eğitim

kurum

larında

öğrencilerinfizikselaktiviteye

teşvikedilmesineyönelikeğitim

programlarınıngeliştirilm

esi

MEB

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

STK

2014-

2017

Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

Geliştirilenprogram

Program

lara

yönelikizlemeve

değerlendirm

eraporları

5.4.Sosyo-ekonomikdüzeyi

düşükbölgelerdekiokullarda,

bütçeimkanlarıdahilinde

ücretsizokulkahvaltı/

yemekprogram

larının

düzenlenmesininsağlanm

ası

MEB,M

aliye

Bakanlığı

KB,S

ağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGTH

B,Ö

zel

Sektör,STK

2014-

2017

1.Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

2.Kaynakyetersizliği

3.Kuruluşlararası

etkinişbirliğinin

sağlanam

aması

Geliştirilenprogram

Program

lara

yönelikizlemeve

değerlendirm

eraporları

5.5.Okullarda,özellikle

sosyo-ekonom

ikdüzeyidüşük

bölgelerde,ücretsiztazesebze,

meyvevesütdağıtımının

yapılması

MEB,M

aliye

Bakanlığı

KB,S

ağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGTH

B,Ö

zel

Sektör,STK

,UlusalSüt

Konseyi

2014-

2017

1.Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

2.Kaynakyetersizliği

Kaynakaktarım

ının

sağlanması

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

60

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

5.6.İlköğretimokullarında

“OkulSütüProgram

ı”nın

sürdürülebilirliğininsağlanması

MEB,G

THB,

MaliyeBakanlığı

KB,S

ağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGTH

B,Ö

zel

Sektör,STK

,UlusalSüt

Konseyi

2014-

2017

1.Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

2.Kaynakyetersizliği

Kaynakaktarım

ının

sağlanması

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

5.7.Okulöncesikurum

lar,

ilköğretim

veortaöğretim

kurumlarıveüniversitelerde

sunulanmenülerinyeterlive

dengelibeslenm

eilkelerine

uygunluğunundenetlenm

esi

veSağlıkBakanlığıönerileri

doğrultusundageliştirilen

menülerinuygulanması

MEB,S

ağlık

Bakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

YÖK

2014-

2017

1.Konuyagereken

önem

inverilm

eyişi

2.Uygulam

ada

yaşanacakgüçlükler

1.Menü

programlarının

geliştirilm

esi

2.Denetimusûl

veesaslarının

belirlenm

esi

1.Mevcutdurum

veilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

2.Denetim

raporlarının

değerlendirilmesi

5.8.KantinGenelgesinin

güncellenm

esi,Okulkantin

veyem

ekhanelerindeki

beslenmehizm

etlerininbelirli

aralıklarlayeterlivedengeli

beslenmevegıdagüvenliği

kriterlerineuygunluğuaçısından

denetim

ininsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB,G

THB,

YerelYönetimler

İçişleri

Bakanlığı,Özel

Sektör,STK

2014-

2017

Mevzuateksikliği

1.Genelgenin

yeniden

düzenlenmesi

2.Denetimusul

veesaslarının

belirlenm

esi

3.Denetlemesayısı

Denetimsayı

vesonuçlarının

değerlendirilmesi

5.9.Yazokullarıvekam

plarında

sunulanbeslenmehizm

etlerinin

yeterlivedengelibeslenm

evegıdagüvenliğikriterlerine

uygunluğununbelirliaralıklarla

denetim

ininsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uGTH

B,M

EB,

YerelYönetimler

GSB,S

TK2014-

2017

Uzm

anpersonel

yetersizliği

1.Yazokuluve

kamplardaki

toplubeslenme

hizm

etlerinin

yeterliliğineilişkin

denetim

usûl

veesaslarının

belirlenm

esi

1.Yazokulu

vekam

plardan

yararlanan

öğrencisayısı

2.Denetim

sayılarıve

sonuçlarının

değerlendirilmesi

61

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

5.10.O

kulçevresindegıda

satışıyapanve/veyatoplu

beslenmehizm

etisunan

işyerlerininyeterlivedengeli

beslenmevegıdagüvenliği

kriterlerineuygunluğununbelirli

aralıklarladenetlenm

esi

GTH

B,İçişleri

Bakanlığı

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,MEB

2014-

2017

Mevzuateksikliği

1.Değişiklikyapılan

müfredat

2.Denetimusûl

veesaslarının

belirlenm

esi

1.Mevzuat

değişikliğinin

izlenm

esi

2.Denetimsayı

veraporlarının

değerlendirilmesi

62

B. O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.3

. İşy

erle

rine

Yöne

lik Ç

alış

mal

ar

Am

aç: İşgücükaybınıönlem

ekveverim

liliğiarttırm

ak;çalışanlarınyeterlivedengelibeslenmesinisağlamakiçintoplubeslenmehizm

etlerinidüzenlemek,fizikselaktivite

imkanlarınıartırmakveobezitedenkaynaklanansağlıkriskleriniazaltm

ak.

Hed

efle

r: 1.2017yılınakadarçalışanlarıobeziteilemücadelekonularındabilgilendirm

ekvebilinçlendirmek.

2.2017yılınakadarişyerlerindetoplubeslenmevefizikselaktiviteim

kanlarınıarttırm

ak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

iİz

lem

e ve

K

ontr

ol

İçin

sa

ğlan

acak

Ve

ri

1.Çalışanlarınyeterlive

dengelibeslenm

evefiziksel

aktivitekonularındabilgi

düzeylerininartırılması

1.1.Hizmetiçieğitim

materyallerininvebu

materyallerinkullanıldığı

programlarınoluşturulması

(masabaşındaegzersizvb.)ve

devamlılığınsağlanm

ası

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Konuyayeterli

önem

inverilm

emesi

2.Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

1.Geliştirilm

iş

eğitimmateryalleri

2.Oluşturulmuş

program

3.Uygulanan

program(eğitim

)sayısı

Hizmetiçieğitim

raporlarıve

programlar

2.İşyerihekimliğihizmetleri

bulunankurumlardaişyeri

çalışanlarınayönelikobezite

ilemücadeleçalışmalarının

yapılmasınınsağlanm

ası

2.1.Kam

uveözelsektörde

görevyapanişyerihekimlerinin

obeziteilemücadele

konusundabilgidüzeylerinin

arttırılmasınakatkısağlanm

ası

amacıylaeğitim

program

larının

düzenlenmesi

Çalışmave

SosyalG

üvenlik

Bakanlığı,Sağlık

Bakanlığı

Tümkam

ukurumve

kuruluşları,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Konuyayeterliönemin

verilmem

esi

1.Geliştirilm

iş

eğitimmateryalleri

2.Oluşturulmuş

program

3.Uygulanan

program(eğitim

)sayısı

Hizmetiçieğitim

raporlarıve

programlar

2.2.İşyerihekimliğihizmetleri

çerçevesindeişyeriçalışanları

arasındaobeziteninsaptanması

içinaraştırm

ayapılması

Çalışmave

SosyalG

üvenlik

Bakanlığı,Sağlık

Bakanlığı

İşyerihekimi

bulunan

kurumlar

2014-

2017

Konuyaişyeri

hekiminceöncelik

verilmem

esi

Araştırm

a(tarama)

yapılanişyerisayısı

Araştırm

ave

değerlendirm

eraporları

3.İşyerlerindealtyapı

çalışmalarınıntamam

lanm

ası

3.1.İşyerlerindekitoplu

beslenmehizm

etlerinde

(yem

ekhane,kantinvb.)

diyetisyenlertarafından

hazırlananolum

lubeslenm

ealışkanlıklarınıngeliştirilm

esini

destekleyicimenülerin

yaygınlaştırılması

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Uygulam

ada

yaşanabilecek

güçlükler

Diyetisyen

tarafından

Onaylanan

menülerin

uygulandığıkurum

sayısı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

63

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

3.2.İşyerlerindesunulan

toplubeslenmehizm

etlerinin

gıdagüvenilirliğiaçısından

denetlenm

esi

GTH

B,Yerel

Yönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u

2014-

2017

1.Denetimdeuzm

an

personelyetersizliği

2.Altyapıim

kanlarının

yetersizliği

Denetlemeyapılan

işyerisayısında

artış

Denetimraporları

3.3.500’denfazlaçalışanı

olanişyerlerindeçalışan

sayısınauygunkapasitede

spormerkezi/tesisikurma

zorunluluğugetirilm

esivebu

tesislerdeuzm

anlarcaegzersiz

programlarınınyürütülmesi

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

YerelYönetimler,

ÖzelSektör

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Kaynakyetersizliği

2.Yönetimtarafından

konuyayeterliönem

in

verilmeyişi

3.Çalışanların

ilgisizliği

4.Mevzuattan

kaynaklanansorunlar

Sportesisi/

merkeziolanişyeri

sayısındakiartış

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

3.4.Bütünişyerlerindeişyeri

çalışmasaatleriöncesinde,

sonrasındaveöğletatillerinde

çalışanlarınfizikselaktivite

yapm

adavranışınıgeliştirmek

içineğitim

setihazırlanması

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

2.Altyapıim

kanlarının

yetersizliği

1.Hazırlananeğitim

seti

2.Egzersiz

uygulamalarının

yapıldığıkurum

sayısındaartış

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

3.5.İşyerlerindeçalışanlar

arasındasporetkinlikleri,

müsabakalar,sosyal

etkinlikler(halkoyunları,

dansvb.)veöğlearalarında

veyamolalardaegzersiz

yapm

ayıkolaylaştıracak

aletlerkonulmasının(m

asa

tenisiv.b)yaygınlaştırılm

ası

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Müsabaka

organizasyonunda

yaşanacakgüçlükler

Gerçekleştirilen

müsabakasayısı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

3.6.Çalışanların,özel

sportesislerindenindirim

liolarakyararlanm

alarının

desteklenm

esi

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

Tesislerden

yararlanankişive

kurumsayısı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

64

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

iİz

lem

e ve

K

ontr

ol

İçin

sa

ğlan

acak

Ve

ri

4.İşyerlerindefiziksel

aktiviteyiteşvikeden

çokbileşenliprogram

lar

geliştirilm

esi

4.1.Sağlıklıkilodakalmaya

yönelikalanlarsağlanm

asıve

merdivenkullanımınıteşvike

yöneliksimgelerkullanılmasının

sağlanması

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

Fizikselaktivite

alanlarıolanve

simgekullanan

işyerisayısı

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

4.2.İşyeriprogramlarının

planlanm

asıve

uygulanm

asındaçalışanlarında

dahiledilmesininsağlanm

ası

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

Sektörelişyeri

programlarının

yapılması

Araştırm

asonuçları

4.3.Bireyselöğrenme

programları,haberprogram

ları,

etkinlikler(konser,piknikvb)

düzenlenerekailelerindahil

edilm

esininsağlanm

ası

Tümkam

ukurum

vekuruluşları,

ÖzelSektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

1.Hazırlanan

öğrenm

eprogramları

2.İşyerlerinde

etkinlik

düzenlenmesi

Mevcutdurum

uveilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

4.4.Bireyseldavranışdeğişim

stratejilerigeliştirilm

esive

bireyselizlemelerinsağlanm

ası

ÇSGB,Tüm

kamukurumve

kuruluşları,Özel

Sektör

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Yönetimve

çalışanlarınilgisizliği

Yapılançalışmalar

İşyerihekimleri

tarafındankayıt

veizlemiyapılan

çalışansayısı

65

B. O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.4

. Obe

zite

nin

Önl

enm

esin

de G

ıda

Sana

yii İ

le iş

birli

ğini

n Sa

ğlan

mas

ı

Am

aç: O

beziteilemücadelekonusundagıdasanayiiileişbirliğiyapmak

Hed

ef: O

beziteilemücadelekonusundagıdasanayiiileişbirliğiiçindegerçekleştirilecekolanfaaliyetleri2017yılısonunakadaruygulanmasınısağlamak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

iİz

lem

e ve

K

ontr

ol

İçin

sa

ğlan

acak

Ve

ri1.Ulusalpolitikalardagıda

sektörüileişbirliğisağlanm

ası1.1.Konuileilgilisosyal

sorumlulukprojelerininve

eğitimprogram

larınınyapılm

ası

ÖzelSektör,

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGTH

B,

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Sektörün

etkinkatılımının

sağlanam

aması

2.Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Yürütülenproje/

eğitimsayısı

1.Mevcutdurum

veilerlemeyi

ortayakoyan

çalışmalar

2.Yıllıkfaaliyet

raporları

1.2.Obeziteninönlenm

esine

yönelikyeterlivedengeli

beslenmeyiteşvikedici

veolumlubeslenm

ealışkanlıklarınınkazanılm

asına

imkansağlayacaknitelikte

besinlerin(yağ,şekervetuz

oranıazaltılmışvb.)üretim

inin

artırılm

ası

GTH

BSağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Sektördetüketim

eyönelikkaygıların

yaşanm

ası

2.Tüketici

tercihlerinden

kaynaklanansorunlar

Üretim

dekiartış

Üretim

ve

tüketim

verileri

2.GıdaSanayiininüstdüzey

yöneticilerininobezite

ilemücadelekonusunda

bilgilendirilmesi

2.1.Eğitim

program

larının

düzenlenmesi

SağlıkBakanlığı,

İlYeterli

veDengeli

Beslenm

eve

HareketliYaşam

Kurulu

İçişleri

Bakanlığı,

GTH

B,

Ticaretve

SanayiO

dası,

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Konuyagereken

önem

inverilm

emesi

2.Kurum

lararası

koordinasyoneksikliği

1.Yürütülen

programsayısı

2.Bilgilendirilen

kurumveyönetici

sayısı

1.Program

tutanakve

raporları

2.Bilgidüzeyini

ölçm

eyeyönelik

anketsonuçları

66

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

3.Gıdasanayinintüketicileri

yeterlivedengelibeslenm

ekonusundabilgilendirm

esive

bilinçlendirmesi

3.1.Gıdasanayiitarafından

tüketicilereyönelikyeterlive

dengelibeslenm

evedüzenli

fizikselaktivitekonularında

kampanyaveeğitim

yapılm

ası

GıdaSanayii,

ÖzelSektör

GTH

B,B

ilim,

Sanayive

Teknoloji

Bakanlığı,

MEB,

Üniversiteler,

Anadolu

Ajansı,STK

2014-

2017

Tüketicilerinilgisizliği

1.Yapılanetkinlik

sayısı

2.Katılımcısayısı

Eğitim

/etkinlik

raporları

3.2.Toplubeslenmeyapılan

yerlerdeözelliklefast-food

restoranlardatoplum

ayönelik

prom

osyonlardagerekli

bilgilerinyeralmasıvemenü

içeriklerindeyeterlivedengeli

beslenmeaçısındanuygun

besinlerinsunulması

SağlıkBakanlığı,

GTH

B,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör

1.Toplubeslenme

hizm

etsektöründe

etkinkatılımın

sağlanam

aması

2.Gıdasektörüile

yeterliişbirliğinin

sağlanam

aması

3.Yeterlitalebin

oluşmam

ası

1.Hedefgruba

yönelikhazırlanan

dokümansayısı,bu

uygulamayıyapan

restoransayısı

2.Uygun

menüsunulan

restoranların

sayılarınınartm

ası

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

4.Reklamvepazarlama

faaliyetlerinin,uluslararası

uygulamalardikkatealınarak

tüketicilerindoğruseçim

yapm

alarınısağlayacak

şekildegeliştirilm

esive

gerekliönlem

lerinalınması

4.1.Gıdaürünlerietiketlerinde

uluslararasıyaklaşımlar

dikkatealınaraktüketiciyi

bilgilendirecek,kolay

anlaşılabilirveokunabilir

şekildebesinöğeleri(enerji,

totalyağ,doymuşyağ,trans

yağ,tuzveşeker)tablosunun

yeralmasınınsağlanm

ası,

GTH

BSağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Mevzuatın

hazırlanm

asürecindekigecikmeler

2.Gıdasektörüile

yeterliişbirliğinin

sağlanam

aması

3.KonununAB

mevzuatındayer

almam

ası

Etiketinde

beslenmetablosu

olangıdaürünü

TüketiciEtiket

AlgıAraştırm

asonuçları

4.2.Beslenm

evesağlık

beyanlarıileilgiliilave

düzenlem

elerinyapılm

ası

GTH

BSağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Mevzuatın

hazırlanm

asürecindekigecikmeler

2.Gıdasektörüile

yeterliişbirliğinin

sağlanam

aması

Değişiklikyapılan

mevzuat

TüketiciEtiket

AlgıA

raştırm

asonuçları

67

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in

sağl

anac

ak

Veri

4.3.Toplumdatazesebzeve

meyvetüketim

ininartırılmasına

yönelikolaraksebzevemeyve

üreticileritarafındanreklam

,kampanyavb.çalışmaların

yapılması

Özelsektör,STK

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uÜniversiteler

2014-

2017

Konuyagereken

önem

inverilm

emesi

Medyadayer

alanreklam

ve

kampanyasayısı

Konuileilgili

tekrarlanan

araştırmalar

4.4.Okulveişyerleriçevresi,

sinema,tiyatrogibisosyal

yaşamalanlarıvebenzeri

mekanlardayeterlivedengeli

beslenmeninsağlanm

ası

veolumlubeslenm

ealışkanlıklarınıngeliştirilm

esine

yönelikbesinlerinsunum

uiçin

faaliyetleryürütülmesi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uMEB

İçişleri

Bakanlığı,

GTH

B,

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Gıdasanayi

2.Tüketicilerin

ilgisizliği

Yapılanfaaliyet

sayısı

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

4.5.Tüketicilerinalgılamave

bilinçlenmedüzeyinintespit

edilm

esiamacıyla“T

üketici

EtiketAlgıA

raştırm

ası”nın

yapılması

Özelsektör,STK

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uGTH

B,

Üniversiteler

2014-

2017

1.Kaynakyetersizliği

2.Konuyagereken

önem

inverilm

emesi

Araştırm

anın

yapılması

Araştırm

asonuçlarının

izlenm

esive

değerlendirilmesi

68

B. O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.5

. Med

ya H

aber

leri

ve R

ekla

mla

rda

Yete

rli v

e D

enge

li B

esle

nme

ve D

üzen

li Fi

ziks

el A

ktiv

iteni

n D

este

klen

mes

i

Am

aç: Y

eterlivedengelibeslenme,fizikselaktiviteveobezitekonularındatoplum

unbilgilendirilmesiamacıylayazılıvegörselbasınıetkinbirşekildekullanm

akvebunayönelik

faaliyetlerigeliştirmek.

Hed

efle

r: 1.2017yılınakadarm

edyadayeralangıdareklam

larınavetanıtıcıfaaliyetlereyönelikyasaldüzenlemelerigüncellemek.

2.2017yılınakadaryazılıvegörselbasındaobeziteilemücadelekonusunaöncelikverilm

esinisağlamakvetoplum

ayeterlivedengelibeslenm

evefizikselaktivite

konularındabilgilendiricibilimseliçerikliprogramlarınyayınlanm

asınıteşviketmek.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

1.Gıdareklam

larıvetanıtım

faaliyetleriileilgiliyasal

düzenlem

elerinyeniden

değerlendirilerekgerekli

düzenlem

elerinyapılm

ası,

yürürlüğekonulmasıve

uygulamalarındenetlenm

esi

1.1.Medyadayeralan

çocuklarayönelikgıda

reklam

larıvetanıtım

faaliyetleri

ileilgilimevcutyasal

düzenlem

eleringereksinimler

doğrultusundaveT.C.’nin

tarafolduğuyeniuluslararası

anlaşm

alarauygunolarak

revizeedilmesi

Bilim,S

anayi

veTeknoloji

Bakanlığı,

RTÜ

K,S

ağlık

Bakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uGTH

B

Üniversiteler,

Medya

kuruluşları,

STK

,Özel

Sektör

2014-

2017

Mevzuat

değişikliğinden

kaynaklanan

sorunlar

Revizeçalışmaları

içinyürütülen

çalışmagrubu

toplantıları

Düzenlenen

mevzuat

1.2.Gıdareklam

larının

denetim

ineyöneliközdenetim

merkeziveözelmedyaizleme

gruplarınınkurulması

Bilim,S

anayi

veTeknoloji

Bakanlığı,RTÜ

K,

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uGTH

B

Üniversiteler,

Medya

Kuruluşları,

STK

2014-

2017

Yetkilendirm

ekonusunda

güçlüklerin

yaşanm

ası

Oluşturulan

Özdenetimve

özelmedyaizleme

grupları

1.Gruptoplantı

tutanakları

2.Kuruluşonayları

2.Toplumayazılıvegörsel

basınaracılığıileyeterlive

dengelibeslenm

e,fiziksel

aktiviteveobezitekonularında

doğrubilgilerinverilm

esinin

sağlanması

2.1.İnternettebaşvurukaynağı

niteliğindeyeterlivedengeli

beslenmevefizikselaktivite

konularınıiçerensitelerin

oluşturulması

Tümkam

ukurum

vekuruluşları

Sağlık

Bakanlığı/

TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uÜniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

İnternet

haberlerinin

denetim

ve

kontrolündeki

güçlükler

1.İnternette

yayınlanandoğru

habersayısı

2.Konuileilgili

mevcutveyeni

açılansitesayısı

Toplum

undeğişik

kesimlerinde

bilgidüzeyini

ölçenaraştırma

sonuçları

69

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

2.2.Ulusalveyereltelevizyon

veradyokanallarında

yeterlivedengelibeslenm

e,

obeziteninönlenm

esivefiziksel

aktiviteninartırılm

asınailişkin

bilim

selgeçerliliğiolanve

konununuzmanlarıtarafından

desteklenenprogramların

yapılması

SağlıkBakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

uMedya

Kuruluşları

AnadoluAjansı,

Üniversiteler,

STK

,RTÜ

K,

2014-

2017

Medyanın

ilgisizliğive

yeterlibilgisahibi

olmayışı

Eylem

planıve

politikalarıile

uyum

luprogram

sayısındaartış

Program

ların

izlenm

esive

değerlendirilmesi

2.3.Özelliklekadın

programlarındayeralanyemek

hazırlamayailişkinbölüm

lerin

diyetisyeneşliğindebilimsel

veyeterlivedengelibeslenme

ilkelerineuygun,ekonomik

seçeneklerdenoluşturulması

veyeterlivedengelibeslenme

alışkanlıklarınıngeliştirilm

esine

yönelikbilgilerinverilm

esi

SağlıkBakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,Medya

Kuruluşları

AnadoluAjansı,

Üniversiteler,

STK

,RTÜ

K,

2014-

2017

Medyanınkonuya

gerekenönem

ivermeyişi

Eylem

planve

politikalarıile

uyum

luprogram

sayısındaartış

Mevcutdurum

uve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

2.4.Fizikselaktiviteninsağlık

üzerineolum

luetkilerive

obeziteninönlenm

esindeki

rolüileilgilibilgilerinverileceği,

konununuzmanlarıeşliğinde

bilim

sel,interaktifegzersiz

programlarınınulusalve

yereltelevizyonveradyo

kanallarındayaygınlaştırılm

ası

SağlıkBakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,Medya

Kuruluşları

AnadoluAjansı,

Üniversiteler,

STK

,RTÜ

K,

2014-

2017

Medyanınkonuya

gerekenönem

ivermem

esi

Eylem

planıve

politikalarıile

uyum

luprogram

sayısındaartış

Mevcutdurum

uve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

70

B. O

BEZ

İTEN

İN Ö

NLE

NM

ESİN

E YÖ

NEL

İK Ç

ALI

ŞMA

LAR

B.6

. Fiz

ikse

l Akt

ivite

nin

Teşv

iki v

e Ç

evre

sel F

aktö

rlerin

iyile

ştiri

lmes

i

Am

aç: Toplumdakibireylerefizikselaktivitealışkanlığıkazandırmayayönelik,fizikselaktiviteim

kanlarıoluşturmak,iyileştirm

ekveyaygınlaştırm

ak.

Hed

efle

r: 2017yılınakadartoplumayönelikfizikselaktivitealanlarınıartırmak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

er

İlerle

me

Gös

terg

eler

iİz

lem

e ve

K

ontr

ol

İçin

Sağ

lana

cak

Veri

1.Yerelyönetimlertarafından

insanlarıngüvenlefiziksel

aktiviteyapabileceğisosyalve

fizikselortamlarınoluşturularak

günlükyaşam

larınaentegre

edilm

esi(sağlıklışehirler)

1.1.Yerel

yönetim

lerce

şehir

merkezlerindeyeşil

alanların

artırılm

asıveşehirm

erkezinden

uzakbölgelerdedoğayü

rüyüşleri

vb.etkinliklerinyapılm

ası

İçişleriBakanlığı,

MaliyeBakanlığı,

YerelYönetimler,

İllerBankası

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,Çevre

veŞehircilik

Bakanlığı,

OrmanveSu

İşleriBakanlığı,

Kültürve

Turizm

Bakanlığı,

GSB,Ö

zel

Sektör,STK

,Belediyeler

Birliği

2014-

2017

1.Tarafların

ilgisizliği

2.Kaynak

yetersizliği

1.Oluşturulanyeşil

alansayısı

2.Yapılanetkinlik

sayısı

Konuyailişkin

belgevefaaliyet

raporları

1.2.Parklardaegzersizalanları,

sportesislerininverekreasyon

alanlarınınoluşturulması.

basketbolsahası,futbolsahası

vb.alanlarınartırılması

İçişleriBakanlığı,

MaliyeBakanlığı,

YerelYönetimler,

İllerBankası

GSB,S

TK,

ÖzelSektör,

Belediyeler

Birliği

2014-

2017

1.Kaynak

yetersizliği

2.Altyapı

yetersizliği

Alanlarınsayısında

artış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

71

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

1.3.Sportesislerinden

bireyleringüniçerisinde

yararlanm

alarıiçingerekli

düzenlem

elerinyapılm

ası

GSB,Yerel

Yönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,içişleri

Bakanlığı,

Çalışma

veSosyal

Güvenlik

Bakanlığı,

MEB,

Üniversiteler,

STK

,Özel

Sektör,

Belediyeler

Birliği

2014-

2017

1.Mevzuattan

kaynaklanan

sorunlar

2.Kaynak

yetersizliği

Değişiklikyapılan

mevzuat

Uygulam

aların

değerlendirilmesi-

neyönelik

çalışmalar

1.4.Aktifulaşımın

desteklenm

esiiçinbisiklet

yollarınınyapılm

asınaöncelik

verilerekyayalar,engellileriçin

tasarlanm

ışşehiriçialanların

oluşturulması

İçişleriBakanlığı,

Çevreve

Şehircilik

Bakanlığı,Yerel

Yönetimler

Sağlık

Bakanlığı

/Türkiye

HalkSağlığı

Kurum

u,MEB,

Üniversiteler,

STK

,Belediyeler

Birliği

2014-

2017

1.Kaynak

yetersizliği

2.Altyapı

yetersizliği

Düzenlenenşehir

içialansayısında

artış

«Eniyi

uygulamalar»

raporları

1.5.Alışverişmerkezlerigibi

toplukullanımalanlarında

egzersizyapılanalanların

oluşturulması

İçişleriBakanlığı,

YerelYönetimler

STK

,Özel

Sektör,

Belediyeler

Birliği

2014-

2017

Tarafların

ilgisizliği

Oluşturulan

egzersizalanlarının

sayısındaartış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

1.6.Kısamesafelerearaçla

değil,yürüyerekgidilmesinin

özendirilmesineyönelik

aktiviteleryapılm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uYerelYönetimler

MEB,

Üniversiteler,

STK

,Belediyeler

Birliği

2014-

2017

1.Tarafların

ilgisizliği

2.Yayayollarının

olmam

ası

Yayayollarının

artması

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

72

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

1.7.Merdivenkullanm

ayı

engelleyecekherhangibir

sağlıkproblem

iyoksabireylerin

asansöryerinemerdiven

kullanm

asınayönelikaktiviteler

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uYerelYönetimler

MEB,

Üniversiteler,

STK

,Belediyeler

Birliği

2014-

2017

Tarafların

ilgisizliği

Aktivitesayısında

artış

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

2.Eviçindekolaylıkla

uygulanabilecektarzdafiziksel

aktiviteuygulam

alarının

geliştirilm

esi

2.1.Özellikleevhanımlarına

yönelikegzersizprogramlarının

hazırlanm

asıveTV

kanallarındayayımlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uYerelYönetimler

MEB,

Üniversiteler,

STK

,Medya

Kuruluşları

2014-

2017

Tarafların

ilgisizliği

Hazırlananaktivite

programlan

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

73

C.

SAĞ

LIK

KU

RU

LUŞL

AR

IND

A O

BEZ

İTEN

İN T

EŞH

İSİ V

E TE

DAV

İSİN

E YÖ

NEL

İK Ö

NLE

MLE

R

Am

aç: S

ağlıkkuruluşlarınabaşvuranbireylerifazlakilolulukveobeziteaçısındandeğerlendirm

ek,obeziteteşhisikonanhastalarındanışmanlıkve tedavileriniyapmak,

obeziteveobeziteileilişkilikronikhastalıklarıntedavisininyolaçtığısağlıkharcamalarınıveobezitesıklığınıazaltm

ak.

Hed

efle

r: 1.2017yılınakadarobeziteiçinriskoluşturanBKI>25kg/m

2 olanfazlakilolubireylerdeobezitegelişimini%

5azaltmak.

2.2017yılınakadarzayıflam

ailaçlarınınkontrolsüzkullanımınıengellemekvecerrahim

üdahaleningerekliolduğudurum

lara,sağlıkkuruluşubünyesindeoluşturulacak

olanheyettarafından(cerrah,gastroenterolog,endokrinolog,diyetisyen,psikolog,fizyoterapist)kararverilm

esinisağlamak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

1.Sağlıkpersonelinin

obezitenintanıvetedavisi

konularındabilgilerinin

artırılm

asınavetoplum

ayönelikuygulam

aların

yaygınlaştırılmasınakatkı

sağlanması

1.1.Birincibasam

aksağlık

kurumlarında/toplumsağlığı

merkezlerindekonuileilgili

vegörevlendirilmişpersonele

(hekim,diyetisyen,psikolog,

fizyoterapist,hem

şire/sağlık

mem

uru,gıdamühendisivb.

oluşanekip)yönelikeğitim

programlarınındüzenlenm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

Kaynak

yetersizliği

(personelve

bütçe)

1.Görevlendirilen

ekipsayısı

2.Hazırlanan

eğitimmodüllerive

materyalleri

3.Düzenlenen

eğitimprogram

ısayısı

1.Tutanaklar

2.Eğitim

raporları

1.2.Eğitilmişpersonel

aracılığıilebölgedekiobezite

sıklığınınazaltılmasınayönelik

programlarıngeliştirilm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Geliştirilm

iş

programsayısı

Mevcutdurum

ve

ilerlemeyiortaya

koyançalışmalar

1.3.Obezitetanısıve

tedavisiiçinklinikrehberlerin

hazırlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Yayımlanm

ışrehber

Çalışmagrubu

toplantıtutanakları

1.4.Birincibasam

aksağlık

hizm

etlerindekoruyucu

sağlıkhizmetlerine(sağlıklı

beslenmeveobezite)yönelik

danışm

anlıkhizmetlerinin

verilmesininsağlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

STK

2014-

2017

Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Danışmanlık

hizm

etiveren

kurumsayısı

Danışmanlık

hizm

etigereği

düzenlenen

bireyselvegrup

eğitimisayısı

2.Sağlıkkuruluşlarına

başvuranbireylerinfazla

kilolulukveobeziteaçısından

değerlendirilmelerive

tedavilerininsağlanm

ası

2.1.Birincibasam

aksağlık

kuruluşlarında/ailehekimliği

sistem

iiçindeobeziteüniteleri,

devlet,özelveüniversite

hastanelerindeiseobezite

okulları/merkezlerinin

kurulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Eşgüdüm

sağlanam

aması.

2.Personel/

kaynakyetersizliği

Obeziteünitesi/

okulu/merkezi

açılansağlık

kuruluşusayısı

Kuruluşonayları

vebunailişkin

raporlar

74

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

2.2.Sağlıkkuruluşlarına

herhangibirnedenlebaşvuran

vefazlakiloluveyaobezolarak

saptananhastalarınobezite

ünitesi/okuluna/merkezine

yönlendirilmesi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Personelin

konuya

gerekenönem

ivermem

esi2.

Sevksistem

inde

güçlükle

karşılaşılması

1.Sevkedilen

hastasayısı

2.O

beziteünitesi/

okulu/merkezine

kayıtlıhastasayısı

Konuileilgili

kayıtlar

2.3.Obeziteünitesi/okulu/

merkezinebaşvuranhastaların

izlenm

esiiçinsürveyanssistem

ioluşturulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

SGK

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Sistem

kurmadave

standardizasyon

sağlam

adaki

güçlükler

2.Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Kurulansürveyans

sistem

iİzlenenhasta

sayısınadair

kayıtlar

2.4.SağlıkBakanlığısağlıkbilgi

sistem

lerindeAHBSvehastane

bilgisistemleriveritabanlarının

obezitekonusundayararlıveri

üretmesiçalışmalarınıntakip

edileceğimekanizmakurulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

SGK

Üniversiteler,

ÖzelSektör,

STK

2014-

2017

1.Sistem

kurmadave

standardizasyon

sağlam

adaki

güçlükler

2.Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Kurulansürveyans

sistem

iİzlenenhasta

sayısınadairyıllık

istatistikler

3.Obezitenintedavisinde

cerrahim

üdahalelerin(m

ide

balonu,kelepçe,bypass

vb.)uygulamaşartlarının

vebuyöntem

lerinbedelinin

ödenmesineyönelikresm

idüzenlem

elerinyapılm

ası

3.1.Piyasadazayıflama

amacıylasatışasunulanve

SağlıkBakanlığıileGıda,

Tarım

veHayvancılıkBakanlığı

mevzuatıkapsamıdışında

kalanzayıflamabantları,

bitkiselürünlervb.ürünler

ileilgilieczaneveaktarlarda

satışkoşullarıvedenetimlerine

yönelikgerekliyasal

düzenlem

elerinyapılm

ası

SağlıkBakanlığı

GTH

BÜniversiteler,

STK

2014-

2017

1.Mevzuat

eksikliği

2.Eşgüdüm

ün

sağlanam

aması

Hazırlananmevzuat

Mevzuat

değişikliğinin

izlenm

esi

75

D. İ

ZLEM

E VE

DEĞ

ERLE

ND

İRM

E

Am

aç: “TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ı”nınyaygınveetkinolarakuygulanm

asınısağlamak.

Hed

ef: ”TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ı”nınbaşarıileuygulanmasıamacıylaizlemevedeğerlendirm

esistem

iningüncellenerekişlerlikkazandırm

ak.

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri1.Mevcutizlem

eve

değerlendirm

esistem

inin

güncellenm

esi

1.1.Farklıkuruluşların

sorumluluğundayürütülen

aktivitelerileilgilibilgilerinve

eldeedilenverilerindüzenli

olarakTHSK’yaakışının

sağlanması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

uSGK

TÜİK,ilgilitüm

kamukurumve

kuruluşları

2014-

2017

Verisağlam

ada

güçlüklerin

yaşanm

ası

Düzenlirapor

gönderenkurum

/kuruluşsayısı

Faaliyetraporları

1.2.THSK’yaulaşanveriler

Eylem

Planınınizlenm

esive

değerlendirilmesiamacıyla

düzenliolarakDanışmave

YürütmeKurullarınasunulması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

Obeziteİle

Mücadele

Danışma

veYürütme

Kurulları

2014-

2017

Verisağlam

ada

güçlüklerin

yaşanm

ası

Düzenlenen

DanışmaKurulu

toplantıları

1.Kom

iteraporları

2.Alınankararlar

3.THSK’naulaşan

yıllıkverisayısı

1.3.Yapılanfaaliyetve

çalışmalarınizlenm

esive

değerlendirilmesiamacıyla

DanışmaveYürütmeKurulu

kapsam

ındabiraltkom

ite

kurulmasıveyılda2kez

DanışmaveYürütmeKuruluna

sunulmaküzereilerlemeraporu

hazırlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

İlgilitümkam

ukurumve

kuruluşları

2014-

2017

Verisağlam

ada

güçlüklerin

yaşanm

ası

Kurulanİzlemeve

Değerlendirm

eAlt

Kurulu

AltKom

ite

raporları

1.4.Uygulam

adakarşılaşılan

problemlerintespitedilm

esive

çözümüneyönelikolarakizleme

sistem

iningüncellenm

esive

geliştirilm

esi

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

İlgilitümkam

ukurumve

kuruluşları

2014-

2017

Verisağlam

ada

güçlüklerin

yaşanm

ası

Güncellenenizleme

sistem

iİzlemeve

değerlendirm

eraporları

1.5.Uygulam

aKurullarınınyıllık

değerlendirm

etoplantılarının

yapılması

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

İlgilitümkam

ukurumve

kuruluşları

2014-

2017

İlgilikurum

ve

kuruluşlarınetkin

vesürekliolarak

temsiledilmem

esi

Düzenlenenyıllık

değerlendirm

etoplantısı

1.Toplantıtutanağı

2.Değerlendirm

eraporu

76

Stra

tejil

erA

ktiv

itele

r (Fa

aliy

etle

r)So

rum

lu

Kur

um/

Kur

uluş

(lar)

İşbi

rliği

Ya

pıla

cak

Kur

uluş

(lar)

Süre

(z

aman

-la

ma)

Muh

tem

el

Güç

lükl

erİle

rlem

e G

öste

rgel

eri

İzle

me

ve

Kon

trol

İç

in S

ağla

naca

k Ve

ri

2.TürkiyeSağlıklıBeslenm

eveHareketliHayatProgram

ının

2018yılındadeğerlendirilmesi

vedeğerlendirm

eraporunun

yayımlanm

ası

1.Değerlendirm

eraporunun

yayımlanm

ası

SağlıkBakanlığı

/TürkiyeHalk

SağlığıK

urum

u

İlgilitümkam

ukurumve

kuruluşları

2018

Kuruluşlar

arasıişbirliğinin

sağlanam

aması

Yayımlanm

ışrapor

1.Eylem

planının

yürütülmesive

izlenm

esiiçin

gereklitüm

veriler

2.Toplantıve

çalışmatutanakları

77

KAYNAKLAR1.

1. Global Status Report on NoncommunicableDiseases2010”,WHO,2011.

2. Global recommendations on physical activity forhealth,WHO,2010.

3.BirinciBasamağaYönelikTanıveTedaviRehberleri2003, Sağlık Bakanlığı Refik Saydam HıfzıssıhhaMerkezi Başkanlığı Hıfzıssıhha Mektebi MüdürlüğüYayını,2.baskı,s.277-280,Ankara,2003.

4. FieldA.E.,BarnoyaJ veColditzG.A.ObeziteninEpidemiyolojisi,SağlıkveEkonomiÜzerindekiEtkileri(Editörler Thomas A.Wadden ve Albert J. Stunkard,Çevirmenler:SaçıkaraAveYılmazA.)ObeziteTedaviElKitabı,s.3-18,2003.

5. Mokdad AH, Ford ES, Bowman BA, Dietz WH.VinicorF,BalesVS,MarksJS.Prevalanceofobesity,diabetesandobesity-relatedhealthriskfactors,2001.JAMA;289(1):76-79,2003.

6.EuropeanCharteronCounteractingObesity,WHOEuropean Ministerial Conference on CounteractingObesityConferenceReport,WHO,2007.

7. WHO, Fact sheet No:311, May 2012 http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ index.html (Erişimtarihi15.08.2012).

8. PopkinB.M,KimS,RusevE.R.,Du.SandZizzaC.Measuringthefulleconomiccostsofdiet,physicalactivityandobesity-relatedchronicdiseases,ObesityReviews7,p.271-293,2006.

9. World Health Organization. Obesity: Preventingandmanaging theglobalepidemic.TechnicalReportSeriesNo:894,WHO,Geneva,2000.

10.DanGlickman,LynnParker,LeslieJ.Sim,HeatherDelValleCook,andEmilyAnnMiller,Editors;CommitteeonAcceleratingProgress inObesityPrevention;FoodandNutritionBoard;InstituteofMedicineAcceleratingProgressinObesityPrevention:SolvingtheWeightoftheNation,TheNationalacademiesPress,Washington2012.

11. Effectiveness and economic impact of worksiteinterventionstopromotephysicalactivityandhealthydiet, Background paper prepared for theWHO/WEFJointEventonPreventingNoncommunicableDiseasesintheWorkplace(Dalian/China,September2007).

12. http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/disease-prevention/physical-activity/facts-and-figures/10-key-facts-on-physical-activity-in-the-who-european-region).

13. Mokdad A.H., Marks J.S., Stroup D.F. andGerberdingJ.L.ActualCausesofDeathintheUnitedStates,2000.JAMA291(10)1238-1245,2004.

14.ChopraMandDarntonhillL.Tobaccoandobesityepidemics:notsodifferentafterall?BMJ,328:1558-1560,2004.

15.WHO.GlobalStrategyOnDiet, PhysicalActivityandHealth.Geneva,WHO,2003.

16.TheSecondWHOEuropeanActionPlanForFoodandNutritionPolicy2007-2013,http://www.euro.who.int.(Erişim:19.02.2008).

17.WhitePaper:AStrategy forEuropeonNutrition,Overweight and Obesity related health issues,http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/life_style/ nutrition/keydocs_nutrition_en.htm (Erişim:19.02.2008)

18.EUPlatformforActiononDiet,PhysicalActivityandHealth http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/life_style/nutrition/platform/platform_en.htm (Erişim:19.02.2008).

19. Obesity: Preventing and managing the globalepidemicİn.:ReportofaWHOConsultationonObesity,Geneva,3-5June,1997.

20.MilanDeclaration:Callforactiononobesity,Milan,3-6June,1999.

21.Sağlık 21HerkeseSağlık,Türkiye>ninHedef veStratejileri,SağlıkBakanlığıYayını,Ankara,2001.

22.TürkiyeKalpveDamarHastalıklarınıÖnlemeveKontrol Programı, Risk Faktörlerine Yönelik StratejikPlan ve Eylem Planı, Sağlık Bakanlığı Temel SağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,Ankara,2008.

23.SağlıkBakanlığıStratejikPlan(2013-2017)

24. Başbakanlık Genelgesi, 29.09.2010 tarihli ve27714sayılıResmiGazete.

25.AşırıTuzTüketimininAzaltılmasıProgramı(2011-2015)

26. 4 Ocak 2013 tarihinde yayımlanan “Ekmek veEkmekÇeşitleriTebliği”

27. Türkiye Diyabet Önleme ve Kontrol Programı(2011-2014)

28. Seidell J.C. Epidemiology: Classification anddefinition of obesity pp:1-23, İn: Clinical obesity(Kopelman P ve Caterson lan D., Edu) 3rd edition,Willey-BlackwellScience,LtdOxford,2001.

29. Şakar Ş. Obezitenin Tıbbi Beslenme Tedavisi,ObeziteDergisi6(9):s.15-17,2006.

78

30.TüzünM,ObeziteTanım,Sıklık,Tanı,Sınıflandırma,Tipleri,DereceleriveKomplikasyonları.(Ed.YılmazC)Obezite,s.1-20NobelTıpKitabevleriLtd.Şti,1995

31.GlobalDatabaseonBMİ,WHO,http://www.who.int/ bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html. (Erişim:19.08.2008).32.YıldırımM,AkyolA,ErsoyG.Şişmanlık(Obezite)ve Fiziksel Aktivite (Koord. Besler T ve RakıcıoğluN, Ed: Coşkun A, Kesici C, Çelikcan E, Bilici S.)HastalıklardaBeslenmeveObeziteBilgiSerisiSağlıkBakanlığıTemelSağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,s.235-244,Ankara,2008.33.AkbulutG,ÖzmenMveBeslerT.ÇağınHastalığıObezite,TÜBİTAKBilimveTeknikDergisi,Eks.2-15,Mart,2007.

34. Köksal E ve Küçükerdönmez Ö. Şişmanlığısaptamada güncel yaklaşımlar. (Ed.BaysalA veBaşM.)YetişkinlerdeAğırlıkYönetimi,TürkiyeDiyetisyenlerDerneğiYayını,s.35-70,EkspresBaskıA.Ş,Ankara,2008.

35. Onat A, Türkiye>de Obezitenin KardiyovaskülerHastalıklaraEtkisi,TürkKardiyolojiDergisi31(5):279-289, 2003.http://www.tkd.org.tr/pages.asp?pg=:dergi/dergi_content&plng=tur&id=1145&dosya=108.(Erişim:19.08.2008).

36.HanTS,VanLeerEM,SeidellJC,LeanME.Waistcircumferenceasa screening tool for cardiovascularriskfactors:evaluationofreceiveroperatingcharacte-ristics(ROC)ObesRes.4(6):533-47,1996

37. Arslan M, Başkal N, Çorakçı A ve ark. UlusalObeziteRehberi,TürkiyeEndokrinolojiveMetabolizmaDerneğiYayını,1999.

38. World Health Organization. The Child GrowthStandards 2006. http://www.who.int/childgrowth/standards/bmi_forage/en/index.html. (Erişim:17.08.2008).

39.WorldHealthOrganization.GrowthReferenceDatafor5-19years.WHOReference2007.http://www.who.int/ growthref/who2007_bmi_for_age/en/index.html.(Erişim:17.08.2008).

40. The challenge of obesity in theWHOEuropeanRegionandthestrategiesforresponse,Ed.FrancescoBranca, Haik Nikogosian ve Tim Lobstein, WHO,Denmark,2007.

41. World Health Organization. Diet, nutrition andthepreventionof chronicdiseases,TechnicalReportSeriesNo:916,WHO,Geneva,2003.

42. UNİCEF web sayfası. http://www.unicef.org/nutrition/ index_breastfeeding.html. (Erişim:24.08.2008).

43. JamesWPTet al.Overweight and obesity (highbodymassindex)İn:EzzatiMetal.,eds.Comparativequantification of health risks: global and regionalburden of disease attribution to selected major riskfactors.Vol.1:497-596.WHO,Geneva,2004.

44. BaysalA. BedenAğırlığının Denetimi, BaysalA,BozkurtN, PekcanG,BeslerH.T.,AksoyM,MerdolT.K,KeçecioğluS,MercanlıgilS.M.DiyetElKitabı,s.39-60,3.Baskı,HatipoğluYayınevi,Ankara,1999.

45.ArslanP,BozkurtN,KaraağaoğluNveark.Yeterli-DengeliBeslenmeveSağlıklıZayıflamaRehberi,s.144-149,Ankara,2001.

46.McinnisKJ.FranklinBA.,RippeJM.Counselingforphysicalactivityinoverweightandobesepatients.AmFamPhysician2003;67:1249-56.

47. Wareham N. Physical activity and obesityprevention.ObesityReviews,2007,8(suppl1),109-114.

48.PedersoenBK.,SaltinB.Evidenceforprescribingexerciseastherapyinchronicdisease,ScandJMedSciSports,2006,16(suppl1):3-63.

49.JakicicJM.,OttoAD.Physicalactivityconsiderationsfor the treatment and prevention of obesity. TheAmerican Journal of Clinical Nutrition, 2005; 82(1):226-229.

50. ACSM>s Guidelines For Exercise Testing andPrescription. Fifth Ed. Williams& Wilkins Baltimore,2006.

51.OdenG.ACSM>sResourcesforClinicalExercisePhysiology: Musculoskeletal, Neuromuscular,Neoplastic,İmmunologicandHematologicConditions.MedicineandScienceinSportsandExercise.34(9):p:1538,2002.

52. Ergun N, Baltacı G. Spor YaralanmalarındaFizyoterapi ve Rehabilitasyon Prensipleri, 2. BaskıPelinOfsetYayıncılık,Ankara,2006.

53.BaltacıG.ObeziteveEgzersiz.(Koord.BaltacıG,Ed:İrmakH,KesiciC,ÇelikcanEveÇakırB)FizikselAktivite Bilgi Serisi Sağlık Bakanlığı Temel SağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,s.79-88,Ankara,2008.

54. HasbayA.Ağırlık yönetiminde fiziksel aktiviteninrolü, (Ed. Baysal A, Baş M.), Yetişkinlerde AğırlıkYönetimi , Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını, s.138-151,EkspresBaskıA.Ş.,Ankara,2008.

55.VanBaakMA.,SarisWHM.,Exerciseandobesity,chapter18,Clinicalobesity,(ed:KopelmanPG.,StockMJ.),BlackwellScience,Oxford,1998.

56. Baltacı G. Obezite tedavisinde egzersizin yeri,1.Ulusal Adolesan Sağlığı Kongresi, 28 Kasım-01Aralık2006KongreKitabı,s.131-133,Ankara,2006.

57. Akgün B. Beden Ağırlığı Yönetiminde DavranışModifikasyonu. (Ed.BaysalA,BaşM.),YetişkinlerdeAğırlıkYönetimi,TürkiyeDiyetisyenlerDerneğiYayını,s.158-170,EkspresBaskıA.Ş.,Ankara,2008.58. Bağrıaçık N, Görpe U, Yiğit H ve ark. Obezitetedavisinde ve ilaç kullanımında yeni ufuklar T.C.SağlıkBakanlığı«UlusalDiyabetveObeziteProgramı»kapsamındaDiyabetveObeziteEğitimKursuNotları(Ed. BağrıaçıkN) s. 204-207,TürkDiabetCemiyeti-Türkiye Obezite Araştırma Derneği, Türk Diabet veObeziteVakfıYayını,İstanbul,2003.

79

59.FriedM.HainerV,BasdevantA,BuchwaldH,DeitelM,FinerN,GreveJW,HorberF,Mathus-VliegenE,ScopinaroN,SteffenR,TsigosC,WeinerR,WidhalmK; Bariatric Scientific Callaborative Group ExpertPanel.İnterdisciplinaryEuropeanGuidelinesforsurgerforsevere(morbid)obesity.ObesSurg.17(2):260270,2007.

60. Molarius A. Seidel JC, Sans S, Toumilehto J,Kuulasmaa K. Varying sensitivity of waist actionlevels to identify subjectswith overweight or obesityin19populationsoftheWHOMONİCAProject.JClinEpidemiol.52:1213-1224,1999.

61.NCHSDataBriefNo:82,January2012http://www.cdc.gov/nchs/data/databriefs/db82.pdf

62. http://www.euro.who.int/en/what-we-do/health-topics/noncommunicable-diseases/obesity

63.Strategy forEurope on nutrition, overweight andobesityrelatedhealthissuesimplementationprogressreportDecember2010

64.http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Overweight_and_obesity_-_BMI_statistics

65.http://www.who.int/dietphysicalactivity/childhood/en/

66. Social determinants of health and well-beingamong young people. Health Behaviour in School-agedChildren(HBSC)study:internationalreportfromthe2009/2010surveyhttp://www.hbsc.org/publications/international/

67. Pekcan G. Türkiye>de beslenme sorunları veboyutları: Besin ve beslenme politikalarının önemi.YeniTürkiyeSağlıkÖzelSayısıİ,39:572-585,2001.

68.UlusalGıdaveBeslenmeStratejisiÇalışmaGrubuRaporu,DevletPlanlamaTeşkilatıİktisadiSektörlerveKoordinasyonGenelMüdürlüğü,YayınNoKB:2670,Ankara,2003.

69.Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması(TBSA,2010)YayımlanmamışRapor,SağlıkBakanlığı,Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümü

70.UlusalHanehalkıAraştırması2003TemelBulgular,Sağlık Bakanlığı, Refik SaydamHıfzıssıhhaMerkeziBaşkanlığı, Hıfzıssıhha Mektebi Müdürlüğü, Ankara,2006.

71. Food and Health in Europe: A New Basis ForAction,WHORegionalPublicationsEuropeanSeriesNo:96,Denmark,2004.

72. Türkiye>ye Özgü Beslenme Rehberi, SağlıkBakanlığı,TemelSağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,HacettepeÜniversitesiBeslenmeveDiyetetikBölümü,5.baskı,Ankara,2007.

73. Toplumun Beslenmede Bilinçlendirilmesi SahaPersoneli İçin Toplum Beslenmesi Programı EğitimMateryali, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık HizmetleriGenel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi BeslenmeveDiyetetikBölümü,Ankara,2002.

74. Türkiye Hastalık Yükü Çalışması 2004, SağlıkBakanlığı,RefikSaydamHıfzıssıhhaMerkeziBaşkan-lığı,HıfzıssıhhaMektebiMüdürlüğü,Ankara,2006.

75.«SağlıklıBeslenelim,KalbimiziKoruyalım»ProjesiAraştırma Raporu, Sağlık Bakanlığı Temel SağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,Ankara,2004.

76.KöksalG,ÖzelGökmenH.,ÇocuklukveErgenlikDönemi Obezite (Koord. Besler T ve RakıcıoğluN. Ed. CoşkunA, Kesici C, Çelikcan E ve Bilici S.)Hastalıklarda s. 139-155, Ankara, 2008. BeslenmeveObeziteBilgiSerisi,SağlıkBakanlığıTemelSağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü,

77. Yabancı N. Okul Çağı Çocuklarda Büyüme veObeziteDurumununSaptanması,EtkileyenEtmenlerinDeğerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi SağlıkBilimleri Enstitüsü Beslenme ve Diyetetik ProgramıDoktoraTezi,Ankara,2004.

78. İnequalities in young People>s Health, HBSCİnternationalReportfromthe2005/2006survey.WHORegionalOfficeforEurope,Denmark,2008.http://www.euro.who.int/eprise/main/WHO/ İnformationSources/Publications/Catalogue/ 20080617_1. (Erişim:12.07.2008).

79. Türkiye Okul Çağı Çocuklarında Büyümeninİzlenmesi Projesi Araştırması (TOÇBİ), SağlıkBakanlığı, Hacettepe üniversitesi, Beslenme veDiyetetikBölümü,Ankara,2011.

80.HatemiH,TuranN,ArıkN,YumukV.Türkiye>deobezitevehipertansiyontaramasısonuçları(TOHTA),Endokrinolojide Yönelişler Dergisi, 11(Ek-1):1-16,2002.

81.Satmanİ,YılmazT,ŞengülA,SalmanS,SalmanF et al. Population-based study of diabetes and riskcharacteritics in Turkey. Diabetes Care; 25(9):1551-1556,2002.

82. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü,TürkiyeNüfusveSağlıkAraştırması,1998.HacettepeÜniversitesiNüfusEtütleriEnstitüsü,SağlıkBakanlığıAnaÇocukSağlığıveAilePlanlamasıGenelMüdürlüğü,Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu ve ABD UluslararasıKalkınmaTeşkilatı,Ankara,Türkiye.

83. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstütüsü,TürkiyeNüfusveSağlıkAraştırması,2003.HacettepeÜniversitesiNüfusEtütleriEnstütüsü,SağlıkBakanlığıAna Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması GenelMüdürlüğü,DevletPlanlamaTeşkilatıveAvrupaBirliği,Ankara,Türkiye.

80

84. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstütüsü(2009) Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması, 2008.HacettepeÜniversitesiNüfusEtütleriEnstütüsü,SağlıkBakanlığıAnaÇocukSağlığıveAilePlanlamasıGenelMüdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama TeşkilatıMüsteşarlığıveTÜBİTAK,Ankara,Türkiye.

85. Kronik Hastalıklar Risk Faktörleri Araştırması,SağlıkBakanlığı,2011

86. Health in All Policies, Prospects and potentials,Edited byTimo Ståhl, Matthias Wismar, Eeva Ollila,EeroLahtinen,KimmoLeppo,MinistryofSocialAffairsandHealthofFinland,2006.

87.EUR/RC62/12: European Action Plan forStrengtheningPublicHealthCapacitiesandServices,2012”

88.EUR/RC62/8:Health2020PolicyFrameworkandStrategy,2012

89.Action Plan for Implementation of the EuropeanStrategy for the Prevention and Control ofNoncommunicableDiseases2012-2016”

90. 2008-2013 Action Plan for the Global Strategyfor thePrevention andControl ofNoncommunicableDiseases,2008”

91.WHOEuropeanRegionFoodandNutritionAction

Plan2014–2020

DSÖ AVRUPA OBEZİTE İLE MÜCADELE BELGESİ

EK–1

83

DSÖ Avrupa Obezite ile Mücadele Bakanlar Toplantısı

Sağlık için diyet ve fiziksel aktivite

İstanbul,Türkiye,15-17Kasım2006

EUR/06/5062700/8

16KASIM2006

Avrupa Obezite ile Mücadele Belgesi

Obezite epidemisinin sağlık, ekonomilerve kalkınma üzerinde giderek artan olumsuzetkisini ele almak amacıyla, DSÖ AvrupaObezite ile Mücadele Bakanlar Konferansı’na(İstanbul, Türkiye, 15-17 Kasım 2006) katılanBakanlar ve delegeler, burada, Avrupa Sağlıkve Tüketici Koruma Komiserinin huzurundaaşağıdaki, bir politika olarak, Avrupa Obeziteile Mücadele Taslak Belgesi’ni kabul etmiştir.Mevcut Belgeyi geliştirme sürecine diyalog vedanışma toplantıları aracılığıyla farklı devletsektörleri,uluslararasıkuruluşlar,uzmanlar,siviltoplumveözelsektörkatılmıştır.

Bu Belge’ye uygun olarak obezite ilemücadele eyleminin güçlendirilmesine ve bukonuyuhükümetlerimizinpolitikgündemininüstsıralarınataşıyacağımızayöneliktaahhüdümüzübeyan ediyoruz. Tüm ortaklarımıza vepaydaşlarımızaobeziteyekarşıdahagüçlüeylembelirlemeleri hususunda çağrıda bulunuyor vebu hususta liderliğin DSÖ Avrupa Bölge Ofisitarafındansağlanacağınıkabulediyoruz.

Acilönlemiçinyeterlikanıtbulunmaktadır,aynı zamanda yenilik için araştırma ve yerelortamlara dair düzenlemeler ve özel bazıkonulara ilişkin yeni araştırma politikalarınetkililiğinigeliştirecektir.

Obeziteküreselbirhalksağlığıproblemidir;Avrupa eyleminin bir örnek teşkil etmek vebu sayede küresel çabaları seferber etmekhususlarındaroloynayacağınıbildiriyoruz.

MÜCADELE:1.

Bizlerkabuletmekteyizki:

1.1 Obezite epidemisi DSÖ Avrupa Böl gesi’nin en önemli halk sağlığı mücadelelerinden birisidir. Obeziteninyaygınlığı son 20 yıl içerisinde 3 kat artmıştır.DSÖAvrupaBölgesi’ndekitümyetişkinlerinyarısıveçocuklarınbeştebirifazlakiloludur.Bunlarınüçtebiriobezolup, rakamlarhızlaartmaktadır.Fazlakilolukveobezitebulaşıcıolmayanhastalıkoranlarınınartmasına,yaşamsüresininkısalma-sınakatkıdabulunmaktaolup, yaşamkalitesiniolumsuzyöndeetkilemektedir.Bölgedeyıllıkbirmilyonüzerindeölümfazlavücutağırlığınabağlıhastalıklardankaynaklanmaktadır.

1.2 Eğilim özellikle çocuklar ve yetişkinler alarm düzeyine ulaşmıştır, böylelikleepidemiyetişkinliğegeçmektevegeleceknesiliçingiderekdahaçoksağlıkyüküyaratmaktadır.Çocukluk obezitesinin yaygınlığındaki yıllıkartış oranı düzenli olarak yükselmekte olup,günümüzde1970yılındakioranınonkatkadarfazlasıdır.

1.3 Obezite ekonomik ve sosyal kalkınmayı da önemli şekilde etkilemektedir. Yetişkinlerde obezite ve fazla kiloluluk AvrupaBölgesi’ndeki sağlık hizmeti harcamalarının%6’sını teşkil etmekte olup, buna ek olarakbununenazikikatıkadardadolaylımaliyetlereyolaçmaktadırlar (yaşamınüretkenliğinve ilgiligelirlerin kaybedilmesi). Fazla kilo ve obezitedüşük sosyo-ekonomik grupları daha çok

84

etkilemekte, bununla birlikte sağlık ve diğereşitsizliklerinartmasınakatkıdabulunmaktadır.

1.4 Epidemi değişen sosyal, ekonomik, kül türel ve fiziksel çevrenin sonucu olarak son yıllar da artış göstermektedir. Nüfustaki enerji dengesizliği, enerjisi-yoğunbesleyiciliğidüşükyiyecekveiçeceklerin(yüksekoranlarda doymuşun yanı sıra toplam yağ, tuzveşekeriçeren)artmasıdahilbirliktemeyvevesebzelerinyetersiztüketimiilebirleşerekfizikselaktivitenindramatikşekildedüşmesivedeğişenbeslenme modelleri sonucunda tetiklenmekte-dir.Mevcut verilere göre,AvrupaBölgesi’ndekibirçok ülkede yetişkin nüfusun üçte ikisi sağlıkkazanımını sağlamak ve sürdürmek içinfiziksel olarak yeterli aktiviteye sahip değildirve yalnızca birkaç ülkede meyve ve sebzetüketimi tavsiye edilen oranlara ulaşmayıbaşarmıştır.Tekbaşınagenetikyatkınlıksosyal,ekonomik,kültürelvefizikselçevredeğişikliklerigibi değişiklikler olmadan obezite epidemisiniaçıklayamamaktadır.

1.5 Uluslararası eylem ulusal politikaların desteklenmesi için zaruridir. Obezite artık yalnızca zengin toplumların birsendromu değildir. Özellikle küreselleşmebağlamında gelişmekte olan ülkeler veekonomileri dönüşüm sürecinde olan ülkelerdede aynı oranda egemendir. Sektörler arasıeyleme geçmek hala bir zorluktur ve hiçbirülke epidemiyi etkili şekilde kontrol altınaalmayı başaramamıştır.Hem karakteri hemdesonuçlarıaçısındanbirçokanahtarönleminsınırötesi olması nedeniyle obeziteye karşı harekethususunda güçlü uluslararası koordine eylemoluşturmakhembirmücadelehemdebirolanak-tır.

2. NE YAPİLABİLİR: Hedefler, İlkeler ve Eylem Çerçevesi

2.1 Obezite epidemisi tersine çevrilebilir. Eğilimitersineçevirmekveepidemiyikontrolaltınaalmakmümkündür.Buda;sorunun

kaynağının,hızladeğişeninsanyaşambiçimlerininsosyal, ekonomik ve çevresel belirleyicilerindeyatmasısebebiyleancakkapsamlıbireylemilegerçekleştirilebilecektir.Vizyon,diyetve fizikselaktivite ile ilgili sağlıklı yaşam stillerinin normolduğu, sağlık hedeflerinin ekonomi, toplumvekültür ile ilgili hedefleri ile uyumluolduğunu vebireyleriçinsağlıklıseçimlerindahaerişilebilirvekolayolduğutoplumlarışekillendirmektir.

2.2 Epideminin engellenmesi ve eğilimin ter sine çevrilmesi Bölge’de esas hedeftir. Baştaçocuklarveadolesanlar ile ilgiliolanlarolmaküzereaçıkçagörülenbirilerleme,ülkelerinçoğundaönümüzdeki4-5yıliçerisindebaşarılmalıveeğilimiengeç2015yılı itibariyletersineçevirmekmümkünolmalıdır.

2.3 Aşağıda belirtilen ilkeler DSÖ Avrupa Bölgesi’nde eyleme kılavuzluk etmelidir:

2.3.1.Yüksekdüzeypolitikistekveliderlikile bütüncül bir devlet taahhüdü farklı sektörlerarasındaseferberliğinvesinerjinineldeedilmesiiçingereklidir.

2.3.2.Obeziteye karşı eylem bulaşıcıolmayanhastalıklarıvesağlıkteşvikinihedefalangenelstratejilervebununyanısıradahagenişbağlamdasürekligelişmeilebağlantılıolmalıdır.İyileştirilmiş beslenme ve fiziksel aktivite halksağlığı üzerinde, fazla kilo ve obeziteninazaltılmasınabağlıyararlarınötesindekalıcıveçoğunluklahızlıetkiyaratacaktır.

2.3.3.Bireylerinsorumluklarıvehükümetlerile toplumların sorumlulukları arasında dengekurulmalıdır. Obeziteleri yüzünden yalnızcabireyleri sorumlu tutmak kabul edilebilirolmamalıdır.

2.3.4.Her bir ülkenin veya bölgeninkültürel bağlamında gerçekleştirilen eylemidüzenlemek ve sağlıklı beslenme ve fizikselaktiviteninsağladığımemnuniyetinaltınıçizmekgerekmektedir.

85

2.3.5.Tüm düzeylerde, hükümet, siviltoplum, özel sektör, meslek ağları, medyave uluslararası kuruluşlar gibi tüm paydaşlararasında ortaklık inşa etmek gereklidir (ulusal,alt-ulusalveyerel).

2.3.6.Başta enerji yoğun gıdalar veiçeceklere yönelik pazar baskısının dahazayıf düzenlemeye sahip ülkelere çevrilmesiniönlemek olmak üzere politika önlemleriBölgeninfarklıkesimlerindekoordineedilmelidir.DSÖ hükümetler arası koordinasyonununkolaylaştırılması ve desteklenmesi hususundaroloynayabilecektir.

2.3.7.Ticarifaaliyetlertarafındansaflıklarıvedeneyimsizlikleriistismaredilmemesigerekençocuklar ve adolesanlar gibi hassas gruplaraözelilgigösterilmelidir.

2.3.8.Sağlıklı seçim yapmak hususundadahafazlakısıtlamavesınırlandırmalarilekarşıkarşıya kalan düşük sosyo-ekonomik nüfusgruplarınıdesteklemekdeyüksekbirönceliktir.Sağlıklı seçimlerin sağlanabilmesine yönelikerişimin arttırılması ve bunların uygun fiyatlıolmasıbundandolayıbiranahedefolmalıdır.

2.3.9.Halksağlığıhedefleri ticaret, tarım,ulaşımveşehirplanlamaalanlarındakipolitikalarınyanısıraekonomikpolitikageliştirilirkenöncelikliolarakelealınmalıdır.

2.4. Ana aktörleri, politik araçları ve ortamı bir araya getirecek bir çerçeve bu ülkelerin ey leme dönüştürülmesi için gereklidir.

2.4.1 Tüm ilgili hükümet sektörleri ve kade meleri rol oynamalıdır. Uygun kurumsalmekanizmalarbu işbirliğinimümkünkılmak içingöreviniyapmalıdır.

-Sağlık bakanlıkları, çok sektörlü eylemisavunarak, cesaretlendirerek ve rehberlikedereköncübirrolüstlenmelidir.Sağlıksektörüçalışanları ve sağlık hizmeti kullanıcıları

arasındasağlıklıseçimlerinkolaylaştırılmasıiçinörnek olmalıdır. Sağlık sisteminin rolü, önlemetedbirlerinin tasarlanması ve teşvikedilmesi vedeteşhisizlemevetedavisağlanmasıileyüksekriskaltındakikişilervehalihazırdafazlakiloluveobezolankişilerileuğraşırkendeönemlidir.

-Tarım, gıda, finans, ticaret ve ekonomi,tüketici işleri,kalkınma,ulaşım,şehirplanlama,eğitim ve araştırma, sosyal refah, çalışma,spor, kültür ve turizmgibi ilgili tümbakanlıklarıve kurumları sağlığı teşvik edici politika veeylemlerin geliştirilmesi hususunda çok önemlirolesahiptir.Bukendialanlarıaçısındandayararsağlayacaktır.

-Yerelmercilerfizikselaktivite,aktifyaşamve sağlıklı beslenme için ortam ve olanakyaratılmasında büyük güce ve role sahip olup,bunlarıgerçekleştirirkendesteklenmelidir.

2.4.2 Sivil toplum politika yanıtını destek leyebilir. Kamuoyunun farkındalığınınve eylem için talebin arttırılması için veyenilikçi yaklaşımların bir kaynağı olarak siviltoplumun aktif katılımı önemlidir. Sivil toplumkuruluşları obezite ile mücadele stratejilerinidestekleyebilecektir. İşveren, tüketici, ebeveyn,gençvesporbirlikleriilediğerdernekveticaretbirlikleriözelbirroloynayabilir.Sağlıkçalışanlarıkuruluşlarıüyelerininönleyicieylemetamamıylabağlıolmalarınısağlamalıdır.

2.4.3 Daha sağlıklı bir çevre yaratılmasının yanı sıra kendi çalışma ortamlarında sağlıklı seçimlerin teşvik edilmesi hususunda özel sektör önemli bir rol oynamalıdır ve sorumluluğa sahip-tir. Buna temel üreticilerden perakendecileretümgıdazinciriiçindekiişletmelerdahildir.Halksağlığı politikalarının çizdiği çerçeve içerisindetüketici eğitimi de rol oynayabilirken; eylem,üretim, pazarlama ve ürün enformasyonu gibikendi ana faaliyet alanlarına odaklanmalıdır.Spor kulüpleri, eğlence ve inşaat şirketleri,reklamcılar, toplu taşıma, aktif turizm gibi sek-

86

törlerin de önemli bir rolü bulunmaktadır. Özelsektör, sağlıklı seçeneklere yatırımlara yatırımyapılmasıhususundaekonomikfırsatlaravurguyapılması ile her iki tarafında kazançlı olacağıçözümlereiştirakedebilir.

2.4.4 Medya bilgilendirme ve eğitimin sağlanması, farkındalığın arttırılması ve bualandahalksağlığıpolitikalarınındesteklenmesihususlarındaönemlisorumluluğasahiptir.

2.4.5 Sektörler arası işbirliği yalnızca ulusal değil, uluslararası düzeyde de elzemdir. DSÖ uluslararası eylemi cesaretlendirebilir,koordineveöncülükedebilir.BirleşmişMilletlerGıdaveTarımÖrgütü(FAO),BirleşmişMilletlerÇocukFonu(UNİCEF),DünyaBankası,AvrupaKonseyi,UluslararasıÇalışmaÖrgütü (İLO)veEkonomik İşbirliğiveKalkınmaÖrgütü(OECD)gibi uluslararası kuruluşlar etkili ortaklıklaryaratabilir ve bu suretle ulusal ve uluslararasıdüzeylerde çok sektörlü işbirliğini hareketegeçirebilir. Avrupa Birliği (AB), AB mevzuatı,halksağlığıpolitikasıveprogramları,araştırmaveAvrupaBeslenme,FizikselAktiviteveSağlıkPlatformugibifaaliyetleraracılığıylabaşlıcarolesahiptir. Beslenme, Fiziksel Aktivite ve SağlıkKüresel Stratejisi; Avrupa Gıda ve BeslenmeEylem Planı ve Avrupa Bulaşıcı OlmayanHastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Stratejisigibi var olan uluslararası taahhütler rehberlikve sinerji yaratılması için kullanılmalıdır. Bunaek olarak, Avrupa Çocuk Çevre ve SağlıkEylemi Programı (CEHAPE) ile Pan-AvrupaUlaşım,SağlıkveÇevreProgramı (THE-PEP),remisyonusınırlarıdahilindeCodexAlimentariusgibi politik taahhütler uluslararası eylemdetutarlılık ve bağlılık sağlanması ve kaynaklarınetkili kullanılmasının maksimize edilmesi içinkullanılabilecektir.

2.4.6 Düzenleyici önlemlere özel önem ve rilmek suretiyle politika araçları mevzuattan kamu/özel sektör ortaklığına dek farklılık sergileyebilecektir. Hükümetveulusal

parlamentolarmevzuatdahildüzenleyiciönlemleraracılığıylatutarlılığıvedevamlılığısağlamalıdır.Diğerönemliaraçlarpolitikanınyenidenformüleedilmesini, mali ve kamu yatırım politikalarını,sağlık etki değerlendirmesini, farkındalığıarttıracakvetüketicibilgilendirmesinisağlayacakkampanyaları, kapasite inşası ve ortaklığı,araştırma, planlama ve izlemeyi içermektedir.Halksağlığıgerekçesivepaylaşılantanımlananhalk sağlığı hedefleri ile kamu/özel ortaklıklarıcesaretlendirilmelidir. Özel düzenleyici önlem-ler;bualandaçocuklarapazarlamakodeksigibiuluslararasıyaklaşımlarıngeliştirilmesiilebaştaçocuklar olmak üzere enerji-yoğun yiyecekve içeceklerin ticari promosyonun kapsamı veetkisinisürekliolarakazaltılmasınavedebisikletkullanımının ve yürüyüşün teşvik edilmesi içingüvenli yollara yönelik düzenlemelerin kabuledilmesiniiçermelidir.

2.4.7Hem mikro hem de makro düzeylerde ve farklı ortamlarda eyleme geçilmelidir. Ev ve aileler, topluluklar, anaokulları,okullar,çalışmaortamları,ulaşımaraçları,şehirçevredüzenlemesi,konut,sağlıkvesosyalhizmetlerveboşzamandeğerlendirmeolanaklarıgibiortamlaraözelönemgösterilmelidir.Eylemyerel,ülkeveuluslararasıdüzeylerikapsamalıdır.Busayede,bireyler sunulanolanakları aktif birşekildekullanmakhususundasorumlulukalmakiçindesteklenmelivecesaretlendirilmelidir.

2.3.8.Sağlıklı seçim yapmak hususundadahafazlakısıtlamavesınırlandırmalarilekarşıkarşıya kalan düşük sosyo-ekonomik nüfusgruplarınıdesteklemekdeyüksekbirönceliktir.Sağlıklı seçimlerin sağlanabilmesine yönelikerişimin arttırılması ve bunların uygun fiyatlıolmasıbundandolayıbiranahedefolmalıdır.

2.3.9.Halksağlığıhedefleri ticaret, tarım,ulaşımveşehirplanlamaalanlarındakipolitikalarınyanısıraekonomikpolitikageliştirilirkenöncelikliolarakelealınmalıdır.

87

2.4. Ana aktörleri, politik araçları ve ortamı bir araya getirecek bir çerçeve bu ülkelerin ey leme dönüştürülmesi için gereklidir.

2.4.1 Tüm ilgili hükümet sektörleri ve kade meleri rol oynamalıdır. Uygun kurumsalmekanizmalarbu işbirliğinimümkünkılmak içingöreviniyapmalıdır.

-Sağlık bakanlıkları, çok sektörlü eylemisavunarak, cesaretlendirerek ve rehberlikedereköncübirrolüstlenmelidir.Sağlıksektörüçalışanları ve sağlık hizmeti kullanıcılarıarasındasağlıklıseçimlerinkolaylaştırılmasıiçinörnek olmalıdır. Sağlık sisteminin rolü, önlemetedbirlerinin tasarlanması ve teşvikedilmesi vedeteşhisizlemevetedavisağlanmasıileyüksekriskaltındakikişilervehalihazırdafazlakiloluveobezolankişilerileuğraşırkendeönemlidir.

-Tarım, gıda, finans, ticaret ve ekonomi,tüketici işleri,kalkınma,ulaşım,şehirplanlama,eğitim ve araştırma, sosyal refah, çalışma,spor, kültür ve turizmgibi ilgili tümbakanlıklarıve kurumları sağlığı teşvik edici politika veeylemlerin geliştirilmesi hususunda çok önemlirolesahiptir.Bukendialanlarıaçısındandayararsağlayacaktır.

-Yerelmercilerfizikselaktivite,aktifyaşamve sağlıklı beslenme için ortam ve olanakyaratılmasında büyük güce ve role sahip olup,bunlarıgerçekleştirirkendesteklenmelidir.

2.4.2 Sivil toplum politika yanıtını destek leyebilir. Kamuoyunun farkındalığınınve eylem için talebin arttırılması için veyenilikçi yaklaşımların bir kaynağı olarak siviltoplumun aktif katılımı önemlidir. Sivil toplumkuruluşları obezite ile mücadele stratejilerinidestekleyebilecektir. İşveren, tüketici, ebeveyn,gençvesporbirlikleriilediğerdernekveticaretbirlikleriözelbirroloynayabilir.Sağlıkçalışanlarıkuruluşlarıüyelerininönleyicieylemetamamıylabağlıolmalarınısağlamalıdır.

2.4.3 Daha sağlıklı bir çevre yaratılmasının yanı sıra kendi çalışma ortamlarında sağlıklı seçimlerin teşvik edilmesi hususunda özel sektör önemli bir rol oynamalıdır ve sorumluluğa sahip-tir. Buna temel üreticilerden perakendecileretümgıdazinciriiçindekiişletmelerdahildir.Halksağlığı politikalarının çizdiği çerçeve içerisindetüketici eğitimi de rol oynayabilirken; eylem,üretim, pazarlama ve ürün enformasyonu gibikendi ana faaliyet alanlarına odaklanmalıdır.Spor kulüpleri, eğlence ve inşaat şirketleri,reklamcılar, toplu taşıma, aktif turizm gibi sek-törlerin de önemli bir rolü bulunmaktadır. Özelsektör, sağlıklı seçeneklere yatırımlara yatırımyapılmasıhususundaekonomikfırsatlaravurguyapılması ile her iki tarafında kazançlı olacağıçözümlereiştirakedebilir.

2.4.4 Medya bilgilendirme ve eğitimin sağlanması, farkındalığın arttırılması ve bualandahalksağlığıpolitikalarınındesteklenmesihususlarındaönemlisorumluluğasahiptir.

2.4.5 Sektörler arası işbirliği yalnızca ulusal değil, uluslararası düzeyde de elzemdir. DSÖ uluslararası eylemi cesaretlendirebilir,koordineveöncülükedebilir.BirleşmişMilletlerGıdaveTarımÖrgütü(FAO),BirleşmişMilletlerÇocukFonu(UNİCEF),DünyaBankası,AvrupaKonseyi,UluslararasıÇalışmaÖrgütü (İLO)veEkonomik İşbirliğiveKalkınmaÖrgütü(OECD)gibi uluslararası kuruluşlar etkili ortaklıklaryaratabilir ve bu suretle ulusal ve uluslararasıdüzeylerde çok sektörlü işbirliğini hareketegeçirebilir. Avrupa Birliği (AB), AB mevzuatı,halksağlığıpolitikasıveprogramları,araştırmaveAvrupaBeslenme,FizikselAktiviteveSağlıkPlatformugibifaaliyetleraracılığıylabaşlıcarolesahiptir. Beslenme, Fiziksel Aktivite ve SağlıkKüresel Stratejisi; Avrupa Gıda ve BeslenmeEylem Planı ve Avrupa Bulaşıcı OlmayanHastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Stratejisigibi var olan uluslararası taahhütler rehberlikve sinerji yaratılması için kullanılmalıdır. Buna

88

ek olarak, Avrupa Çocuk Çevre ve SağlıkEylemi Programı (CEHAPE) ile Pan-AvrupaUlaşım,SağlıkveÇevreProgramı (THE-PEP),remisyonusınırlarıdahilindeCodexAlimentariusgibi politik taahhütler uluslararası eylemdetutarlılık ve bağlılık sağlanması ve kaynaklarınetkili kullanılmasının maksimize edilmesi içinkullanılabilecektir.

2.4.6 Düzenleyici önlemlere özel önem ve rilmek suretiyle politika araçları mevzuattan kamu/özel sektör ortaklığına dek farklılık sergileyebilecektir. Hükümetveulusalparlamentolarmevzuatdahildüzenleyiciönlemleraracılığıylatutarlılığıvedevamlılığısağlamalıdır.Diğerönemliaraçlarpolitikanınyenidenformüleedilmesini, mali ve kamu yatırım politikalarını,sağlık etki değerlendirmesini, farkındalığıarttıracakvetüketicibilgilendirmesinisağlayacakkampanyaları, kapasite inşası ve ortaklığı,araştırma, planlama ve izlemeyi içermektedir.Halksağlığıgerekçesivepaylaşılantanımlanan

Prof.Dr.RecepAkdağ Dr.MarcDanzon T.C.SağlıkBakanı DSÖAvrupaBölgeOfisiDirektörü

İstanbul,16Kasım2006

halk sağlığı hedefleri ile kamu/özel ortaklıklarıcesaretlendirilmelidir. Özel düzenleyici önlem-ler;bualandaçocuklarapazarlamakodeksigibiuluslararasıyaklaşımlarıngeliştirilmesiilebaştaçocuklar olmak üzere enerji-yoğun yiyecekve içeceklerin ticari promosyonun kapsamı veetkisinisürekliolarakazaltılmasınavedebisikletkullanımının ve yürüyüşün teşvik edilmesi içingüvenli yollara yönelik düzenlemelerin kabuledilmesiniiçermelidir.

2.4.7Hem mikro hem de makro düzeylerde ve farklı ortamlarda eyleme geçilmelidir. Ev ve aileler, topluluklar, anaokulları,okullar,çalışmaortamları,ulaşımaraçları,şehirçevredüzenlemesi,konut,sağlıkvesosyalhizmetlerveboşzamandeğerlendirmeolanaklarıgibiortamlaraözelönemgösterilmelidir.Eylemyerel,ülkeveuluslararasıdüzeylerikapsamalıdır.Busayede,bireyler sunulanolanakları aktif birşekildekullanmakhususundasorumlulukalmakiçindesteklenmelivecesaretlendirilmelidir.

VİYANA DEKLARASYONU

EK–2

91

WHO European Ministerial Conference on Nutrition and Noncommunicable Diseases in the Context of Health 2020

Vienna

4–5July2013 5July2013

Vienna Declaration on Nutrition and Noncommunicable

Diseases in the Context of Health 2020

1. We, the Ministers of Health andrepresentatives of the Member Statesof the World Health Organization in theEuropean Region, together with the WHORegional Director for Europe and healthexpertsand representativesof civil societyand intergovernmental organizations, havegathered in Vienna, Austria, on 4 and 5July2013 to face thechallengesposedbytheburdenandthreatofnoncommunicablediseases (NCDs) and reaffirm ourcommitmenttoexistingEuropeanandglobalframeworks toaddress importantNCD riskfactors,notablyunhealthydietandphysicalinactivity.

2. We confirm our commitment to relevantUnited Nations-led global processesfollowing from the United Nations PoliticalDeclaration on the Prevention andControlof Noncommunicable Diseases 2011, inparticular,theWHOGlobalActionPlanforthePreventionandControlofNoncommunicableDiseases2013–2020,endorsedbythe66thWorldHealthAssembly, and the 8thWHOGlobalConferenceonHealthPromotion inHelsinki.

3. We recognize that a healthy diet cancontribute to achieving the global targetsonNCDsadoptedbythe66thWorldHealth

Assembly, including achieving a 25%relativereductioninprematuremortalityfromNCDs by 2025. Focused common actionto support better nutrition will assist us inour efforts to achieve this voluntary globaltarget.Weacknowledge the importance ofmultisectoral action and health systems’capacity, universal health coverage andscience-based methods in preventing andtreating NCDs within comprehensive andintegratednationalstrategies.

4. We acknowledge the high, and stillincreasing, burden of disease caused byunhealthy dietary and lifestyle patterns inmanycountriesoftheRegion; inparticular,we are concerned about the rapid riseof overweight and obesity, especially inchildren.We recognize its negative impacton the quality of life andwell-being of theindividual and of society as a whole andthe high burden it puts on health systemsand the economy. We believe it is timelyto revisit, revitalize and strengthen theEuropeanCharteronCounteractingObesity–theIstanbulCharter,especiallyinthefieldofnutrition.

5. Building on the new European policyframework Health 2020, we agree to

92

facilitatedecisiveactiontopreventandtackleoverweight, obesity and undernutrition.This includes supporting food systemsthat encourage healthy eating and aresustainable and ensure equity. Investingin diet-relatedNCD prevention and controlwill support a country’s human capital andits economy.This requires thewidespreadand active engagement of all relevantsectorsandplayersandtheirengagementinwhole-of-government, whole-of-society andhealth-in-all-policies approaches is crucial.Policyoptions forgovernments toconsiderincludeproduction,consumption,marketing,availability,access,economicmeasuresandeducation-based interventions, taking intoaccounttheculturaldimensionsofnutrition.

6. Wearecommitted toaddressing inequitiesin health and diet. Access to healthy andaffordabledietisanintegralpartoftheeffortto tackle social inequalities. Supportingthemost vulnerable groups in order for allcitizens in the WHO European Region toattainthe importantandaffordablebenefitsofahealthydietandactivelifeatatimeoflimited resources is an ethical imperative.Increasing the availability and affordabilityofhealthydietsforallpopulationgroupswillrequireus toaddressgaps in foodsystemgovernanceinEurope.

7. WewillcontributesignificantlytothereductionofNCDsbyaddressingpriorityconcernssuchasexcessiveintakeofenergy,saturatedfatsandtransfats,freesugarsandsalt,aswellaslowconsumptionofvegetablesandfruit.Theseareimportantriskfactorsforobesityanddiet-relatedNCDs.

8. WeurgetheWHORegionalCommitteeforEurope to mandate the development of anewfoodandnutritionactionplan.

9. WeurgetheWHORegionalCommitteeforEurope to mandate the development of a

physicalactivitystrategy,alongsidethenewfoodandnutritionactionplan.

10.Wewillworkonensuringthathealthyoptionsareaccessible,affordableandattractive.Weconcludedthatthereisnoblueprintor“onesizefitsall”solution,butthatevidencepointsclearlyinthedirectionofcreatingconditionsthat make the healthy choice the easiestchoice.Policiesmustrelyonbestavailableevidence translated into common practice.They will be most effective when used inthecontextofoverarchinghealthpromotionstrategies.

11.Withthisinmind,wewillintensifyourpoliticalandstrategiceffortsinthecontextofHealth2020,inthefollowingpriorityareas,totakeus towards a sustainable and healthy life.Dueconsiderationshouldbegiventooptionsappropriatetothedifferentnationalcontexts,and maintaining an appropriate balancebetween increasing public awareness andfacilitatinghealthychoices.

12.Createhealthyfoodanddrinkenvironmentsand encourage physical activity for allpopulationgroupsby:

• taking decisive action to reduce foodmarketing pressure to childrenwith regardtofoodshighinenergy,saturatedfats,transfattyacids,freesugarsorsalt,implementingcommon approaches to promote productreformulation, consumer-friendly labellingandnutrientprofilingtoolswhichfacilitateahealthychoice;

• considering, according to national context,theuseofeconomictoolsandincentivestopromotehealthyeating;

• engaging in intersectoral collaboration tofacilitatehealthierfoodchoicesbytakingintoaccountsocioeconomicinequalityinsettingssuch as schools, kindergartens, nurseries,hospitals and workplaces, for example,schoolfruit/mealschemes;and

93

• implementing effective programmes atvarious levels of administration, with afocusoncommunitiesand the roleof localgovernments, to promote healthy diets,encourage physical activity and preventchildhoodobesity.

13.Promote the health gains of a healthy dietthroughoutthelife-course,especiallyforthemostvulnerableby:

• investing in nutrition from the first stagesof life, starting from before and duringpregnancy, protecting, promoting andsupporting of adequate breastfeeding,providing appropriate complementaryfeeding, followed by healthy eating in thefamily and school environments duringchildhoodandadolescence;

• improving theabilityof thecitizen tomakeinformed choices, taking into accountdifferent population groups (age, gender,education), through encouraging reliableconsumer information, improving food andhealthliteracyandstrengtheningconsumerrights;

• encouraging the use of social media andnew techniques to promote healthy foodchoicesandhealthier lifestyles,particularlyamongchildrenandadolescents;and

• developingapproachestoaddressthespecialnutritionneedsoftheagedpopulation.

14.ReinforcehealthsystemstopromotehealthandtoprovideservicesforNCDsby:

• scaling up healthy eating and physicalactivity schemes inpeople-centredprimaryhealth care and ensuring an appropriatecontinuumof nutrition and physical activityrangingfromhealthpromotiontopreventionandcarethroughoutthelife-course;

• ensuring universal health coverage for the

core avoidable, preventable and treatablediet-relatedNCDs;

• ensuring appropriate human resourcesto provide evidence-informed nutritioninterventions, including counselling andcare, as well as technologies compatiblewithapeople-centredhealthsystembasedonstrongprimaryhealthcare;and

• setting up nutritional assessment andinterventionproceduresinthemostrelevantsettingsfordifferentagegroups,especiallytheaged.

15.Supportsurveillance,monitoring,evaluationand researchof thepopulation’snutritionalstatusandbehavioursby:

• consolidating, fine-tuning and scaling upexistingnationalandinternationalmonitoringandsurveillancesystems,andensuringthetransparency and accessibility of data topromote new research and better returnson investments, including identifying andsharing existing intersectoral health andconsumerdata;

• supportingnutritionandhealthsurveillancesystems for different population groupswhichhavethecapacitytodisaggregatebysocioeconomic indicators and gender andensurenutritionalriskscreeningprocedures;and

• monitoring and evaluating nutritioninterventions, diet-related activities andpoliciesindifferentsocio-economicandsocio-demographicpopulationgroups inorder toidentifyeffectivenessanddisseminategoodpractice.

16.Strengthen governance, alliances andnetworks and empower communities toengageinhealthpromotionandpreventioneffortsby:

94

• strengtheningcoordinatedactionsbetweendifferent administrative levels, encouragingand supporting local actions such as foodcouncilsandcommunitycoalitionsandworkwithregionalandlocalproducers,includingrecoveringtraditionaldietswhenandwhereappropriate;

• strengthening multistakeholder action atlocalandregionallevelssuchasdevelopedin the Healthy Cities, Health PromotingSchoolsandotherinitiatives;and

• strengthening networks of countriescommitted to implementing specific actionsuchastheActionNetworkonSaltReductionand the Action Network on ReducingMarketingofFoodstoChildren.

17.The Vienna Ministerial Conference hasbeen an outstanding setting for sharingexperiences and success stories in thedevelopment,implementationandevaluationof nutrition, physical activity, obesity- andother diet-relatedNCD policies inMemberStates.

18.We declare our commitment to healthpromotionandNCDprevention in linewiththis Declaration and to raise the priorityaccorded to this issue on the politicalagendaofourgovernmentsatalllevels.Wealsorecognize the leadershipon this issueprovidedbyWHOatalllevels,includingtheWHORegionalOfficeforEurope.

TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMININ HAZIRLANMASINA

KATKI VERENLER, KURUM VE KURULUŞLAR

EK–3

96

TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT

PROGRAMININ HAZIRLANMASINA KATKI VEREN KURUM VE KURULUŞLAR

Sağlık Bakanlığı HukukMüşavirliği

SağlıkHizmetleriGenelMüdürlüğü

DışİlişkilerveAvrupaBirliğiGenelMüdürlüğü

SağlığınGeliştirilmesiGenelMüdürlüğü

SağlıkAraştırmalarıGenelMüdürlüğü

TürkiyeHalkSağlığıKurumu

TürkiyeKamuHastaneleriKurumu

TürkiyeİlaçveTıbbiCihazKurumu

MaliyeBakanlığı

MilliEğitimBakanlığı

ÇevreveŞehircilikBakanlığı

Gıda,TarımveHayvancılıkBakanlığı

Bilim,SanayiveTeknolojiBakanlığı

OrmanveSuİşleriBakanlığı

GenelKurmayBaşkanlığı(SağlıkKomutanlığı)

TürkiyeİstatistikKurumuBaşkanlığı

DiyanetİşleriBaşkanlığı

GençlikveSporBakanlığı

RadyoveTelevizyonÜstKurulu(İzlemeveDeğerlendirmeDairesiBaşkanlığı)

AnadoluAjansıGenelMüdürlüğü

İlSağlıkMüdürlüğüAdanaValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüAfyonkarahisarValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüAnkaraValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüAydınValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüBalıkesirValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüÇanakkaleValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüÇorumValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüİzmirValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüKahramanmaraşValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüKırıkkaleValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüSinopValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüUşakValiliği,

İlSağlıkMüdürlüğüVanValiliği,

TütünveAlkolPiyasasıDüzenlemeKurumuSosyalGüvenlikKurumu(GenelSağlıkSigortasıGenelMüdürlüğü,ProjeGeliştirmeDaireBaşkanlığı)YükseköğretimKuruluAbantİzzetBaysalÜniversitesiRektörlüğü

AdnanMenderesÜniversitesiRektörlüğü

97

AfyonKocatepeÜniversitesiRektörlüğü

AkdenizÜniversitesiRektörlüğü

AmasyaÜniversitesiRektörlüğü

AnkaraÜniversitesiRektörlüğü,MühendislikFakültesi,GıdaMühendisliğiBölümü

AtatürkÜniversitesiRektörlüğü

BalıkesirÜniversitesiRektörlüğü

BaşkentÜniversitesiRektörlüğü,SağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümü

CelalBayarÜniversitesiRektörlüğü

CumhuriyetÜniversitesiRektörlüğü

ÇanakkaleOnsekizMartÜniversitesiRektörlüğü

ÇukurovaÜniversitesiRektörlüğü

DicleÜniversitesiRektörlüğü

DumlupınarÜniversitesiRektörlüğü

DüzceÜniversitesiRektörlüğü

ErciyesÜniversitesiRektörlüğü

ErzincanÜniversitesiRektörlüğü

EskişehirOsmangaziÜniversitesiRektörlüğü

FıratÜniversitesiRektörlüğü

GaziOsmanPaşaÜniversitesiRektörlüğü

GaziantepÜniversitesiRektörlüğü

GiresunÜniversitesiRektörlüğü

HacettepeÜniversitesiRektörlüğü

TıpFakültesi,HalkSağlığıAnabilimDalı

SağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümü

SağlıkBilimleriFakültesi,FizikTedaviveRehabilitasyonBölümü

MühendislikFakültesi,GıdaMühendisliğiBölümü

İnönüÜniversitesiRektörlüğü

İstanbulÜniversitesiRektörlüğü

KahramanmaraşSütçüİmamÜniversitesiRektörlüğü

KaradenizTeknikÜniversitesiRektörlüğü

KırıkkaleÜniversitesiRektörlüğü

MarmaraÜniversitesiRektörlüğü

MuğlaÜniversitesiRektörlüğü

OrtaDoğuTeknikÜniversitesiRektörlüğü

SakaryaÜniversitesiRektörlüğü

SelçukÜniversitesiRektörlüğü

SüleymanDemirelÜniversitesiRektörlüğü

TrakyaÜniversitesiRektörlüğü

UfukÜniversitesiRektörlüğü

UşakÜniversitesiRektörlüğü

YeditepeÜniversitesiRektörlüğü

98

ZonguldakKaraelmasÜniversitesiRektörlüğü

TürkTabipleriBirliği

TürkiyeBelediyelerBirliği

TürkiyeEndokrinolojiveMetabolizmaDerneği

TürkiyePsikiyatriDerneği

TürkiyeHalkSağlığıKurumuDerneği

TürkiyeDiyetisyenlerDerneği

TürkiyeFizyoterapistlerDerneği

TürkiyeObeziteAraştırmaDerneği

TürkiyeGıdaSanayiİşverenleriSendikası

TürkiyeGıdaveİçecekSanayiDernekleriFederasyonu

TürkiyeMilliPediatriDerneği

TürkİçHastalıklarıUzmanlıkDerneği

TürkPediatriKurumu

TürkKardiyolojiDerneği

HalkSağlığıUzmanlarıDerneği

GıdaMühendisleriOdası

ÇocukEndokrinolojisiveDiyabetDerneği

AnkaraDiyabetDerneği

TüketiciveÇevreEğitimVakfı

99

TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE HAREKETLİ HAYAT PROGRAMININHAZIRLANMASINA KATKI VERENLER

(Soyadınagörealfabetiksıralamayapılmıştır.)

Prof.Dr.MüjganALİKAŞİFOĞLU İstanbulÜniversitesiCerrahpaşaTıpFakültesi,ÇocukSağlığıveHastalıklarıAdolesanBilimDalıBaşkanı

Prof.Dr.NevzatARTIK AnkaraÜniversitesiMühendislikFakültesi,GıdaMühendisliğiBölümüÖğretimÜyesi

Prof.Dr.PerihanARSLAN KıbrısDoğuAkdenizÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümü

Prof.Dr.DilekASLAN HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAnabilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.GöksunAYVAZ GaziÜniversitesi,TıpFakültesi,EndokrinolojiveMetabolizmaHastalıklarıBilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.NazifBAĞRIAÇIK TürkDiabetCemiyeti

Prof.Dr.GülBALTACI HacettepeÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesi,FizyoterapiveRehabilitasyonBölümüÖğretimÜyesi

Prof.Dr.MuratBAŞ AcıbademÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümBaşkanı

Dr.BerrakBoraBAŞARA T.C.SağlıkBakanlığıSağlıkAraştırmalarıGenelMüdürlüğüSağlıkİstatistikleriDaireBaşkanı

Prof.Dr.NilgünBAŞKAL AnkaraÜniversitesiTıpFakültesiEndokrinolojiveMetabolizmaHastalıklarıBilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.MiyaseBAYRAKTAR HacettepeÜniversitesiTıpFakültesi,İçHastalıklarıAnabilimDalıEndokrinolojiÜnitesiÖğretimÜyesi

Prof.Dr.FahriBAYRAM ErciyesÜniversitesiTıpFakültesi,EndokrinolojiveMetabolizmaHastalıklarıBilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.AyşeBAYSAL HacettepeÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümüEmekliÖğretimÜyesi

Prof.Dr.TanjuBESLER HacettepeÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiDekanı

Yrd.Doç.Dr.SaniyeBİLİCİ GaziÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesi,BeslenmeveDiyetetikBölümü,ÖğretimÜyesi

Dr.FrancescoBRANCA DünyaSağlıkÖrgütüMerkezi,BeslenmeveSağlıkBölümüDirektörü

Prof.Dr.RüveydeBUNDAK YakınDoğuÜniversitesi,ÇocukSağlığıveHastalıklarıAnabilimDalıBaşkanı

Doç.Dr.TuranBUZGAN SağlıkBakanlığıTürkiyeHalkSağlığıKurumuBaşkanı

Prof.Dr.PeyamiCİNAZÇocukEndokrinolojisiveDiyabetDerneğiYönetimKuruluBaşkanıGaziÜniversitesiTıpFakültesiÇocukSağlığıveHastalıklarıAnabilimDalıBaşkanı

Prof.Dr.AliCOŞKUN TCSağlıkBakanlığıAcilSağlıkHizmetleriGenelMüdürü

100

Prof.Dr.BekirÇAKIR UlusalObeziteveDiyabetKoordinatörüYıldırımBeyazıtÜniversitesiTıpFakültesi

Dr.Dyt.BirizÇAKIR KırıkkaleÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiBeslenmeveDiyetetikBölümü

Dr.SeraceddinÇOM AnkaraİlSağlıkMüdürü

Prof.Dr.AhmetÇORAKÇI UfukÜniversitesiDr.RıdvanEgeSağlıkAraştırmaveUygulamaHastanesiEndokrinolojiveMetabolizmaHastalıklarıAnabilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.MübeccelDEMİRKOL İstanbulÜniversitesiÇapaTıpFakültesiÇocukSağlığıveHastalıklarıBilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.NevinERGUN HacettepeÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiFizyoterapiveRehabilitasyonBölümüÖğretimÜyesi

Prof.Dr.SerdarGÜLER HititÜniversitesiTıpFakültesiİçHastalıklarıAnabilimDalı

Uzm.Dr.OrhanF.GÜMRÜKÇÜOĞLU

TrabzonBelediyeBaşkanı,SağlıkBakanlığıEskiMüsteşarı

Yrd.Doç.Dr.AylinHASBAYBÜYÜKKARAGÖZ

BeslenmeveDiyetUzmanı

Yrd.Doç.Dr.HasanIRMAK TürkiyeHalkSağlığıKurumuTüketiciveÇalışanGüvenliğiBaşkanYardımcısı

Prof.Dr.TaylanKABALAK EgeÜniversitesiTıpFakültesiDahiliTıpBilimleriBölümüİçHastalıklarıAnabilimDalıEmekliÖğretimÜyesi

Dr.SonjaKAHLMEIER DünyaSağlıkÖrgütüAvrupaBölgeOfisiUlaştırmaveSağlıkTeknikEskiYöneticisi

Yrd.Doç.Dr.KazımKARA TütünveAlkolPiyasasıDüzenlemeKurumu(TAPDK)

Prof.Dr.AyhanKARAKOÇ GaziÜniversitesiTıpFakültesiEndokrinolojiveMetabolizmaHastalıklarıBilimDalıÖğretimÜyesi

Prof.Dr.H.FahrettinKELEŞTEMUR

ErciyesÜniversitesiRektörü

Uzm.GıdaMüh.CengizKESİCİ SağlıkBakanlığıBakanlıkMüşaviri

Uzm.Dr.BekirKESKİNKILIÇ TürkiyeHalkSağlığıKurumu,BulaşıcıOlmayanHastalıklar,ProgramlarveKanserBaşkanYardımcısı

YavuzMehmetKONTAŞ DünyaSağlıkÖrgütüTürkiyeÜlkeOfisiBaşkanYardımcısı

Yrd.Doç.Dr.ÖzgeKÜÇÜKERDÖNMEZ

EgeÜniversitesiİzmirAtatürkSağlıkYüksekokuluBeslenmeveDiyetetikBölümü

Prof.Dr.SeyitM.MERCANLIGİL KıbrısDoğuAkdenizÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiBeslenmeveDiyetetikBölümüÖğretimÜyesi

101

Prof.Dr.HilalÖZCEBE HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAnabilimDalı

Doç.Dr.MehmetUĞURLU YıldırımBeyazıtÜniversitesiTıpFakültesiAileHekimliğiAnabilimDalı

Prof.Dr.SerhatÜNAL HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiİçHastalıklarıAnabilimDalı

Prof.Dr.NecdetÜNÜVAR AdanaMilletvekili,TBMMSağlıkKomisyonuBaşkanı(SağlıkBakanlığıEskiMüsteşarı)

Prof.Dr.GüldenPEKCAN HacettepeÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiBeslenmeveDiyetetikBölümBaşkanı

Prof.Dr.HikmetPEKCAN HacettepeÜniversitesiTıpFakültesiHalkSağlığıAnabilimDalı

Prof.Dr.S.YavuzSANİSOĞLU YıldırımBeyazıtÜniversitesiTıpFakültesiÖğretimÜyesi

Prof.Dr.NevinŞANLIER GaziÜniversitesiSağlıkBilimleriFakültesiDekanıBeslenmeveDiyetetikBölümBaşkanı

Prof.Dr.NihatTOSUN SağlıkBakanlığıMüsteşarı

Dr.TrudyWIJNHOVEN DünyaSağlıkÖrgütüAvrupaBölgeOfisiBeslenmeveBesinGüvencesiBölgeDanışmanı

Doç.Dr.NazanYARDIM TürkiyeHalkSağlığıKurumuObezite,DiyabetveMetabolikHastalıklarDaireBaşkanı

Prof.Dr.HasanYETİM ErciyesÜniversitesiMühendislikFakültesiGıdaMühendisliğiBölümüÖğretimÜyesi

Prof.Dr.M.TemelYILMAZ İstanbulÜniversitesi,DeneyselTıpAraştırmaEnstitüsüDiabetAraştırmaveUygulamaBirimiBaşkanı